sistina plus no. 4

www.sparkasse.mk

Visa Electron

www.sparkasse.mk

*

www.sparkasse.mk

3

Plus�� 2011 � �� 4 � ��

��

Магазинот Плус излегува еднаш во 3 месеци и се дели бесплатно. Информациите имаат едукативен и информативен карактер.Однапред Ви се извинуваме за можните печатни грешки.Сите Ваши коментари во врска со Магазинот Плус или Вашите предлози за содржината на следното издание, испратете ги на: [email protected] Издавач: СИСТИНА МЕДИКАЛ ДООЕЛ Скопје

Д-Р ЖАРКО ХРИСТОВСКИ

Дипломирал во 1989 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Специјализација по интерна медицина завршил во 1996 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Супспецијализација по кардиологија завршил во 2004 година на истиот факултет. Д-р Христовски моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина“.

Почитувани,

Пред нас е зимата, период во кој се актуел-ни многу болести. Грип, настинки, инфекции на дишните патишта, состојби особено сериозни за лицата со послабо срце и други хронични забо-лувања.Токму затоа во овој број ве советуваме како да го заштитите вашето здравје во зима - време на многу вирусни и бактериски инфекции. Исто така нудиме и едукативни теми за машката популација со цел да ја подигнеме свеста за ра-кот на тестисите.

Зимата не треба да ја поминете затворени во своите топли домови . Ние ве советуваме да бидете активни на студеното време, како да ги искористи-те благодетите на снегот, но и како да ги избегнете

скршениците во деновите во кои има мраз.Излезете од своите домови и уживајте во зим-

ската идила која е пред нас. Често посетувајте ги нашите планински убавини. Освен што ќе акуму-лирате позитивна енергија, планинскиот воздух ќе ви го подобри и здравјето.

Се надеваме дека нашите совети ќе допрат до вас. Со тоа ќе ја оствариме нашата мисија, покрај врвните медицински услуги кои ги нудиме, да ја подигнеме свеста кај граѓаните за пре-венција и навремено дијагностицирање на болестите. Само така заеднички ќе успееме да имаме поздраво опш-тество и поздрави поколенија.

��

АС. Д-Р МАЈА КАЛИЧАНИН – МАРКОВСКА

Дипломирала во 1994 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Специјализација по орто-педија завршила во 2002 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Д-р Каличанин моментал-но работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

Д-Р ЏЕНГИС ЈАШАР

Дипломирал во 1990 година на Медицинскиот факултет во Скопје.Специјализација по патологија завршил во 1999 година на Медицинскиот фа-култет во Скопје. Магистрирал во 2006 година на истиот фа-култет. Д-р Јашар моментално работи во Клиничката болни-ца „Аџибадем Систина”.

М-Р Д-Р НЕБОЈША НАСТОВ

Дипломирал во 1997 година на Медицинскиот факултет во Ско-пје. Специјализација по општа хирургија завршил во 2005 годи-на на Медицинскиот факултет во Скопје. Д-р Настов моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

��

Д-Р ЖАРКО ХРИСТОВСКИ

Дипломирал во 1976 година Ди-пломирал во 1989 година на Ме-дицинскиот факултет во Скопје.

Специјализација по интерна меди-цина завршил во 1996 година на

Медицинскиот факултет во Скопје. Супспецијализација по кардиоло-

гија завршил во 2004 година на истиот факултет. Д-р Христовски

моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина.

��

ПРИМ. Д-Р ЉУПЧО СТОЈКОВСКИ

Дипломирал во1985 год. на Меди-цинскиот факултет во Скопје. Спе-цијализација по интерна медицина завршил во 1994 година на Ме-дицинскиот факултет во Скопје. Супспецијализација по нефроло-гија завршил во 2006 година на истиот факултет. Д-р Стојковски моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

ПРОФ. Д-Р САЛИС ТАЏЕР

Дипломирал во 1978 год. на Меди-цинскиот факултет во Љубљана, Словенија. Специјализација по кардио и торакална хирургија завршил во 1993 година на Сак-лер медицинскиот факултет, на Универзитетот во Тел Авив. Супс-пецијализација во областа на адултна хирургија завршил на ис-тиот универзитет. Проф.д-р Таџер моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

5

Д-Р ВЛАДИМИР ОРТАКОВ

Дипломирал во 1985 година на Медицинскиот факултет во Ско-пје. Специјализација по невроп-сихијатрија завршил во 1993 го-дина на Медицинскиот факултет во Скопје. Д-р Ортаков моментал-но работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

Д-Р СВЕТЛАНА КРСТЕВСКА БЛАЖЕВСКА

Дипломирала во 1993 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Специјализација по педијатрија завршила во 2003 година на Ме-дицинскиот факултет во Скопје. Магистрирала во областа на детска кардиологија во 2008 година на истиот факултет. Д-р Блажевска моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

АНЕТА АНЕВСКА МИТРЕВСКА

Дипломирала во 1998 година на Фармацевтскиот факул-тет во Скопје. Поседува Европски сертификат за ембри-ологија (ЕСХРЕ). Моментално е вработена во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

Д-Р ДАНИЕЛ ПЕТРОВСКИ

Дипломирал во 1991 година на Медицинскиот факултет во Ско-пје.Специјализација по уроло-гија завршил во 1997 година на Медицинскиот факултет во Ско-пје. Д-р Петровски моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

��

Д-Р ОЛИВЕР ЈОВКОВСКИ

Дипломирал во 1997 година на медицинскиот факултет во Ско-пје.Специјализација по интерна медицина завршил во 2003 год. на Медицинскиот факултет во Скопје. Супспецијализација по пулмологија и алергологија за-вршил во 2010 год. на истиот фа-култет. Д-р Јовковски моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

Д-Р МИХАЈЛО ИВАНОВСКИ

Дипломирал во 2005 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Специјализација по општа хирургија завршил во 2010 година на истиот факул-тет. Д-р Ивановски моментално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

Д-Р НЕЏИП ЏЕМ КИНАЧИ

Дипломирал во 1984 година на Медицинскиот факултет во Ис-танбул, Р.Турција. Во 1990 година дипломирал на одделот за нукле-арна медицина при Ѓулхане, Вое-на медицинска академија во Анка-ра, Р.Турција. Д-р Киначи момен-тално е ангажиран во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

��

Д-Р ПАВЛЕ ДИМЧЕВ

Дипломирал во 1986 година на Медицинскиот факултет во Скопје.Специјализација по ги-некологија и акушерство завр-шил во 1996 година на истиот факултет. Д-р Димчев момен-тално работи во Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

��

��

��Д-Р АЛЕН ЈОВЧЕВСКИ

Дипломирал во 1998 го-дина на Медицинскиот факултет во Скопје. Спе-цијализација по општа хи-рургија завршил во 2005 година на Медицинскиот факултет во Скопје. Д-р Јовчевски моментално ра-боти во Клиничката бол-ница „Аџибадем Систина”

��

БОБАН ИЛИЕВСКИ

Средно уметничко училиште за-вршува во Скопје. Образованието го продолжува на престижниот моден институт Бурго во Милано, Италија. Во 2005 година Бобан Илиевски станува дел од дизај-нерскиот тим на КАРА.

��

Д-Р СЕНЧО НЕТКОВ

Дипломирал во 1989 година на Медицинскиот факултет во Скопје.Специјализација по радиологија завршил во 1996 година на исти-от факултет. Д-р Нетков моментално работи во Клиничката болни-ца „Аџибадем Систина”.

9

ЖИВОТЕДНА БОЛЕСТ - ДВЕ ПРИКАЗНИ!ГО ЗАПОЗНАВ ГОЛЕМИОТ МАЕСТРО ОД СВЕТСКИ РАНГ- ДОКТОР ТАЏЕР!

��

ТЕМАТЕМА

ТУМОРИ НА

ТЕСТИСИ

20

ПРОФИЛПРОФИЛ Д-Р Небојша НастовД-Р Небојша Настов

СО „АЏИБАДЕМ СО „АЏИБАДЕМ СИСТИНА” СИСТИНА” ЖИВОТОТ МИ ЖИВОТОТ МИ ЗАПЛОВИ ПО ЗАПЛОВИ ПО МИРНО МОРЕМИРНО МОРЕ

1010

ЗДРАВЈЕ

��ХРАНАТА И НАВИКИТЕ ВО ИСХРАНАТА ИГРААТ

КЛУЧНА УЛОГА ЗА МЕНТАЛНОТО И ФИЗИЧКОТО

ЗДРАВЈЕ НА ДЕЦАТА

��ПНЕВМОНИЈА- ВОСПАЛЕНИЕ НА БЕЛИТЕ ДРОБОВИ

��4Д УЛТРАЗВУК - РЕАЛЕН ПРИКАЗ НА ВАШЕТО БЕБЕ

ТЕМА

��ПОВРЕДИ ПРИ СКИЈАЊЕ��ВНИМАВАЈ СЕ ЛИЗГА!

62

38

5048

36

ЖИВОТ

ДОЈДЕ ВО „АЏИБАДЕМ СИСТИНА” СО ДИЈАГНОЗА ЗА ХИПЕРТЕНЗИЈА, ЗАМИНА СО ИНТЕРВЕНЦИЈА НА ТРИ МАГИСТРАЛНИ АРТЕРИИ

28

ACIDOSALUS® GEL ZA INTIMNA NEGA

ACIDOSALUS® GELASTA EMULZIJA, EDINSTVENA KOMBINACIJA NA PROBIOTI^KI BAKTERII I BILNI

ME[AVINI, NAMENETA ZA:

- SEKOJDNEVNA NEGA NA SLUZOKO@ATA NA INTIMNITE DELOVI NA TELOTO KAKO ZAMENA ZA SAPUN;

- ODR@UVA FIZIOLO[KA pH NA MUKOZNITE MEMBRANI I KO@ATA , OBEZBEDUVA ZA[TITA I RAMNOTE@A NA VAGINALNATA FLORA;

- GO NAMALUVA RIZIKOT OD GABI^NITE I BAKTERISKI INFEKCII NA INTIIMNITE DELOVI NA TELOTO;

- JA OLESNUVA IRITACIJATA, GO SMIRUVA GENITALNOTO Ê[AWE I ÛVSTVOTO NA NEPRIJATNOST, GO ELIMINIRA NEPRIJATNIOT MIRIS I OBEZBEDUVA DOLGOTRAJNO ÛVSTVO NA SVE@INA;

NAMENET E ZA @ENI, BEZ RAZLIKA NA VOZRASTA, MO@E DA SE KORISTI ZA VREME NA BREMENOST I DOEWE, ZA VREME NA MENSTRUACIJA;KORISTETE GO NAUTRO I NAVEÊR, ILI AKO IMATE POTREBA I POVEKE PATI VO TEKOT NA DENOT .

Proizvodite ACIDOSALUS® Sprej za nos i usta, Vaginaleti, Pasta za zabi, Iris krema, Forte krema i mleko, so stru~ni

soveti moète da gi nabavite vo aptekite .

Tel.: + 389 2 3 116 708 Fax: + 389 2 3 119 416Mob: + 389 70 39 39 14

ПСИХОЛОШКО СОВЕТУВАЛИШТЕ

СТРАВ ОД ГУБИТОК НА СОПСТВЕНАТА МАШКОСТ!

ЖИВОТ

ТОНИ МИХАЈЛОВСКИПО ДВЕ ДЕЦЕНИИ ПОВТОРНО ТАТКО

32

24Ерик Ујкановиќ го лекувале од хипертензија, но немал никакво подобрување. Откако завршил во „Аџибадем Систина”, д-р Жарко Христовски тргнал во потрага по одговорот: зошто човек кој цел живот страда од низок притисок наеднаш има проблем со висок притисок. Дијагностициран е причинителот - сите три магистрални крвни артерии му биле во очајна состојба. Потоа сé било полесно!

Ели е судија, а Небојша трауматолог. Ќерката Дина со своите 11 години мечтае да биде археолог. Синот Петар, пак, има 5 години и ги сака лазањите на тато. Да, д-р Настов може да се смета за најдобар готвач меѓу докторите, и најдобар хирург меѓу готвачите. Во овој број на „Систина плус” ви

го претставуваме семејството

Настови.

��Небојша НАСТОВНебојша НАСТОВ

Куќата во која живее се-мејството Настови се наоѓа на една од најуба-вите локации во насел-бата Пржино. Оттаму

се гледа безмалку цело Скопје. Небојша и Елизабета, и нивните деца - единаесетгодишната Дина и најмалиот, Петар, на 5-годишна возраст, без двојби се едно хармо-нично семејство. Веројатно таквата синергија доаѓа од фактот што Небојша и Ели, како што Елизабета ја ословуваат блиските, се заедно од средношколски денови. Тој е доктор трауматолог, а таа е судија. Тој работи во „Аџибадем Систина“, а таа во Граѓанскиот суд во Скопје. Обајцата се согласуваат со описот дека се зборливи, па докторот на шега нафрла дека би можел да биде и судија. Судијката, пак, реплицира дека вообичаено му попушта и не му суди строго на докторот.

Нивниот подмладок, пак, се раз ли кува според темпераментот. Ди на е едно смирено девојче кое со насмевка нé пречека во нив ниот дом, а беше таква, на смеа на и пози-тивна, за сето вре ме додека бевме на гости кај Нас то ви. Одвреме навреме го опоме ну ваше помалиот брат, кому, пак, нај го лема забава му беа игрите на мо бил ни от на татко му. Да, за Пе тар може да се каже дека е ед но симпатично динамично дете!

НЕ СЕ ДВОУМЕЛ НИ СЕКУНДА

Небојша Настов работел 12 години во Градската болница во Скопје. Признава дека сите што денес се во приватното здравство го стекнале своето искуство во јав-ното здравство, но, сепак, објасну-ва и зошто се решил за еден ваков трансфер.

„За човек кој е амбициозен и сака да направи нешто повеќе во својата професионална кариера сметав дека веќе немаше услови во јавното здравство. За 12 годи-

ни колку што минав во Градската болница не сум земал ниту еден слободен ден, освен за стручно усовршување. Никогаш не сум го искористил годишниот одмор до крај, а за сето време бев безмалку здодевен со мојата упорност да ми се обезбедат апарати за да мо-жам да го работам тоа што го знам. Барав стотина нешта кои беа по-требни за подобра и пое фи касна работа, но многу тешко доа ѓа ше до реализација на бара њата“ - објас-нува д-р Небојша Настов.

И така, некој заминува на друга работа заради подобра плата, не-кој заради потреба од промена во животот, а трауматологот Настов ја избрал „Аџибадем Систина” за да го забрза својот стручен развој.

„Не можеш со апарат набавен пред 40 години да работиш и след-ните 20 години. Па 21 век сме. Не барав финансиски средства од болницата за стручните усовршу-вања, одев на сопствен трошок, на штета на семејството. За разлика од системот во јавното здравство, во „Аџибадем Систина”, што би се рекло, сакал или не мораш да одиш на стручно усовршување и едука-ција во странство. И тоа е дел од трошокот што го покрива болница-та“ - ги наведува Небојша компа-ративните предности во неговата нова работна средина.

Небојша се сеќава на секој збор, на секој детаљ од неговата средба со Јордан Камчев кога ја добил понудата за негов ангаж-ман во „Аџибадем Систина”.

„Орце му се обрати на Никола Панчевски со следниве зборови: Нека напише Небојша кои сé апарати и инструменти му се потреб-ни за работа за да не рече утре дека не може да направи некак-ва интервенција затоа што му недостасува нешто. Е кога слушнав вакво нешто, навистина останав без зборови” - раскажува Настов потенцирајќи дека не верувал дека ваква професионална понуда кога било ќе му се случи во животот.

ЈОРДАН КАМЧЕВ МЕ ОСТАВИ БЕЗ ЗБОРОВИ

Со такви искуства, ставови и оп-сервации сосема логично што тра-уматологот Настов не се колебал воопшто да ја прифати понудата од Клиничката болница „Аџибадем Систина”, каде е од самиот старт на овој врвен здравствен систем.

„Не се двоумев воопшто кога ја добив понудата да преминам во „Аџибадем Систина”. Имаше само малку скепса кај моите родители, што е нормално. Тие како покон-зервативни, заради годините, малку со страв од неизвесност го доживеаја фактот што нивниот син дал отказ од државна работа за да замине во приватна болница која уште не почнала со работа“- се потсетува Небојша на тие денови кога семејството дознало за него-вата голема одлука.

ДЕКЕМВРИ ФАТАЛЕН ЗА ЕЛИ И ЗА НЕБОЈША

Ели е судија во Граѓанскиот суд во Скопје. Минала години ка ко стручен соработник во Кри вич ниот оддел при некогашниот опш тински суд Скопје 2, а за су ди ја е избрана во 2005 година. Со Не бој ша почна-

СО „АЏИБАДЕМ СИСТИНА”

ЖИВОТОТ МИ ЗАПЛОВИ ПО МИРНО МОРЕ

11

Кога еден викенд Ели била на некакво советување надвор од Скопје, Небојша ги повикал колегите од „Аџибадем Систина” на колбаси што самиот ги направил, и кулен. Објаснува дека имаат на поткровјето своевидна сушилница, па може да си дозволи да има и димени месни производи „а ла Настов”. Дури и пачата, која има непријатна постапка на долго варење и силен мирис, докто-рот наоѓа начин да ја имаат повеќепати во текот на зимата.

„Кога ќе ми „збоктиса“ хирургијата, ќе си отворам ресторан”- шегови-то коментира Небојша, иако никој од семејството не верува дека на овој мајстор на готварството може да му стане здодевно во хирургијата.

МОЖАМ ДА ОТВОРАМ КАФЕАНА

ле да се забавуваат кога таа била втора, а тој трета го дина гимназија. Ели учела во „Јосип Броз“, а Небој-ша во „Раде Јовчевски Корчагин“. Месецот декември по многу нешта е нивен месец. Таа е родена на 17, а тој на 20 декември, и откако си ги прославиле родендените во таа 1989 година, на 23 декември се запознале. И почнала една плодна долгогодишна врска. Се забавувале цели 10 години, па откако дипло-

мирале, а Небојша се вработил, биднала свадба.

Родителите на Ели биле правни-ци, а дедо ѝ судија. Таа ја продол-жила семејната традиција. Уште повеќе, ваквата траекторија ја сле-дел и Небојша. Неговите обајцата биле психијатри, но тој, првично, барем кога завршил основно учи-лиште, не знаел кој пат да го фати. Признава и дека неговите роди-тели не биле баш настроени да се

определи за белиот мантил. Од рационални причини се запишал во гимназија, за доколку утре се премисли, да може полесно да се запише, ако одлучи дури и на ме-дицина. Тоа и се случило.

„Полагав приемен испит на Медицинскиот факултет ама не ме примија веднаш. Требаше да се примат 110 студенти, а јас бев на 147 место. Не влегував дури ни меѓу тие 30 души кои влегуваа со партиципација. Среќа, неколкуми-на се откажаа или не уплатија во дадениот рок, па така јас станав студент на медицина. А потоа за-вршив и дипломирав меѓу првите 5 во генерацијата“ - е приказната на Небојша која потврдува дека поне-когаш ранг листите од почетокот можат драматично да се променат по неколку години.

НАЈДОБАР ГОТВАЧ МЕЃУ ДОКТОРИТЕ

Иако е максимално ангажиран во Одделот за трауматологија и

11

поинаку“, ја нагласува Ели разлика-та во нивните готварски пристапи.

„Цела недела ми се јадеа џими-ринки , ми се вртеше тоа во глава постојано. И, конечно, не издржав, па враќајќи се од работа, си купив 2 килограми сланина. Попладнето, додека Ели и децата одмораа, ги направив џимиринките. Беа готови за вечера“- ни открива шефот на кујната кај Настови, Небојша.

Дина ни откри, пак, дека кога еднаш биле со татко ѝ на саем на книгата во Скопје таа купила книга за мајка ѝ, додека татко ѝ си купил два готвачи.

ОД ВОДНО НА ВОДНО

Иако се на супер локација во Пржино, семејството Настови гра-ди викендичка на уште поубаво место - во атарот на село Говрлево. Ели како љубител на природата се

пожали дека не успеала никогаш да ја мотивира Дина да прошетаат до Водно. Коментарот на ќерката вообичаено бил: „Па ние сме на Водно. Тука живееме!“

Се враќаме повторно на про-фесионалната работа на Небојша. Презадоволен е од условите во „Аџибадем Систина”. Колку за споредба, во 2001 година заминал во Израел на неколку месеци за да учи артроскопија. Добил стипен-дија, која, сепак, била недоволна и за да живее и да се надградува, затоа инвестирал свои средства за своето усовршување. Патем, артро-скопијата дотогаш не се работела во неговата матична болница.

ортопедија во „Аџибадем Систина”, д-р Настов вели дека сега можеби минува повеќе време со семејство-то отколку кога работел во јавното здравство. Го објаснува овој феномен со организацијата на работа-та. Работата со закажување има два дена амбулантата, и, секако, тука се оние неизбежни ноќни повици кога и во два или во три часот по полноќ на повик заминува во болницата на итна интервенција.

Уште нема да го до-вршите прашањето кој најдобро готви, а Дина и Петар во еден глас одговараат - тато. Синот најмногу ги сака неговите лазањи и супа, додека Дина е љубител на специјалитетот на тато - вог тава.

„Ставам месо кое го имам во моментот и многу зарзават. Важно е да не биде препржен туку крцкав. Да, додавам и соја сос“ - го открива д-р Небојша рецептот за специјали-тетот на мајсторот на кујната.

Секако, оваа домашна обврска е во надлежност на Ели, а Небојша ја презема главно преку викенд. Вели дека едноставно е мераклија за готвење.

„На пример, неговото гравче мора да се крчка во грне, никако

„Го научив тоа што не се работе-ло никогаш во Градската болница. Кога се вратив во Скопје побарав да се купат некои неопходни ин-струменти за да можеме да ја ра-ботиме артроскопијата. Ми рекоа да чекам. И чекав година и пол, но тогаш набавија само половина од потребното, така што повторно не можев да го работам тоа за што бев стручен бидејќи недостасуваше клучниот дел - ендоскопот. Првата камера ја купив сам, беше од поеф-тините и, нормално, брзо се раси-па. Потоа со неколку колеги заедно собравме пари да купиме поарна, да не речам поскапа“ - објаснува трауматологот зошто понудата на Орце за негов трансфер во Клинич-ката болница „Аџибадем Систина” му делувала како нешто нестварно.

Сепак, додава дека го повре-дило тоа што по 12 години работа, како трауматолог со најмногу опе-

рации, никој не го прашал зошто си заминува. Од друга страна, признава дека сега животот и про-фесионално и семејно му добил поинаков тек - стабилност, профе-сионална исполнетост, сми ре ност. Веќе не размислува, не го оптова-руваат многу пери фер ни работи.

„Да се изразам метафорично - ова е тоа што секој човек го по сакува. Кога по многу бури бро дот ќе ти зап-лови по мирно море“, изјави за крај главата на се мејството Настови.

А ние при разделбата посакавме уште една дружба со нив, колку да ги испробаме на дело готварските вештини на најдобриот хирург меѓу готвачите.

��Небојша НАСТОВНебојша НАСТОВ

Звучи невообичаено ко-га при татко доктор и мајка су ди ја детето мечтае да ста-не ар хео лог. Сепак, Дина има са мо 11 години, па големи се шан сите нејзините планови и со ниш та за професијата со ко ја ќе се занимава кога ќе по рас не да доживеат транс-фор ма ција.

„Не сум слушнала за друго де те кое сака да биде архео-лог”- коментира Ели наброју-вајќи ги најпосакуваните про-фе сии на децата на таа воз-раст - како учителка или док-тор ка.

Дина, пак, ваквите свои ам би ции сега ги објаснува со сво јот омилен предмет - ис то-ри ја та. Петар уште не раз мис-лу ва за вакви теми и ди ле ми. А и има само 5 години. Се-пак, родителите го опишува-ат како многу подинамичен, а тоа го видовме и од наша-та кафе средба во нивниот дом. Буквално беше ту ваму ту таму, не се сврте на место.

ДИНА САКА ДА БИДЕ АРХЕОЛОГ!

�� Axxon Trejding Starvin DOOEL

��. �� .6-1/3; � ��

15

о една процедура во Клиничка-та болница „Аџибадем Систина”, под контрола на д-р Клементина Кузевска, конечно, со божја волја и јас добив шанса да почувству-вам како е да се биде бремена.Иако млада, на 22 години, конеч-

но, бев среќна што ќе станам мајка како и секоја друга жена, ќе имам дете, мое дете.

На 13.09.2011 за првпат станав мајка.Требаше да биде најсреќниот ден во мојот живот, но место среќа и радост, пред мене претстоеше една макотрпна борба исполнета со неизвеснот и исчекување за моето прво чедо. Испомешани чувства на радост и болка, и исче-кување на денот кога првпат ќе можам моето најмило да го земам во своите прегратки.

