Agrega, çimento, su ve priz hızlandırıcı katkı karışımının boru hattı içerisinde

basınçlı hava ile taşınıp püskürtülerek yerleştirilen beton olarak tanımlanır. Pompa

malzemeyi son derece hızlı bir şekilde ve basınçla püskürterek betonun yüzeyde

yapışmasına ve sıkışmasına sebep olur.

Kullanım alanları:

•Su, atıksu, karayolları tünellerinde;

•Galerilerde,

•Su depolarında;

•Barajlarda

•Deprem veya yangın hasarına uğramış yapıların onarımında

•Sığınak, otopark gibi yer altı kullanım yapılarında

•Maden mühendisliği uygulamalarında

•Beton kaya yüzeylerine püskürtülerek çatlak ve yarıklar doldurulur, kısmen desteklenen

parçalar birbirine bağlanır ve yüzeyin bozulması önlenir.

•Kaya yüklerinin stabil kayalara transferi sağlanır.

•Yapışma betonun özelliklerine ve kaya yüzeyine bağlıdır. Pürüzlü iyi yıkanmış kaya

yüzeylere yapışma, çatlaklı, çamurlu ve su gelen yüzeylere göre daha iyidir.

İlk olarak ünlü bir avcı ve doğa bilimci olan Dr. Carl Akaley tarafından büyük

hayvanların alçıdan modellerini yapmak için bir model geliştirmesiyle 19. yy başlarında

ABD’de doğmuştur. Dr. Akaley, basınçlı hava kullanarak özel bir tabanca ile telden

hazırlanmış modeller üzerinde alçı püskürtmekteydi. Dr. Akaley bu şekilde ürettiği

malzemeyle kalıptan aşağı dökülmeyen ince ve dayanıklı bir alçı kaplama elde etmeyi

başarmıştır. Bu yöntemde ıslak alçı malzemenin hazırlanma sorunu ortadan kalkmıştır.

Çünkü tabancaya önceden karıştırılmış kuru malzeme ve su ayrı ayrı basılmak suretiyle

verilmiş ve tabancanın uç noza kısmında bunlar birleşerek ıslak karışım haline gelip

yüzeye yapışmaktaydı.

1910’lu yıllarında başında alçı yerine çimento kullanarak ilk shotcrete

uygulamaları başlamıştır.

Shotcrete:

•Kuru sistem: Çimento, ince agrega, iri agrega ve katkı maddeleri susuz ortamda

karıştırılarak basınçlı hava ile çıkış hortumuna basılır. Hortum ucunda karışım püskürtme

suyuyla karıştırılarak 70 ile 120 m/sn’lik bir hızla yüzeye püskürtülür. Bu karışım

uygulanan yüzeye çarpınca uygulama yüzeyinde bir kabuk oluşturur ve karışım hidrate

olmaya başlayarak sertleşir. Çimento su oranı 0,30-0,40 arasında değişmektedir.

•Yaş sistem: Çimento, ince ve iri agrega ve katkı maddeleri önce sulu olarak bir

mikserde karışmakta, bu karışım çıkış hortumuna basılmaktadır. Bu yoğun karışım,

basınçlı hava yardımıyla püskürtme ucundan 35-45 m/sn’lik bir hızla yüzeye püskürtülür.

Yaş sistemde su/çimento oranı 0,40-0,60 arasındadır.

FAKTÖR KURU SİSTEM YAŞ SİSTEMEKİPMAN TOPLAM YATIRIM AZ

BAKIM KOLAYTOPLAM YATIRIM DAHA FAZLA

UYGULAMA KÜÇÜK ÖLÇEKLİ ALANLAR

DAHA BÜYÜK RUTİN DESTEKLEMELER

GERİ SIÇRAMA DUVARDA %15-40TAVANDA %20-50

%5-10 ARASINDA

KALİTE OPERATÖRÜN DENEYİMİNE BAĞLI

DAHA UNİFORM BİR KARIŞIM

TOZ İŞÇİ SAĞLIĞINA OLUMSUZ ETKİSİ VAR

ÇOK AZ TOZ OLUŞUR

KAPASİTE 5 m3/saat 10-20 m3/saat

DAYANIM ERKEN ZAMANDA KAZANIR

DAHA GEÇ KAZANIR

ÇİMENTO DOZAJI

300-350 kg/m3 400-450 kg/m3

1. Olabildiğince sülfata dirençli çimento tercih edilmeli,

2. Çimentonun özgül yüzeyi 3500-4500 cm2/g arasında olmalı

3. Yüksek mukavemet için cüruf katkılı çimento kullanılmışsa, katkı oranı %20’yi

geçmemeli, monomer katkısı kullanılacaksa %3’ü geçmemeli, aksi halde püskürtme

beton aşırı sertleşmekte ve beklenen performansı gösterememektedir.

