၁၉၈၂ ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂ၏ ပဋည ၊ ငငတက စ န မ ငအည

ပငဆင ပ ပ ရန င သန ခငစ ရင က ကယရ တင

မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ မနမ သမင တင ပနတမ ဝငခ သ အမညမ ဖငဖစ စ၊ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သ တရ ဝင ကည ထ ပ ဖစ သ လမ အမညမ ဖငဖစ စ ထညသင က ကယ ပ ပရန

ပညသလတ တ င အမ သ လတ တ သ အကပတငပခက

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင)

၂၀၁၂ ခ စ ၊ ဇလငလ (၂) ရက

သ ဦ သန စန ငင တ သမတ ပည ထ ငစသမတ မနမ ငင တ

ရကစ ။ ။ မနမ သကရ ဇ ၁၃၇၄ခ စ၊ ပထမဝဆလဆန ၁၄ ရက ခရစ စ ၂၀၁၂ခ စ၊ ဇလငလ(၂)ရက

အ က င အရ ။ ။ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂ၏ ပဋည ၊ ငငတက

စ န မ ငအည ပငဆင ပ ပ ရန င သန ခငစ ရင က ကယ ရ တင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ မနမ သမင တင ပနတမ ဝငခ သ အမညမ ဖငဖစ စ၊ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သ တရ ဝင ကည ထ ပ ဖစ သ လမ အမညမ ဖငဖစ စ ထညသင က ကယ ပ ပရန အကပတငပခင ။

သမတက ခငဗ - ငမ ခမ သ ယ မသက ရ ကပ စ။ ကန တ ဒကတ မငသန (စ ရ ဆရ ငမ ခမ လလင)သည ငင တ ဖ ဖ တ တက ရ အတက ဒမက ရစအသငက ပ င စ က လတင မရမဖစလအပ သ လသ အရင အမစ င သယဇ တမ က မနကနစ အသ ခ င ရ ၊ ကလသမဂ၏ပဋည င ငငတက စ န မ ငကကည သ ဥပ ဒမ ပ ထန ရ င တရ ဥပ ဒစ မ ရ တကရညစ ၍ ဤအကပလ က သ စ တငပအပပသည။ (၁) သမတက ၏မနခန မ သည မန ကပ န သ ပညသတစရပလ အတက မ လငခက

ရ ငခညသန စခပသည။ ကန တ မ မနမ မတစလငမလအဖအစည တင (၁)ဗမ မတစလငမ (ပသ၊ မဒ င ဇရဘ ဒအပအဝင) (၂)ရခငမတစလငမ (၃)ကမန (၄)ပသ (၅)ပန သ (၆)ကသည မတစလငမ(အကပတ)တ ပ ဝငကပသည။ ဤမနမ မတစလငမ လအဖအစည အပင မမတ၏ဘ ဘ မ ယ မ ဖ က လ သ စရတ၊ မမန၊ နနစ ပရ၊ ဘဂလ၊ ပထန စသည မ ယဖ တလည သ ခ ရ နကပသည။

မနမ မတစလငမလအဖအစည အ နဖင ပဂ ခတမစ၍ သမင က င အရ တစစစ တညငမခငမ စ ဖစတညလ ခကရ ၁၈၂၄ အဂလပ-မနမ ပထမစစပမတငမကတည က မနမ ပညတင အ ခစက နထငခက သ တင ရင သ လမ စမ ဖစကပသည။ တင ပညအ ပ သစ ရခကသဖင ထကထကတနတန ဂဏပ ခခကရပသည။

(၂) ဘ တ ဘရ လကထကတင ရခင ဒသအပအဝင တစပညလ ရ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ က ‘‘ပသ’’ဟ တရ ဝငပနတမ ၌ သ စခပသည။ ဗတသ၏ ကလနဘဝတင ပသ အစ ဇရဘ ဒဟ တရ ဝငသ စခပနပသည။ ၉-၈-၁၉၄၁ နတင မနမ မတစလငမ Burman Muslim ဟသ ရန ငင တ မ ကည ခက ထတပနခပသည။ ဖဆပလ ခတတင

- 2 -

ဗမ မတစလငမဟ သ စခပ န ကဆ တင ဖဆပလအဖခ ပက က ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ’’ဟ သတမတခပသည။ ( န ကဆကတ - ၃ ၊ ၄ ၊ ၅ )

(၃) ၁၉၄၇ခ စ၊ ပည ထ ငစမနမ ငင တ ဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒအရလည က င ၊ ၁၉၇၄ခ စ ပည ထ ငစဆရယလစ သမတမနမ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအရ လည က င မနမ မတစလငမလအဖအစည သည တင ရင သ မ ၊ ငငသ စစစစမ အဖစ အ ခမ စ နထင ငခကပသည။

(၄) ထမသ မက ၁၉၇၃ခ စ သန ခငစ ရင က ကယ ရ အတက မနမ ငငရ တင ရင သ လမ စ (၁၄၃)မ စ ရင က ငင တ သတင စ က မ မတစဆင ကမ သ ကည ခရ တင (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခငစစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန (၅)နငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ ခင မရ သ အခ မနမ -အ ယမ (၆) ငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ ခင မရ သ မနမ တ တ (ပန သ )တက တင ရင သ မ အဖစ အတညပ ခပ ဖစပသည။ ( န ကဆကတ - ၁ ၊ ၂ )

(၅) လတလပ ရ ဗသက က ဗလခ ပ အ ငဆန အ နဖင မနမ လတလပ ရ အတက လမ ပင စ၊ ဘ သ ပင စတ၏ အနစန ခ ဆ ငရကမက အ သ စတသခရ မနမ မတစလငမတကသ မကဘ တင ပညအ ပ သစ ရခ သ အ ယ ယဖ မ ကလည လတလပ ရ ရလင အမ နည တ တန တအခငအ ရ ရရ စမညဟ လပကမခရမ (၂)ပတအလငက ပညပ ရ ရ ဝနက တစဦ အ နဖင အ ပ စက ပ ကတပ ခပသည။

(၆) သ သ လည ဦ နဝင အ နဖင ၁၉၈၂ခ စ ငငသ ဥပ ဒက တထငပဌ န ခပ တင ရင သ လမ စ ၁၄၃ မ မ ၁၃၅မ သ မမဆ ဖင အဓမ လ ခခရ မနမ မဆလင၊ ရခင စစတ က င ၊ မဒ ၊ အခ မနမ အ ယမ ၊ မနမ တ တ (ပန သ )တမ သမင က င အရ ရရခ သ တင ရင သ အခငအ ရ မတရ ဆ ခရပသည။ ထမသ မက ငငသ ကလည ငငသ စစစစ၊ ဧည ငငသ င ငငသ ပ ခငရသဟ၍ (၃)မ ခခ ခပသည။ ယင ဥပ ဒသစအရ ယင ဥပ ဒ အ ဏ တည သ နတင ငငသ ဖစပ သမ သည ငငသ အဖစ ဆကလကတညရ သညဟဆ သ လည ယင ဥပ ဒက လက တအ က ငအထည ဖ သတက ဥပ ဒက န က က င ပန သက ရ က စလကရရ မနမ မတစလငမတမ တရ ဝငရပ သ မတပတင သမ ခရခင ၊ နငငသ အရညအခင ပညမပလက ဧညနငငသ ဖစ စ၊ ငငသ ပ ခငရသဖစ စ စသညဖင အဆင လ ခရခင ၊ ငငသ ကဒ လ ကရ တင အလန

င ကနက ခင တဖင ငငသ မ မလအခငအ ရ မ ဆ နရပသည။ (၇) ၁၉၈၂ - ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂအဖအပအဝင ငငတက အဖ

အစည မ က ငငတက စ န မ ငမကကည၍ ပငဆငရနသတ ပ တကတန

ထ ပ လည ဖစပသည။ ထအပင မနမ ပညသမ အ နဖင အ ဆယမပ ခင ဖစစ ၌

ကဏ ပင စတင ကယပနစ ပ ဝငရ တ မညဖစပ ငငအ နဖငလည မက မ ဥက

တ ဝနယရ တ မညဖစ၍ ပညတင လမမ ရ ကစမ က ကတငည င ဆ ငရက

ထ ရနလအပပသည။

သပ သ က င---

- 3 -

(က) မနမ မတစလငမလအဖအစည င တင ရင သ လနည စတအ ငငသ မ ၏ မလ အခငအ ရ မ ကဆ စ သ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒအ ကလသမဂ၏ ပဋည င ငငတက စ န မ ငအည ပငဆင ရ ဆ ပ ရန။

(ခ) လ မညသန ခင စ ရင က ကယမတင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ လတလပ ရ မတငမက ပနတမ ဝငအမညမ ဖစခ သ (၁)ပသ (၂) ဇရဘ ဒ

င (၃)မနမ မတစလငမအမညတစရပရပဖငဖစ စ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သတရ ဝင ကည ပ ဖစသည (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခင

စစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန (၅)အခ မနမ အ ယ (၆)မနမ တ တ (ပန သ )စသညအမညမ ဖငဖစ စ က ကယ ပ ပရန

အကယ၍ ဖဆပလအဖခ ပက ၏ ဆ ဖတခကအတင ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ’’ဟ သတမတလပကလည ဗမ မ ယစတင (၉)မ ရပ ဖစရ ဒဿမ မ က ဗမ ( ဝါ) ပသဗမ အဖစ ထညသင ပရန။

(ဂ) နယစပမ တရ မဝငခ ဝငမမ က ကနကကတ ဆ ရ မ ငငသ တင ၏ တ ဝနဖစပသည။ သ သ ဘဂလမ ဝငသညဆ သ အ က င ပခကဖင ကငတယ ဖရင ရ တင လတလပ ရ ရပ ခ နမစ၍ ရခငပညနယအပအဝင မနမ ငငတစဝမ လ ရ တရ ဝင ငငသ ဖစပ သ ၊ ငငသ ပ ခငရပ ဖစ သ ဘဂလ၊ အ ယ င ပကစတန ယဖ မ ၏ ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ မထခက စ ရ က ကည က ကယ ပ ပရန သ လ စ စ ဖင အကပတငပအပပသည။

* မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည မနမ တင ရင သ ၊ မ ရ ပ ငငသ မ ဖစ က င စ တမ က အ ထ ကအထ မ ငတက ပ တတငပအပပသည။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင)

၁၂/တမန( င)၀၇၇၅၀၅

အမတ-၂၃၊ ၁၃၉လမ ၊ မအကန

တ မမ နယ၊ ရနကနတင ဒသက ။

ဖန - ၀၉ ၅၁ ၃၄၄၈၇ မတ က /- ၁။ ပည ထ ငစဝနက ဌ နမ ၂။ ပညနယ ငတင ဒသက ဝနက ခ ပ ငဝနက မ

သ ဒတယဗလခ ပမ က မင အ ငလင တပမ တ က ကယ ရ ဦ စ ခ ပ နပည တ ။

ရကစ ။ ။ မနမ သကရ ဇ ၁၃၇၄ခ စ၊ ပထမဝဆလဆန ၁၄ ရက ခရစ စ ၂၀၁၂ခ စ၊ ဇလငလ(၂)ရက

အ က င အရ ။ ။ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂ၏ ပဋည ၊ ငငတက

စ န မ ငအည ပငဆင ပ ပ ရန င သန ခငစ ရင က ကယ ရ တင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ မနမ သမင တင ပနတမ ဝငခ သ အမညမ ဖငဖစ စ၊ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သ တရ ဝင ကည ထ ပ ဖစ သ လမ အမညမ ဖငဖစ စ ထညသင က ကယ ပ ပရန အကပတငပခင ။

ဗလခ ပမ က ခငဗ --- ငမ ခမ သ ယ မသက ရ ကပ စ။ ကန တ ဒကတ မငသန (စ ရ ဆရ ငမ ခမ လလင)သည ငင တ ဖ ဖ တ တက ရ အတက ဒမက ရစအသငက ပ င စ က လတင မရမဖစလအပ သ လသ အရင အမစ င သယဇ တမ က မနကနစ အသ ခ င ရ ၊ ကလသမဂ၏ပဋည င ငငတက စ န မ ငကကည သ ဥပ ဒမ ပ ထန ရ င တရ ဥပ ဒစ မ ရ တကရညစ ၍ ဤအကပလ က သ စ တငပအပပသည။ (၁) ဒမက ရစ ငင တ သစသ အသငက ပ င ရ တင တပမ တ ၏ အခန ကဏမ လည

မန ကပ န သ ပညသတစရပလ အတက မ လငခက ရ ငခညတစရပဖစပသည။ ကန တ မ မနမ မတစလငမလအဖအစည တင (၁)ဗမ မတစလငမ (ပသ၊ မဒ င ဇရဘ ဒအပအဝင) (၂)ရခငမတစလငမ (၃)ကမန (၄)ပသ (၅)ပန သ (၆)ကသည မတစလငမ(အကပတ)တ ပ ဝငကပသည။ ဤမနမ မတစလငမ လအဖအစည အပင မမတ၏ဘ ဘ မ ယ မ ဖ က လ သ စရတ၊ မမန၊ နနစ ပရ၊ ဘဂလ၊ ပထန စသည မ ယဖ တလည သ ခ ရ နကပသည။

မနမ မတစလငမလအဖအစည အ နဖင ပဂ ခတမစ၍ သမင က င အရ တစစစ တညငမခငမ စ ဖစတညလ ခကရ ၁၈၂၄ အဂလပ-မနမ ပထမစစပမတငမကတည က မနမ ပညတင အ ခစက နထငခက သ တင ရင သ လမ စမ ဖစကပသည။ တင ပညအ ပ သစ ရခကသဖင ထကထကတနတန ဂဏပ ခခကရပသည။

(၂) ဘ တ ဘရ လကထကတင ရခင ဒသအပအဝင တစပညလ ရ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ က ‘‘ပသ’’ဟ တရ ဝငပနတမ ၌ သ စခပသည။ ဗတသ၏ ကလနဘဝတင ပသ အစ ဇရဘ ဒဟ တရ ဝငသ စခပနပသည။ ၉-၈-၁၉၄၁ နတင မနမ မတစလငမ Burman Muslim ဟသ ရန ငင တ မ ကည ခက ထတပနခပသည။ ဖဆပလ ခတတင

- 2 -

ဗမ မတစလငမဟ သ စခပ န ကဆ တင ဖဆပလအဖခ ပက က ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ’’ဟ သတမတခပသည။ ( န ကဆကတ - ၃ ၊ ၄ ၊ ၅ )

(၃) ၁၉၄၇ခ စ၊ ပည ထ ငစမနမ ငင တ ဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒအရလည က င ၊ ၁၉၇၄ခ စ ပည ထ ငစဆရယလစ သမတမနမ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအရ လည က င မနမ မတစလငမလအဖအစည သည တင ရင သ မ ၊ ငငသ စစစစမ အဖစ အ ခမ စ နထင ငခကပသည။

(၄) ထမသ မက ၁၉၇၃ခ စ သန ခငစ ရင က ကယ ရ အတက မနမ ငငရ တင ရင သ လမ စ (၁၄၃)မ စ ရင က ငင တ သတင စ က မ မတစဆင ကမ သ ကည ခရ တင (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခငစစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန (၅)နငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ ခင မရ သ အခ မနမ -အ ယမ (၆) ငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ ခင မရ သ မနမ တ တ (ပန သ )တက တင ရင သ မ အဖစ အတညပ ခပ ဖစပသည။ ( န ကဆကတ - ၁ ၊ ၂ )

(၅) လတလပ ရ ဗသက က ဗလခ ပ အ ငဆန အ နဖင မနမ လတလပ ရ အတက လမ ပင စ၊ ဘ သ ပင စတ၏ အနစန ခ ဆ ငရကမက အ သ စတသခရ မနမ မတစလငမတကသ မကဘ တင ပညအ ပ သစ ရခ သ အ ယ ယဖ မ ကလည လတလပ ရ ရလင အမ နည တ တန တအခငအ ရ ရရ စမညဟ လပကမခရမ (၂)ပတအလငက ပညပ ရ ရ ဝနက တစဦ အ နဖင အ ပ စက ပ ကတပ ခပသည။

(၆) သ သ လည ဦ နဝင အ နဖင ၁၉၈၂ခ စ ငငသ ဥပ ဒက တထငပဌ န ခပ တင ရင သ လမ စ ၁၄၃ မ မ ၁၃၅မ သ မမဆ ဖင အဓမ လ ခခရ မနမ မဆလင၊ ရခင စစတ က င ၊ မဒ ၊ အခ မနမ အ ယမ ၊ မနမ တ တ (ပန သ )တမ သမင က င အရ ရရခ သ တင ရင သ အခငအ ရ မတရ ဆ ခရပသည။ ထမသ မက ငငသ ကလည ငငသ စစစစ၊ ဧည ငငသ င ငငသ ပ ခငရသဟ၍ (၃)မ ခခ ခပသည။ ယင ဥပ ဒသစအရ ယင ဥပ ဒ အ ဏ တည သ နတင ငငသ ဖစပ သမ သည ငငသ အဖစ ဆကလကတညရ သညဟဆ သ လည ယင ဥပ ဒက လက တအ က ငအထည ဖ သတက ဥပ ဒက န က က င ပန သက ရ က စလကရရ မနမ မတစလငမတမ တရ ဝငရပ သ မတပတင သမ ခရခင ၊ နငငသ အရညအခင ပညမပလက ဧညနငငသ ဖစ စ၊ ငငသ ပ ခငရသဖစ စ စသညဖင အဆင လ ခရခင ၊ ငငသ ကဒ လ ကရ တင အလန

င ကနက ခင တဖင ငငသ မ မလအခငအ ရ မ ဆ နရပသည။ (၇) ၁၉၈၂ - ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂအဖအပအဝင ငငတက အဖ

အစည မ က ငငတက စ န မ ငမကကည၍ ပငဆငရနသတ ပ တကတန

ထ ပ လည ဖစပသည။ ထအပင မနမ ပညသမ အ နဖင အ ဆယမပ ခင ဖစစ ၌

ကဏ ပင စတင ကယပနစ ပ ဝငရ တ မညဖစပ ငငအ နဖငလည မက မ ဥက

တ ဝနယရ တ မညဖစ၍ ပညတင လမမ ရ ကစမ က ကတငည င ဆ ငရက

ထ ရနလအပပသည။

သပ သ က င---

- 3 -

(က) မနမ မတစလငမလအဖအစည င တင ရင သ လနည စတအ ငငသ မ ၏ မလ အခငအ ရ မ ကဆ စ သ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒအ ကလသမဂ၏ ပဋည င ငငတက စ န မ ငအည ပငဆင ရ ဆ ပ ရန။

(ခ) လ မညသန ခင စ ရင က ကယမတင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ လတလပ ရ မတငမက ပနတမ ဝငအမညမ ဖစခ သ (၁)ပသ (၂) ဇရဘ ဒ

င (၃)မနမ မတစလငမအမညတစရပရပဖငဖစ စ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သတရ ဝင ကည ပ ဖစသည (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခင

စစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန (၅)အခ မနမ အ ယ (၆)မနမ တ တ (ပန သ )စသညအမညမ ဖငဖစ စ က ကယ ပ ပရန

အကယ၍ ဖဆပလအဖခ ပက ၏ ဆ ဖတခကအတင ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ’’ဟ သတမတလပကလည ဗမ မ ယစတင (၉)မ ရပ ဖစရ ဒဿမ မ က ဗမ ( ဝါ) ပသဗမ အဖစ ထညသင ပရန။

(ဂ) နယစပမ တရ မဝငခ ဝငမမ က ကနကကတ ဆ ရ မ ငငသ တင ၏ တ ဝနဖစပသည။ သ သ ဘဂလမ ဝငသညဆ သ အ က င ပခကဖင ကငတယ ဖရင ရ တင လတလပ ရ ရပ ခ နမစ၍ ရခငပညနယအပအဝင မနမ ငငတစဝမ လ ရ တရ ဝင ငငသ ဖစပ သ ၊ ငငသ ပ ခငရပ ဖစ သ ဘဂလ၊ အ ယ င ပကစတန ယဖ မ ၏ ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ မထခက စ ရ က ကည က ကယ ပ ပရန သ လ စ စ ဖင အကပတငပအပပသည။

* မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည မနမ တင ရင သ ၊ မ ရ ပ ငငသ မ ဖစ က င စ တမ က အ ထ ကအထ မ ငတက ပ တတငပအပပသည။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင)

၁၂/တမန( င)၀၇၇၅၀၅

အမတ-၂၃၊ ၁၃၉လမ ၊ မအကန

တ မမ နယ၊ ရနကနတင ဒသက ။

ဖန - ၀၉ ၅၁ ၃၄၄၈၇

သ (၁) သရဦ ရမန ဥက ပညသလတ တ ၊ နပည တ ။ (၂) ဦ ခင အ ငမင ဥက အမ သ လတ တ ၊ နပည တ ။

ရကစ ။ ။ မနမ သကရ ဇ ၁၃၇၄ခ စ၊ ပထမဝဆလဆန ၁၄ ရက ခရစ စ ၂၀၁၂ခ စ၊ ဇလငလ(၂)ရက

အ က င အရ ။ ။ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂ၏ ပဋည ၊ ငငတက

စ န မ ငအည ပငဆင ပ ပ ရန င သန ခငစ ရင က ကယ ရ တင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ မနမ သမင တင ပနတမ ဝငခ သ အမညမ ဖငဖစ စ၊ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သ တရ ဝင ကည ထ ပ ဖစ သ လမ အမညမ ဖငဖစ စ ထညသင က ကယ ပ ပရန အကပတငပခင ။

ဥက က မ ခငဗ - ငမ ခမ သ ယ မသက ရ ကပ စ။ ကန တ ဒကတ မငသန (စ ရ ဆရ ငမ ခမ လလင)သည ငင တ ဖ ဖ တ တက ရ အတက ဒမက ရစအသငက ပ င စ က လတင မရမဖစလအပ သ လသ အရင အမစ င သယဇ တမ က မနကနစ အသ ခ င ရ ၊ ကလသမဂ၏ပဋည င ငငတက စ န မ ငကကည သ ဥပ ဒမ ပ ထန ရ င တရ ဥပ ဒစ မ ရ တကရညစ ၍ ဤအကပလ က သ စ တငပအပပသည။ (၁) ပညသအသက န ဆငရမညဟ သ လတ တ ၏ က က သသည မန ကပ န သ

ပညသတစရပလ အတက မ လငခက ရ ငခညသန စခပသည။ ကန တ မ မနမ မတစလငမလအဖအစည တင (၁)ဗမ မတစလငမ (ပသ၊ မဒ င ဇရဘ ဒအပအဝင) (၂)ရခငမတစလငမ (၃)ကမန (၄)ပသ (၅)ပန သ (၆)ကသည မတစလငမတ ပ ဝငက ပသည။ ဤမနမ မတစလငမ လအဖအစည အပင မမတ၏ဘ ဘ မ ယ မ ဖ က လ သ စရတ၊ မမန၊ နနစ ပရ၊ ဘဂလ၊ ပထန စသည မ ယဖ တလည သ ခ ရ နကပသည။

မနမ မတစလငမလအဖအစည အ နဖင ပဂ ခတမစ၍ သမင က င အရ တစစစ တညငမခငမ စ ဖစတညလ ခကရ ၁၈၂၄ အဂလပ-မနမ ပထမစစပမတငမကတည က မနမ ပညတင အ ခစက နထငခက သ တင ရင သ လမ စမ ဖစကပသည။ တင ပညအ ပ သစ ရခကသဖင ထကထကတနတန ဂဏပ ခခကရပသည။

(၂) ဘ တ ဘရ လကထကတင ရခင ဒသအပအဝင တစပညလ ရ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ က ‘‘ပသ’’ဟ တရ ဝငပနတမ ၌ သ စခပသည။ ဗတသ၏ ကလနဘဝတင

- 2 -

ပသ အစ ဇရဘ ဒဟ တရ ဝငသ စခပနပသည။ ၉-၈-၁၉၄၁ နတင မနမ မတစလငမ Burman Muslim ဟသ ရန ငင တ မ ကည ခက ထတပနခပသည။ ဖဆပလ ခတတင ဗမ မတစလငမဟ သ စခပ န ကဆ တင ဖဆပလအဖခ ပက က ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ’’ဟ သတမတခပသည။ ( န ကဆကတ - ၃ ၊ ၄ ၊ ၅ )

