sezruduli sesazleblobis mqone pirta uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso...

45

Upload: others

Post on 15-Feb-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod
Page 2: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 1

SezRuduli SesaZleblobis

mqone pirTa uflebrivi

mdgomareoba saqarTveloSi

2016 weli

www.ombudsman.ge

Page 3: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi2

winamdebare publikacia Seqmnilia evrokavSiris daxmarebiT. mis Sinaarsze pasuxismgebelia mxolod saxalxo damcvelis aparati da publikaciis Sinaarsis evrokavSiris poziciad aRqma dauSvebelia.

Page 4: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 3

sarCevi

Sesavali ................................................................................................................................5

konvenciis popularizaciis, dacvisa da implementaciis

monitoringis meqanizmis saqmianoba ...................................................................7

qmedunarianobis samarTlebrivi reformis monitoringi .....................8

SSm pirTa pansionatebis monitoringi ..............................................................9

SSm pirTa politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi

monawileoba .......................................................................................................................11

regionul da adgilobriv doneze SSm pirTa sakiTxebze

momuSave sabWoebis Seqmna/amoqmedeba .................................................................11

SSm pirTa saarCevno ufleba ....................................................................................13

statistika da monacemTa Segroveba ....................................................................15

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi .................................................16

saxelmwifo zrunvis qveS myofi bavSvebi .........................................................17

socialuri dacvis ufleba .........................................................................................18

janmrTelobis ufleba, bavSvze zrunva da socialuri

reabilitacia .....................................................................................................................19

ganaTlebis ufleba .........................................................................................................22

Zaladoba SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa mimarT .............29

SezRuduli SesaZleblobis mqone qalebi .......................................................32

instituciaSi myof SSm qalTa mimarT Zaladoba .........................................35

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa janmrTelobis ufleba ...36

fsiqikuri janmrTeloba da arsebuli problemebi ...................................37

rekomendaciebi ..................................................................................................................40

Page 5: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi4

Page 6: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 5

Sesavali

2016 wels ori weli Sesrulda gaeros SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis konvenciis (SemdgomSi konvencia) ratificirebidan. mi-uxedavad amisa, dRis wesrigSi kvlav dgas konvenciis efeqtiani ganxor-cielebis mimarTulebiT arsebuli gamowvevebi. saxalxo damcvelis ar-aerTi rekomendaciis miuxedavad ar momxdara konvenciis fakultaturi oqmis ratificireba

arsebiTi cvlilebebi ar ganxorcielebula erovnuli kanonmdeblobis konvenciis moTxovnebTan Sesabamisobis TvalsazrisiT. sakanonmdeblo aqtebis nawili, garda imisa, rom ar aris TanxvedraSi konvenciis mid-gomebTan, ewinaaRmdegeba kidec mas. kvlav gvxvdeba iseTi terminebi, ro-goricaa: unarSezRuduli,1 dainvalideba.2 saqarTvelos kanonmdebloba ar icnobs „gonivruli misadagebisa“ da „universaluri dizainis“ cnebebs.

gamowvevas warmoadgens konvenciis aRsrulebis qmediTi da efeqtiani meqanizmis Seqmna, romlis saboloo saxiT formireba mniSvnelovania ganxorcielebaze pasuxismgebel uwyebebs Soris koordinaciis uzrunve-lyofisTvis.

konvenciis praqtikaSi ganxorcielebis mimarTulebiT arsebuli xarve-zebidan aRsaniSnavia, socialuri modelis danergvis procesis Seferxe-ba. samwuxarod, SezRuduli SesaZleblobis mqone piris statusis miniWe-ba kvlav individis samedicino diagnozis safuZvelze xdeba.

saxelmwifos winaSe arsebul erT–erT mTavar gamowvevad rCeba Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone pirTa socialuri dacva, saTanado sacx-ovreblis uflebis realizeba da dasaqmeba. amasTan, kvlav problemas warmoadgens fizikuri garemos, infrastruqturis, transportisa da in-formaciis misawvdomobis uzrunvelyofa. sajaro dawesebulebebis, maT Soris saministroebis umravlesoba ar iyenebs SezRuduli SesaZleblo-bis mqone pirebisTvis informaciis/servisebis adekvaturi formiT mi-wodebis saSualebebs. ar xdeba veb–gverdebis modernizebasa da adap-tirebaze zrunva.

„socialuri reabilitaciisa da bavSvze zrunvis saxelmwifo programa“, romelic yovelwliurad mtkicdeba da mis erT-erT mizans SezRudu-li SesaZleblobis mqone pirebis, maT Soris bavSvebis, socialuri in-

1 saqarTvelos policiis eTikis kodeqsi danarTiN2. <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2152364>

2 saqarTvelos kanoni „janmrTelobis dacvis Sesaxeb“ muxli 3, „t1“ <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29980> saqarTvelos kanoni „zogadi ganaTlebis Sesaxeb“, muxli 485 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29248> saqarTvelos kanoni „pacientis uflebebis Sesaxeb“ muxli 12, muxli 25 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/16978>

Page 7: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi6

tegracia da maTi sazogadoebrivi cxovrebis sxvadasxva sferoSi CarT-va warmoadgens, srulad ver faravs samizne jgufebis saWiroebebs da geografiul xelmisawvdomobas.

xarvezebiT mimdinareobs inkluziuri saganmanaTleblo procesi. Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone bavSvebis mniSvnelovani nawili, gansa-kuTrebiT regionebSi, ar aris CarTuli aRniSnul procesSi. amasTan, ga-mowvevaa swavlebis xarisxi da uwyvetoba.

arasakmarisia dasaqmebis kuTxiT arsebuli saxelmwifo programebi. ga-mowvevas warmoadgens mcirericxovani programebis efeqturi imple-mentaciac. saxelmwifos mier dasaqmebis kuTxiT gatarebuli sxvadasxva RonisZiebebis araefeqturobaze metyvelebs dasaqmebul SSm pirTa daba-li raodenoba. 2016 wlis monacemebiT sajaro seqtorSi dasaqmebuli iyo 52 SezRuduli SesaZleblobis mqone piri,3 xolo kerZo seqtorSi dasaqme-bul pirTa raodenoba Seadgenda mxolod 32–s.

qveyanaSi ar xdeba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Sesaxeb saW-iro statistikis warmoeba da analizi, rac uzrunvelyofda konvenciis efeqturi implementaciisaTvis aucilebeli politikis SemuSavebasa da ganxorcielebas,4 aseve, programebis dagegmvisa da ganxorcielebisas, saWiroebebze dafuZnebuli midgomebis damkvidrebas.

saangariSo periodSi adgili hqonda SSm pirTa mimarT diskriminaciuli mopyrobis faqtebs. ramdenime saqmesTan dakavSirebiT saqarTvelos sax-alxo damcvelma mimarTa saxelmwifo uwyebebs5. maT Soris: SezRuduli SesaZleblobis mqone piris mimarT ganxorcielebuli diskriminaciis faqtze, rekomendaciiT saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros6 da inkluziuri ganaTlebis procesSi SezRuduli SesaZleblobis niSniT diskriminaciis Tavidan acilebis Sesaxeb zogadi winadadebiT, saqarTve-los ganaTlebisa da mecnierebis saministros.7

3 sajaro samsaxuris biuros werili Ng215–18.01.2017. 4 http://www.ombudsman.ge/ge/recommendations-Proposal/winadadebebi/winadadeba-saqartvelos-mtavro-

bas-shshm-pirebtan-dakavshirebuli-statistikis-warmoebisa-da-monacemta-shegrovebis-shesaxeb.page 5 detaluri informacia warmodgenilia Tanasworobis uflebis TavSi.6 http://www.ombudsman.ge/ge/recommendations-Proposal/rekomendaciebi/rekomendacia-shinagan-saqme-

ta-saministros-shezguduli-shesadzleblobis-mqone-piris-mimart-ganxorcielebuli-diskriminaciis-faqtze.page. 7 http://www.ombudsman.ge/ge/diskriminaciis-prevenciis-meqanizmi/gadawyvetilebebi/zogadi-winadadeba/

zogadi-winadadeba-inkluziuri-ganatlebis-processhi-shezguduli-shesadzleblobis-nishnit-diskriminaciis-tav-idan-acilebis-shesaxeb.page.

Page 8: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 7

konvenciis popularizaciis, dacvisa da implementaciis monitoringis meqanizmis saqmianoba

saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli gaeros SSm pirTa uflebebis konvenciis popularizaciis, dacvisa da implementaciis monitoringis meqanizmi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis departa-mentTan erTad moicavs sakonsultacio sabWos da monitoringis jgufs.

sakonsultacio sabWo warmoadgens saxalxo damcvelTan arsebul saTaT-biro organos, romelic Sedgeba: saqarTvelos saxalxo damcvelis apara-tis, SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebis, maTi warmomadgenlobiTi organizaciebis da SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa sakiTxebze momuSave saerTaSoriso da adgilobrivi organizaciebis warmomadgen-lebisagan.8 saangariSo periodSi ganaxlda sakonsultacio sabWos Semad-genloba da 2016 wlis mdgomareobiT sabWo Sedgeba 15 wevrisgan.9

2016 wlis ganmavlobaSi, debulebiT gaTvaliswinebuli wesis dacviT, gaimarTa saTaTbiro organos xuTi sxdoma. maT Soris, erTi gafarToebu-li samuSao Sexvedra, romelsac eswrebodnen SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi da samoqalaqo sazogadoebis aqtivistebi10.

konvenciis popularizaciis mizniT, 2016 wels Catarebuli RonisZiebebi moicavda: saqarTvelos saxalxo damcvelis 2015 wlis saparlamento an-gariSis misawvdomi formiT gamocemas;11 sainformacio bukletis momza-debas da gavrcelebas SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebeb-ze; sajaro debatebisa da treningebis organizebas. maTgan aRsaniSnavia, treningi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa da am sferoSi momuSave organizaciebis warmomadgenlebisTvis „SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis konvenciis implementaciisa da monitoringis sakiTxebze“.12 TviTmmarTveli qalaqebis meriisa da sakrebulos safinan-so – sabiujeto da socialur sakiTxebze momuSave sajaro moxeleebisT-vis ki treningi Temaze: „SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa CarTu-loba da maTi saWiroebebis gaTvaliswineba biujetirebis procesSi“.13

gaeros SSm pirTa uflebebis konvenciis popularizaciis, dacvisa da im-plementaciis monitoringis meqanizmis farglebSi, 2016 wels daigegma da ganxorcielda samTavrobo samoqmedo gegmebis monitoringi, Catarda

8 http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3545.pdf 9 http://www.ombudsman.ge/uploads/other/4/4005.pdf 10 http://www.ombudsman.ge/ge/news/shshm-pirta-uflebebis-konvenciis-popularizaciis-dacvisa-da-imple-

mentaciis-monitoringis-sakonsultacio-sabchos-gafartoebuli-samushao-shexvedra.page 11 angariSis mokle versia gamoica audio wignis saxiT, xolo SSm pirTa uflebrivi mdgomareo-

bis Sesaxeb informacia daibeWda brailis SriftiT.12 http://www.ombudsman.ge/ge/news/treningi-shezguduli-shesadzleblobis-mqone-pirta-sakitxebze-mo-

mushave-organizaciebis-warmomadgenlebistvis.page.13 http://www.ombudsman.ge/ge/news/saxalxo-damcvelis-adamianis-uflebata-akademiis-treningi-tvitmmartve-

li-qalaqebis-meriisa-da-sakrebulos-warmomadgenlebistvis.page.

Page 9: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi8

qmedunarianobis samarTlebrivi reformis kvleva, prevenciis erovnul meqanizmTan erTad Catarda SSm pirTa pansionatebis monitoringi, momzadda specialuri angariSebi.

qmedunarianobis samarTlebrivi reformis monitoringi

2016 wels gaeros SSm pirTa uflebebis konvenciis popularizaciis, dacvisa da implementaciis monitoringis meqanizmis saqmianobis far-glebSi Catarda kvleva – „qmedunarianoba – sakanonmdeblo reforma im-plementaciis gareSe“. kvlevis mizans warmoadgenda saqarTvelos sakon-stitucio sasamarTlos 2005 wlis 8 oqtombris gadawyvetilebis Semdeg, qmedunarianobis sistemis reformis im nawilis Sefaseba, romelic Seexe-ba piris mxardaWeris mimRebad cnobas da mis farglebs. angariSze muSao-bis dros Seswavlil da gaanalizebul iqna saerTo sasamarTloebis mier miRebuli gadawyvetilebebi, mocemul sakiTxTan dakavSirebiT.

kvlevis Sedegad gamoikveTa, rom reformis Semdgomi sakanonmdeblo re-aloba metwilad iTvaliswinebs fsiqosocialuri saWiroebis mqone pirTa individualur saWiroebebs da mcire gamonaklisebis garda, Seesabameba saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlosa da konvenciis moTxovnebs.

kanonmdeblobiT, sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebis saw-inaaRmdegod, pirdapir aris gaTvaliswinebuli saerTo sasamarTlos SesaZlebloba – mxardaWera daniSnos wvrilmani garigebebis dadebis naw-ilSi. moqmedi regulaciebi blanketurad iTvaliswinebs mxardamWeris valdebulebas, Tvalyuri adevnos mxardaWeris mimRebis mudmiv samedi-cino momsaxurebas maSinac ki, rodesac pirs samedicino momsaxurebaSi mxardaWera ara aqvs daniSnuli. mxardaWeris mimRebi pirisTvis sasamarT-los da individualuri Sefasebis gareSe xdeba rigi uflebis blanketu-ri CamorTmeva. maT Soris, mSoblis da zogierTi masTan dakavSirebuli uflebis, aseve sajaro samsaxurSi Tanamdebobis dakavebis uflebis.

saerTo sasamarTloebTan mimarTebiT gamovlinda, rom maTi nawili ar icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod sarezolucio nawili gaaCnia, rac SeuZlebels xdis gadawyvetilebis Sinaarsidan gairkves mxardaWer-is daniSvnis saWiroeba. saerTo sasamarTloebis is gadawyvetilebebi ki, romlebic samotivacio nawils Seicavs, Sablonuri da dausabuTebelia. amasTan ar arsebobs sarezolucio nawilis erTiani forma.