Имав нормална бременост.Но одеднаш, во 25-тата недела од бременоста почнаа проблемите со високи-от притисок. Редовно доаѓав на контрола во Клиничка-та болница „Аџибадем Систина“.Ме хоспитализираа и секојдневно примав терапија. Максималната грижа на докторите ми даваше надеж, од друга страна се раѓа-ше песимизам и страв дека ќе го изгубам моето дете. Во мојата утроба имав машко дете, решивме да се вика Ајан (божји дар). Мојот сопруг ми беше најголема под-дршка, ме посетуваше секој ден.

Здравствената состојба на мојот син беше критич-на, заедно се боревме во битката за живот.И покрај напорите на докторите, мојот крвен притисок не мо-жеше да се стабилизира, сè до критичната ноќ меѓу 12 и 13 септември кога д-р Јорданчо Иванов реши да ме

породи. Се сеќавам, додека ме носеа со количка, во еден момент го прашав д-р Иванов: „Докторе, како е моето бебе?“ Тој смирено ми одговори: „Го видов тво-ето бебе, живо е“.Тоа беше последното што го слуш-нав пред да паднам во длабок сон од анестезијата.Кога се освестив веднаш го прашав д-р Иванов како е мојот син.Тој се насмеа и ми одговори: „Имаш синче, тешко 1060 грама“.

Не можев да го земам мојот Ајан в раце бидејќи мораше веднаш да биде во инкубатор.Ми кажаа дека Ајан е најмалото бебе што се родило во Клиничката болница „Аџибадем Систина”. За мене сликата беше пеколна, мало, беспомошно бебе приклучено на апа-рати. Сакав да помогнам, но немав моќ. Од ден во ден неизвесна беше судбината на моето прво чедо Ајан. Но, сепак, во мене растеше силна верба. За тоа сум благодарна на д-р Душко Фидановски, кој успеа да се избори за животот на моето бебе. Благодарение на него и целиот тим во Клиничката болница „Аџибадем Систина“, по шест недели за првпат го земав во моите прегратки.

Не може со зборови да се опише чувството кога по толку долго време Ајан го земав во моите раце. Можев да го гушнам и да го бакнам тоа мало прекрасно суш-тество кое ми го промени животот.

За животот на моето најмилно заслужни се тимот лекари во Клиничката болница „Аџибадем Систина“. Без нив не знам дали сега ќе бев најсреќната мајка.

Ви благодарам за сè, прекрасни луѓе.Со почит,

Азби, Нурџан и Ајан Селмани

��Отворено писмоОтворено писмо

PPН а ј м а л о т о б е б е с е Н а ј м а л о т о б е б е с е и з б о р и з а ж и в о ти з б о р и з а ж и в о т

Клиничката болница „Аџибадем Систи-на“ се приклучи на кампањата за борба против рак на дојката во организација

на Здружението за борба против рак Борка-за секој нов ден. За таа цел „Аџибадем Систина“ ги намали цените на хируршко лекување на ракот на дојката. Како дел од оваа кампања предвидени

се и работилниците за подигање на свеста кај жените за оваа болест. На овие работилници за раното дијагностицирање и хируршкото леку-вање ќе предаваат д-р Маја Чапова –Стојчевска, специјалист радиолог, и д-р Драган Смилевски, торакален хирург од Клиничката болница „Аџи-бадем Систина“.

�� , „��“

Аџибадем, водечката здравствена групација во Југоисточна Европа, откупи

дел од акциите во Клиничката болница „Систина”, инвестиција

вредна 20 милиони евра. Со ова „Систина“ стана дел од мрежата на болници на Аџибадем. Партнерството меѓу овие две болници претставува најголема

турска инвестиција надвор од границите на Турција. Со овој чекор „Аџибадем“ и „Систина“ го трасираа патот кон заедничко освојување на балканскиот пазар.

��Аџибадем Систина

� � � , „ � �

Мехмед Али Ајдинлар (главен извршен директор на групацијата Аџибадем) и Јордан Камчев (главен извршен директор на Клиничката болница „Аџибадем Систина“)

КЛИНИЧКАТА БОЛНИЦА „АЏИБАДЕМ СИСТИНА“ ГИ НАМАЛИ ЦЕНИТЕ ЗА ХИРУРШКО ЛЕКУВАЊЕ НА РАК НА ДОЈКАТА

д-р Драган Смилевски за хируршки третман

на рак на дојката

д-р Маја Стојчевска – Чапова за дијагностицирање

на ракотна ракот на дојката

17

��Клиничката болница „Аџибадем Систина“ почна со одржување на едукативни предавања за сексуалното и репродуктивното здравје на младата популација во средните училишта. Иницијативата се базира на ниската стапка на употреба на орална контрацепција кај женската популација во репродуктивниот период и алармантните податоци за пораст на стапката на непланирана бременост и абортуси кај тинејџерите. Едукативните предавања ќе бидат наменети за учениците од IV година во средните училишта. Истите ќе ги изведуваат експерти од областа на гинекологијата, кои се дел од стручниот тим на Клиничка болница „Аџибадем Систина“

ЕДУКАТИВНИ ПРЕДАВАЊА ЗА СЕКСУАЛНОТО ЗДРАВЈЕ КАЈ МЛАДИТЕ

Клиничка болница „Аџибадем Систина“ се приклучи во од бе ле жу ва-

ње то на најголемата глобална кампања против срцеви за-болувања, каде партнерски се здружени бројни организации -членки, кардиолошки здру же-ни ја и кардиолошки фондации во повеќе од 100 земји во светот. По повод Светскиот ден на ср-цето, кој беше одржан под мотото „Еден свет, еден дом, едно срце“, кардиохирургот проф.д-р Салис Таџер имаше свое предавање на стручниот состанок на Кардиолошкото здружение на Македонија на тема „Новини во третманот на кардиоваскуларните заболувања“

СВЕТСКИ ДЕН НА СРЦЕТО

проф. д-р Салис Таџер (кардиохирург) на предавањето по повод Светскиот ден на срцето

�� 29.11.2011, �� „�� “ �� -

�� .! �� "�� „#��“, �� -�� , $� �� %� �� -�� -�� .

&�� -�� '� � �� , �� %�� "�� -��'� � �� . �� "�� (�� ’�� , �� -�� -�� .

КЕРАМИЧКИ ВЕШТАЧКИ КОЛКОВИ

Марио Франк , Маријана Стамболзиева (преставници на „Интраплант“) и д-р Драган Христов (ортопед, хирург во Клиничка болница „Аџибадем Систи-на“)

Клиничката болница „Аџи ба дем Систина“ учествува-ше на 9 годишна конференција

на спинални хирурзи (9th Annual Meeting of Spine Experts Group, SEG) која се одржа во Скопје. Претсе-дател и домаќин на овогодишниот состанок на SEG беше проф. д-р Јор-дан Савески. На оваа конференција, на која беа претставени најновите достигнувања во оваа област, со свои стручни презентации и искуства во оваа хируршка област се претставиja врвните специјалисти од Клиничката болница „Аџибадем Систина“

��Аџибадем Систина

� �� „�� “ ��

�� „�� “

КЛИНИЧКАТА БОЛНИЦА „АЏИБАДЕМ СИСТИНА“ НА 9 ГОДИШНА КОНФЕРЕНЦИЈА НА СПИНАЛНИ ХИРУРЗИ

21

ПОДДРШКА ЗА АУТИСТИЧНИТЕ ДЕЦА

�� „�� “ ��- � � ��%�� )�� „! �� “ �� -�� '� �� ,

�*+� � �� . 4� �� "�� %�� !� �� -�� . ! �� %�� '� � �-� 5�� , �� -�� . �� '��, �� -�� , � �� -�� '� � ��

�� „�� “, �� 5�� 7�� , �� -� �� -

"�� -"��. � �� (�� , �� $� �� , �� -�� '� �� -�� . &� �� '� �� (�� , �� ) �� $� �� '� �� '� �� . <�� (�� -�� %�� '� �� -�� .

! �� , �� -�� , $� �� „�� “.

КУРС ЗА РЕГИОНАЛНА АНЕСТЕЗИЈА ИЗВЕДЕНА СО ПОМОШ НА УЛТРАСОНОГРАФИЈА

*-� ��(�� #�� , �� -�� „�� “ , �� - �� =�� -

�� J�� (Southwest German Sport Traumatologie Center). 4� �� -�� %�� - �� (�� -�. *�� >��.

! �� 3 �� . & �� "��-� � �� )�, �� 60 ��. �� ISAKOS (International Society of Arthroscopy, Knee Surgery and Orthopedic Sports Medicine) �� (�-��, �� , ��)�� .

ЕДУКАТИВЕН ПРЕСТОЈ ВО ГЕРМАНИЈА

ЕДУКАТИВЕН ПРЕСТОЈ ВО СЛОВЕНИЈА

Д-р Александар Мицковски, уролог во Клинич-ката болница „Аџибадем Систина“ , беше на едукативен престој во Словенија. Целта на овој

престој во Општата болница во Словен Градец беше обука за лапараскопски уролошки операции. Овој

центар веќе подолго време е еден од најреномирани-те центри на Балканот и водечки во воведувањето на ендоскопската и лапараскопската урологија. Плод на оваа едукација и воспоставената соработка на двете болници ќе биде воведување на сè поголем број на лапароскопски хируршки интервенции во областа на урологијата, со што Клиничата болница „Аџибадем Систина“ ќе биде една од ретките болници на Балка-нот кои ја нудат оваа услуга за пациентите.

��УРОЛОГИЈА Подготви

д-р Даниел Петровски, специјалист уролог, хирург

САМОПРЕГЛЕД

Како што секоја жена задолжи-телно треба да прави самопреглед на градите на одреден временски период, така истото важи и за маш-ката популација. Најчесто по ка-пење секој маж треба да си напра-ви преглед на тестисите. Доколу забележи асиметрија во големина-та на тестисот или напипа одреден јазол т.е. тврдина на самиот тестис, веднаш треба да побара лекарска помош. Исто така овие промени мо-жат да се откријат и од партнерка-та за време на сексуалниот однос.

Болеста најчесто се јавува со безболно зголемување на тестисот, а поретко заболениот тестис може да е и со нормална големина, како и контралатералниот, но на допир тој е со потврда конзистенција или се напипува тврд јазол на површи-ната. Секоја промена на тестисот би требало да биде прегледана од страна на уролог кој ќе треба да на-прави дополнителни испитувања.

��Ракот на тестиси ја напаѓа младата популација, особено на возраст меѓу 25 и 40 години. Според статистиките, секој 9. маж на 100 000 жители заболува од оваа болест. Но она што загрижува е што многу карциноми на тестисите се дијагностицираат доцна.

Во најголем процент, повеќе од 95 проценти, туморите на тестисите се со малигни

карактеристики и најчесто ја зафаќаат помладата машка популација, до 40-тата година од животот. Поради специфичноста на регијата и органот мажите обично подоцна ја забележуваат промената или за истата молчат и најчесто доцна се јавуваат на лекар. Заради тоа на мажите им советуваме да се јават кај уролог веднаш штом ќе забележат каква било промена на тестисот. Како и за секоја малигна промена така и за туморите на тестиси најбитна е раната дијагноза и што порано почнување со соодветна терапија.

� Ракот на тестиси ја напаѓа младата Ракот на тестиси ја напаѓа младата популација, особено на возраст меѓу 25 и 40популација, особено на возраст меѓу 25 и 40години. Според статистиките, секој 9. маж нагодини. Според статистиките, секој 9. маж на100 000 жители заболува од оваа болест. Но100 000 жители заболува од оваа болест. Ноона што загрижува е што многу карциноми наона што загрижува е што многу карциноми натестисите се дијагностицираат доцна.тестисите се дијагностицираат доцна.

� ��

23

ДијагностицирањеКОЛКУ ПОРАНО ТОЛКУ ПОДОБРО!

Колку порано се дијагностицира и навреме се направи оперативен третман на ракот на тестисот, шансите на пациентот за 5-годишното преживување се зголемуваат дури до 100%. Контролните прегледи на пациентот се извршуваат на 3 месеци до период од 2 години по опера-тивниот третман, а потоа на 6 месеци до петтата година и потоа еднаш годишно.

нт, како на пример: кај неспуштен тестис, по отстранување на тес ти-сот поради карцином, атрофија или аге незија на тестисот, торзија или увр ту ва ње на тестисот, за време на опе ра тивниот третман при про-ме на на полот од женски во маш ки пол, по орхиектомија кај кар ци но-

мот на простатата или трау матска по вреда на тестисот.

Кога да се имплантираат?Во однос на времето на имплан-

тирање, истото може да се изврши или за време на операцијата на от-странување на тестисот или подо-цна, а во однос на бенефитот од тестикуларната протеза раз лич ни се мислењата од страна на па циен ти-те. Зголемено е по зи тив ното чувство за време на сек су ал на та активност, самодовер ба та на пациентот, физич-киот из глед и психолошкиот момент.По ста ву вање на тестикуларни имп-лан ти е интервенција која рутински се изведува во Клиничката болница „Аџибадем Систина“.

МЕДИЦИНСКИ ИСПИТУВАЊА

Во овие испитувања спаѓаат од-ре дени лабораториски парамет ри кои се испитуваат во крвта, улт ра-со но графските иследувања, комп-јутеризираната томографија или магнетната резонанца. Во Клинич-ката болница „Аџибадем Систина“ сите овие испитувања можат да се извршат во најкраток времен-ски период и доколку има потре-ба да се продолжи со соодветен оперативен третман. Доколку се работи за помлад пациент со дијаг-ностициран рак на тестисот пос-тои можност, според своја желба, пациентот пред оперативната ин-тервенција да депонира сперма во банката за сперма која понатаму би се искористила за формирање на неговото потомство.

Со самото поставување на дија-гнозата, терапијата е оперативно отстранување на тестисот заедно со неговата крвна петелка, а со ра-ниот оперативен третман и шанси-те за излекување на пациентот се зголемуваат. Во зависнот од хисто-лошкиот наод следи понатамошен третман: зрачна терапија или ци-тостатска терапија.

ТЕСТИКУЛАРНИ ИМПЛАНТИ

Еден од посериозните проблеми по оперативното отстранување на тестисот е психолошкиот проб лем кај мажот. Но и за овој проблем има решение со имплантација на веш-тач ки тестис кој позитивно ќе вли-јае на психичката промена кај ма-жот и на неговиот физички изглед.

Од кога се употребуваат?Тестикуларните протези се упо-

тре бу ваат уште од 1941 година кога истите биле направени од ко балт, хром, молибден, потоа се упо тре-бувал плексигласот, дакронот, по-лиетиленот. Од 1988 година нај-често употребуван е силиконот, а во последно време се употребуваат и протези исполнети со физиолош-ки раствор заради помала реакција на околното ткиво. Овие импланти се употребуваат од 1995 година и тоа најмногу во САД.

Во кои случаи?Постојат повеќе индикации за

упо тре ба на тестикуларниот имп ла-

Малигни тумориКАЈ МАЖИ ДО 40 ГОДИНА

Во најголем процент, повеќе од 95%, туморите на тестисот се со малигни карактеристики и најчесто ја зафаќа-ат помладата машка попу-лација до 40-тата година од животот.

Епидеми-олошките истражу-вања го-ворат дека инциден-цата на овие тумори е почеста кај бе-лата раса (75%) во однос на црната популација каде се откриени само 25% од туморите на тестисот. Инци-денцата е поголема кај бога-тото население во однос на сиромашните, а во однос на географската зачестеност, туморите на тестисот се најретки во Јапонија. Тумо-рите на тестисот почесто се јавуваат на десната страна и почести се кај крипторхизмот т.е. недоволно спуштениот тестис. Исто така, туморите на тестисот почесто се јавуваат кај одредени повреди или ин-фекции на тестисот и кај мајки кои за време на бременоста користеле поголема доза на ес-трогени хормони.

игни тумориМАЖИ ДО 40 ГОДИНА

ајголем процент, повеќе , туморите на тестисот се

игни карактеристики и о ја зафаќа-

ладата попу-до 40-дина отот. деми-ите у-о-

дека н- овиее почеста кај бе-са (75%) во однос

ата популација каде иени само 25% одте на тестисот. Инци-а е поголема кај бога-селение во однос на шните, а во однос на

фската зачестеност, те на тестисот се

ки во Јапонија. Тумо- тестисот почесто се т на десната страна и и се кај крипторхизмот

доволно спуштениот Исто така, туморите на

от почесто се јавуваат едени повреди или ин-

и на тестисот и кај мајки време на бременоста еле поголема доза на ес-и хормони

�� СПЕРМАТОЗОИДИ Подготви

Анета Аневска-Митревска, ембриолог

ВО СЛУЧАИТЕ НА ОСТРАНУВАЊЕ НА ТЕСТИСОТ ПОРАДИ МАЛИГНО ЗАБОЛУВАЊЕ, ИЗЛОЖУВАЊЕ НА ХЕМО И ЗРАЧНА ТЕРАПИЈА, НА ПАЦИЕНТОТ МУ СЕ НУДИ МОЖНОСТА ДА ЗАМРЗНЕ СПЕРМА ИЛИ ДЕЛ ОД ТКИВОТО ЗА ДА МОЖЕ ВО ИДНИНА ДА ИМА СВОЕ ПОКОЛЕНИЕ.

СПЕРМОГРАМ

Примарен тест за одредување на машката неплодност е спер-мограмот, односно анализа на се-мената течност (ејакулат). Со овој лабораториски тест се одредува бројот и активноста на спермато-зоидите, како и нивниот изглед и форма. Доколку резултатите од спермограмот не се оптимални, пациентот се насочува на преглед кај уролог и изведување на хормон-ска анализа, со цел одредување на причината која довела до таквиот резултат.

АЗОСПЕРМИЈА

Состојбата кога во семената теч-ност (ејакулат) нема сперматозоиди се означува како азоспермија. На-станува како резултат на запрена продукција на сперматозоиди или како резултат на неправилен транс-порт на сперматозоидите.

Оваа состојба се јавува кај: -пациенти со отсутен vas de-

fe rens (туба која ги транспортира сперматозоидите од тестисот до семената течност - ејакулатот)

-кај пациенти со блокада на vas deferens како резултат на инфек-ција

-кај пациенти со отстранети тес-тиси кај тестикуларен карцином

На овој начин, со зам-рзнување на сперматозоиди од тестикуларното ткиво, по една хируршка постапка на тестикуларна биопсија мож-но е изведување на неколку обиди на ИЦСИ постапката, односно на инјектирање на сперматозоидот директно во јајце клетката, со што е нама-лен и ризикот од инфекции и компликации со крвавење.

НАМАЛЕН РИЗИК ОД ИНФЕКЦИИ

��

Околу 15% од двојките се неплодни. Неплодноста означува неможност за забременување на жената по една година незаштитени сексуални односи. Кај околу половина од случаите, улога има машкиот фактор на неплодност.

25

-кај пациенти по хемотерапија или радиотерапија на различни типови карциноми бидејќи овие третмани влијаат на продукцијата на сперматозоиди.

БИОПСИЈА

Во случаи на азоспермија може да се изведе биопсија на тестику-ларното ткиво без оглед на причи-ната. Тестикуларна биопсија озна-чува земање неколку мали парчиња од ткивото на тестисот, нивна под-готовка и преглед под микроскоп.

Детектираните сперматозоиди може да се користат веднаш или да се замрзнат за понатамошна рабо-та со техниките на асистирана ре-продукција.

ИЦСИ ТЕХНИКА

Во случаи кога се детектирани и само неколку сперматозоиди од ткивото на тестисот можна е приме-на на ИЦСИ (ICSI, intracytoplasmic sperm injection).

При оваа техника еден сперма-тозоид се инјектира во јајце клет-ката од жената со цел создавање ембрион. Порано за оплодување на

јајце клетката беа потребни мили-они сперматозоиди. Денеска, бла-годарение на оваа софистицирана техника ембриологот може да го селектира најдобриот сперматозо-ид - најбрзиот или оној со најдобра

форма - и со помош на игла да го инјектира внатре во јајце клетката. Резултат од оваа техника е висок процент на забременување.

КРИОПРЕЗЕРВАЦИЈА

Замрзнувањето, односно крио-презервацијата на сперматозоиди-те во течен азот (-196 Co) им помага на сперматозоидите да ја зачуваат активноста долго време. Огромни-от развој во полето на асистирана-та репродукција овозможува голем број пациенти кај кои е дијагности-циран карцином или други болести кои доведуваат до неплодност да има свое потомство.

УСПЕШНОСТ

Стапката на успешност при ко-ристење на замрзнати спермато-зоиди зависи од повеќе фактори. Прво, околу 50% од сперматозои-дите го преживуваат процесот на замрзнување и одмрзнување. Ус-пешноста зависи и од возраста на партнерката и нејзината фертилна состојба, методот на асистирана репродукција, како и квалитетот на сперматозоидите.

Внимателно криопре-зервирано тестикуларно тки-во може да остане витално неограничено долго ( повеќе од 20 години) по што може да се одмрзне и да се користи во техниките на асистирана ре-продукција. Во 2004 година родено е бебе со користење на сперматозоиди кои биле замрзнати 28 години.

РОДЕНО БЕБЕ СО СПЕРМАТОЗОИДИ

СМРЗНАТИ 28 ГОДИНИ!

��

�� !

КАЈ МАЖИТЕ КОИ СЕ ПОДВРГНУВААТ НА ХИРУРШКО ОТСТРАНУВАЊЕ НА ТЕСТИСОТ ИЛИ

НА ПРОСТАТАТА МНОГУ ЧЕСТО ДОАЃА ДО ИЗРАЗЕНИ ПСИХИЧКИ ПОСЛЕДИЦИ. СЕ ЈАВУВА

СТРАВ ОД ЖИВОТНАТА ЗАГРОЗЕНОСТ, НО И СТРАВ ОД ГУБИТОК НА СЕКСУАЛНАТА МОЌ.

КАКО ПСИХОЛОШКОТО СОВЕТУВАЊЕ МОЖЕ ДА ПОМОГНЕ ВО ВАКВИ СЛУЧАИ?!

Најчесто хируршки ин-тервенции на машките репродуктивни органи се отстранувања на тес-тисот или на простатата.

Овие интервенции главно се пре-земаат поради малигни болести на овие органи. Кај мажите кои се подвргнуваат на ваквите зафати

многу често доаѓа до изразени психички последици, кои гене-

рално можат да се поделат

Подготвид-р Владимир Ортаков, специјалист невропсихијатарПсихолошко советување

во две групи. Едната се однесува на стравот од животната загрозеност, додека во другата група спаѓаат последиците т.е. проблемите врза-ни за стравот од губиток на сексу-алноста и сексуалната моќ.

СТРАВ ПОРАДИ ОПАСНОСТА ПО ЖИВОТОТ

Секоја хируршка интервенција врзана за дијагнозата карцином, колку и да е прогнозата во однос на понатамошниот ризик од пов-торна појава на болеста повол-на, кај пациентите предизвикува

перцепција на животна загро-зеност. Ваквата перцепција на скалата на стресот се наоѓа на највисокото место, земајќи предвид дека многу често жи-

вотната загрозеност всушност се поистоветува со „контакт со смртта“. Доколку таквиот степен на стрес не се разре-ши за кусо време, на психо-лошки план доаѓа до појава

на хронична напнатост и депресивност, што често резултира и со појава на т.н. панично растројство. Најчестата манифеста-ција на ова растројство се ненадејните напади на најразлични телес-ни симптоми следени со страв од блиска смрт.

ДЕПРЕСИВЕН СИНДРОМ

Социјалното по-вле ку ва ње е, сека-ко, присутно кај

го лем број лица над кои се извршени хируршки интервенции од овој тип. Ваквото повлекување е практично дел од депре-

27

сивниот синдром и може да влијае во голема мерка на квалитетот на живеењето. Луѓето во ваквите слу-чаи ја губат сопствената внатрешна смисла, стануваат изразено инерт-ни, без каков било мотив за сите ак-тивности кои претходно им причи-нувале задоволство или биле нивна секојдневна преокупација.

СТРАВОТ ОД ГУБИТОК НА СЕКСУАЛНАТА МОЌ

Повеќе истражувања ги имаат опишано негативните психолошки ефекти од губитокот на едниот или двата тестиси. Губитокот вообичае-но води до нарушена перцепција за сопственото тело, намалена само-доверба, чувство на губиток на соп-ствената вредност како личност, но, пред сé до чувството на губиток на сопствената сексуалност.

Во одреден број случаи, најчес-то по хируршките интервенции на простатата доаѓа до реални про-блеми од т.н. соматска природа, кои се манифестираат во вид на еректилна дисфункција или еднос-тавно, импотенција. Меѓутоа, во многу случаи се јавува еректилна дисфункција единствено од пси-хичка природа, која настанува или поради склоноста кон “фиксира-ност“ на вообичаено постоечки-от несвесен страв од кастрација или, пак, поради неадекватната информираност за последиците

од хируршката интеренција, кога импотенцијата се антиципира како неминовност.

КАКО МОЖЕ ДА ПОМОГНЕ ПСИХОЛОШКОТО СОВЕТУВАЊЕ?

