UNIVERZITET U TUZLI

UNIVERZITET U TUZLI

FILOZOFKI FAKULTET

Odsijek: Historija

Seminarski radIz predmeta Opa Historija Novog vijeka II

T Ujedinjenje NjemakeStudent: Mentor:Mahovki Muris mr.sc.erim Rastoder, ass.Tuzla, April, 2013. UVODS ciljem pruanja to preglednije slike ovog procesa, rad je koncipiran u vie dijelova. Prvi dio iako veoma povrno obuhvata deavanja u Njemakoj nakon Bekog kongresa. Dalje dajui uvid u deavanja do revolucije (1848.-1849.) godine. Iako ujedinjenje Njemake poinje tek 1848. godine, pruajui informacije iz neto ranijeg perioda omuguava se sagledati cjelokupniju sliku, te postepenost procesa. Dalje u radu se govori o revoluciji iz 1848. godine i njenom uticaju na njemaki narod, borbi izmeu Austrije i Pruske za prevlast, Oto von Bizmarku kao pruskom ministru i njegovoj politici, sjevernonjemakom savezu, prusko-austrijskom ratu te ratu sa Francuskom. Tema je sama po sebi opirna moe se posmatrati sa privrednog aspekta, vojnog, te politikog, a ovaj rad daje povran pregled deavanja u tom periodu sa svih tih aspekata.I NJEMAKA U PRVOJ POLOVINI XIX STOLJEAFrancuskom graanskom revolucijom zapoinje proces teritorijalnog zaokruivanja, te osnivanja drava na nacionalnoj osnovi. Bekim kongresom 1815. godine Francuska je vraena u svoje okvire, nacionalno zaokruena. Odlukom Bekog kongresa 1815. odlueno je da se od njemakih dravica oformi takozvani Njemaki savez, koji se zasnivao na austrijsko-pruskom dualizmu. Taj savez je bio veoma labave prirode jer su njegove lanice bile u potpunosti samostalne dravice, a njihov Savez je oitovan samo u pitanjima zatite teritorija sjevernonjemakog saveza i slino. Savezne poslove obavljala je stalna savezna skuptina sa sjeditem u Frankfurtu. Ta skuptina, to jeste Bundestag bila je sastavljena od opunomoenika drava lanica sa imperaijalnim (carskim) mandatom. Predsjedavajua drava lanica bila je Austrija. Njemaki narod toga vremena, izuzev manjine, i nije teio nacionalnom jedinstvu njemakog naroda, ve je bio zadovoljan sa regionalnim patriotizmom.

Usljed razoarenja poretkom uspostavljenim Bekim kongresom, dolazi do organizovanja njemakog studentskog udruenja koje je svojim govorima, natpisima i drugim vidovima djelovanja nastojalo da proiri nacionalnu svijest meu njemakim narodom. Ovo udruenje, nakon istupanja protiv monarhije 1819. godine biva zabranjeno i potisnuto u ilegalu posredstvom Meterniha u Bundestagu. Tridesetih godina XIX stoljea javljaju se brojni pokreti koji tee nacionalnom ujedinjenju Njemake, a takoe dolazi do povezivanja nacional-demokratskog pokreta sa radikalnim politikim grupama jugozapadne Njemake.