Page 10: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 9

reformis implementaciis procesSi kvlav sistemurad dgas mxardaWer-is daniSvnis blanketurobis, qmedunarianobis srulad CamorTmevisa da plenaruli meurveobis problemebi.

arsebul gamowvevebTan dakavSirebuli rekomendaciebi asaxulia kv-levis angariSSi.14 aRniSnulTan dakavSirebiT saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom mizanSewonilad miiCnia saxalxo damcvelis, mosamarTle-Ta da aRmasrulebeli xelisuflebis warmomadgenelTa erToblivi Sex-vedris Catareba.15

SSm pirTa pansionatebis monitoringi

2016 wels SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa saxelmwifo zrun-vis dawesebulebebis monitoringi ganxorcielda saqarTvelos saxalxo damcvelisTvis miniWebuli ori mniSvnelovani mandatis – prevenciis erovnuli meqanizmis da „SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa ufle-bebis Sesaxeb“ gaeros konvenciis aRsrulebis monitoringis meqanizmis saqmianobis farglebSi.

saxalxo damcvelis warmomadgenlebma saxelmwifos xuT rezidentul dawesebulebaSi: Tbilisis Cvil bavSvTa saxlSi, kojris SSm bavSvTa saxl-Si, Zevris, duSeTisa da martyofis SSm pirTa pansionatebSi ganTavsebuli beneficiarebis uflebaTa dacvis xarisxi Seamowmes gaeros SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis konvenciasTan, sxva saerTaSor-iso dokumentebTan da erovnuli kanonmdeblobiT dadgenil standar-tebTan misi Sesabamisobis mixedviT.

monitoringis Sedegad gamovlinda, rom SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa sadReRamiso specializebuli dawesebulebebis instituci-uri mowyoba, fsiqo-socialuri servisebisa da profesiuli kadrebis na-kleboba da dabali profesionalizmi arsebiT gamowvevebs qmnis SSm pir-TaTvis individualur saWiroebebze morgebuli servisis SeTavazebis TvalsazrisiT.

gamowvevas warmoadgens araadaptirebuli infrastruqtura, garesam-yarosTan da ojaxebTan (maT Soris SvilebTan) kontaqtis simwire, so-cialuri pasiuroba da sazogadoebisgan izolacia, aseve dawesebulebis administrirebasTan dakavSirebuli xarvezebi da samedicino daxmare-basTan dakavSirebuli problemebi.

14 <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3948.pdf> 15 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos werili N01/82–30.11.2016. 2017 wlis 26 ianvars gaimarTa diskusia, sadac ganxilul iqna saxalxo damcvelis specialur

angariSSi asaxuli rekomendaciebi.

Page 11: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi10

monitoringma aCvena, rom beneficiarTa usafrTxoebaze, maT emociur, fsiqologiur keTildReobasa da fsiqikur janmrTelobaze zrunva, aseve servisis mimwodebelTa mier Zaladobis samarTlebrivi regulaciebisa da standartebis codnis done ukiduresad dabalia. beneficiarebi ar arian informirebuli sakuTari uflebebis Sesaxeb. dawesebulebebis xe-lmZRvanelebs aRniSnuli sakiTxebis gaTvaliswineba ar miaCniaT zrunvis mniSvnelovan standartad.

SemaSfoTebelia, rom yovelive zemoaRniSnuli beneficiarTa uflebebis uxeSi darRvevebis, maT Soris, diskriminaciuli mopyrobis maprovocire-beli xdeba, zogjer ki iwvevs SSm pirTa sicocxlis uflebis darRvevas. gamovlenil problemebTan dakavSirebiT saxalxo damcvelma SeimuSava rekomendaciebi saxelmwifo uwyebebis, SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa sadReRamiso specializebuli dawesebulebebis da bavSvTa sax-lebis administraciis mimarT.16

specialur angariSSi asaxuli rekomendaciebis miuxedavad, saangariSo periodSi, pansionatebis nawilSi viTareba arsebiTad ar Secvlila. mon-itoringis Semdgom periodSi saxalxo damcvelis aparatisTvis cnobili gaxda informacia martyofis pansionatidan SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebis fsiqiatriul dawesebulebaSi stacionirebis gazrdili dinamikis Taobaze.17 aseve amave pansionatis beneficiarebs Soris arsebu-li dapirispirebis Sesaxeb.18

mocemuli saqmeebis Seswavlis Sedegad gamoikveTa, rom dawesebuleba aris gadatvirTuli. mZime SezRudvis mqone pirebis, fsiqikuri da qcevi-Ti problemebis mqone pirebis erTdroulad marTvis berketi ki admin-istracias ar gaaCnia, beneficiarebs Soris konfliqturi situaciebis mogvarebis gavrcelebuli formaa maTi gadayvana fsiqiatriul dawese-bulebaSi an muqara gadayvanaze.

martyofis SSm pirTa pansionatSi arsebuli problemebis mogvarebis Taobaze SemuSavda rekomendacia ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebulTa dacvisa da daxmarebis saxelmwifo fondis mimarT.19

16 http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3958.pdf 17 saqme N11746/16–12.09.2016; N12558/16–28.09.2016; N14619/16–14.11.2016.18 saqme N14098/16–02.11.2016.19 http://www.ombudsman.ge/ge/recommendations-Proposal/rekomendaciebi/rekomendacia-marty-

ofis-shezguduli-shesadzleblobis-mqone-pirta-pansionatshi-arsebuli-problemebis-taobaze.page

Page 12: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 11

SSm pirTa politikur da sazogadoebriv

cxovrebaSi monawileoba

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi monawiloebis ufleba gulisxmobs am pirTa uflebas ganax-orcielon aqtiuri da pasiuri saarCevno ufleba, daikavon Tanamdeboba saxelmwifo mmarTvelobis yvela doneze, Seasrulon sajaro funqciebi, saWiroebis SemTxvevaSi, damxmare da axali teqnologiebis gamoyenebis xelSewyobiT.

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis mizniT, mniSvnelovania, xelisuflebis sx-vadasxva donze gadawyvetilebis miRebis procesSi am pirebisa da maTi warmomadgenlobiTi organizaciebis monawileoba. am mizniT saWiro RonisZiebebs qveyanaSi 2010 wlidan moqmedi araerTi samTavrobo samo-qmedo gegma moicavda, Tumca realurad xelSesaxebi Sedegi miRweuli ar yofila.

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa socialuri integraciis 2010–2011 wlebis samoqmedo gegmis20 amocanas warmoadgenda aRniSnul pirebTan dakavSirebuli sakiTxebis mogvarebaSi adgilobrivi TviTmmarTvelobis monawileobis gazrda. ,,SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofis 2014-2016 wlebis samTavrobo samoqme-do gegmis’’ mixedviT ki mTavari amocana iyo am pirebis CarTulobiT re-gionul da adgilobriv doneze sabWoebis Seqmna/amoqmedeba. samoqmedo gegmis vadis dasrulebamde mocemuli sakiTxi Sevida 2016-2017 wlebis adamianis uflebaTa dacvis samTavrobo gegmaSi.21

regionul da adgilobriv doneze SSm pirTa

sakiTxebze momuSave sabWoebis Seqmna/amoqmedeba

rogorc zemoT aRiniSna, SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa poli-tikur da sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis erTi–erTi formaa regionul da adgilobriv doneze am pirTa sakiTxebze momuSave sabWoe-bis Seqmna/amoqmedeba.

saxalxo damcvelis aparatis mier dasaxelebuli RonisZiebis Seswavlis Sedegad cnobili gaxda, rom 2016 wlis mdgomareobiT sakonsultacio

20 saqarTvelos mTavrobis 2009 wlis 15 dekembris N978 gankarguleba SezRuduli SesaZleblo-bis mqone pirTa socialuri integraciis 2010-2012 wlebis samTavrobo samoqmedo gegmis damtkicebis Sesaxeb.

21 <http://gov.ge/files/56299_56299_960302_1138-113.06.16.pdf>

Page 13: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi12

sabWoebi Seqmnilia 34 TviTmmarTvel erTeulSi, rac ar Seadgens munic-ipalitetebis saerTo raodenobis (75) naxevars. aRniSnulis safuZvelze SeiZleba iTqvas, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobebis erTi nawilis mxridan ar Sesrulda samoqmedo gegmiT gaTvaliswinebuli valdebule-bebi, rac aferxebs adgilobriv doneze am pirTa CarTulobas maTTvis mniSvnelovani gegmebis, programebisa da RonisZiebebis SemuSavebis pro-cesSi.

saxalxo damcvelis aparatis mier Seswavlil iqna arsebul sakonsulta-cio sabWoebSi SSm pirTa da maT sakiTxebze momuSave organizaciebis war-momadgenlebis monawileobis xarisxi. Seswavlis Sedegebi cxadyofs, rom, mcire gamonaklisis garda, adgilobriv sabWoebSi SSm pirTa da maTi orga-nizaciebis monawileoba naklebad aris uzrunvelyofili, rac SesaZloa ganpirobebuli iyos TviTmmarTveli erTeulebis dabali informirebu-lobiT am pirTa uflebebisa da maTi monawileobis aucileblobis Taoba-ze, aseve adgilebze sazogadoebrivi organizaciebis ararsebobiT da/an maTi naklebi aqtiurobiT.

erT–erTi mniSvnelovani sakiTxia arsebuli sabWoebis funqcionire-ba, kerZod, sabWoebis Sekrebis perioduloba da maT mier inicirebuli sakiTxebis gaTvaliswineba adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis mxridan. aRsaniSnavia, rom zog municipalur erTeulSi sabWos ramdenime sxdoma gaimarTa (gurjaani–8 Sexvedra; zugdidi, baRdaTi –6 sxdoma, wyal-tubo, lanCxuTi–5 sxdoma; ozurgeTi, Cxorowyu–4; Coxatauri–3; cageris gamgeoba–2; adigeni–1), Tumca zogierTi municipalitetis mxridan Sesa-bamisi informacia ar asaxula saxalxo damcvelisadmi mowodebul kore-spondenciebSi, rac iZleva varaudis safuZvels, rom sxdomebi ar gamar-Tula.

Tbilisis municipalitetis meriam saxalxo damcvelis aparats acnoba, rom 2016 wlis ianvridan daiwyo SSm pirTa sakiTxebze momuSave sabWos re-organizaciis procesi. imisaTvis, rom reorganizaciis procesis gamo ar momxdariyo sabWos funqcionirebis Seferxeba, muSaoba gagrZelda Tem-aturi jgufebis formatSi. 2016 wlis ganmavlobaSi gaimarTa Tematuri jgufebis 15 Sexvedra.22

rac Seexeba sabWoebis mier ganxilul/inicirebul sakiTxebs, gamokveTil dabrkolebebs da adgilobrivi TviTmmarTvelobebis mier aRniSnuli sakiTxebis gaTvaliswinebas, municipalitetebis umravlesobidan miRe-buli korespondenciebis mixedviT, ZiriTadad, ganxiluli iyo SSm pir-TaTvis adaptirebuli garemos SeqmnasTan dakavSirebuli Temebi. maTive informaciiT, sabWoebis mier wardgenili sakiTxebis Sesrulebis pro-cesSi dabrkolebebi ar gamokveTila.

aqve unda iTqvas, rom TviTmmarTveli erTeulebis 2017 wlis biujetebSi, mcire gamonaklisis garda, naklebad aris asaxuli SSm pirTa saWiroebebi.

22 werili N10/267700–11.10.2016 saxalxo damcvelis aparatSi registraciis N13283/16–12.10.2016.

Page 14: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 13

socialuri programebis nawilSi am pirTaTvis wlebis manZilze, ZiriT-adad, erTi da igive Sinaarsis erTjeradi xasiaTis RonisZiebebi igegme-ba, iseTebi, rogoricaa: materialuri daxmareba, medikamentebis SesaZeni Tanxis gamoyofa, SSm pirTa saerTaSoriso dRisadmi an sxva sadResaswau-lo dReebisadmi miZRvnili sportuli da kulturuli aqtivobebi da a.S.

municipalitetebis mier mxolod dasaxelebuli RonisZiebebis dagegmva da Sesruleba ar aris sakmarisi SezRuduli SesaZleblobis mqone pir-Ta gansxvavebuli saWiroebebis uzrunvelyofisTvis. mniSvnelovania, maTi farTo CarTuloba am pirTa uflebebis saTanadod realizebisa da gaeros konvenciis ganxorcielebis procesSi.

SSm pirTa saarCevno ufleba

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa politikur da sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis uflebis realizebis procesSi mniSvnelovania Tanabari saarCevno garemos Seqmnaze zrunva.

miuxedavad imisa, rom erovnuli kanonmdeblobiT aRiarebulia saqarT-velos moqalaqeTa aqtiuri da pasiuri saarCevno ufleba, SSm pirTa mier aRniSnuli uflebebis realizebis kuTxiT garkveuli barierebi arse-bobs, rac Tavis mxriv, ukavSirdeba garemos, sazogadoebrivi transpor-tis, informaciisa da komunikaciis misawvdomobis problemebs.

arsebuli gamowvevebi dabrkolebebs uqmnis SSm pirebs, warmodgenili iyvnen saarCevno komisiebis saqmianobaSi; asrulebdnen saarCevno pro-cesis damkvirveblis funqciebs. mniSvnelovania SSm pirTa mier pasiuri saarCevno xmis ufleba, misi ganxorcielebisTvis aucilebelia garkveu-li winapirobebis arseboba, maT Soris, politikur partiaTa da gaer-TianebaTa mzaoba TavianT saqmianobaSi farTod CarTon da warmoaCinon SSm adamianebi, aRiaron maTi roli. aseve mniSvnelovania sazogadoebis damokidebulebis Secvla SSm pirTa mimarT.

2016 wlis saparlamento arCevnebis dros mxolod sami partiis23 wina-saarCevno programa iyo misawvdomi SSm pirTaTvis. saqarTvelos centra-luri saarCevno komisiis veb–gverdi, romelic, uwyebis informaciiT, sruladaa adaptirebuli SSm pirTa, maT Soris usinaTlo pirTa saWiroe-bebis Sesabamisad, ver uzrunvelyofs masze wvdomas specialuri ele-qtronuli programis gamoyenebis gareSe.24

23 politikuri partiebi: qarTuli ocneba, erTiani nacionaluri moZraoba, saqarTvelos res-publikuri partia.

24 „saarCevno xmis ufleba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTaTvis“ politikis dokumenti, giorgi noniaSvili, 2016 weli. samarTliani arCevnebis da demokratiis saerTaSoriso sazo-gadoeba.