(၃) ၁၉၄၇ခ စ၊ ပည ထ ငစမနမ ငင တ ဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒအရလည က င ၊ ၁၉၇၄ခ စ ပည ထ ငစဆရယလစ သမတမနမ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအရ လည က င မနမ မတစလငမလအဖအစည သည တင ရင သ မ ၊ ငငသ စစစစမ အဖစ အ ခမ စ နထင ငခကပသည။

(၄) ထမသ မက ၁၉၇၃ခ စ သန ခငစ ရင က ကယ ရ အတက မနမ ငငရ တင ရင သ လမ စ (၁၄၃)မ စ ရင က ငင တ သတင စ က မ မတစဆင ကမ သ ကည ခရ တင (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခငစစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန (၅)နငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ ခင မရ သ အခ မနမ -အ ယမ (၆) ငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ ခင မရ သ မနမ တ တ (ပန သ )တက တင ရင သ မ အဖစ အတညပ ခပ ဖစပသည။ ။ ( န ကဆကတ - ၁ ၊ ၂ )

(၅) လတလပ ရ ဗသက က ဗလခ ပ အ ငဆန အ နဖင မနမ လတလပ ရ အတက လမ ပင စ၊ ဘ သ ပင စတ၏ အနစန ခ ဆ ငရကမက အ သ စတသခရ မနမ မတစလငမတကသ မကဘ တင ပညအ ပ သစ ရခ သ အ ယ ယဖ မ ကလည လတလပ ရ ရလင အမ နည တ တန တအခငအ ရ ရရ စမညဟ လပကမခရမ (၂)ပတအလငက ပညပ ရ ရ ဝနက တစဦ အ နဖင အ ပ စက ပ ကတပ ခပသည။

(၆) သ သ လည ဦ နဝင အ နဖင ၁၉၈၂ခ စ ငငသ ဥပ ဒက တထငပဌ န ခပ တင ရင သ လမ စ ၁၄၃ မ မ ၁၃၅မ သ မမဆ ဖင အဓမ လ ခခရ မနမ မဆလင၊ ရခင စစတ က င ၊ မဒ ၊ အခ မနမ အ ယမ ၊ မနမ တ တ (ပန သ )တမ သမင က င အရ ရရခ သ တင ရင သ အခငအ ရ မတရ ဆ ခရပသည။ ထမသ မက ငငသ ကလည ငငသ စစစစ၊ ဧည ငငသ င ငငသ ပ ခငရသဟ၍ (၃)မ ခခ ခပသည။ ယင ဥပ ဒသစအရ ယင ဥပ ဒ အ ဏ တည သ နတင ငငသ ဖစပ သမ သည ငငသ အဖစ ဆကလကတညရ သညဟဆ သ လည ယင ဥပ ဒက လက တအ က ငအထည ဖ သတက ဥပ ဒက န က က င ပန သက ရ က စလကရရ မနမ မတစလငမတမ တရ ဝငရပ သ မတပတင သမ ခရခင ၊ နငငသ အရညအခင ပညမပလက ဧညနငငသ ဖစ စ၊ ငငသ ပ ခငရသဖစ စ စသညဖင အဆင လ ခရခင ၊ ငငသ ကဒ လ ကရ တင အလန

င ကနက ခင တဖင ငငသ မ မလအခငအ ရ မ ဆ နရပသည။ (၇) ၁၉၈၂ - ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ကလသမဂအဖအပအဝင ငငတက အဖ

အစည မ က ငငတက စ န မ ငမကကည၍ ပငဆငရနသတ ပ တကတန

ထ ပ လည ဖစပသည။ ထအပင မနမ ပညသမ အ နဖင အ ဆယမပ ခင ဖစစ ၌

ကဏ ပင စတင ကယပနစ ပ ဝငရ တ မညဖစပ ငငအ နဖငလည မက မ ဥက

- 3 -

တ ဝနယရ တ မညဖစ၍ ပညတင လမမ ရ ကစမ က ကတငည င ဆ ငရက

ထ ရနလအပပသည။

သပ သ က င--- (က) မနမ မတစလငမလအဖအစည င တင ရင သ လနည စတအ ငငသ မ ၏

မလ အခငအ ရ မ ကဆ စ သ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒအ ကလသမဂ၏ ပဋည င ငငတက စ န မ ငအည ပငဆင ရ ဆ ပ ရန။

(ခ) လ မညသန ခင စ ရင က ကယမတင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ အ လတလပ ရ မတငမက ပနတမ ဝငအမညမ ဖစခ သ (၁)ပသ (၂) ဇရဘ ဒ

င (၃)မနမ မတစလငမအမညတစရပရပဖငဖစ စ ၁၉၇၃ခ စက ကမ သတရ ဝင ကည ပ ဖစသည (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခင

စစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန (၅)အခ မနမ အ ယ (၆)မနမ တ တ (ပန သ )စသညအမညမ ဖငဖစ စ က ကယ ပ ပရန

အကယ၍ ဖဆပလအဖခ ပက ၏ ဆ ဖတခကအတင ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ’’ဟ သတမတလပကလည ဗမ မ ယစတင (၉)မ ရပ ဖစရ ဒဿမ မ က ဗမ ( ဝါ) ပသဗမ အဖစ ထညသင ပရန။

(ဂ) နယစပမ တရ မဝငခ ဝငမမ က ကနကကတ ဆ ရ မ ငငသ တင ၏ တ ဝနဖစပသည။ သ သ ဘဂလမ ဝငသညဆ သ အ က င ပခကဖင ကငတယ ဖရင ရ တင လတလပ ရ ရပ ခ နမစ၍ ရခငပညနယအပအဝင မနမ ငငတစဝမ လ ရ တရ ဝင ငငသ ဖစပ သ ၊ ငငသ ပ ခငရပ ဖစ သ ဘဂလ၊ အ ယ င ပကစတန ယဖ မ ၏ ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ မထခက စ ရ က ကည က ကယ ပ ပရန သ လ စ စ ဖင အကပတငပအပပသည။

* မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည မနမ တင ရင သ ၊ မ ရ ပ ငငသ မ ဖစ က င စ တမ က အ ထ ကအထ မ ငတက ပ တတငပအပပသည။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင)

၁၂/တမန( င)၀၇၇၅၀၅

အမတ-၂၃၊ ၁၃၉လမ ၊ မအကန

တ မမ နယ၊ ရနကနတင ဒသက ။

ဖန - ၀၉ ၅၁ ၃၄၄၈၇ မတ က /- ၁။ လတ တ ကယစ လယမ ၂။ ငင ရ ပတမ

- 4 -

၃။ မနမ စ နယဇင လ က တ ဝနရပဂလမ

မနမ မတစလငမလအစ ဝ ၏

ဖစစ သမင ဖစရပမနက

လစလ ထနခနခရခင က င

ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ မ ဆ နခင

င

မနမ မတစလငမလအစအ ဝ သညလည

ပည ထ ငစမနမ ငင တ ၏

တင ရင သ င မ ရ ပ ငငသ ဖစ က င

သမင ဖစစ အက

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင)

၂၀၁၂ ခ စ ၊ ဇလငလ (၂) ရက

မ တက စ အ က င အရ စ မက

၁။ နဒ န ၁

၂။ မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ .................................................................................. ၂

၃။ မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ ၏ မလဇစမစ ................................................................ ၃

(က) အရဗ၊ ပ ရန င အ ယသ တ ရ က င မဝင ရ ကခင ........................................... ၄

(ခ) တ တပညယနန ဒသမ တ တ (တရက ယမ ) င ................................................. ၆

တ တမတစလငမမ ဝင ရ ကခင

(ဂ) ဂ ရစလတနပည (ဘဂလ ) င မဂအငပယ တမတစဆင ........................................ ၇

ရခငသမတစလငမမ ဝင ရ ကခင

(ဃ) မနမ ငင တ ငပင မ ပသ မတစလငမမ ........................................................ ၁၁

(င) ကသည မတစလငမမ ရ ကရခင .................................................................... ၁၂

၄။ ပသ၊ ဇရဘ ဒ င မနမ မတစလငမဟ သ ပနတမ ဝငလမ အမည(၃)ရပ ......................... ၁၂

(က) ပနတမ ဝင ပသ................................................................................................. ၁၂

(ခ) ပသ မ ဇရဘ ဒ သ ........................................................................................... ၁၃

(ဂ) ဇရဘ ဒမနမ မတစလငမ (Burma Muslim) သ တရ ဝငအမည ပ င လခင ........... ၁၄

(ဃ) ဗမ မတစလငမကနဂရက (ဗမက)၏ တင ပညအက ပ ခကမ ............................... ၁၄

၅။ ဗလခ ပ အ ငဆန သည မနမ မတစလငမလမ စမ ကသ မကဘ ................................... ၁၆

အ ယ ယဖ မ ကလည တန တ အခငအ ရ အ မခခက ပ ခင

၆။ ၁၉၄၇ ခ စ ငင တ ဖစည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒအရ .................................................... ၁၇

မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည ပညဝ သ ငငသ မ ဖစကသည။

၇။ ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ တင ရင သ ’’ဟ သတမတခင ............................................... ၁၈

၈။ ပသအမ သ ကနဂရက င မယနယခ ခ င ပ ပကရခင အ က င ရင ..................... ၁၉

၉။ မနမ ငင၏ တင ရင သ လမ စ ၁၄၄မ စ ရင ဝင မနမ မတစလငမလ အစအ ဝ မ ...... ၁၉

၁၀။ ၁၉၇၄ ခ စ ပည ထ ငစဆရယလစသမတ မနမ ငင တ ၏ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအရ ...... ၂၀

မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည ပညဝ သ ငငသ မ ဖစကသည။

၁၁။ ဦ နဝင ၏ ၁၉၈၂ ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒ ပ ပကလ ခင ......................................... ၂၁

၁၂။ နယစပလမ စမ ပဿန ........................................................................................... ၂၃

၁၃။ လမ အမည ပ င ခင ................................................................................................ ၂၄

၁၄။ ၁၉၈၂ ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒသည ကလသမဂ၏ ပဋည င ငငတက စ န မ င

မကကညသဖင ပငဆငအပခင ။ ................................................................................... ၂၄

၁၅။ အကပ ခက ............................................................................................................... ၂၆

၁၆။ ကမ က စ ရင ........................................................................................................... ၂၈

န ကဆကတ - ၁ ‘‘ပည ထ ငစမနမ ငင တ ၏ တင ရင သ လမ စ ၁၄၄မ စ ရင ’’ မနမ မဆလင၊

ရခငစစတ က င ၊ ရခငကမန၊ မဒ ၊ အခ မနမ အ ယမ သည တင ရင သ စ ရင ၌ ပ ဝငခင ၊ ‘‘ ပစ ရ သင ရန နက ခက’’၊ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ န၊ ပညထ ရ င သ သန ရ ဝနက ဌ န၊ ၉-၁၂-၁၉၇၂၊ စ မက - ၄၃-၄၆

န ကဆကတ - ၂ ‘‘ပည ထ ငစမနမ ငင၏ တင ရင သ လမ စ ၁၄၃မ စ ရင ’’၊ ဗလတ ထ င

သတင စ ၊ ၂၁-၂-၁၉၇၃

န ကဆကတ - ၃ ‘‘ပသမ အတက ဘ တ ဘရ ၏ပနတမ ’’ မနမ မင အပခ ပပစ တမ င ဘ တ

ဘရ ၏ ရ ဇသတ ခ သ အမန တ တမ က (စတတပင )၊ ရနကန၊ ယ က မ

ဗမ နဦ စ ဌ န၊ ၁၉၇၃

န ကဆကတ - ၄ မနမ မတစလငမဟ ခ တငရန ငင တ တင ပည ရ ရ ပနက ဝန၏ ၉-၈-၁၉၄၈

နစပါ ကည ခက -၁၁၁၂

န ကဆကတ - ၅ ‘‘ဖဆပလ အဖခ ပက က တင ရင သ လနည စပဿန ကရင လကပ’’ ဒ ဒတဂ နယ

၄-၂-၁၉၄၆ ၊ စ -၃၁

န ကဆကတ - ၆ ၁၉၂၀ပည စ က လပသပတ မ က က င သ ခ င ဆ ငပထမ(၁၁)ဦ

ဒ ငဂ နယ ၁၅-၁၁-၁၉၇၁

န ကဆကတ - ၇ ရနကနတကသလ သမဂ၏ ပထမဆ ဥက ကထန စန၊ အ ဝဂ နယ ၁၅-၂-၁၉၇၁ ၊

စ -၁၃။

န ကဆကတ - ၈ တကသလ ခ ကခ ခ သ န၊ အ ဝဂ နယ ၊ ၁၅-၂၃-၁၉၇၁

န ကဆကတ - ၉ ရနကနတကသလ က င သ မ သမဂ (တကသ) ဥက ကထန စန (၁၉၃၁-၃၂) င

တကသ ဥက ကရ ရစ (၁၉၃၆-၃၇) ဓ တပမ

န ကဆကတ - ၁၀ မနမ မတစလငမပည ရ ကနဖရငမ င တင ပညခစစတ

န ကဆကတ - ၁၁ ဗမ မတစလငမသညဗမ ဟ ဝနက ခ ပဦ အ မခ၊ ဟသ ဝတသတင စ ၊ ၃၀-၁၂-၅၅

န ကဆကတ - ၁၂ ဝနက ဦ ကက င မတစလငမ ခ င ဆ ငမ တ ‘‘ကလ တနဟ မ ခ စရ’’ မနမ

အလင သတင စ ၊ ၁၃-၁၀-၁၉၇၅

န ကဆကတ - ၁၃ အစလ မမစဒတဝညလ ခတက ရ ကခ သ မနမ ကယစ လယအဖ၏တငသင ခက

လပသ ပညသ နစ ၊ ၁၉-၁-၁၉၈၀ ၊ စ -၇

န ကဆကတ - ၁၄ ဦ ဖခင ၊ ကယ တ ပငလ

န ကဆကတ - ၁၅ အ ရ ပ သ အမ သ န င ဆရ က ဦ ရ ဇတ

န ကဆကတ - ၁၆ ငငဂဏရည ပထမအဆင ဆရ ခယအတ ပတ

န ကဆကတ - ၁၇ ပည ထ ငစအတင ပကဖ ၍ ပည ထ ငစအတင မတင နထငက သ အစလ မ

ဘ သ ဝငအ ပင တသည အမနစငစစ တင ရင သ မ ဖစကသည’’ဟ ငင တ

သမတက ဦ ဘဦ အတညပ ပ က (၂၈ - ၁၂ - ၁၉၅၆)

မနမ မတစလငမလအစ ဝ ၏ ဖစစ သမင ဖစရပမနက လစလ

ထနခနခရခင က င ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ မ ဆ နခင

င

မနမ မတစလငမလအစအ ဝ သညလည ပည ထ ငစမနမ ငင တ ၏

တင ရင သ င မ ရ ပ ငငသ ဖစ က င သမင ဖစစ အက

(၁) နဒ န ပည ထ ငစသမတမနမ ငင တ သည လမ ပင စ၊ ဘ သ ပင စပ ၀ငသည လသ အရင အမစ

မ င သဘ ၀သယဇတမ စသည စမ အငပန မ ဖင ခတမတ တက သ ဒမက ရစ ငင တ သစ

တည ဆ က ငရန အ ခခ က င သည စတ၀ငစ ဖယ ငငတစခအဖစ ကမ အလယ၌ ရပတညလက

ရ နပသည။ ဒမက ရစနငင တ သ အသငက ပ င ရ တင---

(၁) လသ အရင အမစမ င သဘ ၀သယဇတမ က စနစတက စမခနခ အသ ခ ငခင

(၂) လတစဦ ခင ၏အ ခခရပငခငမ က အပညအ၀ရ စ သ တရ မတမ (Justice)

(၃) လမ ၊ ဘ သ ၊ လနည စ၊ လမ စ ခခ ဆကဆမကင မ သ သ တညမမ (Equality)

(၄) ကလသမဂ၏ ပဋဉ င ငငတက စ န မ ငကကည သ ဥပ ဒမ င

(၅) ဥပ ဒ၊ အ ဏ င လပပငခငတက အလသ စ ပ ခင က က ကယသည တရ ဥပ ဒစ မ ရ (rule of law)

တမ မရမဖစ အ ခခလအပခကမ ဖစ ပသည။

မနမ မတစလငမလအစအ ဝ သည ပထမမနမ ငင တ ပဂလအဖအစည ၌ပင စတင သ တည

ပ ၀ငလ ခပ သမင က င အရ ခတအဆကဆက၌ တညငမစ ဖ ဖ တ တကလ သ လအဖအစည

တစရပဖစပသည။ တင ပညအ ပ သစ ရမ င ရပရပခခ ဆ ငရကတတမတ က င ထကထကတနတန

ဂဏပ ခရ သ လအဖအစည လည ဖစခပသည။ ထ က င ၁၉၇၃ ခ စ၊ သန ခငစ ရင အတက မနမ ငင

တင ရင သ လမ စမ စ ရင က လ၀ငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ နမ ဖ ပခရ ၉-၁၂-၁၉၇၂

နစထတ ပစ ရ သင ရန နက ခက စ မက ၄၃ မ ၄၅ အရ တင ရင သ လမ စ ပ င (၁၄၄)မ ပ ရခရ (၁)

ရခင-စစတ က င (၂) မနမ -မဆလင (၃)ရခင-ကမန (၄) မဒ ၊ (၅)( ငငခ သ မဟတ သ )အခ မနမ -

အ ယမ တလည တင ရင သ စ ရင ၌ အတအလင ပ ရခပသည။ 1

ယင ကစ င စပလ ၍ ငင တ ပင

သတင စ က မ ကလည ၂၁-၂-၁၉၇၃ ၌ မနမ ငငတင ရင သ လမ စ(၁၄၃)မ ဟ တရ ၀င ကမ သ ကည

ခရ ဖ ပပ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ မ မ မနမ ငင၏တင ရင သ မ င မ ရ ပ ပည၀ သ

ငငသ မ အခငအမ ဖစခပ ဖစပသည။ 2

မညသည အငင ပ မမလည မ ပ ပကခပ ။ သပလက---

(၁) ယခအခ မနမ ငငတင ရင သ လမ စ (၁၃၅)မ သ ရပသညဟ အသမစ သမဟတ တရ မတမ

ကင မစ အဘယ က ငဆ နကပသနည ။ မညသက သတမတခပသနည ။

(၂) ၁၉၈၂-ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒအဘယ က င ပ လ ခရပသနည ။ မညသက တထငခပသနည ။ ယင

ဥပ ဒသည ကလသမဂ၏ပဋဉ ၊ ငငတက စ န မ ငမညပဟ အဘယ က င ကမ လအဖအစည က

ကနကက နရပသနည ။

၁ န ကဆကတ ၁ ‘‘ပည ထ ငစမနမ ငင တ တင ရင သ လမ စ ၁၄၄ မ စ ရင ’’ ပစ ရ သင ရန နက ခက ၊ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ န၊ ပညထ ရ ငသ သန ရ ဝနက ဌ န၊ ၉-၁၂-၁၉၇၂၊ စ မက ၄၃-၄၆။ ၂ န ကဆကတ ၂ ၊ ‘‘ပည ထ ငစမနမ ငင၏ တင ရင သ လမ စ ၁၄၃ မ စ ရင ’’ ဗလထ ထ ငသတင စ ၊ ၂၁.၂.၁၉၇၃။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 2

(၃) မနမ ငငတင အစလ မဘ သ ၀ငဟဆ မ ဖင ‘‘မတစလငမကလ ’’ဟ ငငသ သသယပ စရန

မညသညအရ က စ ဆ ထ ခပသနည ။

ဤစ တမ ၏ရညရယခကမ လနည စသည လမ စက လ စ မ ရရမည။ အ သ သကလည

အ နည သအ ပ စ န ည တ မရရမညဟ သ လကင၀တအ ပ အ ခခ၍ ဒမက ရစ င လအခင

အ ရ က လလ သ လအဖအစည တင

(၄) မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ ၏သမင ဖစရပမနက အရအတင အသအမတပ မရရရန

(၅) မနမ -မတစလငမလအစအ ဝ မ ၏ ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ ဆ နခင က ဥပ ဒ ငအည

ကစ က ကယမရရ စရနဖစပသည။

(၂) မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ (က) မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ ဟဆရ တင က ကယသညဘ သ (အစလ မ)က အ က င ပ ၍ လမ

တစမ ဖနတ နခင လ ၀မဟတဘ ငင ရ င လမ ရ အရ-

မနမ ဘရငမ လကထကက ‘‘ ပသ’’ဟ၍လည က င3

ကလန ခတတင ‘‘ ဇရဘ ဒ’’လမ ဟ၍လည က င4

၁၉၄၁ခ စ၊ သဂတလ(၉)ရက နစပ ငင တ အစ ရ ကည ခကအမတ (၁၁၁၂)အရ မနမ

မတစလင(Burman Muslim)ဟလည က င5

ဖဆပလ ခတတင ဗမ မတစလငမဟ၍လည က င6

၁၉၄၇ခ စ ပည ထ ငစမနမ ငင တ ဖ စည အပခ ပ ပအ ခခဥပ ဒအရ မနမ ငငသ ဖစပ သ

မနမ မတစလငမမ

မနမ ဆရယလစလမ စ ပတ ခတ၌ လ၀ငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ န၏ ၉-၁၂-၁၉၇၂

နစ ပ မနမ တင ရင သ လမ စ ၁၄၄ မ င (၂၃-၂-၁၉၇၃) နစပ ငင တ ပင သတင စ မ ၏

တင ရင သ လမ စ ၁၄၃ မ ၌ ပ ၀ငခ သ ---

(၁) ရခငစစတ က င (၂)မနမ မဆလင (၃)ရခငကမန (၄) မဒ

(၅)( ငငခ သ စ ရင ၌မပ သ ) အခ မနမ အ ယမ

၁၉၇၄ ခ စ၊ ငင တ ဖစည ပအ ခခဥပ ဒအတညပ ရ အတက မနမ မဆလင တင ရင သ

မ အဖစ မ ပ ခကသမ ၊ ၁၉၇၄ခ စ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအရ ငငသ ဖစပ ကသမ ၊

၎င တ၏အဆကအ ယမ …

စသညအမညအမ မ ဖင မနမ သမင ၌ တညငမစ ဖ ဖ တ တကလ သ ငင တ ပနတမ ၀င

လမ ရ လနည စမ (National Minoritires) မ က ဆလပသည။ ဘ သ ရ လနည စ (Religious

Minority)က ဆလခင မဟတပ ။

၃ န ကဆကတ ၃ ၊ ‘‘ပသမ အတက ဘ တ ဘရ ၏ပနတမ ’’ မနမ မင အပခ ပပစ တမ င ဘ တ ဘရ ၏ ရ ဇသတ ခ သ အမန တ တမ က (စတတပင )၊ ရနကန၊ ယ က မဗမ နဦ စ ဌ န၊ ၁၉၇၃ ၊ စ -၂၅၄။ ၄ န ကဆကတ ၄ ၊ ‘‘မနမ မတစလငမဟ ခ တငရန ငင တ တင ပည ရ ရ ပနက မဝန၏ ၉-၈-၁၉၄၁ နစပ ကည ခက ၁၁၁၂ ၊ ၅ န ကဆကတ ၄ ၆ န ကဆကတ ၅ ၊ ‘‘ဖဆပလအဖခ ပက က တင ရင သ လနစပဿန ကရင လကပ’’ ဒ ဒတဂ နယ ၄-၂-၁၉၄၆ ၊ စ -၃၁