U maju 1832. godine u Hambahu se sastalo 2500 nacionalista elei da nacionalnim demonstracijama dovede do stvaranja ujedinjene Njemake. Meutim Meternihu opet polazi za rukom da ponovo obuzda pokret iji je cilj bio jedinstevna Njemaka, tako to je ubjedio frankfurtsku skuptinu njemakog saveza da pojaa kontrolu nad unutranjim pitanjima pojedinih njemakih drava. Njemaki narod poinje u frankfurtskoj skuptini da vidi prepreku na putu ka jedinstvenoj dravi. Godine 1833., dolazi do oruanog napada na Frankfurt meutim ta pobuna je uguena, a naredne godine Meternih saziva Kongres Njemakih ministara kako bi ih ubijedio u nunost borbe protiv pokreta koji zahtijevaju jedinstvenost Njemake. Postepeno ali sigurno, graanstvo zapadne i sjeverne Njemake, budui da je Austrija koja je predsjedavala skuptinom nije eljela jedinstvenu Njemaku, sve vie nade polae u Prusku kao predvodnicu tom jedinstvu. Ta vizija se poveava naroito od stupanja Vilhelma IV na prijesto 1840. godine. Vilhelm IV iako je nekada povlaio poteze koji su tetili njegovom ugledu kod nacionalista, svejedno se inio najboljim kandidatom da preuzme njemaku krunu ukoliko doe do ujedinjenja Njemake. II REVOLUCIJA 1848. GODINEGodine 1847. zbog nedostatka osnovne ivotne namirnice, krompira, u Berlinu izbija pobuna poznata pod nazivom krompir-pobuna. Nedugo nakon toga pobuna izbija i u Saksoniji, a obje ove pobune uguene su silom. Postojanje ovih pobuna svjedoi ekonomskoj krizi, koja je jo vie poticala u narodu tenju za ujedinjenjem Njemake. U februaru naredne godine , objavljeno je djelo Karla Marksa i Fridriha Engelsa pod nazivom Komunistiki manifest

Godine 1848. Francuskom se iri novi val revolucije, poznat kao februarska revolucija, koja zahvata i njemake zemlje. Od revolucije u Njemakoj se oekivalo da prvenstveno rijei pitanje ujedinjenja Njemake, koja bi imala jedinstvenu vojsku, jedinstveno zakonodavstvo, carinski i monetarni sistem, te da ukloni ostatke kmetstva. Organizuju se protesti, liberalisti ele sprovodjenje liberalnih reformi. inilo se da u Njemaku stie novo vrijeme, vrijeme jedinstva. U roku od nekoliko dana dolo je u gotovo svim njemakim dravama do liberalnih promjena u sistemima, uvode se liberalni ustavi, imenuju nove vlade. U Berlinu dolazi do sukoba izmeu vojske i naroda, meutim nakon 3 dana Vilhelm IV nareuje vojsci da popusti pred narodom. Ubrzo, poputajui pod pritiskom naroda ukida cenzuru i prihvata ideju da Pruska treba da preraste u Njemaku. Od kraja aprila do poetka juna traju izbori za za njemaku openarnodni parlament (fonparlament) u Frankfurtu (koji je bio pripremni parlament za opte narodnu, nacionalnu skuptinu), te za narodne skuptine za cjelokupna dravna podruja Pruske i Austrije. . Skuptina se sastala 18. maja 1848. godine sa oko 300 delegata. Za carskog regenta izabran je Johan, nadvojvoda habsburki, koji je trebao obnaati tu dunost sve do izbora njemakog cara. U junu je osnovana centralna njemaka vlada, meutim njena slabost je bila u tome to nije imala vlastitog upravnog aparata nego je zavisila od dobre volje zemalja lanica. Dok je frankfurtska skuptina raspravljala o spomenutim pitanjima dolazi do kontrarevolucionarnih pokreta, naroito u Pruskoj (predvodjena plemiima junkerima) i Austriji. Poetak kontrarevolucionarnog pokreta bio je u Austriji 23. avgusta 1848. godine.

Iako je revolucija u Njemakoj 1848. godine u poetku bila izrazito snanog karaktera, ona nije dovela do ruenja monarhistikog ureenja ni u jednoj od njemakih drava. Nakon poraza revolucije u Austriji, Vilhelm IV se odluuje za promjenu u svojim stavovima. Smjenjuje vladu liberala koju je postavio u martu iste godine sa ultrakonzervativnom vladom. Za ministra unutranjih poslova postavlja Ota fon Matojfela, koji e postati voom reakcionarnih snaga u Pruskoj. Do kraja godine rastura i revolucionarnu skuptinu te uspostavlja despotsku vladavinu. Frankfurtska skuptina donosi odluku da Njemaka treba da bude demokratsko federalno carstvo. Habzburke teritorije su iskljuene glasanjem. Pruski kralj Fridrih Vilhelm IV izabran je za naslijednog cara, meutim, on je odbio tu ponudu, iako je kasnije pokazao neodlunost povodom te odluke. Ova Vilhelmova odluka dovela je do ustanka irom Njemake u korist ustava, meutim ti ustanci su ubrzo ugueni, a skuptina rastjerana. Austrijanci u maju 1850. godine ponovo uspostavljaja skuptinu iz 1815. godine, tako da je austrijska prevlast ponovo uspostavljana na tom teritoriju, a revolucija nije uspjela. III BORBA AUSTRIJE I PRUSKE ZA PREVLASTNakon uguenja revolucije od 1848. godine dolazi do estokog obraunavanja izmeu zemalja lanica njemakog saveza za prevlast unutar istog. Najvea konkurentnost javila se izmeu Pruske i Austrije, dvije najvee njemake drave.