-Психолошкото советување пред сé треба да се насочи во правец на сузбивање на стравот од повтор-на појава на болеста. Хроничната анксиозност т.е. хроничниот стрес врзан за деноноќното „живеење во неизвесност“, кој драстично го на-малува квалитетот на живеењето, треба што побргу да се сузбие.

-Најважно е личноста што по-бргу да се врати назад од патот кон стравот и депресивноста, да се поврати мотивацијата за живот и самодовербата и да се надмине уверувањето дека не може квали-

МОТИВ И УПОРНОСТ

Јасно е дека во голем број случаи си-туацијата на сексуален план не е иста по оперативниот зафат како онаа пред тоа. Сепак, постојат и медикаменти кои во голе-ма мерка можат да ги подобрат ваквите не-сакани состојби. Во ваквите случаи битно е да им се укаже на пациентите дека со текот на времето, доколку се упорни и мотивира-ни, ќе можат да постигнат сосема задово-лувачко сексуално функционирање.

тетно да се живее како претходно. Психолошкото советување главно се занимава со надминувањето на „стресот на промената“, во смисла на поддршка во однос на прилаго-дувањето кон новонастанатата си-туација.

-Психолошката поддршка оди во правец на зајакнување на само-довербата и разбивање на предра-судите во однос на големиот расче-кор меѓу имагинарната и реалната загуба.

-Психолошкото советување ќе помогне да се прифати хируршката интервенција т.е. последиците од интервенцијата без да се наруши чувството за сопствената вредност како личност, т.е. без појава на чув-ство на „губиток на вредноста“ на личноста, како и на губиток на маш-коста и сексуалноста.

��

�� !��"� #� �� !��"� #� ��#�� #� ��

$�#��#-��%�#�� "� #� ��&%�#� � ��#�� . '�� (��#�. 60 ��/48 &

��: )�� - *�#�� #��: �� ) � – ��+� ��: 2550-713 www.biohol.com.mk

Coriolus-MRL #�� (��

Coriolus MRL е добиен со директно таблетирање на биомаса од дрвенестата печурка Coriolus versicolor која e одгледувана на стерилен супстрат.Повеќевековната широка употреба на печурката Coriolus versicolor во традиционалната кинеска и јапонска медицина, денес е прифатена и во современата медицинска пракса.Содржи: Протеински сврзан полисахарид К (PSK) или Кrestin, слободни полисахариди, протеоглукани, ензими, секундарни метаболити (терпени, алкалоиди, стероиди)Дејство: Неспецифичен имуностимулатор- Противтуморно- Антивирусно, клинички докажано дејство против HPV и Epstein-Barr вирусот.- АнтимикробноУпотреба: Како дополнителна терапија кај пациенти со онколошки заболувања (рак на јајници, дојки, простата, бели дробови и дебело црево). Ги намалува несаканите ефекти при лекување со хемотерапија и радиотерапија. Им го подобрува квалитетот на животот и го окрепува имуниот систем.- Заштита од генитални вирусни инфекции (HPV)- Ги намалува симптомите при Синдром на Хроничен замор, Синдром на надразнето црево и имунолошка слабост- Заради антиоксидативната активност, погоден е и при грип и остри вирусни инфекцииПрепаратот Coriolus MRL tabl. може да го набавите во подобро снабдените аптеки.Произведува: BIOSANA, Холандија за Mycology Research Laboratories, Ltd. (MRL), Англија; Увозник: БИОХОЛ Скопје тел: 22550-713 www.biohol.com.mk

��Артерија

��

КАКО ДА МИ ЕКСПЛОДИРА БОМБА

Денес присетувајќи се на кри-тичната ноќ, г. Ерик ги опишува своите чувства во тие мигови како многу силни.

„Беше околу 3 часот по полноќ кога наеднаш почувствував болка, како да ми пукна нешто во главата. Како да ми експлодираше бомба. Почувствував некакво гушење, се исправив, но имав чувство како да паѓам од голема височина. Тогаш почнав да се удирам со рацете по главата. Наеднаш главата ми отиде сосема на лево, барем така мислев во тие мигови. Срцето ми чукаше како ненормално. Сепак, бев све-сен дека сум жив”, го објаснува

�� „�� ” �

Кога човек кој цел живот има низок притисок наед-наш ќе се соочи со дру-гата крајност - висок при-тисок, тоа е сигнал дека

може да се случува нешто сериоз-но во организмот. 63-годишниот пензионер Ерик Ујкановиќ ќе ја почувствува сета мака и болка од еден ваков драматичен пресврт со неговиот притисок. Цели два дена ќе мине низ неколку докторски ординации и прегледи, кои глав-но ќе завршуваат со терапија за смирување на притисокот, ама од тоа нема да се чувствува подобро. И тогаш ќе го побара и ќе го нај-де спасот во Клиничката болни-ца „Аџибадем Систина”. Добри-от дијагностички пристап на д-р Жарко Христовски ќе ги лоцира артериите како причина за стра-дањата на Ујкановиќ, кој на Одде-лот за кардиологија ќе го почне својот втор живот.

Ујкановиќ хаосот што тогаш му се случувал во главата, а кој неколку-те ординации потоа ќе го дијагно-стицираат како хипертензија.

Д-р Христовски се согласува дека доминантен симптом на хи-пертензијата е вртоглавицата. Но, кога Ујкановиќ бил хоспитализиран во „Аџибадем Систина” почнале да трагаат по причините: зошто човек кој страда од низок притисок наед-наш добива силна вртоглавица!

„Првично се сомневавме на оштетување на мозокот. Втората работа што ме заинтригира беше зошто несоодветно реагира на лековите за хипертензија. Сепак, електрокардиограмот беше стаби-лен, а и другите параметри пока-жуваа стабилност. На мозокот не-

маше никакви битни промени кои би ни објасниле зошто се појавила таа вртоглавица, тие невролошки симптоми кои пациентот го довеле во болница. Но, тогаш најдовме значајно критичко стеснување на десната каротидна артерија”, рас-кажува д-р Христовски за нивната успешна потрага по причинителот на болеста на Ерик Ујкановиќ.

НИ ОЛЕСНИ И НАМ И СЕБЕСИ

Состојбата во која се наоѓал пациентот налагала малку по-агресивен дијагностички пристап. Христовски објаснува и зошто:

„Едниот одговор на проблемите кои придонесуваат да се појави хипертензија се наоѓа во каротид-

Ерик Ујкановиќ го лекувале од хипертензија, но немал никакво подобрување. Откако завршил во „Аџибадем Систина”, д-р Жарко Христовски тргнал во потрага по одговорот: зошто човек кој цел живот страда од низок притисок наеднаш има проблем со висок притисок. Дијагностициран е причинителот - сите три магистрални крвни артерии му биле во очајна состојба. Потоа сé било полесно!

31

�� ,

ното телце. Каротидната артерија влегува во мозокот, го контролира протокот и дава сигнал за тонус на крвните садови - колку јако се тие стегнати. Лоцирањето на тој проблем со каротидната артерија ја објаснува и таа дисрегулација - тоа нагло појавување на покачен крвен притисок. Едноставно, тело-то добива погрешен сигнал дека нема доволно крв и дека треба да реагира следствено со стегање на крвните садови”.

Инаку, претходно Ујкановиќ два дена барал спас на неколку док-торски врати. А еве, како на 4 но-ември 2010 завршил во „Аџибадем Систина”?

„Ноќта повикавме Брза помош, а тие констатираа висок притисок и ми дадоа нешто за смирување,

со препорака да се јавам на мати-чен лекар. Сепак, синот ме однесе ноќта на дежурен лекар, кој ми даде инјекција за смирување на притисокот. Не ми беше подобро. Ме однесоа утредента на интер-нист, но повторно се заврши со инјекција за притисокот. А јас едвај одев”, се присетува Ерик, кому при-тисокот не му се спуштал и покрај инјекциите.

Тој има два брата, едниот живее во Скопје, а другиот е во Герма-нија. Ноќта кога доживеал непод-нослива болка во главата не им ја-вил за да не се грижат. Но, откако состојбата не му се подобрувала, и покрај инјекциите, вториот ден се јавил на телефон да им се по-жали дека умира. Неговиот брат од Германија веднаш му порачал дека финансиски ќе застане зад него, со директива веднаш да оди во приватна болница, и тоа токму во „Аџибадем Систина”.

„Уште неколкумина што претход-но ги консултирав искажаа огромна доверба во д-р Жарко Христовски, го сметаат за голем стручњак, па мене ми олесна. Кога првпат лично го запознав стекнав уште поголема доверба, и се чувствував опуштено пред интервенцијата. Д-р Христов-ски, се сеќавам, ми рече: ни олесни и нам и себеси”, сега Ујкановиќ ги опишува тие моменти сосема сми-рено и опуштено.

ФИНАНСИСКИ ДИЛЕМИ!

Но, кога пристигнал во Клинич-ката болница „Аџибадем Систина” веќе не го држеле нозете. Дијаг-ностицирано е дека каротидната артерија му е загрозена, и веќе следниот ден ја стентирале, ама

му најавиле и дека ќе мора да продолжат испитувањата. А сето тоа, нели, чини пари. Шефот на Одделот за кардиологија, д-р Жар-ко Христовски, го апострофира како важен сегмент и овој момент, немедицинскиот - финансискиот, кој е прилично тежок за обичниот граѓанин на Република Македо-нија. Проблемот е што Фондот за здравство нема договор за сора-ботка со Одделот за кардиологија при „Аџибадем Систина”. Таков договор оваа приватна клиничка болница има само со три сегменти- кардиохирургијата, васкуларната хирургија и Одделот за вештачко оплодување, ИВФ.

„На братот на Ерик му објаснив дека треба да се прави инванзивно, селективно испитување на вратни-те артерии. Во очите на Ерик и на брат му видов една доза на недо-верба. Знаете, постои една фама дека приватните болници секогаш

одат со поагресивно испитување заради финансиски интерес. Пос-тои сомнеж кај пациентот. Дали е неопходно? Колку е неопходно тоа? Што значи тоа од финансиски аспект? Дефинитивно, тоа е кај сите пациенти. И разбирливо, тие со доза на скепса се двоумат, дали може да ја поминат дијагностич-ката процедура и поедноставно, од чисто финансиски мотиви”, ги нагласува д-р Христовски овие маки што на пациентот, покрај здравствените, му ја комплицираат состојбата.

Дополнително, Христовски објаснува дека уште кога ја осно-вале „Аџибадем Систина” како тим си потцртале едно правило плус - дека ќе ги постават нормите на работа како самите да се пациен-

ти, ниту непотребни испитувања, ниту преголеми интервенции кои не се медицински оправдани. Така постапиле и во случајот со Ерик. Му го сугерирале тоа што му било неопходно.

ИНТЕРВЕНЦИЈА НА ТРИ МАГИСТРАЛНИ АРТЕРИИ

„Кога му кажавме на Ерик за коронографија, реагираше дека во неговото семејство никој никогаш немал проблем со срцето, а брат му имал само проблем со срцевиот ритам заради што одел на испиту-вање во Нирнберг. Потоа не може-ше да поверува во тоа што го виде - дека има над 90 отсто стеснување на каротидната артерија, што го знаевме, но и повеќесадовна бо-лест- сите 3 магистрални крвни садови, артерии што го хранат ср-цевиот мускул, беа во очајна, многу лоша состојба. И кај Ујкановиќ го

31

Ерик Ујкановиќ:ДРУГИТЕ ЌЕ ДИГНЕА РАЦЕ ОД МЕНЕ

„Кога таа вечер дојдов во „Аџибадем Систина” апаратите покажаа дека сé е в ред со мене. Меѓутоа, докторите, целиот тим, и покрај ваквите резултати од снимките, беа упорни до крај да се испита сé. Можеби на друго место ќе дигнеа раце- електрокардиограмот е во ред, ехото е во ред... Ваквиот нивен пристап ми го спаси животот”, ја дешифрира Ујка-новиќ формулата за успех на Клиничката болница „Аџибадем Систина”.

Во истиот контекст, д-р Жарко Христовски како клучен адут на „Аџи-бадем Систина” го нагласува токму мултидисциплинарниот пристап. Тоа значи дека се во можност на пациенот што е згрижен кај нив, во случајов на кардиологија, доколку му е потребен невролог, торакалец или спе-цијалист од гастро или кој било друг оддел, да го обезбедат за 5 минути.

направивме тоа што вообичаено не е пракса- направивме интервенција на 2 васкуларни корита на срце и на вратната артерија - бевме при-нудени да го направиме тоа”, рас-кажува д-р Христовски за тоа што му го спасило животот на Ерик, а во прв миг можеби звучело како непотребно испитување.

Впрочем, адутот на „Аџибадем Систина” е мултидисциплинарниот пристап кон пациентот. Со други зборови, докторскиот тим ја става суетата на втор план.

„Повикавме специјалисти од различни области во потрага по одговорот зошто од низок прити-сокот наеднаш станал висок. Во конкретниот случај решена е хи-пертензијата, па одевме кон допол-нителни испитувања. Така откривме дека човекот е витално загрозен. Му објаснивме на пациентот дека се неопходни две интервенции на три магистрални артерии. Стен-тирање на едната каротидната артерија. Во втората интервенција, по десет дена, беа стентирани две коронарни артерии, и сé заврши како што треба и како што сите посакувавме. Веднаш по интервен-циите притисокот си дојде на свое место”, го опишува д-р Христовски

својот удел во средување на здра-вјето на Ујкановиќ.

Ова е уште еден пример како понекогаш многу банални нешта можат да бидат сигнал за многу сериозен проблем. И самиот Хрис-товски го коментира Ерик како редок случај кај кого биле пробле-матични важните артерии.

ПРИВАТНИТЕ БОЛНИЦИ НЕ СЕ ДУШМАНИ НА ФОНДОТ

Нашиот разговор со докторот и со пациентот полека мина на една системска тема - реформа на здравствениот систем. Според Жарко Христовски, корекциите во здравствениот систем на Републи-ка Македонија можат да се решат во рок од 3 до 5 години. Треба само да профункционираат пазар-ните законитости и во здравството.

„Актуелната поделба на посеб-

ни системи, на јавно и на приватно здравство, дефинитивно не носи ефикасност. Здравствениот систем на една држава подразбира обез-бедување на здравствени услуги за

граѓаните, без оглед дали тој како осигуреник ќе избере да оди во јавна или во приватна здравствена установа. Менаџерите на јавните здравствени установи се ставени

под политичка контрола и не се во можност да функционираат како вистински менаџери. Не велам дека сите се неспособни или сите се способни. Поентата ми е во следново- ако јас сум осигуреник на Фондот, според мене, Фондот излегува од своите ингеренции ме-шајќи се во организацијата на бол-ниците. Министерството за здрав-ство дава лиценца на една приват-на болница да извршува одредени медицински услуги, и затоа Фондот за здравство апсолутно нема пра-во да ги ограничува пациентите во која болница ќе се оперираат. Пациентот има интерес да може да избере да го довери своето здравје таму каде што смета дека ќе добие подобра услуга”, Христовски ја елаборира накусо својата визија за реформа на здравствениот систем, која, секако, ќе се согласите, е во интерес на пациентите.

Од друга страна, кога шефот на Одделот за кардиологија при Кли-ничката болница „Аџибадем Систи-на” зборува на ова тема поаѓа од реалноста, дека не можат пациен-тите да имаат неограничени права кога имаме ограничени средства. Но, сепак, суштината е дека сите што се осигуреници на Фондот би

требало да имаат право да избира-ат каде ќе се лекуваат.

„Од каде дефиницијата дека приватните болници се најголемите душмани на Фондот кога е сосема обратно? Фондот треба да ги по-крие стандардните улуги, а сé што е над тоа ќе треба пациентот да си го доплати”, дециден е д-р Христовски, а Ерик Ујкановиќ, кој воскресна во „Аџибадем Систина”, безрезервно го потврдува овој негов коментар преку своето лично искуство:

„Многу е битно пациентот да ја преживее сета стресна ситуација во која се наоѓа кога се соочува со битка за животот. Многу ви олесну-ва фактот што се наоѓате во една болница во која сé е беспрекорно чисто, персоналот е љубезен во секоја пригода, не ви шетаат бу-башваби низ собата, нема крвави чаршави, а докторскиот тим е на светско рамниште”.

��Артерија

КОРОНАРНА АРТЕРИСКА БОЛЕСТ

„Напредува смртноста од коронарна артериска болест кај нас. Можеби сме веќе здо-девни кога бараме да се прават сериозни испитувања, особено кога во семејството има такви случаи. Секој човек над 50 го-дини, особено жените и мажите со наследен ризик фактор, мора да прават периодични контро-ли”, порачува д-р Христовски, прецизирајќи да се доведат под контрола на сите можни ризик фактори- контрола на притисо-кот, на дијабетот, на телесната тежина, редовни физички актив-ности, совети за здрава исхрана.

ПЕНЗИОНЕРСКИ МАКИ СО СКАПИ ЛЕКОВИ

Ерик Ујкановиќ го споделува со јавноста и проблемот со ле-ковите кои им се непходни по оперативните интервенции, а се прескапи, барем за еден пензи-онер. На пример, за него неоп-ходниот клопидогрел месечно чини 30 евра. Д-р Христовски појаснува дека лекот се препи-шува за да не тромбозира место-то каде што ставиле стент. Уште повеќе, ако не го препишат ле-кот на пациент како Ујкановиќ, тогаш ќе сторат кривично дело.

За жал, овој проблем постои откако постои интервентната кардиологија и досега не е ре-шен. На почетокот, кога лекот почнал да се препишува, месеч-на доза за еден пациент чинела околу 100 евра. Сега цената е падната бидејќи не е само ори-гинаторот на пазарот. Но, сепак, за многумина и натаму тоа е превисока ставка во семејниот буџет, а без него животот им е загрозен.

д-р Жарко Христовски БЕЛИОТ МАНТИЛ НИ ГО ЗАЦРНИЈА ПОЕДИНЦИ

„Пред овој разговор имавме пациент кој за вградување на апарат-че што ќе го одржува во живот плати 15.000 евра. Овој податок може да создаде погрешен впечаток, доколку, се разбира, не знаете уште некој детал. Имено, нашата услуга чини 1.000 евра, а апаратот е скап. Исто така, не прифаќам генерализација на состојбите во здравството при што сите доктори добиваат етикета. Лошите искуства на пациен-тите со одредени доктори ни ги донесоа таквите епитети. Со други зборови, белиот мантил ни го зацрнија поединци”, е коментарот на д-р Христовски за одредени фами за својата професија.

�� ЖИВОТ

� ��

Чудни се животните па-тишта. Вака накратко То-ни Михајловски ја опи шу-ва љубовната при каз на со својата соп ру га Алек-

сандра. Се за поз на ле случајно на секција по глума. Александра го носела својот брат Марко на часо-ви каде учител бил Тони. Првпат се сретнале пред 7 години, но по че-тири го дини пријателство сфатиле де ка меѓу нив има нешто повеќе. Ка ко што вели Тони, едно прија-телство прерасна во брак. Уште на почетокот и двајцата имале ис та желба- да станат родители. Оваа улога си ја сфатиле сери оз но, па секој месец биле во ис че ку вање дали „работата” ја за вр шиле ус-пешно.

МИ ДОЦНЕШЕСАМО ШЕСТ ЧАСА

За тие напнати мигови, кога ис че ку вале „ќе биде или не” Алек-санд ра и Тони денес имаат мно гу позабавен пристап кон нас та ни те.

Тони: Првата нервоза беше ко-га ќе ѝ дојдеше циклусот, со се ма спротивно од другите кои се пла-шат ако им доцни. Е ние са кавме баш сега да ѝ доцни, море да не ѝ дојде (се смее). И постепено почну-ваше да расте, да прогресира таа

АЛЕКСАНДАР ПРЕСЕЧЕ - МАКСИМ!

Максим е роден на 7 ноември 2011 година во 3 часот и 15 минути, во Клиничката болница „Аџибадем Систина”. Синот на Александра и Тони тежел 2440 грама, а бил долг 47 сантиметри.

Инаку, името е по желба на двајцата родители, иако во игра било и Михаил според дедото на Тони. Долго време се двоумеле ама на крај пресекол постариот син на Тони, Александар. Демократија, нема што!

БРАЧНАТА ДВОЈКА МИХАЈЛОВСКИ ГО ДОБИ СИНОТ МАКСИМ . ЗА АЛЕКСАНДРА ОВА Е ПРВО ДЕТЕ, А ТОНИ, ПАК, ПО ДВЕ ДЕЦЕНИИ, ПОВТОРНО СТАНА ТАТКО. СИМПАТИЧНИ И ДУХОВИТИ, МИХАЈЛОВСКИ ЗА „СИСТИНА ПЛУС” СПОДЕЛИЈА МИГОВИ ОД НИВНИОТ ЗАЕДНИЧКИ ЖИВОТ. СЕ ЗАПОЗНАЛЕ ПРЕД 7 ГОДИНИ , НО ЧЕТИРИ ГОДИНИ ПОДОЦНА СФАТИЛЕ ДЕКА СЕ РОДЕНИ ЕДЕН ЗА ДРУГ. АЛЕКСАНДРА ПОСАКУВАЛА МАШКО, А ТОНИ НАВИВАЛ ЗА ДЕВОЈЧЕ, ЗА ДА ЈА ПРЕКИНЕ ТРАДИЦИЈАТА НА МАШКИ ДЕЦА ВО СЕМЕЈСТВОТО. НО ВЕДНАШ НАПРАВИЈА КОМПРОМИС , СЛЕДНОТО ДА БИДЕ ДЕВОЈЧЕ

35

нененененененерврврврввввврвррвврвоооозозооозозоооозаа,а,аа,а,аа,а, мммммисисисисисссисисслалалаалаал ммммм какаакајјјј ненеееееејјзјззззззјззј ееее...ееее..е.е АлААлАлАААлААлАлеккекексасасаааннднднднднднднддддддрараррарарарарраа: : : : ЗнЗнЗннЗннамамамм дддееееекекккеееккеееккекеккаа иииииииииииииииииии ТоТоТоТоТТТТоТоТоТоТоооонннннниииии

сесесесесеесессс ннннннннннереереерервивив рарарарарарарар шешешешешешшешешеш аааааааамааамамаамамамаа нннннннееее пппопооопооп кккакааааккаажжжжжжжужужууужуууууужужжуужуужужжужуууужжуу ававввавававааваааав шешешешешешешшешшшее..ТТТоТониниининииииин ::::::: НеНеНеНеНеНеНеНеНе, , ,, , ,,,, јајајајајјајаас с с с с знзнзнзз амамамаам ддддддддддддддеееекекккекккеееееее аа ааааааааа ааа а а тттотоооотоотт кмкмкмкмммму у у уу

тттотототототтттотооттотототој јјјј ј ј ј ј пепепепееепппеп ририририририирррририррр ододододододододоооодододд ттттттттреререререрререрр бабаббабаа ддддддаа аааааа ссисисисссис ррррррррррррррррееееллллелелллллеееллле акааакакккааккаккаака сиссисисисссииссс рарарарарараааааанннннннииии и иии дадададада нннннеееееее мимимимимиислслслсллслишиишишишиш нннннннааааа нинининин штштштшшштштштоооо,о,о,о,,о,о ззззззаа а ааааа аааааааа еедеееедедддееедедееее нононноноооос-с-с-с-с-с-стататтататавнвнвнвнвннооооооо дададададададад ддддддддојојојојојојојјдедедедедедедд ссссссаамамамаа о о попооопоо ссссссссссссссссееееее еееее еееееббббебебебебебеееебеееебббебеббееб .. .. ЗЗЗнЗнЗнЗЗЗнЗ ааачччччччииииииитттататаататататтакакакакака бббббббббешешешешешшешеше е е е е еее тоттоттотототооа,а,а,а,аа ттттаааа сссеееее нннннеееееннннееееееееенеррррррррррррррввивввввиввввиивив рарараараррашешешешешешеешше,,,јајајајајјајаааааасссссссссссс нененененеененнннеен сссссссе е е ее е нененененен ррврврвр иририррраваавааа .. ИИИ еееедеддддддеедеде еееененннненн дддддддеенененене ммммммммммиииииииииииииииииииииииииииииреререререррр чечечеечеечеее: : :: : мемемемемемеммем нененееененнненне ммммммиииииии дододододододд цнцнцнцццц и,и,и, јаааааасасссссассаса ќќќќќќќќќќќќееееееее одооодоодооодододоооо аааааммммммммммамаммаммммммммм дадададададда ккккккккккуупупупупупупуупуупамамаамамамамама тттттттттттттеесесесесесесессе т.т.т.т.т.т.тт. ИИИИИИИ тттттесесестототоот ттттттт пппппоооопопоопооопоппооппппоокакаакакакакакаажжажажажааажжажажажжжжж дддддддддддддддддддддвввввввевевевевевввввввеввввввввввввввввввввв црцрцрцрцррцрцртитититиитититититтттити,,,, штштштштшштштштштштто о о оо ооооо знзнзнзнзнзнззнзначачачачаача иии дедедед ккаакаааа ееееееееееееее бббббббббббббббреререререрреререммммемемемемемемемемемеееемееммммеееммемемеммемммемменнанананан ...ЗаЗаЗаЗаЗаЗаамомомомомомомом лилилилилилилиливвввввввв дддададададад ммммммммии ии гогогогоого оообјбјбјјјбјбјбјјасаасасасааасасаснннннииииииннниии ттттттеееесесссесе тотототототоооооооттоооттототтооооотоооооооот.т.тт...