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 3

(ခ) ဤ နရ တင အစလ မဘ သ က ကယ သ မနမ ငငသ တစဦ ဦ ကဖစ စ၊ အစလ မဘ သ

က ကယ သ ကခင၊ ကယ ၊ ကရင၊ ခင ၊ ဗမ ၊ မန၊ ရခင၊ ရမ တစဦ ဦ ကဖစ စ၊ ဘ သ ရ ဝဟ ရအရ

မနမ မတစလငမဟ ခ ပသည။ သ သ လမ ရ အရ ပ ပကခ သ ဗမ မတစလငမ၊ မနမ မဆလင စသည

ဝဟရမ င ခခ န လညရန လအပပသည။

ဆလသညမ တ တ ငငရမတစလငမမ ဟဆရ တင လမ (၁၀)မ ပ ၀င နပသည။ ဖလစပင

မတစလငမမ တင လမ (၆)မ ရ နပသည။ ထအတ ထင မတစလငမ၊ အ ယမတစလငမ၊ ပကစတနမတစလငမ၊

ဘဂလ ဒရ မတစလငမမ ဟ ဆရ တငလည လမ တစမ တည သ မဟတဘ သကဆငရ ငငအလက

လမ မ စ ပ ၀င နပသည။

(ဂ) ယခအခ မနမ ငငရ မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ က အ ကပအတင အဓကအပစ (၅)စအဖစ

ပန နထငလကရ က င တ ငပသည။

(၁) ဗမ မတစလငမ (ပသ၊ မဒ ၊ ဇရဘ ဒ င မနမ အ ယအပအ၀င) (ပညမ င တင ဒသက ၊

ပညနယအ တင နထငလကရပသည။)

(၂) ရခင ကမန (မလက ရခငပညနယ၌ အမ စ နထငကပ ယခအခ မ လ ၊ ပခ င ရနကနတင

ဒသက မ တငလည ပနက နထငကသည။)

(၃) ရခင မတစလငမ(ရခငစစတ က င င ကမနမဟတ သ အခ မတစလငမမ )

(၄) ပသ (မနမ ငင တ ငဘကစန ၊ တနသ ရတင ဒသက ၌ နထငသည။)

(၅) ပန သ (မနမ ငင မ ကပင မ မ င ရနကန၊ မ လ စ သ မ က မ တင နထငကသည။

၁၉၇၃ခ စ မနမ ငငတင ရင သ လမ စမ စ ရင တင ငငခ သ မဟတ သ မနမ -တ တ

စ ရင ၌ ပ ၀ငသည။)

အထက ဖ ပပ မနမ -မတစလငမလအစအ ဝ (၅)ရပသည အစလ မဘ သ က အ က င ပ ပ

လမ ဖနတ ထ ခင မဟတဘ လမ မ ပ ထန ရ နယ မအရ လမ မ ယက ယမ (Racial Admixture)

က င အသစအသစ သ လမ မ ပ ထန လ ခပ ယင လအစအ ဝ အသ သ က အစလ မဘ သ

က ကယ နခင သ ဖစပသည။ ထအပင ၎င တအတင မ အစလ မဘ သ စနလတသပမ ဏ အလနနည ပ

ပသည။ ယင အစအ ဝ မ သည အဂလပ-မနမ ပထမစစပ(၁၈၂၄)မတငမကတည က မနမ သမင က င ၌

တညငမ ခငမ စ ဖစတညခပ ဖစပသည။ ထအပင ၎င အစအ ဝ တစခခင ၌ ဘ သ စက တစခက ဘစက

(Common language) အဖစ တညစ ပ ဆခင ၊ နရ တစ နရ ရ က ဘနယနမတ (Common territory) အဖစ

နထင လရခင ၊ အတ အ န၊ အရက သစ ၊ အ သသ င ၀ကသ စ သ မမရခင ၊ ဘန က ဝဒမရခင စသည

တည သ စ ပ ရ ဘ၀ (Common economic life) တည ထ ငခင ၊ တည သ ဘဓ လစ က င ယ က မ

(Common culture) အသ သ ရ နကပသည။ ဥပမ - ဗမ မတစလငမတသည ဗမ က က ဘစက အဖစ

ပ ဆကပသည။

(ဃ) မနမ ငငရ အစလ မဘ သ ၀ငမ တင အထကပ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ မ အပင

မမတကယမမတ စရတ၊ မမန၊ ဘဂလ၊ နရစ ပရစသညဖင ငငခ ယဖ ဇ တမပယလသ အခ ကလည

တ မင ငပသည။

(၃) မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ ၏ဇစမစ ယ နမနမ ငငရလမ စမ သည မနခမ ၊ တဘကမနမ င ထင တ တမ ယ အပစက (၃)ခမ

ဆင သက ပကဖ လ သမ ဖစကသညဟ ဆထ ပသည။ ထအပင ‘‘မနမ အစ တ က င က၊

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 4

ပ ကစ အလ ၊ သ က ယရင ၊ ၀င ရ ကခင ၊ မင က အဘရ ဇ ’’ဟ သ အဆလည ရပသည။

မင က အဘရ ဇ ဟသည အ ယအမည ‘‘အဘရ ဂ ’’ ဖစပ ဂတမမတစ ဘရ ပငရ အရပမလ သ

ကလ (ကလ)လမ ဖစပ မနမ ငင၊ တ က င မ ၌ရ နသမ က အပခ ပခသဖစပသည။ ထအပင မနမ အစ

က ကဆညက ဟ သ အဆလည ရပသည။ ယခအခ ပ တ င၊ ပည တ ဖ မ လလ ခကမ လည ရ န

ပသည။

အစလ မသ သန ၀ငမ သည မနမ ကမ တန ဒသမ သ အဒ(၈)ရ စတင ရ ကရခကပ

ပဂ နပည တ သ ပထမမနမ အငပယ မထ ထ ငခငကပင ရ ကရ က င သမင အ ထ ကအထ မ တရ

ပသည။ ရခင ဒသသလည လ မ ခတ ( အဒ ၈၁၈-၁၄၃၀) မတငမကတည က ရ ကရခ က င တရပသည။

၎င တသည မနမ ငငသ အ က ဖ ပပ အဓကလမ (၅)သယမ ၀င ရ ကလ ခကခင ဖစပသည။

(၁) အ ရဗ၊ ပ ရန င အ ယလမ မ သည ပငလယ ရ က င မလည က င

(၂) တ တပညယနန ဒသမ တ တ ငတ တ (တရကမ ယ)မ သည ကန က င မ လည က င

(၃) ဂ ရ၊ အ ဖဂန၊ အ ယ င ပ ရနတသည ဂ ရပည(ဘဂလ ) င မဂအငပယ မ ကန က င /

ရ က င ဖငလည က င

(၄) မနမ ငင တ ငဘကစန တင မ လ လမ မ အ ခစက နထငခင ဖငလည က င

(၅) ကသည ပညမစစသပန မ င ၀င ရ ကခလသမ မလည က င

ခတက လအသ သ တင ရ ကရလ ခ က င တ ငပသည။

ယင သ ရ ဦ မတစလငမမ မနမ ငငသ ရ ကရခပ အတညတက အ ခစက နထင ခက က င က

မနမ သမင မ ၌သ မက (၉)ရ စ င (၁၀)ရ စမ က ရ သ ခ သ အရဗ၊ ပ ရန၊ တ တ ငဥ ရ ပ

လမ ခရ သ မ ၏ မတတမ မ ၌လည တရ ငပသည။ ထအပင မနမ ပည က ကစ အခ ၌လည က င ၊

အစလ မသမင ၀င ရ ဟ င အထမ အမတမ စ က လည က င တ မင ငပသည။

အထကပ ရ ဦ မတစလငမ လမ အသ သ တသည မနမ ပညသ ကနသညမ ၊ စနစ သ လ သမ ၊

သ ဘ သ မ ၊ ရကညရ မက ရ ရ ပ င ကသမ ၊ စစသညမ ၊ မနမ င ရခငဘရငမ ထတင

စစမထမ မ ၊ တစခတစရ စစသပန ငကနမ ၊ ဆဖ ခ တရ ကငကကသမ ၊ ၀လသ တ စငမ အဖစ

ရ ကရလ ခကခင ဖစပသည။7

(က) အရဗ၊ ပ ရန ငအ ယတ ရ က င မ၀င ရ ကခင

အရဗ ငပ ရနတသည အဒ(၇)ရ စကတည က ကမ အ ရပင ပငလယ၏ ကနသယ ရ က င (Sea

route)က တ တပညအထ လမ မ ငခကသမ ဖစပသည။ ထအပင ကန တင ပင ပ လမ မက (Silk Road)

မတစဆငလည တ တပညထ သ လ ခကပသည။ အရဗ င ပ ရနကနသညမ သည သထ-မတမ

ဆပကမ မ သ အဒ(၇)ရ စတငလည က င8

ရခငကမ တန ဒသမ သ အဒ(၈)ရ စတငလည က င ၊9

သလငသ အဒ(၈)ရ စတင လည က င10၊ ပခ အပအ၀င မနမ ပည အ ကဆပကမ မ သ အဒ(၉)ရ စတင

လည က င11

ရ ကရပ အ ခစက နထငရ နခကပသည။ ထမ တစဆင ပဂ နပည တ သ ရ ကရခကပ

၇ သ သန ရ ငဝထန စဖ၊ အတ(၁)၊ ရနကန၊ က ကယ ရ ၀နက ဌ န၊ ၁၉၉၇၊ စ ၆၅-၇၃။ ၈ ရ ဇ၀ငကထက ဦ ကည (B.A)၊ မနမ ရ ဇ၀င သအပဖယရ အဖ ဖ ၊ ရနကန၊ ရနကနတကသလ၊ ၁၉၆၂၊ စ ၁၆၀-၁၆၁။ ၉(က) R.B.Smart, Burma Gazetteer Akyab District, Vol.A, (Rangoon: Government Printing and Stationary, 1917), p.20 (ခ) မ ငသလင၊ ‘‘ရခငကလ ’’၊ မဝတမဂဇင ၊ အတ(၈)၊ အမတ(၉)၊ ရနကန၊ မဝတပ ပတက၊ ၁၉၆၀။ ၁၀ အကစ၊အမ၊ ခင မ ငက၊ င ပ သခငဒရဂ တ ၊ ရနကန၊ မဟ သတပ ပတက၊ ၁၉၈၂၊ စ ၂၄-၃၁။ ၁၁ Moshe Yegar, The Muslims of Burma: A Study of a Minority Group, (Otto Harrassowitz: Wiesbaden, 1972), p.2.

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 5

ပဂ ခတ က ကစ မ တင ‘‘ပနသယ’’၊ ‘‘ပသည’’ဟ သ ဝဟ ရမ ပ ရသဖင12

ပသလမ စ အဖစ

ရ နခ က င တရပသည။13

ဗတမ အ ရဗတစဦ လမ တစဦ ဖစပ သထမပဂသ ရ ကက အ န ရထ

မင က ပ မ မ ကပဂသရ က င အဖစ ခ မငခင ခခရသည။14

အရဗမတစလငမ ဗတ င တင ရင သပပ မ

မယ၀ဏတမထန က သ သ တ (၂)ပ ဖစသည ရဖ ည န ငမ လည ပဂသရ က င (၂)ဦ ဖစလ ခ

သ လည မတရ အသတခခရသဖင ယခအခ ပဂ(၃၇)မင နတမ ၌ ပသနတမ (မင က ၊မင လ )အဖစ

ပ ၀ငလက ရ နသည။15

မတစလငမတက ရဖ ည န ငက လကခ သ လည နတဖစသ သညဟ သ အဆက

လကမခကပ ။ ၎င တနတကန ရရ ( တ ငပ )၌ ၀ကသ စ ခင က ယ နတင ဒသခမ က တ မစထ သည။

အဒ ၁၂၂၁ မစ၍ ၁၂ စတင ပသမင ဆက ၃ ဆက ပသမမ ကအပခ ပခသဖင ပသမမ သည

ပသမ ဖစခဘ ပသည။16

မနတက ဍ င ပသ ဟ လည က င ၊17

မနမ ကရငမ က ဝပသ၊ တလင ကရင မ က

ဝနပသဟလည က င18

ခ ဝ ခကသည။ အဒ ၁၄၁၄ခ စတင မင ခ ငက ၏သ မင ရ က စ သည

ပသမမ က ခတကသမ ပကရ တင ကလ ပန သ မ သ မ ရ နသည။19

၁၅ ရ စမ ၁၉ရ စအတင ပသမမ သည သစလပငန င သ ဘ တည ဆ က ရ လပငန မ

အ ရ ပလ ခရ ပ ရနလမ မ အပင အရဗ င တရကလမ မ ပ ရ ကရလ ခကပသည။ 20

၁၄ ရ စတင အရဗကနသညမ သည ဖတသ ဖတလ လပက သ မက ယခ မတမ တငရ သ

န ကလယရပ၌ အ ခစက နထငခကသည။21

မတမ က အရဗတထ ထ ငခကပ ယင တစဝက၌ ၎င တသဇ

သက ရ ကခသည။22

တနသ ရမ င မတမ တသည ၁၅-၁၆ရ စမ ကပင မလက ၊ ဘဂလ င မက မ မ င

ကနသယ သ မတစလငမမ မ အဖစ ဥ ရ ပသ ဘ မ က သခကသည။ 23

တပင ရထ သည အဒ ၁၅၄၁တင မနတ၏ မတမဆပကမ က တကခက အ ငမငခသည။ ထစ ကပင

မနတ ဘကမ ဒသခမတစလငမမ ရ နခပ မ ကက ကယတကခကရ တငလည ပ ဝငခကသည။24

၁၂ သမင လက ထ ကကထက ဒ တငစန၊ ‘‘ကန ဘ င ခတယ က မနဒ န ’’၊ တကသလပည ပ ဒသ စ စ င၊ အတ ၁၃၊ အပင ၁၄၊ စ - ၇၅ ၊ ၁၃ ဟသ ဝတဦ ဘရင၊ မနမ ယ က မ ငလယသမ ရ ရ ၊ ရနကန၊ ပညသ အလင စ ပတက၊ ၁၉၆၇၊ စ ၂၅။ ၁၄(က) ဒကတ ခင မ င န၊ တင ရင သ ယ က မသတပ ဒသ ၊ သတစ ပစ တမ မ ၊ ပထမတ၊ ရနကန၊ စ ပဗမ န၊ ၁၉၈၀၊ စ -၈၇ ၊ (ခ) သ တ ဆ၊ ပဂသရ က င မ ၊ ရနကန၊ ကလ ဏပ ပတက၊ ၂၀၀၁၊ စ -၅၅။ (ဂ) အငဒန ရ ငင Yogyakata မ ၌ ၂၀၀၄ခ စ၊ ဒဇငဘ လ(၆-၇)ရကမ ၌ ကင ပခ သ Dialogue on Interfaith Cooperation အခမ အန ၌ မနမ ငငမ ဘ သ ပင စခစကည ရ ကယစ လယအဖ ခင ဆ င ဒကတ တငလင၏တငပခက ၊ ၁၅(က)မနနန မဟ ရ ဇဝင တ က ၊ အတ(၁)၊ ရနကန၊ သတင ငစ နယဇင လပငန ၊ ပနက ရ ဝနက ဌ န၊ စတတအကမ၊ စ ၂၅၀-၂၅၄။ (ခ) အ ငမ ၊ ‘‘မနမ ငငမမတစလငမမ ’’ (Moslems in Burma)၊ လပသ ပညသ နစ သတင စ ၊ ၁၀-၅-၁၉၇၈။ ၁၆ ‘‘ပသမမ ’’၊ မနမ စယစကမ ၊ အတ ၆၊ ရနကန၊ စ ပဗမ န၊ ၁၉၆၂၊ စ ၃၅။ ၁၇ ဦ မ ဃ၊ ပသမရ ဇဝင၊ ရနကန၊ ဇစ ပရပမ ၊ ၁၉၆၇၊ စ ၁၃။ ၁၈ ဦ ဖ က ၊ ပသမရ ဇဝင ငဦ ထန ရနအတ ပတ၊ ရနကန၊ အမ သ ပ ပတက၊ ၁၂၈၅။ ၁၉ မနမ မင မ အ ရ တ ပ၊ ရနကန၊ နသ ပ ပလပငန ၊ ၁၉၆၇၊ စ ၂၉၈။ ၂၀ R.Mooker, Indian Shipping, (London: Longmans Green, 1912), p.202 ၂၁ Maurice Collis, Into Hidden Burma, (Lodons: Faber and Faber Ltd. 1954), pp. 214-217 ၂၂ ရမတ မ င၊ ‘‘အ ရဗလမ မ ထ ထ ငခ သ မတမ ’’၊ မဏ ငသတင စ ၊ ၁၂ မတလ ၁၉၅၆။ ၂၃ Moshe Yegar, The Muslims of Burma…, p.4 ၂၄ Sir J.George Scout; Burma: Hadbook of Practical Information, (London: Alender Moring, 1911), p.177

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 6

ဘရင န င ခတက အ ယမ မတစလငမ င ပ တဂအ မ ကတပမ က ခ ယအသ ခခရ န က

ပင တင ၎င တသည မနမ ပည၌အ ခစက နထငခကပ ဒသခအမ သမ မ င ပ င ဖကခကသည။25

မတစလငမတသည မနမ တပမ တ ၏ စစ ရ ၌သ မက အပခ ပ ရ ရ ထ မ တငလည တ ဝန

ထမ ဆ ငခကသည။ ဘရငမ က ယကညစတခ ကသဖင ဘရငကယရ တ တပမ ၊ ခမန ဆကသ မ

အဖစလည တ ဝနယခကရသည။26

၁၆ ရ စတင မနမ ဘရငမ သည မတစလငမမ က ရဘခ င မဒ အန ၌ နရ ခ ပ ခရ ၎င တမ

ခတက လအသ သ က ဖမ ဆ ထ ခ သ စစသပန မ ဖစခကသည။ ည ငရမ ခတ အ န ကဘက

လနမင သည ၁၆၁၃ ခ စတင သနလငမ ပ တဂငဇငကက အ င ငခရ တင ဖမ ဆ မခ သ အ ယ မတစလငမ

စစသပန မ က အထကမနမ ပည၌ နရ ခထ ပ ခပ မင မထမ စခပသည။27

သ လနမင (၁၆၂၉-၁၆၄၈)သည မ တ က အင ဝသပန ရ ခပ စ ပ ရ စနစ ပ ပငမမ ပ ခရ

က ကဆညမ အ ရ ပ သ ဒသဖစလ ခပသည။ စစသပန မ က က ကဆည၌ နရ ခထ ခပသည။28

သ လနမင ခတ၌ လဦ ရတ ပ ခရ ငငရလမ စမ တင (ပသ)ကလ ပ င တရက(တ တ )

စသည မတစလငမလမ စမ လည ပ ဝငခကပသည။29

(ခ) တ တပညယနန ဒသမ တ တ (တရက ယမ ) င တ တမတစလငမမ ၀င ရ ကခင

တ တပည တ ငပင ယနနနယက မနဂတသမ ပကပ စစတပတင မတစလငမ အရ ရမ င

စစသညမ ပ ၀င နပသည။ အဒ(၁၃)ရ စအဆ ပင ၌ ယနနကဗဟပ ၍ မနဂ တသည မနမ ပည (ပဂ) င

(၃)ကမစစဖစခရ ဒတယအကမစစပတင မနဂတပမ မတစလငမ ဗလမ က နဇ ဒဒန လက အ ကမ

တ တ မ င တ တတသည ဗန မ ခ င က င စငက သမ ပကပ အ ခစက နထငခကပသည။ ပဂမင

နရသဟပ တထက ပ ခပ မနဂတပတသည တ က င မ ကသမ ပကပ န က ၁၂၈၄တင မနမ ပည မ ကပင

အ တ တပညနယ ခငမယန Chinmiyan အဖစ ကည ခပသည။ ယနန ဒသမမတစလငမမ မနမ ၌

နထငခမဖစပသည။30

တ တပညတင မငမင ဆက၏ န ကဆ ဧကရ ဇ လက မနခ တက ဖယရ လကရ လ င

န ကလက(၇၀၀)တ ယနနမတစဆင မနမ ပည ဗန မ သ ရ ကရလ ခပသည။ ပင တလမင က

လ င န ကလကတအ စစကင ၌ နခငပ ခ သ လည ၁၆၆၂ ခ စတင မနခ တက ပညမင လကထကတင

တ င ဆမ က င လဘရင င န ကလကတက ပနပ ပ ခရ သည။31

လဘရင၏ န ကလကမ တင တ တ-

မတစလငမဗလခ ပက တကခနခန င ဘရင၏ သ မက ခနရနတန တလည ပ ၀ငခရ လဘရင

သတခရပ န က ၎င တ(၂)ဦ သည န ကလကမ ငအတ မနမ ပည က ကနနယ နနရန မ ၌

၂၅ Khin Khin U, "Marriage in Burmese Muslim Community", Journal of Burma Research Society(JBRS), XXXVI (Dec 1954), pp.25-33 ၂၆ Moshe Yegar, The Muslims of Burma, p.10. ၂၇(က) မနနန မဟ ရ ဇဝင တ က ၊ အတ-၃၊ စ ၁၇၂ (ခ) ဗလမ ဘရင၊ မနမ ငငသ အစလ မဘ သ ဝငတအ ရ မနမ မင မ က ခ မငခပမ ၊ ရနကန၊ မနမ ငင သမင က မရင၊ ဇလင ၁၉၆၀ - ဒဇငဘ ၁၉၆၂၊ အမတစ (ထ)၊ အပဒ(၃၀)။ ၂၈ အ ခပမနမ ငင ရ သမင ၊ အတ(၁)၊ ရနကန၊ မနမ ဆရယလစလမ စ ပတ၊ ၁၉၇၀၊ စ ၄၃၁-၄၃၂၊ ၂၉ ဒကတ သန ထန ၊ အသစမငဗမ သမင ၊ မ လ ၊ သခဝတပ ပတက၊ အလင ရ ငပ ပတက၊ ၁၉၇၅၊ စ ၄၆၇၊ ၃၀(က) Lt. Col. Ba Shin, Coming of Islam to Burma Down to 1700 AD, (Rangoon: Burma Historical Commission BBHC III, 1963), p.4 (ခ) ဒကတ က သက၊ ပည ထ ငစမနမ ငငသမင ၊ ရနကန။၊ အင ဝစ ပတက၊ ၁၉၆၂၊ စ ၉၅-၉၇။ ၃၁ မနနန မဟ ရ ဇဝင တ က ၊ အတ-၃၊ စ ၂၆၀၊ ၂၇၄။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 7

အ ခစက နထငခကပသည။ ပညမင ကလည ၎င တအ ကယပငအပခ ပခင ဒသအဖစ ခငပ ပ ခသည။

တ တ-မတစလငမဗလခ ပက တကခနခနက မတစလငမ န ကလကမ ငအတ တကက ကကမ က

တည ထ ငခပ ဘရင သမက တ ကလည သ န ကလကမ ငအတ ခ နက ပကမ က ထ ထ ငခကပ

ပညမင သ စစ အခနဆကသခကပသည။ မနခ တက တကက ကကမ က လ ရ ကတကခကဖကဆ ခရ

ပန သ တသည နန ပ ငရ ရ မတစလငမတ င ပ ပ င နခကရ အဂလပ-မနမ ပထမစစပမတငခငကတည က

ရ နခကခင ဖစပသည။ ၎င တမ ပနလပန သ မ ၊ က ကန င ဝ ဒသတင ပ ထကလ ခပသည။ ဗတသ

ကလနက လ၌ တ တ-မနမ နယခ သတမတ ရ ဆ ပမ ၁၈၉၇ င ၁၉၃၄တတင ပ ခရ ပနလပန သ

တက မနမ ပညဘကတင နလ က င ဆ ဖ ထတ ခကပသည။32

(ဂ) ဂ ရစလတနပည(ဘဂလ ) င မဂအငပယ တမတစဆင ရခငသမတစလငမမ ၀င ရ ကခင

ပဂပညကဆ ပ န က အဒ ၁၃၆၄တင အင ၀ကဗဟပ ၍ မနမ နပည တ ပနလည

တည ထ ငခပသည။ အင ၀မမနမ တက မင ရ က စ ဦ ဆ င၍ ရခငပည လ ငကကမ က ၁၄၀၄ခ စတင

တကခကသမ ပကခရ ရခငဘရငနရမတလ (မင စ မန)သည ဘဂလ ပည ဂ ရဘရငထ ၂၆ စတင

ခလ နခရသည။33

ဂ ရဘရင၏စစတပအကအညဖင ၁၄၃၀တင ရခငပညက မနမ တလကမ ပနလည

သမ ပကခပ34

စလငမ နရဟဘအမညခယ၍ နန တကလ ခပသည။ နရမတလသည မ ကဦ မ သစ

တည ထ ငခရ သ ငအတ လကပလ သ ဘဂလ ပည ဂ ရဗလခ ပက စနဒခ န င စစသညဗလပမ က

မ ကဦ မ အန ၌ အ ခစက နထင စခပသည။ စနဒခ နဗလက ကလည တည ဆ က စခပသည။35

ရခင ဒသတင အဒ(၈)ရ စက အရဗတစတင ရ ကရလ ခကပ ဘဂလ ဂ ရစလတနမ ဗလခ ပက

ဝလခန င ဗလခ ပက စနဒခ နတပမ အ ခစက နထငမဖင မတစလငမမ ပမ ရ ကရလ ခပ ဂ ရစလတန

င မဂအငပယ ၏ အစလ မယ က မသဇ သက ရ ကခသည။ ရခငသမင တင မ ကဦ ခတမ ရ ရ င

ခတဖစခသည။ ပထမ မ ကဦ ခတ စ(၁၀၀)တင အပခ ပခ သ ရခငဘရင (၁၁)ပ လ မတစလငမဘ

အမညမ ခယခကသည။36 စလငမ နရဟ၊ အလခန၊ ကလမဟရဟ၊ မဂရဟ၊ မဟမဒရဟ၊ ရရဟ၊

ရတအဗဒလလလရဟ၊ အလလရဟ၊ အလယစရဟ၊ ဂလလရဟ၊ အလရဟတ ဖစကပသည။။ နန တင ဓ လ မ ၌

လည မတစလငမသဇ သက ရ က ခသည။

ငင တ သ ငဒဂ မ ပ တင အစလ မသ သန ၏ယကညခကဖစ သ ‘‘အလ ဟမအပ

က ကယရ မရ’’ဟ သ သနရင သ စက တ က အရဗစ ပဖင ကခတထ သညက တရပသည။37

၃၂(က) ပနလပန သ လမ စ၏ သမင အ ထ ကအထ စ ရကစ တမ မတ င လပ ဆ ငခကမ ၊ ပငဦ လငမ ပနလပန သ ယ က မအသင ၊ ၁၉၉၀။ (ခ) ရညစန၊ ‘‘ပနလပန သ သမင အက ’’၊ မ ဟသမဂဇင ၊ ဖ ဖ ဝ ရလ၊ ၁၉၈၇၊ စ ၁၁၂-၁၁၈။ (ဂ) Scoct J.P. George and J.P. Hardima, Gazetteer of Upper Burma and Shan States, Part 2, Vol.2, 1900. pp 740-741 ၃၃(က) အ ခပမနမ ငင ရ သမင ၊ ပထမတ၊ ရနကန၊ မနမ ဆရယလစလမ စ ပတ၊ ၁၉၇၀၊ စ -၃၈၆ (ခ) Lt. Col. Ba Shin, The Coming of Islam to Burma Down to 1700 AD.

