sindirim sistemi ilaçları

Öğr. Gör Pınar Irmak 1

Sindirim sistemi ilaçları


• Gastrointestinal (mide-barsak) kanalını etkileyen ilaçlara sindirim sistemi ilaçları adı verilir.


• Sindirim sistemini etkileyen ilaçlar etki yerlerine ve kullanım amaçlarına göre sınıflandırılırlar.


Peptik Ülsere Etkili İlaçlar

• Asit salgılanmasını azaltanlar• Antasidler• Koruyucu tabaka oluşturanlar• Sitoprotektif İlaçlar


Laksatifler-purgatifler

• Yumuşatıcı Laksatifler• Kitle oluşturan• Tuz Laksatif• Stimülan laksatif purgatifler


Antidiyareik İlaçlar

• Opioidler• Adsorbanlar• Parasempatolitikler• Oral rehidratasyon sıvısı


Emetik İlaçlar

• Apomorfin• İpeka


Antiemetikİlaçlar

• Skopolamin• Antihistaminikler• Nöroleptikler• Trimetobenzamid• Metoklopramid


PEPTİK ÜLSER

• Mide Ülseri • Duodenum ülseri

Patogenez, klinik seyir ve tedaviye cevap farklıdır Asit ve pepsin ile temas eden yerlerde Muscularıs mucosa’ya kadar inmeyen yüzeyel doku kaybı-Mukoza

Erozyonu

Ortak yönleri Spontan nedbeleşme Sık nüks Herzaman ağrı vb belirti vermez


Ülserin belirtileri

• Epigastrik bölgede (karnın üst kısmı) kemirme ve yanma şeklinde ağrı,

• Öğün aralarında ağrı, yemek yenince ve antasitlerle ve kusunca geçebilir,

• Gece uykudan uyandırabilir,• İstahsızlık, kilo kaybı.


PEPTİK ÜLSER OLUŞUMUNDA ROL OYNAYAN MEKANİZMALAR

Helicobacter Pylori infeksiyonu,Artmış HCl sekresyonu,Aside karşı yetersiz kalan mukozal

defans mekanizmaları,

• Zedeleyici etkenlere karşı direnç/ Zedeleyici etkenler arasındaki denge

bozulursa


Zedeleyici Etkenler• HCl• Pepsin ve peptik etkinlik• Refluks (Duodenumdan geri peristaltizm

sonucu mideye safra girmesi)• Stazis• NSAİİ, glukokortikoidler (PG sentezinin

inhibisyonu)• Kahve, çay, kafein, kolalı içecekler, sigara,• Nikotin; PG sentez inh., vazokonstriktor TBX

sentezi


Mukoza direncini oluşturan faktörler

• Mukus tabakası• Gastroduodenal h.’lerden HCO3 –Nötralize

edici• PG (Asit salgısını frenleyici, sitoprotektif)• Mukus+PG Elektronegatif permeabilite

bariyeri• Mukoza kan akımının yeterli olması• Rejenerasyon yeteneği


Duodenum Ülseri• Duodenum bulbusunda• Mukozada ülser, çevresinde inflamatuvar

değişiklikler• HP, NSAİİ, Zollinger-Ellison sendromu• Stres ülseri; kronik hastalıklar, akut ağır stres,

glukokortikoid ilaç kullanımı• Sigara, alkol• HP, DÜ’nde en sık görülen etkendir• Kronik gastrite, mide kanserine ve MALT

(mukozayla ilişkili lenfoid tümöre) neden olur


Tedavide neler yapmalıyız?

Ne tür ilaçlar kullanabiliriz?


PEPTİK ÜLSER TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR

1. Asid salgısını azaltan ilaçlar2. Antasid ilaçlar3. Mukozada koruyucu tabaka

oluşturan ilaçlar4. Sitoprotektif ilaçlar

(Prostoglandin analogları)5. H. Pylori eradikasyonunda

kullanılan antibiyotikler


ASİD SALGISINI AZALTAN İLAÇLAR

Proton pompası inhibitörleri H2 reseptör antagonistleri Antimuskarinik ilaçlar Somatostatin analogları (Oktreotid) Gastrin reseptör antagonistleri (Proglumid)


PROTON (H+, K+-ATPaz) POMPASI İNHİBİTÖRLERİ

• Gastrik asid sekresyonunun en efektif inhibitörleridir.

