SESİN YAYILMASI

Ses dalgalar halinde yayılan bir enerji çeşididir. Ses titreşimler sonucu oluşur. Sesin oluşması için maddesel ortama ihtiyaç vardır. Ses en hızlı katılarda daha sonra sıvılarda en az da gazlarda yayılır.

Sesin Katılarda Yayılmasına; Yan dairede oturan komşunun sesinin duyul-

ması, Sıraya başımızı koyup kalemle sıraya vurdu-

ğumuzda sesin kulağımızın içinde gibi hisset-memiz,

Matkapla duvar delindiğinde sesin tüm evde duyulması örnek olarak verilebilir.

Sesin Sıvılarda Yayılmasına; Su içinde bulunan yunusların ve balinaların

birbiri ile haberleşmesi, Denizde yüzen motor seslerinin denizin için-

deyken duyulması örnek olarak verilebilir.

Sesin Gazlarda Yayılmasına; Konuşmaları işitebilmemiz, Yıldırım ve şimşeğin her yerden duyulması, Sokaktan gelen gürültüler örnek olarak veri-

lebilir.

Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması

Farklı cisimlerin çıkardıkları seslerde farklıdır. Örneğin; bir davuldan çıkan sesle darbukadan çı-kan ses arasında fark vardır. Çünkü yapıldıkları malzemeler farklılık gösterir.

Aynı ses kaynaklarından çıkan sesler farklı or-tamlarda farklı sesler çıkarırlar. Örneğin; iki taşı birbirine havada vurduğumuzla çıkan ses ile su-yun içinde birbirine vurduğumuzda çıkan ses ara-sında da fark vardır.

SESİN SÜRATİ

Sesin yayılabilmesi için maddesel (tanecikli) bir ortam gerekir. Çünkü ses, maddelerde tanecikler sayesinde bir noktadan başka bir noktaya iletilir.

Tanecikler ne kadar çok ve birbirine ne kadar ya-kın olursa ses o kadar süratli yayılır. Katı madde-lerin tanecikleri birbirine yakın olduğundan ses katı maddelerde sıvı ve gaz göre çok daha süratli yayılır.

Sesin Yayıldığı Ortam Sesin Yayılma Süresi (m/s)

Hava 331Zeytinyağı 1450

Kemik 4080Alüminyum 6400Deniz suyu 1620

Benzin 1250

Ses yayılmak için maddesel ortama ihtiyaç duy-duğu için boşlukta yayılmaz.

Işık sesten daha süratlidir. Örneğin; şimşek ve yıldırım olaylarında önce ışık görünür ses ise bir-kaç saniye sonra işitilir. Bu durum ışığın süratinin sesten daha hızlı olduğunu gösterir.

Ses kütle ve hacme sahip olmadığı için madde değil bir enerji çeşididir. Ses enerjisi yok olmaz başka enerji çeşitlerine dönüşebilir. Örneğin; ince sesli opera sanatçıları sesleri ile camları kı-rabilir. Bu örnekte ses dalgaları hareket enerji-sine dönüşmüştür.

SESİN MADDEYLE ETKİLEŞİMİ

Ses madde ile etkileştiğinde maddeler tarafın-dan iletilebilir, yansıtılabilir ya da soğrulabilir.

Bir sınıfta konuşan bir öğretmenin sesini en ar-kada oturan bir öğrencinin duyması sesin gaz madde ortamında iletildiğini gösterir.

Ses dalgalarının kaynaktan çıktıktan sonra bir engele çarpıp ses dalgalarının bir kısmının engel-den geri gelmesine sesin yansıması denir. Tüm maddeler sesi dalgalarını belirli oranlarda yan-sıtma özelliğine sahiptir. Yankı sesin yansıması olayıdır. Fakat yankının oluşabilmesi için engel ile ses kaynağı arasında en az 17 metrelik mesafe olması gerekmektedir.

Deniz ve okyanuslarda yaşayan yunuslar birbir-leri ile haberleşmek için sesin yansıma özelliğin-den faydalanırlar. Yine yarasalar bazen avlarını bulabilmek için yine sesin yansıma özelliğinden faydalanırlar.

1

SES ve ÖZELLİKLERİ

2

Sesin yansıma özelliğinden teknolojik araçların üretiminde de faydalanılmıştır. Sonar, ultrason ve radar gibi cihazların çalışma prensibi de sesin yansıma özelliğine dayanır.

SESİN SOĞRULMASI

Ses dalgalarının bir kısmının maddeler tarafın-dan tutulup yutulmasına sesin soğrulması denir.

Tüm maddeler sesi belli oranda soğurur. Fakat hiçbir madde sesi %100 soğuramaz.

Sesin farklı ortamlara geçişini engellemek için yapılan uygulamalara ses yalıtımı denir. Ses ya-lıtımında sesi iyi bir şekilde soğurma özelliği bu-lunan maddeler kullanılır. Bazı maddeler diğer maddelere oranla ses dalgalarını çok daha iyi so-ğurur.

Yumuşak ve pürüzlü maddeler sesi iyi soğurur. Sesin iyi yalıtılması için; bu tür maddelerin kulla-nılması gerekir. Köpük (strafor),cam yünü, plas-tik, pamuk gibi maddeler ses yalıtımında kullanı-lan maddelerdir.

Sinema, tiyatro ve konferans salonu gibi mekan-lar için ses yalıtımı çok önemlidir. Bu nedenle ses yalıtımı için; yapısında hava boşlukları bulunan köpük, cam yünü gibi yalıtım malzemeleri kulla-nılır. Bu malzemeler zeminde, duvarlarda, tavan-larda kullanılır.

Yine okul, hastane gibi yerlerde de ses yalıtımına uygun malzemeler kullanılır.

Sesi inceleyen bilim dalına akustik denir.

Yapılan sinema, tiyatro, konferans salonu, okul hastane, cami gibi yapılar sesin yansıma ve soğ-rulma özelliğine uygun yapılır. Bu yapılar akusti-ğe uygun şekillerde yapılır. Örneğin; İstanbul‛ da bulunan Süleymaniye Camii akustiğin en belirgin özelliklerini taşıyan bir yapıdır. 1557 yılında Mi-mar Sinan tarafından yapılan bu camii içerisinde kullanılan kubbe ve duvarlarda kullanılan yapılar camii içerisindeki sesi kusursuza yakın bir şekilde yayılmasını sağlayan ve sesin dışardaki seslerden etkilemesini engelleyen bir şekilde yapılmıştır.

SES ve ÖZELLİKLERİ