U Pruskoj, novim izbornim zakonom birai su se dijelili u tri klase zavisno od koliine iznosa plaenog poreza. U prvu grupu ubrajala se bogata, manjinska skupina stanovnika, drgua skupina je bila brojnija, a trea je bila najvea i sainjavali su je najmanje imuni ljudi. Mimo cenzusa, kao uvjet za izbor za landstag (pruska skuptina), kandidati su morali imati najmanje 30 godina starosti, 6 mjeseci stanovanja u jednom mjestu. Veinu u gornjem domu sainjavalo je vie plemstvo, a sam kralj je bio okruen kontrarevolucionarima.

U Austriji je u septembru 1851. godine ukinut martovski ustav od 1849. godine. U Austriji i Maarskoj se uspostavlja apsolutistika vlast, a Rumunske i slovenske zemlje pripojene su habzburgovcima. Dolazi do sistematskog ugnjetavanja naroda, njemaki jezik je postao obavezan na cijeloj teritoriji carevine, a cjelokupna uprava se nalazila u Beu.

Godine 1850. hesenski kurfist u obraanju saboru zatraio je pomo protiv pobunjenih podanika, povodom ega je Pruska vlada poslala svoju vojsku u Hesen. Austrija se pobunila zbog tog postupka pruske vlade i traila je od nje da povue svoju vojsku. Nikola I, ruski car, je stao na stranu Austrije te je potez Pruske nazvao ,,vjerolomstvom i izjavio da je spreman da zarati sa Pruskom. Do tog sukoba ipak nije dolo. Umjesto toga, zbog mijeanja carske vlade dolazi do sramne kapitulacije Pruske na savjetovanju u gradu Olomicu u Moravskoj, izmeu Rusije, Pruske i Austrije. Pruska je, takozvanim olomuckim punktacijama priznala vodeu ulogu Austrije u savezu te se izvinula za svoje postupke Austriji.

Pruska se morala zadovoljiti ulogom straara sjeverne Njemake, njena uloga je znatno oslabila posredovanjem ruskog cara, naroito jer su je i njeni zaveznici napustili. Saksonska i Hannover su istupili iz unije te se ujedinili sa Bavarskom i Virtembergom koji su pak bili pod uticajem Austrije. Pruskoj povodom ovog dogaaja nije ostalo nita drugo osim da protestuje bez uspjeha.

Zbog rata koji se odvija 1859.godine izmeu Austrije i Francuske povodom Italije, ponovo su se zaotrili odnosi izmeu Austrije i Pruske. Naime, Austrija je zatraila pomo od Njemakog saveza , a to je Pruska uvjetovala time da se komanda preda pruskom caru regentu. Smatrajui da Pruska na ovaj nain eli iskoristiti slab poloaj habrzburgovaca za ostvarivanje dominacije u Njemakom savezu Austrija je odustala od traenja pomoi. Ovaj rat iz 1859. dovesti e do ponovnog pojavljivanja tenji za objedinjavanjem njemakih dravica u jedinstvenu Njemaku.