• Pridin veya benzimidazol analoglarıdır.• Zayıf baz özellikte ve “Ön-ilaç”

yapısındadırlar.• Asid ortamda tiofilik sulfenamid veya

sulfenik asid bileşiklerine dönüştürülürler• Aktive edilen form proton pompasının

sistein-sulfidril grupları ile kovalent bağ oluşturur.

• Sonuç olarak pompa molekülü irreversibl olarak inhibe edilir.


PROTON (H+, K+-ATPaz) POMPASI İNHİBİTÖRLERİ

Klinik kullanımda olan proton pompa inhibitörleri:

Omeprazol LansoprazolPantoprazolRabeprazolEsomeprazol


PPİ FARMAKOKİNETİK ÖZELLİKLERİ

Düşük pH’da stabil değillerdir. Barsakta-açılan kaplamalı (enteric-coated) kapsül

veya tablet şeklinde formüle edilmişlerdir. Genel olarak karaciğerde metabolize edilir. Plazma yarılanma ömrü 1-2 saat olmakla birlikte

etki süresi uzundur. İlaçlar yemek öncesi veya yemek arasında

alınmalıdır. Asid-supresyonu yapan ilaçlarla birlikte

kullanılmaz.


YAN ETKİLERİ VE İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ

• Yan etkileri genel olarak sık değildir.– Bulantı, kusma, karın ağrısı– Diyare veya konstipasyon– Myopati, artralji, baş ağrısı, ciltte döküntü,atopik gastrit

• Kronik tedavi vit. B12 eksikliği yapabilir.• Hipergastrinemi hastaların %5-10’da görülebilir.• GİS’deki bakteri sayısını artırabilirler.• Sitokrom P450 enzimlerini inhibe eder ve birlikte

kullanılan bazı ilaçların yıkımını azaltabilir.– Benzodiazepinler– Varfarin– Fenitoin


TERAPÖTİK KULLANIMLARI

• Gastrik ve duodenal ülserler (HP, selim)• Gastro-özofageal refluks (refluks

özofajiti)• Zollinger-Ellison sendromu• NSAI ilaç ilişkili ülserlerin

önlenmesinde• Aşırı asit salgılanması ile ilişkili

dispepsilerde


HİSTAMİN H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİ

• H2 reseptörler üzerinde histaminin kompetitif antagonistleridir.

• Histaminin midedeki asid salgılatıcıetkisini bloke ederler.

• Yapıca histamine benzerler.

Bu grupta yer alan ilaçlar: Simetidin Ranitidin Famotidin Nizatidin

HİSTAMİNERJİK H2 RESEPTÖRBLOKÖRLERİNİN KİMYASAL YAPISI


H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ

• Stimüle edilmiş asid sekresyonu ile birlikte bazal ve nokturnal asid sekresyonunu da efektif şekilde bloke ederler.

• Nokturnal asid sekresyonunu (bazal parietal hücre aktivitesini gösterir) efektif olarak bloke edebilmeleri klinik olarak çok önemlidir.


H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN FARMAKOKİNETİK ÖZELLİKLERİ

• Oral yoldan absorbsiyonu iyidir.• Serum konsantrasyonu 1-3 saat içinde pik düzeye ulaşır.• %10-35 oranında karaciğerde metabolize edilir.• Böbrekler yoluyla itrah edilir.• Kreatinin klerensi azalmış hastalarda doz azaltılmalıdır.• Oral, i.v. veya i.m. yoldan kullanılabilir.


H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN TERAPÖTİK KULLANIMLARI

• Peptik ülser

• Zollinger-Ellison sendromu ve diğer aşırı salgılanma durumları (Sistemik mastoidoz, bazofilik lösemi).

• Asid-aspirasyon sendromu (Mendelson sendromu)

• Gastroözofageal refluks hastalığı

• Stres ülseri ve kanama

• Karsinoid sendrom

• Simetidin’in “antiandrojenik” etkisi nedeniyle over veya adrenal korteks kaynaklı androjenlerin aşırı salgılanmasına bağlı hirsutizmin tedavisinde.