Page 15: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi14

„SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofis 2014-2016 samTavrobo samoqmedo gegmiT“, centralu-ri saarCevno komisiis valdebulebaa, adgilobrivi TviTmmarTvelo-bebTan erTad: gadaadgilebis SezRudvis mqone amomrCevlebisaTvis saarCevno ubnebis adaptireba; mudmivi/droebiTi pandusebis mowyoba; gadaadgilebis SezRudvis mqone amomrCevlebisaTvis xmis micemis spe-cialuri kabinebis damzadeba/Sesabamis ubnebze ganTavseba; smenadaqve-iTebuli amomrCevlebisTvis saarCevno procedurebis Sesaxeb video rgolis surdo TargmaniT (Jesturi ena) uzrunvelyofa da sazogadoe-brivi mauwyeblis eTerSi ganTavseba; identificirebul ubnebze portat-uli kompiuterebis gamoyenebiT video rgolis gavrceleba da usinaTlo amomrCevlebisaTvis arCevnebSi monawileobis xelmisawvdomobis uzrun-velyofa.

zemoaRniSnuli RonisZiebebis Sesrulebis Taobaze, saqarTvelos cen-traluri saarCevno komisiidan miRebuli informaciiT, 2016 wlis 8 oqtombris saparlamento arCevnebisTvis 73 saarCevno olqSi Semavali 3 634 saarCevno ubnidan adaptirebuli saarCevno ubnebis raodenobam Seadgina mxolod 1115 saarCevno ubani,25 rac arsebuli ubnebis mxolod mesameds Seadgens. Sesabamisad, qveyanaSi saarCevno ubnebis 70% ar aris misawvdomi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebisTvis. aqve unda aRiniSnos, rom adaptirebis xarisxi srulad ar Seesabameba konvenciiT dadgenil standartebs. zogadad, saarCevno procesebis misawvdomobis uzrunvelyofis dros ar moqmedebs konvenciiT dadgenili universalu-ri dizainis principi.26

saqarTvelos centraluri saarCevno komisiis cnobiT, 2014 wlis 15 ivni-sis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisTvis, aseve Semdgom pe-riodSi gamarTul arCevnebze specialuri xmis micemis kabinebi ganTavs-da 800–ze met saarCevno ubanze. rac Seexeba identificirebul ubnebze portatuli kompiuterebis gamoyenebiT video rgolis gavrcelebas, yru amomrCevlebisTvis 400 saarCevno ubanze gavrcelda portatuli kompiu-terebi.

misasalmebelia, rom 2014 wlis 15 ivnisis adgilobrivi TviTmmarTvelo-bis, 2015 wlis 31 oqtombris da 2016 wlis 22 maisis Sualeduri arCevnebi-sTvis ceskos mier damzadebuli sainformacio rgoli uzrunvelyofili iyo yru amomrCevlebisaTvis da gadioda surdo Targmanis (Jesturi ena) TanxlebiT. 2016 wlis 22 maisis Sualeduri arCevnebisTvis kenWisyris dRes ceskoSi gamarTuli sainformacio brifingebi pirdapir eTerSi, pirvelad gadaicemoda surdo Targmanis TanxlebiT.

25 ceskos sapasuxo korespondencia N01–07/2394 (21.09.2016).26 „saarCevno xmis ufleba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTaTvis“ politikis dokumenti,

giorgi noniaSvili, 2016 weli. samarTliani arCevnebis da demokratiis saerTaSoriso sazo-gadoeba.

Page 16: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 15

statistika da monacemTa Segroveba

gaeros SSm pirTa konvenciis efeqturi ganxorcielebisaTvis saWiro politikis SemuSavebis procesSi saxelmwifo valdebulia moiZios Sesa-bamisi informacia, maT Soris statistikuri da kvleviTi monacemebi (31–e muxli).

„SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofis 2014-2016 wlebis samTavrobo samoqmedo gegma“ iTval-iswinebda SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebis individualur mo-nacemTa bazis Seqmnas, ganviTarebasa da srulyofas. kerZod, statis-tikis warmoebis meTodologiis gaumjobesebas, maT Soris, informaciis moZiebisa da kvlevis dargSi, saerTaSoriso praqtikis gaTvaliswinebiT; SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebis registraciis sakiTxis mosax-leobis sayovelTao aRweris kiTxvarebSi gaTvaliswinebasa da SSm pirTa monacemTa bazis Seqmnas.

mocemul sakiTxTan dakavSirebiT saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatma saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuridan, ssip so-cialuri momsaxurebis saagentodan da saqarTvelos saministroebidan,27 gamoiTxova informacia dasaxelebuli uwyebebis mier, maTi kompetenci-is farglebSi warmoebuli statistikis, damuSavebuli informaciisa da maTi gavrcelebis Sesaxeb.28

miRebuli informaciis analizis safuZvelze dadginda, rom saqarTvelo-Si SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Sesaxeb statistikis warmoeba Semoifargleba mxolod mosaxleobis sayovelTao aRweris procesSi Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone pirTa saerTo raodenobis aRricxviT, maT mierve mowodebuli informaciis, TviTidentifikaciis safuZvelze, rac ar iZleva srul informacias am pirTa saWiroebebis Sesaxeb. analogi-urad, socialuri momsaxurebis saagentos mier warmoebuli statistika mxolod socialuri paketisa da sxva saxelmwifo gasacemlis mimReb Sez-

27 sul 16 saministrodan28 saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministro (werili N09–1/7967), saqarT-

velos energetikis saministro (werili N09–1/7962), saqarTvelos sagareo saqmeTa saministro (werili N09–1/7962), saqarTvelos Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis saministro (werili N09–1/7481), saqarTvelos okupirebuli teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da ltolvilTa saministro (werili N09–1/7968), saqarTvelos ganaT-lebisa da mecnierebis saministro (werili N09–1/7484), saqarTvelos soflis meurneobis saministro (werili N09–1/7965), saqarTvelos regionuli ganviTarebis da infrastruqtur-is saministro (werili N09–1/7924), saqarTvelos finansTa saministro (werili N09–1/7961), saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministro (werili N09–1/7923), saqarTvelos sportisa da axalgazrdobis saqmeTa saministro (N09–1/7920), saqarTvelos Tavdacvis samin-istro (werili N09–1/7963), saqarTvelos iusticiis saministro (werili N09–1/7966), saqarT-velos Sinagan saqmeTa saministro (werili N09–1/7552), saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da probaciis saministro (werili N09–1/7555), saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis saministro (werili N09–1/7960), saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri (werili N09–1/7478) da ssip socialuri momsaxurebis saagento (werili N09–1/7483).

Page 17: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi16

Ruduli SesaZleblobis mqone pirTa raodenobisa da samuSaos maZiebel SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa raodenobis Sesaxeb, ver uzrun-velyofs relevanturi informaciis Sekrebas SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa funqciuri SezRudvis Taobaze, aseve ver iZleva dasaqmebis maZiebel, SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa srulyofili identi-ficirebis SesaZleblobas.

SezRuduli SesaZleblobis koncefciis mravalwaxnagovani xasiaTidan gamomdinare, SeuZlebelia arsebulma statistikurma monacemebma uz-runvelyos maTi uflebebis srulyofili monitoringisTvis saWiro in-formaciis Segroveba.

saxelmwifos mier SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Sesaxeb war-moebuli statistika da monacemebi ar asaxavs am pirTa uflebebis dacvis Sesaxeb obieqtur da naTel suraTs. Sesabamisad, rTulia analizis ga-keTeba, Tu ramdenad srulyofilad icavs saxelmwifo aRniSnul pirTa uflebebs.

aRniSnulidan gamomdinare ,saxalxo damcvelma winadadebiT29 mimarTa saqarTvelos mTavrobas SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebTan da-kavSirebuli statistikis warmoebisa da monacemTa Segrovebis Sesaxeb. winadadebaSi asaxulia rekomendaciebi am mimarTulebiT gasatarebeli RonisZiebebis Taobaze.

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi

„SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis Sesaxeb“ gaeros 2006 wlis konvenciis30 me–7 muxli exeba SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebs da maT mier adamianis uflebebisa da ZiriTad TavisuflebaTa sxva bavSvebis Tanasworad realizebisTvis adgens saxelmwifos mxridan yvela Sesabamisi zomis miRebis valdebulebas. konvenciis midgomebis mixedviT, SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebTan dakavSirebul nebismier qmedebaSi, upirveles yovlisa, gaTvaliswinebuli unda iqnas maTi saukeTeso interesebi.

29 http://www.ombudsman.ge/ge/recommendations-Proposal/winadadebebi/winadadeba-saqartvelos-mtavro-bas-shshm-pirebtan-dakavshirebuli-statistikis-warmoebisa-da-monacemta-shegrovebis-shesaxeb.page

30 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2334289>

Page 18: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 17

saxelmwifo zrunvis qveS myofi bavSvebi

2016 wlis mdgomareobiT, qveyanaSi funqcionirebda SezRuduli Sesa-Zleblobis mqone bavSvTa saxelmwifo zrunvis ori dawesebuleba – ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebulTa dacvi-sa da daxmarebis saxelmwifo fondis filialebi: Tbilisis Cvil bavSvTa saxli da kojris SSm bavSvTa saxli, sadac 2016 wels iricxeboda 86 bene-ficiari.

misasalmebelia, rom 2016 wlis 18 ianvars gaformda urTierTTanamSrom-lobis memorandumi ssip socialuri momsaxurebis saagentosa da gaeros bavSvTa fonds Soris. memorandumi iTvaliswinebs Cvil bavSvTa saxlis beneficiarebisTvis – mzrunvelobamoklebuli, mkveTrad gamoxatuli SesaZleblobis SezRudvis mqone bavSvebisTvis, alternatiuli, mcire zomis momsaxurebebis Seqmnas.

mimdinare procesze dakvirvebiT naTeli xdeba, rom saWiroa ufro aqti-uri muSaoba da procesis daCqareba, raTa saxelmwifom SeZlebisdagvarad mokle vadebSi ganaxorcielos beneficiarebis ojaxur garemosTan miax-loebuli xarisxiani alternatiuli servisiT uzrunvelyofa (mindobiT aRzrda, mcire saojaxo tipis saxlis servisis SeTavazeba da sxva).

mizerulia alternatiuli zrunvis servisebis raodenoba, rac ganap-irobebs SSm bavSvebis mitovebis risks da Tavis mxriv aferxebs dein-stucionalizaciis process. 2016 wlis seqtembris Tvis monacemebiT, mcire saojaxo tipis saxlebis momsaxurebis qveprogramaSi CarTul bavSvTa raodenoba Seadgenda 10 beneficiars. amis paralelurad ki maRalricxovnebiT gamoirCeva momlodineTa maCvenebeli. unda aRiniS-nos isic, rom araerTi xarvezi dafiqsirda mindobiT aRzrdisa31 da re-integraciis32 qveprogramebis monitoringis procesSi. gamoikveTa ze-moaRniSnul servisebSi ganTavsebuli, SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis mdgomareobze saxelmwifos mier regularuli zedamxedvelo-bis ganxorcielebis saWiroeba.

l.b-s SemTxveva – mindobiT aRzrdaSi ganTavsebuli

arasrulwlovnis janmrTelobisa da socialuri

uflebebis darRveva

2016 wels saxalxo damcvelis aparati swavlobda saqmes,33 romelic exe-boda 5 wlis SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvis (daunis sindromis

31 ,,mindobiT aRzrdis saxelmwifo qveprogramis monitoringis Sesaxeb“ specialuri angariSi, 2016 weli <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3823.pdf>

32 reintegraciis saxelmwifo qveprogramis monitoringis Sesaxeb“ specialuri angariSi, 2016 weli <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3824.pdf>

33 saqme N15539/16.

Page 19: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi18

mqone) l.b–s saWiroebebs. kerZod, misi mdgomareoba mindobiT aRzrda-Si yofnis periodSi ukiduresad damZimda da saWiro gaxda reanimaciul ganyofilebaSi gadayvana. rogorc saqmis masalebidan irkveva, 2009 wl-idan 2016 wlamde l.b–s mimReb ojaxSi imyofeboda 16 arasrulwlovani. maT Soris 6 SezRuduli SesaZleblobis statusis mqone, xolo danarCeni janmrTelobasTan dakavSirebuli sxva problemebiT. amJamad, ojaxSi gan-Tavsebulia 5 arasrulwlovani, maT Soris 3 SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvi. l.b. 2011 wlis 27 oqtombridan iyo ganTavsebuli mindobiT aRzrdaSi.

ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebulTa dacvisa da daxmarebis saxelmwifo fondidan da ssip socialuri momsax-urebis saagentos meurveoba - mzrunvelobisa da socialuri programebis departamentidan miRebuli informaciiT34 cnobili gaxda, rom bavSvis janmrTelobis mdgomareobis damZimebis gamo daixura mindobiT aRzrdis saqme da igi stacionaruli mkurnalobis Semdeg Cairicxa Tbilisis Cvil bavSvTa saxlSi. aRniSnul dawesebulebaSi mas gaewia specialistebis mom-saxureba. amJamad igi CarTulia adreuli ganviTarebis qveprogramaSi.

bavSvis umZimesi mdgomareobis gaTvaliswinebiT, gaumarTleblad unda CaiTvalos Tbilisis socialuri momsaxurebis saqalaqo centris mier im sakiTxze apelireba, rom l.b–s mindobiT aRzrdaSi yofnis periodSi, 2011–2016 wlebSi, xorcieldeboda saTanado monitoringi mis mdgomareo-baze, maSin, rodesac igi mindobiT aRzrdisa da bavSvTa adreuli ganvi-Tarebis qveprogramis garda ar yofila CarTuli arc erT sxva servisSi. garda amisa, 2013 wlis dekembris Tvis Semdgom mas aRar miuRia bavSvTa adreuli ganviTarebis qveprogramiT gaTvaliswinebuli momsaxureba.

aRniSnuli SemTxveva calsaxad miuTiTebs imaze, rom ar xdeba mimReb ojaxSi aRsazrdelebis gonivrulad ganTavseba (maT Soris raodenobrivi TvalsazrisiT) da ar xorcieldeba saTanado zedamxedveloba maT mdgo-mareobaze, rac safrTxis winaSe ayenebs aRsazrdelebis sicocxles, jan-mrTelobas, ganviTarebas da usafrTxoebas.

socialuri dacvis ufleba

2016 wlis ganmavlobaSi, saxalxo damcvelis aparatis mier Seswavli-li saqmeebis analizi cxadyofs, rom SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi siRaribisa da cxovrebis arasaTanado donisgan dacvis uflebiT jerovnad da efeqturad ver sargebloben.

34 №07/1654–28.12.2017; №04/2041–13.01.2017.

Page 20: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 19

simwvaviT gamoirCeva saxelmwifo socialuri daxmarebis miRebis prob-lema im ojaxebisTvis, romlebsac hyavT SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi. ,,socialurad daucveli ojaxebis (Sinameurneobebis) so-cialur–ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis meTodologiis“35 damt-kicebis Semdeg bevri maTganisTvis arsebiTad garTulda saarsebo Semwe-obiT sargeblobis uflebis mopoveba.36

2016 wlis pirveli ivlisidan ganxorcielda mkveTrad gamoxatuli Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone pirTaTvis da SSm bavSvebisTvis social-uri paketis zrda 180 laramde. aqve unda aRiniSnos, rom gazrdili so-cialuri paketis odenoba kvlav ver faravs SSm bavSvebis saWiroebebs.

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa efeqtur socialur dacvas abrkolebs is garemoebac, rom qveyanaSi statusis gansazRvra ar efuZne-ba socialur models da ver gamokveTs funqciur saWiroebebs. rogorc cnobilia, statusis dadgena xdeba ,,samedicino-socialuri eqspertizis Sesaxeb“37 saqarTvelos kanonis moTxovnaTa Sesabamisad. kanons Semoaqvs garkveuli progresuli regulaciebi, Tumca statusis miniWeba dRemde xorcieldeba saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris Sesabamisi brZanebiT gansazRvruli daavadebebis, anatomiuri da gonebrivi defeqtebis nusxis safuZvelze, rac warmoadgens calsaxad samedicino midgomas da saWiroebs cvlilebas.

kvlav problemuria adreul asakSi (0-3 wlamde) SezRuduli SesaZleblo-bis statusis dadgenis sakiTxi. dRes moqmedi regulaciebi ar iZleva problemaTa adreuli identificirebis, intervenciisa da misi marTvis efeqtur SesaZleblobas.38

janmrTelobis ufleba, bavSvze zrunva da socialuri reabilitacia

SezRuduli SesaZleblobis mqone yvela bavSvisTvis ar aris saTanadod uzrunvelyofili janmrTelobis dacvis ufleba. ojaxebis materialu-ri mdgomareobisa da saxelmwifo/adgilobrivi TviTmmarTvelobis or-ganoebis arasakmarisi CarTulobis gamo, arasrulwlovanTa garkveuli nawili saWiroebis SemTxvevaSi ver iRebs srulyofil samedicino kon-sultacias, gamokvlevebs da medikamentozur daxmarebas.