၃၄(က) ဦ လထန ဖ ၊ ရခငတန ဆ ငမဂဇင ၊ English Section, အတ၂၁၊ ၁၉၈၈၊ စ -၁၄၈ ၊ (ခ) Maurice Collis and San Shwe Bu, "Araka's Place in the Civilizations of the Bay," Journal of Burma Research Society (JBRS) fiftieth aniversary publication, (Rangoon: Burma Research Society, 1960), .492. ၃၅(က) D.G.E Hall, History of South East Asia, (London: Macmillan, 1958), p.328 (ခ) ဗလမ ဘရင၊ မနမ ငငသ အစလ မဘ သ ဝငတအ ရ မနမ မင မ က ခ မငခပမ ၊အပဒ ၉-၁၁။ (ဂ) Moshe Yegar, The Muslims of Burma, pp 18-19 ၃၆ အ ခပမနမ ငင ရ သမင ၊ အတ ၁၊ စ ၃၈၇။ ၃၇ M.Robinson, The Coins and Bank Notes of Burma, (n.p., L.H.Shaw edn., 1980), pp.49-50

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 8

သဇ တ (အလရဟ) ဘရင ခတ ငဒဂ ပ ဂ ဇ ပတ (အလယ စရဟ) ဘရင ခတ ငဒဂ ပ

ပ ရနကဖစမ ကခတထ သညကလည တရသည ။38

၁၅၃၁ ခ စတင ရခငဘရင မင ဘငက ဘဂလ ဂရစလတနက ဆနကင တ လနခသည။

ဒတယ မ ကဦ ခတ (၁၅၃၁-၁၆၃၈)၏ ရခငဘရင (၉)ပ အနက (၅)ပ မ မတစလငမဘ အမည

ခခကသည။39

တတယ မ ကဦ ခတဘရငမ မတစလငမဘအမည မခခကပ ။

အဒ ၁၆ ရ စအဆ ပင တင ပ တဂတသည ရခငဘရငထ စစမထမ မ အဖစ ရ ကရလ ခပ န က

ပ တဂ ငရခငဓ ပတသည ဘဂလ ကမ ခတစ လ ကရ ဟ မ ငမတစလငမမ က ဖမ ဆ က

ကနအဖစ ရ င ခ သ စနစ ကငသ လ ခကသည။ ၎င တသည အ ယပည ဂအ မ က အ ခပ နထငကသည။

ရခငဘရင မင ရ ဇ က သည ပခ က အ င င သ အခ ပ တဂ ဒဗရစတ(ငဇငက )က သလင၌ ရခငဘရင၏

ကယစ လယအဖစ ခနထ ခ၏။ ပ တဂဘန တ က မနရစ (Sebastian Manrique) သည ရခငတင ၁၆၂၉ မ

၁၆၃၇ထ နထငခရ ဖမ ထ သ မတစလငမမ က ရခငသ ပ တဂ င ရခငသ ဘ မ ဖငတငပ ခ က င ၊

ပ တဂအစ ရကလည ကန ရ င ဝယမကအ ပ ခ က င သသည မတစလငမမ က ခရစယ နသ သန

ပ ရ မ အ ငမငခ က င ရ သ ထ သည။40

သမင ပည ရင ဒကတ ခင မ င နကလည အရဗတ၏ သ သန ဟ က မ က င ရခင အပအ၀င

အ ရပင ငငမ ၌ အစလ မအမစတယခ က င ၊ ပ တဂတဖမ ဆ ခ သ ဘဂလ မ လမ တင

အဆငမငသ ငပည တတမ လည ပ၀ငခ က င ၊ ၎င တက ရခငရ အရဗ၊ ဟ င ရခငမသ စမ ထ

ရ င ခ က က င ၊ အမ စမ ရခငဘရင၏စကပ ရ လပငန မ ၌ အသ ခ က င ဖ ပထ သည။41

ထ က င ရခငတင အရဗမသ စမ အ ခစက နထငလကရပ ဘဂလ မ လမ စ မ ဖမ ဆ ခရပ ရခင၌

အ ခစက နထငခရ က င တ မင ငပသည။

ပ တဂဘန တ က မနရစသည အစလ မ ငမတစလငမတက မန တ ပ ရခငနန တင ၌

မတစလငမထပတန အရ ရမ ၊ ပည ရငမ သဇ သက ရ ကမက သ၏မတတမ ၌ မ ကမနပ

ဖ ပထ ပသည။ သကယတင ရခငဘရင သရသဓမက တရန နန တင သ၀င ရ ကရ ၌ မတစလငမတ၏

တခန ဆကမ ‘‘စလ မ’’ ခ ကကမဆခရ က င ဖ ပထ သည။ ထ ခတ၌ပင ရခင ဒသမ မတစလငမမ

ဟ ဂ ဖစ န က င (မကဟသ ဟဂသ က င )ကလည ဖ ပထ သည။ 42

၃၈ Lt. Col. Ba Shin, The Coming of Islam to Burma Dow to 1700 A.D ၃၉ U Shwe Zan, The Golden Mrauk U: An Ancient Capital of Rakhine, (Yangon: Rakhine Thahaya Association, 2nd edn, 1997),p-85 ၄၀ Sebastian Manrique, Travels of Fray…1629-1643, Vol.1, Arakan, (Oxford: Hakluyt Society, 1927), pp.101-102 ၄၁ Dr. Khin Maung Nyunt, ''Myanmar Portuguese Relations" Silver Jubilee Magazine, (Rangoon: University of Rangoon, n.d.) ၄၂(က) Manrique, Travels of Fray…, pp.379-388, 335 (ခ) Maurice Collis, The Land of Great Image, (New York: n.p., 1958), pp. 291-292

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 9

ရခငသမင ပည ရငမ ၊ စ ရ ဆရ မ ၏ ရ သ ခကအရ မ ကဦ ခတတင အစလ မ

ဘ သ သက ပ င သမ စ ရပ ဗလမ တည ဆ ကခကပသည။43

န၀မ မ က မ ကဦ ဘရင ခတတင

ဒလမ မ ကဒရ၊ မစ င ဟ မယ အမညရ သ သန ဟ က သမ ရ ကရခပ ငငအ ၌

ဗလမ တည ဆ ကခကသည။ လတကလည အပစလက အစလ မဘ သ သက ပ င ခကသည။

မငဘ က လကထကတင ဆရ မရ၀ က ကနကကခသဖင အစလ မ ဟ က မ လပငန မ ရပဆင သ

ခရသည။44

ရခငဘန တ က ဓည၀တဆရ တ ဦ ဉ ဏကလည ဓည၀တ ရ ဇ၀ငသစ၌ မင ဘ က

လကထကတင အစလ မဘ သ က ပ င က ကယသမ စ ရ က င ဆထ ရ ဝ ရင ငင ရ သမ က ဦ လ

ထန ဖ ကလည ယင အဆကမနကန က င ထ ကခထ သည။ 45

အဒ ၁၆၆၀ တင မဂဘရင၏သ တ တစဦ ဖစသ ရဟ ဂ မင သ သည မဂနန တင ရ ၌ အ ရ နမပ

န ကပမ ငအတ ရခငဘရငထ လ ရ ကခလခသည။ ရခငဘရင စ သဓမကလည ကဆလကခခပ

မကဟသ သ ဘ ဖငပ ပ မညဟ ကတ ပ ခသည။ သ သ ရခငဘရငစတ ပ င သ ပ ၁၆၆၁တင

ရဟ ဂ မင သ အသတခခရသည။ ရဟ ဂ ၏ န ကပမ မ လ သည တ မ ဖစက၍ ရခငဘရငထ၌

ရပ ဖစ သ ကမန လ သည တ စစတပ၌ ပ ပ င အမထမ စခသည။46

ရခငဘရင စ သဓမသည မဂအငပယ က အ လ မထ ခဘ ဘဂလ ၌ ကနဖမ ဆ ရ က ပမတ ခ ရန

ပ တဂမ က အ ပ နခသည။ ရဟ ဂ က ရခငဘရငက သတဖတခင မ မဂအငပယ မသ စ၀ငတစဦ က

စ က ရ ရ ကသဖင မဂပညရင အ ငရနဇဗကစတဆ ပ အ ရဘဂလ ၌ ရခင- ပ တဂ ဓ ပမက

အဆ သတရန ဆ ဖတခသည။ ဒတခတက ဒသတင မ ထကခ ရနသတ ပ ခပ ပ တဂ ငရခငတက

မဂတပက က ခမန ပ စစတ က င င ရမ (ပန ဝ )ကလည သမ ယလကသည။ 47

စစတ က င ကဆ ခင သည ရခငအငပယ က ကယမကဆ ခင ဖစခပ ပ တဂတကလည

ရခငဘရငကစနက မဂအငပယ င ပ ပ င သ ခသည။ ရခငသည ထအခ နမစ၍ စစတ က င က

ပနမရခ တ ပ ။ ထပင မနမ ပည အ ကပင ဒသမ စ ကလည စနလတခရသည။ ရခငအငပယ ကဆ ရခင

အ က င ရင မ ရဟ ဂ င မတစလငမတက သတဖတမ၏အက အဆက က ငသ ဖစခပသည။48

စစတ က င သည ရခငပငဆငမ အ က၌ မက ခဏ ရ ကရခ ပရ ထ ဒသမလမ သည ရခငပည

တင ဒသခမ အဖစလည ရ နခကပသည။

စ ဝဇယမင လကထကတင ရခငတစပညလ ခ ဆ လယကမမ င မတညငမမမ ဆကတက

ဖစ ပ ခသည။ ဤသဖင ရမ ဗ ဒသမ ယမ မဟ သမတမင တကလ သ အခ ရခငအခ က မ ကနပဘ

မနမ မင ဘ တ ဘရ ထ သ ရ ကအကအည တ င ခကသည။ အဒ ၁၇၈၅တင မနမ တက ရခငက

အပ သမ ယ ငခကသည။49

ရခငမမဟ မတမနဘရ က ကလည အမရပရ နပည တ သပင ဆ ငခသည။

ဖမ မခ သ သပန မ စ တင မတစလငမမ လည ပ ၀ငခရ ၎င တအ ကနလ ၊ ဖလဘ၊ သစ ခက၊ ဘငဒ၊

၄၃ ဦ အ ငသ ဦ ၊ History of Arakan, (ရနကန၊ မရတန ပ ပတက၊ ၁၉၅၄)၊ စ ၁၃၂ ၄၄(က) ပ တ ဦ သ ထန အ င ၊ ရခငရ ဇဝငက ၊ (စစ တ၊ ရခငပ ပတက၊ ၁၉၂၆)၊ စ ၇၄ ၊ (ခ) မ ငဆ (လယ ဝ )၊ ကမနမ ယစသမင ၊ (ရနကန၊ အ ငတခနပ ပတက၊ ၂၀၀၅)၊ စ ၃၉ ၄၅ ဦ လထန ဖ ၊ ရခငပညနယတင ရင သ လမ မ ၊ အ ငဘန -က ငစက ရညလပ၊ (ရနကန ပည ဗမ န ပ ပတက၊ ၁၉၈၁)။ စ ၄၇ ၄၆ ဦ လထန ဖ ၊ ရခငပညနယတင ရင သ လမ မ ---၊ စ ၄၈ ၄၇(က) D.G.E H all, Burma, (London: Hutchinson's University Library, 2nd edn 1956), pp.61-62 (ခ) အ ခပမနမ ငင ရ သမင ၊ အတ(၁)၊ စ -၃၉၆ ၄၈ Maurice Collis ad San Shwe Bu, Arakan's Place in the Civilization of the Bay , JBRS, Vol.2, p.497 ၄၉ ဦ ဘသန ၊ မနမ ရ ဇဝင၊ ရနကန၊ စ ပ ငစ နယဇင လပငန ၊ ပနက ရ ဝနက ဌ န၊ ၁၉၉၀၊ စ ၈၉

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 10

င င၊ ကနသစ၊ လကပ၊ ခ င ခ၊ ည ငပငသ င ဆ လကန က ရ မ ၌ နရ ခထ ပ ခရ ယ နတင

ယင မ ဆကမ ရ နသည။ ရခင ဒသအ (၁)စစ တ၊ (၂)ရမ ဗ၊ (၃)သတ င (၄)အန ဟ၍ အပခ ပ ရ ဒသက

(၄)ခသတမတခရ ရဘမ မနမ မတစလငမ စ ဆ တ က ဦ အ ရမ ဝတရမ ဗမ ဝနအဖစ

ဘ တ ဘရ က ခနအပခသည။ ရခင မတစလငမ တစဦ ဖစသ အဗဒလကရငမမ မင ပ မ ၏ က ဒတရ

သက အဖစ ရဓ ငတက ဂဏပ ခနအပခင ခရသည။ နပည တ မ အ ဗဒရဟဟစငနသခငက အ ရခငပညမ

မတစလငမမ အပအဝင တစပညလ ရအစလ မဘ သ ဝင‘‘ပသ’’မ အတက သ သန ပင(ဓမသတမ ခ ပ)

အဖစ ပနတမ ဝငခနအပခသည။50

အဒ ၁၆၈၄ခ စတင ရခငဘရင စ သဓမ ကယလန သ အခ မ ကဦ တင ပညတင မတညငမမမ

ဆကတကဖစ ပ ခရ နန တ စ ငတပဖစသည ကမန လ သည တ မ သည ဘရငမ က နန တင/

နန ခရ တင အဓကကဏမပ၀ငခကသည။51

၁၆၉၂တင ၎င တသည နန တ ကမ ၍ စ ၂၀ မ တစပညလ

လညလညသ လ နခကသည။52

စ ဝဇယမင (၁၇၁၀-၁၇၃၁)နန တကလ သ အခါ ကမနမ က ရမ ဗကန သ

နယနငခသည။ ၎င တသည ရခင လအဖအစည ၌စမ၀ငလက ရခငစက ကသ ပ ဆကသည။53

စ ဝဇယမင လကထကတင ရခင ဒသမမတစလငမမ က ဖ ပခ ပခယမမ လ ရ ရခင မတစလငမ

မသ စက ၃၀၀၀ က သည မနမ ပညမအတင ထက ပ တမ ရ ငခကသည။ အင ၀မ မနမ ဘရင စ နမင က

၎င တအ နရ (၁၂) နရ ၌ အ ခစက နထင စခသည။54

၎င တအ သ ထ ငခ စလမ (သ) မဒ လမ ဟ

ခ တငခကသည။55

၎င တ၏မ ဆကမ သည စမ ရညထကမကမ က င ဘ တ ဘရ ၏တပမ တ ၌

တ ၀န ပ ခင ခရပ ရခငပညသခတကတကခကရ တင လည ခ ဆ ငသ ခသည။ မဒ မတစလငမတအ

သတမ ၌ နရ ခထ ပ ခသည။56

အ လ င ဘရ လကထကတင လက ရည၊ လ ရည ပည၀ထကမကသ

ကမနမ က ငင ရ ၊ စ ပ ရ ၊ အပခ ပ ရ ကဏမ တင ဂဏပသ က င ပ ခင ခခရသည။ ပထမ အဂလပ-

မနမ စစပတင ရနကနက က ကယတကခကခ သ ဗလမ ဦ ရသင င ဦ ရမင တမ ကမနမ ဖစခကသည။

ဘက တ ဘရ က ၎င တကဂဏပ သ အ ဖင ရနကနမ တခမ ပဗလ မ နရ က ပ သန

တ မခခင ဖစသည။

ရခင ဒသကသ သပပက အငဒအ ရယနမ ဦ စ ၀င ရ ကခပ မနဂလကမ ယမ ၀င ရ က

အ ခစက နထငခကသည။ ထ န က အရဗကနသညမ ၊ သ ဘ သ မ င ဆဖ င ၀လ သ တ စငမ

ရ ကရလ ကရ ဒသခမ င ထမ မ ခင က ငဖစ စ၊ အစလ မဘ သ သ က ပ င ခင က ငဖစ စ

မ ကဦ ခတမတငမကတည က မတစလငမမ ရခကသည။ ၁၀ ရ စ င ၁၆ရ စအတင စစတ က င ၊

စငဒဝပ(sadwip) င ရမ (ပန ဝ ) ဒသတမ မတစလငမ ဘဂလ လက အ က င ရခငဘရငမ လက အ က

အပနအလနက ရ ကလကရခရ ရခင င ထ ဒသမလမ အက ယ က မ၊ ဆက ယမ၊ ကနသယမ င

ထမ မ မမ ရ နခပသည။ ထမသ မက ထ ဒသမ သ အ ရဗကန ဆယ၊ ပ ရန၊ တရက၊ အ ယ မ ကပင င

အ ဖဂနနစတနမ မတစလငမမ အဆကမပတ လ ရ ကလကရခကပသည။ ရခငဘရင နရမတလသည

၅၀ န ကဆကတ ၃၊ ဘ တ ဘရ ၏ပသမ အတကပနတမ ၅၁ D.G.E Hall, History of South East Asia, p.341 ၅၂ အ ခပမနမ ငင ရ သမင ၊ ပ ထမတ၊ စ -၃၉၇။ ၅၃ Moshe Yegar, The Muslims of Burma, p.24 ၅၄(က) Ba Shin, The Coming of Islam to Burma Dow to 1700 AD (ခ) ဆရ ဦ ဘ ခယ၊ ဗမ မတစလငမတ၏ ရ ဟ င အတ ပတ၊ (စစကင ၊ မသန ပ ပတက၊ ၁၉၃၉)၊ စ ၃၉-၅၄ ၅၅ W.B. Tydd, Sandoway District Gazetteer, Vol.A, (Rangoon: Government Printing and Stationary, 1912), p.19 ၅၆ Ibid

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 11

အဒ ၁၄၃၀တင ရခင ထ နန က ဂ ရစလတန(ဘဂလ )၏အကအညဖင ပနရခရ မ ကဦ မ တည ထ ငပ

ဗလခ ပက ၀လခနစစတပ င ဗလခ ပက စနဒခ နစစတပမ က အ ခစက နထင စခရ မတစလငမဦ ရ

တ ခပသည။ ထမသ မက ပ တဂမ ရ ကလ သ အခ ဘဂလ မမတစလငမမ င ဟ မ က ဖမ ဆ ၍

ရခငသ ကနအဖစပခရ မတစလငမမ ဆကမ မ ရခငဘရင၏ စကပ ရ ကဏမ ၌ တ ၀န ပ ခရပ

အ ခစက နထငခကပသည။ န ကဆ မဂမင သ ရဟ ဂ သတခရမ န ကတင မတစလငမမ ရခင၌

အ က င မကဆင ပ ရခငသဇ လည တစစစကဆင သ ခ က င တရမညဖစပသည။ ထက လ

အသ သ ၌ မတည သ မတစလငမလမ မ အက ၌ဖစ စ၊ ဒသခမ ငဖစ စ ထမ မ မမ က င ကမန၊

ရခငစစတ က င အပအ၀င ရခင-မတစလငမ လမ စအသစမ ပ ထကလ ခ က င တရမညဖစပသည။

၎င တသည ပထမ အဂလပ-မနမ စစပ မတငမကတည က ရခင ဒသတငရ နကသဖင မနမ ငင တင ရင သ

လမ စမ အတင မ ဖစခကပသည။

(ဃ) မနမ ပည တ င ပင မ ပသ မတစလငမမ

မနမ ပည တ ငဘကစန ရ တင ရင သ လမ မ အနက လဦ ရနည ပ သ ဆလ လမ မ

အ က င က အ လ ထ ဖ ပက သ လည ၎င တ ငအတရ နကသည ပသ လမ အ က င လစလ

ထ သညက တရပသည။ သမင က မရငမ ဗလမ ဘရငက က က ခတ အလန၌ ဆလ င

မ လ လမ တသည အဆငမင သ ယ က မရခပ မနမ ပည၌ နခက က င ၊ န ကထပလမ သစ

မ ၀င ရ ကလ ခကရ သတသည မနမ ပည တ ငပင သတန ပခင ခခ ရ က င ဆထ ပသည။57

ဗတသ ခတသန ခ ငစ ရင မ တင ၎င တအ ‘‘မ လ ’’လမ ဟ စ ရင က ကယထ သညက

တရသည။ မတမ မ၏ အပခ ပ ရ က မတ တဖကအတင ရ မ တ ၀န (၁၉၆၆-၁၉၆၇) ယခသ ဒသခ

စ ရ ဆရ မ င ပခမ က ဆလမ သ မက ပသ မ သညလည မနမ တင ရင သ လမ စတစခ

ဖစ က င ၊ အ က င သ ၎င တသည မနမ ပညသ လနခ သ စ ပ င (၅၀၀) က ကပင တစစစ ရ ကရပ

အ ခစက နထငခကသမ ဖစ က င ၊ ယခအခ တနသ ရတင ၊ က သ င ၊ ဘတပင င တနသ ရမ နယ

မ င ယင မ နယမ ၏ က ရ ၃၀ က တင အ ခစက နထငလကရက က င ဖ ပထ သည။58

ပသ တသည မ လ ယ က မက ကငသ က သ မတစလငမမ ဖစကပသည။

တနသ ရတင တင ပသ မ အပင မတ ဒသ၌ အရဗ၊ ပ ရန င ဒသခတမ ပကဖ လ သ

ဒသခမတစလငမမ လည ရ သ သည။ ၎င တသည မနမ စက ၊ မတစက ပ ၍ မနမ ယ က မက

ကငသ ကသည။ မတသည အဒ ၁၂ ရ စက ပဂလက အ က၌ရပ ၁၄ရ စတင အယဒယ (ယ ဒယ )

