sgi10 - onderwijs voor duurzame ontwikkeling - niko roorda (dho)

22
Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling Niko Roorda

Upload: surf

Post on 25-Jun-2015

58 views

Category:

Education


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling

Niko Roorda

Page 2: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)
Page 3: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

B

Page 4: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

B

Page 5: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Disciplinaire specialisatie m.b.t. DO

Introductie DO

Organisatievisie omtrent onderwijs en DO

Interdisciplinaire samenwerking m.b.t. DO

Page 6: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Boom-model:•Wortels: Visie, missie, onderwijsdoelen

•Biochemie & fysiologie: Onderwijsmethoden

•Stam: Basismodule / introductie van DO

•Takken: Disciplinaire integratie

•Bos, ecosysteem: Interdisciplinaire integratie

•Groeiproces: Ontwikkeling en onderhoud van studieprogramma

•Vruchten: Output: effect op beroepenveld en samenleving

+

Page 7: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving.Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!

Page 8: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving.Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!

Page 9: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Coach

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf Overheid

Consultant

NGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf Overheid

Consultant

NGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf Overheid

Consultant

NGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf Overheid

Consultant

NGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf Overheid

Consultant

NGO

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf Overheid

Consultant

NGO

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudentBedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudentBedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

BedrijfZiekenhuis

Overheid

NGO

UniversiteitBank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

Winkel

SchoolNGO

BedrijfUniversiteitSchool

Bedrijf OverheidNGO

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bedrijf

Ziekenhuis

Overheid

NGOUniversiteit

StudentStudent

Student

Docent

StudentStudent

Bank

Bedrijf

Onderzoekscentrum

WinkelSchool

StudentStudent

Nodig voor DO: transitie van beroepenveld en samenleving.Alléén het onderwijs kan daarvoor zorgen!

Page 10: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

* Sterling, Stephen (2004): “Higher Education, Sustainability and the Role of Systemic Learning.” In: Corcoran, P.B., A.E.J. Wals (eds.) (2004): “Higher Education and the challenge of sustainability”. Kluwer, Dordrecht.

Niveaus van verandering (volgens Sterling)

Niveau 1:Aanpassing

Niveau 2:Herziening

Niveau 3:Transformatie

(transitie)

Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp

Effect op onderwijs Kosmetische verandering

Werkelijke verandering

‘In de genen ingebakken’

Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen

Kan gemakkelijk geschrapt worden

Verankerd

Bron: Sterling (2004) *

Niveaus van verandering (volgens Sterling)

Niveau 1:Aanpassing

Niveau 2:Herziening

Niveau 3:Transformatie

(transitie)

Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp

Effect op onderwijs Kosmetische verandering

Werkelijke verandering

‘In de genen ingebakken’

Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen

Kan gemakkelijk geschrapt worden

Verankerd

Bron: Sterling (2004) *

Niveaus van verandering (volgens Sterling)

Niveau 1:Aanpassing

Niveau 2:Herziening

Niveau 3:Transformatie

(transitie)

Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp

Effect op onderwijs Kosmetische verandering

Werkelijke verandering

‘In de genen ingebakken’

Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen

Kan gemakkelijk geschrapt worden

Verankerd

Bron: Sterling (2004) *

Niveaus van verandering (volgens Sterling)

Niveau 1:Aanpassing

Niveau 2:Herziening

Niveau 3:Transitie

Resultaat ‘Opgeplakt’ Ingebed Systeem herontwerp

Effect op onderwijs Kosmetische verandering

Werkelijke verandering

‘In de genen ingebakken’

Continuïteit Kan zomaar weer wegvallen

Kan gemakkelijk geschrapt worden

Verankerd

Bron: Sterling (2004) *

SISD System Integration of Sustainable Development

Veranderingen in het onderwijs zelf

Page 11: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

AISHE

PLAN

DO

CHECK

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek, externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Waardering door medewerkers

5.2 Waardering door studenten

5.3 Waardering door werkveld

5.4 Waardering door maatschappij

0 1 2 3 4 5AISHE

PLAN

DO

CHECK

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek, externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Waardering door medewerkers

5.2 Waardering door studenten

5.3 Waardering door werkveld

5.4 Waardering door maatschappij

0 1 2 3 4 5

Page 12: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Fase 1: Losse activiteiten

Fase 2: Proces

Fase 3: Systeem

Fase 4: Keten

Fase 5: Samenleving en Ecosysteem

Organisatieontwikkeling (volgens INK, AISHE): 5 fasen

Page 13: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Lawine van nieuwe opleidingen