35 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2667586>36 <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3727.pdf> ,,SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebi“. specialuri angariSi, 2015 weli, gv 44.37 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/15772>38 „saqarTveloSi adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb“ sax-

alxo damcvelis angariSi, 2013 weli, gv 545, ix. <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/1/1934.pdf>

Page 21: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi20

,,socialuri reabilitaciisa da bavSvze zrunvis“ saxelmwifo programa,39 garkveulwilad, mimarTulia SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis interesebisadmi,, Tumca srulad ver faravs maT saWiroebebs. amas, Tavis mxriv, ganapirobebs is, rom wlebis ganmavlobaSi, Sesabamis RonisZieba-Ta dagegmva xdeba miznobrivi jgufis statistikis arqonis pirobebSi da saWiroebebis kvlevis gareSe. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrodan miRebuli informaciis40 analizi cxa-dyofs, rom qveprogramebi ver faravs arsebul saWiroebebs (ix. cxrili 1).

programa moicavs „adreuli ganviTarebis“ komponents, romlis samizne jgufs ganekuTvnebian 3 wlamde an 3–dan 7–wlamde SezRuduli Sesa-Zleblobis mqone an SesaZleblobis SezRudvis riskis qveS myofi bavSve-bi, Tumca problemuria aRniSnuli qveprogramiT gaTvaliswinebuli mom-saxurebis miwodebis geografiuli areali. kerZod, servisis miwodeba xorcieldeba mxolod Semdeg qalaqebSi: Tbilisi, quTaisi, baTumi, qob-uleTi, zugdidi, Cxorowyu, Telavi da lagodexi. garda amisa, qvepro-gramis biujetis limiti ver uzrunvelyofs servisis miwodebas Sesabam-isi saWiroebis mqone yvela bavSvisTvis. analogiuri viTarebaa „mZime da Rrma gonebrivi ganviTarebis Seferxebis mqone bavSvTa binaze movlis qveprogramasTan“ dakavSirebT, radgan servisis miwodeba xorcieldeba mxolod TbilisSi.

„socialuri reabilitaciisa da bavSvze zrunvis programis“ farglebSi xorcieldeba bavSvTa „reabilitacia/abilitaciis“ qveprograma. qvepro-gramiT momsaxurebas iReben 3 wlamde asakisa da 3–dan 18 wlamde asakis SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi. qveprogramis limitirebuli biujeti arc am SemTxvevaSia sakmarisi Sesabamisi saWiroebis mqone yvela beneficiarisTvis.

ojaxebis mxardaWerasa da SSm pirebis mitovebis prevencias isaxavs miznad „dRis centrebis“ qveprograma. qveprogramis samizne jgufebs ganekuT-vnebian 6–dan 18 wlamde da 18 wlis zemoT SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi da pirebi. dRis centrebis dafarvis geografiuli areali moicavs, rogorc did qalaqebs, ise regionebs, Tumca centrebis raode-noba ar aris sakmarisi arsebuli moTxovnis srulad uzrunvelsayofad. 2016 wlis ganmavlobaSi dRis centrebis qveprogramis farglebSi momsax-urebiT isargebla 718–ma SSm bavSvma, maTgan mZime da Rrma gonebrivi gan-viTarebis Seferxebis mqone 63–ma bavSvma. uwyebis cnobiT,41 fiqsirdeba programiT sargeblobis msurvel pirTa, rogorc momlodineTa, rigi, Tumca raodenoba dakonkretebuli ar aris.

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa adreuli ganviTarebis xe-lSewyobas isaxavs miznad „autisturi speqtris mqone bavSvTa reabil-

39 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3206217>40 korespondenciebi: №04/78048, №01/72262, №04/6624.41 korespondencia №04/6624–03.02.2017.

Page 22: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 21

itaciis“ qveprograma. aRniSnuli xorcieldeba Tbilisis municipalite-tis meriis biujetiT. garda qveprogramaSi CarTul SSm bavSvTa mcire raodenobisa, gamowvevas warmoadgens is, rom servisi miewodeba mxolod 2015 wlis ivlisis Tvemde TbilisSi registrirebul SSm bavSvebs, rac araTanabar mdgomareobaSi ayenebs regionSi mcxovreb im bavSvebs, ro-melTac aseve esaWiroebaT aRniSnuli momsaxureba.

cxrili 1

2016 wels saxalxo damcvelis aparati swavlobda SemTxvevas, romelic autisturi speqtris mqone bavSvis saWiroebas Seexeboda,42 kerZod, mas esaWiroeboda fsiqo–socialuri reabilitaciis kursis gavla. bavSvis mSoblebs ar hqondaT kursis Rirebulebis gadaxdis SesaZlebloba da iTxovdnen daxmarebas mkurnalobis dafinansebaSi. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrodan miRebuli infor-maciiT43 cnobili gaxda, rom „referaluri momsaxurebis farglebSi“ pacientisTvis samedicino momsaxurebis gawevaze Suamdgomloba ar da-kmayofilda, Sesabamisad, pirma ver miiRo misTvis aucilebeli servi-si. calsaxaa, rom amgvari precedentebi gamokveTs arsebuli servisebis moculobis gafarToebis saWiroebas.

individualuri saqmeebis Seswavla cxadyofs, rom gaWianurebulia Sez-Ruduli SesaZleblobis bavSvTa mier calkeuli miznobrivi socialuri benefitebiT sargeblobis sakiTxi. maT Soris aRsaniSnavia „krizisul mdgomareobaSi myofi bavSviani ojaxebis gadaudebeli saxelmwifo dax-

42 N14530/16 – 10.11.2016.43 №01/90040–12.12.2016.

mZime da Rrma gonebrivi

ganviTarebis Seferxebis

mqone bavSvTa binaze movla

autisturi speqtris

mqone bavSvTa reabilitacia

reabilitacia/abilitacia

adreuli ganviTareba

2016 wels momsaxurebis mimReb bavSvTa raodenoba

momlodineTa maCvenebeli

Page 23: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi22

marebis“ qveprograma, romlis ganxorcielebis procesSic ar xdeba Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone bavSvTa mSoblebis saTanadod informire-ba. gasuli wlis analogiurad,44 mosaxleobas kvlav ar aqvs jerovani informacia saxelmwifo da adgilobrivi TviTmmarTvelobis farglebSi arsebuli programebisa Tu socialuri daxmarebis Sesaxeb.

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom „socialuri reabilitaciisa da bavSvze zrunvis saxelmwifo programiT“ gaTvaliswinebuli qvepro-gramebis misawvdomobas abrkolebs mwiri dafinanseba, arasakmarisi geografiuli mocva da sxva faqtorebi. SSm bavSvTa saWiroebebze ori-entirebuli qveprogramebis umetesobaSi gvxvdeba momlodineTa rigebi. amasTan, sayuradReboa is garemoeba, rom Sesabamisi xarisxisa da mocu-lobis servisebis ararsebobis gamo, isini, 18 wlis miRwevis Semdgom, faq-tobrivad, momsaxurebis gareSe rCebian. Sesabamisad, darRveulia servi-sis miwodebis uwyvetoba. qveprogramebis araefeqturobas ganapirobebs isic, rom socialuri samsaxuri ar aris aRWurvili sakmarisi adamianuri da teqnikuri resursiT.

ganaTlebis ufleba

inkluziuri skolamdeli aRzrda da ganaTleba

SeiZleba iTqvas, rom inkluziuri ganaTlebis danergvis dinamika, ganaT-lebis xelmisawvdomobis kuTxiT, zogadi da profesiuli ganaTlebis donesTan SedarebiT mzardia (gansakuTrebiT dedaqalaqSi), maSin roca xelmisawvdomobis kuTxiT mniSvnelovani barierebia skolamdeli ganaT-lebis etapze.45

saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros skolamdeli ga-naTlebis ganxorcielebis miznebisTvis SemuSavebuli aqvs „skolamdeli ganaTlebis programa“, romelic ,,adreul asakSi swavlisa da ganviTare-bis standartebs“46 efuZneba, Tumca mas aqvs sarekomendacio xasiaTi da ar iZleva SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis swavlebisa da gan-viTarebis gegmebis modificirebis SesaZleblobas, bavSvze individual-uri midgomis gziT.

44 ,,bavSvTa uflebrivi mdgomareoba“ saxalxo damcvelis specialuri angariSi, 2015 weli, gv. 53 <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/3/3704.pdf>

45 http://cdi.org.ge/uploads/pages/alternative-report-on-the-implementation-of-crpd-education-cdi-geo-91.pdf samoqalaqo ganviTarebis instituti ,,inkluziuri ganaTlebis praqtika saqarTveloSi“, al-

ternatiuli angariSi, 2016 weli.46 <http://unicef.ge/uploads/ELDS_final.pdf>

Page 24: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 23

„adreuli da skolamdeli aRzrdisa da ganaTlebis Sesaxeb“47 saqarTve-los kanonis damtkiceba win gadadgmuli nabijia, Tumca, 2016 wlis gan-mavlobaSi saxalxo damcvelis aparatis warmoebaSi arsebuli saqmeebiT48 dasturdeba rom skolamdeli aRzrdis dawesebulebebSi dResac bevri problemaa da adreuli aRzrdisa da ganaTlebis SesaZlebloba ar aris srulad misawvdomi SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebisTvis.

kanoniT gansazRvruli valdebulebebis farglebSi49 mniSvnelovania municipalur doneze moxdes erTiani midgomis implementacia inkluz-iuri skolamdeli aRzrdisa da ganaTlebis procesis xarisxianad warm-arTvisTvis. amasTan, saWiroa municipalitetebma droulad danergon da uzrunvelyon skolamdeli aRzrdisa da ganaTlebis, maT Soris, saskolo mzaobis programis bavSvebisTvis miwodeba. xolo, municipalitetebis sakrebuloebma zemoaRniSnuli programis miwodebis monitoringis, Se-fasebis da angariSgebis sistemis SemuSavebis mizniT, miiRon normati-uli aqti. garda amisa, dawesebulebebis avtorizaciisa da zedamxedve-lobis procesSi unda moxdes SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa saWiroebebis gaTvaliswineba da kvalificiuri samsaxuris gansazRvra, raTa uzrunvelyofil iqnes Tanabrad xelmisawvdomi inkluziuri ganaT-leba.

problemebs qmnis is garemoeba, rom ar arsebobs sabavSvo baRebSi Car-Tuli bavSvebis oficialur monacemTa baza, aseve ar aris SemuSavebuli diferencirebuli monacemebi SesaZleblobis SezRudvisa da am bavSvebis saWiroebebis gaTvaliswinebiT.

erT–erT mniSvnelovan problemas warmoadgens isic, rom aRmzrdelebs ar aqvT sakmarisi mxardaWera SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebTan muSaobis procesSi. isini ar floben Sesabamis unar–Cvevebs da specifi-kur codnas, rogorc SSm bavSvebis SesaZleblobebTan, ise saTanado mid-gomebTan dakavSirebiT. sabavSvo baRebis asociaciebi dResac Tavad iRe-ben gadawyvetilebas ra saxis treningebs gaukeTon organizeba, ar xdeba dasaxelebuli Tematikis prioritetizacia.50

e.m.-s SemTxveva – skolamdeli inkluziuri

ganaTlebis uflebis darRveva

2016 wels saxalxo damcvels gancxadebiT51 mimarTa marneulis munici-palitetis sofel SulaverSi mcxovrebma moqalaqe e.m–m. gancxadeba ex-eboda misi 4 wlis SezRuduli SesaZleblobis mqone Svilis, e.m–s inklu-ziuri skolamdeli ganaTlebis uflebis savaraudo darRvevis faqts.

47 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3310237> miRebulia saqarTvelos parlamentis mier 2016 wlis 8 ivniss.

48 N10401/16. 49 muxlebi 7, 8, 10, 14.50 <http://inclusion.ge/res/docs/2016072514094630189....pdf>51 N12467/16.

Page 25: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi24

arsebuli informaciiT, mcirewlovani 2015 wlis ivnisis TveSi Cairicxa sofel Sulaveris sabavSvo baga–baRSi gamosacdeli vadiT. xolo baRis administraciam Caricxvidan 5 dRis Semdeg uari ganacxada bavSvis reg-istraciaze misi janmrTelobis mdgomareobis gamo da rekomendacia mis-ca mSobels, gadaeyvana Svili marneulis municipalitetis teritoriul erTeulSi arsebul, sofel yizil–ajlos sabavSvo baga–baRSi, sadac gax-snilia Sesabamisi jgufi specialuri saWiroebebis mqone bavSvebisTvis. baRis personali kvalificiuri kadris ararsebobis gamo ver axerxebda bavSvis qcevis marTvas, ris gamoc igi iyo agresiuli, ar iRebda sakvebs da sasmels. Sedegad, baRis administraciis mier gamoZaxebul iqna mSobe-li, romelic iZulebuli gaxda bavSvi gaeyvana baRidan. baga–baRis gamgem mSobels mosTxova bavSvisTvis mkurnalobis kursis Catareba da janmrT-elobis cnobis wardgena.

baga–baRebis gaerTianebidan52 miRebul korespondenciaSi53 dawese-bulebis warmomadgeneli apelirebs bavSvis rTul da agresiul qcevaze, romelic, maTi gadmocemiT, negatiurad/damTrgunvelad moqmedebda sxva bavSvebis fsiqikaze da safrTxes uqmnida personals. rogorc saqmis garemoebebidan irkveva, konvenciaze dafuZnebuli midgomebis sapirisp-irod, dawesebulebis administraciam airCia martivi gamosavali da uari Tqva Sesabamisi servisis miwodebaze. negatiurad unda Sefasdes bavSvis janmrTelobis mdgomareobidan gamomdinare, misi gamosacdeli vadiT Caricxvis faqti da amasTan, is garemoebac, rom sofel Sulaveris baga–baRis administracia ar flobs specifiur unar–Cvevebs SezRuduli Ses-aZleblobis mqone bavSvebTan adekvaturi komunikaciis dasamyareblad da rTuli qcevis marTvis uzrunvelsayofad. msgavsi praqtika unda CaiT-valos gaumarTleblad da miRebul unda iqnas saTanado zomebi SSm bavSv-Ta sociumSi da saaRmzrdelo/saganmanaTleblo sivrceSi integraciisT-vis.

zogadi ganaTleba

aRsaniSnavia, rom inkluziuri ganaTlebis dafinanseba zogadi ganaT-lebis safexurze fragmentulia, ar arsebobs specialuri saganmanaTleb-lo saWiroebis mqone moswavleebis (SSm bavSvebi) dafinansebis erTiani meqanizmi. arsebuli modeli ver pasuxobs yvela bavSvis saganmanaTleb-lo saWiroebebs.

gaeros konvenciis ratificirebis Semdgom, ,,zogadi ganaTlebis Sesax-eb“ saqarTvelos kanonSi54 SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebisT-vis inkluziuri ganaTlebis danergvisa da ganxorcielebis sakiTxebis

52 saqmis Seswavlis mizniT, saxalxo damcvelis aparatma oficialurad mimarTa a(a)ip marneu-lis municipalitetis teritoriaze arsebul baga–baRebis gaerTianebas (skolamdeli aRz-rdis centri).