H2 RESEPTÖR ANTAGONİSTLERİNİN YAN ETKİLERİ

– Diyare veya konstipasyon

– Baş ağrısı, uyuşukluk, yorgunluk, kas ağrısı

– Konfüzyon, deliryum, halüsinasyon

– Erkekde jinekomasti

– Kadında galaktore

– Trombositopeni


ANTİMUSKARİNİK İLAÇLAR• Parietal hücreler üzerindeki muskarinik M3 ve

histaminositler ve G hücreleri üzerindeki muskarinik M1 reseptörlerini bloke eden ilaçlardır.

• Asid ve pepsin salgısını azaltırlar.

• Midenin boşalma süresini uzatırlar veantispazmolitik etkileri (ağrıyı azaltır) bulunur.

• Pirenzepin ve telenzepin gibi M1 reseptörlerini spesifik olarak bloke eden “gastroselektif” ilaçlar klinik üstünlükleri bulunmadığı için günümüzde çok fazla kullanılmazlar.


ANTASİD İLAÇLAR• Mide asidini nötralize eden, lokal etkili ilaçlardır.

• “Rebound asid salgılanmasına” neden olurlar. Önlemek için mide pH’ı 3-5 arasında tutulmalıdır.

• Astrenjan (protein çöktürücü etki) ve Demulsent (ülser yüzeyine yapışma) etkileri vardır.

• Ülser nedbeleşmesini hızlandırmak, ağrısını gidermek ve nüksü önlemek amacıyla kullanılırlar

• Kullanılan metalin türüne ve sistemik etkilerinin varlığına göre sınıflandırılırlar.


ANTASİD İLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI

• Lokal Etkili AntasidlerAluminyum BileşikleriMagnezyum BileşikleriKalsiyum Bileşikleri

• Sitemik Etkili AntasidlerSodyum Bikarbonat


ALUMİNYUM BİLEŞİKLERİ• Asid bağlama kapasiteleri ve hızları en düşük olan zayıf

antasidlerdir.

• Al(OH)3 + 3 HCl AlCl3 + 3 H2O AlCl3 , besinlerdeki fosfatı bağlayarak absorbsiyonunu

engeller (Hipofosfatemi).

• Böbrek yetmezliğinde gelişebilen “Hiperfosfatemi”ve “nefrolitiyazis” tedavisinde kullanılırlar.

• Konstipasyon yapabilirler.


MAGNEZYUM BİLEŞİKLERİ

• Asid bağlama kapasiteleri ve hızları daha fazladır.

• Şiddetli diyare yapıcı etkileri bulunur.

• Böbrek yetmezliği olan hastalarda hipermagnezemi ve buna bağlı SSS’de yan etkiler (çizgili kas felci, depresyon, koma).

• Çeşitli Magnezyum Bileşikleri:– Magnezyum oksid ve hidroksid– Magnezyum karbonat– Magnezyum fosfat– Magnezyum trisilikat– Magaldrat– Hidrotalsit


KALSİYUM BİLEŞİKLERİ

• Antasid olarak sadece “kalsiyum karbonat” kullanılır.• En ucuz antasid ilaçtır.• Etkisi çabuk başlar ve uzun sürer.• Konstipasyon yapar.• En fazla “rebound asid salgılanmasına” yol açan

antasidtir.• Lokal etkili antasidler içinde en fazla absorbe edilen.• Hiperkalsemi, hiperkalsiüri yapabilir.


SODYUM BİKARBONAT

• Etkisi en çabuk başlayan, çabuk gelişen fakat kısa süren bir antasiddir.

• Sistemik etkilerinin bulunması en önemli sakıncasıdır (metabolik alkaloz ve Na+ yüklenmesi)

• Halen diğer antasidlere ufak dozlarda eklenerek kombine şekilde kullanılır.

• Sodyum bikarbonat yerine Sodyum sitrat da kullanılabilir.


ANTİASİTLERİNTERAPÖTİK KULLANIMLARI

• Peptik ülser• Gastro-özofageal refluks• Zollinger – Ellison sendromu• Stres ülser (akut erozyonlu gastrit)• Ülser kaynaklı mide-duedonum kanamalarında• Asid-aspirasyon (Mendelson) sendromunun

proflaksisi• Kronik böbrek yetmezliğinde gelişen

hiperfosfateminin tedavisinde


ANTASİDLERİN YAN ETKİLERİ (1)

• En sık görülen konstipasyon (Al, Ca) veya diyaredir (Mg)

• Rebound asid salgılanması

• Sistemik yan etkiler Alkaloz, Sodyum yüklenmesi, Hipofosfatemiye bağlı osteomalazi