လက အ က၌ရခသည။ ယ ဒယ လကထက၌ရစ မတ ဒသစ ပ ရ မ ယ ဒယ မ မတစလငမတ

အပခ ပမ အ က၌ ရ နခပသည။ (၁၈)ရ စတင မနမ တပနလညအပခ ပ ငခပ ၁၈၂၄ခ စ အဂလပ-မနမ

ပထမစစပအပ ဗတသတက သမ ယခခင ဖစသည။59

ပသ မ င ဒသခမတစလငမမ သည ပထမ

အဂလပမနမ စစပမတငမကတည က တနသ ရတင ၌ အ ခစက နထငခက သ တင ရင သ မ ဖစက

ပသည။

၅၇ ဗလမ ဘရင၊ ပည ထ ငစမနမ ငင တ သမင ၊ ရနကန။ ပညသအလင ပ ပတက၊ ၁၉၆၃ (အဌမအကမ)၊ စ -၂၅-၂၆ ၅၈(က) မ င ပခမ (မတ)၊ ဓ တ ပက ပ သ မတသမင မတတမ မ ၊ (ရနကန၊ စစသည တ စ ပ၊ ၁၉၈၉)၊ စ ၁၇၄-၁၈၁ (ခ) မ င မ ငက (မန )၊ ‘‘ပသ မတစလငမမ ’’ အစလ မသတစ စ င ၊ ၁၉၉၁ ၊ ဝငဘ လ၊ စ ၈၉-၉၁ ၅၉ Maurice Collis, Siamese White (London: Faber and Faber, 1936)36-39

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 12

(င) ကသည မတစလငမမ ရ ကရခင

၁၈၂၄ခ စ၊ ပထမအဂလပ-မနမ စစပမတငမကပင မနမ ကမ တန မ မ ၌ လည က င ၊ ပညမ င

မင နပည တ မ တငလည က င မတစလငမမ အ ခစက နထငခ က င ပညတင /ပညပ သမင

မတတမ မ အရလည က င ၊ သမင ၀ငအ ဆ ကအအ၊ အထမ အမတမ အရလည က င အခငအမ

သရ ငပသည။

၁၈၂၁ခ စတင စစသက မဟ ဗ လ ငစစသညမ သည မငမမသကဖစ န သ အ သပည

(ကသည ပည)က ၀င ရ ကတကခကခရ အ င ငခသဖင ကသည သပန လ သ င က က ဖမ ဆ

ခ ဆ ငလ ခရ မတစလငမမ လည ပ ၀ငခပသည။60

ယခအခ ကသည မတစလငမ အနည ငယသ

မနမ ပညအထကပင ၌ ရပ တ သည။

(၄) ပသ၊ ဇရဘ ဒ င မနမ မတစလငမဟ သ ပနတမ ၀ငလမ အမည(၃)ရပ

(က) ပနတမ ၀ငပသ

ပဂ ခတမစ၍ ပသလမ ဟအမညတငခ သ မ ယမ က မနမ ဘရငမ ခတအဆကဆကတင

သ ခ န မ င လပစ မမ သတမတ ပ ခင ၊ ဘရငတပမ တင သ ခ တပဖမ ဖ စည ပ ခင ၊

အဆငမငရ ထ မ ၊ မ ၀နမ အထ ခ မငခင ၊ ဘရင၏အထ ယကညစတခရ သ ကယရ တ တပ င

ရ လက တပမ တငထ ရခင ၊ စ ပ ရ ၊ သတမန ရ င ထ ကလမ ရ မ တငလည အထ ယကည

အ ထ ခရခင ၊ စ ပ င အ ပည တငလည ပသတက မနမ စ ပက ခစမတ ခင စသညတ က င

ရခင ဒသအပအ၀င ငင တ တစဝမ လ ရ တင ရင သ အစလ မ ဘ သ ၀ငတအ ‘‘ပသ’’လမ ဟ သ

အမညသ ၍ အ ဗဒရဟဟစငနသခငက က ဓမသတမ ခ ပ ခနအပ က င ငင တ ပနတမ က သကရ ဇ

၁၁၆၉ခ၊ တန ဆ ငမန လပည က ၃-ရက န ထတပနခပသည။

ဤသဖင စစသက မဟ ဗ လ၏ လက တစဆဖစ သ နမ ဂဏရတဘရ ခနဆပဗလ င

ရရ တ ကမတစလငမစစသညမ ၊ တတယအဂလပ-မနမ စစပတင ပင ပင ထနထနတကပဖစခ သ

မင လခတပမ မတစလငမတပမ ဦ ဘ က ငတပသ မ ၊ တ ငတင က စစ က င ခ ဗမ -မတစလငမ

ဗလခ ပဦ ခ င မတစလငမတပသ မ သမင ၀င ပ ထန ခသည။ အထ သဖင ရတန ပ ခတတင ဗမ -

မတစလငမမ အထ ဖ ဖ ခရ မင တန မင တရ က က မနမ ဟ ဂ မ အတက မကဟမ ၌ ဒ င တဆပ

ခတထ သည ဇရပက လ ဒန သညထ ဂဏပ ခ မငခပသည။61

စ ပအရ ၌လည စ ဆ တ က ဦ ၏ ဘဂလ သ လက ၅၅ ပဒမ မနမ စ ပ လ က၌ အ စ ဆ

ငငခ ခရ သ မတတမ အဖစ က က ခပသည။ မနမ ဂတပည ရငက မလလ အလ ခ ဦ မ င မ င

လတက ဂတဝ သ ဓနကမ က ပ စခပသည။ မနမ စ ပ၌ မ ငရင မ င-မမယမ၀တ (၁၉၀၄)သည

ပထမဆ ဟဆ သ လည ယင ထက ၁၅ စ စ ၍ မနမ မတစလငမတက ဟ တငတ ယသတ တ က က

ပ ပထတ ဝခပ ဖစပသည။ မနမ ငငသမင က မရငမ ဗလမ ဘရင၏ ‘‘မနမ ငငသ အစလ မဘ သ ဝင

တအ ရ မနမ မင မ က ခ မငခပမ ’’စ တမ ၌လည က င သမင သ တသ ရဘဦ ဘဦ ၏ ရမန အ စ

တစရ ပည မနမ မတစလငမတ၏ အတ ပတ၌လည က င အ သ စတ လလ ငပသည။

၆၀ ကန ဘ ငဆကမဟ ရ ဇဝငက ၊ ဒတ၊ စ -၂၆၈-၂၆၉။ ၆၁(က) မနမ မင အပခ ပပစ တမ င ဘ တ ဘရ ၏ ရ ဇသတ ခ သ အမန တ တမ က ၊ စတတပင ၊ ရနကန၊ အစ ရပ ပတက၊ ၁၉၇၃၊ စ -၁၇၆ (ခ) န ကဆကတ ၃

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 13

(ခ) ပသမ ဇရဘ ဒသ

မနမ ပညသည ဗတသတလက အ ကက ရ ကသ ပ န က ဗဒဘ သ ကလ ဏယဝအသင

(YMBA) ပ ပကလ ခ သ အခ ဗ မ မတစလငမဆဆငယတ (Burman Muslim Society) ပ ပကခပသည။

မနမ အသင ခ ပက (GCBA) ပ လ သ အခ မနမ မတစလငမ အသင ခ ပက (GCBMA) ပ ပကခပသည။

ဒဗမ အစည အ ပ လ သ အခ ဗမ မတစလငမ က ရ အဖမ ပ ပကလ ခပ မနမ လတလပ ရ

အတက အခ တင ရင သ မ င လကတပ၀င ဆ ငရကခကပသည။

၁၉၂၀ပည စ ပထမ က ငသ သပတ ခင ဆ င(၁၁)ဦ တင ဦ ဘရင(သတ)မ ရခင မတစလငမ

တစဦ ဖစပသည။62

ထစ က ဦ ရ ဇတအပအ၀င မနမ မတစလငမ က င သ မ သညလည အနစန ခက

ပ ဝင ဆ ငရကခကပသည။63

၁၉၃၀ပည စ ဆရ စ တ ငသလယသမ အ ရ တ ပက တင (က)အဆင ဂဠ နတပသ က ဦ ဒ ဒ င

ဗမ မတစလငမမ ခစမ စ ပ ဝငခကပသည။

ရနကနတကသလ က င သ မ သမဂ(တကသ)ဖ စည ရ ကဦ ဆ ငခသမ မ မနမ မတစလငမ

ဦ က ခင(ဖစ မ က ရ ဥက ) င ဦ ရ ရစ (တကသစည မ ဦ ဆ င ရ ဆခသ) တဖစကပသည။ ထစ က

ရနကနတကသလ၌ နယခ ဘန တ ဘမ ကမသဆရန ဦ ဆ ငအတခသမ ရခငမတစလငမ ဦ ထန စန

(သတ)ဖစခပ အ ရ ယခခရပသည။64

ထ န က သသည တ.က.သ၏ ပထမဆ ဥက အဖစ ရ ခယခခရပသည။

‘‘ထ န သ ငရ ခ ’’ဟ သ ဆ င ပ က င (၂၁-၂-၁၉၃၆) နတင က က င ထတခရပ မက မ

အ ဝမဂဇင အယဒတ က အ ငဆန လည အ ရ ယခရ တ မညဖစရ ၁၉၃၆ခ စ၊ ဒတယ က င သ သပတ

က ကဦ ဆ ငသ ခသမ တ.က.သ၏ ဒ-ဥက ဖစသ ကရ ရစ ဖစခပသည။65

ထ က င ဗမ ငငလ ဆငရ

က င သ မ သမဂ (ဗကသ) စတငဖ စည ခရ တင ကရ ရစ ( န င၀နက ဖစလ သ)သည ပထမဆ ဥက

အဖစ ရ ခယခခရပသည။ မတစလငမတ၏ ရဝ သ နယခ ဆနကင ရ လပရ မက သတပ ငမည

ဖစပသည။66

မနမ မတစလငမတသည နငငခ သ တ၏ ဘ သ ရ သဇ ၊ နငင ရ သဇ ၊ ယ က မ သဇ

လမ မ ခင တက ဆနကငခရ ‘‘မနမ စ သည မနမ မတစလငမတအဖ’’ဟ သ က က သဖင

မနမ မတစလငမပည ရ ကနဖရငမ က ကင ပခကသည။ ထစ က မနမ စ ပက အ လ မ ပ လ သ

အ ယမတစလငမတ င လမ ခခကရ သရယသတင စ အပအ၀င မနမ သတင စ မ က ကဆခ က

ခကပသည။67

ဗတသအစ ရအ နဖင ၎င တ ငဆကဆ ရ အဆင ပသည အ ယမတစလငမမ က ဗမ မတစလငမ

တထကပ၍ မက သ ပ ဆကဆသည။ ဗမ မတစလငမတကမ ဗမ င ပ င ၍ ဆနကငမပ ၍ မလလ ခကပ ။

ထ က င ၁၉၃၁ခ စ သန ခ ငစ ရင က ကယရ တင ပသမ အဖစ ပနတမ ၀ငခကသ မနမ မတစလငမ

တအ ‘‘ ဇရဘ ဒ’’ဟ မခ ခ ဝ က စ ရင က ကယခပသည။ ၁၉၃၇ခ စ၊ ဧပလထတ မနမ အလင င

၆၂ န ကဆကတ ၆၊ ‘‘၁၉၂၀ပည က လပသပတ မ က က င သ ခ င ဆ င ပထမ(၁၁)ဦ ၊ ဒ ငဂ နယ၊ ၁၅-၁၁-၁၉၇၁ ၆၃ န ကဆကတ ၁၅၊ အ ရ ပ သ အမ သ ဆရ က ဦ ရ ဇတ ၊ မနမ အလင သတင စ ၊ ၂၈-၁၀-၁၉၉၅ ၆၄ န ကဆကတ ၇ ၊ ‘‘ရနကနတကသလ သမဂ၏ ပထမဆ ဥက ကထန စန ၊ အ ဝဂ နယ ၊ ၁၅-၁-၁၉၇၁ ၆၅ န ကဆကတ ၈ ၊ ‘‘ရနကနတကသလ ခ ကခ ခ သ န’’ အ ဝဂ နယ၊ ၁၅-၂-၁၉၇၁ ၆၆ န ကဆကတ ၉ ၊ တကသဥက မ ဦ ထန စန င ဦ ရ ရစတ၏ဓ တပမ ၆၇ န ကဆကတ၁၀ ၊ မနမ မတစလငမပည ရ ကနဖရငမ င တင ပညခစစတ

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 14

စသစမဂလ သတင စ မနမ မတစလငမ ဆ င ပ ၌ ၁၉၃၁ခ စ အစ ရသန ခ ငစ ရင ငပတသက၍

မနမ ပညရ မတစလငမလဦ ရက ၅၈၄၈၃၉ ဟ ဖ ပထ ရ ---

(က) မနမ ပညသလ ရ က နထငက သ အ ယမတစလငမ ၁၇၂၈၃၃

(ခ) မနမ ပည၍ မ ဖ သ အ ယမတစလငမမ ၂၂၃၇၆၁

(ဂ) မနမ တင ရင သ မတစလငမမ

၁။ မနမ လမ စစစစ ............................................................................................. ၂၇၅၆

၂။ လကခင လမ ..................................................................................................... ၄၄

၃။ မလမ ................................................................................................................ ၁

၄။ တယလမ ........................................................................................................ ၁၉၆

၅။ ပသ (မ လ )လမ ........................................................................................... ၆၃၂၂

၆။ မနလမ ............................................................................................................. ၈၀

၇။ ကရငလမ ........................................................................................................ ၂၈၇

၈။ ပန သ လမ .................................................................................................. ၁၄၂၇

၉။ ရခငမစလင .................................................................................................... ၅၁၆၁၂

၁၀။ ဇရဘ ဒလမ ............................................................................................. ၁၁၇၁၅၁

၁၁။ ကမနလမ ...................................................................................................... ၂၆၇၀

၁၂။ မထ လမ ..................................................................................................... ၄၆၈၁

(ဃ) အခ မစလငမ ..................................................................................................... ၁၀၁၈

စစ ပ င ၅၈၄၈၃၉

(ဂ) ဇရဘ ဒမ မနမ မတစလငမ (Burman Muslim) သ တရ ဝင အမည ပ င ပ ခခင

ဗမ မတစလငမတ၏ နစန ခကမ ငစပလ ၍ လနဒနမ စ ပဝင ကနဖရငတင ရ တ ငက ပတမ

ဗမ မတစလငမ၀တလ တ ရ ဦ အ ငသင က တငပခ သ လည အ ယသ မတစလငမတ၏ ကနကကမ င

နယခ ပ လစ က င အရ မထငခပ ။ ဤသဖင ဗမ မတစလငမတ သည အ ယမတစလငမတ င ငင ရ အရ

ရ ထ နခင မခခ ရန က ပမ ခကရ နန ရင ၀န ဦ စ လကထက ၁၉၄၁ခ စ၊ သဂတလ(၉)ရက နတင

မနမ ငင တ တင ပည ရ ရ ပနက မ၀န မ ကည ခကအမတ ၁၁၁၂ ဖင ‘‘ ဇရဘ ဒ’’ဟ သ အမညအစ

‘‘မနမ မတစလငမ’’(Burman Muslim) ဟ သ အမညက အသ ပ မညဖစ က င ထတပနခပသည။68

(ဃ) ဗမ မတစလငမကနဂရက (ဗမက)၏ တင ပညအက ပ ခကမ

ဖကဆစဂပနဆနကင ရ က လတင မနမ မတစလငမတသညလည ရတန မ တကကစ ပ ၀ငခ

ကသည။ ငငဂဏရည င မ ကန ဝငတဆပရသမ လည ရသည။ မရသမ စ လည ရကသည။

မနမ ငင ရ ခ င ဆ ငမ ခစမ စ က မ ထတ ပ ခသည ဆရ က ဦ ရ ဇတသည ဂပနဆတခ

စတင မင ခ ထ ငမ လတလ ခသည။ ထစ က အထကဗမ ပည ဖကဆစတကဖက ရ ၊ ပညသလတလပ ရ

(ဖတပလ)ဥက က မညသမမလပရဘရ နခရ ရဟန ပ ဥက ဦ ကသလက ဗလ မ င မ င (ဗလမ က တငစ )

ငအတ ဆရ က အ မတ ရပခခရ ဆရ က က ခကခင ပင ထလကခသညထ မ ခစစတပင ထနခပသည။

ဖတပလက ဖဆပလသ အသင ပ င သ အခ ဆရ က မ မ လ တင ဖဆပလဥက င ဗဟဌ နခ ပတငလည

တစဦ ပဂလ ခ င ဆ ငတစဦ ဖစလ ခသည။ ၆၈ န ကဆကတ၄ ၊ မနမ မတစလငမဟ ခ တငရန ငင တ တင ပည ရ ရ ပနက ဝန၏ ၉-၈-၁၉၄၈ နစပ ကည ခက ၁၁၁၂

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 15

ဗလခ ပ အ ငဆန က မနမ မတစလငမတသညလည ယခငက ဗမ မတစလငမ က ရ ကသပင

သ ခ အဖအစည ဖ၍ ဖဆပလ ငပ ပ င ဆ ငရကရန မတ ရပခခကအရ ဗမ မတစလငမ ကနဂရက

(ဗမက)က ဆရ က ဦ ရ ဇတဦ ဆ င၍ ပ မန မ တင ၁၉၄၅ခ စ၊ ဒဇငဘ လ၌ ဖ စည ခသည။ တစပညလ မ

တစဦ ပဂလ ဗမ မတစလငမ ခ င ဆ ငမ င ရပ ဖစ သ ဗမ မတစလငမအဖအစည မ ပ ၀ငခကသည။

ထ န က ဗမက သည ကရငမ နည တ လမ စ အဖတစရပအဖစ ဖဆပလ တပ ပင စတင ပ ၀ငခသည။

၁၉၄၆ခ စ၊ ဇနနဝ ရလတင ဗလခ ပ အ ငဆန ဦ စ သည ဖဆပလအဖခ ပက ၏ ပထမဆ ညလ ခက က

ရနကနမ ၊ ရတဂအလယပစယ၌ ကင ပခရ ဖဆပလအဖခ ပက က ဗမ မတစလငမတ၏ တင ပညအ ပ

သစ ရမက ဂဏပ ခ က ခပ ဗမ မတစလငမတသည တင ရင သ လနည စတရထက သ အခငအ ရ က

ယလက ယ ငသညဟ သ အဆအမတ(၆)ကတငသင ခရ ညလ ခက က အတညပ ထ ကခခကပသည။69

ဗမ မတစလငမကနဂရကကလည မနမ ငငလတလပ ရ ယလင တ ငတန ဒသမ င ပညမ

ပ ပ င ရ အဆက အဆအမတ(၇)ဖငတငခရ အတညပ ထ ကခခကပသည။70

စငစစ ဗမကသည

ပငလမ စက ညလ ခ က ၌ စတငခခခင ဖစပသည။ ထ န က ဗမကကယစ လယတစဦ ဖစသ ဦ ဖခငသည

ဖဆပလ၏ တ ငတန ဒသဆငရ အတင ရ မ ဖစလ ခသည။

ဗလခ ပ အ ငဆန သည လတလပ ရ အတက အက ဖစသည အ ငဆန -အကတလစ ခ ပ ခ ပဆရန

အဂလနသ ရ က နစ ရမ စ ဘ အခ က ဗလခ ပ အ ငဆန သည မမတ၏ ကယစ လယမဟတ၊

ဗမ ခ င ဆ ငတစဦ သ ဖစသညဟ ကနကကခရ ဗလခ ပ အ ငဆန မ အခကအခကလကရ နခသည။

ထအခ ဗမ မတစလငမဦ ဖခငသည တ ငက သ ခကခင လကသ ပ ရမ တကစည ခရ န ကဆ တင

ရမ လထက ဗလခ ပက မမတ၏ ခ င ဆ င အဖစ ထ ကခ က င လထအစည အ ဝ က မ ပလပခသည။

ထ န ကလနဒနသ က နန ပခရ ဗလခ ပ အ ငဆန မ ဆကလက ဆ ခငရရခသည။

ထအ တ အတင ဗမ မတစလငမကနဂရကကလည ၁၉၄၆ခ စ၊ ဒဇငဘ လတင ရနကနမ ၌

ဗမကညလ ခကင ပ၍ လတလပ ရ ရလင ဗမ မတစလငမတသည လနည စအခငအ ရ (Minority Rights)

ယမည လ ၊ သတည မဟတ ဗမ ငအတ လမ စအခငအ ရ (Majority Rights) ယမည လ ဟသညပဿန က

ဆ ဖတကရ တက ရ ကသကယစ လယမ အက အယအဆကပ ခကသည။ အခ ကလည ဗမ

မတစလငမက ဖဆပလက အဆအမတ(၆)ဖင ပ ထ သ လနည စ အခငအ ရ ရယလကသည။ အခ ကလည

ဗမ မတစလငမသည ဗမ ဖစ၍ လမ စအဖစ ရပတညလခကသည။ ည င မရ၍ မခဆ ဖတ သ အခတငလည

မအ ရအတက တည နသဖင န ကဆ ညလ ခသဘ ပတ ဆရ က ဦ ရ ဇတ ဆ ဖတရန ဖစလ ခသည။

ဆရ က ဦ ရ ဇတအ နဖင ဗလခ ပ အ ငဆန င ဗမ ရ ဘ ရဘကမ က ယကညသည။ ငင တ

ဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒ ရ ဆ ရ တငလည ဗမ မတစလငမ ခ င ဆ ငမ ပ ဝင နသည။ လတလပ ရ

ရလင ငငသ အမ အစ တစမ တည သ ရနညဖစ၍ ခခ ဆကဆခရမညလည မဟတ၊ ဦ ရ ရစကသ အ ယ

ငငသ တစဦ သည ငငသ ပ ခငယခလင အခ ပညဝ သ ငငသ တစဦ ကသ အခငအ ရ အပညအဝ

ရ ငမညဖစရ လတလပ ရ ကဦ စ ပ သ အ ဖင ဗမ မတစလငမတ၏ လနည စ အခငအ ရ ကစနက

‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ ဖစသည’’ဟ သ လမ စအခငအ ရ ကယရန ဆ ဖတခကသည။71

ဤသဖင

ဗမ မတစလငမတသညလည ဗလခ ပ အ ငဆန က ခင ဆ ငအဖစ ထ ကခ က င လနဒနသ အ က င

က ခသည။ ၆၉ န ကဆကတ ၅ ‘‘ဖဆပလအဖခ ပက က တင ရင သ လနည စပဿန ရင လကပ’’ ဒ ဒတဂ နယ ၄-၂-၁၉၄၆၊ စ -၃၁ ၇၀ ‘‘ဖဆပလအဖခ ပ၏ ညလ ခသဘငက ’’ ဒ ဒတဂ နယ ၄-၂-၁၉၄၆ ၊ စ ၁၅-၁၆ ၇၁(က) ဆရ ခယ၊ က ပအ က င မ သ က င စရ မ ၊ ရနကန၊ အ င က စ ပ ပတက၊ ၁၉၈၆၊ စ ၂၄၈ (ခ) ကက လ ၊ ဗမ မတစလငမလမ စပဿန ၊ ရနကန၊ ဗမကဌ နခ ပ၊ ၁၉၆၀၊ စ ၄၆-၆၀