53 N13430/16-18.10.2016.54 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29248>

Page 26: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 25

integrireba pozitiur nabijad SeiZleba CaiTvalos. Tumca, miuxedavad cvlilebebisa, normatiuli mowesrigeba inkluziur swavlebas kvlav zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaTa uflebamosilebad (da ara val-debulebad) miiCnevs.55 amasTan, kanoni zogadi ganaTlebis misawvdomobis uzrunvelyofasTan mimarTebiT aqcents akeTebs geografiul da enobriv barierebze, xolo SezRudul SesaZleblobas ar ganixilavs analogiur konteqstSi56. sakanonmdeblo doneze kvlav dauregulirebelia special-uri pedagogis statusTan da integrirebul klasebTan dakavSirebuli sakiTxebi. ar arsebobs integrirebuli klasebis koncefcia da mareguli-rebeli samarTlebrivi aqti.

pozitiurad unda Sefasdes „inkluziuri ganaTlebis danergvis mon-itoringis“57 programis damtkiceba. Tumca, mniSvnelovania umokles vadebSi moxdes aRniSnuli monitoringis instrumentis amoqmedeba zoga-di ganaTlebis safexurze.

ganaTlebisa da mecnierebis saministros ar gaaCnia zogadsaganmanaT-leblo dawesebulebebSi Caricxuli SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis statistika da saxalxo damcvelis aparatisTvis informaciis miwodebis dros, saministro axdens specialuri saganmanaTleblo saW-iroebis mqone pirebis erTiani monacemebis generirebas.58

saqarTveloSi specializebuli ganaTlebis sistema dResac agrZelebs funqcionirebas. moqmedi inkluziuri ganaTlebis modelis miuxedavad, arsebuli sakanondeblo sivrce da praqtika uSvebs specializebuli skolebis arsebobis SesaZleblobas. amgvari dawesebulebebis arseboba araTavsebadia konvenciis miznebTan, romelic, Tavis mxriv, gulisxmobs ganaTlebis sistemis gardaqmnas inkluziasa da integraciaze aqcentire-bis gziT. amasTan, gansxvavebiT dedaqalaqisgan, specializebuli skole-bi saqarTvelos mxolod ramdenime regionSi funqcionirebs, romleb-ze wvdomac araadaptirebuli fizikuri garemos da transportirebis mouwesrigeblobis gamo problemuria regionebSi mcxovrebi mosaxleo-bisTvis. 2015 wels 3 usinaTlo moswavles specialuri skola–pansionis nacvlad, SesaZlebloba mieca swavla gaegrZelebina sajaro skolaSi59. Tumca es aris erTeuli SemTxveva da amgvar midgomas ar aqvs sistemuri xasiaTi.

kvlav gamowvevad rCeba inkluziuri ganaTlebis procesSi swavlebis xarisxi da uwyvetoba. SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis mniS-vnelovani nawili, gansakuTrebiT regionebSi, ar arian CarTulni sagan-manaTleblo procesSi. problemas warmoadgens specialuri pedagogebis raodenoba da kvalifikacia, araadaptirebuli fizikuri garemo, trans-

55 „zogadi ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni, muxli 33, me–2 punqti, „g“ qvepunqti <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29248>

56 iqve, muxli 7.57 ganaTlebisa da mecnierebis ministris 2016 wlis 20 ianvris N31 brZaneba.58 korespondencia MES 4 16 0050628; 27.05.2016.59 korespondencia MES 4 16 0050628; 27.05.2016.

Page 27: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi26

portirebis mouwesrigebloba, saswavlo dawesebulebebis, saklaso in-ventaris da saswavlo masalebis misawvdomoba.60

inkluziuri ganaTlebis realizebis mimarTulebiT gansakuTrebiT rTu-li mdgomareobaa regionebSi. maRalmTiani soflebis skolebis 505 sko-lidan, mxolod 171 skolaSi xorcieldeba inkluziuri swavleba.61 Tumca, aRniSnul SemTxvevebSic, inkluziur ganaTlebas ar aqvs kompleqsuri, yovlismomcveli xasiaTi. umTavresi problema aris is, rom, rogorc wesi, inkluziuri ganaTlebisTvis gamoyofili Tanxis gacema, skolis mier, ZiriTadad, xdeba specialuri maswavleblis an fsiqologis xelfasebze. paralelurad Tanxebis gankargva ar xdeba specialuri saganmanaTleb-lo saWiroebis mqone moswavlis individualuri Sefasebis Sesabamisad - imis mixedviT, Tu ra saWiroebebi aqvs konkretul moswavles (es SeiZleba iyos saganmanaTleblo resursi da adaptirebuli teqnologiebi, skolis fizikuri adaptireba, skolis sxva damxmare specialistebi - sanitari, metyvelebis Terapevti, surdo pedagogi, asistenti, transportireba da a.S.).

inkluziuri ganaTlebis process abrkolebs araadaptirebuli sagzao, satransporto infrastruqtura, dawesebulebebis fizikuri garemo. ganaTlebisa da mecnierebis saministros xelT arsebuli informaciiT62 777 sajaro skolas aqvs pandusi an martivi adaptacia. dasaxelebuli ra-odenoba naklebia saqarTveloSi arsebuli skolebis erT mesamedze. ar-sebuli adaptaciis xarisxi ki mizerulia, radgan mxolod pandusi ver uzrunvelyofs kompleqsurad gaazrebul misawvdomobas. unda aRiniS-nos, rom pilotirebas gadis da ar aris srulyofilad danergili sme-nis armqone da usinaTlo moswavleebisTvis alternatiuli saswavlo gegma. saganmanaTleblo resursebisa da adaptirebuli teqnologiebis uzrunvelyofis kuTxiT garkveuli progresi, zogadsaganmanaTleblo skolebTan SedarebiT, aqvT specializebul skolebs da profesiul sas-wavleblebs.63 2016 wlis martis monacemebiT sajaro skolebSi dasaqme-bulia 1372 specialuri maswavlebeli, rac ver uzrunvelyofs arsebuli saWiroebebis dakmayofilebas. sajaro skolebSi specialuri pedagoge-bisa da fsiqologebis arasakmaris raodenobasTan dakavSirebiT saxalxo damcveli 2016 wels, sakuTari iniciativiT swavlobda saqmes,64 romelic exeboda q. Tbilisis 21–e, 24–e, 166–e, 175–e da 181–e sajaro skolebSi ar-sebul viTarebas swored am kuTxiT. saqmis masalebiT65 cnobili gaxda,

60 ,,saqarTveloSi adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb“ sax-alxo damcvelis angariSi, 2015 weli, gv. 754 <http://www.ombudsman.ge/uploads/other/1/1934.pdf>

61 <http://cdi.org.ge/uploads/pages/alternative-report-on-the-implementation-of-crpd-education-cdi-geo-91.pdf> samoqalaqo ganviTarebis instituti, ,,inkluziuri ganaTlebis praqtika saqarTveloSi“ alternatiuli angariSi, 2016 weli.

62 2016 wlis 27 maisis korespondencia MES 4 16 00570628.63 <http://cdi.org.ge/uploads/pages/alternative-report-on-the-implementation-of-crpd-education-cdi-geo-91.

pdf> samoqalaqo ganviTarebis instituti, ,,inkluziuri ganaTlebis praqtika saqarTveloSi“ alternatiuli angariSi,2016 weli.

64 N12707/16.65 saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros erovnuli saswavlo gegmebis depar-

tamentis inkluziuri ganaTlebis ganviTarebis sammarTvelos korespondencia N13457/16-18.10.2016

Page 28: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 27

rom kadrebis raodenoba garkveul skolebSi ar iyo gonivrulad Ser-Ceuli da ar modioda SesabamisobaSi realurad arsebul saWiroebebTan. kerZod, 21–e sajaro skolaSi gamoikveTa spec. pedagogis damatebis saW-iroeba, 166–e sajaro skolaSi ki saStato ganrigiT kidev erTi spec. ped-agogis an fsiqologis momsaxurebis gaTvaliswinebis mizanSewoniloba, maSin rodesac, gansxvavebiT zemoT dasaxelebuli skolebisa, 175–e saja-ro skolaSi 20 ssm moswavleze 3 specialuri pedagogi iyo gamoyofili.

unda aRiniSnos, rom specialuri maswavleblebi saTanadod ar floben individualuri saswavlo gegmebis SedgenisTvis saWiro unar–Cvevebs. aRniSnuls, garkveulwilad, ganapirobebs is, rom ar xorcieldeba mon-itoringi maTi gadamzadebis xarisxze. amasTan, dabalia individualu-ri saswavlo gegmebis Sedgenis procesSi sxva pedagogebis CarTulobis xarisxi. analogiuri viTarebaa specializebuli profilis skolebSic.

garda aRniSnulisa, specialuri maswavleblebis araadekvaturi anaz-Raureba, xSir SemTxvevebSi iwvevs araprofesionali kadrebis mozidvas, SemdgomSi ki xSir cvlas, rac negatiurad aisaxeba maT motivaciasa da saganmanaTleblo procesis xarisxze. ar arsebobs wamaxalisebeli meqa-nizmi, romelic spec. pedagogebs kvalifikaciis amaRlebasTan erTad, finansuri mdgomareobis gaumjobesebis SesaZleblobas miscemda, ise rogorc es xdeba sxva saswavlo disciplinebis pedagogebTan dakavSire-biT.

aqve unda aRiniSnos ramdenime problema, romelic multidisciplin-uri gundis mimarT gamoikveTa.66 problemuria maTi raodenobisa da sa-ganmanaTleblo procesSi sistematuri CarTulobis sakiTxi – gundis wevrebs valdebuleba aqvT, uzrunvelyon bavSvis Sefaseba, gadafaseba, maswavleblebisTvis konsultaciis gaweva da monitoringi. praqtikis analizi cxadyofs, rom SezRuduli raodenobis gamo, isini, ZiriTadad, bavSvis pirveladi SefasebiT Semoifarglebian. konsultacias ki uzrun-velyofen mxolod maSin, roca skola sTxovs dauyovnebliv Carevas, spe-cialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone moswavlesTan dakavSirebu-li problemis mogvarebaSi.

amasTan, saTanadod ar/ver xdeba specialuri saganmanaTleblo saWiroe-bis mqone moswavleebis meoradi Sefaseba/gadafaseba, SemTxvevis marTva, progresis gazomva, saswavlo procesis monitoringi da bavSvis swavlebis procesze bolomde Tvalyuris midevneba. erT-erT gamowvevas warmoad-gens multidisciplinur gundSi viwro profilis specialistebis nakle-boba. dRis wesrigSi dgas saTanadod momzadebuli adamianuri resursisa da iseTi specialistebis deficiti rogorebicaa: okupaciuri Terapev-ti, fsiqologi, bavSvis fsiqiatri.

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis gansxvavebuli saWiroebebi-sadmi araTanmimdevruli midgoma, aseve inkluziuri ganaTlebis mom-

66 „inkluziuri ganaTlebis praqtika saqarTveloSi“ 2016 weli. <http://cdi.org.ge/uploads/pages/alter-native-report-on-the-implementation-of-crpd-education-cdi-geo-91.pdf>

Page 29: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi28

wesrigebeli arasrulyofili sakanonmdeblo baza, garkveulwilad, xels uwyobs diskriminacias SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSve-bis mimarT. saWiroa sakanonmdeblo doneze detalurad ganisazRvros inkluziuri ganaTlebis multidisciplinuri gundis funqciebi, rom-lebic aamaRlebs mis efeqturobas skolebSi, inkluziuri ganaTlebis organizebisa da masze zedamxedvelobis TvalsazrisiT. aseve mniSvnelo-vania skolasa da specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone moswav-leebis mSoblebs Soris Camoyalibdes pozitiuri urTierTTanamSrom-lobiTi damokidebuleba.

konvenciis midgomebis praqtikaSi danergvas aferxebs sxva damabrkole-beli garemoebebic. SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa mSoblebs ar aqvT sakmarisi mxardaWera, xSir SemTxvevebSi isini ar arian informire-bulni maTi Svilebis saWiroebebis Sesaxeb. amasTan, Zlieria sazogadoe-baSi damkvidrebuli stereotipuli damokidebulebebis zegavlena67. yovelive aRniSnuli ki imis fonze, rom bavSvebis saganmanaTleblo pro-cesSi CarTva xdeba kanonier warmomadgenlebis neba–survilis Sesabam-isad, zrdis bavSvTa ganaTlebis sistemis miRma darCenis riskebs. zoga-di ganaTlebis sistemaSi SSm bavSvTa srulyofilad CarTvas abrkolebs sazogadoebrivi mzaobis ararsebobac SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis sazogadoebis srulfasovan wevrad aRqmisTvis, sociumisgan gaucxoeba ki iwvevs maTdami stigmatizebul damokidebulebas.