• Diyaliz hastalarında görülen diyaliz demansı

• Böbrek yetmezliği olanlarda SSS’de depresyon ve kas felci


Süt-alkali (Burnett sendromu) sendromu

Teratojenik etki potansiyeli (Al ve Mg bileşikleri)

Birlikte kullanıldıklarında bazı ilaçların mideden absorbsiyonunu azaltırlar:

TetrasiklinlerFluorokinolonlarVarfarinDemir bileşikleriKinidinDigoksinKlorpromazin İzoniazid

ANTASİDLERİN YAN ETKİLERİ (2)


P.Ülser Tedavisinde Amaç

Asit salgılanmasını bloke etmek

Ortamdaki asidi nötralize etmek

Koruyucu tabaka oluşturmak

H.Pylori’yi ortadan kaldırmak


MUKOZADA KORUYUCU TABAKA OLUŞTURAN İLAÇLAR

• Sukralfat

• Kolloidal Bizmut Bileşikleri

• Karbenoksolon Sodyum


SUKRALFAT(Aluminyum Sukroz Sulfat)

• Nekrotik ülser tabakasına bağlanarak asid, pepsin ve safraya karşı koruyucu bir tabaka oluşturur.

• Safra asitlerini absorbe eder

• Endojen prostoglandin sentezini stimüle eder

• Daha çok dudenal ülser tedavisinde efektif

• Aktif hale geçebilmesi için düşük pH gerekir

• Yemeklerden 1 saat önce ve gece yatarken


KOLLOİDAL BİZMUT BİLEŞİKLERİ

• Peptik ülser yüzeyindeki proteinli eksuda ile birleşerek koruyucu tabaka oluşturur.

• Remisyon daha uzun sürer.

• Bakterisid etkisi bulunur.

• Yan etkisi: – Nörotoksik bir maddedir, ensefalopati yapabilir– Feçesi ve dili siyaha boyar.– Böbrek yetmezliğinde ve gebelerde kullanılmaz


KARBENOKSOLON SODYUM

• P.ülser tedavisinde kullanılabilir

• İntestinal mukusun sekresyon ve viskositesini

• Mineralokortikoid benzeri yan etkiler – HT– Sıvı retansiyonu – Hipokalemi


PROSTAGLANDİN ANALOGLARI:MİSOPROSTOL

• Parietal hücreler üzerindeki EP3 reseptörlerine bağlanır

• “Sitoprotektif” etkisi mevcuttur

• Bazal, nokturnal ve uyarılmış asid salgılanmasını inhibe ederler.

• NSAI ilaçların neden olduğu gastrik-mukozal hasarı önlemek için kullanılırlar.


MİSOPROSTOL

• PGE1 analoğudur.

• NSAI ilaç kullanan hastalarda kullanılır.

• Günde 4x200 mg dozunda kullanılır.

• En önemli yan etkisi diyaredir.

• Gebelikte kontrendikedir.


Helicobacter Pylorii ENFEKSİYONUNUN TEDAVİSİ

• Gram negatif bir basildir.

• Gastrit Mide ve duedonum ülserleri Gastrik adenokarsinoma Gastrik B-hücreli lenfoma


LAKSATİF VE PÜRGATİFLER

• Feçesin yumuşamasını sağlayarak defekasyon sırasında atılmasını kolaylaştıran ilaçlara laksatif, feçesin sulu kalmasını sağlayan ve istem dışı olarak hızlı bir şekilde atılmasına neden olan ilaçlara da pürgatif (müshil, katartik) adı verilir.


• Yumuşatıcı Laksatifler:• ■ Sıvı vazelin,• ■ Bitkisel sıvı yağlar: Zeytin yağı, pamuk yağı,• ■ Dioktil sodyum sülfosüksinat.


• Kitle Oluşturan Laksatifler:• ■ Metilselüloz,• ■ Agar,• ■ Kepek.


• Tuz Laksatif Pürgatifler:• ■ Mg SO4• ■ Mg-Sitrat.• ■ Na2SO4


• Stimülan Laksatif Pürgatifler:• ■ Bisakodil (Dulcolax).• ■ Fenolftalein (Alin, Laksafenol).• ■ Hint yağı (Ricinol).• ■ Dantron (Normolaks).• ■ Senozid A ve B (Pursenid).