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 16

ထ က င ဗလခ ပ အ ငဆန သည အ ငဆန -အကတလစ ခ ပက အ ငမငစ ခ ပဆ ငခ သ

လည လတလပ ရ ယရန တ ငတန ဒသတင ရင သ မ ၏ လက တသ ဘ တညခကရယရန လအပခ

သည။ ထ က င ပငလစ ခ ပခ ပဆ ရ က အပင အထန က ပမ စည ခရ၏။ ဦ ဖခငမ အတင ရ မ အဖစ

အ သ စတ စမ ဆ ငရကခရသည။ ဦ ဖခင၏ ကယ တပငလ စ ခ ပ၌ အ သ စတဖတ ငပသည။

၁၉၄၇ခ စ၊ ဖ ဖ ဝ ရလ (၁၁)ရက နညတင ပငလစ ခ ပခ ပဆရန ပကသ ခရ ဗလခ ပသည

ရနကနပနရန လယ စစ ခင နပဖစသည။ ထအခ ဗမ မတစလငမဦ ဖခငအ နဖင ဗလခ ပက ဖ င ဖ၍

တစညတ အခ န ပ ရန တ င ဆပ ဗလခ ပ၏အတင ဝန ဗလထန လအပအဝင ရမ ပညမရ ဘ မ င က ပမ

ခရ န က န ၁၂-၂-၁၉၄၇ တင ပငလစ ခ ပ ခ ပဆရန အဆငသငဖစသ ခရပသည။72

စငစစ ဗမ မတစလငမ

ကနဂရကသည ရတဂအလယပစယညလ ခ၌ ပငလမ စစက ငခပ ယခလည ပကလန ပ ဖစခသညက သ ပင

အ င က ပမ ခခင ဖစပသည။ တ ငတန ဒသမ င ပညမပ ပ င ၍ ပည ထ ငစမနမ ငင ပ ပက

ခင မ ဗမ မတစလငမ ကနဂရက၏ အဓကစမ ဆ ငမလည ပ၀ငပသည။ ဤသဖင ဖ ဖ ဝ ရလ(၁၂)ရက န

သည ပည ထ ငစ န ဖစလ ခပသည။

(၅) ဗလခ ပ အ ငဆန သည မနမ မတစလငမလမ စမ ကသ မကဘ အ ယ ယဖ မ ကပင

တန တ အခငအ ရ အ မခခက ပ ခခင မနမ ပညသည ၁၈၈၆ မ ၁၉၃၇ အထ ဗတသအပခ ပ သ အ ယ၏ပညနယတစခအဖစ စ ပ င (၅၀)

က နခရ ပရ ပထဝဝင ငင ရ င လမစ ပ ရ အရ အ ယမလမ ဝငထကသ လ မရခပသည။

သဘ ဝတရ အရလည အ ယ+မနမ ကပ မ ပ ထန ခ သ လည အမ စမ မနမ ပညအ ပ သစ

စ ငသ သခကပသည။ နယခ ဆနကင ရ ၊ ဖကဆစ တ လန ရ ၊ လတလပ ရ တကပ င ငင တ

တည ဆ က ရ လပငန မ ၌ အခ တင ရင သ မ ငအတ သမင ဝငပ ဝင ဆ ငရကခကပသည။ စ ပ

ဗမ နမထတ ဝ သ စ ရ ဆရ မ င သ ၏ အ ယ+မနမ ဆကဆ ရ မတတမ ၌ လလ ငကပသည။

အ ယ ယဖ တသည မနမ င အ အတ ပအမ သစ ရစ နထငခ သ က င ၁၉၄၇ခ စ၊

ဇလငလ(၅)ရက နတင မနမ ပည ပညပ ရ ရ ဌ နကကငတယရသည ဝနက ဗလခ ပ အ ငဆန က က ဇ တင

စက ပ က ရ တင ‘‘အ ယအမ သ မ သည မနမ မ င အတအကတည သ အခငအ ရ မ ရက

ပလမမည။ အ ယအမ သ ခင ဆ ငက မ ကလည အထ အ ထ ပ အပသည အခငအလမ က ကယ

စ င ရ ကမမ အလမရပဆကသည။ ဤအခကကပင ဂဏယစရ ဖစပသည’’ဟ ထတ ဖ ပ က

ခပသည။73

အထကပမနခန မ ဗလခ ပတ အ ဇ နညဘဝ မခယမ (၂)ပတအလင ပ ခ သ မနခန ဖစပသည။

ဗလခ ပအ နဖင ဂပန ခတအတင က မနမ မ ခစလငယမ င အ ယအမ သ ခ င ဆ ငမ အက

ပ ပ င ၍ န လညမတည ဆ ကခင ၏ ရလဒမ ဖစပသည။ ထ က င ဗလခ ပသည တင ရင သ

မနမ မတစလငမမ ကသ အ မခခက ပ ခခင မဟတဘ အ ယ ယဖ မ ကလည တန တအခငအ ရ

အ မခခက ပ ခ က င တ မငရမညဖစပသည။

လက တတငလည (၁)ပသ၊ မဒ ၊ ဇရဘ ဒအပအဝင ဗမ မတစလငမမ ၊ (၂)ကမန၊ ရခင-

စစတ က င အပအဝင ရခငမတစလငမမ (၃)ပသ င (၄)ပန သ တအပင အ ယ+မနမ

၇၂ ဦ ဖခင၊ ကယ တပငလ၊ ရနကန၊ ပနက ရ ဝနက ဌ န၊ဆဌမအကမ၊ စ ၁၃၂-၁၃၄၊ န ကဆကတ ၁၄ ၌ လည ကညပ ။ ၇၃ မ င သ ၊ အ ယမနမ ဆကဆ ရ မတတမ ၊ ရနကန၊ စ ပဗမ န၊ ၁၉၆၆၊ စ ၂၂၃

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 17

ကပ မ သညလည ၁၉၄၈ခ စ၊ ဇ ဝ ရလ(၄)ရက လတလပ ရ ကည ခစ က ၁၉၄၇ခ စ ပည

ထ ငစမနမ ငင တ ၊ ဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒအရ အခ တင ရင သ မ နည တ ပညဝ သ

ငငသ မ အဖစ အသအမတပ ခခကရပသည။

(၆) ၁၉၄၇ခ စ နငင တ ဖစည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒအရ မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည

ပညဝ သ ငငသ မ ဖစကသည။ ၁၉၄၇ခ စ၊ ပည ထ ငစမနမ ငင တ ဖ စည အပခ ပပ အ ခခဥပ ဒ အခန (၂)မလအခငအ ရ မ

ငငသ ဖစမ ခ င စ အ ကတင…

ပဒမ ၁၀ တင ‘‘ပည ထ ငစမနမ ငငတဝမ လ တင ငငသ ဟ၍ တစမ တည သ ရသည’’ဟ

လည က င

ပဒမ ၁၁(ခ)တင ‘‘မနမ ငငတင ရင သ တစမ မ တငဖစ သ ၊ သတည မဟတ ဖစခ သ

ဘ ဘ မ အနက အနည ဆ တစဦ မပည ထ ငစ ငငတင ပ ဝငလတ သ အ ဏ ပငနကအတင ၌

မ ဖ သတင သည၎င

ပဒမ ၁၁(ဂ) ‘‘ပည ထ ငစ ငင တ ၏ ငငသ ဖစ သ သတည မဟတ ဤအ ခခဥပ ဒ

စတငအ ဏ တညသည နတင အသကရင နသညဖစပက တင ရင သ အဖစက ရယပငဆငခငရ သ

မဘ စပ မ ပည ထ ငစ ငငတင ပ ဝငလတ သ အ ဏ ပငနကအတင ၌ မ ဖ သတင သည၎င

ပည ထ ငစမနမ ငင၏ ငငသ ဖစရမည။74

ထ က င လတလပ ရ မ ကည မက ဆရ က ဦ ရ ဇတ င ဦ ဖခငတမ မနမ မတစလငမ

ဝနက မ ဖစခကပ လတလပ ရ ကည ပ ခ နတင မနမ မတစလငမဝနက (၃)ပ ရခရ ဗမ မတစလငမ

ဦ ခင မ ငလတ၊ ဗမ ငငသ ခယသ ဦ ရ ရစ င ရခငမတစလငမ စလတနမ မတတဖစခကပသည။

မတစလငမပလမနအမတမ င အဆငမငမတစလငမအရ ရမ စ ရခပသည။

လတလပ ရ ဗသက က ဗလခ ပ အ ငဆန သည လတလပ ရ အတက လမ ပင စ၊ ဘ သ ပင စ ၊

ပညတင ပညပ ဘက ပင စ စည ဆ ငရကခရ ပရ သကဆငရ လမ ပင စ၊ ဘ သ ပင စတ၏

စနလ မမ က န လညခသညအတက ဗမ လမ က ဝဒ င ဗဒဘ သ က နငင တ ဘ သ အဖစ ပဌ န ရ က

ဆနကငခပသည။

ဖကဆစဂပနတအ ပနလည တ လန ရ တင ဗတသအစ ရသည ဒသခရခငမတစလငမမ ဖင V

Force (Victory Force) ဟ သ ထ ကလမ ရ အဖက ဖ စည ပ ခသည။ ဖလမ ရယ ဆ စလင က

ဗတသတပမ ရခငသဝင ရ ၊ ထမတဆင မနမ ပည တ ငပင သ ဆကဝင ရ တင V Force အလနအ ရ ပမ င

တနဖ ရ သ ပ ဝငမက ဂဏပ ဖ ပသ ခပသည။75

အ ယ၊ ပကစတန င မနမ တသည ဗတသထမ လတလပ ရ ရယ တ မညအခ နတင စစတ က င

ဒသမလအခ က နယ ဒလမ ရ မတစလငမအစည အ ခင ဆ င ( န ငတင ပကစတန ငငဝနက ခ ပ

ဖစလ မည)ဂင န ထသ ၍ အန ဂတတင ပ ထန လ မည အ ရပကစတန(ယခဘဂလ ဒရ )တင

မတစလငမအမ စရရ ရခင မ ကပင ကထညသင ရန သတည မဟတ မနမ ခ င ဆ င ဗလခ ပ

အ ငဆန အ ယင ဒသက ကယပငအပခ ပ ရ ပ ရ အတက ဖအ ပ ရန ဆ ခကသည။ ဗလခ ပ

အ ငဆန ကလည မမ၏ကယစ လယ ဦ ရ ရစက စလတ၍ ရခငမတစလငမတ၏အခငအ ရ မ က ဖ စည ပ

၇၄ ပည ထ ငစမနမ ငငဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒ၊ ရနကနမ ၊ မနမ ငင တ အစ ရစ ပ ပတက၊ ၁၉၄၈၊ စ -၂။ ၇၅ Field Marshall W.J.Slim, Defeat into Victory, (London: Cassell, 1956), 147

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 18

အ ခခဥပ ဒဖင အ မခခက ပ ထ ပ ဖစ က င ရင လင ခရ ဂင န က န လည ကနပပ ဗလခ ပ

အ ငဆန ကလည စတမပရန ပနလည ပ က ခပသည။76

ဗလခ ပ ငအမ သ ခင ဆ ငအခ သည လတလပ ရ က ပမ နစ လကတကမ ၌ ၁၉၄၇ခ စ၊

ဇလငလ ၁၉ ရက နတင လပကခခရ ပရ အ ဇ နည(၉)ဦ တင ဆရ က ဦ ရ ဇတ င ရ ဘ က ထ တမ

မနမ မတစလငမမ ဖစကပသည။ စစ ဇလငလ (၁၉)ရက နက အ ဇ နည နအဖစ သတမတကင ပ

ခကပသည။

(၇) ‘‘ဗမ မတစလငမသည ဗမ တင ရင သ ’’ဟသတမတခင ဗလခ ပ အ ငဆန ရခစ က ဗမ မတစလငမကနဂရက (ဗမက)က ဖဆပလ တပ ပငစက တင

ကရငကသ လမ ရ အဖစ ရင ၌ ပ ဝင စခခင ဖစသည။ ဖဆပလ၏ ပထမဆ ညလ ခက ၌လည အဆအမတ ၆

အရ ဗမ မတစလငမတအ နဖင တင ရင သ လနည စအခငအ ရ ယလကယ င က င အတညပ ဆ ဖတ

ပ ခရ ဗမ မတစလငမတက လတလပ ရ က ရတန တငက ယင လနည စအခငအ ရ က စနလတခကသည။

ဗမ ဗဒဘ သ မ က ညရင အစကသဖယ ယကညခကသည။

သ သ ဗလခ ပတကဆ ပ န က၊ လတလပ ရ ရပ န က ဖဆပလ ခ င ဆ ငအခ

စတ ပ င လ ခကသည။ ဗမ မတစလငမဟ သ ဝဟ ရတင ဗမ ဟသညလမ ၊ မတစလငမဟသည

ဘ သ ရ ဖစ၍ လမ ငဘ သ ရ ထ နသညဟ သ စပစခကဖင ဗမ မတစလငမ ကနဂရကက

ဖကသမ ရန ဖအ ပ လ ခကသည။ ၁၉၅၅ခ စ၊ ဒဇငဘ လ(၂၉)ရက နတင ရနကနမ တ ခန မ၌ ဗမကညလ ခ

ကယစ လယမ င တဆရ ၌ ထစ က ဖဆပလ အဖခ ပဥက င ငင တ ဝနက ခ ပဦ ကယတင

တက ရ ကခပ မနခန ပ က ရ တင---

‘‘ဗမက တစခလ က သစ ရ နတအတက န ငကလည ကန တ တက ဆကပ အ က ရမ ဘ၊

ပ င ပ င ပ ရရင ခငဗ တရ က ဇ ရပတယ၊ သပနထစအခ နတန က ဖဆပလရ မကခကဟ

ဇ စ လ ကပရတယ၊ အဒလရတအထ အတင ကသစ ဖ ကသက ဖ ကကတယ။ ဒအခ နမ ဗမကတစခလ က

သစ ရပ ကနရစခတ က မတတမ တငထ ပတယ။…’’

‘‘…ခငဗ တဟ ဗမ တဘ၊ ထ တ က မတစလငမဘ သ ဖစ နတ တစခဘထ တယ။’’

‘‘…ခငဗ တ ဗမက ပသမ ပ ရင တင ရင သ အ နန ငင ရ လပခငရင ဖဆပလထက ဝငပ ။

ဘ သ ရ လပခငရင က ငစထဝငပ…’’။

‘‘ကလ မဟတပဘ ကယကကယ ကလ ခ နရင တ မတတ ငဘ ၊ ကယကကယ စမနစခန

စ စ ကညရင သ ငတယဆတ ဝနက ဦ ရ ရစက မ ကညပ ။ ဦ ရ ရစက သက ကလ ၊ ကလ ခ န

တ တ င အ တ န နပတယ’’ စသညဖင ဗမ မတစလငမတသည ဗမ တင ရင သ မ ဟ ငင တ

ဝနက ခ ပတစဦ အ နဖင အ မခခက ပ သ ခပသည။77

အလ တ ငင တ သမတက ဒကတ ဦ ဘဦ ကလည ဗမ မတစလငမတသည တင ရင သ

အစစအမနမ ဖစက က င သ၏သဝဏလ တင ဂဏပ ဖ ပထ ပသည။ ၁၉၅၆ ခ စ၊ ဒဇငဘ လ(၂၈)မ

(၃၀)ရက နအထ မတလ မ ၌ကင ပသည ပည ထ ငစမနမ ငင တ ၊ အစလ မသ သန ရ ရ က ငစ၏

ပထမအကမ ပညလ ကတ ညလ ခက သ ၂၈-၁၂-၁၉၅၆ နစ ဖင ငင တ သမတက မ သဝဏလ ပ ပခရ တင-

၇၆ C.R.Abrar, Repatriation of Rohingya Refugees, (Chittagong: n.d.), p.6 ၇၇ ဟသ ဝတသတင စ ၊ ၃၀-၁၂-၁၉၅၅။ န ကဆကတ ၁၁ ၌ကညပ ။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 19

‘‘…ပည ထ ငစအတင ပကဖ ၍ ပည ထ ငစအတင မတင နထငက သ အစလ မ ဘ သ ဝင

အ ပင တသည အမနစငစစ တင ရင သ မ ဖစက ပသည။ တင ရင သ အစစအမနဖစကသညအ လ က

ပည ထ ငစမနမ နငင၏ ဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒ၌ ဖ ပထ သညမ သ သန ရ တင တရ သဖင

လတလပစ ယဆ င သ အခငအ ရ ၊ တရ သဖင လတလပစ က ကယ ဆ ကတည င သ အခငအ ရ ၊

ငင တ က အစလ မသ သန တ က ငင တ တငရ န သ က ကယရ ဘ သ တစရပဟ အသအမတ

ပ သ အခငအ ရ ၊ ဘ သ ရ ငပတသက၍ တရ သဖင စည င သ အခငအ ရ မ က အခ ဘ သ ဝင

တင ရင သ မ ကသ အညအမ ရရက လသည။…’’ 78

ထအတ တရ ရ ဝနက ဒကတ ဦ ဧ မ ငကလည ‘‘မနမ မတစလငမဆတ မနမ ပ ပ’’ဟ

လတ တ ၌ တရ ဝင ပ က ခသည။ ၁၉၆၁ခ စ၊ စကတငဘ လ(၁၈)ရက နတင တရ ရ ဝနက

ဒကတ ဦ ဧ မ ငသည အဂလပ-မနမ စဘ သ ဖင ရ သ ထ သည ၁၉၆၁ ဖ စည အပခ ပပ အ ခခဥပ ဒ

(စတတပငဆငခက)ဥပ ဒကမ က တငသင ခရ တငသင ရသည အ က င ရင က လတ တ ၌ရင ပရ ၌---

‘‘တင ရင သ စစစစမနမနဖစတ မနမ လမ ၊ ခင ၊ ကခင၊ ကယ အစရသည လမ မ ၊ မနမ မတစလငမလမ ၊

မနမ မတစလငမဆတ မနမ ပ ပ၊ အသညလမ မ င မနမ ခရစယ နမ ၊ အသညလ တအတက တရ သဖင

က ကယဘ တ ဝနရပတယ။…’’79

(၈) ပသအမ သ ကနရက င မယနယခ ခ င ပ ပကရခင အ က င ရင ဗမ မတစလငမကနဂရက (ဗမက) က ၁၉၅၆ခနစ၊ စကတငဘ လ(၃၀)ရက နတင ဖကသမ ပ လကရ

ယင ကလကမခ ငသမ က ဗမ မတစလငမကနဂရက(ဗမက)သစက အ ကတဘ လ (၁)ရက နတင

တည ထ ငလကကသည။ သ သ ငင ရ နယပယတင ဗမ မတစလငမဟသည လမ င ဘ သ ရ

ထ နသညဟ သ စပစခကရ နခရ ဗမက သစသည ပသ အမ သ ကနဂရက ဟ အမည ပ င ခသည။80

‘‘ပသ’’ဟသည ငင တ ပနတမ ဝင လမ အမညတစရပဖစ၍ ဘ သ ရ ဝဟ ရ င ရ ယကမမရ၊

ငင တ မလည ကနကကမမရခပ ။ ဤသဖင ပသအမ သ ကနဂရကသည စစအ ဏ သမ သ ၁၉၆၂ခ စ၊

မတလ(၂)ရက န န ကပင တငလည ရခပသည။ ၁၉၆၄ခ စ ရ က သ အခ တစပညလ တင မနမ ဆရယလစ

လမ စ ပတ တစခတည သ ရရ တ မည ဟဆက ငင ရ ပတမ ၊ အခ အသင အဖမ ငအတ ရပဆင

လကခရခင ဖစပသည။ ရခငမတစလငမတဘက၌လည မယနယခ ခ င ပ ပကခပ ဗဟအစ ရတပမ တ

မ တက ကအပခ ပခသည။81

ယင သညလည ၁၉၆၄ ရ ကမ အခ အဖမ နည တ ဖကသမ ခခရသည။

(၉) မနမ ငငတင ရင သ လမ စ ၁၄၄ စ ရင ဝင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ မနမ ဘရငမ လကထကက ပသဟ၍လည က င ၊ ဗတသ ခတတင ဇရဘ ဒ ဟ၍လည က င ၊

မနမ မတစလငမဟလည က င ပနတမ ဝငသမင တငလ လအစအ ဝ က မနမ ဆရယလစလမ စ ပတ

ဦ ဆ င သ ခတတင ပညထ ရ င သ သန ရ ဝနက ဌ န၊ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ

၇၈ ပည ထ ငစမနမ ငင တ ငင တ သမတက အဂမဟ သရသဓမ ဒကတ ဦ ဘဦ က ၂၈-၁၂-၁၉၅၆ နစဖင အစလ မ သ သန ရ ရ က ငစ၊ ပထမအကမ ပညလ ကတညလ ခက သ ပ ပသည သဝဏလ ၇၉ ၁၉၅၈-၁၉၆၂ မနမ ငင ရ ၊ တတယတ၊ ရနကန၊ တကသလမ ပ ပတက၊ ၁၉၉၁၊ စ -၁၄၇ ၈၀ ပသဦ ကက လ ၊ မနမ ငင ငအစလ မသ သန ၊ မ လ ၊ ကနသတ၊ ၁၉၉၉။ ၈၁ မနမ စယစကမ ၊ အတ ၉ (၁၉၆၄၊ မယနယခ ခ င)

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 20

ဦ စ ဌ နက ၁၉၇၃ခ စတင က ကယမညသန ခ ငစ ရင အတက ၉-၁၂-၁၉၇၂ နစဖင ‘‘ပစ ရ သင ရန

နက ခက’’ဟ သ စ အပငယတစခ ပ စထတ ဝ ခရ မနမ ငငတင ရင သ ၁၄၄ မ စ ရင ပခပသည။82

မနမ ငငတင ရင သ လမ စ ၁၄၄ မ စ ရင တင မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ က (၁)ရခင

စစတ က င ၊ (၂)မနမ မဆလင (၃)ရခင-ကမန (၄) မဒ (၅)အခ မနမ -အ ယမ ဟ၍ ပထ ပသည။ အခ

မနမ -အ ယမ ဟသည ငငခ သ စ ရင တင ဖ ပထ သ (၁)စစတ က င (၂)ဟ စတနန၊ (၃)တမလ

(၄)တလဂ (၅)ဒင နက (၆)အခ အ ယ င ပကစတနလမ မ (၇) ဂ ရခ လမ မ မဟတ သ လမ က

ဆလပသည။ ထအတ ယနန၊ ကနတန၊ ဖကန င အခ တ တမ သည ငငခ သ စ ရင ၌ ထညသင ထ ၍

ပန သ သည မနမ တင ရင သ မနမ -တ တစ ရင တင ပ ဝင နသည။

ငင တ အစ ရအ နဖင ယင သ တင ရင သ လမ (၁၄၄)မ င ငငခ သ လမ (၂၇)မ က

တ ဝနရသမ သ နက ခက ပ သလ ငင တ ပငသတင စ က မ မလည (၂၃-၂-၁၉၇၃) နတင

တင ရင သ လမ (၁၄၃)မ ရ က င ကမ သ တရ ဝင ကင ခပ ဖစပသည။ ယင ၁၄၃ မ စ ရင တင

အထက ဖ ပပ ရခင-စစတ က င ၊ မနမ မဆလင၊ ရခငကမန၊ မဒ ၊ အခ မနမ အ ယမ ၊ မနမ -တ တတ

ပ ဝငပ ဖစပသည။83

လက တတငလည ယင သ သတမတသညအတင ဆ ငရကခကပ တစပတအ ဏ ရင

ဦ နဝင ၏ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒထကသညအခ နထ မညသညကနကကခက၊ ပ င လခက

