8

Tussen sTille dalen en koele hoogTen

ber

gwa

nd

elen

Teks

t en

foto

graf

ie M

enno

Boe

rman

s

9

In de onbekende en afgelegen Valle Brembana klimmen we langs oude handelsroutes naar de verfrissing van de Orobische Alpen. We verblijven op hoogte in berg hutten, waar we genieten van de heerlijke Italiaanse keuken, helder bronwater, verse espresso en een grappa toe. Een tevreden glimlach is onvermijdelijk.

De Sentiero Delle oroBie occiDentali

10

turend naar de punten van mijn schoenen, omdat mist het zicht tot twee meter heeft beperkt. Geluiden verraden echter een groter universum. Koeienbellen klinken van boven, vlagen van kerkklokgebeier stijgen op uit het dal en af en toe hoor ik stemmen. Ook tikt er iets achter me. On-ophoudelijk en ritmisch, als een seconde-wijzer. Bij Passo del Toro openbaart de geheimzinnige tikker zich. De Italiaan met wandelstokken glimlacht. ‘Spannend stukje hè’, vraagt hij. Ik frons. Hoe bedoel je? ‘Je kunt het niet zien door de nevel, maar je bent zojuist langs een hele diepe afgrond gelopen. Heb je de kabels niet vastgehouden?’ Om het onderwerp te wij-zigen, vraag ik hem waar de eerstvolgende pleisterplaats is. ‘Ah, niet ver meer hoor. Die ligt op de Passo di Camisolo’, zegt hij wijzend in de witte deken. ‘Zal ik alvast een koffie en taart voor je bestellen?’ La Grassi, zoals de locals de hut noemen, ligt op een natuurlijk terras aan de voet van de Pizzo dei Tre Signori, een van de markante

Jeetje. Even rustig warm worden is er niet bij. Vrijwel direct na de start in het dorpje Cassiglio, slingert het paadje de hoogte in. Mijn koude spieren hebben het moeilijk en een licht hijgende ademhaling kan ik niet onderdrukken. Gelukkig loop ik eerst nog door een bos waar bomen me bescher-men tegen de zon. Want het is al bijzonder heet, dat verraden de krekels die - ook al is het ’s morgens vroeg - uitbundig herrie maken. Via een kale helling kom ik bij een col, neem een slok water en loop over een smalle bergrug helemaal tot de top van de Pizzo Baciamorti. Van 600 naar 2.000 meter in één ruk. Niet verwonderlijk dat op de top mensen in het gras liggen te rus-ten. Ik geniet ondertussen van het uitzicht op het groen-blauw-witte landschap. Want dat is altijd prettig: hoe meer je stijgt, hoe groter de beloning. Het plezier duurt ech-ter niet lang. Opgejaagd door de dreigende lucht zet ik de daling in. Steeds sneller ploffen mijn voeten in het gras. En net als ik me realiseer dat ik regen ruik, zet een

bliksemflits het landschap in een felwit licht. Ik verhoog mijn tempo. Half ren-nend loop ik op de roze voordeur van de Rifugio Cazzanigo af. De waard wacht me op, een cola reikend in de hand. ‘Is maar een kort buitje, hoor’, stelt hij me gerust. ‘Hitte-onweer. Typisch voor dit jaargetij-de.’ En inderdaad, na een kwartier klaart de lucht op en maken donkere tinten weer plaats voor frisse kleuren. Ik zet de tocht voort; op naar de Rifugio Lecco, mijn slaapplek voor vanavond. Met doorweekte schoenen stap ik over het steeds steiler wordende paadje en het is al tegen vijfen als ik eindelijk vermoeid op het terras van de hut neerplof. ‘Ciao ragazzo!’, klinkt het opgewekt. ‘Tutto Bene?’ Ik knik glimla-chend. Ja hoor, alles goed. De Sentiero delle Orobie wilde alleen even weten wat voor vlees hij in de kuip heeft.

in het lanD van De StaMBeccoHet is een kleine wereld. Ik loop al twee uur over een weggetje, geconcentreerd

Van 600 naar 2.000 meter in één ruk

Een stevige onweersbui nadert.

11

Op de top van de Pizzo Baciamorti.

De Orobische Alpen staan bekend om flora, met 200 unieke plantensoorten!

Bij de Passo del Torro openbaart zich de geheimzinnige tikker.