ААлАлАлАлАлАллА екекекекекекексссасасаасандндндндрарарр :: ВиВиВиидодододооооод ввввввв ннннанааааананна ттттттттттееееееееееесесесесессссееессесесессесесесесессееесссесееессссее тттттооооттттотооотт т ттт т двдвдвдвдвввддве е еее е е црцрцрцрцрцрцрцртититититититиии ааааааамамамамама еееднднднатататааааа ббббббебебееббебббббеббеб шшшшшешееееешшеше ппппппппоообобобобооббббообббоббобббббобббобобббоббббобббобллелелеледада (с(с(с(с(с(с(ссс(ссс(ссе е е е е еееее смсмсмсмсммсмс еееееееееееее)).)).

ТоТТоТоТоТоТТоТонининнинниннни:: ЈаЈаЈ с,с,с, пппппакааккак,,,,,,, сисисисииис рррррекекекеекеккекккеккккккеккккккоовоовооооо , штштооакакакакакаа оооооо ееееее попопопппопопоппоблблблбблблблблблблб едедедедедеддеддеде а,а,аааааа,,,аа вввввввважажажажажажжжжажаажажжажжнонннононононннноо сссеееееее дддвввддд е црр ттти,и,и акакакакакаккаакакооооооооо нненененнннен сссии брббремемемменененннааааааа ненееемамаамааамамаашешее ввоопшпшпшш--тотототототототот дддддддддааааа сесее ообобобоии и втвтвттвтороророророро ааааааатттатттаааааааааа цццрртатаа. Нооо, ммим врврврврратататататататтатиииииии сососососоо::: ЕЕЕЕЕЕЕ титититититтитти ммммммнонононононооноооггггугугуггугугууугггугу ззнанаееешш,, иии ототтиидиддееииии ииии и кукукукукукуккукуупипипии вввввтототооторррррр тетететттестстстст.....

АлАлАлАлАлААлАлекекеекекеекексасааасаандндндндндрарарааарарарарарарарарарарараррарр : : СлСС едедниииооттт ддеенен ввведеед--наннашшш отототтотототидидидидиидидиидововоооововввоововввовввввввввв ввоо „А„Аџиџибабаддеед м ммм ССиСиистстти-и-

нннананааанннаан ””””” дадададддддддддддддд на правам анализа. Резултатотббебебебееббешшшшшшшшшше е е е е попппп зитивен. Ми доцнеше самошшшшшшешешшшешешшшш стстстстстст ччччччччааасасасасасааааа а Циклусот ми доаѓа на 28дедедедедеееед ннннанааан иииии ттттттточоочоччочоччо но во 4 часот наут ро, и ток-мумумумумум тттттттаакакакааа а,аа кккооггоооо а дознав де ка сум бреме-нанааа ммммииииииии додоцнцнцнееешшее е само шест часа.

ТТоТооТооТооТ нниннинииниини: ПаППааа ззатоа кумот ни вели: ниеододо пппппппрврврврвв ддддденене зззззнннаанн евме дека е труд на, пајајаааааа ппппаззззаза име,е,е ввввведедддде нанаш ѝ да ва ме столче заддададаа седеднене. АААА ААА иииии ннниие е веднаш им кажавменанананан ннннннајајбблиилиссс скикк тетте, ууште додека Максимпаппапааап тутутутувавав шееш коооон мматкката (се смее).

ТоТоТоТТони сссе е пофалли дека Алек санд-рррррарарааааарррраааарррарр бббилилааа прпрпрриииви илегиирана труд ни ца, азазазаааазааазаааз тттоооаоа бббилилиллл нннајјзасллужен самиот тој. ЦеЦеЦеЦеееЦеееЦееЦЦЦеелололоолололл ллеееттоо момомомом ррралл даа се „смрзнува!” во ллалаааааааалал ддддддннннддд аа а ааа ппррососс ттоо ооррирр јаја подо клима. Како ре-зузуузузузузуузузуззузуузуллллллллтттттллллллллтллл атататтатт нна тотооааа дудуддурири ии се разболел. Но,бббиииииииил лллллл попопопооосстссс ојојанаано ооооо ппопоп кркраај неа, за што и даѝѝ зззазааааазааз тттртртртртртрееееебаа.

„АЏИБАДЕЕММ СИСТИНА“ ГИ МЕНУВАА КОДОВИТЕ

АлААААААлАлАлАлАААААлА ееккккккке сасандндддн раррара ииимамалал нормална бре-меменнноннононоон стсстстстт,,,,, бебезз нененееен кококок иии прпроблем и редовногиг ссссссссслулулулулулулушшашшшшш лаа ссссововвооввететтититее нана ддокторите одКлллллиниииииинннннничииичичичкак тата бббболооолннниин цаца „„АџАџиби адем Си-стттттинииининннаа”а”а”а”а”””... Во мммеѓеѓеѓѓувувреремее,, сосо нетрпениејајајаајаааааа оооочечччеееккккуккк вааалалала пппрер мим ерерррататаа аа нан новиотффффифииифиифффиифифффиф лмлмллмлмлммм ннна ТоТоТонинииии. Ноо пплалалаланоновивите им гиизиизизззззизизмеммееемеешшшашаааш ММММакаккссисисим.м.ммм ССее роор дидди еедеденн месецппппоооопоппп рррарараарааарр нннонноооо. ИнИИИнакакакакку,у,у,у,у МММакака сиииис м м м е е 8000. детешшштшштшттшшшш оооо о ооооо сесесесесеес рррррродооодо илилили ооооо вовово ККлилил ниниичкчката болни-цацацаацц „„„„„АџААџАџАџААџџиибибибибббадададдаддеемм СССССССССиисиси тииинана”””” во 2011 годи-нананан . . ННоНоНооНооННоо имммааатат ууууууштштштште е е едеднннана статистика.АлАлАлАлАллАлллАлАлекекекекеккее ссасаасас ннддндн рарарарара горррордддодододд ккажаажува дека потрттртртрртрррррт и ииии меммеееемесесесс цицицицици еее пппрвввврватаатаа а а тррудница која сеппопопопопооооопорорророорр дидидидииллалаал сссппоп нттттттттааноо бебеб з анестезија.

ТоТоооТоонинии, , папаак,к, ппппо оо о оо двдвдвддд е децении повтор-ннноноон ссстатаннананаана тттатататтткокооо... ВВВВели дека разликатаееее е гогооолелел маммамаммам ... НННаНаН прпрпрпрпррпрррррееднати се количките,кркркррревевевеветттте чичииињњњњаањ татататаааттаааа,,, дури и пелените. Когамумумуммууу сссеееее е е рророоор дидидидидиилллллллл првиот син Александароггогогоого ппппппововововово ивиивввиввааалалалалала е во пелени кои потоа се

пепепепепепееп ррерреререррерр ллелелелелеееееееее, пеглале. Во тоа време немалефофофофофофофооффоффф ттототооттотооотоооооооггггггггргг афии од ехо, ниту, пак, го зна-еееееелелелеллллллллелллееллеееееееее поп лот. Сé било на претпоставка.

Тони: Пред 21 година, кога ми серрррророррррррр ди Александар, зборувавме под пе-ннџере, јас од доле викав, не можевмеда ги видиме ннни жените ни бебињата.Имавмеемемемееее чччччччувувуувуввувссстстстс во деека ни се затворе-нинн вооооооооо неееекокк ј иинтетерннат, глупаво звучи,ноннононононоонооооннно,,, нененекааккок ккаака о вов ззатвор. „АџибадемССиССиСииСиСиистстиинаа”а” ггии меменувва кодовите на тоакккааккак коо ттререебба ддаа иззгледа едно роди-лиллишштштштштеее ккак дее шшто трреба да се раѓаатмамамакккекк доонсн киитее деццаа, како треба да сетреететирраат тртрудудницците. Вака треба даизизггллллг едеде аа мооддееррна европска болница,вавакквквквииии ттребаба дда биидат сите болници.СééСé бббееешешше прреккраснсно, уште на влезотпоочннуувувву ајаа ќи оодд пааркинг службата додооктторррро ити е, сеестрриите, сопствениците- сé é е е нан ннивво. „„АџА ибадем Систина”трребааа ддад ббидде прример за сите другибоболнниициици и.и ЈЈасс рраззлликата ја почувству-

вав лично, а ќе ја почувствуваат исите други што имале искуство да имсе родат бебиња во државните бол-ници, тука ќе ја видат таа огромнаразлика.

Александра: Јас ќе продолжам дадоаѓам во Клиничката болница „Аџи-бадем Систина”. Оваа болница ќебиде изборот и за лекување на моетодете.

АЛЕКСАНДРА Е НЕГОВ ХЕРОЈ

Инаку, Александра сакала момче аТони девојче бидејќи во неговото се-мејство по традиција се раѓале повеќемашки деца. Но веднаш си направијакомпромис - второто ќе биде девојче.

До остварувањето на овој план,целото семејство се подготвуваа зановиот член, а обврската околу Мак-сим најсериозно си ја сфатил Тони.

Тони: Планирам да си купам една вештачка дојка, видов се продаваат,така што дури до таму планирам даја одменам Александра (се смее). Гипреземам сите обврски и овие деновидодека таа е во болница. Пробав дабидам добар домаќин, да го подгот-вам станот за влегувањето на новиотчлен дома, а стојам на располагање24 часа, како што стоев и додекабеше бремена. Не се плашам од ова.Да, по 21 година повторно станувамтатко, но никогаш не е доцна, ако сеима желба и ако Господ ти подари нетреба да престанеш да го правиш тоа.

Александра: Се договоривме даго капеме заедно јас и Тони. Во секојслучај имам искуство и со брат ми со кого сме разлика дури 15 години. Ве-ројатно ќе се снајдеме, не ми изгледастрашно сето тоа. Опкружени сме сомали дечиња, а ќе имам помош и од мојата старосватица која живее блис-ку до нас. Таа ќе биде втората мајка.

Покрај многубројните ангажма-ни, Тони ќе треба да најде време и зановата улога - татко на Максим. Ветидека целосно ќе се посвети на свое-то семејство и на сопругата Алексан-дра за која гордо кажува дека е него-виот херој.

ВО ПРЕТХОДНИОТ ЖИВОТ СУМ БИЛ ГИНЕКОЛОГ

„Адреналинот е сосема ист, солзите се исти. Плачев од среќа и кога се роди Александар, и кога се роди Максим. Инаку, присуствував на породувањето и чувството е прекрасно. Најверојатно во претходниот живот сум бил гинеколог или сум требало да станам доктор! Немав никаков проблем, ниту се онесвестив ниту ми требаше некоја помош, освен што не бев наспан. Само еден час бев спиен, па така малку из-губив боја. Сакам да го поздравам д-р Слободан Дракулевски и да му понудам ако има потреба од асистент, да ме викне. Му се нудам во секое време”, му се препорачува Тони на докторот што го донесе на свет неговиот Максим.

�� . �� 183 �� .�� :�� 80% o� �� -

� �� .

�� 78,000 �� -�� 1.

�� 40-59 ��

“�� , �� ” �� !� "�� , #�� (IDF). “�� $�� 2011 �� &�� &��.'�� -� �� ”.#��&�� : “#�� *-�� /� �� . �� 2011 �� ”. $� �� ;� �� $�� /� �� /� �� ;� �� .

�� '�# #� '�+�� 14 #�%��. $�� ;� �� &�� (IDF) � �� -�� . �� ;� � �� . $�� 1991 �� $�� <�� , �� -�� . $�� &�� 2007 �� ;� � =�� 61/225 � �� . $�� ;� �� -�� ;� � ��;� �� . ?�� ;�� , �� 14 ��, �� '� � �, �� @�� '��, �� -� �� 1922 �� .

A�� -�� 2009-2013 �� . $�� ;�-� �� 2011 �� „�� . $��“.

B�� $�� – �� -��;�� ;� � �� - �� -� �� . < ��;�� . ��

�� . $� �� -�� -�� . $� �� -� �� .

�� -�� ;� � �� . C�� -� �� ;� �� -� � �� ;� � ��, ��

��, �� ;� � �� , �� , ��-��;� �� .

'�+�� - &��#� ��#��%�+� � ��,�� %14 #�%��- �� # #� ��+��

ДИЈАБЕТЕСОТ-ГЛОБАЛНА ПАНДЕМИЈАСпоред најновите податоци на Меѓународната Федерација за Дијабетес, објавени во последното 5-то издание на

Дијабетес Атласот се очекува бројот на лица заболени од дијабетес да порасне од 366 милиони во 2011 г. до 552 милиони до 2030 г. доколку не се преземат итни активности.

?�� &�� - www.idf.org

��

� ' �� '�� 9 ��;�� '�9��

�� ;� � �� . "�� . �� - �� .

��

<�� &��#� ��%�#�� !��=# ��!��"� ��+�� #� �� . �� #� � ��>#�, ��>�#� %�@!-#��#� �� A��#� � ��!��-�� #B�+��# �� #� �#��B�+��. �� :

• �� , ��, �E �� -��;� � �� E�� • �� (�� ) �� ;� � ��;� � �� -��;� �� • �� ;� � ��-�� /�� , �� ;� � �� -�� • �� ;� � �� 2 �� ;� � ��-�� .

��

� ��

Секое дете ја носи семејната генетика во себе. Ако мајка-та или таткото, а понекогаш и обајцата, имаат некоја ге-нетска мутација, постои мож-

ност слична состојба да се појави и кај децата. На пример, идентификувани се преку 103 гена за коишто се смета дека предизвикуваат аутизам. Она што најм-ногу привлекува внимание се некои ге-нетски мутации кои се идентификувани само кај детето, но не и кај другите чле-нови на семејството, што значи дека се стекнати. Очигледно е дека факторите за ова лежат во животната средина, а кога станува збор за деца, на прво ме-сто е неправилната исхрана.

ШТЕТНОСТА НА „БРЗАТА ХРАНА”

Дневната исхрана на многу деца содржи големи количини шеќер, рафи-ниран скроб, кола пијалоци, синтетички масла, прехранбени бои, различни ади-тиви и конзерванси.

Овој тип на исхрана вклучува многу високоенергетски материи, но истовре-мено е и дефицитарна затоа што недос-тасуваат основните хранливи материи. Она што го нарекуваме “брза храна” ,според научните истражувања на мно-гу експерти за исхрана, нема никакви хранливи вредности. Ваквите произво-ди се причина за промените кај децата во однос на способноста на децата да учат, нивната ментална состојба и одне-сувањето.

Слабата исхрана значи слабо здра-

вје. Често и самите им го нарушуваме здравјето на своите деца сервирајќи им храна што лесно се приготвува или се купува готова. Со ваквата исхрана внесу-ваме недоволно или воопшто не внесу-ваме материи што се важни за виталните функции на нашиот организам и мозок.

КОНЗЕРВАНСИТЕ - ФАКТОР ЗА АГРЕСИЈА

Истражувањата покажуваат дека храната што содржи конзерванси е по-тенцијален фактор за појавата на аг-ресија, хиперактивност и проблеми во однесувањето на децата.

Европската унија донесе закон со кој од 15 јули 2010 год. задолжително е на етикетата на прехранбениот про-извод да се наведе присуството на азо бои, растворувачи, тешки метали и ма-терии што ја нарушуваат работата на ендокриниот систем. Откако некои на-учни публикации понудија докази дека посебно прехранбените бои кои ги но-сат ознаките Е-102, Е-104, Е-110, Е-122, Е-124 и Е-129 предизвикуваат нарушу-вање на вниманието и хиперактивност кај децата, на етикетите на производите што ги содржат овие состојки мора да се напишат и последиците од нивното конзумирање.

Најчесто во храната се додава же-латинот, којшто е поевтин од другите хемикалии, а се прилагодува на нивна-та конзистентност и боја и влегува во составот на вештачките засладувачи и различни хемикалии што се користат за

ПодготвиД-р Неџип Џем Киначи, Специјалист по нуклеарна медицина – ДАН доктор

подобрување на вкусот на прехранбе-ните артикли.

ПОГОЛЕМИ ПЛОДОВИ - ПОМАЛКУ ВИТАМИНИ

Употребата на згуснувачи како што е пченкарниот скроб при производство-то на кисело млеко со ниска масленост или вештачки засладувачи и слични додатоци значи и помала хранливост на прехранбените производи. За да се продолжи рокот на траење на едно природно пробиотичко кисело мле-ко се додаваат конзерванси коишто ја уништуваат пробиотичката карактерис-тика, којашто е многу важна за нашиот дигестивен и имунолошки систем.

При производството на готова хра-на се користат материи за кои е дока-жано дека се многу штетни за нашето здравје, но се употребуваат затоа што се евтини: хидрогенизирани масти, кон-зерванси, кожа и коски во прав и други слични материи.

На местата каде што се продава брза храна се користат растителни мас-ла за готвење на висока температура и при овој процес се ослободуваат штет-ни масни киселини.

Сè повеќе луѓе купуваат намирници од супермаркетите, при што ги бираат по-големите плодови овошје или зеленчук. Најчесто ова значи „послаба количина витамини и минерали”, како и „тотално отсуство на потребниот хормон”. Во по-следно време на ова се додадоа и гене-тички изменетите растенија и животни.

ПРЕМНОГУ ПРОИЗВОДИ СО РАФИНИРАН ШЕЌЕР И СКРОБ

МОЖАТ ДА МУ НАНЕСАТ ГОЛЕМА ШТЕТА НА МОЗОКОТ, ДИГЕСТИВНИОТ И ИМУНОЛОШКИОТ СИСТЕМ КАЈ ДЕЦАТА. КАКО РЕЗУЛТАТ НА ОВА МОЖЕ ДА ДОЈДЕ ДО РАЗЛИЧНИ НАРУШУВАЊА, КАКО ШТО СЕ ПРОБЛЕМИ ВО МЕНТАЛНАТА СОСТОЈБА, ПРОБЛЕМИ ПРИ УЧЕЊЕТО, ПРОБЛЕМИ ВО ОДНЕСУВАЊЕТО. ЗА ДА ИМ ГО СОЧУВАМЕ ФИЗИЧКОТО И МЕНТАЛНОТО ЗДРАВЈЕ НА ДЕЦАТА, ТРЕБА ДА СЕ ИЗБЕГНУВААТ ПРОИЗВОДИ ШТО СОДРЖАТ БОИ, АНТИБИОТИЦИ, ХОРМОНИ, ЗГУСНУВАЧИ И ДРУГИ АДИТИВИ. ОВА МОРАМЕ ДА ГО НАПРАВИМЕ ЗА СЛЕДНИТЕ ГЕНЕРАЦИИ!

39

�� Аутизам

ПРЕМНОГУ ШЕЌЕР - ОПАСНОСТ ЗА МОЗОКОТ

Повеќето од вештачките засладу-вачи се произведуваат од синтетички хемикалии. Иако додадените вкусови и мириси се толку слични на природните што не можат да се разликуваат, сепак, тие не се природни.

При производството на овошни со-кови и газирани пијалоци кои се при-сутни на светскиот пазар генерално се употребуваат големи количини шеќер. Нема хранлива вредност, но дава мно-гу енергија. На пример, во едно паку-вање од 330 мл кола има 25 гр шеќер. Ако нема шеќер, тогаш има вештачки засладувачи. За нив е докажано дека се посебно штетни за децата. Нивната редовна употреба може да доведе до значително намалување на нивото на минерали во организмот.

Нашите деца се можеби зависни од храна што содржи шеќер и скроб. Премногу производи со рафиниран шеќер и скроб можат да му нанесат голема штета на мозокот, дигестивни-от и имунолошкиот систем кај децата. Како резултат на ова може да дојде до различни нарушувања, како што се проблеми во менталната состојба, проблеми при учењето, проблеми во однесувањето. Покрај ова, хранејќи ги лошите бактерии во цревата, се от-вора пат кон нарушување на цревната флора. Се нарушува проодноста на цревата и се јавуваат проблеми при ресорпцијата на витамините и мине-ралите што се важни за нашиот орга-низам. На овој начин се нарушува био-хемијата на телото и слабее дигестив-ниот систем.

КОРИСНОСТА НА ОМЕГА-3

Денешните деца место храна при-готвена со природни масла, како што е ладно цеденото маслиново масло, конзумираат производи што содржат или се приготвени со лоши масти, како што се хидрогенизираните растителни масти и рафинирани масла.

Сé повеќе се конзумираат готови колачи, торти, слатки, бисквити и слич-ни производи коишто поминале низ повеќе фази на обработка. Меѓутоа, за развој на мозокот и негово правил-но функционирање потребни се есен-цијални масла, како што се омега-3 и омега-6. Тие не ги произведува нашиот организам и мораме да ги внесуваме преку исхраната.

Најдобар извор на есенцијалните масла се морските плодови. Меѓутоа, сé поголемото загадување на морињата во последните 20 години претставува пречка за директно користење на овој извор на исхрана. Наместо ова, мора да се настојува да се користи рибино мас-ло што е прочистено од тешки метали.

Последните истражувања покажу-ваат дека, за здравата состојба на ди-гестивниот систем, срцето и мозокот на децата во исхраната треба да им се додава омега-3, што помага во надми-нувањето на проблемите со читањето, пишувањето, вниманието, помнењето. Значајно подобрување се постигнува кај проблемите во однесувањето со кое децата си наштетуваат и себеси и на околината.

СТОП ЗА ПРОИЗВОДИ СО БОИ И ХОРМОНИ

Храната и навиките во поглед на ис-храната кај повеќето деца имаат клучна улога за менталното и физичкото здра-вје. Затоа, за да им го сочуваме физич-кото и менталното здравје, треба да би-деме многу внимателни и да се инфор-мираме во врска со производите што

ги користиме за нивната исхрана. Исто така важно е во какви услови се чуваат намирниците, а многу важно е и во што се спакувани (пластични шишиња и дру-га пластична амбалажа).

Треба колку што е можно повеќе да се вложи напор да се користат при-родни производи, со што подолг рок на траење, да се избегнуваат производи што содржат бои, антибиотици, хор-мони, згуснувачи и други адитиви. Ова мораме да го направиме за следните генерации.

Во многу блиска иднина во нашата земја болестите нема да бидат во прв план туку индивидуалниот третман на секој пациент и ќе се дава приоритет на влијанието на храната на нашите гени (Нутри-Геномицс). Благодарение на овој пристап ќе може да се премости појавата на мутирани гени. Така многу болести што се поврзани со стекнати генетски мутации делумно или целосно ќе бидат искоренети.

Сетете се дека до пред не-колку векови рафинираниот шеќер воопшто не бил при-сутен во нашите животи. Сé уште не бил откриен.

Значи, во текот на измина-тите пет илјади години шеќе-рот не бил потребен во жи-вотот на човекот. Ако е така, исфрлањето на оваа лоша на-вика воопшто нема да доведе до некаков недостаток.

ИСФРЛЕТЕ ГО ШЕЌЕРОТ!

ВОСПАЛЕНИЕТО НА БЕЛИТЕ ДРОБОВИ ИЛИ ПНЕВМОНИЈА ПРЕТСТАВУВА АКУТНА ИНФЕКЦИЈА НА БЕЛОДРОБНОТО ТКИВО. МОЖЕ ДА БИДЕ ПРЕДИЗВИКАНА ОД БАКТЕРИИ, ВИРУСИ, ГАБИЧКИ, А МОЖЕ ДА НАСТАНЕ СО ВДИШУВАЊЕ НА ПРАВ, ХЕМИСКИ СУПСТАНЦИИ , ХРАНА ИЛИ ПОВРАТЕНА СОДРЖИНА. КАЈ МЛАДИ И ЗДРАВИ ЛИЦА ЛЕКУВАЊЕТО СЕ СВЕДУВА НА АНТИБИОТИЦИ И ОДМОР. НО АКО СЕ РАБОТИ ЗА НЕМОЌНИ И ХРОНИЧНО БОЛНИ, ВОСПАЛЕНИЕТО НА БЕЛИТЕ ДРОБОВИ МОЖЕ ДА БИДЕ ОПАСНО ПО ЖИВОТ.