တစစတစရ မရခပ ။ ဘဂလ ဒရ ငငရ ဗဒဘ သ က ကယ သ ဒင နကလမ သည ၁၉၇၃ခ စက ငငခ သ

၂၇ မ စ ရင ၌ပ ဝငခ သ လည ဦ နဝင က န ကပင တင မနမ တင ရင သ စ ရင သ ထညသင ခ က င

တရပသည။

ပည ထ ငစဆရယလစသမတမနမ ငင တ အစ ရပနက ရ င သ သန ရ ဝနက ဌ နမ

နငင တ အတင ရ မတစလငမမ င ပတသက၍ ကစရပမ က ရင လင ပလ က င ဖတက ခကအရ ၁၂-၁၀-

၁၉၇၅ နက ငငလ ဆငရ အစလ မဘ သ ရ အဖ က (၆)ဖ မ ခ င ဆ ငမ တက ရ ကခပသည။ ဝနက

ဦ ကကက ဆ ရင ပရ တင---

တင ရင သ မတစလငမမ မ အမ ထ ငစတစစတည မ သ သ ရင မ ဖစ က င ၊ ငငသ တင

လမ င က ကယသညဘ သ လတလပစ ဖင ဥပ ဒအရ အညအမ အခငအ ရ ရ က င ၊ မနမ

စ နယဇင တတင ကလ တန ဟ၍ န က န ငမ ခ ရ အ င ပတပင ပ မညဖစ က င ဆ ရင လင

ခပသည။84

(၁၀) ၁၉၇၄ခ စ ပည ထ ငစ ဆရယလစ သမတ မနမ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအရ မနမ

မတစလငမလအစအ ဝ မ သည ပညဝ သ ငငသ မ ဖစကသည။ အထက ဖ ပပ မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ က ၁၉၇၃ခ စတင ငင တ မ အခ တင ရင သ

မ နည တ မနမ ငင၏ တင ရင သ လမ စမ စ ရင တင ကင ဖ ပ သ မက ၁၉၇၄ခ စ၊ ငင တ ဖ

စည ပအ ခခဥပ ဒအရလည အခ တင ရင သ မ နည တ ပညဝ သ ငငသ မ အဖစ အက အကယ

ပ ထ ခပသည။ အခန (၁၁) ငငသ မ ၏ မလ အခငအ ရ မ င တ ဝနဝတရ မ ခ င စ ပဒမ ၁၄၅၊ ၁၄၇

တတင အ ကပအတင ပဌ န ထ သည။

၈၂ ပစ ရ သင ရန နက ခက၊ ရနကနမ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ န၊ ပညထ ရ ငသ သန ရ ဝနက ဌ န၊ ၉-၁၂-၁၉၇၂- စ ၄၃-၄၆ ( န ကဆကတ ၁ တငကည) ၈၃ ဗလတ ထ ငသတင စ ၂၃-၂-၁၉၇၃ ( န ကဆကတ-၂ တငကည) ၈၄ မနမ အလင သတင စ ၊ ၁၃-၁၀-၁၉၇၅၊ န ကဆကတ ၁၂ တငကညပ ။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 21

၁၄၅။ (က) ပည ထ ငစဆရယလစသမတမနမ ငင တ ၏ တင ရင သ မဘ စပ မ မ ဖ သ အ လ

သည ငငသ မ ဖစကသည။

(ခ) ဤ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒပဌ န သည နတင ဥပ ဒအရ ငငသ ဖစပ သမ သညလည

ငငသ မ ဖစသည။

၁၄၇။ ငငသ တင လမ ၊ အဆငအတန ၊ ဌ န ရ၊ ဆင ရခမ သ ၊ ယ က မဇ တ၊ က ကယရ ဘ သ ၊

အမ သ ၊ အမ သမမ ရ ဥပ ဒအရ ခခ မမရ စဘ တန တညမမ ရ စရမည။85

(၁၁) ဦ နဝင ၏ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒ ပ ပကလ ခင ၁၉၇၄ခ စ ပည ထ ငစဆရယလစသမတမနမ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒက ပဌ န

လကခင သည ဦ နဝင အ တစပတစနစဖင ပလရ ပ ပငခငက တရ ဝငခငပ ပ လကသကသသ

ဖစခပသည။ ၁၉၆၂-ခ စ စစအ ဏ သမ စ က ဗလခ ပက နဝင က ပည ထ ငစစနစသည ငင တ က

ပကစ စသညဟဆခပ ဗလခ ပ အ ငဆန င အမ သ ခင ဆ ငမ ခကခစ တည ဆ ကခရ သ

စည မက ဖကဆ ခသည။ လက တတင စ ပ င (၅၀) ပညတင စစ င သ င ကန မမ သ ရခသည။

ထအပငဦ နဝင က မနမ နည မနမ ဟန ဆရယလစစ ပ ရ စနစ (တခ ပတစနစ)သညသ မနမ ငငက

ကယတင ငမညဟ ဆခသည။ လက တတင မနမ ငငသည ကမ ပ တင ဖ ဖ မအနည ဆ တင ပညမ (LDC)

စ ရင တငပ ဝငခသည။ ဦ နဝင ၏ တစပတအ ဏ ရငစနစ အ ကတင က င သ လငယမ ၊ ဘန တ က

မ ၊ တ ငသလယသမ မ ၊ အလပသမ မ ၊ တင ရင သ လနည စမ စသည အလ ပင စ၊ လ အခငအ ရ

ခ ဖ ကမမ ၊ ဖ ပမမ ခစ ခကရသည။ အလ တ ပဂ ခတမစ၍ တင ရင သ / ငငသ မ အဖစ

ဂဏသက ရစ နထငလ ခက သ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ မ သညလည ၎င တ၏ဖစတညမ

(Identity) င အခငအ ရ မ (Rights) မ ထပ စ က မ က တခစ လ ခကရပသည။

ရခငပညနယရ မတစလငမမ သည ယခငက အမ နည တ အမ သ မတပတင လယကစ

ရရ ငခ သ လည ၁၉၇၄ခ စ န ကပင တင လ ကထ ရန အခကအခမ စတငက တခရပသည။ ၁၉၇၈ခ စ၊

မတလ(၁၇)ရက နတင ပညထ ရ င သ သန ရ ဝနက ဌ န၊ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ နမ

ငငသ င ငငခ သ ခခ ရန နဂ မင စစဆင ရ က ဘ သ တ င မ နယတငပလပရ86

ဘ သ တ င င

မ င တ မ နယမ မတစလငမ စသန န ပ ဘဂလ ဒရ ငငဘကသ ထက ပ တမ ရ င ခကရပသည။

စ ငငည င ခကအရ ၁၉၇၉ ခ စအထ ဒကသည ၁၈၇,၂၅၀ ဦ က မနမ ငငက ပနလညလကခခရ ပသည။87

နဂ မင စစဆင ရ ပလပ နစ က လအတင က ငင တ အစ ရအ နဖင ဤစစဆင ရ သည ရခင ဒသ

အတင ၌သ ဖစပ ပညမမ မနမ မတစလငမတ င မသကဆင က င ၊ မနမ မတစလငမတသည မနမ ငင

ထ ထ င ရ အတက အ ရ ပသမ ဖစ က င စသညဖင ဖ ပခ ကပသည။

ဆ င ပရင အ ငမ ၏‘‘မနမ ငငရမတစလငမမ ’’ ဆ င ပ ၌ အ သ ဖယယ ၏ အင ဝ ရနန တ

ရ က ဗတသသအဖမတတမ (၁၈၅၅)မ ပသ တအ က င က က ဖ ပထ သညအပင---

‘‘…မနမ မတစလငမတသည အခ ဘ သ ဝငမနမ လမ တ င စ ပ င မ စ ပ ရငခမ မစ အတ နထင

လ ခကသည။ ဘ သ ရ ကအ က င ပ ၍ စ ပ ရ အ ဖင သ လည က င ၊ ငင ရ အ ဖင သ

၈၅ ပည ထ ငစဆရယလစသမတမနမ ငင တ ဖစည ပအ ခခဥပ ဒ၊ ၁၉၇၄ခ စ၊ ရနကန၊ ပ ပ ရ င စ အပ ထတ ဝ ရ လပငန ၊ ပနက ရ ဝနက ဌ န၊ ၁၉၉၃၊ စ ၇၁ ၈၆ "Evil-doers Trying to Disrupt Nagamin Project", The Working People's Daily, 7 May, 1978 ၈၇ C.R. Abrar, Repatriation of Rohingya Refugees, p.8

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 22

လည က င ၊ ခခ ပကပခင မရခဘ ပ။ မနမ ငင ထ ထ င ရ တင မနမ မတစလငမမ စ တသည

ထငရ သ အခန ကဏမ ပ ဝငကသည။…’’ ဟ၍ ဖ ပထ ပသည။88

ထအပင ၁၉၈၀ခ စ ဇ ဝ ရလ (၁၁)ရက နတင မ လ ရ ငင၊ က လ လမပမ ၌ စတင ကင ခပ သ

အစလ မစ ဒအဝဟကနဖရငက သ ပည ထ ငစ ဆရယလစသမတ မနမ ငင တ အစ ရကလည ဆရ ခယ89

ဃ ဇမဟမဒဟ ရငမ င ဟ ဂ မ ပ မန ဒ ပတပဝင သ တင ရင သ ဗမ မတစလငမတက တရ ဝင

ကယစ လယမ အဖစ စလတ၍ ငင တ အစ ရအ ပ အထငအမငလမ စသညသတင မ က ရင လင စခ

ပသည။90

ဘဂလမ ဟ စတစခရသည ဒကသညမ က မနမ ငငမ ပနလညလကခရသညက ရ ဇမ နရခ သ

အ ဏ ရငဦ နဝင သည ၁၉၈၂-ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက တထငပဌ န လကပသည။ ယင ဥပ ဒသစတင

ငငသ အမ အစ (၃)မ ခခ လကရ (၁) ငငသ စစစစ၊ (၂)ဧည ငငသ (၃) ငငသ ပ ခငရသ ဟ၍

ဖစပသည။ သ သ ဤဥပ ဒပါ ငငသ ပ ခငရသဟသည ၁၉၄၇ ခ စက ငငသ ပ ခငရသကသ ပညဝ သ

ငငသ အဆငအတန မ မဟတဘ တတယတန စ ငငသ သ ဖစပသည။ ထစ က ပညသလတ တ ဟသည

ဦ နဝင အလက တဆပထ ပ သ အဆငသ ရပသည။

ဤဥပ ဒသစ၏ ပဒမ(၆)အရ ဤဥပ ဒအ ဏ စကသက ရ က သ နတင ငငသ ဖစပ သမ သည

ငငသ အဖစ ဆကလကတညရမညဟ ဆထ ပသည။ သ သ လက တတင ဤဥပ ဒက အသ ခသမ က

အဓကအ ဖင ရခင ဒသရ မတစလငမမ ကလည က င ၊ ယဘယအ ဖင မနမ ငငတစဝမ ရ မတစလငမ

မ ကလည က င ၊ ငငသ သသယပ ခင ၊ လဂဏသက ထပ အ င ပ ဆဆကဆခင အပအ၀င

ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ ဆ ပ စရန အ က င ဖနတ ပ သကသ ဖစလ ခပသည။ ပသငလကဏ က

ကည၍လည က င ၊ က ကယသညဘ သ အစလ မက အ က င ပ ၍လည က င ခခ ဆကဆမမ

ပ ပကက ယ နတင မနမ ပညအဝမ ၌ အမ သ မတပတင/ ငငသ စစစ ရ ကဒ မရ သ သ မတစလငမ

မ ကမ စ ရ နပသည။ တကသလမ ဘရပလက မတပတငမပ င၍ ဘလကမတမရသ မ စ ရသည။

အ ဏ ရငဦ နဝင အ နဖင တင ရင သ လမ ပ င (၁၄၄)မ ရခသညက သ၏ဆ ဖင (၁၃၅)မ သ

လ ခလကပသည။ ဖယရ ခရ သ စ ရင ထ၌ (၁)မနမ မဆလင (၂)ရခင-စစတ က င (၃) မဒ

(၄)အခ မနမ အ ယမ စသညတလည ပသ ခရ တင ပညအ ပ သစ ရစ နထငခက သ မနမ

မတစလငမလအစအ ဝ မ က အဓမအ ငကငခင င ယကညမက အလသ စ ပ ခင သ ဖစပသည။

ထအခ နမစ၍ မနမ မတစလငမသမင ရ ရ မ င ပတသက သ စ ပမ က စ ပစစစ ရ မ

ထတ ဝခငပတပငထ ခရ မနမ လထမ မနမ မတစလငမတက ‘‘ကလ ’’ ငငခ သ ဟ ထငလ ကပသည။

ဦ နဝင အ နဖင ဘဂလ ဒရ ငငမ ဗဒဘ သ က ကယ သ ‘‘ဒင နက’’လမ က မနမ

တင ရင သ လမ စထသ သတသင ခပသည။ တင ရင သ ဖစထကသက တင ရင သ ပ ခင က ကဆ

ရမညဖစ သ လည ပဂ ခတမစ၍ သမင က င အရ ခငမ စ ဖစတညခ သ မနမ မတစလငမ လအစ

အ ဝ မ က (ကမန-မအပ) တင ရင သ စ ရင မပယက ငငသ သသယပ စခင မ တရ မတမ

ကင မ သ ၊ လပရပသ ဖစခပသည။ ထ က င တင ရင သ လမ ၁၃၅မ ထ၌မပ၍ တင ရင သ မဖစ ငဟ

ဆသမ သည အ ဏ ရငဦ နဝင ၏ အဓမကငမက ထ ကခခင သ ဖစပလမမည။

၈၈ လပသ ပညသ နစ သတင စ ၊ ၉-၅-၁၉၇၈၊ စ ၄-၅ ၈၉ န ကဆကတ ၁၆၊ ငငဂဏရညပထမအဆင ၊ ဆရ ခယ၏အတ ပတ ၉၀ လပသ ပညသ နစ သတင စ ၊ ၁၉-၁-၁၉၈၀ က မသတင စ ၊ ၁၉-၁-၁၉၈၀ န ကဆကတ ၁၃ တငကည

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 23

(၁၂) နယစပလမ စမ ပဿန တ တ ငင၏ လနည စတင ရင သ မ ၌ လဆ ၊ ဝ၊ လ ဟ င ဂ န ဖ တသညလည ပ ဝငသည။

ထင ငငရ တင ရင သ လမ စမ တင လဆ ၊ လ ဟ၊ အခ င ကရငတ ပ ဝငသည။ ဘဂလ ဒရ ငင

လမ စမ တင သက င မရမက တ ပ ဝငသည။ အ ယ ငင တင ရင သ လမ စ မ တင ခင င န ဂတလည

ပ ဝငသည။

ဖ ပပ လဆ ၊ ဝ၊ လ ဟ၊ အခါ၊ ကရင၊ ခင ၊ န ဂ၊ သက င မရမ က စသညလမ စတ၏ အမ တ

အ ယတမ သည မနမ ငငတင ရင သ လမ စမ စ ရင တငလည ပ ဝင နပသည။ သ သ ၎င တ၏

အမ တ အ ယတမ သည မနမ ငင င နယနမတဆကစပ န သ အမန ခင ငငမ ၌ရခင က င

မနမ ပညရ ၎င လမ စမ ဟ တင ရင သ မဟတ၊ ငငခ သ ဖစသညဟ သတမတ၍ မရပါ။

ဘ ဂလတင မတစလငမမဟတပ ။ မတစလငမတင လည ဘဂလမဟတပ ။ ဘဂလမတစလငမရသလ

ဘဂလဗဒဘ သ မ စ ရပသည။ ဘဂလ ဒရ-မနမ နယစပတစ လ ကတင ဘဂလဗဒဘ သ မ စ

နထငကပသည။ တစဖက ငငမ ဘဂလမ မနမ နငငတင သ တရ မဝငခ ဝငခင မ တစမ သ လ ကစဖစ၍

ကန ကက တ ဆ ရမညဖစပသည။ သ သ ဤကစက ကယတယ ဖရင ရ တင----

(၁) ရခင ဒသမမတစလငမမ သည ဘဂလမ င ဘ သ တ၍ ခ ဝငသမ ဖစသည။

(၂) ဘဂလမတစလငမမ သ ခ ဝငကသည။ ဘဂလဗဒဘ သ မ ခ မဝငက။

(၃) ရခင ဒသတင မညသညအခကမ အစလ မဘ သ မရခ၊ မတစလငမလည မရခ။

(၄) ရခင ဒသတင တင ရင သ အစလ မဘ သ ဝငမ မရခ၊ လတလပ ရ ရပ န က ဥပ ဒအရ ငငသ

ပ ခငရခသ မတစလငမမ လ ဝမရ။ ထ က င ရခင ဒသကမတစလငမ မ သည ခ ဝငလ သ ဘဂလမ

ဖစကသညစ သ တစဘကသကအမငမ အစမ ကင ရန လအပပသည။

စငစစ ရခင ဒသတင ၁၈၂၄ခ စမတငမကတည က တင ရင သ အစလ မဘ သ ဝငမ ရခ၍သ

၁၉၇၃ခ စ မနမ ငငတင ရင သ လမ စမ စ ရင တင ရခင-စစတ က င င ရခင-ကမနဟ သ တင ရင သ

အမညမ ပ ဝင နခင ဖစပသည။ ထ က င ဘဂလခ ဝငသမ ရ ဆ ငရကရ တင---

(၁) လတစစ၊ ပတတစခက ဆ ငရကရမညကစမ မဟတဘ ငင တ အစ ရ င ကလသမဂတ

ပ ပ င အ ဖရ ရန

(၂) သသယရသမ ကစစ ဆ ရ တင ခ ဝငလ သ ဘဂလမတစလငမမ သည ရခင မတစလငမမ အတင

ရ ဝင န ငသလ ခ ဝငလ သ ဘဂလဗဒဘ သ မ သည ရခငဗဒဘ သ မ အက ရ ဝင န င

က င သတပ ရန။

(၃) ဘဂလခ ဝငလ သညဟ သ အ က င ပခကဖင ရခင ဒသရ ကမနအပအဝင ရခငတင ရင သ

အစလ မဘ သ ဝငမ ၊ နငငသ ရခငမတစလငမမ ၊ ငငသ ပ ခငရပ ဖစ သ ဘဂလ င အ ယ

ယဖ မ င ၎င တ၏ အဆကအ ယမ အ ငငသ သသယပ ခင ၊ လဂဏသက ထပ သ

ဆကဆမမ မ ၊ ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ ဆ မမ စသညတမရ စရန ကည စ င ရ ကမ

အထ လအပပသည။

ထအပင ရခငပညနယမ ရခငဗဒဘ သ ည န ငမ င ငင တ အတင ရ ပညသ ပညသ

မ အ နဖငလည နယစပပဿန င ဒကသညမ အ ရ ဖရင ရ တင ဘ သ တရ မ က ပဆ သ

မတ တရ ကလည က င ၊ ဒမက ရစ င လအခငအ ရ ၏ အ စသ ရမ က လည က င ၊ လသ ခင

စ န ထ ကထ ခင တရ က လကကငထ ရမညဖစပသည။ အ က င သ မနမ ငငမ ငင ရ

ဒကသညမ ၊ စ ပ ရ ဒကသညမ င ဘ သ ရ ဒကသညမ သည မမတ င ဆမ မ တ သ ကမ ငင

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 24

အဝမ တင တရ ဝင သ လည က င ၊ တရ မဝင သ လည က င ခလလကရက၏။ အဆင ပသညဖစ စ၊

အဆငမ ပ သညဖစ စ မ ရပ မ အမ ငငသ ပနလ လကသည။ ထ က င မမတ မ၌ မ ဖ သ ဒကသညမ

အတကကလည မတ တရ ဖင ကယတယ ဖရင ခင ဖင တင ပည၌လည က င ခ မဂလ ပ မ င

ပသည။

(၁၃) လမ အမည ပ င ခင ယ နမနမ ငင၏ တင ရင သ လမ ၁၃၅မ က လလ လင ဒရင၊ ဇယပ၊ ခ ၊ ဇ တ င၊ ပနမ ၊

လမ ၊ ရဘန၊ စ(ဆ)၊ တင လယ၊ တင လ လမ စမ သည မနမ ငင တစ ငငလ တင စစ ပ င

လဦ ရ(၁)ဦ စမသ ရ က င န.ဝ.တ ခတ စ ရင မ တင ဖ ပထ ပသည။ အလ တ တစပညလ တင

စစ ပ င လဦ ရဆယဂဏန မပငမပည သ လမ စမ လည ရပသည။

ထ က င လဦ ရဆယဂဏန မပငမပည သ လအစအ ဝ တ၏ အ ခခလအခငအ ရ မ က

လ စ ပလင သမင က င အရ ခငမ စ ဖစတည န သ လဦ ရ သန ငခလကရပ မနမ ငင

တင ရင သ ၊ ငငသ စ ရင မ အဓမအ ငကငဖတခရ သ မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ မ က မလအခင

အ ရ အတင ပနလညရရ စရန ဒမက ရစ င လအခငအ ရ လလ သတင ၊ အမနတရ က လလ သတင

ကညပပ ပ ပ ရန တ ၀နရကပသည။

လမ တစမ ၏အမညက အခ လမ တစမ က ဝင ရ ကစကဖကပငခငမရပ ။ မမတကမ ၊ မမတပဌ န

ပငခင လမ တင ၌ရပသည။ မမလမ ၏အမညက မမလမ ကသ ပဌ န ရမညဖစပသည။ ထအတ

လမ တစမ ၏အမညသည အ က င တစစတစရ က င မသင တ ဟယဆပကလည လမ အမည ပ င ခင

ရပသည။ ဥပမ -တလင က မနဟ လည က င ၊ ကရငနက ကယ ဟလည က င ၊ အ က က အခါ

ဟလည က င ၊ ပ င လ ခ ဝ ခကပသည။ မနမ သမင က င အရ ခငမ စ ဖစတညလ ခ သ မနမ -

မတစလငမ လအစအ ဝ တ၏ အမညမ မ အ နည ခကရသညဟဆ သ အ က င ပခကဖင လစလ ခင ၊

သမင ဖ ကခင တ မပ အပပ ။ အမနတရ ပ ပကရန ဝင ဝန ကညပပ အပပသည။

(၁၄) ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒသည ကလသမဂ၏ ပဋည င နငငတက စ န မ င

မကကညသဖင ပငဆငအပခင ၂၀၀၈ခ စ၊ ပည ထ ငစသမတမနမ ငင တ ၊ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒတင ငငသ င စပလ ၍

၁၉၇၄ခ စ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒအတင သ ဖ ပထ ပသည။ သ သ ၁၉၈၂ခ စ ငငသ ဥပ ဒက ပငဆငခင

သမဟတ ပယဖကအစ ထ ခင တမရသဖင မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ မ င တင ရင သ လနည စ

အခ မ ငငသ မ ၏ မလအခငအ ရ မ ဆ နဆ ဖစပသည။

၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက အ ကပအခကမ က င ပငဆငသငပသည။

၁။ ယင ဥပ ဒ၏ ပဒမ ၆ တင ယင ဥပ ဒအ ဏ တညသည နတင ငငသ ဖစပ သတင ငငသ အဖစ

ဆကလကတညရသညဟဆထ သ လည လဝငမက ကပ ရ ဌ နမ ယင ဥပ ဒက န က က င ပန

သဇ သက ရ က စရန အသ ခ နခသဖင ငငသ ဖစပ သမ င ဖစရနအရညအခင ပညမသမ

ငငသ အခငအ ရ ဆ နခင ။

၂။ International Convenent on Civil ad Political Rights (ICCPR)၏ Article 24(a) တင က လ သငယတင သည

ငငသ တစဦ အဖစ ခယခငရသညဟ ဖ ပထ သည။ သ သ ၁၉၈၂ ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒတင

က လ သငယတသည ငငသ ဖစခငဆ င ခ သမဟတ နငငမဖစနင ခ မ စ ရ နသည။ မနမ ငင

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 25

သည ICCPR ၌ မပ ဝင သ လည ထစ န မ သည ငငအ လ အ ပ ၌ တ ၀နရသည Customary Rules

မ ဖစကသည။

၃။ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒသည Customary International Law ၏အ ခခစည မ မ က