12

Wandelen in de historierijke Valle Brembana is een reis door een authentieke omgeving

13

14

bergen van de Orobische Alpen. De mist is inmiddels goeddeels opgetrokken en de zon staat fier aan een diepblauwe hemel. Ik tippel voort en raak in een soort trance van de monotone cadans. Heerlijk gevoel die gedachteloosheid. Dan plots hoor ik een sizzende fluit en sta ik oog in oog met een steenbok. Ik dacht al, van wie zouden die drollen zijn op het pad? Het zijn er zelfs meer. De helling afturend tel ik maar liefst twaalf bokken. Een wederzijdse nieuwsgierigheid leidt tot een ontmoeting die uiteindelijk meer dan een uur duurt. ‘Dat waren de vrouwtjes en kinderen, die leven rond de Bocca di Trona’, laat ik me die avond voorlichten door Elisa Rode-ghiero, huttenwaard van de Rifugio Benig-ni. ‘De mannetjes-kolonie leeft hier rond de hut en alleen in het najaar verenigen ze zich. De jonkies worden in juni geboren. Als je goed kijkt, kan je aan de achterkant van de hoorns hun leeftijd zien.’ Vanaf een

steen bij het Lago Piazotti bestudeer ik de stambecco nog eens goed. Wat een prachti-ge beesten. Trots, fier, doch vriendelijk en wat bewegen ze gracieus door het rotster-rein. Dit is duidelijk hun wereld. Wij, men-sen, zijn hier slechts te gast. Als ik omkijk zijn de beesten verdwenen. Bedtijd, zegt de natuur.

Genieten van De ruStZittend voor de prachtig gelegen Rifugio Benigni geniet ik met een kop warme kof-fie in de hand van mijn favoriete moment van de dag. Zo ’s morgens vroeg is alles ex-treem fris en helder. Alsof in de nacht het landschap opnieuw is geschilderd en het nog even moet drogen. Rechts liggen de dalen van Bergamo, links het Valtelinna in de provincie Sondrio. Ik ontwaar spitse graten van beroemde bergen als Pizzo Badile, Pizzo Cengalo en Monte Disgrazia. Een stroompje water loopt het meer in en

begint daarna, aangetrokken door de zee, aan haar afdaling naar de Povlakte. De zon komt op en het landschap verandert voortdurend. De Denti della Vecchia, de tanden van de oude dame, steken fel af tegen dynamische wolkenpartijen en het gras glinstert van de verdampende dauw. Ik bedenk me hoe bijzonder deze tocht is. Ik loop weliswaar behoorlijke afstanden, echt moe word ik niet. De eenvoudige re-gelmaat van opstaan, lopen, eten en slapen bewerkstelligt een enorme rust. Ontspan-ning door inspanning. Een gevoel dat versterkt wordt, omdat ik in mijn eentje wandel. Nu ik geen ruis heb van andere mensen, dringt de schoonheid in haar meest volledige vorm tot me door. Ik ge-niet volop van de weidsheid, de contrasten tussen dal en top, de dieren en vooral: de stilte. Bergwandelen in dit deel van de Alpen is een soort exercitia spiritualia. De ervaring van de eenzaamheid werkt

Spitsuur. Per jaar lopen slechts 200 mensen de Sentiero.

15

geestverruimend. Ik loop. En loop. Verder niets. Ik ben geheel wensloos. Zelfs wifi hoef ik niet. Ook al ben ik een behoorlijke internetverslaafde, het is heerlijk om even een week verstoken te zijn van de dagelijk-se beslommeringen. Zodra ik de Passo San Marco in het vizier heb, wacht ik dus ook nog een poosje. Ik geniet van het land-schap met dikke marmotten en prachtige bloemen. De afdaling naar de hut stel ik uit tot het schemert. Wanneer de toeristen met hun lawaaierige auto’s weer naar het dal zijn gereden en de bergwereld geheel voor de wandelaars is.

italiaanSe chaoSIk heb de keuze uit broodjes met suiker, vruchtengelei of chocola, voor de rest is de ontbijttafel vooral gedekt met zoetigheid. De taartpunt die ik om half acht voorge-schoteld krijg, neem ik daarom maar mee voor onderweg. Nog wel een heerlijke

doppio - één euro! - en ik ben klaar voor de vierde etappe. Omhoog lopend naar de Passo San Marco bewonder ik de fraai aan-gelegde keienstraat. Deze paden waren vroeger oude handelsroutes. Opmerkelijk: tegenwoordig ligt de Valle Brembana betrekkelijk geïsoleerd, maar in de 16e eeuw was dit dé weg tussen Zwitserland en Venetië. Je kunt nog steeds grote delen van de historische wegen als Via Priula of Via Mercatorum lopen. Ik volg echter trouw de Sentiero delle Orobie Occidentali. Aan-gelegd rond 1975 door de Club Alpino Itali-ano toen de inwoners van de dalen rond Bergamo verkoeling zochten in de bergen. Dankbaar houd ik de 101-markeringen constant in het oog. Maar helaas, ook van-daag doet de hitte in het dal de vochtig-heid stijgen en als ik omringd ben door een wolk, raak ik het spoor bijster. Bene-den me wuiven twee mannen en ik klauter voorzichtig naar ze toe. Het zijn werklui