• Laksatiflerin uzun süre kullanılmaları, kalın barsak fonksiyonunda ve rektal reflekste devamlı depresyona neden olur.

• Konstipasyon (kronik kabızlık), çoğu kez hareketsiz yaşam, posası az diyetle beslenme ve yeteri kadar su içmeme gibi alışkanlıklara bağlı olduğundan, önce bunların düzeltilmesi yararlı olur.


• Pürgatif ilaçlar, genellikle bir kez kullanılırlar. Acil durumlar dışında gece yatarken alınmalıdırlar.

• Laksatif ve purgatiflerin uzun süre kullanılması devamlı ishale bağlı su kaybı nedeniyle dehidratasyon, hipokalemi, hiponatremi ve hiperaldosteronizme yol açar.

• Vitamin eksikliği belirtilerinin ortaya çıkmasını kolaylaştırır.

• Gebeliğin sonuna doğru pürgatif ilaçların kullanılması erken doğum veya düşüğe neden olabilir.


ANTİDİYAREİK İLAÇLAR

• Feçesin belirgin şekilde sıvılaşması ve defekasyon sıklığının artması durumuna diyare adı verilir.

• Diyareye yol açan etkenler; çeşitli bakteriler, besinler içinde oluşan zehirler, ilaçlar, barsakta sindirim enzimlerinin azalması ve safra asidlerinin çoğalması olabilir.

• Diyareye karşı nedene yönelik tedavi uygulanır. Bu imkan bulunmayan durumlarda ise antidiyareik ilaç kullanılır.


• Opioidler• ■ Opyum tentürü.• ■ Kodein.• ■ Difenoksilat (Lomotil).• ■ Loperamid (İmodium).


• Parasempatolitik İlaçlar• Atropin v.b. parasempatolitik ilaçlar zayıf

antidiyareik, fakat güçlü antispazmodik etki yaparak diyareye eşlik eden spazm ve kolik hallerinin giderilmesi için kullanılırlar.


Oral Rehidratasyon Sıvısı

• Uzun süre devam eden diyare, vücutta elektrolit ve su kaybına neden olur ve dehidratasyon, metabolik asidoz ve K+ eksikliği gelişir. Bu bozuklukların düzeltilmesi için i.v. Veya oral elektrolit solüsyonları verilerek rehidratasyon yapılmalıdır.

• DSÖ'nün tavsiye ettiği oral rehidratasyon sıvısı şu şekildedir:• 3,5 g NaCl• 2,5 g NaHCO3• 1,5 g KCl• 20 g glukoz• 1 l su• Hazırlanan oral rehidratasyon sıvısı 50 ml/kg dozunda 4 saat içinde

hastaya içirilmelidir.


EMETİK İLAÇLAR

• Ağızdan alınan maddelerle oluşan akut zehirlenmelerin tedavisinde hastayı kusturmak için kullanılan ilaçlardır.


• Apomorfin• Kusma merkezini uyararak 5-10 dakika içinde

kusmaya neden olur. S.K. 0,1 mg/kg dozunda kullanılır.

• Morfin gibi SSS'ni deprese ettiğinden alkol ve uyku ilaçları gibi SSS depresanları ile olan zehirlenmelerde kullanılmamalıdır.


• İpeka Şurubu• Ağızdan 20 ml dozda verilir.Bu doz 1-1,5

bardak su ile alınmalıdır. 20 dakika içinde kusma meydana gelir.


• ANTİEMETİK İLAÇLAR• Taşıt tutması, bazı hastalıklar ve gebelik

sırasında oluşan devamlı emezis (kusma) hallerinin önlenmesi için kullanılırlar.


• Antihistaminikler• Taşıt tutması, gebelik kusmaları ve vestibüler

kaynaklı bazı hastalıklarda oluşan kusmalarda kullanılırlar.


• Nöroleptik İlaçlar• Klorpromazin (Largactil), Haloperidol (Haldol),

Tietilperazin (Torecan), özellikle metabolik veya ekzojen toksinlerin yaptığı emeziste, radyasyon hastalığında, antineoplastik ilaçlarla veya postoperatif dönemde ortaya çıkan bulantı ve kusmalara karşı kullanılırlar.

• Kusma merkezini inhibe ederek etki gösterirler.


TEŞEKKÜRLER

sindirim sistemi ilaçları

Documents