2015 wels „ganaTlebis miRebis SesaZlebloba saswavlo procesis miRma darCenili bavSvebisTvis“ programis farglebSi daiwyo sapilote ser-visis ganxorcieleba, romelic iTvaliswinebs krizisul da tranzitul centrebSi myofi mozardebisTvis ganaTlebis SeTavazebas. Tumca, ar-ian bavSvebi, romlebsac saxelmwifos servisebi ver faravs da uxilavia maTi kontigenti. unda aRiniSnos, rom saxelmwifos amJamindeli poli-tika araproduqtiulia ganaTlebis sistemis miRma darCenil bavSvebTan mimarTebiT da ver uzrunvelyofs maT sistemaSi integrirebas. amasTan, qveyanaSi ar arsebobs statistikuri monacemebi, imasTan dakavSirebiT Tu ramdeni bavSvia (maT Soris SezRuduli SesaZleblobis mqone) for-maluri ganaTlebis miRma.

aucilebelia dainergos efeqturi referaluri meqanizmi, romelic Ses-aZlebels gaxdis bavSvebis proaqtiul CarTvas saxelmwifos mier SeTava-zebul servisebSi da uzrunvelyofs, rogorc maT moZiebas, ise tran-ziciis procesis efeqturad warmarTvas.

profesiuli ganaTleba

„profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“68 saqarTvelos kanoni, gansxvavebiT, „zogadi ganaTlebis Sesaxeb“69 saqarTvelos kanonisgan, ar aris orien-

67 ix. winamdebare angariSis Tavi Tanasworobis uflebis nawilSi. 68 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/23608>69 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29248>

Page 30: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 29

tirebuli SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebTan dakavSirebiT in-dividualuri midgomis danergvaze. is ar cnobs aseT samizne jgufs da ar iTvaliswinebs maT mimarT specifikuri meTodebis gamoyenebis saW-iroebas. kanonis 31–e muxli, romelic exeba studentebTan mopyrobis procesSi Tanasworobis principis dacvas, ar xasiaTdeba kompleqsuri midgomiT da erT–erT garemoebad mxolod „fizikur SesaZleblobas“ gansazRvravs.70

profesiuli inkluziur ganaTlebis sistemaSi 2013 wlidan daiwyo statistikuri monacemebis Segroveba. Tumca, am etapze saministro ar flobs diferencirebul monacemebs da raodenobrivi miTiTeba keTdeba, zogadad, specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone pirebze.71

profesiuli ganaTlebis safexurzec gamowvevas warmoadgens sivr-cis adaptireba. 21 saxelmwifo profesiuli saswavleblidan, 2015 wels mxolod 5 saxelmwifo profesiuli saswavleblis fizikuri garemos adaptacia daiwyo „universaluri dizainis“ principis dacviT.72 miuxeda-vad imisa, rom am etapze yvela avtorizebul profesiul kolejSi arse-bobs pandusi (rac avtorizaciis moTxovnaSi Sedis), sxvadasxva saWiroe-bis mqone pirebisTvis garemos sruli adaptireba (saswavlo oTaxebi, sveli wertilebi, saxelosnoebi da sxva), SenobaSi gadaadgileba da sas-wavlo masalebze xelmisawvdomoba kvlav problemuria.73

pozitiurad unda Sefasdes inkluziuri ganaTlebis sakonsultacio jgufis funqcionireba, romelic uzrunvelyofs inkluziuri profe-siuli ganaTlebis iniciativebis monitorings, Sefasebas da rekomenda-ciebis gacemas. gundi ikribeba 6 TveSi erTxel.

Zaladoba SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa mimarT

saangariSo periodSi arsebuli saqmeebis74 analizi cxadyofs, rom mTa-var gamowvevas, SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa Zaladobis-gan dacvis kuTxiT, warmoadgens maTze ganxorcielebuli Zaladobis identificirebis sakiTxi. amasTan, problemuria: Zaladobis msxverpli arasrulwlovnebis dacva, reabilitaciis RonisZiebebis praqtikaSi

70 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/23608>muxli 31, 1–li nawili, b punqti.71 korespondencia MES 4 16 00570628.72 Tbilisi: ssip sazogadoebrivi koleji „merani“, „speqtri.“ quTaisi: ssip sazogadoebrivi

koleji „iberia“. axalcixe: ssip profesiuli koleji „opizari“. gurjaani: ssip profesiuli koleji „aisi“.

73 „mowyvladi jgufebis profesiul ganaTlebaze xelmisawvdomoba saqarTveloSi“ 2015 – <http://www.inclusion.ge/res/docs/2015071614133366745.pdf>

74 N9597/16; N8817/16; N13888/16.

Page 31: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi30

danergva, socialuri momsaxurebis sferoSi momuSave profesionalis, fsiqologebis nakleboba. agreTve Sesabamis uwyebebs Soris arasakmarisi TanamSromloba.

saqarTveloSi sakanonmdeblo doneze kvlav ar arsebobs ojaxSi Zalado-bis winaaRmdeg brZolis calke regulacia SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebTan (maT Soris bavSvebTan) mimarTebiT da is integrirebulia ojaxSi Zaladobis winaaRmdeg brZolis zogad politikasTan, romelsac aregulirebs „ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxver-plTa dacvisa da daxmarebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni.75 gansakuTre-biT mowyvladi jgufis interesebisa da specifiuri midgomis gaTval-iswineba ar xdeba arc uwyebebis Sida saxelmZRvanelo instruqciebsa da meTodologiebSi.

kvlav problemuria ojaxSi Zaladobis SemTxvevaTa aRricxva da ga-mowvevad rCeba monacemebis Segroveba. ar arsebobs diferencirebu-li statistika SSm bavSvTa mimarT ojaxSi ganxorcielebul fizikur, fsiqologiur, ekonomikur, seqsualur Tu sxva saxis ZaladobasTan da-kavSirebiT. unda aRniSnos, rom ojaxSi Zaladobis arsebuli monacemebi efuZneba gacemuli Semakavebeli orderebis raodenobas, rac ver asaxavs problemis realur masStabs. aRniSnuli, sxva faqtorebTan erTad, ga-mowveulia sazogadoebis dabali informirebulobiT, SurisZiebisa da stigmatizaciis SiSiT, samarTaldamcavi organoebis mimarT ndobis nak-lebobiT da aseve Zaladobis msxverplTa dacvisa da daxmarebis sferoSi arsebuli meqanizmebisa da servisebis gaumarTaobiT. gansakuTrebuli safrTxis Semcvelia is garemoeba, rom SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis mimarT Cadenili Zaladoba xSirad „uxilavia“ da saTanado rea-girebis gareSe rCeba, rasac, garkveulwilad, ganapirobebs sazogadoebi-sa da samarTaldamcavi struqturebis warmomadgenelTa dabali cnobi-ereba, stereotipuli midgoma.

kvlav gamowvevad rCeba damcavi RonisZiebebis aRsrulebis efeqturi zedamxedveloba. saWiroa dainergos monitoringis meqanizmi, rac sa-Sualebas miscems Sesabamis struqturebs meTvalyureoba gauwion ojax-ebs, sadac SSm bavSvebze Zaladobis faqti gamovlinda da amasTan, Seiqmnas sainformacio baza, romelic SesaZlebels gaxdis efeqturi prevenciuli RonisZiebebis dagegmvas.

ojaxSi Zaladobis SemTxvevebze reagirebis ganmaxorcielebel, ufle-bamosil organoebs Soris kvlav problemas warmoadgens koordinacia da informaciis urTierTgacvla. saqmeTa Seswavlisas xSirad vlindeba xarvezebi, rogorc samarTaldamcavi uwyebis, ise socialuri momsax-urebis saagentos mier ganxorcielebuli RonisZiebebis Sefasebisas. rig SemTxvevebSi dasaxelebuli uwyebebis mier saxalxo damcvelisTvis mi-wodebuli informacia winaaRmdegobrivia. amasTan, miuxedavad social-uri muSakis mier Zaladobrivi incidentebis dadasturebisa, samarTl-

75 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/26422>

Page 32: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 31

damcavebs uWirT Zaladobis identificireba da ar axdenen Sesabamis reagirebas. sakiTxi gansakuTrebiT mwvaved dgas fsiqologiuri Zalado-bis SemTxvevebSi. mdgomareobas amZimebs is faqti, rom samarTaldamcave-bi ar floben SSm pirebTan/bavSvebTan urTierTobis specifikur unar–Cvevebs.

praqtikul aspeqtSi problemuria SSm bavSvTa rezidentuli dawese-bulebebis personalis Sesabamisi kvalifikaciis sakiTxi, beneficiarTa rTuli qcevis marTvasTan da situaciis stabilizebasTan mimarTebiT.

m.m.-s SemTxveva – SSm bavSvze savaraudo Zaladobis faqti

2016 wels saqarTvelos saxalxo damcveli sakuTari iniciativiT swav-lobda saqmes,76romelic exeboda kojris SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa saxlis beneficiaris, m.m–s savaraudo uflebadarRvevis faqts. kerZod, 2016 wlis 26 ivliss, m.m–m Caamsxvria SuSa, ris gamoc ufrosma aRmzrdelma mas miayena sityvieri da fizikuri Seuracxyofa (auwia yuri). momxdaris gamo, beneficiars sityvieri Seuracxyofa miay-ena dawesebulebis xelmZRvanelmac da dasjis mizniT igi ar waiyvanes sa-seirnod sxva beneficiarebTan erTad.

adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebulTa dac-visa da daxmarebis saxelmwifo fondidan miRebul werilSi77 calsaxad aris uaryofili SesaZlo fizikuri Tu fsiqologiuri Zaladobis faq-ti. aRniSnul SemTxvevasTan dakavSirebiT ar ganxorcielebula samarT-aldamcavi organos warmomadgenlebis informireba. saqmis masalebidan irkveva, rom arasrulwlovani beneficiaris dasja ganxorcielda misi fsiqo–somaturi mdgomareobis Sefasebidan gamomdinare, Tumca ar aris dasabuTebuli ra saxis aRmzrdelobiTi zemoqmedeba SeiZleba hqonoda aRniSnul gadawyvetilebas. garda amisa, ar aris mocemuli beneficiaris mdgomareobis Sefasebis amsaxveli informacia. calsaxaa, rom incidenti gamoiwvia konfliqturi situaciis eskalaciam m.m–sa da sxva beneficiar m.k–s Soris. xolo, personalma ver SeZlo konfliqturi situaciis, ben-eficiarTa rTuli qcevis marTva da situaciis deeskalacia. aRniSnuli praqtika ver uzrunvelyofs beneficiarTa usafrTxoebas da maT dacvas Zaladobisa Tu Seuracxyofisgan, maSin, rodesac am TvalsazrisiT dacvas arsebiTi mniSvneloba aqvs.

erovnuli standartis78 Sesabamisad, SSm pirTa/bavSvTa sadReRamiso spe-cializebuli dawesebulebebis yvela beneficiari daculi unda iyos nebismieri saxis Zaladobisgan da iZulebisagan. momsaxurebis mimwode-

76 N9597/16.77 №07/1018–11.08.2016.78 „sadReRamiso specializebul dawesebulebebSi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa

da xandazmulTa momsaxurebis minimaluri standartebis damtkicebis Sesaxeb“ saqarTve-los Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2014 wlis 23 ivlisis N01–54/n brZaneba, danarTi N1, muxli 10 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2391345>

Page 33: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi32

beli unda icnobdes da xelmZRvanelobdes moqmedi kanonmdeblobiT.79 kojris SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa saxlis debulebis Tanaxmad, filialma unda uzrunvelyos dawesebulebis beneficiarTaT-vis adekvaturi, usafrTxo da daculi garemos Seqmna da xeli Seuwyos Sesabamisi momsaxurebis xarisxian ganxorcielebas, xolo filialis beneficiars ufleba aqvs daculi iyos yvela saxis Zaladobisgan. dawe-sebulebis administraciam unda uzrunvelyos saTanado RonisZiebebis gatareba beneficiarTa fsiqo–socialuri daxmarebis mizniT.

SezRuduli SesaZleblobis mqone qalebi

saxelmwifo politika jandacvisa da socialuri dacvis sferoSi ar aris sensitiuri SezRuduli SesaZleblobis mqone qalebisa da gogonebis in-teresebisa da saWiroebebis mimarT. miuxedavad imisa, rom konvenciaze dafuZnebuli midgomiT zemoaRniSnuli pirebi warmoadgenen gansxvave-buli saWiroebebis mqone jgufs, qveyanaSi adamianis uflebebis dacvis sferoSi arsebuli politikis dokumentebi, iseve rogorc saxelmwifo programebi, maT ar moiazrebs damoukidebel samizne jgufad. saxel-mwifo programebis SemuSavebisa da biujetirebisas ar xdeba maTTvis relevanturi sakiTxebis gaTvaliswineba. aRniSnuli exeba jandacvis, so-cialuri reabilitaciis, ganaTlebis, dasaqmebisa da sxva programebs.

cnobilia, rom qveyanaSi arsebulma saxelmwifo samedicino sadazRvevo sistemam moicva SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi, Tumca Sez-Ruduli SesaZleblobis mqone qalebi kvlav ver sargebloben maT saW-iroebebze morgebuli samedicino momsaxurebiT. gansakuTrebiT aRsan-iSnavia reproduqciul da sqesobriv janmrTelobaze xelmisawvdomobis sakiTxi. saTanadod ar xdeba janmrTelobisTvis saWiro medikamentebiT uzrunvelyofa. beneficiarTa umetesoba finansurad damokidebulia mx-olod saxelmwifo socialur paketze, rac ar iZleva janmrTelobisTvis saWiro medikamentebis SeZenis SesaZleblobas.

xarvezebiT xorcieldeba maTi momsaxureba saxelmwifo zrunvis dawese-bulebebSi. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris mier 2014 wlis 23 ivliss damtkicebuli ,,sadReRamiso spe-cializebul dawesebulebebSi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa da xandazmulTa momsaxurebis minimaluri standartebi“80 ar iTvalis-winebs dasaxelebuli samizne jgufis saWiroebebs.

79 maT Soris ,,ojaxSi Zaladobis aRkveTis, ojaxSi Zaladobis msxverplTa dacvisa da daxmare-bis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT.

80 sadReRamiso specializebul dawesebulebebSi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa da xandazmulTa momsaxurebis minimaluri standartebis damtkicebis Sesaxeb saqarTvelos Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris 2014 wlis 23 ivlisis brZaneba N01–54/n. < https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2391345 > [bolos nanaxia 16.03.2017].

Page 34: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 33

erT–erTi gamowvevaa, samarTaldamcavi uwyebis warmomadgenelebis mx-ridan, SezRuduli SesaZleblobis mqone qalTa mimarT arsebuli Zal-adobis gamovlena. gansakuTrebiT, im SemTxvevaSi Tu savaraudo Zalado-bis msxverpls aqvs fsiqikuri janmrTelobis problema.

arasamTavrobo organizaciis „partnioroba adamianis uflebebisaTvis“ mier ganxorcielebuli kvlevis „fsiqo–socialuri saWiroebis mqone qa-lTa mimarT Zaladoba saqarTveloSi – ZiriTadi tendenciebi“81 Sedegebis mixedviT gamoikveTa, rom fsiqo–socialuri saWiroebis mqone qalebis mimarT Zaladobas xSirad ganapirobebs kanonmdeblobaSi gawerili zog-adi regulaciebi, romlebic ar iTvaliswinebs fsiqikuri janmrTelobis problemebis mqone qalebis individualur saWiroebebs. sakanonmdeblo doneze arsebobs absoluturad zogadi xedva, zogadi regulaciebi, rom-lebic sruliad arasensitiuria, rogorc genderuli, ise SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa perspeqtividan.82

fsiqo–socialuri saWiroebis mqone SSm qalTa gansakuTrebul mowyvladobas adasturebs saxalxo damcvelis aparatSi fsiqikuri jan-mrTelobis uflebis realizaciis mimarTulebiT Semosuli gancxadebe-bi, romlebic, ZiriTadad, exeba qalTa fsiqikuri janmrTelobis uflebis darRvevebs.

mommarTvelTa umravlesoba aRniSnavs, rom isini policiis ZaliT an/da muqariT da daSinebiT waiyvanes fsiqiatriul dawesebulebaSi.83

e. a.-s saqme

saxalxo damcvels mimarTa SSm qalma e.a.–m (saqme N11467), romlis infor-maciiT mas motyuebiT moawerines xeli nebayoflobiTi fsiqiatriuli daxmarebis miRebaze da stacionaris administracia ar aZlevda dawese-bulebis datovebis SesaZleblobas. saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis mier ganxorcielebuli reagirebis Sedegad cnobili gaxda,84 rom e.a–s stacionarSi ganTavseba moxda saswrafo daxmarebisa da sa-patrulo policiis TanxlebiT. dawesebulebis informaciiT pacienti iRebda nebayoflobiT fsiqiatriul daxmarebas.