Kanteling van deorganisatie

Nieuwe onderwijsmethoden

Herstructurering HBO

HBO lectoraten

Externe kwaliteitsborging

Intern kwaliteitsmanagement

Flexibele leerroutes

Nieuwe structuren na Bologna

Verbeterde toegankelijkheid

Milieukunde - onderwijs

Internationalisering

Golf van fusies

ICT

Faciliterendeprocessen

Innoverendeprocessen

X1 . M2 opleiding (1991)

X2. M2 herontwerp (1994)

X3. Cirrus Project (1998)

X4 . AISHE & Keurmerk(2000)

X5 . Basisboek Duurz.Ontw. (2004)

Duurzaamheids-processen

HBO Transformatie Landkaart 1990 - 2010

1990

Fase 2 - Proces georiënteerd

Fase 3 - Systeemgeoriënteerd

Fase 4 - Keten georiënteerd

Fase 1 - Activiteiten georiënteerd

EFQM / INK /AISHE fase

‘Zeilen op de wind van verandering’

‘Zeilen op de wind van verandering’

Page 14: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Lawine van nieuwe opleidingen

Kanteling van deorganisatie

Nieuwe onderwijsmethoden

Herstructurering HBO

HBO lectoraten

Externe kwaliteitsborging

Intern kwaliteitsmanagement

Flexibele leerroutes

Nieuwe structuren na Bologna

Verbeterde toegankelijkheid

Milieukunde - onderwijs

Internationalisering

Golf van fusies

ICT

Faciliterendeprocessen

Innoverendeprocessen

X1 . M2 opleiding (1991)

X2. M2 herontwerp (1994)

X3. Cirrus Project (1998)

X4 . AISHE & Keurmerk(2000)

X5 . Basisboek Duurz.Ontw. (2004)

Duurzaamheids-processen

HBO Transformatie Landkaart 1990 - 2010

1990

Fase 2 - Proces georiënteerd

Fase 3 - Systeemgeoriënteerd

Fase 4 - Keten georiënteerd

Fase 1 - Activiteiten georiënteerd

EFQM / INK /AISHE fase

X8 . AISHE 2.0 (2007)

Logische volgende stap

SISDConvenant SISD HBO ODO ExpertiseCentrum

SISD: Systeem Integratie van Duurzame Ontwikkeling ODO : Onderwijs voor Duurzame Ontwikkeling

Fase 5 - Samenleving & Ecologie georiënteerd

Samenleving

Ecosysteem

Voortgezetonderwijs

Beroeps-leven

HBO Handvest Duurz.. Ontw..

Convenant Duurzaam Inkopen

RCE's

HBO 1990 – 2010: Transitie, maar: nog incompleet, om 2 redenen

Page 15: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Iteratief proces (niet lineair)

= Keurmerk

Page 16: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Tijd

Innovatie-niveau

Tijd

Innovatie-niveau

Transitie door elkaar versterkende veranderprocessen

Page 17: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Voornaamste conclusies (proefschrift)

• Het HBO in Nederland voerde tussen ca. 1990 en 2010 een ware (maar nog incomplete) transitie uit.

• Deze transitie kan worden voltooid:

• door hem consequent overal in het HBO door te voeren; en …

• … door systeemintegratie van duurzame ontwikkeling op grote schaal te realiseren.

• ‘Zeilen op de wind van verandering’ is daarbij een effectieve strategie.

Page 18: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Ontwerp nieuw onderwijs Verander bestaand onderwijs

Vier lagen in de onderwijsstructuur:

Onderwijsinhoud

Onderwijsmethoden

Onderwijsorganisatie

Onderwijsvisie

Onderwijsinhoud

Onderwijsmethoden

Onderwijsorganisatie

Onderwijsvisie

Table 1. Strategieën voor ODO ontwikkeling

Ontwerp nieuw onderwijs Verander bestaand onderwijs

Onderwijs-inhoud

Ontwikkel nieuwe opleiding X1 Integreer DO in opleidingen X3

Ontwikkel onderwijsmateriaal X5

Onderwijs-methoden

Ontwerp nieuwe methodologie Introduceer methodologieën X2

Ontwikkel competentiegericht onderwijs X6, X7

Onderwijs- organisatie

Ontwerp nieuwe organisatiestructuur Integreer DO in kwaliteitsmanagement X4

Introduceer interdisciplinair leren

Onderwijs-visie

Sticht nieuwe instelling Herdefinieer instellingsmissie X8

Strategieën voor ESD(‘Education for Sustainable Development’):