��

ОПИС НА БОЛЕСТАОПИС НА БОЛЕСТА

ППостојат два вида воспаление на белите дро-остојат два вида воспаление на белите дро-бови или пневмонија: типична бактериска бови или пневмонија: типична бактериска или атипична. Бактериската пневмонија или атипична. Бактериската пневмонија најчесто ја предизвикуваат следниве бак-најчесто ја предизвикуваат следниве бак-терии: пнеумокок, хемофилус инфлуенца и терии: пнеумокок, хемофилус инфлуенца и

мораксела катаралис. Атипичните пневмонии ги пре-мораксела катаралис. Атипичните пневмонии ги пре-дизвикуваат бактериите како: микоплазма, хлами дија, дизвикуваат бактериите како: микоплазма, хлами дија, легионела, но и некои респираторни вируси. Голе-легионела, но и некои респираторни вируси. Голе-мите епидемии се појавуваат во одреден период, на мите епидемии се појавуваат во одреден период, на секои 4-6 години.Најчесто епидемиите почнуваат во секои 4-6 години.Најчесто епидемиите почнуваат во есен, се развиваат постепено и траат повеќе месеци, есен, се развиваат постепено и траат повеќе месеци, сé до пролет.Тогаш често заболуваат училиштните сé до пролет.Тогаш често заболуваат училиштните деца и постарите лица. Респираторните вируси се деца и постарите лица. Респираторните вируси се многу чести причинители на пневмонија кај децата, многу чести причинители на пневмонија кај децата, особено оние помлади од 5 години.особено оние помлади од 5 години.

КОЈ МОЖЕ ДА ЗАБОЛИ?КОЈ МОЖЕ ДА ЗАБОЛИ?

Лицата постари од 65 години имаат поголем ри-Лицата постари од 65 години имаат поголем ри-зик од воспаление на белите дробови. Кај нив пнев-зик од воспаление на белите дробови. Кај нив пнев-монијата е тешка и неретко завршува фатално. Во монијата е тешка и неретко завршува фатално. Во ризичните групи спаѓаат и малите деца чиј одбран-ризичните групи спаѓаат и малите деца чиј одбран-бен систем не е целосно развиен. Исто така, тука бен систем не е целосно развиен. Исто така, тука спаѓаат и лицата кои имаат нарушен имунолошки спаѓаат и лицата кои имаат нарушен имунолошки систем како последица од најразлични болести: систем како последица од најразлични болести: СИДА, хронични срцеви и белодробни болести или СИДА, хронични срцеви и белодробни болести или поради отстранување на слезината, потоа лицата на поради отстранување на слезината, потоа лицата на хемотерапија или на долготрајна имуносуспресивна хемотерапија или на долготрајна имуносуспресивна терапија. Пушењето ги оштетува дишните патишта, а терапија. Пушењето ги оштетува дишните патишта, а алкохолот го намалува имунолошкиот систем кој се алкохолот го намалува имунолошкиот систем кој се бори против инфекции.бори против инфекции.

СИМПТОМИСИМПТОМИ

Типични симптоми се: кашлица, обично со ис-Типични симптоми се: кашлица, обично со ис-кашлување секрет, температура и понекогаш болка кашлување секрет, температура и понекогаш болка во градите. Најчесто симптомите се развиваат во те-во градите. Најчесто симптомите се развиваат во те-кот на неколку дена. Бактериската пневмонија многу кот на неколку дена. Бактериската пневмонија многу често се развива како компликација на инфекциите често се развива како компликација на инфекциите на горните дишни патишта. Почнува наеднаш со чув-на горните дишни патишта. Почнува наеднаш со чув-ство на студ и треска. Карактеристични симптоми се ство на студ и треска. Карактеристични симптоми се појава на треска со температура, отежнато дишење, појава на треска со температура, отежнато дишење, кашлица и болки во градите. Постарите болни лица кашлица и болки во градите. Постарите болни лица можат да имаат еден од следниве симптоми: темпера-можат да имаат еден од следниве симптоми: темпера-тура, кашлица, чувство на омалаксаност и конфузност тура, кашлица, чувство на омалаксаност и конфузност поради намалениот кислород во крвта.поради намалениот кислород во крвта.

АТИПИЧНИ И ВИРУСНИ ПНЕВМОНИИАТИПИЧНИ И ВИРУСНИ ПНЕВМОНИИ

Атипичните пневмонии имаат помалку изразени Атипичните пневмонии имаат помалку изразени симптоми од бактериските бидејќи симптомите се симптоми од бактериските бидејќи симптомите се развиваат постепено.Температурата расте посте-развиваат постепено.Температурата расте посте-пено и може да достигне многу високи вредности, пено и може да достигне многу високи вредности, но многу ретко е придружена со треска. Чести се и но многу ретко е придружена со треска. Чести се и други симптоми како на пример: главоболка, болка други симптоми како на пример: главоболка, болка во мускулите и зглобовите, општа слабост и замор, а во мускулите и зглобовите, општа слабост и замор, а некогаш и гадење со повраќање и дијареа. Кашлица-некогаш и гадење со повраќање и дијареа. Кашлица-та обично се манифестира по 3 до 4 дена, најчесто е та обично се манифестира по 3 до 4 дена, најчесто е сува со тешко искашлување. Поради некарактерис-сува со тешко искашлување. Поради некарактерис-тичните симптоми дијагнозата се поставува подоцна тичните симптоми дијагнозата се поставува подоцна за разлика од бактериската пневмонија, често по за разлика од бактериската пневмонија, често по рендгенска снимка на белите дробови. Вирусните рендгенска снимка на белите дробови. Вирусните пневмонии обично не се разликуваат од останатите, пневмонии обично не се разликуваат од останатите, но по симптомите и знаците на болест се слични со но по симптомите и знаците на болест се слични со атипичните пневмонии.атипичните пневмонии.

��Пневмонија Подготви

д-р Оливер Јовковски, специјалист пулмоалерголог

41

КАКВИ ИСПИТУВАЊА СЕ ПОТРЕБНИ?

Иако повеќето пневмонии не се опасни по живот, воспалението на белите дробови не смее да се замени со настинка или со грип. Секогаш кога имате кашлица

и температура кои траат подолго, отидете на лекар. Исто така, обрнете внимание ако забележите конфуз-но однесување кај постарите лица. Пневмонијта се дијагностицира со рутински преглед кој се состои од преглед на белите дробови со стетоскоп, рендгенска снимка на белите дробови и лабораториски анализи.

ЛЕКУВАЊЕ

Лекувањето зависи првенствено од причинителот на болеста.

Бактериската пневмонија: се лекува со антибиоти-ци. Иако многу брзо ќе почувствувате подобрување од терапијата, земајте го антибиотикот доволно долго, односно почитувајте ги препораките на лекарот. Ако ја прекинете терапијата порано, може да ви се повто-ри болеста.

Атипична пневмонија: иако некои вирусни воспа-ленија на белите дробови се лекуваат со антибиотици и антивирусни лекови, сепак, најважно е да се консу-мираат многу течности и, секако, одмор. Понекогаш е потребно подолго време болниот да заздрави од ви-русна пневмонија за разлика од бактериската.

ПРОГНОЗА

Сериозноста на оваа болест зависи од целокупната здравствена состојба на пациентот, како и од видот на воспалението. Но ако се работи за немоќни и хронич-но болни, воспалението на белите дробови може да биде опасно по живот.

ПревенцијаВАКЦИНА И ХИГИЕНА

Иако некои од причинителите на пневмонија се заразни, болеста обично не се пренесува од еден на друг човек. Воспалението на белите дробови е резултат на ослабен имунитет. Ви советуваме не-колку работи за да го зајакнете својот имунитет.

-Сите лица постари од 65 години и млади хро-нично болни лица треба да се вакцинираат. Вак-цинацијата против грип се врши секоја година во есен. Вакцинирање против пнеумококни болести овозможува подолга заштита и ревакцинација се препорачува на секои 5 години. Особено е важна оваа вакцинација за лицата кои немаат слезенка.

-Редовно одржувајте ја хигиената на рацете. Рацете во текот на целиот ден доаѓаат во контакт со многу предизвикувачи на пневмонија. За да ја намалите изложеноста на микроорганизмите, ре-довно мијте ги вашите раце.

-Не пушете. Пушењето ја оштетува природната одбрана против респираторни инфекции.

-Грижете се за себе. Доволно одмор, правилна исхрана и умерена физичка активност можат мно-гу да ви помогнат во зајакнување на имунитетот.

ЧЕСТО ПРИ НАСТИНКА ИЛИ ГРИП ВЕ БОЛАТ МУСКУЛИТЕ. СЕ ПРАШУВАТЕ ЗОШТО? ДАЛИ СЕ РАБОТИ ЗА НЕШТО СЕРИОЗНО? СИСТИНА ПЛУС ВИ ГИ ДАВА ОСНОВНИТЕ ПОДАТОЦИ

ПОВРЗАНИ ЗА ВОСПАЛЕНИЕТО НА МУСКУЛИТЕ

��

�� Миозитис

��НАЈЧЕСТ ПРЕДИЗВИКУВАЧ НА ВОСПАЛЕНИЕТО?

Најчест предизвикувач на

воспалението на мускулите е вирусот на грипот (тип А и тип Б ). Миозитот предизвикан од вирусот на грип е состојба која поминува спонтано и не бара посебна терапија, токму затоа медицински се нарекува бениген акутен миозитис. Покрај вирусот

на грипот и други вируси може да предизвикуваат бениген акутен миозит. Најчесто тоа се група на стомачни вируси и други вируси кои ги напаѓаат дишните патишта.

��КОГА НАЈЧЕСТО СЕ ЈАВУВА ИНФЕКЦИЈАТА?

Инфекцијата со вирусот на грип најчесто се јавува во зимските месеци и обично се

ВВирусите нај-ирусите нај-често пре-често пре-

дизвикуваат воспа-дизвикуваат воспа-ление на дишните ление на дишните патишта. Иако ова е патишта. Иако ова е најчесто воспаление, најчесто воспаление, вирусите „се виновни” вирусите „се виновни” и за воспаление на и за воспаление на други органи и ткива, други органи и ткива, меѓу кои и мускулите.меѓу кои и мускулите.

Медицинскиот тер-Медицинскиот тер-мин за воспаление на мин за воспаление на мускулите е миозитисмускулите е миозитис

Подготвид-р Светлана Крстевска - Блажевска, педијатар

43Pred upotreba vnimatelno da se pro~ita upatstvoto!

ÒÒÀÁËÅÒÈ ÑÎÏÐÎÄÎËÆÅÍÎÎÑËÎÁÎÄÓÂÀŒÅ 500mg

o Moj tvitamin za

cel den

ÍÎÂÎ

Çàåäíî êîí çäðàâ¼åòî^lenka na grupacijata Teva

MO]EN ANTIOKSIDANS

Za{tita od slobodni radikali

Za{tita od zabrzano stareewe na site tkiva

PREVENTIVNA UPOTREBA

periodi zima i prolet

pu{a~i

zgolemena fizi~ka aktivnost

- samo edno pakuvawe za cel mesecNoviot

POMO[NA TERAPIJA PRI NASTINKA I GRIP

манифестира со температура, главоболка, кашлица и течење од носот. Воспалението на мускулите е најчесто кај децата. Најголем број од случаите со вирусен миозит се јавуваат кај училиштни деца, но се среќаваат и кај другите возрасни групи.

��КОИ СЕ СИМПТОМИТЕ НА ВИРУСНИОТ МИОЗИТ?

Симптомите на вирусниот миозит обично се јавуваат три дена по почетокот на симптомите на воспаление на дишните патишта. Симптомите се драматични и застрашувачки затоа што се јавуваат наеднаш, обично при станување од спиење. Децата чувствуваат јака болка во нозете, особено во потколениците со неможност за стоење и одење. Покрај болки во мускулите на нозете, децата може да чувствуваат болки и во другите мускули, а воедно имаат и симптоми на респираторна инфекција како што се фебрилност, главоболка,

течење од носот, грлоболка и други симптоми од горните дишни патишта.

��КАКО СЕ ПОСТАВУВА ДИЈАГНОЗАТА?

Најважно е детето или родителот да опише каде е лоцирана болката или слабоста на мускулите и колку долго трае. Докторот е должен да обрати поголемо внимание на мускулите за да одреди кои дијагностички тестови треба да ги направи. Дијагнозата се поставува со лабораториски тест за кој е

потребно да се земе примерок на крв за да се измери нивото на мускулните ензими.

��КОЛКУ ДОЛГО ТРААТ СИМПТОМИТЕ?

Најчесто симптомите на болка и слабост во мускулите траат три до седум дена. Вредностите на мускулните ензими се нормализираат за три недели.

��КАКО СЕ ЛЕКУВА ВИРУСНИОТ МИОЗИТ?

Децата кои имаат вирусен миозит треба да примаат лекови против болка. Не е потребен друг третман затоа што болеста за неколку дена се повлекува. Покрај аналгетици, децата треба да внесуваат доволно течности како и при секоја друга вирусна инфекција.

По повлекување на болката и слабоста во мускулите, децата за неколку дена почнуваат нормално да одат без никакви последици од прележаното воспаление на мускулите.

45

Brzo

Za glavobolka, zabobolka, menstrualna bolka, bolka vo zglobovite i muskulite.

Koga bolkata povikuva ....

www.nalgesin.mk.

.

��

��Воспаление

Транзиторен синовит на колкот е најчеста причина за нагла болка во колкот кај детската популација. Се јавува на возраст од 3 до 10 години, и тоа двојно почесто кај момчињата отколку кај девојчињата. Се работи за минливо воспаление на колкот, поточно на внатрешната обвивка (синовија) во која се собира поголема количина на зглобна (синовијална) течност, што води кон зголемен притисок во зглобниот простор и појава на болка во зглобот.

ПРИЧИНИ ЗА ВОСПАЛЕНИЕТО Причините за акутното воспа-

ление на колкот кај децата не се познати, но се претпоставува дека се работи за вирусно воспа-ление бидејќи често се јавува по претходна фебрилна состојба, инфекција на горно респиратор-ните патишта, бронхит или пнев-

Подготвиасс. д-р Маја Каличанин - Марковска, ортопед, хирург

монија. Можно е ова заболување да се јави и по примена вакцина, а причина може да биде и прет-ходна повреда на детето.

КАКО СЕ МАНИФЕСТИРА? Болеста се манифестира со

нагла болка во колкот, но има случаи кога децата се жалат на

болки во натколеницата или во коленото. Некои деца поради болките не сакаат да застанат на нога и да одат, најчесто откако ќе станат од спиење. Децата криват кога одат или ногата ја виткаат во колкот и коленото, отворена кон надвор, позиција во која прити-сокот на колкот е најмал. Ако на состојбата ѝ претходела инфек-ција на дишните патишта или уво-то може да се јави и мала темпе-ратура до 37,5 степени.

47

КАКО ДА СЕ ДИЈАГНОСТИЦИРА? Кога ќе се забележат вакви те-

гоби веднаш треба да се однесе детето на преглед кај специја-лист. Се препорачува да се на-прави анализа на крвта со цел да се исклучи бактериското воспа-ление или ревматско заболу-вање. Прегледот кај специјалист вклучува и ехо на колкот со цел да се види во каква состојбата е обвивката на колкот и количина-та на изливот во колкот.

За да се исклучат други посери-озни состојби на колкот и карлица-та се прави рендген снимка која се повторува по 6 месеци. Целта е да се исклучи Пертесовата болест на колкот при која доаѓа до трошење на главата на бутната коска пора-ди нарушено снабдување со крв на истата. Се претпоставува дека пов-торувани синовиити можат да до-ведат до Пертесова болест поради повторувачки притисок врз главата на бутната коска. Понекогаш е по-требно да се направи и магнетна резонанца на колкот.

КАКО СЕ ЛЕКУВА?

Ова заболување на колкот мо-же да се повлече спонтано, без

ле ку ва ње, ако е во полесна фор-ма. Ос новна препорака во ле ку-ва њето е мирувањето. Детето не смее да има интензивни физички

активности, како трчање или ско-кање, со цел дополнително да не се оштетат воспалените делови на колкот. Се дава благо анти-воспалително средство кое ќе го смири воспалението, отокот и болката. Антибиотик се дава по оценка на лекарот, по прегледот и направените иследувања, за да се излекува претходно бактери-ско воспаление и да се превени-ра бактериска суперинфекција. Контрола кај детето се прави по 3 - 5 дена од првите симптоми.

МОЖНИ КОМПЛИКАЦИИ

Доколку детето добие висо-ка температура и влошување на симптомите треба веднаш да се јавите на лекар. Вообичаено симптомите се повлекуваат по 2 до 3 дена од почетокот на леку-вањето, иако изливот во колкот може да биде присутен 7 до 10 дена, па затоа и лекувањето се продолжува во тој период, а по потреба и подолго. Контролите се прават додека целосно не ис-чезнат симптомите. Компликации од оваа болест се многу ретки. Пертесовата болест се јавува кај 1- 3% од децата што имаат тран-зиторни синовиити.

МОЖЕ ДА СЕ ПОВТОРИ КАЈ ДЕЦА!

Акутното воспаление на колкот може повторно да се јави, најчесто кај ма-лите деца, во период од 6 месеци од претходното воспаление. Ова се случу-ва кај 4 до 17 % од децата. Излекувањето од оваа бо-лест е целосно и најчесто без последици по колкот на детето.

�� , �� . � � �� , ��.� �� spray-dry �� , �� Pharmaceutika Meritorious Service Award. �� -�� , � �� -�� . �� . �� , �� -��, ��, �� -�� . !� �� : � ��-�� (�� . ") #��. $1, $2, $6, %, &, �� '��, ��, ��, � ��-�� , �� - ��-��, � ��, � �'��, � � �, '��, � �� , �� . �� - �� -� (��), �� ., � �� . �� :

1. �� , �� *� � ��, ��' � �� (�� ' � ��+��). �� *�:

- �� ,

- 1 - 2 �. -1 x �� ¼-1/2 � �� ; - 2 - 6 �. -1 x �� ½-1 � �� ;- 7 - 10 �. -3 x �� ¼-1/2 � �� ; - 11 - 16 �. -3 x �� ½-1 � �� ;4�� , 20-30 ��.

�� *� � �� , � �� 3 ��'�.

2. �� '�� , �� 12-14 �� -�� : 2-3 � �� , �� , �� , �� . $� � � �� '�� -� � �� . �� *� � � �� 3 ��'�, �� *� � (��) �� '�� , �� -�� '��, �� * � �� *� � �� . � �� '�� , ��

�� . !��-�� -�� , �� , �� 8�� '�� !�� ( non-GMO) � �� .

��. #�� 4�'� 9 � ��

< �� -4�� !!, ��Tel.02/3110 951,

M��. 071 39 93 83www.natura-plus.net

[email protected]

��!�"# $#%$#-�� ' , ��'� � ��&�� '��, �� , �� *��

�� , �� , ��, ��, �� .

49GTC Prizemje lokal 190 - SkopjeGTC Prizemje lokal 190 - Skopje

СИГУРНА БРЕМЕНОСТ И ЗДРАВО ПОТОМСТВО СЕ ЦЕЛИТЕ КОН КОИ СЕ

СТРЕМИ СОВРЕМЕНАТА МЕДИЦИНА. ЗА РИЗИКОТ ВО БРЕМЕНОСТА ДА

СЕ СВЕДЕ НА МИНИМУМ ПОТРЕБНО Е ПЕРИОДИЧНО СЛЕДЕЊЕТО НА

РАЗВОЈОТ НА ПЛОДОТ СО ПОМОШ НА УЛТРАЗВУК. УЛТРАЗВУКОТ ИМА

НЕКОЛКУ ПРЕДНОСТИ ВО ОДНОС НА ДРУГИТЕ ДИЈАГНОСТИЧКИ МЕТОДИ.

4� � ��4� � ��

�� Актуелно Подготви

д-р Павле Димчев - специјалист гинеколог, акушер

што овозможува детектирање на евентуалните аномалии на пло-дот. Од 11. до 14. гестациска не-дела се гледаат одредени знаци што можат да ни укажат на отста-пувања во развојот на плодот и упатуваат на зголемен ризик од хромозомски абнормалности.

ПРВИ ЗНАЦИ ЗА ДАУНОВ СИНДРОМ

Најчеста хромозомска абнор-малност што се јавува е трисо-мија на дваесет и првиот хромо-зом (Down syndrome) или попоз-нато како монголоидизам.

Постојат неколку ултразвуч-ни знаци кои укажуваат дека е зголемен ризикот од Дауновиот синдром. Во првите три месеци од бременост, за да се процени ризикот од Дауновиот синдром, се мери вратното здебелување (просторот меѓу кожата на вра-тот на бебето и ткивото на вра-тот). Неговото зголемување во висок процент асоцира на тоа дека станува збор за Дауновиот синдром. Другиот маркер во овој период е носната коска. Непос-тоењето на носната коска исто така, укажува на трисомија на 21. хромозом. Дали со откривањето на Дауновиот синдром бреме-носта ќе се прекине или не, се-пак, одлучува мајката. Лекарите само дијагностицираат и укажу-ваат на последиците, конечната одлука за прекин на бременоста е оставена на мајката. Мора да се нагласи дека хромозомските аберации не се нешто што може да се предвиди или да се спре-чи. Хромозомските дефекти не се наследни како генетските бо-лести. Може да се јават во која било возраст на мајката, неза-висно дали е во прашање прва бременост или претходно мајка-

лтлтлтрарараразвзвзвзвукукукукоототот, опопопопупупулаалаларнрннрнрнрноооооооооооооонаречен ЕХО, е софисс----ти цирана метода за дии---ја гнос ти ци ра ње на евенн----туал ни те аномалии вооооо

бббббременоста. Бројните истра жуубббббременоста Бројните истражуу----вввва ња докажаа дека ултразвукоттттт нннне преставува никаква опас но ссттттт ззззза мајката и за плодот. Именоо,,, ааааамериканските лекари десетии----нннна години го следеле развојоттттт нннна децата чии мајки повеќепатиииии бббббиле изложени на ултразвучниииии ппппрегледи во текот на бременосс----тттттаа. Резултатите покажале декаааааддддддецата нормално напредуваат иииииддддддека прегледите со ултразвук нееееееввввлијаеле негативно врз нивнотооооо зззззддравје. Напротив, ултразвучнии----ттететететеееттт пппппреререререррр глглглглгледедедедедддиииии овововововозозозозозмомомомоможужужужужуууувававававаататататат дддддддааааа сссесесесесеееее

оооооооотттотооотоотоооото кркркр јјјјијијијататат ееевевевевентнтнтнтуауауауалнлнлнлнититититееее ананананомомомомалаллалалииииииииииииииииииииииии нннннна плодот и се патоказ за леккаа---рррррите во поставувањето на конеечч---ннннната дијагноза и натамошниоотттт тттттретман. Во текот на бременосттааааассссе препорачува секоја трудницссссе препорачува секоја трудниццааааа цааааадддддда има најмалку три до четиррииииипппппрегледи со ултразвук.

УЛТРАЗВУЧЕН ПРЕГЛЕД ВО ПРВОТО ТРОМЕСЕЧИЕ

Првиот преглед со ултразвууккккк тттттреба да биде во првите три мее----ссссеци од бременоста. Во овој пее----ррррриод на бременоста ултразвуучч----ннннниот преглед на плодот е важееннннн пппппред сé поради одредувањето ннааааа тттттоочниот стадиум на бременосттааа,,,, нононононоооннн иииии пппппоророророррррадададададддиииии скскскскскриририририррр нининининингнгнгнгнг п-ппппреререререррр глглглглгледедедедедеддоооооооотототототтттт

51

4� � ��

центуално се најчести. Доколку се утврдат одредени аномалии, треба да се процени нивната те-жина и во зависност од тоа каков квалитет на живот би имал пло-дот се советуваат родителите за понатамошните постапки. Сепак, треба повторно да се нагласи дека последната одлука за по-натамошниот тек на бременоста останува на родителите на идно-то бебе. Овој преглед е исклучи-телно важен и од аспект на евен-туален прекин на бременост. Во случај да се открие аномалија кај плодот и се донесе одлука за прекин на бременоста, сами-от чин е полесен од технички, а посебно од психолошки аспект за мајката.

УЛТРАЗВУЧЕН ПРЕГЛЕД ВО ТРЕТОТО ТРОМЕСЕЧИЕ

Третиот преглед е меѓу 28. и 30. недела од бременоста. Во овој период цел на прегледот е растот и големината на бебето. Намалена телесна тежина кај плодот се јавува доколку дојде до проблеми во крвотокот на мајката преку кој се храни де-тето (проблеми предизвикани од пушење, дијабетес, покачен крвен притисок...). Доколку цир-кулацијата не е добра, детето не ги добива потребните хран-ливи материи од мајката и затоа е со намалена телесна тежина. Ако ваков проблем се открие во овој период, сепак, може да се дејствува во позитивна насока со одредени совети за исхрана и соодветна терапија.

Сите горенаведени прегледи се вршат на таканаречен дводи-мензионален ултразвук.

ХИТ ТЕХНОЛОГИЈА

Со напредокот на техноло-гијата во последните пет години хит во светот станува тродимен-зионалниот ултразвук или како најнапредна технологија чети-ридимензионалниот ултразвучен преглед. Оваа најнова техноло-гија дава ултразвучен приказ на бебето кој е многу близок до реалноста. Оваа напредна тех-нологија е од непроценливо значење за откривање одредени недостатоци на плодот, посеб-но надворешни манифестации како: расцепена или зајачка уста, криво стапало, недостиг на прсти, неправилна форма на гла-ва итн. За оценка на структурата на внатрешните органи (срце, мозок,бубрези итн.) сé уште не-прикосновен е дводеминзионал-ниот ултразвук.