81 „fsiqosocialuri saWiroebis mqone qalTa mimarT Zaladoba saqarTveloSi - ZiriTadi ten-denciebi“, nana goCiaSvili, Tbilisi, 2014.

<http://phr.ge/assets/uploads/%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/3.pdf> [bolos nanaxia 17.03.2017].

82 „fsiqosocialuri saWiroebis mqone qalTa mimarT Zaladoba saqarTveloSi - ZiriTadi ten-denciebi“, kvlevis avtori nana goCiaSvili, 2015 weli (aaip partnioroba adamianis uflebebi-sTvis). gv.12 .

83 saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis saqme N8977; saqme N11746/16; saqme N12771/16; saqme N11467/16; N6827/16.

84 Sps akademikos o. RuduSauris saxelobis erovnuli samedicino centris 2016 wlis 14 seqtem-bris N2552/3 korespondencia.

Page 35: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi34

analogiur situacias vxvdebiT sxva saqmeebSi.85 pacientis stacionarSi miyvanis dros mas ZaliT moawerines xeli dokumentebze. mocemul SemTx-vevaSic dawesebuleba acxadebs, rom piri miiyvanes katastrofis samedi-cino centris brigadis da samxareo policiis TanxlebiT.86

stacionirebis dros informirebuli Tanxmobis problemaze saubaria fsiqiatriuli dawesebulebebis monitoringis angariSSi, romlis mixed-viT piris Rirsebasa da pirad xelSeuxeblobaze dafuZnebul fsiqikuri janmrTelobis sistemaSi, fsiqiatriuli daxmarebis aRmoCenis winapiro-bas swored pacientis informirebuli Tanxmoba unda warmoadgendes. mkurnalobaze Tanxmobas SeiZleba ewodos Tavisufali da informirebu-li mxolod im SemTxvevaSi, Tu igi dafuZnebulia pacientis mdgomareobi-sa da misTvis SeTavazebuli mkurnalobis Sesaxeb srul, zust da detal-ur informaciaze.

saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatisadmi mimarTvebis safuZvelze dgindeba, rom ukiduresad dabalia rogorc nebayoflobiTi, ise arane-bayoflobiTi fsiqiatriuli daxmarebis mimReb pirTa informirebulo-bis done, maTi mkurnalobis xasiaTTan (nebayoflobiTi Tu aranebayo-flobiT), xangrZlivobasTan, maT uflebebTan, misaReb medikamentebTan dakavSirebiT.87 rig SemTxvevebSi,88 Tu ra saxis (nebayoflobiTi/aranebay-oflobiTi) fsiqiatriuli daxmareba gaewiaT, amis Sesaxeb informacias moqalaqeebi fsiqiatriuli dawesebulebis datovebis Semdgom, saxalxo damcvelis aparatis saSualebiT iReben.

calke aspeqtad unda gamoiyos fsiqo–socialuri saWiroebis mqone pir-Ta mimarT stacionarSi ganxorcielebuli savaraudo Zaladobis faqtebi da am faqtebis gamoZiebis araefeqturoba.

m.S.-s saqme

saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis warmoebaSi arsebuli saqme (N2296/16) exeba fsiqiatriuli dawesebulebis personalis mxridan, 2016 wlis TebervalSi pacientze ganxorcielebul savaraudo fizikuri Zal-adobis faqts, razec m.S–m 2016 wlis 15 marts gancxadebiT mimarTa saqa-rTvelos mTavar prokuraturas. mTavari prokuraturis informaciiT, moqalaqis gancxadeba qvemdebareobiT gadaigzavna q. Tbilisis policiis departamentis ubnis inspeqtorTa sammarTvelos me–3 ganyofilebaSi.

unda aRiniSnos, rom mocemul SemTxvevaSi xdeboda gamoZiebis procesis gaWianureba. sabolood ki ar dadasturda m. S. – s cemis faqti da 2016 wlis 23 dekembers, saqmeSi sisxlis samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebu-

85 saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis saqme N6827/16; N8977/16.86 Sps Tbilisis fsiqikuri janmrTelobis centris korespondencia N154.87 saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis saqme N12771/16; N9373/16; N11567/16; N6827/16. 88 saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis saqme N9373; N6827/16.

Page 36: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 35

li qmedebis ararsebobis gamo, sisxlis samarTlis saqmeze gamoZieba Sewy-da.89

instituciaSi myof SSm qalTa mimarT Zaladoba

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa saxelmwifo zrunvis dawese-bulebebSi myofi qalebis uflebrivi mdgomareobis kuTxiT, erT–erTi gamowvevaa am pirTa fsiqiatriul dawesebulebebSi stacionirebis prob-lema.

2016 wlis ganmavlobaSi saxalxo damcvelis aparatis mier sakiTxis Ses-wavlis procesSi dadasturda, rom pansionatebSi beneficiarebs So-ris warmoqmnili konfliqturi situaciisagan garidebis damkvidrebul praqtikas warmoadgens maTi gadayvana fsiqiatriul dawesebulebebSi.90

m.x.-s saqme91

saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatisTvis cnobili gaxda, rom duSe-Tis SezRuduli SesaZleblobis mqone pansionatis beneficiari, m. x. 2016 wlis 25 seqtembers policiis ZaliT, misi nebis sawinaaRmdegod, gadaiy-vanes Sps qalaq Tbilisis fsiqikuri janmrTelobis centrSi.

saqmis Seswavlis procesSi miRebuli informaciiT, aRniSnuli piri duSe-Tis SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa pansionatis eqim–fsiqia-tris daskvnis safuZvelze iqna moTavsebuli stacionarSi, sadac iRebda nebayoflobiT fsiqiatriul daxmarebas. samedicino dawesebuleba aR-niSnavda, rom pacientis dabruneba duSeTis SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa pansionatSi moxdeboda uaxloes periodSi, mas Semdeg, rac misi agresiuli qcevis gamomwvevi, etliT mosargeble SezRuduli Sesa-Zleblobis mqone piris gadayvana moxdeba sxva dawesebulebaSi.92

saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis damatebiTi reagirebis Sem-deg, dawesebulebam uaryo msgavsi mizniT pacientis dawesebulebaSi day-ovnebis faqti da aRniSna, rom klinikaSi beneficiar m. x–s dayovneba imaze

89 saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros q. Tbilisis policiis departamentis ubnis in-speqtorebis sammarTvelos werili MIA 8 17 00325203 (09.02.2017).

90 ix. saqarTvelos saxalxo damcvelis specialuri angariSi „SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saxelmwifo zrunvis dawesebulebebSi“ ix.

<http://www.ombudsman.ge/ge/reports/specialuri-angarishebi/shezguduli-shesadzleblobis-mqone-pirta-ufle-brivi-mdgomareoba-saxelmwifo-zrunvis-dawesebulebebshi1.page> [bolos nanaxia 16.03.2017].

91 saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatis saqme N12771/16. 92 Sps q. Tbilisis fsiqikuri janmrTelobis centris korespondencia N281.

Page 37: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi36

meti xniT, vidre es saWiro iyo misi gamokvlevisa da mkurnalobisaTvis, ar ganxorcielebula.93

aRniSnuli faqti aseve uaryo ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebulTa dacvisa da daxmarebis saxelmwifo fond-ma. maTi informaciiT94 SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa pansion-atebis administracia konfliqturi situaciis marTvas axorcielebs fondis direqtoris 2014 wlis 3 dekembris N07–201/o brZanebiT damtkice-buli „ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebul-Ta dacvisa da daxmarebis saxelmwifo fondis teritoriuli erTeulebis (filialebis) Sinaganawesis“ Sesabamisad. amasTan, fondis filialebis xelmZRvanelTa mxridan, dawesebulebis beneficiarTa Soris arsebuli problemis mogvarebis mizniT msgavsi praqtikis gamoyenebis faqti am dromde ar dasturdeba.

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa janmrTelobis ufleba

saangariSo periodSi SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa janmrT-elobis uflebis saTanadod uzrunvelyofis mizniT xelSesaxebi cvli-lebebi ar ganxorcielebula. qveyanaSi arsebuli janmrTelobis dacvis saxelmwifo programebis nawili ar akmayofilebs am pirTa gansxvavebul saWiroebebs. gamowvevaa maTi CarTva skrining–programebSi, aseve, repro-duqciuli da sqesobrivi janmrTelobis kuTxiT servisebis SeTavazeba.

SSm pirTaTvis jandacvis sistemaze srulfasovan wvdomas mniSvnelovnad abrkolebs sferos infrastruqturis misawvdomoba. smenisa da me-tyvelebis, aseve mxedvelobis armqone da mciremxedveli pirebisTvis sa-medicino personalTan komunikacia da saWiro informaciis miReba.

sistemuri xasiaTi ara aqvs eqimebis da sxva specialistebis swavlebas SSm pirTa uflebebze. am ukanasknels gadamwyveti mniSvneloba eniWeba maT-Tan swori da efeqturi komunikaciis damyarebisa da srulyofili servi-sis miwodebis procesSi.

93 Sps q. Tbilisis fsiqikuri janmrTelobis centris korespondencia N290.94 ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa, dazaralebulTa dacvisa da daxmarebis

saxelmwifo fondis werili N07/1378 (10.11.2016).

Page 38: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 37

fsiqikuri janmrTeloba da arsebuli problemebi

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa mier janmrTelobis uflebis realizebis procesSi saxelmwifos umniSvnelovanes gamowvevas warmoad-gens fsiqikuri janmrTeloba.

2017 wlis janmrTelobis dacvis saxelmwifo programebis damtkicebis Sesaxeb saqarTvelos mTavrobis dadgenilebiT,95 fsiqikuri janmrTelo-bis dafinansebis meTodologiaSi ganxorcielebul cvlilebebs mwvave gamoxmaureba mohyva am sferoSi momuSave pirebisa da samoqalaqo se-qtoris mxridan. gavrcelebuli informaciiT, dafinansebis arsebuli modelis farglebSi servisis mimwodebelTa nawilma, kerZod mraval-profilurma samedicino dawesebulebebma, uari ganacxades saxelmwifo programaSi CarTvasa da Sesabamisi momsaxurebis gawevaze, rac, Tavis mx-riv, auaresebs fsiqikuri janmrTelobis problemebis mqone pirTa mdgo-mareobas.

dasaxelebulma cvlilebebma SesaZloa mniSvnelovnad Seaferxos sferos deinstitucionalizaciis procesi, rac fsiqikuri janmrTelobis saxel-mwifo koncefciis mixedviT, saxelmwifos mier nakisri erT–erTi val-debulebaa.

saangariSo periodSi saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatma ganaxor-ciela fsiqikuri janmrTelobis ganviTarebis 2015–2020 wlebis samoqme-do gegmis Sesrulebis monitoringi. sakiTxis Seswavlis procesSi gairk-va, rom samoqmedo dokumentiT, mimdinare periodisTvis gansazRvruli RonisZiebebi dasrulebuli ar aris da maTi nawilis implementaciis strategiaze muSaoba axali dawyebulia.96

2016 wlisTvis fsiqikuri janmrTelobis hospitaluri seqtoris daf-inansebis wili (72%) kvlav mniSvnelovnad aRemateba ambulatoriuli momsaxurebis dafinansebas (23%). SemaSfoTeblad dabali rCeba Temze da-fuZnebuli servisebi (1.5%).

2015–2016 wlebSi, beneficiarebis raodenoba, romlebic iRebdnen Temze dafuZnebuli mobiluri gundis momsaxurebas, Seadgenda weliwadSi sa-Sualod 40 pirs.97 aRniSnuli maCvenebeli, misi geografiuli dafarvisa da biujetis simciris gaTvaliswinebiT ver CaiTvleba sakmarisad saTe-

95 saqarTvelos mTavrobis 2016 wlis 30 dekembris №638 dadgenileba 2017 wlis janmrTelobis dacvis saxelmwifo programebis damtkicebis Sesaxeb.

<https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3530020>96 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros werili N01/2518

(16.01.2017), saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros werili MES 9 17 00033835 (17.01.2017), saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da probaciis saministros werili MOC 3 17 00060376.

97 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros werili N01/2518 (16.01.2017), gv.9.

Page 39: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi38

mo momsaxurebis deficitis aRmofxvrisTvis.98 amasTan unda iTqvas isic, rom dasaxelebuli servisis miwodeba xdeba mxolod Tbilisis masStabiT.

arsebuli informaciiT, fsiqikuri jandacvis sistemaSi kvlav maRalia rehospitalizaciis maCvenebeli, aseve maRalia 6 Tveze meti droiT hos-pitalizebuli pacientebis raodenoba.99 problemas warmoadgens servi-sis uwyvetobis mizniT stacionaris Semdgomi ambulatoriuli momsax-ureba.100

2016 wels ar momxdara fsiqo–socialuri reabilitaciis centrebis ra-odenobis zrda.ar aris SemuSavebuli fsiqikuri janmrTelobis sferos deinstitucionalizaciis strategiis dokumenti. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros informaciiT, misi SemuSaveba igegmeba 2017 wels.101

saqarTvelos fsiqikuri janmrTelobis sfero mwvaved ganicdis adami-anuri resursebis naklebobas. rac absolutur cifrebSi, qveynis masSta-biT, gamoixateba sul mcire 250 fsiqiatris deficitiT. 2016 wels samedi-cino personalis raodenobis zrdis konkretuli maCvenebeli aRricxuli ar aris.

gamowvevad rCeba fsiqikuri jandacvis sferoSi momuSave pirebis kval-ifikaciis amaRlebis sakiTxi. ambulatoriul doneze fsiqikuri janmr-Telobis mqone pacientebis marTvis sakiTxebSi, 2016 wels gadamzadda pirveladi jandacvis 120 eqimi. samomavlod dagegmil RonisZiebebs Sori-saa, evrosabWos dafinansebiT, qveynis masStabiT treningebis 6 ciklis Catareba fsiqikuri janmrTelobis dawesebulebebis eqimebis, eqTnebis da socialuri muSakebisaTvis, adamianis uflebebis, eTikisa da pacien-tis movlis sakiTxebSi.

saxalxo damcveli miiCnevs, rom aRniSnuli mimarTulebiT 2016 wels Sesrulebuli da samomavlod dagegmili RonisZiebebi ver CaiTvleba efeqturad fsiqikuri jandacvis sferoSi momuSave personalis kvali-fikaciis amaRlebisTvis.

problemad rCeba fsiqikuri janmrTelobis Sesaxeb sazogadoebis damok-idebulebis Secvlis da stigmis Semcirebis mizniT fsiqikuri aSlilobis mqone pirebis, maTi ojaxebis da organizaciebis gaZliereba, fsiqikuri janmrTelobis saxelmwifo politikis sakvanZo sakiTxebSi masobrivi in-formaciis saSualebebis warmomadgenlebis codnis amaRleba.