ခ ဖကထ ပ လနည စအခငအ ရ မ က က ကယမကလည လစလ ထ သည။ The Convention of

the Right of the Child (CRC) ၏ Article 7 တင က လ သငယသည မ ပ ပ ခင မတပတငခင၊

အမညတစခရခင၊ ငငသ တစရပခယခငရ စရမည။ အဖဝင ငငမ နဖင မမတ၏ တင ပညဥပ ဒ

မ ငအည အခငအ ရ မ က လက တ အ က င အထည ပ စရန အ မခခက ရရမည… ဟဆထ ရ

မနမ ငငသည CRC အဖဝင ငငဖစ၍ အမ မ၌ မ ဖ သ က လ သငယတ၏ ငငသ အခငအ ရ က

က ကယ စ င ရ ကရမည ဖစသည။

၄။ ၁၉၈၂ခ စ ငငသ ဥပ ဒသည လ ကထ သတစဦ အ ပ ၌ အ ထ ကအထ မ အတက မလလ

အပ သ ၊ လနက သ ဝနထတဝနပ မ ပ ထ သည။ ထအပင ယင ဥပ ဒအပင ဂ(ခ)တင ငင တ

သည မ ရ ပ ငငသ မအပ အခ သတစဦ ဦ ထမ ငငသ ပနလည ပသမ ပ ထ ရ အပညပည

ဆငရ လအခငအ ရ ကင စ တမ အပဒ ၁၅ ပါ မညသမ ငငသ အဖစ ဖယရ ခရခင မရ စရ ဟ သ

အခက င ဆနကင နပသည။

၅။ လဝငမက ကပ ရ မ တင ‘‘‘ မမ ၍လမ မ ပ က၊ လမ မ လမ ပ ကမည’’ဟ သ က က သ

ရ ဆထ ရ ငငခ သ မ ကရည န သ လည လက တတငအစလ မဘ သ ဝငမ ၊ ခရစယ န

ကရငမ အတက လဂဏသက ထပ သ ဆကဆမမ ခစ နကရပသည။ ငငသ အရညအခင

ပညမပလက က ကယ သ ဘ သ တရ က င ဧညနငငသ သ နငငသ ပ ခင စသည န မ မမမ က

က တကရသည။

၆။ ၁၉၈၂ခ စ၊ ငငဥပ ဒကအ က င ပ ၍ ရခငပညနယတင အစလ မဘ သ ဝငတသည ခရ သ လ ခင၊

ထမ မ ခင၊ အလပအကငအခငအလမ ကနသတခကမ ရ နပ ပ တ ဆခင ခ နခရသည။ ကန မ ရ

င ပည ရ ကဏမ ၌ လစလ ခခရသည။ ယ ယမတပတင အဖ ကဒ (Temporary Registration Card)

သ ရရပ မတပတင၌ မ ရပ ဒသ ဖ ပထ ခင မရသဖင ငငသ အခငအ ရ ဆ နပသည။

ကလသမဂအစအစ ဖင ဘဂလ ဒရမ ပန ရ ကလ သမ က အဝ ရ ငကဒမ ပ ထ သည။

၇။ Amnesty International အဖက ၁၉၈၂ခ စက မနမ ငငသ ဥပ ဒသည ကလသမဂအဖဝင

ငငတစခ၌ရ သ လအခငအ ရ က ကယရနတ ဝနက ပ င ပ ငတင တင ခ ဖ ကခင ဖစပ

က မ သ ခခ ဆကဆမဖစသညဟ သ သပထ သည။91

၈။ ၁၉၉၃ခ စတင ကလသမဂမ မနမ ငငလအခငအ ရ အ ခအ နဆငရ အထ သတမန ပ ရ ဖကဆ ယဇ

ယကတ က … မနမ ငငသ ဥပ ဒသည The Convention on the Reduction of Statelesness (30.8.1961)

ပါ အ ခခစည မ မ ငအညဖစရနလအပ က င တကတန ခသည။ ဆလသညမ ငငတစခအ နဖင

မမနယ မအတင မ ဖ သတစဦ က ယင ငငသ အခငအ ရ ပ ရန ဖစသည။92

၉။ ၂-၄-၂၀၀၇ခ စတင ကလသမဂမ မနမ ငင လအခငအ ရ ဆငရ အ ခအ နအတက အထ အရ ရ(၆)ဦ က

ပ တ ကည ခကထတခရ တင ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒ က င ရခငပညနယ မ ကပင မ

မတစလငမမ ငငသ အခငအ ရ ငင ပယခ နရ က င ၊ မမတ၏ အခငအ ရ မ က လတလပစ

၉၁ Amnesty International, Myanmar, The Rohingya Minority:, Fundamental Rights Denied, 9-10 ၉၂ Report on the Situation of Human Rights in Myanmar, prepared by Mr. Yozo Yokota, Special Rapporteur of the Commission on Human Rights, UN Doc. E/CN/4/1993/37, 17 Feb 1993, para 242(g)

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 26

ကငသ ခငမရက က င ၊ ခ ပခယတ ဆ မမ စ ခ နကရ က င ၊ ထ က င အမန ခင ငငမ သ

ထ င ပ င မ စ ထက ပ နကရ ဒသတင လသ ဆငရ ပ ထ မမ ပ ပက နရ က င

အ သ စတ ဖ ပထ ပသည။ ထအပင ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ငငတက လအခငအ ရ

တ ဝနမ ငအည ဖစ စရန ပငဆငသင က င ကလသမဂက ကည ခကက တကတန ထ သည။93

၁၀။ ၁၉၈၂ခ စ ငငသ ဥပ ဒသည အပခ ပသလတန စ ( ဝါ) ဗမ အမ စအ လနည စ ခ င ဆ ငမ င

ငင ရ သမ မ က ငငသ သသယ (သမဟတ) ငငခ သ ဟစပစက အ ငကင အ ရ ယခင ပ ထ

ခင ဖစသညဟ Asian Human Right Commission က ရခငမ ၁၉၉၀ခ လတ တ အမတ ဦ က မင င

မသ စအမက ထ ကပသတ ပ ထ ပသည။

၁၁။ ၁၉၈၂ခ စ၊ ငငသ ဥပ ဒသည အ ဏ ရငဦ နဝင ၏ တထငမတစရပဖစရ ၎င ၏မနခန အရ

လမ ရ မန တ မမ က အ ခခထ ခင ၊ သပပည ငဆနကင၍ သ သမ ဟ မခ ခ ဝ ခင ၊

တခ ပတဆရယလစစ ပ ရ အ ပ အ ခခထ ခင ၊ လကရဒမက ရစ ငင တ သစသ အသငက

ပ င ရ တင ထ ရအပ သ ငင ရ ၊ စ ပ ရ ၊ လမ ရ မဝ ဒမ င ဆနကငပ လနက သ

မ ခစစတ င အ ဏ ရငစနစ၏တထငမဖစပ သမင က င အရ ရပ ဖစ သ တင ရင သ ၊ ငငသ

တ၏ အ ခခအခငအ ရ မ က ပယဖကခင တ က င ပငဆငအပပသည။

(၁၅) အကပ ခက မနမ မတစလငမလအစအ ဝ မ သည ၁၈၂၄ခ စမတငမကတည က မနမ ငင၌ အ ခစက

နထငခက သ တင ရင သ မ ဖစကသည။ မနမ ဘရငမ ခတက ပသဟလည က င ၊

ဗတသ ခတက ဇရဘ ဒဟလည က င ၊ ထ န က ၁၉၄၁ခ စ သဂတလ(၉)ရက နတင မနမ

မတစလငမဟလည က င ၊ အပခ ပသ ဖဆပလ အဖခ ပက င ငင တ က ဗမ မတစလငမသည

ဗမ ဟလည က င အဆငဆငသတမတခခရသည။

လတလပ ရ ရပ သ အခ အ ဏ ရငဦ နဝင ၏ ၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒမထတပနမ မနမ

ငငတငတင ရင သ လမ စ ပ င ၁၄၄ မ ရရ ယင စ ရင တင (၁)ရခငစစတ က င (၂)မနမ မဆလင

(၃)ရခငကမန (၄) မဒ (၅)အခ မနမ အ ယမ က တင ရင သ မ အဖစ ဖ ပထ ခပ ကမ သ

သတင စ က မ မတစဆင ကင ခပ ဖစသည။

၁၉၈၂ခ စ မနမ ငငသ ဥပ ဒသည အ ဏ ရငဦ နဝင ၏ ပည ထ ငစစနစက မလလ ခင ၊

လမ ရ မန တ မ၊ တခ ပတဆရယလစစ ပ ရ စနစစသည မမမန သ အမငမ ပ တင

တည ဆ ကထ ရ ငငသ တ၏ မလအခငအ ရ မ က ဆ စပ ကလသမဂ၏ ပဋည ၊

ဒမက ရစ၏ အ စသ ရ၊ လအခငအ ရ င ငငတက စ န မ င ဆနကငသည။

ထ က င တင ပညအက င အကပအပသညမ ---

(၁) လ မညတစ ငငလ သန ခ ငစ ရင က ကယရ တင မနမ မတစလငမ လအစအ ဝ မ ၏အမညက

လတလပ ရ မတငမကရခ သ ပနတမ ဝငအမည ၃ ခဖစသည (၁)ပသ (၂) ဇရဘ ဒ

(၃) မနမ မတစလငမ အမညတစရပရပဖငဖစ စ

လတလပ ရ ရပ သမင က င ငဥပ ဒအရ တရ ဝငရခ သ လည ၁၉၈၂ခ စ၌ အ ဏ ရင

ဦ နဝင အဓမပယဖကခ သ (၁) မနမ မဆလင (၂)ရခငစစတ က င (၃) မဒ (၄)ရခငကမန

၉၃ United Nations Press Release, "UN Human Rights Experts Call on Myanmar to Address Discriminations against Members of Muslim Minority in North Rakhine State, 2 April 2007

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 27

(၅)မနမ အ ယ အမညမ ဖငဖစ စ လမ အမည က ကယ ပ ပရန၊ က မရငဖ စည

ည င ရ တင သကဆငရ လမ စမ မ ကယစ လယမ ပ ဝင စရန။

(၂) ၁၉၈၂ခ စ၊ မနမ ငငသ ဥပ ဒက ဒမက ရစအ စသ ရ၊ လအခငအ ရ င ငငတက စ န မ ငအည

ပငဆင ရ ဆရန

(၃) ရခငနယစပလဝငမကစ ဖရင ရ တင ရခငပညနယအပအဝင မနမ ငငရ ငငသ ဖစပ သ၊ ငငသ

ပ ခငရပ သ ဘဂလ င အ ယ၊ ပကစတန ယဖ ၊ ၎င တ၏ အဆကအ ယမ ဂဏသက င လအခင

အ ရ ထခကမမ မရ စ ရ ထန သမ ပ ပ ရန။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင)

၂ . ၇ . ၂၀၁၂

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 28

ကမ က စ ရင

၁။ ကက လ (၁၉၆၀)၊ ဗမ မတစလငမလမ စပဿန ၊ ရနကန၊ ဗမကဌ နခ ပ ၂။ ကန ဘ ငဆကမဟ ရ ဇဝငက ၃။ က သက ( ဒကတ )၊ (၁၉၆၂)၊ ပည ထ ငစမနမ ငငသမင ၊ ရနကန၊ အင ဝစ ပတက။ ၄။ ဦ ကည (ရ ဇဝငကထက)၊ B.A၊ (၁၉၆၂)၊ မနမ ရ ဇဝငသအပဖယရ အဖ ဖ ၊ ရနကန၊ ရနကနတကသလ။ ၅။ ခင မ ငက (အကစ၊အမ)၊ (၁၉၈၂)၊ င ပ သခငဒရဂ တ ၊ ရနကန၊ မဟ သတပ ပတက၊ ၆။ ခင မ င န( ဒကတ )၊ (၁၉၈၀)၊ တင ရင သ ယ က မသတပ ဒသ ၊ သတစ ပစ တမ မ ၊ ပထမတ၊

ရနကန၊ စ ပဗမ န။ ၇။ ဆရ ခယ (၁၉၈၆)၊ က ပအ က င မသ က င စရ မ ၊ ရနကန၊ အ င က မ ပ ပတက။ ၈။ တငလင( ဒကတ )၊ (မနမ ကယစ လယ ခင ဆ င)၊ Yogyakata မ ၌ ၂၀၀၄ခ စ၊ ဒဇငဘ လ(၆-၇)

ရကမ ၌ ကင ပခ သ Dialogue on Interfaith Cooperation အခမ အန ၌ တငပခက ၉။ ဒ တငစန (၁၉၇၁၊ ဇလင)၊ (သမင လက ထ ကကထက)၊ ‘‘ကန ဘ ငဆကယ က မနဒ န ’’၊

တကသလပည ပ ဒသ စ စ င၊ အတ-၁၃၊ အပင -၁၄၊ ရနကန။ ၁၀။ ဦ ထန ဖ (နယခ ဝန ဟ င )၊ (၁၅-၁၁-၁၉၇၁)၊ ‘‘၁၉၂၀ပည စ က လပသပတ မ က က င သ

ခ င ဆ ငပထမ(၁၁)ဦ ’’၊ ဒ ငဂ နယ။ ၁၁။ ပစ ရ သင ရန နက ခက (၉-၁၂-၁၉၇၂)၊ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ န၊ ပညထ ရ င

သ သန ရ ဝနက ဌ န။ ၁၂။ ပနလပန သ လမ စ၏သမင အ ထ ကအထ စ ရကစ တမ မတ ငလပ ဆ ငခကမ (၁၉၉၀)၊ ပငဦ လငမ ၊ ပနလပန သ ယ က မအသင ။ ၁၃။ ပည ထ ငစမနမ ငငဖ စည အပခ ပပအ ခခဥပ ဒ၊ (၁၉၄၈)၊ ရနကနမ ၊ မနမ ငင တ အစ ရပ ပတက။ ၁၄။ ပည ထ ငစဆရယလစသမတမနမ ငင တ ဖ စည ပအ ခခဥပ ဒ၊ ၁၉၇၄ (၁၉၉၃)၊ ရနကန၊ ပနက ရ

ဝနက ဌ န။ ၁၅။ ‘‘ဖဆပလအဖခ ပက ၏ညလ ခသဘငက ’’ (၄-၂-၁၉၄၆)၊ ဒ ဒတဂ နယ။ ၁၆။ ‘‘ဖဆပလအဖခ ပက က တင ရင သ လနစပဿန ရင လကပ’’ (၄-၂-၁၉၄၆)၊ ဒ ဒတဂ နယ။ ၁၇။ ဦ ဖခင၊ မဟ သ ရစညသ၊ (၁၉၉၀)၊ ကယ တပငလ၊ ရနကန၊ ပနက ရ ဝနက ဌ န၊ ဆ မအကမ။ ၁၈။ ဦ ဖ က (၁၂၈၅)၊ ပသမရ ဇဝင င ဦ ထန ရနအတ ပတ ၊ရနကန၊ အမ သ ပ ပတက။ ၁၉။ ဗလခင မ ငက လ (၁၅-၂-၁၉၇၁)၊ ‘‘တကသလ ခ ကခ ခ သ န’’၊ အ ဝဂ နယ။ ၂၀။ ဗလမ ဘရင (၁၉၆၃)၊ ပည ထ ငစမနမ ငင တ သမင ၊ ရနကန၊ ပညသအလင ပ ပတက၊ အ မအကမ။ ၂၁။ ဗလမ ဘရင (ဇလင ၁၉၆၀ - ဒဇငဘ ၁၉၆၂)၊ မနမ ငငသ အစလ မဘ သ ဝငမ အ ရ မနမ

မင မ က ခ မငခပမ ၊ ရနကန၊ မနမ သမင က မရင။ ၂၂။ ဦ ဘရင (ဟသ ဝတ)၊ (၁၉၆၇)၊ မနမ ယ က မ ငလယသမ ရ ရ ၊ ရနကန၊ ပညသအလင စ ပတက။ ၂၃။ ဦ ဘသန (၁၉၉၀)၊ မနမ ရ ဇဝင၊ ရနကန၊ စ ပ ငစ နယဇင လပငန ၊ ပနက ရ ဝနက ဌ န။ ၂၄။ ဦ ဘ ခယ (ဆရ )၊ (၁၉၇၉)၊ ဗမ မတစလငမတ၏ ရ ဟ င အတ ပတ၊ စစကင ၊ မသန ပ ပတက။ ၂၅။ ဦ မ ဃ(၁၉၆၇)၊ ပသမရ ဇဝင၊ ရနကန၊ ဇစ ပရပမ ။ ၂၆။ မ ငဆ (လယ ဝ )၊ (၂၀၀၅)၊ ကမနမ ယစသမင ၊ ရနကန။ အ ငတခနစ ပ ပတက။ ၂၇။ မ င ပခမ (မတ)၊ (၁၉၈၉)၊ ဓ တပက ပ သ မတသမင မတတမ မ ၊ ရနကန၊ စစသည တ စ ပ။ ၂၈။ မ င မ ငက (မန )၊ ( ဝငဘ လ ၊ ၁၉၉၁)၊ ‘‘ပသ မတစလငမမ ’’၊ အစလ မသတစ စ င။ ၂၉။ မ င သ (၁၉၆၆)၊ အ ယမနမ ဆကဆ ရ မတတမ ၊ ရနကန၊ စ ပဗမ န။ ၃၀။ မ ငသလင၊ ‘‘ရခငကလ ’’၊ မဝတမဂဇင ၊ အတ(၈)၊ အမတ(၉)၊ ရနကန၊ မဝတပ ပတက။ ၃၁။ မင ဆ( ဒကတ )၊ (၁၅-၂-၁၉၇၁)၊ ‘‘ရနကန တကသလ သမဂ၏ ပထမဆ ဥက ၊ ကထန စန’’ အ ဝဂ နယ။ ၃၂။ မနမ စယစကမ ‘‘ပသမမ ’’၊ (အတ ၆)၊ ရနကန၊ စ ပဗမ န (၁၉၆၂) ၃၃။ မနမ မင မ အ ရ တ ပ၊ (၁၉၆၅)၊ ရနကန၊ နသ ပ ပလပငန ၃၄။ မနမ မင အပခ ပပစ တမ င ဘ တ ဘရ ၏ ရ ဇသတ ခ သ အမန တ တမ က ၊ စတတပင ၊၊

(၁၉၇၃)၊ ရနကန၊ ယ က မဗမ နဦ စ ဌ န၊ ယ က မဌ န။ ၃၅။ လဝငမက ကပ ရ င ပညသအငအ ဦ စ ဌ န၊ ပစ ရ သင ရန နက ခက၊ ၉-၁၂-၁၉၇၂၊ ရနကန၊

ပညထ ရ ငသ သန ရ ဝနက ဌ န။ ၃၆။ ရညစန (၁၉၈၇၊ ဖ ဖ ဝ ရလ)၊ ‘‘ ပနလပန သ သမင အက ’’၊ မ ဟသမဂဇင ။

ဒကတ မငသန (ငမ ခမ လလင) ၏ ‘‘မနမ မတစလငမဖစစ အက ’’ 29 ၃၇။ သ သန ရ ငဝထန စဘ၊ အတ(၁)၊ (၁၉၉၇)၊ ရနကန၊ က ကယ ရ ဝနက ဌ န။ ၃၈။ ရမတ မ င (၁၉၅၆၊ မတ၊ ၁၂)၊ ‘‘အရဗလမ မ ထ ထ ငခ သ မတမ ’’၊ မ ငသတင စ ။ ၃၉။ ဦ သ ထန အ င (ပ တ)၊ (၁၉၂၆)၊ ရခငရ ဇဝငက ၊ စစ တ၊ ရခငပ ပတက။ ၄၀။ သ တ ဆ၊ (၂၀၀၁)၊ ပဂသရ က င မ ၊ ရနကန၊ ကလ ပ ပတက။ ၄၁။ သန ထန ( ဒကတ )၊ (၁၉၇၅)၊ အသစမငဗမ သမင ၊ မ လ ၊ သခဝတပ ပတက/အလင ရ င ပ ပတက။ ၄၂။ ဦ လထန ဖ (၁၉၈၁)၊ ရခငပညနယ တင ရင သ လမ မ ၊ အ ငဘန -က ငစက ရညလပ၊ ရနကန။

ပည ဗမ နပ ပတက။ ၄၃။ ဦ လထန ဖ (၁၉၈၈)၊ ရခငတန ဆ ငမဂဇင ၊ English Section၊ အတ၂၁။ ၄၄။ အ ခပမနမ ငင ရ သမင (၁၉၇၀)၊ ပထမတ၊ ရနကန၊ မနမ ဆရယလစလမ စ ပတ ၄၅။ ဦ အ ငသ ဦ ၊ (၁၉၅၄)၊ History of Arakan ၊ ရနကန၊ မရတန ပ ပတက။ သတင စ မ ၄၆။ မနမ အလင င စသစမဂလ သတင စ ၊ ဧပလ ၁၉၃၅ ၄၇။ ဟသ ဝတ ၊ ၃၀-၁၂-၁၉၅၅ ၄၈။ ဗလတ ထ င ၊ ၂၁-၂-၁၉၇၃ ၄၉။ ဗလ ထ င၊ ၂၃-၂-၁၉၇၃ ၅၀။ မနမ အလင ၊ ၁၃-၁၀-၁၉၇၅ ၅၁။ ‘‘Evil-doers Trying to Disrupt Nagamin Project’’ The Working People's Daily. 7 May 1978 ၅၂။ လပသ ပညသ နစ ၊ ၉-၅-၁၉၇၈ ၅၃။ လပသ ပညသ နစ ၊ ၁၉-၁-၁၉၈၀ ၅၄။ က မ ၊ ၁၉-၁-၁၉၈၀ ၅၅။ Amnesty International (2004, May), Myanmar, The Rohingya Minority: Fundamental Rights Denied. ၅၆။ Abrar C.R.(n.d), Repatriation of Rohingya Refugees, Chittagong. ၅၇။ Ba Shin, (Lt.Col.), (1963), Coming of Islam to Burma Down to 1700 AD, Rangoon: Burma Historical

Commission, BBHC 111. ၅၈။ Collis, Maurice, (1954), Into Hidden Burma, London: Faber and Faber Ltd. ၅၉။ Collis, Maurice, (1958), The Land of Great Image, New York: n.p. ၆၀။ Hall, D.G.E (1956), Burma, London: Hutehison's University Library, 2nd edn. ၆၁။ Hall, D.G.E (1958), History of South East Asia, London: McMillan. ၆၂။ Khin Khin U, (1954 Dec), "Marriage in Burmese Muslim Community". Journal of Burma Research Society

(JBRS), XXXVI. ၆၃။ Khin Maung Nyunt Dr. (n.d.), "Myanmar Portuguese Relation," Silver Jubilee Magazine, (Rangoon:

University of Rangoon). ၆၄။ Manrique, Sebastian, (1927), Travels of Fray… 1629-1643, Vol.1, Arakan, Oxford: Hakluyt Society. ၆၅။ Mooker., R. (1912), Indian Shipping, London: Longmans Green ၆၆။ Report on the Situation of Human Rights in Myanmar Prepared by Mr.Yozo Yokota Special Repporteur of

the Commission Human Rights UN Doc.E/CN/4/1993/37/17 Feb 1993 Para 242(g) ၆၇။ Robinson. M, (1980) The Coins and Bank Notes of Burma, n.p., L.H Shaw edn. ၆၈။ Scout, J.G, Sir, (1911), Burma: Handbook of Practical Information, London: Alender Moring ၆၉။ Scout, J.G, & Hardima, J.P., (1900), Gazetteer of Upper Burma and Shan State, Part 2, Vol.2. ၇၀။ U Shwe Zan (1997), The Golden Mrauk-U: An Ancient Capital of Rakhine, Yangon: Rakhine Thahaya

Association, 2nd edn ၇၁။ Slim W.J. Field Marshall, (1956), Defeat into Victory, London: Cassell. ၇၂။ Smart, R.B., (1917), Burma Gazetteer, Akyab District, Vol. A, Rangoon: Government Printing and

Stationary. ၇၃။ Tydd, W.B, (1912), Sandoway District Gazetteer, Vol.A, Rangoon: Government Printing and Stationary ၇၄။ United Nations Press Release, "UN Human Rights Experts Call on Myanmar to Address Discriminations

against Member of Muslims Minority in North Rakhine State, 2 April. 2007. ၇၅။ Yegar, Moshe, (1972), The Muslims of Burma: A Study of a Minority Group, Otto Harrassowitz: Wiesbaden