тттттаатататтаттататт ииимамама ззздрдрдравававиии нононовововоророродедеденчнчнчињњињињњњњња.а.а.а.ааа СССССеС пак, со сигурност се знае деккаааааа ппппповозрасните мајки имаат зголее----мммммен ризик од раѓање дете со хроо----мммммозомски дефект.

УЛТРАЗВУЧЕН ПРЕГЛЕД ВО ВТОРОТО ТРОМЕСЕЧИЕ

Вториот преглед со ултразвууккккк лллллекарите го препорачуваат оодддддд 11118. до 23. недела од бременосттаа... ВВВВВо овој период детално се анаа----лллллизираат органите на плодооттт... ОООООва е период кога најрано имаммееееееддддддетален увид во структурата ннааааа ооооорганите на плодот. Посебно еееееевввважно во овој период да се прее----гггглледа срцето и неговата градббаааааа бибибибибиибиббб дедедедедедд јќјќјќјќјќјјј иииии срсрсрсрсррррцецецецецецц вививививитетететете ааааанонононономамамамамалилилилилииииии прпрпрпрпррррооо-о-о-о-о--

КККККоКоКо ббббмбмбмбинининацацац јјјјијијијатататааа нанана ооовививиеее дввдвдвдвееееееееелтразвучни технологии дее---уууууллеска ни овозможува навремееееенннннеа ги откриеме недостатоцитеееее ддддддаа плодот. Откривањето, пак, наааааа плодот Откривањето пак нааааанннннанннннадреден дефект ни овозможувааааа ооооодравилно да ја водиме бремее---пппппроста т.е. да процениме далиииии нннннономалијата може по раѓањетооооо ааааана се елиминира и дали дететоооооддддддао раѓањето ќе има квалитетенннннпппппоивот. Во најлош случај, акооооо жжжжжжи

ој дефект не овозможува кваа---тттттоитетен живот, се препорачуу---лллллиа бременоста да се прекинее... вввваа крајот ќе напоменеме декаааааа ННННННаите најнови технологии ви сеееее сссссиостапни во Клиничката болниии-----дддддодоаааааа „„„„„„АџАџАџАџАџџџџибибибибибадададададдддемемемемем СССССисисисисистититититинанананана””...цацацацацацацацацацц

�� Предлог Подготви

д-р Сенчо Нетков, специјалист рендгенолог

ВО СЛУЧАИ КОГА УЛТРАСОНОГРАВСКИОТ ПРЕГЛЕД НЕ Е ДОВОЛЕН ЗА ДА СЕ ПОТВРДИ ОДРЕДЕНА ПРОМЕНА ВО ПЛОДОТ, СЕ ПРЕПОРАЧУВА МАГНЕТНА РЕЗОНАНЦА. ОВАА НАЈСОВРЕМЕНА ДИЈАГНОСТИЧКА МЕТОДА ОВОЗМОЖУВА ПРИКАЗ ВО ТРИ РАЗЛИЧНИ ДИМЕНЗИИ. ДОСЕГА ВО СВЕТОТ НЕ Е ДЕТЕКТИРАН НИТУ ЕДЕН СЛУЧАЈ НА ЕВЕНТУАЛНИ ШТЕТНИ ПОСЛЕДИЦИ ВРЗ ПЛОДОТ ОД ОВАА ПРОЦЕДУРА

��

Магнетната резонан-ца е најсовремена дијагностичка ме-тода со чија помош може да се пре-

гледаат сите делови на телото. Оваа метода кога е потребно безбедно се користи и во бре-меноста за дијагностицирање на евентуалните нарушувања во развојот на органите и системи-те на плодот (фетусот ), пред сè на централниот нервен систем, ’рбетниот мозок, како и на орга-ните од градниот и абдоминал-ниот дел.

Но, покрај плодот, со овој преглед воедно може да се детектираат и евентуални не-сакани промени на матката и јајчниците кај идната мајка кои би можеле да ја комплицираат бременоста (тумори на репро-дуктивните органи, поставеност на постелката и др.).

Според препораките на свет-ските здруженија за заштита на здравјето на човекот, оваа про-цедура е безбедно да се извр-шува по 15-тата и 16-тата недела од бременоста. Тоа е вистински момент кога можат рано да се дијагностицираат евентуални аномалии во развојот, а од друга страна да не се нанесат евенту-ални штетни последици по пло-дот ( фетусот ), иако досега нема

ЗА ПРВПАТ ВО „АЏИБАДЕМ СИСТИНА“

Во Клиничката болница „Аџибадем Систина“, пред една година за првпат во земјава е направена

магнетна резонанца на трудница, односно на нејзиниот плод (фетус). Пациентката беше во

34. недела од бременоста и носеше три плода. Прегледот беше изведен без никакви проблеми и

последици по пациентката и нејзините плодови

53

влегува во крвотокот на плодот.Многумина ќе прашаат зошто

би се изведувала магнетна резо-наца кај трудница , односно на нејзиниот плод кога во исто вре-ме може сосема едноставно да се направи ултразвучен преглед (ЕХО). Магнетната резонанца овозможува приказ во три раз-лични димензии и истовремено овозможува високо диферен-цирање на ткивата и органите,

особено на централниот нервен систем.

Во ситуации кога ќе се дијаг-ностицира одредена промена или аномалија на плодот, гине-кологот кој ја води бременоста дава совет за понатамошниот тек на бременоста. Во случаи на повеќебројна бременост (двојки, тројки) во која се дијагностици-рани аномалии, се дава совет за селективност на здравите пло-дови, во интерес на здравјето на трудницата и здравјето на идни-те поколенија.

ПРЕГЛЕД СО МУЗИКА

Самиот преглед е едноставен за идната мајка. Во релативно мал простор таа лежи на грб и потребно е да мирува во период од 20 минути. За време на прегледот може да почувствува лесна топлина. Неудобност во текот на прегледот може да предизвика високото ниво на бучава, но тоа се надминува со поставување тампони во ушите или пак, по желба на пациентката, може да се постават слушалки и да се слуша пријатна музика.

известувања во литературата за штетни ефекти по плодот. Сепак, бидејќи во тој период органогенезата на плодот е во тек, не се инсистира на преглед со магнетна резонанца за труд-ници, освен ако трудницата не е животно загрозена. За оваа про-цедура не е препорачливо да се користи контрасно средство кое се дава интравенски бидејќи истото ја поминува постелката и

��Аорта

ААко мора да се изврши технички преглед на во-зилата еднаш годишно, тогаш и секој човек мора барем еднаш годишно

да подлегне на медицински пре-глед. Па така и јас, како секој ци-вилизиран човек, редовно одев на контролни прегледи. Адвокат сум и мојата професија е динамична, но, од друга страна, водам здрав живот - не пушам, а доста спортувам. Пла-нинарам, пливам, скијам затоа што навистина уживам во тоа.

�� - �

CC екоја болничка приказна има две страни. Едната е онаа на пациентот, кој соочен со драматичното сознание дека животот му виси на конец единствениот спас го гледа во хирургот. Втората е хируршки прецизна, а

ја раскажува докторот кој честопати му подарува нов живот на пациентот. За „Систина плус”, секој од свој агол говорат 60-годишниот адвокат Ефто Спироски и проф. д-р Салис Таџер

Во 2002 година, при еден од оние редовни здравствени пре-гледи мојот доктор ми укажа дека имам мало проширување на аор-тата. Сепак, немаше посебни пре-пораки за каква било хируршка интервенција. Но при последната ваква проверка, во ноември 2010 година, докторот ми препорача да направам дополнителни испиту-вања за да се утврди како се храни срцето. Со оглед на тоа што се чув-ствував убаво, немав некакви тего-би, а, да бидам искрен, начинот на

кој тоа ми го кажа не ми делуваше како да е во прашање нешто алар-мантно со моето срце, не презедов ништо на овој план.

ПОРАДИ „БАРСЕЛОНА” ВО ЛОНДОН

На некој начин и заборавив дека треба да направам дополнител-ни снимања на срцето. Патем, кон крајот на мај заминавме со синот и со зетот во Лондон за големото фи-нале на Купот на шампионите меѓу

ГО ЗАПГОЛЕМИОТ

ОД СВЕТСДОКТОР

55

�� !

Барселона и Манчестер Јунајтед. Беше тоа незаборавен настан. Но-виот стадион на Вембли беше неш-то фасцинантно и грандиозно. Како верен навивач на Барселона бев пресреќен што Шпанците победија со 3 спрема 1. Арно ама, штом се вративме во Македонија, веќе не се чувствував добро. Мислев дека тоа е од премор, од неспиење бидејќи во Лондон останавме неколку дена, а таму се шетавме интензивно.

Со сопругата заминавме на вик-енд во моето родно место Никиф-

орово. Мислев дека тука ќе собе-рам сила, ќе ми биде подобро. Но, се чувствував уште полошо. Добив стомачни грчеви, имав проблем со гасови. Одлучивме веднаш да се јавам во „Аџибадем Систина”, болница за која имав слушано сé најдобро. Бев убеден дека ми тре-ба доктор од гастро, но откако ме прегледаа ми објаснија дека сум за кардиологија. Ми направија не-колку снимања, а од лицето на д-р Жарко Христовски проценив дека состојбата ми е сериозна.

Тогаш разбрав дека ќе бидам пациент на д-р Салис Таџер. Иако бев во незавидна состојба, животот ми беше во прашање, се чувствувам особено среќен што го запознав професор Таџер, пред сé како чо-век. Тој е маестро од највисок свет-ски ранг. Ми пристапи како психија-тар, многу јасно ми предочи каква ми е состојбата, дека единствената опција ми е операција. Во мојот жи-вот досега никој толку брзо не успе-ал да ме убеди за нешто. По само 10 минути имав целосна 100 процентна

ОЗНАВ Т МАЕСТРО СКИ РАНГ- Р ТАЏЕР!

доверба во доктор Таџер. На 14 јуни оваа 2011 година ме оперираше, а еве, сега се чувствувам како нов.

И ЦИМЕРОТ МИ СЕ „ПОДМЛАДИ”

Му сугерирав и на брат ми да го прегледа професорот. И кај него се покажа истиот проблем - про-ширување на аортата. И тој завр-ши на операција и сега и тој е су-пер. Најверојатно оваа, би рекол, наша семејна болест е од генетска природа. Најмалиот брат ни почи-на лани, а, според симптомите, се сомневаме дека и кај него причина

била проширената аорта.Кога почнав да работам по еден

ме сец, сите беа изненадени кога ќе ме сретнеа во суд. Не им се верува-ше де ка сум поминал операција на срце. И на последните контролни прегледи во „Аџибадем Систина” ми рекоа де ка има значително по-добрување. За само три месеци сум напреднал ка ко да се поминати 6 месеци од опе ра ци ја та. Неодамна го сретнав ов де, во бол ни цава, и мојот цимер со кој ле жев ме во иста соба по опера ци јата, кој исто така беше пациент на д-р Та џер, и бук-вално не го познав. Му велам, како

��Аорта ЕДНА БОЛЕСТ- ДВЕ ПРИКАЗНИ!

момче си сега, си се под мла дил. И тој одлично се чувствува.

На сите мои колеги, пријатели и роднини, а сега и на читателите на „Систина плус” им сугерирам ре-довно да одат на медицински пре-гледи, да го контролираат своето здравје. Оти секогаш е важно на време да се детектира проблемот. Сега живеам сосема нормално- спортувам како и порано и внима-вам особено на режимот на исхра-на. И морам да кажам дека вистин-ски благодет е за Македонија што еден ваков експерт како кардиохи-рургот Таџер е дојден тука.

ЕЕден ден ми се јави еден од колегите и телефонски ми претстави пациент со кардијален проблем и

дискутабилно решение. Голема аорта/анеуризма, залисток што пропушта и сериозно намалена функција на левата комора –ср-цева слабот. Подоцна истиот ден, по завршување на опера-тивната програма, отидов да ја видам целата документација со сите снимки. Во овој случај од извонредна важност беше компјутерскиот томограф, но, исто така, и ехокардиографија. На хартија видов пациент кому рапидно му се намалува функ-цијата на срцето, и покрај тоа што одел на редовни контроли.

Понекогаш и покрај сѐ, при-родата е непредвидлива и про-мените можат да бидат пребр-зи. Така, читајќи и гледајќи ги сите испитувања и параметри, го запознав Ефто, и тогаш бев подготвен за средба. Јас веќе одлучив каква ќе биде опера-цијата, но преостана да видам што сака пациентот, ако сака.

Влегов во собата каде што беше сместен и тогаш ги повр-зав сувите податоци со физич-ката личност. Ама уште поин-тересно, тој веднаш разбра кој сум, неколку секунди можеби и тој ме скенираше мене. Почув-ствував дека гледајќи ме така донесе одлука без да каже еден збор. Ми даде целосна

доверба и толку. „Падна пресу-дата“, а дури подоцна разбрав дека всушност во текот на ка-риерата бил судија.

По кратко објаснување што и како, сакаше што побрзо да се донесе конечна одлука и датум. Толку, сѐ друго е веќе историја. Оперативниот зафат помина убаво, по план, и од тогаш па понатаму само ре-гистриравме напредок. Срцето се поправа благодарејќи на

��. "-� �#$%& ��

КАКО „ПАДНА ПРЕСУДАТА“!

корекцијата на залистокот. По-знавајќи го фамилијарниот/на-следниот момент на оваа про-блематика, го прегледавме и другиот брат. И кај него најдов-ме исто така проширена аорта, со залисток кој не функциони-ра нормално и го планираме за оперативна корекција.Така разбрав дека имале и трет брат кој, за жал, не е веќе жив, по-чинал, како што се укажува, од истата болест.

�� Предлог Текстот е преземен од болницата Истанбул, Р. Турција

СРЦЕВАТА ПУМПА СЕ КОРИСТИ КАЈ НЕКОИ ПАЦИЕНТИ КОИ ИМААТ ТЕШКА СРЦЕВА СЛАБОСТ. ТЕЖИ ОКОЛУ 300 ГРАМА, А СЕ СМЕСТУВА ВО СТОМАЧНАТА ПРАЗНИНА ИЛИ ВО ГРАДНИОТ КОШ. ПОРАНО ОВОЈ АПАРАТ СЕ КОРИСТЕШЕ САМО ЗА ПОДДРШКА НА СРЦЕТО ДО ТРАНСПЛАНТАЦИЈА, А СО ТОА ИМ ПОМАГАШЕ НА ПАЦИЕНТИТЕ ДА ПРЕЖИВЕАТ ДОДЕКА ЧЕКААТ НОВО СРЦЕ. НО СОВРЕМЕНИОТ ИМПЛАНТАНТ ЛВАД Е ДИЗАЈНИРАН ЗА, „ДОЖИВОТНА ТЕРАПИЈА”

Што претставува ЛВАД (уред за лево вентрикуларна поддршка) или срцева пумпа?

ЛВАД е пумпа за крв која пома-га во работата на левата комора на срцето пумпајќи ја крвта до оста-натиот дел од телото, и се користи кај некои пациенти кои имаат теш-ка срцева слабост.

Што е срцева слабост?

Срцевата слабост, позната и како конгестивна срцева слабост, значи дека срцето не може да ис-пумпа доволно крв за потребите на телото. Со време, состојбите како коронарна артериска болест или високиот крвен притисок допол-нително го оштетуваат срцето и

ја намалуваат неговата функција. Вака ослабеното срце нема довол-но сила да испумпа доволно крв за организмот да може нормално да функционира.

Како работи ЛВАД?

ЛВАД има три дела: ротор напра-вен од магнет, дел за електронска контрола и извор на енергија. Пум-пата е мала и тежи околу 300 грама, направена е од титаниум и биолош-

ки прифатливи материјали. Пумпата се сместува во стомачната празнина или во градниот кош. ЛВАД работи на принцип земената крвта од левата комора да ја испумпува во аортата. Двете надворешни батерии ја напоју-ваат пумпата преку кабел низ телото. Батериите најчесто се сместени под пазувите во футрола или околу по-ловината. Електричниот контролор претставува мал компјутер кој ја ре-гулира работата на пумпата.

Кои пациенти би имале корист од третманот со ЛВАД ?

Овој апарат како имплант се ко-ристи за третман на срцевата сла-бост. Најчесто се препорачува кај следните состојби:

Пациент кој чека за трансплан-тација на срцето.

Во ваквите случаи се вградува ЛВАД додека пациентот е на лис-тата за чекање за срцева транс-плантација. Апаратот ќе пумпа крв и покрај заболеното срце и ќе се отстрани кога ќе се трансплантира новото срце. Ваквите случаи кога ЛВАД се имплантира додека се најде срце за транспла нтација по-знати се како „мост до трансплан-тација”.

Додека работата на срцето не се нормализира.

Во случаи кога срцевата слабост е привремена се имплантира ЛВАД сé додека срцето не заздрави до-волно за да може самото да пумпа доволно крв во организмот. ЛВАД се користи кратко време, најчесто во текот на неколку недели, доде-ка пациентот заздравува од срцева слабост по операција на срцето.

Доколку пациентот не е соодве-тен кандидат за срцева трансплан-тација.

ЛВАД се користи и за подолго-траен третман на лица со срцева слабост кај кои не може да се на-

ки прифатливи материјали Пумпатакки прифатливи материјали ПуПумппата

��

59

Се работи за два раз-лични имплантанти. Вештач-кото срце се користи само кај пациенти кај кои треба во најкус можен рок да им се на-прави трансплантација на ср-цето. Срцето на пациентот се отстранува и на негово место се поставува вештачко срце. За разлика од вештачкото срце, ЛВАД имплантантот функционира заедно со ср-цето и му помага да испумпа доволно крв во телото.

ДАЛИ ЛВАД Е ВЕШТАЧКО СРЦЕ?

жи вот. Меѓутоа, овие лекови може да предизвикаат и сериозни неса-кани ефекти ако не се земаат како што се препишани. Затоа секој па-циент треба да разговара со својот доктор и строго да се придржува кон советите и редовно да ја зема препишаната терапија.

Втор сериозен ризик од вакви-от третман е крвавењето. ЛВАД се вградува преку операција на отво-рено срце. Со оваа интервенција постои зголемен ризик од крвавење

по операцијата. Со земањето леко-ви за проретчување на крвта за да се намали ризикот од згрутчување на истата, во исто време се зголему-ва ризикот од опасно крвавење.

Трет ризик кој може да наста-не од овој третман се инфекциите. Изворот на енергија и на контрола кои се дел од имплантот ЛВАД се поставени надвор од вашето тело и преку отвор низ кожата се повр-зани меѓусебе. Со ова е зголемен ризикот од инфекции кои можат да навлезат преку овој отвор. Затоа потребно е пациентот заедно со лекарот да го следи делот околу отворот и да се детектираат први-те знаци на инфекција како: болка, црвенило, течност која се цеди од отворот или висока температура. Дефект во работата на имплантот ЛВАД

Можно е ЛВАД да престане да работи правилно откако ќе се имплантира. Доколку имплантан-тот не работи нормално, нема да може да се испумпа доволно крв низ срцето. Дефект може да на-стане во делот за напојување со енергија или во делот кој ја кон-тролира работата на ЛВАД. До-колку се појави кој било од овие проблеми, треба веднаш да се по-бара лекарска помош.

Срцева слабост на десната комора

Имплантантот ЛВАД во лева-та комора на срцето може да ис-пумпува многу повеќе крв од тоа што вашето срце работело пред да се вгради уредот. Во овие слу-чаи може да се случи десната ко-мора на срцето да е послаба и да не може да ја испумпа поголемата колична крв. Ако се открие срцева слабост и на десната комора, нај-често лекарот препишува лекови кои ќе го зајакнат овој дел од ср-

прави срцева трансплантација.Овој имплант може да им го по-добри квалитетот на животот на овие пациенти, кои ќе можат да ги извршуваат секојдневните работи. Кога ЛВАД се користи како траен третман на луѓето со срцева сла-бост познат е како „доживотна те-рапија”. Овој апарат во минатото се користеше само за поддршка на срцето до трансплантација, а со тоа им помагаше на пациентите да пре-живеат додека чекаат ново срце.

Но современиот имплантант ЛВАД е дизајниран за подолготрајна те-рапија. Овие нови уреди се вграду-ваат во внатрешноста на телото и се релативно помали и полесни од стандардните модели на ЛВАД.

Кој е ризикот од овој третман?

Ризикот од ваквиот третман е згрутчување на крвта. Додека крвта поминува низ ЛВАД може да дојде до нејзино згрутчување и да се фор-мира тромб. Овој тромб може да го забави или блокира нормалниот проток на крв низ срцето што може да доведе до мозочен удар, срцев удар или да предизвика престанок на работата на ЛВАД имплантот.

Поради опасноста од згрутчу-вање на крвта докторите препишу-ваат лекови за да се спречи згрут-чувањето на крвта, лекови кои тре-ба да го превенираат згручувањето на крвта откако ќе се имплантира ЛВАД пумпата.

Многу е важно внимателно да се следат инструкциите при зема-ње на оваа група лекови со цел да се редуцира ризикот од формира-ње на тромбови кои се опасни по

попоопо оооопепеперарарациццц јааататаа Со зземммеме ањањњњеееететтооооо леллллелеллееелееелеелеееееееелллеелллллел кко-ННННо сссооово ремемемемениииототтот имплаааантнтн ант ЛЛЛВАДД попооо оооопеперрацијааататаа Со земмммаањееетоо леллееееееееееееееккоНННоН ссооовремемемемениииототтт имплантант ЛЛВАДД

��

цето и со тоа ќе ја зголемат спо-собноста за пумпање на поголеми количини крв. Кај потешки случаи се вградува уред за поддршка на десната комора ( РВАД ) кој може да ја помогне работата на истата.

Што треба да очекувам по ЛВАД инплантација?

Откако пациентот ќе биде ис-пуштен од болница по интервен-цијата, тој ќе може да се врати на своите секојдневни активности. Во зависност од неговата состојба, можеби ќе биде способен и да се врати на работа, да биде сексуално активен и да извршува работи кои претходно не смеел да ги прави по-ради срцевата слабост. Докторот е тој кој ќе треба да процени и да ви каже кои активности ќе може-те да ги правите. На почетокот ќе има потреба од почести контроли кај лекарот за да се провери како функционира вашиот ЛВАД уред. Подоцна лекарските прегледи ќе бидат редуцирани на подолг вре-менски период.

Со ПАП-тестот може да се откријат раните знаци на ракот на грлото на матката. Доколку се открие на време, процентот на преживување е многу висок. СИСТИНА Плус ви дава одговори на најчестите дилеми поврзани со ПАП-тестот

�� !"Пациентите прашуваат

ШТО Е ПАП-ТЕСТ?

ПАП-тест е лесна, едноставна и брза метода со која се испитуваат промените на грлото на матката. Тоа е цитолошка метода со која се испи-туваат одлупените клетки од слузни-цата на грлото на матката и се утвр-дува дали се тие нормални или пос-тои некакво нарушување во нивната градба (воспаление, рак на грлото на матката и др).

ЗОШТО Е ПОТРЕБЕН ПАП-ТЕСТОТ?

ПАП-тестот може да го спаси ва-шиот живот. Со овој тест може да се откријат раните знаци на ракот на грлото на матката. Доколку се открие на време, процентот на преживување е многу висок. Со ПАП-тестот исто така може да се откријат инфекции кои предизвикуваат изменет раст на клетките од грлото на матката и кои лесно можат да преминат во малигни клетки.

ДАЛИ СИТЕ ЖЕНИ ТРЕБА ДА ПРАВАТ ПАП-ТЕСТ И КОЛКУ ЧЕСТО?

Многу е важно сите жени да пра-ват ПАП-тест како дел од нивниот рутински гинеколошки преглед. Чес-тотата на правење тестови зависи од возраста и од историјата на болести кај пациентките.

Почнувајќи од 18-тата година, или порано во зависност од влегувањето во репродуктивниот период, односно од почетокот на сексуалниот живот кај повеќе жени се спроведува след-ниов протокол:

- од 18. година, ПАП-тест најмалку еднаш годишно;

- ако во меѓувреме имало една или повеќе бремености, тогаш на секои 6 месеци, ако не, тогаш до 30-годишна

возраст барем еднаш годишно. - доколку има 3 едноподруго не-

гативни ПАП-тестови, тогаш во дого-вор со гинекологот може да се прави ПАП-тест на секои 2 или 3 години.

- Ако сте на возраст над 65 годи-ни, во договор со гинекологот, може на секои 2-3 години да се повтори тестирањето. Ако трите едноподруго теста во период од 10 години биле негативни тогаш тестот може да се прекине.

Тестовите може да се прават и по-често, на секои 3 до 6 месеци докол-ку пациентката има историја на пре-тходно дијагностицирани изменети клетки во размаската (т.н. CIN 1, CIN 2, CIN 3), ако има претходно дијагно-стицирана малигна болест на друг орган (дојка, јајник и сл.). Исто така се препорачува и почесто тестирање кај ХИВ-позитивни пациентки.