Page 19: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Strategiebepaling m.b.v. AISHE toegepast:

• Nederland

• België

• Duitsland

• Oostenrijk

• Spanje

• Oekraïne

• Zweden (Zweedse vertaling: ISBN 978-86135-17-1, 2008)

• Bangladesh

• Brazilië

AISHE

PLAN

DO

CHECK

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek, externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Waardering door medewerkers

5.2 Waardering door studenten

5.3 Waardering door werkveld

5.4 Waardering door maatschappij

0 1 2 3 4 5 AISHE

PLAN

DO

CHECK

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek, externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Waardering door medewerkers

5.2 Waardering door studenten

5.3 Waardering door werkveld

5.4 Waardering door maatschappij

0 1 2 3 4 5

Interesse:

• Argentinië, Colombia, Venezuela, Ecuador (cursus Buenos Aires, 2009)

• Wit-Rusland

• Canada

• Portugal

• Australië

Maa

tsch

app

ij

Bed

rijf

svoe

ring

On

der

zoek

On

der

wij

s

M iss ie

E v aluatie en rappo rtag emodule

Bedrijfsvoeringmodule

Onderwijsmodule

Onderzoekmodule

Samenleving

module

Identiteit

Rapportage

Certificering

AISHE 2.0

moduleBedrijfsvoering

moduleOnderwijs

moduleOnderzoek

moduleSamenleving

module

Identiteit

Rapportage

Certificering

AISHE 2.0

Page 20: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Tweede editie: mei 2011

Engelse vertaling: januari 2012(Uitgeverij Earthscan, London)

ESD Toolkit (t.b.v. consultancy):

AISHE

PLAN

DO

CHECK

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek, externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Waardering door medewerkers

5.2 Waardering door studenten

5.3 Waardering door werkveld

5.4 Waardering door maatschappij

0 1 2 3 4 5 AISHE

PLAN

DO

CHECK

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

1.1 Visie

1.2 Beleid

1.3 Communicatie

1.4 Interne milieuzorg

2.1 Netwerk

2.2 Expert-groep

2.3 Ontwikkelingsplan personeel

2.4 Onderzoek, externe dienstverlening

3.1 Profiel van de afgestudeerde

3.2 Onderwijsmethodologie

3.3 Rol van de docent

3.4 Toetsing

4.1 Curriculum

4.2 Geïntegreerde probleemaanpak

4.3 Stages, afstuderen

4.4 Specialisme

5.1 Waardering door medewerkers

5.2 Waardering door studenten

5.3 Waardering door werkveld

5.4 Waardering door maatschappij

0 1 2 3 4 5

moduleBedrijfsvoering

moduleOnderwijs

moduleOnderzoek

moduleSamenleving

module

Identiteit

Rapportage

Certificering

AISHE 2.0

moduleBedrijfsvoering

moduleOnderwijs

moduleOnderzoek

moduleSamenleving

module

Identiteit

Rapportage

Certificering

AISHE 2.0

Handbook of ESD januari 2012

(Earthscan, London)

Proefschrift downloaden als pdf:Via Linkedin – Niko Roorda

Page 21: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

DO Curriculumscan

ESD Toolkit (2)

Serious Games en andere workshops en docententrainingen

Boommodel(beleidsoriëntatie)

DO Competentiematrix

DO Checklist

Page 22: SGI10 - Onderwijs voor duurzame ontwikkeling - Niko Roorda (DHO)

Consultancy namens DHO (Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs)

o.a. bij

Fontys HogescholenHogeschool InhollandHogeschool van Arnhem en NijmegenHogeschool RotterdamHanzehogeschool GroningenHogeschool UtrechtSaxion HogescholenHogeschool van AmsterdamAvans HogeschoolHaagse Hogeschool / TH RijswijkHogeschool ZuydHogeschool WindesheimHoge Agrarische School Den Bosch

Marnix AcademieChristelijke Agrarische Hogeschool DrontenStenden HogeschoolHogeschool Van Hall LarensteinHogeschool ZeelandChristelijke Hogeschool EdeStoas HogeschoolHogeschool IpaboNoordelijke Hogeschool LeeuwardenHogeschool DomstadHogeschool voor de Kunsten UtrechtNHTVGereformeerde Hogeschool

Resultaten tonen aan:• SISD is in verschillende hogescholen gerealiseerd of dicht genaderd• AISHE, consultancy en Keurmerk speelden daarbij een significante rol• Cases: volgende presentatie (door Roos Wemmenhove)