die de wandelroute onderhouden. ‘Het pad is over een groot stuk beschadigd’, legt een van hen uit. ‘Het was een lange winter met veel sneeuw. Het smeltwater heeft complete hellingen weggevaagd.’ Als ik vraag waar de route loopt, wijzen ze luk-raak naar het oosten. ‘Zoek maar je eigen weg. Het duidt zich vanzelf.’ Het zal niet de laatste keer zijn dat ik verdwaal. Was de route de eerste drie dagen perfect beweg-wijzerd, vandaag kom ik in het gebied waar men wat meer de Italiaanse slag aanhangt. Het lijkt net de Autostrada; het bordje staat óp, zo niet ná, de afslag en als je het mist, ben je ver van huis. Helemaal vaag wordt het zodra ik de Passo di Tarta-no bereik. Vanaf hier zie ik een wirwar aan verfkleuren, bordjes en nummers. Met kaart en kompas in de hand navigeer ik mezelf langs het meer richting de Passo dei Lupi. Het moet er wanhopig uitzien: mijn gps-track vertoont vele rondjes en

er iS noG zoveel te Doen...Naast wandelen biedt de Valle Brembana legio mogelijkheden. Theo Bianchi en Joke van der Meulen van ItaliAdesso en woonachtig in het gebied tippen vijf activiteiten:1. Deze zomer vindt de eerste Orobie

Ultra Trail plaats. Een race die begint in de bergen en na 140 kilometer en een afdaling van bijna 10 kilometer eindigt in de oude binnenstad van Bergamo.

2. Via Ferrata Pierangelo Maurizio op de Alben bij Oltre il Colle. Een gezekerde rotsklim waarbij je 400 hoogtemeters overwint.

3. In de Valle Brembana liggen 1.481 kilometer aan mountainbikeroutes met in totaal een hoogteverschil van 50.469 meter!

4. Een aantal stroomversnellingen en rivieren leent zich bijzonder goed voor canyoning. Bijvoorbeeld de Brembo, de naamgever van de Valle Brembana.

5. Wie wil relaxen, brengt een bezoek aan de termen van San Pellegrino. Dit beroemde mineraalwater is niet alleen om te drinken, je kunt er sinds deze zomer ook heerlijk verfrissend in baden.

In het algemeen staan de paden goed aangegeven.

Avondstemming bij de Rifugio Bernini.

16

doodlopende streepjes. Gelukkig is de huttenwaard van de Rifugio Dordona zich bewust van het mogelijke dwalen en heeft ze met rode verf de naam van de hut her en der op rotsen gekalkt. Bij mijn slaap-adres aangekomen, wacht een koel biertje op me en als ik de bonte verzameling van koeien, paarden, konijnen, een hond, biggen, een kat en kalkoenen aanschouw, kan ik er zelfs om lachen. Heerlijke Italiaanse chaos. Het maakt de tocht tot een enerverende ervaring.

verrukkelijk afScheiDOp een col komen, ik vind het altijd een bijzonder moment. Je overschrijdt de grens tussen twee werelden die niet geleidelijk in elkaar over kunnen vloeien. Stijging gaat over in daling, soms is het de scheiding tussen regen en zon en het uitzicht wisselt meestal compleet. Het is duidelijk dat ik de bewoonde wereld weer nader; skiliften en appartementsgebouwen van skigebied Foppolo doemen op in mijn blikveld. Gelukkig kan ik ‘hoog’ blijven en laat ik weldra de storende elementen

achter me. De laatste twee etappes van de tocht zijn gemoedelijk. Er moet weliswaar nog steeds behoorlijk gestegen worden, het lijkt alsof mijn spieren er inmiddels aan gewend zijn. Wat bovendien helpt: ik heb vooruitzicht op een overheerlijke maaltijd. Nu is het eten de hele week al verrukkelijk, de Rifugio Fratelli Longo staat specifiek bekend om haar delicates-sen. De hut is immers per jeep bereikbaar en vele inwoners van de vallei komen om-hoog voor een lunch, diner of feestavond. De menukaart leest als een gedicht: Casoncelli alla Bergamasca, Gnocchetti verdi gratinatti, Bocconcini di vitello con funghi, Pizzoccheri della Valtellina. Op tafel in de hut liggen prachtige kazen uitgestald. Deze regio heeft de grootste concentratie DOP fromaggio van Italië: Denominazione di Origine Protetta is garantie voor lokale producten en ambachtelijke bereiding. Ook koffiebonen worden vers gemalen alvorens de bella machina zoemend een kopje geurend zwart goud bereidt. En ook aan puur water wordt veel waarde gehecht. Deze regio staat immers bekend om