ДАЛИ НА ПАЦИЕНТКИ СО ПРЕТХОДНА ОПЕРАЦИЈА НА МАТКАТА ИМ Е ПОТРЕБЕН?

Тоа зависи од причината зошто е извадена матката. Ако е направе-на операција поради некоја малигна болест било на телото или на грлото на матката, дури и на јајниците, тогаш ПАП-тестот е обврзен и на пократки временски интервали (4-6 месеци). Ако е поради некоја бенигна болест (миом, цисти и сл.) тогаш треба да се договарат со матичниот гинеколог колку често и до кога ќе се прави ПАП-тестот. Обично се препорачува барем еднаш во две години.

КАКО СЕ ЗГОЛЕМУВААТ ШАНСИТЕ ДА СЕ ДОБИЕ РАК

НА ГРЛОТО НА МАТКАТА?

Присуството на хуманиот папило-мавирус (ХПВ) е главниот причинител за ракот на грлото на матката. Ин-

фекцијата со ХПВ е најчеста сексу-ално пренослива инфекција, па така ризикот за инфекција со овој вирус е зголемена доколку:

- сексуалниот живот почнал пред 18-тата година;

- доколку пациентката имала чес-ти промени на партнери;

- доколку партнерот на пациент-ката често ги менувал партнерките.

Постојат околу 100 различни ви-дови на ХПВ од кои околу 40 се сексу-ално преносливи. Некои од нив (типо-вите 6, 11) се ниско ризични, односно не предизвикуваат рак на грлото на матката, додека, пак, другите (типови 16, 18, 31, 33, 35) се високо ризични и доколку не се третираат на време, постои опасност од развивање на рак на грлото на матката.

КАКО ЗНАЕМЕ ДЕКА СМЕ ИНФИЦИРАНИ СО ХПВ?

Обично инфекцијата со ХПВ не дава симптоми. Некои од нив предиз-викуваат брадавици на гениталниот систем т.н. кондиломи и тие обично не се опасни за развивање на рак на грло на матка. Присуството на ХПВ обично предизвикува промени во клетките на слузницата од грлото на матката кои се гледаат на ПАП-тестот.

КАКО СЕ ПРАВИ ПАП-ТЕСТ?

Посетата на гинеколог треба да биде околку 10 до 20 дена по први-от ден од циклусот. Најмалку 2 дена пред посетата на гинекологот не тре-ба да се користат вагинални креми, лекарства, тампони, пудри или дезо-доранси, ниту, пак, да се има секс. Прегледот е безболен, но за некои жени е непријатен момент. Гинеко-логот, со четкичка или со шпатула, ги собира одлупените клетки од грлото на матката и ги размачкува на пред-метно стакло за микроскопирање. Стаклото се става во фиксатив и така подготвено се испраќа во цитопато-лошката лабораторија.

КОЛКУ ВРЕМЕ Е ПОТРЕБНО ДОДЕКА СЕ ДОБИЕ РЕЗУЛТАТОТ

ОД ПАП-ТЕСТОТ?

Обично, во светски рамки, 2-3 не-дели. Во Клиничката болница „Аџи-бадем Систина” резултатот е готов за 2-3 дена. Зошто толку бргу? Затоа што во нашата болница размаските ги гледаат доктори - цитопатолози, а не цито-техничари кои прво ги из-двојуваат сомнителните ПАП-ови, а потоа ги предаваат на докторите. На-шите пациенти се задоволни бидејќи брзо го добиваат резултатот.

ШТО ЗНАЧИ „ПОЗИТИВЕН” ПАП-ТЕСТ И ДАЛИ СЕ МОЖНИ ГРЕШКИ?

Застрашувачки е податокот дека ПАП-тестот покажува отстапувања од

ццццццццццццииииииииииеееееееееееннннннннннтттттттттттттттииииииииииииттттттттттттттеееееееееееееее пппппппппппррррррррррррррраааааааааааашшшшшшшшшшшшшшшуууууууууууууууууууууввввввввввввввввввввввввваааааааааааааааааааааааааааааааааааттттттттттттттт

ПАП-ТЕСТОТ МОЖЕ ДА ГО СПАСИПАП-ТЕСТОТ МОЖЕ ДА ГО СПАС ВАШИОТ ЖИВОТПодготвид-р Џенгис Јашар, специјалист патолог

61

Почитувани читатели,

Редакцијата на Систина Плус и натаму останува отворена за вашите прашања и коментари. Пишувајте ни, давајте предлози за нови теми и содржини на: [email protected] Систина Плус е ваш магазин. Магазин кој се грижи за вашето здравје.

Со почит,СИСТИНА ПЛУС

inс е ваш ма

АЏИБАДЕМ СИСТИНА 3099 500АЏИБАДЕМ СИСТИНА ФАКС 3099 599ИНФОРМАЦИИ ЗА МЕДИЦИНСКИ УСЛУГИ 3099 790ОДДЕЛ ЗА КАРДИОХИРУРГИЈА 3099 520ОДДЕЛ ЗА КАРДИОЛОГИЈА 3099 540ПУЛМОЛОГИЈА 3099 540ИВФ 3099 560УРОЛОГИЈА И НЕФРОЛОГИЈА 3099 710ТОРАКАЛНА И ВАСКУЛАРНА ХИРУРГИЈА 3099 720ОТОРИНОЛАРИНГОЛОГИЈА 3099 657ПЕДИЈАТРИЈА И ДЕТСКА ПУЛМОАЛЕРГОЛОГИЈА 3099 740НЕВРОЛОГИЈА И НЕВРОХИРУРГИЈА 3099 655ГАСТРОЕНТЕРОХЕПАТОЛОГИЈА 072 321 757ПСИХИЈАТРИЈА СО МЕДИЦИНСКА ПСИХОЛОГИЈА,ЕНДОКРИНОЛОГИЈА, ОНКОЛОГИЈА 3099 711ЕСТЕТСКА ,ПЛАСТИЧНА И РЕКОНСТРУКТИВНА ХИРУРГИЈА 3099 720МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА, ДЕТСКА ХИРУРГИЈА 3099 712ДИГЕСТИВНА ХИРУРГИЈА 3099 580ТРУДОВА МЕДИЦИНА 3099 512ОРТОПЕДИЈА И ТРАУМАТОЛОГИЈА 3099 730ОДДЕЛ ЗА ГИНЕКОЛОГИЈА И АКУШЕРСТВО,ДЕРМАТОВЕНЕРОЛОГИЈА 3099 700ОДДЕЛ ЗА НЕОНАТОЛОГИЈА 3099 780ДИЈАГНОСТИЧКИ ЛАБАРАТОРИИ 3099 510РЕНДГЕН. 3099 750ОДДЕЛ ЗА НУКЛЕАРНА МЕДИЦИНА 3099 760ОФТАЛМОЛОГИЈА 3097 000

ТЕЛЕФОНИ ЗА ИНФОРМАЦИИ ВО КЛИНИЧКАТА БОЛНИЦА

ПАП-ТЕСТОТ МОЖЕ ДА ГО СПАСИИ ВАШИОТ ЖИВОТВАШИОТ ЖИВОТнормалниот наод. Ова не значи дека пациентката има рак на грлото на матката. Атипични клетки се оние кои отстапуваат од нормалните и може да се резултат на воспалителен процес, претходен секс, користење на сред-ства за интимна нега и сл. Наодот на атипични клетки значи дека нешто се случува во слузницата на грлото на матката и дека е потребна подетална анализа која ќе ја расчисти дилемата. Грешки се можни ако нема доволно клетки во размаската, ако препара-тот не е соодветно обработен И, се разбира, резултатот многу зависи и од искуството на гинекологот кој го зема брисот и цитопатологот кој го анализира истиот.

ШТО АКО ИМАМЕ РАЗЛИЧНИ РЕЗУЛ-ТАТИ ОД РАЗЛИЧНИ ЛАБОРАТОРИИ?

Во секојдневната пракса често се соочуваме со овој проблем. Ако времето меѓу двата теста е пократко од 3 месеци, тогаш голема е веројат-носта да добиеме два различни ре-зултати. На пример, се случува при испитувањето на ПАП-тестот во една лабораторија резултатот да биде по-зитивен, а потоа пациентката да го повтори тестот за еден месец и да до-бие негативен резултат во иста или во друга лабораторија. Нормално, сите сакаме да слушнеме убави вести, но

некогаш тие не се веродостојни. При-чината е што за кратко време не може да се обнови слузницата од грлото на матката и примерокот по првиот брис не може да даде вистинска слика за состојбата на слузницата.

ШТО СЕ СЛУЧУВА АКО ПАП-ТЕСТОТ Е ПОЗИТИВЕН?

При позитивен ПАП-тест (CIN 2, CIN 3, CIS, ASC-US, AGC) се препора-чуваат следните испитувања:

-колпоскопија;-ендоцервикална киретажа;-биопсија на грлото на матката;

РЕЗУЛТАТОТ ОД ПАП-ТЕСТОТ СЕ ПОКАЖАЛ „ЛАЖНО ПОЗИТИВЕН”?!

ПАП-тестот не значи и 100% си-гурност. Може да се случат и лажно

позитивни и лажно негативни резул-тати. Ова е многу збунувачки. Лажно позитивен тест е ако ПАП-тестот бил позитивен, а по направената биоп-сија или киретажа се покажало дека ткивото на слузницата на грлото на матката е сосема в ред или има некој воспалителен процес. Позагрижувач-ки е фактот на лажно негативниот ПАП-тест. Тоа значи дека клетките се протолкувани како нормални, а вистинскиот процес не е евиденти-ран. Ова најчесто се случува пора-ди неадекватно земен материјал од страна на гинекологот или поради несоодветно познавање на проме-ните од страна на цитопатологот. За среќа, и ако постои некој процес, при следниот ПАП-тест, за 4-6 месеци тој ќе се покаже, а за тој временски пе-риод процесот нема можност многу да се развие.

Хроничната миелогена леукемија (ХМЛ) е релативно редок тип на малигно хематолошко заболување, кое може да се јави во секоја возраст - но најчесто кај (по)возрасната популација. Називот на заболувањето кажува дека болеста (кога

не е лекувана) споро напредува.

Терапија:

Tрансплантацијата на периферни матични клетки (порано на коскена срцевина) сеуште се наведува како единствена метода која може да доведе до излекување кај ХМЛ, но постои релативно висок ризик од смртност како последица на самата постапка (кој се движи и до 30%) и висок процент на компликации. Во ерата на современиот третман на ХМЛ, трансплантациите стануваат поретко изведувани.

Пациентите со ХМЛ ја здогледаа светлината на крајот од тунелот на самиот крај на дваесеттиот век. Тогаш на сцената стапи тн. целна терапија, насочена кон "двигателот" на ова заболување, односно тирозин киназните инхибитори (ТКИ). Првиот лек од овој тип многу бргу по отпочнувањето на испитувањата кај пациентите со ХМЛ, го докажа своето надмоќно делување врз заболувањето и способноста да доведе до губиток на неговата генетската карактеристика. Другата поволна особина беше лесното ординирање, бидејќи се работи за лек кој еднаш дневно се зема во стандардна доза, како и минималните несакани, односно споредни ефекти. За да се добие вистински впечаток за тоа во колкава мерка терапијата со ТКИ претставува револуција, потребно е да се знае податокот дека дури 93% од пациентите кои редовно го примале лекот се без никаков знак на заболување по следење од 8 години. Можноста за напредување на заболувањето се мери во едноцифрени проценти, и тоа само во првите неколку години по почетокот на лекувањето. Слободно може да се констатира дека во ерата на ТКИ, пациент со ХМЛ може да има очекуван животен век еднаков со тој на општото (здраво) население.

Според мислењето на овој автор, после една измината декада од 21 век, I-вата генерација ТКИ ја пее својата лебедова песна. Поради можноста лекот да ја изгуби способноста за дејствување и појавата на нови мутации во bcr-abl генот, на сцена стапија ТКИ од втората генерација со кои се постигнува значително побрз, подлабок и постабилен позитивен ефект во ставањето под контрола на заболувањето и во негативизација на генетската карактеристика. Несаканите ефекти се послабо изразени и имаат апсолутно поволен ефект кај пациентите кои го губат одговорот на терапија со I-вата генерација ТКИ. Лично, верувам дека ТКИ ќе ни овозможат нешто што ретко го практикуваме во хематологијата: при исписот на пациентите со ХМЛ, на историјата на болеста, во графата "Состојба при испис" - да заокружиме "Излекуван".

Освен прекумерната изложеност кон зрачење, не се познати причините за појава на ХМЛ. Се знае дека во основа на заболувањето лежи генетска мутација, односно размена на делови меѓу 9-от и 22-от човечки хромозом. Во новиот, "кус" 22 хромозом (кој според градот во кој е првпат откриен се нарекува Филаделфија хромозом) се формира нов ген, тн. bcr-abl. Овој патолошки гене одговорен за прекумерното произ-водство на тирозин киназа, која сти-

мулира создавање на огромен број леукемични клетки - тие не созреваат нормално и "се натрупуваат" во коске-ната срцевина. Ова го намалува созда-вањето на останатите крвни клетки во коскената срцевина, што води до повеќекратни последици.

Манифестации: Многу често кај пациентите заболувањето може да се дијагностицира сосема случајно при вообичаена контрола на крвната слика (пр. при систематски преглед).

Можните симптоми се: слабокрвност, инфекции, крвавења од носот, заба-лото и по кожата, општа слабост и малаксаност, коскено-зглобни болки,слабеење на апетитот, загуба во тежина - но тие воопшто не се карак-tтеристични за ХМЛ. Освен зголемена слезенка, при прегледот може да се најде и зголемување на црниот дроб, болна чувствителност при притисок врз градната коска, а поретко и зголемување на лимфните јазли. Основно за дијагнозата е крвната слика, во која најчесто се наоѓа зголемен број бели крвни клетки и доста често крвни плочки, а во извесен процент и слабокрвност. Карактеристични за дијагностицирање на ХМЛ се анализите на коскената срцевина. Генетската абнормалност може да се потврди со различни лабораториски методи и техники.

ХРОНИЧНА МИЕЛОГЕНА ЛЕУКЕМИЈАПроф. д-р Оливер Каранфилски Универзитетска клиника за хематологија - Скопје

ПОИМОТ АКУТЕН АБДОМЕН ВО ХИРУРГИЈАТА ОЗНАЧУВА НЕНАДЕЈНА, ЈАКА БОЛКА ВО СТОМАКОТ КОЈА Е ОД НЕПОЗНАТО ПОТЕКЛО И КОЈА ТРАЕ ПОМАЛКУ ОД 24 ЧАСА.ОВА Е УРГЕНТНА МЕДИЦИНСКА СОСТОЈБА ЗА КОЈА Е ПОТРЕБНА БРЗА И ТОЧНА ДИЈАГНОЗА .ЗА НЕКОИ ОД ПРИЧИНИТЕЛИТЕ КОИ ДОВЕДУВААТ ДО ОВАА СОСТОЈБА ПОТРЕБЕН Е УРГЕНТЕН ХИРУРШКИ ТРЕТМАН. ВО СВЕТОТ НАЈЧЕСТА ПРИЧИНА ЗА УРГЕНТЕН ХИРУРШКИ ТРЕТМАН Е АКУТНО ВОСПАЛЕНИЕ НА СЛЕПОТО ЦРЕВО.

��

��Стомак Подготви

д-р Ален Јовчевски, дигестивен хирург

ПОЧЕСТО СЕ ЈАВУВА КАЈ МЛАДАТА ПОПУЛАЦИЈА

Воспалението на слепото црево настанува како резултат на затнување на тесниот лумен на слепото црево со различна содржина или поради влијанија од околината (копролити, туѓо тело, цревни паразити, зголеме-но лимфно ткиво или тумор). Може да се јави кај секој човек, независно од полот и возраста, но, сепак, почесто се јавува кај млади луѓе, деца и адо-лесценти, а многу поретко кај поста-ри лица или деца до две години.

Кога еднаш ќе настане, ако не се реши навреме, воспалителниот про-цес напредува и може да се јават потешки форми на воспаление на слепото црево, како што се флегмо-на, гангрена или перфорација. Овие состојби, ако не се дијагностицираат и не се решат навреме, можат да пре-дизвикаат и смрт на пациентот.

СИМТОМИ ВО ПРВИТЕ 24 ЧАСА

Во почетната фаза воспалението на слепото црево типично се мани-фестира со појава на неодредена болка во стомакот во пределот на папокот која е присутна неколку часа и најчесто е придружена со губиток на апетит, гадење и повраќање. Во наредниот период болката мигрира и се локализира во десниот долен квадрант на стомакот каде се развива и осетливост при допир. Присутна е покачена температура, а можно е да се јави и дијареја, отежнато мокрење, отсуство на столица и гасови, како и силни болки во мевот. Ова е состојба која укажува на сериозно воспаление на стомачната празнина, а се препо-знава по тоа што стомачниот ѕид ста-нува цврст, а болката станува непод-нослива.

Симптоматологијата на воспале-нието на слепото црево се развива во период од 12 до 24 часа. Многу често клиничката слика на воспалението на слепото црево може да се манифе-стира нетипично поради непотребно земање на антибиотици, аналгетици или спазмолитици.

ССлепото црево е всушност црвовиден израсток чиј лумен е поврзан со почетниот дел на дебелото црево. Локали-зиран на 2 сантиметри од спојот на тенкото и дебело-

то црево слепото црево е орган кој ја изгубил својата функција во тек на еволуцијата. Варијации се присутни во однос на него-вата должина и локализација. Се случува, иако многу ретко, сле-пото црево да биде сместено и на левата страна.

63

ВНИМАВАЈТЕ!!!

-Во случај кога ќе се јави симптоматологија која е сомнителна за воспаление на слепото црево, пациентот треба веднаш да се јави на преглед кај матичниот лекар-Не земајте лекови на своја рака бидејќи тие го отежнуваат процесот на поставување дијагноза.-Клиничкиот преглед на пациентот е клучниот фактор во поставувањето на дијагнозата на воспалението на слепото црево.-Како резултат на бројните состојби и заболувања со слична симптоматологија како воспалението на слепото црево, за поставување на точната дијагноза потребен е период на внимателно лекарско набљудување-Доколку се потврди дијагнозата на воспаление на слепото црево, единствен начин на лекување е хируршкиот. Со секое понатамошно одложување на лекувањето се зголемува можноста за настанок на компликации кои

сериозно можат да го загрозат здравјето и животот на пациентот.

ПОСТАВУВАЊЕ ДИЈАГНОЗА

Дијагнозата се поставува, пред сè, со внимателно земање на историјата на болеста, со клинички преглед и до-полнителни иследувања како што се: лабораториски иследувања, ултраз-вук на стомакот, а понекогаш е по-требна и компјутеризирана томогра-фија на стомакот.

Тешкотии при поставувањето на дијагнозата на воспаление на сле-пото црево предизвикуваат големиот број заболувања и состојби кои се со слична клиничка слика, а тоа се:

1. кај деца - мезентеријален лим-фаденит, мекелов дивертикулум, лобарна пнеумонија, уринарна инфекција и др,2. кај млади девојки - дисменореја,ектопична бреме-ност и др,3. кај возрасни мажи - пептичен улкус,панкреатитис,торзија на тестис, Кронова болест или улце-розен колит и др, 4. кај возрасни жени - ендометри-оза, торзија на овариум, руптура на оваријална циста и др, 5. кај стара популација - диверти-кулитис, колон карцином, илеус, мезентеријална исхемија, анеури-зма на абдоминална аорта и дрКако дијагностички проблем се

издвојуваат и трудниците, поради но-восоздадените соодноси на органите на абдоминалната шуплина-апендик-сот има повисока поставенот во зави-

сност од месецот на бременоста. Во случаите кога постои сомне-

вање за воспаление на слепото црево потребно е пациентот внимателно да се набљудува: неговата општа состој-ба преку прегледи во неколкучасовни интервали, лабораториски иследу-вања, а по потреба треба да се на-прават и дополнителни иследувања. Третманот кај овие пациенти ќе зави-си од развојот на клиничката слика.

СЕ ЛЕКУВА СО ХИРУРШКИ ТРЕТМАН

Кај случаите каде има јасна кли-ничка слика за акутно воспаление на слепото црево понатамошниот третман е јасен. Се предлага хос-питализација на пациентот, анесте-зиолошка проценка и оперативен третман со лапароскопски или класи-чен пристап.

Во случај на лапароскопски при-стап, кој е резервиран за некомлици-рани случаи на акутен апендицитис, во стомачната шуплина се поставува-ат 3- 4 влезни порти преку кои се вне-суваат камерата со извор на светлина и потребните инструменти, додека кај класичниот хируршки пристап до полето на оперативниот зафат се пристапува преку хируршко отворање на абдоменалниот ѕид. При оператив-ниот зафат независно од пристапот, се отстранува слепото црево и се испраќа на патохистолошка анали-за. Како и кај секоја друга хируршка процедура така и кај операцијата на слепото црево можни се рани и до-цни компликации- инфекција и крва-вење од оперативната рана, илеус, а во најтешките случаи со сепса можен е и смртен резултат. По операцијата на слепото црево пациентот заминува дома по еден до три дена.

��, � ��!

�� АКТУЕЛНО

�'()�* ��(*&*#+/+# ��%0#*'� 1%2&3� 1#"�+�$&*+�. �� *�# '( ( &$/5#0 #3� )� %2# '# *��*�#�%*( % /$%6%*(. �%2&3%*( "('�+% '( *�(7# "# )% �"$(8%*( &� $�')(*# %$% )%�&.

��(5(*( )% �#"�+%*( &� �"�("('% *#3*%3% '#

�"(9( % '(��:�"'#*# 1%2&3# ��(2# %$%

7#�(2 '#/5(*( "# �#;#*(.

Видете за каков снег се работи

Многумина лекари забеле-жале дека поголем број повре-дени пациенти има во деновите откако снегот ќе падне отколку на самиот ден кога паѓа снег. Проблеми настануваат кога снегот ќе почне да се топи, а водата ќе се заледи преку

ноќта. Ако на тоа падне нова тура снег, луѓето одат сигурни во себе, а не се свесни дека одат по мраз.

Одете како пингвинШто се однесува до најдобрите мето-

ди на одење, треба да погледнете околу себе и да видите како животинскиот свет се прилагодил на одредени услови. По-гледнете ги пингвините. На снег и лед тие одат со мали чекори, а телесната тежина ја распоредуваат по целата површина на стапалата. На свеж снег обидете се да

одите по туѓите траги.Така ќе трошите по-малку енергија. На подлабок снег секогаш одете така што прво спуштајте се на петица, па потоа на прсти.Така ќе спречите ногата да ви отиде нанапред.

1 ж2

67

Прво имајте на ум колку го-дини имате и кревкоста на ва-шето тело. Морате да го игно-рирате инстиктот и да паднете како професионалец.

Постарите лица треба да из-бегнуваат да паѓаат на колкови.

Падот на колк треба да се спречи заштитувајќи се со раце. Опасноста од ова е да ја скрши-те или изместите раката, сепак, овие повреди се многу полесни

Одберете вистински чевлиВо зима не треба да се носат и купуваат чевли со лиз-

гави ѓонови. Освен тоа, треба да се има на ум дека спорт-ските чевли кои не се лизгаат на сув асфалт не се стабил-ни и на снег и на лед. Освен добар ѓон, треба да мислите чевлите да го чуваат зглобот стабилен. Во спротивно мно-гу лесно може да се измести.3

од оние на долниот дел на те-лото.

Помладите од 55 години тре-ба да внимаваат да не ја повре-дат главата или вратот. Доколку можат, падот треба да го убла-жат со левата рака.

За сите оние кои во зима ко-ристат летни потпетици и чевли, тешко е да им се даде каков било совет. Најдобро е со себе да носат кацига и штитници...

АКО ВЕЌЕ ДОЈДЕ ДО ЛИЗГАЊЕ, ЕВЕ КАКО ЌЕ ПАЃАТЕ

�#�$#%� ��ТЕМА Подготви

д-р Михајло Ивановски, трауматолог, хирург

ПОВРЕДИ ПРИ СКИЈАЊЕ

ЛИЗГАВИТЕ ДЕЛОВИ,ОПАСНОСТ ЗА СИТЕ

Мора да внимавате да не се повредите не само кога скија-те, бордате или се санкате туку и кога уживате во природата правејќи прошетки по снежните падини. Лизгавиот терен е по-тенцијална опасност за секого. Деца, бебиња, возрасни, сите тие, апсолутно сите, треба да се присутни и да уживаат во снеж-ните падини. Планините, ски центрите треба максимално да се користат, а ние, скијачите, било рекреативци, било професионал-ци, треба да се грижиме како за нашата така и за безбедноста на другите.