IV NOVE IDEJE O UJEDINJENJU NJEMAKEPitanje samog jedinstva je bilo teko sagledati zbog nedostatka dravne strukture. Poslije 1848. godine Njemaki savez brojao je 38 suverenih drava podijeljenih izmeu Pruske i Austrije. Skuptina u Frankfurtu ne pokazuje mo osim ako se radi o nekom spoljnjem neprijatelju, kao to je to bilo u sluaju Francuske 1859. godine. Ovakvo stanje ilo je u prilog Austrije koja se ve od 1850. godine javlja kao velika sila srednje Evrope. Ekonomskom napretku Pruske pogodovala je i industralizacija, u prvom redu proizvodnja uglja, koja je bila prva na kontinentu. Ve 1850. godine proizvodnja uglja javlja se u Ruru, Sarskoj oblasti, leskoj, a metalurgija je takoe u porastu te udvostruuje svoju proizvodnju u periodu od 10 godina. Stvara se njemako trite unutar kojeg su u opticaju njemaki proizvodi, potom dolazi do povezivanja njemakog prostora eljeznicama, to je sve preduvjet za stvaranje graanskog drutva.

Ve od 1853. godine pruska ekonomija poinje pretjecati prestizati austrijsku prvenstveno radi pruskog izlaza na more, to Austrija u ovom periodu nije imala, te politike slobodne trgovine (engleski Free Trade). Ona je takoe obnovila raniji carinski savez, te u savez ukljuila i sjeverne drave Hanover, Braunvajg i hanzenske gradove. Godine, 1859. dolazi do novog sukoba izmeu Francuske i Austrije. Ovaj put rat se vodi radi Italije, to dovodi do ponovnog zaotravanja odnosa izmeu Pruske i Austrije. Ovaj rat e dovesti do jaanja pokreta za revolucionarnim ujedinjenjom Njemake.

Krajem pedestih, te poetkom ezdesetih godina XIX stoljea javlja se ideja o stvaranju male njemake sa vrhovnom vlau Pruske. U tu svrhu liberal Benisgen osniva Nacionalni savjet u Frankfurtu 1859. godine. U programu stranke sastavljene juna 1861. godine istie se vjernost ustavu, da se uvede zajedniki parlament, te se zahtijeva da Njemaka ujedini pod vodstvo Pruske. Par godine ranije , kralja Fridriha Vilhelma je na prijestolju zamijenio (kao regent) njegov brat Viljem I. Viljem prvi svojim potezom o reformaciji vojske dovodi do ustavnog konflikta. Naime, na izborima prvi puta je pobijedila progresivistika stranka, a feudalna izgubila. Meutim to nije znatno promjenilo situaciju jer je Viljem nastavio sa reformom vojske bez saglastnosti parlamenta. Kao svoga ministra 1862. godine postavlja Oto fon Bizmarka.

V OTO FON BIZMARKBizmarkovo puno ime je Oto Eduard Leopold grof fon Bizmark. Roen je u Schononhausenu, u Njemakoj, 1. arpila 1815. godine Studirao je pravo u mladosti. Od 1847. godine otpoinje politiku borbu u kojoj se pokazuje kao potpun reakcionar. Godine 1862. dolazi na mjesto ministra vanjskih poslova Pruske. U periodu od 10 godina od njegova dolaska na mjesto predsjednika pruske vlade uspio je da rijei politikom gvoa i krvi pitanje ujedinjenja Njemake.

Septembra 1862. godine Bizmark je imao plan da u periodu krize, kraljevski autoritativni reim mora zauzeti mjesto parlamentarnog reima. Bizmark vlada protiv landtaga i buroazije, oslonjen na plemstvo, prijetei da e se posluiti narodnim masama. Svoj plan je izloio ruskom dravnom savjetniku Everetu Jedne u potkupiti, druge zaplaiti, tree potui, i najzad sve za sebe pridobiti time to u ih povesti protiv Francuske.

Bizmark je poeo ometati poduhvate Austrije koja je pokuala 1863. godine reorganizovati Savez kao veliku Njemaku. Liberalni patrioti, zamiljali su da pod zatitom Savezne skuptine sastave novu dravu, koja e se sastojati od lezviga, Holtajna i Lanenberga. Bizmark to ne prihvata. Poslije komplikovanih nagaanja, on uspjeva da uvue Austriju u kratak rat protiv Danske (februara-jula 1864.), koji se zavrava predajom vojvodstva Pruskoj i Austriji zajedno. Austrija sada mora da pristane na potpisivanje Gatajnske konvencije (1865), kojom se Pruskoj povjerava uprava nad lezvigom, a Austriji nad Holtajnom.