4. Kullanılacak çimentonun basınç dayanımı 1 gün sonra 7 MPa’dan, 28 gün sonra 39

MPa’dan, 90 gün sonunda 50 MPa’dan büyük olmalıdır. Ayrıca 28 günlük dayanım

değerinde standart sapma 3,5 MPa’dan fazla olmamalıdır.

Püskürtme betonda yüksek dayanım ve az dökülme elde edebilmek için;

• İri agrega en büyük boyutu 10-11 mm ile sınırlandırılmalıdır.

• Dmax; uygulanacak beton kalınlığının 1/3’ünden az olmalıdır.

• Üniform yapılı iri agrega kullanılmasından kaçınılmalıdır. Yüksek dayanım için iri agreganın kırmataş olması, kullanılacak ince agreganın 0-4 mm arasında uygun dane dağılımında olması ve yeterli plastisiteyi sağlamak için %50’sinin tabi kum olması gerekmektedir.

• Yaş sistem karışımlarda %4-7 oranında taş unu kullanılması, beton dayanımını arttırdığı gibi pompalanabilmeyi de arttırır.

• Agrega nem oranı %2’den az, %6’dan fazla olmamalıdır. Nem %2’den azsa aşırı tozlanma, %6’dan fazlaysa püskürtmede hortumda tıkanma görülebilir.

• Kil ve silt boyutundaki taneler olabildiğince az olmalıdır. Bu oranın fazlalığı çatlatma riskini arttırır.

• Priz hızlandırıcılar:

• Hidratasyonu hızlandırır ve erken dayanım kazanmasını sağlar;

• Su azaltıcı ve plastisiteyi arttırıcı katkılar:

• İşlenebilirliğini, kohezyonunu ve pompalanabilirliğini arttırır.

• Karışım suyunu azaltarak yüksek basınç dayanımı ve geçirimsizlik sağlar.

• Silis dumanı ve uçucukül gibi mineral katkılar:

• Kohezyonu ve işlenebilmeyi arttırır.

• Çok küçük dane boyutuna sahip olduklarından boşlukları doldurur.

• Karışımın su oranı arttığından su azaltıcı katkılar kullanılması gereklidir.

• Uçucu kül çimentonun %15’i civarında kullanılabilirler.

1. Püskürtme betonda 60 MPa gibi dayanımlar, çelik hasır kullanılamdan

sağlanabilmekte, böylece işçilik, malzeme ve zamandan %20 tasarruf

sağlanmaktadır.

2. Kazıdan sonra oluşacak zemin deformasyonları nedeniyle püskürtme betonun

çatlayıp kazı ortamının yeniden havayla temasını önlemek için püskürtme betonda

süneklik ve enerji yutma özelliğinin kazandırılması ve geçirimsizliğin arttırılması

gerekir. Çelik liflerde betonda oluşan bu gereksinimleri karşılamada önemli katkılar

koyar.

3. Daha yüksek mukavemetin erken sağlanmasıyla püskürtme beton kalınlığının

ortalama %20 civarında azaltılmasıyla ekonomi de sağlanır.

YÜZEYİN HAZIRLANMASI

• Sadece temiz yüzey üzerine püskürtme beton uygulanabilir,

• Çok tabakalı püskürtme beton uygulanacaksa tabakalar arasında iyi bir aderans

sağlanmalıdır.

• Yüzey temizliği için en çok kullanılan yöntem basınçlı hava ve sudur.

• Sadece nemli yüzeye püskürtülür.

• Yüzeydan sürekli su geliyorsa drenaj yapılmalıdır.

• Eğer beton kum gibi yumuşak bir yüzeye püskürtülecekse, önce ince bir tabaka

püskürtme harç uygulanması, daha sonra kalın tabakanın püskürtülmesi gerekir.

KÜR

• Diğer betonlarda olduğu gibi rötre çatlaklarını engellemek için devamlı nemli

tutulması gerekmektedir.