98 saqarTvelos mTavrobis 2016 wlis 30 dekembris N638 dadgenileba 2017 wlis janmrTelobis dacvis saxelmwifo programebis damtkicebis Sesaxeb, danarTi 12, mux. 8 <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3530020>

99 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros werili N01/5664 (31.01.2017).

100 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros werili N01/2518 (16.01.2017), gv.10.

101 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros werili N01/2518 (16.01.2017), gv.13.

Page 40: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 39

mniSvnelovani gamowvevaa fsiqiatriuli dawesebulebebis infras-truqturis gaumarTaoba. am mimarTulebiT gatarebul RonisZiebebad dasaxelebulia: saxelmwifos sakuTrebaSi arsebuli Sps „akad. b. naneiS-vilis saxelobis fsiqikuri janmrTelobis erovnuli centris“ 95%–iani wilis Sps „b&n“–sTvis pirdapiri miyidvis formiT privatizebis sakiTxi, aseve saqarTveloSi CineTis saxalxo respublikis saelCos savaWro–ekonomikuri mrCevlis ofisTan gaformebuli sxdomis oqmi, saqarTvelo-Si fsiqiatriuli saavadmyofoebis mSeneblobisaTvis teqnikur–ekonomi-kuri bazis Seswavlis Taobaze. es ukanaskneli iTvaliswinebs qalaqebSi, Telavsa da senakSi fsiqiatriuli saavadmyofoebis mSeneblobas da aR-Wurvas.102

unda aRiniSnos, rom saxelmwifos mier fsiqiatriuli dawesebulebebis reabilitaciis mizniT gatarebuli RonisZiebebis simciris garda, zemoT dasaxelebuli SemTxvevebi dakavSirebulia didi zomis rezidentuli dawesebulebebis gaZlierebasTan, rac ar aris TanxvedraSi saxelmwifo strategiiT gansazRvrul deinstitucionalizaciis procesTan.

2016 wels ar SemuSavebula fsiqo–socialuri saWiroebis mqone pirTa suicidis prevenciis programa. arsebuli informaciiT, strategiaze muSaoba igegmeba 2017 wels. evrosabWos teqnikuri daxmarebiT Seiqmna fsiqiatriuli dawesebulebebis Sida inspeqtirebisa da monitoringis meqanizmis proeqti, Tumca procesi dasrulebuli ar aris. saxalxo damcveli Tvlis, rom aRniSnuli meqanizmis droul danergvas gadam-wyveti mniSvneloba aqvs fsiqikuri janmrTelobis uflebis saTanadod dacvisTvis.

saxelmwifos erT–erT mniSvnelovan gamowvevas warmoadgens penitenci-ur sistemaSi fsiqikuri janmrTelobis servisebis ganviTareba. saqarT-velos sasjelaRsrulebisa da probaciis saministros informaciiT,103 sistemaSi xelmisawvdomia gadaudebeli mdgomareobis marTva/krizisu-li intervencia, suicidis riskis marTva, msubuqi fsiqikuri da qceviT aSlilobebis mkurnaloba, stacionaluri mkurnaloba, fsiqotropuli medikamentebiT mkurnalobis gverdiTi efeqtebis marTva. 2016 wels uw-yebis mier damtkicda braldebulTa/msjavrdebulTa suicidis prevenci-is programa.104

fsiqikuri janmrTelobis sferos warmatebisTvis mniSvnelovania uwyve-tad gagrZeldes samoqmedo gegmiT dadgenili RonisZiebebi, rac Sesa-Zlebels gaxdes SSm adamianebis mier am uflebis saTanado realizebas.

102 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros werili N01/2518 (16.01.2017), gv.2.

103 saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da probaciis saministros werili MOC 3 17 00060376 (25.01.2017).

104 mocemul TemasTan dakavSirebiT informacia vrclad ixileT prevenciis erovnuli meqa-nizmis saqmianobis nawilSi.

Page 41: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi40

rekomendaciebi

saqarTvelos parlaments:

• uzrunvelyos gaeros SSm pirTa uflebebis Sesaxeb konvenciis fakultaturi oqmis ratificireba

• ganaxorcielos erovnuli kanonmdeblobis sruli harmonizacia konvenciis principebsa da xedvasTan

adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebs:

• droulad iqnas uzrunvelyofili regionul da adgilobriv do-neze SSm pirTa sakiTxebze momuSave sabWoebis Seqmna/ amoqmedeba da am procesebSi SSm pirebis anda maTi warmomadgeneli organi-zaciebis monawileobis uzrunvelyofa

• municipaluri biujetebis formirebis procesSi gaTvalis-winebul iqnas SSm bavSvTa saWiroebebi; gaZlierdes arsebuli servisebis moculoba da dafarva

saqarTvelos mTavrobas:

• uzrunvelyos „SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa ufle-bebis Sesaxeb“ gaeros konvenciis implementaciis da koordi-naciis efeqtiani meqanizmis Seqmna

• dawesdes SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa Taobaze Sesa-bamisi statistikis warmoebis valdebuleba

• moxdes socialuri uzrunvelyofis biujetiT sakmarisi saxs-rebis gaTvaliswineba SSm bavSvTa saWiroebebis srulad dakmay-ofilebisa da arsebuli programebis efeqturi implementaciis mizniT

• ganxorcieldes saxelmwifo politikis, strategiisa da samoqme-do gegmebis orientireba SezRuduli SesaZleblobis mqone qa-lebis da gogonebis uflebebis dacvis da gaZlierebis saWiroe-bebze

• uzrunvelyos pasuxismgebeli saxelmwifo uwyebebis mier fsiqi-kuri janmrTelobis ganviTarebis 2015–2020 wlebis erovnuli samoqmedo gegmiT gansazRvruli aqtivobebis drouli da efeq-turi implementacia

Page 42: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 41

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis

saministros:

• SemuSavdes da dainergos SesaZleblobis SezRudvis statusis miniWebis socialuri modeli

• ganxorcieldes socialurad daucveli ojaxebis (Sinameurneo-bebis) socialur–ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis meT-odologiis gadaxedva da misi formireba imgvari saxiT, rac uzrunvelyofs Sesabamisi saWiroebebis mqone, SezRuduli Sesa-Zleblobis mqone bavSvTa ojaxebis saxelmwifo SemweobiT sarge-blobas

• gaZlierdes adreul asakSi SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa problemebis identificireba, drouli intervencia da Sesabamis servisebSi/programebSi CarTva

• uzrunvelyofil iqnas socialuri reabilitaciisa da bavSvze zrunvis saxelmwifo programiT gaTvaliswinebuli servisebis moculobis zrda da maTi misawvdomoba Sesabamisi saWiroebis mqone yvela SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvisTvis, yur-adReba gamaxvildes regionebSi geografiuli xelmisawvdomobis zrdaze

• xeli Seewyos deinstitucionalizaciis process da SSm bavSve-bis WeSmariti interesebis Sesabamisad, maT biologiur ojaxeb-Si dabrunebas, maTi ojaxebis gaZlierebisa da mxardamWeri ser-visebis danergvis gziT

• uzrunvelyofil iqnas SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa gonivruli ganTavseba mindobiT aRzrdaSi, maTi saukeTeso in-teresebis Sesabamisad, amasTan ganxorcieldes mindobiT aRmz-rdel ojaxTa sistemuri da regularuli gadamzadeba bavSvTa uflebebisa da saWiroebebis sferoSi

• misawvdomi formiT moxdes SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvTa mSoblebis informireba arsebuli programebisa da ser-visebis Sesaxeb

• uzrunvelyofil iqnas servisebis uwyvetoba, saxelmwifo zrun-vidan gamosuli 18 wels miRweuli pirebisTvis, maT saWiroebebze orientirebuli mxardaWeriTi servisebis SeTavazebis gziT

• ganxorcieldes Zaladobis msxverpl SezRuduli SesaZleblo-bis mqone bavSvTa gamovlena da maTi fsiqo–socialuri reabil-itacia

• moxdes janmrTelobis dazRvevis sistemis imgvarad gaumjobese-ba, rom uzrunvelyofil iqnes SezRuduli SesaZleblobis mqone

Page 43: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi42

qalebis da gogonebis saWiroebebze morgebuli samedicino mom-saxurebis, maT Soris reproduqciuli janmrTelobis servise-bis miwodeba

• uzrunvelyos saTemo da sareabilitacio samsaxurebis ga-Zliereba, maT Soris, gaizardos Temze dafuZnebuli mobiluri gundebis raodenoba da gaafarToos maTi saqmianobis geografi-uli areali

• droulad uzrunvelyos fsiqikuri janmrTelobis servisis mimwodebel dawesebulebaTa monitoringisa da kontrolis sistemuri meqanizmis danergva

• moaxdinos fsiqikuri janmrTelobis ganviTarebis 2015–2020 wlebis erovnuli samoqmedo gegmiT gawerili aqtivobebis drouli implementacia

ssip adamianiT vaWrobis (trefikingis) msxverplTa,

dazaralebulTa dacvisa da daxmarebis saxelmwifo fonds:

• aikrZalos saxelmwifo zrunvis dawesebulebebSi myofi benefi-ciarebis fsiqiatriul dawesebulebaSi gadayvanis an/da gaday-vanaze muqaris, dasjis meTodad gamoyeneba

• dawesebulebaSi arsebuli konfliqturi situaciis deeqska-laciisa da mediaciis mizniT gatardes RonisZiebebi, maT Soris moxdes sxva organizaciebis fsiqologiuri samsaxurebis Careva

• beneficiarebze Zaladobis prevenciis mizniT, moxdes Zaladobis faqtebis drouli identificireba/registrireba da Zaladobis msxverplTa Sesabamisi samarTlebrivi, socialuri, samedicino da fsiqo-socialuri reabilitaciiT uzrunvelyofa

• uzrunvelyofil iqnas bavSvTa sadReRamiso specializebul dawesebulebebSi rTuli qcevis marTvis klinikuri praqtikis gaidlainisa da protokolis SemuSaveba, sadac etapobrivad iqneba gawerili agresiis marTvis araverbaluri da verbaluri procedurebi, saqarTvelos kanonmdeblobisa da saerTaSoriso standartebis moTxovnebis Sesabamisad. aRniSnuli sakiTxebi aisaxos SinaganawesSi

• ganxorcieldes instituciebis profesiuli da damxmare per-sonalis gadamzadeba SSm bavSvTa specifiur saWiroebebTan, fsiqiatriuli SemTxvevis/rTuli qcevis/Zaladobis marTvasTan dakavSirebul sakiTxebze

Page 44: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi 43

centralur saarCevno komisias

• ganxorcieldes saarCevno ubnebis sruli adaptireba da xeli Seewyos SSm pirTa monawileobasa da CarTulobas saarCevno ad-ministraciis saqmianobaSi

saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros:

• ganxorcieldes skolamdeli aRzrdis, zogadsaganmanaTleblo, profesiul dawesebulebebSi Caricxul SSm bavSvTa saWiroe-bebis kvleva da SemuSavdes diferencirebuli monacemTa baza

• uzrunvelyofili iqnas saganmanaTleblo personalis cnobier-ebis amaRleba SSm bavSvTa saWiroebebis Sesaxeb, maT Soris, mox-des spec. pedagogebisTvis individualuri saswavlo gegmebis Sedgenis sakiTxebze swavlebis organizeba

• SemWidroebul vadebSi ganxorcieldes saganmanaTleblo dawe-sebulebebis fizikuri garemos, infrastruqturis, saswav-lo procesis da masalebis adaptacia, Sesabamisi komunikaciis meqanizmebis danergva, aseve, ganxorcieldes saganmanaTleblo miznebisTvis gankuTvnili transportirebis sakiTxebis mowes-rigeba

• specialuri maswavleblebis da fsiqologebis raodenobis gan-sazRvris sarekomendacio xasiaTi Canacvldes normatiulad savaldebulo miTiTebiT da gadaixedos spec. maswavleblisa da fsiqologebis raodenoba

• dainergos specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone mos-wavlis konkretul saWiroebebze morgebuli dafinansebis mod-eli

• SSm bavSvTa mSoblebs gaewioT Sesabamisi mxardaWera informire-bulobis donis gasazrdelad, maTi Svilebis saganmanaTleblo procesSi integraciis miznebisTvis

• ganxorcieldes efeqturi referaluri meqanizmis danergva, so-cialuri momsaxurebis saagentosTan mWidro TanamSromlobiT, romelic uzrunvelyofs ganaTlebis sistemis miRma darCenili SSm bavSvebis moZiebas da CarTvas saganmanaTleblo procesSi, amasTan, tranziciis procesis efeqturad warmarTvas

• xeli Seewyos profesiuli ganaTlebaSi SSm pirTa CarTulobas da saswavlo programebis Tematuri ganfenilobis zrdas, amasTan gadaixedos profesiuli ganaTlebis Sesaxeb kanonSi arsebuli xarvezebi Semdgomi daxvewis mizniT

Page 45: SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba … · 2019-04-10 · icavs saproceso vadebs, gadawyvetilebebis did umravlesobas sapro-ceso kanonmdeblobis Sesabamisad mxolod

SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebrivi mdgomareoba saqarTveloSi44

• specializebuli saskolo ganaTleba ganxilul iqnas, rogorc ukiduresi da droebiTi SesaZlebloba SSm pirTa ganaTlebis uflebis uzrunvelsayofad, SemuSavdes da amoqmeddes aRniSnu-li skolebis moswavleTa meinstrimul ganaTlebis sistemaSi Seyvanis gegma

Sinagan saqmeTa saministros:

• gatardes efeqturi RonisZiebebi SSm bavSvebis mimarT ganxor-cielebuli Zaladobis gamovlenisa da SemTxvevaze efeqtiani reagirebis mimarTulebiT, maT Soris xeli Seewyos saxelmZR-vanelo wesebis SemuSavebasa da ganxorcielebas

• uzrunvelyofil iqnas socialur samsaxurTan koordinirebuli muSaoba SSm bavSvebis mimarT ganxorcielebuli savaraudo Zal-adobis faqtebze adekvaturi reagirebis mizniT

• ganxorcieldes ojaxSi Zaladobis msxverpl SSm bavSvTa difer-encirebuli statistikis warmoeba

• gatardes saTanado prevenciuli da monitoringis RonisZiebebi SSm bavSvebis mimarT Zaladobis aRmofxvris mizniT, cnobierebis amaRlebis RonisZiebebis CaTvliT

• uzrunvelyofil iqnas samarTaldamcavi uwyebis warmomad-genelebis gadamzadeba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebisa da specifikuri saWiroebebis Sesaxeb, gansakuTre-biT, rodesac saqme exeba ojaxSi Zaladobis gamovlenas da Semd-gom reagirebas

saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da probaciis saministros

• miiRos yvela Sesabamisi zoma fsiqikuri janmrTelobis ganvi-Tarebis 2015–2020 wlebis erovnuli samoqmedo gegmis, saminis-tros kompetenciis farglebSi, drouli da efeqturi imple-mentaciis mizniT.