U periodu od 4 godine po njegovom dolasku na vlasti dolazi do ponovnog sukoba izmeu Austrije i Pruske. Pruskoj su u ovome ratu prile sjevernonjemake drave (osim Hanovera) i Italija, dok su Austriji prile srednje i juno njemake drave. Bolje organizovana vojska ekonomski snanije Pruske odnijela je pobjedu kod Keningreca, to je bio razlog potpisivanja Prakog mira, 23. augusta 1867. kojim je Austrija priznala dominantni poloaj Pruske u Njemakoj. Ovim mirom Austrija je izgubila Mletke, odrekla se prava na Holtajn i morala je platiti kontribuciju od 25 hiljada talira.

Prva faza ujedinjenja Njemake bila je zavrena. Nakon prusko-austrijskog rata, Pruska je anektirala Hannover, Hesen, Nasau, Frankfurt i lezvig-Holtajn, te je uspjela da na njenu inicijativu bude formiran sjevernonjemaki savez od 14 sjevernonjemakih kneevina, 3 slobodna grada i Saksonije. Ustavom sjevernonjemakog saveza osnovan je parlament (Rajhstag) koji se bira pravom glasa. Rahjstag nije imao pravo da odbacuje dabine. Saveznog kancelara i ministre je postavljao kralj neovisno od parlamentarne veine. Obrazovano je i savezno vijee, a svu diplomatsku i vojnu vlast u sjevernonjemakom savezu imao je pruski kralj. Ovo je postignuto tako to je Pruska potpisala pojedinane vojne konvencije sa dravama lanica sjevernonjemakog saveza.

Jaanje Njemake preko granice nije pogodovalo Francuskoj, to dovodi do francusko-pruskog rata 1871. godine.

VI FRANCUSKO-PRUSKI RAT

Kao povod za rat koji je Francuska objavila Pruskoj 1871. posluio je nesporazum oko panske krune. Privremena panska vlada je imenovala Leopolda Hoencolerna. Leopold je bio roak pruskog kralja Viljema , pa francuzi nikako nisu mogli dopustiti da ista dinastija dospjedne i u paniju, te su vidjeli opasnost koju treba ukloniti. Uvidjevi veliinu negativne reakcije koja je ova kandidatura prouzrokovala, Villjem odluuje da opozove roakovu kandidaturu na panski prijesto. Meutim francuzi su svejedno objavili rat Pruskoj.

U ovom ratu se prvi puta pojavljuje jedinstvena njemaka vojska (u pravom smislu te rijei). Pod vrhovnom komandom Pruskog kralja u taj rat je ulo 750 000 vojnika.

Od poetka njemaka vojska je krenula u ofanzivu i ve 4. avgusta odnijela prvu pobjedu kod Visenburga, a dva dana kasnije kod Frevilera. Ovim porazima francuska je izgubila Alzas. Pruska vojska je zapoela opsadu Strazbura, koji se nakon mjesec dana, tanije 28. septembra, predao. Velike pobjede njemake armije dovele su do potpisivanja mirovnog sporazuma, tanije Frankfurtskog mira 10. maja 1871. godine, kojim je francuska izgubila Alzas i Loren, te se obavezala da e platiti odtetu od 5 milijardi zlatnih franaka u periodu od 3 godine.

U Versaju 18.1.1871. tokom rata objavljeno je ujedinjenje Njemake, ime je zavren proces formiranja njemake nacije, a pruski kralj je proglaen za njemakog cara.

VII ZAKLJUAKProces oblikovanja nacionalnih drava koji je poeo u Evropi od francuske graanske revolucije je nastavio da se odvija i dalje. Iako je prostor Njemake djelovao kao nepremostiva prepreka, zbog ogromne isparanosti njemakog teritorija na brojne dravice, i rivalitete izmeu Pruske i Austrije, ipak su tekovine francuske graanske revolucije izvezene i u Njemaku. Takoe kompletan proces njenog ujedinjavanja pokazuje par stvari, da irenje ideja koje u odreenom trenutku djeluju neostvarivo moe biti od iznimne vanosti u nekom narednom periodu, jer je i ideja ujedinjenja Njemake u poetku nalazila mjesto samo kod pojedinih intelektualaca, da bi njeno irenje kroz pola stoljea sa pravim ljudima i pravom politikom rezultiralo ostvarivanjem.LITERATURA