bronnen als Bracca, Stella Alpina en ’s-werelds meest beroemde mineraalwater: San Pellegrino. Ik smul. En smul. En smul. Net als mijn tafelgenoten; drie jongens uit Milaan die liever niet in het drukke Aostadal of de Dolomieten wandelen, maar steevast naar de Brembana gaan. ‘We komen snel terug’, zegt een van hen met volle mond. Naast de westelijke route, bestaat er namelijk ook een oostelijke route; de Sentiero delle Orobie Orientale. ‘Die is iets langer, acht dagen, en ook iets wilder’, zegt de waard die aan tafel is geschoven. Volgens hem lopen slechts 200 mensen per jaar de westelijke route en kom je op de oostelijke route nóg minder mensen tegen. ‘Echt een aanrader.’ Maar vooralsnog hebben we behoefte aan het dal. Morgen zakken we door de boomgrens heen. Dan houdt de bergwereld op en begeven we ons weer in het drukke maar comfortabele leven van het laagland. ‘Nu eerst nog een Grappa’, zegt de waard. ‘Van het huis! Met de complimenten van de Alpi Orobie.’

Een nieuwsgierige stambecco nabij de Bocca di Trona.

Het klassiekestreekgerechtCasoncelli allaBergamasca.

17

oppad.nl

Dit Moet je weten voor je op paD Gaat

italië

zelf de Sentiero dello orobie wandelen?De Sentiero delle Orobie Occidentali is een zesdaagse huttentrektocht. De tocht biedt prachtige panorama’s op berglandschappen met meren, weides en rotspieken. Onderweg is de kans groot op het zien van dieren, zoals berg-marmotten en steenbokken. Beneden in de valleien vind je vele authentieke dorpjes.

gebied De Valle Brembana is een streek omringd door de Orobische Alpen. Het ligt in de provincie Bergamo in de regio Lombardije van Noord-Italië. De Orobische Alpen (Alpi Orobie) worden ook wel Ber-gamasker Alpen (Alpi Bergamasche) genoemd naar de historische stad Bergamo die aan de voet van dit ge-bergte ligt. In het Italiaans vaak met als extra voorvoegsel ‘Pre’ (Prealpi Orobie of Prealpi Bergamasche), dit omdat het gebergte niet tot de echte Alpen behoort maar een voorgebergte is.

gemaakte tocht De Sentiero delle Orobie Occidentali is een zes-daagse huttentrektocht die begint in het Cassiglio en eindigt in Carona.

en ook met rood-witte verfmarkerin-gen) maar af en toe zijn de aandui-dingen vaag. Meer details, een globale routebeschrijving van dag-tot-dag én een complete gps-track vind je op oppad.nl.

beste tijd Eind juni-september.

ernaartoe Als uitgangspunt is het dorp Piazza Brembana geschikt. Hier kom je het snelste met de auto via Milaan en Bergamo (1.100 km vanaf Utrecht). Je kunt ook vliegen op Bergamo en met een huurauto naar Valle Brembana rijden.

overnachten Tijdens de tocht overnacht je in de berghutten. Theo Bianchi en Joke van der Meulen van Italiadesso zijn behulpzaam bij het maken van reserveringen of het vinden van andere overnachtings-plekken voor en na de tocht: www.italiadesso.nl.

Uitgebreidere praktische informatie vind je op oppad.nl.

Zwaarte Het is een pittige bergwan-deltocht en vergt een goede conditie. De dagetappes variëren van 3,5 tot 8,5 uur en je overwint tussen de 300 en 1.600 hoogtemeters.

moeilijkheidsgraad De tocht is geschikt voor ervaren bergwande-laars. Enkele passages zijn steil en beveiligd met kettingen. Een Via Ferrata set is echter niet nodig. De gradatie is T2/T3 volgens het Zwitserse waarderingssysteem (zie oppad.nl voor meer uitleg).

navigatie Ervaring met navigatie in de bergen en omgang met kaart en kompas is een pre. Het grootste deel van de tocht volg je weliswaar route 101 (dit staat op bordjes aangegeven