1. Grupa autora, Mala enciklopedija, tree izdanje, Beograd, 1978.2. Grupa autora, Vojna enciklopedija,Beograd, 1973.

3. Jean-Luis Monneron, Opta enciklopedija Larousse, Pariz, 1967.4. Jochen Bleicken, Jurgen Bucking, Torsten Capelle, Werner Eichorn, Povijest svijeta od poetka do danas, Zagreb, 1977.

5. Herder Hari, Evropa u deventaestom vijeku 1830.- 1880., Beograd, 2003.6. Mering Franc, Istorija Nemake, Zagreb, 1951., str 218.7. Popov edomir, Graanska evropa (1770. - 1871.) ,Novi Sad, 1989.8. Tarle Jevgeni Viktorovi, Istorija novog veka, Beograd, 2008.9. http://en.wikipedia.org/wiki/Otto_von_Bismarckhttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_von_BismarckSADRAJ1UVOD

2I NJEMAKA U PRVOJ POLOVINI XIX STOLJEA

4II REVOLUCIJA 1848. GODINE

6III BORBA AUSTRIJE I PRUSKE ZA PREVLAST

8IV NOVE IDEJE O UJEDINJENJU NJEMAKE

10V OTO FON BIZMARK

12VI FRANCUSKO-PRUSKI RAT

13VII ZAKLJUAK

14LITERATURA

Jochen Bleicken, Jurgen Bucking, Torsten Capelle, Werner Eichorn, Povijest svijeta od poetka do danas, Zagreb, 1977, 554 .

Isto, 561.

Isto, 563.

Hari Herder, Evropa u deventaestom vijeku 1830.- 1880., Beograd, 2003, 272.

Ministar spoljnih poslova Austrije

Hari Herder, Isto, 273.-275.

J. V. Tarle, Istorija novog veka, Beograd, 2008, 242.

Hari Herder, Isto, 275.

U Badenu 27. februara, potom u Badenu, Virtenbergu, 2. marta u Minhenu, 13. marta u Beu, Meternih podnosi ostavku, apotom i u Berlinu

Jochen Bleicken, Jurgen Bucking, Torsten Capelle, Werner Eichorn, Isto, 566.

Hari herder, Isto

Jochen Bleicken, Jurgen Bucking, Torsten Capelle, Werner Eichorn, Isto, 567.

Isto

Junkeri su predstavljali plemie preostalog feudalizma koji se elio iskorjeniti revolucijom i ujedinjenjem Njemake

Jochen Bleicken, Jurgen Bucking, Torsten Capelle, Werner Eichorn, Isto, 567.

J.V.Tarle, Isto, 249.

Herder, Isto, 277.

Herder, Isto, 277.

J. V. Tarle, Istorija novog veka, Beograd, 2008, 337.-338.

Isto

J.V.Tarle, Isto, 339.

Isto, 339.

Isto

Opta Enciklopedija Larousse, tom 3, Pariz 1967, 545.

Isto

J. V. Tarle, Isto, 340.

J. V. Tarle, Isto, 341.

http://en.wikipedia.org/wiki/Otto_von_Bismarckhttp://en.wikipedia.org/wiki/Otto_von_Bismarck

Vojna Enciklopedija, drugo izdanje, tom II, Beograd 1973, 24.

Franc Mering, Istorija Nemake, Zagreb 1951, 218.

Jean-Luis Monneron, Opta enciklopedija Larousse, Pariz 1967, 545.

Vojna Enciklopedija, Isto

J.V. Tarle, 345.

Vojna Enciklopedija, Isto

J.V. Tarle, Isto

Vojna enciklopedija, Isto

Mala enciklopedija, tree izdanje, Beograd 1978, 932.

edomir Popov, Graanska evropa (1770. - 1871.) ,Novi Sad 1989, 377.

Vojna enciklopedija, 25.

Franc Mering, Isto, 229.

Vojna enciklopedija, Isto

Isto

PAGE 15