ВНИМАВАЈТЕ НА ПОВРЕДИТЕ

Сите ние што уживаме во овој спорт пред сè треба да се зашти-тиме себеси. Од професионален аспект мора да нагласам дека при скијање најчесто страдаат зглобо-вите на коленото и скочниот зглоб, а при пад може да настанат и по-тешки повреди на главата, екстре-митетите и ’рбетот. Последиците можат да бидат страшни, за жал понекогаш фатални. Да ги споме-нам и оние повреди на коските, мускулите и многу често лигаменти-те кои не би смеело да се занема-рат и превидат. Би ги посочил како најчести повредите на менискуси-те, ’рскавицата на коленото, како и повредата кинење на предниот

вкрстен лигамент. Едните се при-дружени со болка, оток и чувство на нестабилност во периодот по завршување со рекреацијата, доде-ка, пак, при повредата на предниот вкрстен лигамент болката е непо-средна, јака, придружена со оток, односно излив во коленото кој се јавува веднаш по настанување на повредата. Морам да напоменам дека повредувањето на друг учес-ник во зимската идила секогаш из-гледа страшно, доста драматично, без оглед на последиците.Токму поради овие факти би сакал да по-тенцирам дека покрај соодветната зимска опрема, опрема за скијање, како и заштитни средства, мора да сме свесни и за сопствените техничко-тактички можности.

Снежните падини се магнет за уживање за сите генерации. Оние што вистински го сакаат снегот, му се радуваат и уживаат во него. Но, пред да се препуштиме на зимските спортови треба прво да знаеме како да се заштитиме од евентуални повреди.

Од лично искуство можам да кажам дека скијањето е спорт кој, едноставно, ве ис-полнува во целост. Иако денес овој спорт е достапен во текот на целата година, сепак, истиот станува посебно атрактивен и интересен со доаѓањето на зимата и снегот. Снежните падини се магнет за уживање на сите, од најмалите до најстари-те, од рекреативците (скијачи, сноубордери, бијатлонци...) до професионалните спортисти. Сите што вистински го сакаат снегот, му се радуваат и уживаат до бес-крај, но не секогаш знаат и како да се заштитат од настанување на можни повреди.

69

УЖИВАЈТЕ, НО НЕ ПРЕТЕРУВАЈТЕ

Скијањето е спорт во кој треба да се знае да се ужива, во ниеден момент не до-ведувајќи ја во прашање сопствената и без-бедноста на другите. Ја знаете онаа стара поговорка , „се дават искусните пливачи, а не оние што се плашат од вода”. Оваа констата-ција важи и за скијањето. Што повеќе скијаш, мислиш дека повеќе знаеш, истовремено повеќе уживаш, но секако треба и повеќе да внимаваш.

Не би сакал да бидам разбран погрешно и не ни помислувам дека некој кој ужива во зимските спортови треба да помисли на откажување. Напротив, треба и оние кои со недоверба гледаат на зимските спортови што порано да согледаат дека истите претставу-ваат убава можност за рекреација и забава. Спортот е нешто што треба сите да го прак-тикуваме, а во зима, сепак, скијањето е избор број еден, но со напомена дека треба да зна-еме да се заштитиме. Сега само преостанува да нè послужи времето и снегот да дојде во вистинско време за да можеме сите ние да му се израдуваме и да уживаме.

� �� ? ��

��Имунитет

БРОЈНИ ИСТРАЖУВАЊА

ГО ПОТВРДУВААТ

БЛАГОТВОРНОТО ДЕЈСТВО

НА ЈАБОЛКОТО. ОСВЕН

ШТО ГО ЗАЈАКНУВА

ИМУНИТЕТОТ, ЕДНО

ЈАБОЛКО ДНЕВНО МОЖЕ

МНОГУ ДА ПОМОГНЕ ВО

ПРЕВЕНЦИЈАТА НА БРОЈНИ

ЗАБОЛУВАЊА.

Јаболкото, кое според многумина стигнало директно од рајот, не е само симбол на гревот, страста и љубовта туку и на вечната

младост. Според народните мудрости, јаболкото има волшебни својства, па оној кој ќе успее да изеде јаболко не само што веќе никогаш нема да биде гладен и жеден, ниту болен, туку никогаш нема да остари. Секако, како во секоја сказна така и во оваа има и вистина. Јаболкото со своите состојки е навистина здраво овошје. Иако со јаболкото не можеме да излекуваме ниту една болест, со неговото секојдневно консумирање можеме да спречиме појава на многу здравствени проблеми и болести. И како што вели една стара англиска поговорка „Едно јаболко на ден го чува докторот подалеку од вас“ (An apple a day keeps the doctor away), изедеме ли неколку јаболка

дневно ќе придонесеме многу за своето здравје. Систина плус ви дава совети каде сé јаболкото или јаболковиот оцет можат да ви помогнат за подобро здравје.

ГРЧЕВИ ВО МУСКУЛИТЕЕдна од причините зошто се

јавуваат грчевите може да биде недостиг на калциум, магнезиум и витамините Б и Ц. Сите овие состојки се наоѓаат во јаболкото. Ако имате грчеви од голема помош може да ви биде јаболковиот оцет, чија киселина ја подобрува апсорпцијата на калциум и магнезиум.

АСТМА Дека јаболкото делува

позитивно на симптомите на астмата покажало и едно истражување во Велика Британија. Истражувањето докажало дека две јаболки дневно го намалуваат ризикот од астма дури за една

третина. Јаболкото е најјако средство во борбата против астмата, а неговата тајна се крие во големиот број антиоксиданти. 100 грама јаболко содржи дури трипати повеќе антиоксиданти од истата количина сок од портокал, а осумпати повеќе од бананата.Тајната на волшебното дејство на јаболкото врз астмата се крие во кората. Затоа не ја отстранувајте кората од јаболко.

ВИСОК КРВЕН ПРИТИСОКЈапонски научници докажале

дека јаболковиот оцет може да го намали крвниот притисок. Исто така, тој помага и во борбата со дебелината, го намалува нивото на шеќер во крвта и го контролира нивото на холестерол.

ЖЕЛУДНИКГолемите количини на пектин,

растителни влакна кои се наоѓаат во јаболкото, го подобруваат

71

варењето на храната. Пектинот формира заштитен слој околу слузницата во желудникот, ги смирува и ги спречува болките во желудникот од преголемо количество на желудочна киселина. Поради ова во случај на проблеми со варењето се препорачува конзумирање на едно јаболко неколкупати во денот, а за намалување на грчевите во желудникот одлично е вареното јаболко.

ОСТЕОПОРОЗАЈаболкото содржи

флавоноиди и други состојки кои можат да го намалат и спречат губењето на коскената маса. Јаболкото го подобрува нивото на естроген, хормон кој нагло се намалува во време на менопауза, воедно ја подобрува апсорпцијата на калциум во цревата и на тој начин го намалува ризикот од појава на остеопороза.

НАМАЛЕН ИМУНИТЕТЕдно јаболко на ден просечно содржи осум

проценти од нашите дневни потреби за витамин Ц, познат како одличен борец за здрав и јак имунитет.

Пектинот кој се наоѓа во јаболкото го поттикнува производството на антитела и бели крвни зрнца кои му помагаат на телото да се одбрани од болести.

БОЛНИ МЕНСТРУАЛНИ ЦИКЛУСИ

Јаболкото содржи мали количини на генистеин, кој успешно го регулира нивото на естроген во крвта. Болните меструални циклуси најчесто се јавуваат поради нерамнотежа на нивото на естроген, а јаболковиот оцет успешно ја враќа таа рамнотежа и ја отстранува болката.За менструациите да бидат помалку болни, се препорачува два до трипати дневно да се напиете чаша вода со мала количина јаболков оцет или да го

додадете во исхраната.

ЗДРАВИ ЗАБИЈаболкото е многу важно за нега на забите,

затоа најдобро е да се јадат свежи и неизлупени, со грицкање свежо јаболко се чистат забите со јаболковиот сок, но и целата усна шуплина.

ШТО СОДРЖИ 100 ГРАМА ЈАБОЛКО?

....................................

Калории 52Масти 0,2 грамЗаситени масти 0,1 грамХолестерол 0мгНатриум 1мгЈагленохидрати 13,8 гДиетални влакна 2,4 гШеќери 10,4 гПротеини 0,3 гКалциум 6мгКалиум 107 мгОстанати состојки: белковини,

растителни влакна , витамин А,Б и Ц , железо, етерични масла, калиум, калциум, каротен, магнезиум, минерали, натриум, олиго елементи, органски киселини, пектин, целулоза и овошен шеќер

ШШШШШШШШШШШШШШШШШШШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТТТТТТШТШТШТШШШШШШШШШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТШТТТТШТШШШШШШШШШШТШТТШТТШТТТШТШТШШШШШШШШШШШШШШТШТШТШТТШТШШШШШШШШШШШШШТШШТШТШТШТШТШТШШШШШШШШШШТШШТТТТШТШТШШШШШШШШШТТШШШШШТТШШШШШТТШТТШШШШШШШШШТШТТШШШШШТШШШШТТТТТШШШШШТШШШШТТТШШШШШШШШШТШШШШШШШШТТТТШШТШТШТТШШШШШТТТШТТТТТТШШШТТТТШШШШТТТШТТШШШТТТТТТТТТШТТТШШТТТШШШТШШТТТШШШШШТТТТТОООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООООО СОСОСОСОСОСОСОССОСОСОСОСОСООСОСОСОСОСООСОСООООООООООСССССОСОСОООООООСОСОСССОСООООООСОСОСОСОСОСССООООООООССОСОСОСОСОООСОСОСОООООООООООООООСООООООООСООООООСООООООООООООООССООООООСССОССООООСССООСССССОООООООССССССОООСССООООССООООООСССООООСОООООДРДРДРДРДРДРДРДРДДРДРДРДРДРДРДРДРДРДРДРДРДРРРРРДРРДРДРДДРДРДРДРДРРРРДРДРДРДРДДДРДРДРДРРДРДРДРДРДРДРДРДРДРДРРДРДРДРДДРДДДДРДРДРДРДДДРДРДРДРДРДРДРДРДДРРДРДРДРДРДРДРДРДДДДДДРДДДДДРДРДРРРДРДРДДРДДДДРДРДДРРДДДДРДРДДДРРРДРДДДРДРДРДРРДРДДРДРДРДДРРРРДРДДДДДДДРДДДРДДДДДРРРДДДДДДРРРРДРДРДРДДРДРРДРРРРДРДДРДРДРРРРДРДРДРДДРРРДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДДД ЖИЖИЖИЖИЖИЖИЖИЖИЖИЖИЖЖИЖЖЖЖИЖИЖИЖИЖИЖИЖИИЖИИЖИЖИЖЖЖИЖИИЖИЖЖИЖИЖИЖЖИЖЖИЖЖЖИЖИЖЖЖИЖЖЖЖЖЖЖИЖИЖИЖИЖИИЖЖИЖИИИИИЖЖЖЖИЖИЖИИЖИЖИИИЖИЖИЖИИИЖИИИИЖЖИЖИЖИЖИЖИЖИИИИИЖЖЖИЖИЖИИЖИИИИИИЖИЖИЖИИИИИИЖЖИИИИИИИЖЖИЖИИИИИЖЖЖЖЖИЖИЖИИИЖЖЖЖИИЖИЖИЖИИИИИЖЖИЖЖЖЖИЖИЖЖЖИЖИЖИИИИИИИИЖИЖЖИЖИЖИЖИИИЖИИИИЖИЖЖЖЖЖЖИЖИЖЖИЖИИЖИИИЖЖЖИЖЖЖИЖИЖИИИИИИЖЖЖЖЖИЖИЖИЖЖЖИЖИИИЖИЖЖЖЖИЖИЖЖЖЖИИИИИИИИИЖИЖЖЖЖИИИИИИИИИИ 1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 ГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГГРРРРРРРРРРАРАРАРАРРРРАААРААААРАРАРАРААРАРРРРРАРАРАРАРАААРААРРРРРРРРРРАРАААРАРАРРРРРРАРАРРАРААРАРАРАААРРААРРРАРАААРРРРРРАААРРРРРАААААРАААРРРАРАААРАРАРАРААРАРРААРААРРРАРАААААРРРРААРРАААААААРААААААААРАААРРААААААААААААААМММММАМАМАММАМАМАМАМАМАММАМАМАММАМАМАМАМАМААААААААМАААААААААААММММАМАМАМММААААААААААМАММММАМАМАААМММАММААМАМММАААААААМММАААААААМАМААММАММАМАААММААМААММАМААААМАМААААМААМААМАААААМАМААААААМАМАААМААМААААМААААААААМАММАААМАААААААААААААМААММАА ЈАЈАЈАЈЈЈЈЈАЈАЈАЈЈАААААААЈАААЈАЈЈЈАЈАААААЈЈАЈАЈЈАЈААЈЈЈЈЈАЈААААААААААЈЈААЈЈААЈЈАААААААААЈААААЈЈАЈАААЈЈААААААААААЈААААЈЈААААБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБОБООБОББББОБОБОБООООБООООООООБООООООООБОБОБОБООБОБОООБОБОБОБОБОБОБОБББББББББББББББ ЛКЛЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКЛКККЛКЛКЛКЛКЛЛЛЛЛКЛКЛКЛЛЛЛЛЛКЛЛКЛКЛКЛКЛКККККЛКЛЛКЛКЛЛКЛКККЛККККЛКЛККЛКЛЛККО?О?О?О?ОО?О?О?О?О?О??О??О?О?О?О?О?О?О?О?О?О?О?О?О?О?О??ОО?О?О??ООО??О?О??ОО??О??????

...................................................................................................................................................... .............................................................................................................. .......................................................... .................................................................................... .................... ....................................................... ................................. ............................................................................................

ККККККККККККККККаККаКаааааааааКККККККККККККаааКККККККККККаааааККККККККааааККККККаааКККааКККККаааКККККККаККааККККаКККККККааааККККККККаКааКККККаКаКККаККККККККаКаКККККККаККККККККаККККККККККККККаКааККККККККККаКККККККККаааККККККККККККааааКККККККааККККККааааККККККККККККККааККККааааКККККааааКККаааККККаааааККККККааааааааалоллололололололололололололооолоолололололлоолоолололлллолллолллллллллолллллллллллллллолллллоририририририририририррририииририририририрррририририрриириирриирирриириррррр иииииииииии и и и и иииииииииииииии 555555555555555555555222222222222222222222222222222МММММММММММММММММММММаМаМааМаааааааааааааМММММаМааааааММММММММММММММааааааааМММММММааааааММММММММММааааМММММаММааМММММаааааМММаММММааМММаааММММааааМаааММаааММаММММММММааааММааМММММаММММММММММааМММаааМММММааааМММааМММаМаааастсстстстстстстстстстттттттттттстстстттттстссстстстстстстсттттссстстсттсстсстсттстттстстстсттттсстсстсстттсттттсстсссстсстсссстстстссттссттииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииииии 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 22222222222,222,222222,2,2222,2,2,222222,2,222222,2,222222,222, гггггггггггггггггггггггггггггггггггггггрррррррррррррарарарарарараарараааааарррррррарарааааррарарарааааарррррррарааарррарааааррррааарррррррраарррррааараааррррааааарррааарраааараааааааарарааааааараааараааааарррррр ммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммЗЗЗЗЗаЗЗЗаЗаЗаЗаЗаЗааааааааЗЗЗаЗаЗаЗЗаЗаЗааааЗЗЗЗаЗааааааЗЗЗЗЗаЗЗЗааЗЗЗаааЗЗааЗаааЗЗаЗааааЗЗаааЗЗаааЗааааЗааЗаааЗаааЗЗЗЗЗЗЗааЗЗЗЗЗЗЗЗ сссссисисисисисиссисисисисисисисисиииисисисииииссссссисисисиииссссисссисииииииссиссиссиисссисисисиисссссисссссиссииссссиссссссииисссссиисссисиссиииссисиисссссисссис тететттететететететететееееееетеееетттттетеееееттттеттетееееттттетееттеттеттеееееттеттееееттееттеетеетттттттетттенининининининининининининииининининнинниининнининииииининннниниииннининнииннинииниииинннииннни ммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммасасасаасасасасаасасасасасасасасасасасасаассасасаасасасааасаасасаасасасассасасасассасссасасаса титтититттититититититититититиитититиитититититтитиииитититититииииитититиитиитттиттттиитиииииитииитииииииии 0,0,00,0,00000,0,00,0,0,0,000,0,00,0000,0000,00,00,,000,00,,,0,,0,00,0,111111111111111111111111111111111111111111111111 ггггггггггргргргргргргргргрргргррргггггргргргргрргггггггггргрррггггггргргрррррггггргггргрррггррггггррргггрргггггргрггррррггрргрргррггггрррррргргррргррргрррррррррррррррррррррраааааааааааааамамаммммааааааааамамаммммаааааааааааммммаааааааааамммааааааммммаамаамммаааааамммамммаааамммамамамааааааХоооооооооооооооооооооооооооооооооооооооооооооооооллллллллллелелелелелеееееееееееееееелллелелеееееееееллллелеееееллеелллееееелллелелееееллллллееееелллеееелллеллееелллеелеееллеллеееелллл ссстстсстстстстстстстстттттттстстстсстсссттттттттттсссстттттстстстссстссттстсстстттссстссссстссссттссссттссттстссттстттссссттссс еререееререререререереререререререррререререрререререеерррерреререрррееререрррреееерееееререререререеереереееееееееееереееерррололоололололололололололололололололлоллолоолллооллоолооолллололоолололололололололололлололлоо 00000000000000000000000000000000000000000000ммммммммммммммммгмггмгггмгггмммммммммггмгггггммммммммгмгггмммммгмггггммммммггггггмммммммггггггммммммгммммгггггмммггмгмммггггмммммггммггмммммгггммммммммммггмггмммггНатрттртртрррррррррррррррттрррррррртттррррррртрттррртрттртррррртррррттртрррртрттртрртрррррррррррррррррррррррррррррррррррррррррррррииииииииуиуиуииуииуиууиуиуиуиуиуиуиуиуиуииуиууииииуиуииииуиууиуииуиууиууиииуиуууиууиуиуиуиииуиуииуиуиууиууууиуииуиуиииииуууииуууииуиуиуиииууиуииуииууууумммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммммм 1111111111м111м1мммм1м1мм1ммм11111111м1ммммм1мм111м1мм1м1111111м1м1м1м11111м11111м1м1111м1мммм11111ммм1мм1ммм11мм1111ммм11111мм11111м1м1м1м1м1мм1м1м111мм111111111111мм11м111м1м1ммм11м11 гггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггггЈаглененеенннннннннннннннненнннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннннохохохохохоохохохохоохохохохоххохохоххохххохоохохоохохохохоохохххохххоохохоохоохохооохохооооххохоооххооххооххххооохххооххххххохххооохоохоооооооохо иидиидииидидидидидидидиидидидидидиддиидииддиддидиддидиииидииидиддидииидиддидиддииддиддидидидидидидиидидиддидидиидиддидидиииидидиддидииииидидидддиидиииидиидидидидиддиидддддидидииидидддииидидиииидиииииидддиииддиидддддддрррарраррарарараррарарарарарарарарарараарарарррарараррарарарараррррарраррррррараррррарааррррааррррарарарарарарарарараааарарарарарарарааааарарараррраарараррарррараараррраррараааррарараараарарааааррррррр титититттититититиитититиититититттититиититттитититииитититититтттититиитититттитититититиититттититиитииииииитиититиитититиитититииттттииттиититтиииииииииии 1311111111111111113131313131313131313131313111131113133311111313333131113333311131333311131133311113133333133111331111133331133333333111333333313333133313331111311113331113331133311111113111111113333133311133111333,8 гДиеталнинииииииииинииииииииииииииииииииииииииииииииииии ввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввлалалалллалалалалаллалалаалаллалллалалаалалалллаалалаллалааалалалаллалалаллалалалаалалаалллалалаалаааллааааааалаалаааалллллалакнкнкнкнкнкннкнкккнкнкнкнккннкнкнккккккнкннннккнкнкнкннкнннккккккннннннкннннннккннннннннннккккннннннннннннкккккккнк аааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааааа 22,4 г

ШТО СОДРЖИ 100 ГРАМА ШТО СОДРЖИ 100 ГРАМА ЈАБОЛКО?ЈАБОЛКО?

....................................

Калории 52Масти 0,2 грамЗаситени масти 0,1 грамХолестерол 0мгНатриум 1мгЈагленохидрати 13,8 гДиетални влакнаи влакна 2,4 гШеќери 10,4 гПротеини 0,3 гКалциум 6мгКалиум 107 мгОстанати состојки: белковини,

растителни влакна , витамин А,Б и Ц , железо, етерични масла, калиум, калциум, каротен, магнезиум, минерали, натриум, олиго елементи, органски киселини, пектин, целулоза и овошен шеќер

&$�"�%'Труење

СИСТИНА ПЛУС ВИ ДАВА НЕКОЛКУ СОВЕТИ КАКО ДА ГО СИСТИНА ПЛУС ВИ ДАВА НЕКОЛКУ СОВЕТИ КАКО ДА ГО ПРЕЖИВЕЕТЕ МАМУРЛАКОТ ПО БУРНА НОЌ. СЕКАКО, ЛЕК ПРЕЖИВЕЕТЕ МАМУРЛАКОТ ПО БУРНА НОЌ. СЕКАКО, ЛЕК

ЗА МАМУРЛАК НЕМА. МОЖЕТЕ САМО ДА ЈА ЗАБРЗАТЕ ЗА МАМУРЛАК НЕМА. МОЖЕТЕ САМО ДА ЈА ЗАБРЗАТЕ ЕЛИМИНАЦИЈАТА НА АЛКОХОЛ ОД ОРГАНИЗМОТ, ЕЛИМИНАЦИЈАТА НА АЛКОХОЛ ОД ОРГАНИЗМОТ,

ДЕЛУМНО ДА ГИ УБЛАЖИТЕ СИМПТОМИТЕ И НА КРАЈ ДА ДЕЛУМНО ДА ГИ УБЛАЖИТЕ СИМПТОМИТЕ И НА КРАЈ ДА ИМАТЕ ДОВОЛНО ТРПЕНИЕ СЕТО ТОА ДА ПОМИНЕ.ИМАТЕ ДОВОЛНО ТРПЕНИЕ СЕТО ТОА ДА ПОМИНЕ.

�� ?�� Ж

уркањето може да биде многу забавно, но утрото по бурната ноќ секој си ветува: „Отсега

веќе нема да пијам алкохол”. Малкумина остануваат доследни на ова ветување, но ако некогаш

вистински сте го почувствувале мамурлакот, најверојатно, наредниот месец нема да ви падне на памет да пробате алкохол.

Алкохолизмот е сериозен проблем, но сега нема да зборуваме за тоа, туку ќе ви дадеме совети како да го преживеете

мамурлакот по бурна ноќ. Прво на сите треба да им биде јасно дека лек за мамурлак нема. Можете само да ја забрзате елиминацијата на алкохол од организмот, делумно да ги ублажите симптомите и на крај да имате доволно трпение сето тоа да помине.

73

�� ?�� ?Симптоми на мамурлак

Мамурлак всушност е последица од труење со алкохол. Симптомите се : дехидрација, мачнина, болки во желудникот, главоболки, преосетливост на светлина и звуци, дијареа, срцебиење,

ослабнати моторни способности, концентрација и помнење. Не заборавајте дека мамурлакот е најлесната варијанта од алкохолното труење. Кај поголеми концентрации на алкохол во крвта (3-4 промили) ни повикот за брза помош не ви е гаранција дека ќе преживеете, а кај помали труења со алкохол можно е да се задушите при повраќање или сериозно да се повредите при паѓање.

Детоксинација

За подобро да го поднесете мамурлакот важно е да го обезбедите организмот со витамини: Б комплекс, А и Ц, како и магнезиум и цинк. Ако сте доволно при свест , на враќање дома пешачете малку на свеж воздух. Внесувајте многу вода и минерали. Не претерувајте со лекови против болки. Најважно е што повеќе да го заштитите црниот дроб, дигестивниот тракт и срцето, односно да му дадете можност на телото за детоксикација и заздравување.

Народни лекови

Од народните лекови можете да пиете расолница (богата е со витамин Ц и сол) и домашна супа од зеленчук која треба да биде посолена. Водата пијте ја полека, голтка по голтка, во текот на целиот ден. Јадете овошје и зеленчук и пијте природни сокови од домати и портокал, но не и од грејпфрут. Избегнувајте кафе и црн чај, кои се диуретици и ќе ја зголемат дехидрацијата. Заборавете на масна и тешка храна.

Туширање со млака вода

Затемнете ја собата, ублажете ја главоболката со ладни облози, а кога ќе можете да станете и кога мачнината ќе се намали, растегнете ги мускулите и предизвикајте потење со едноставни вежби. Ако сите движења ви претставуваат проблем, мирувајте во кревет. Ќе се освежите ако се истуширате со млака вода.

Повеќето симптоми ќе исчезнат за 24 до 48 часа, но ако веќе не чувствувате мачнина не значи дека е сé в ред. Всушност на телото

му требаат дури шест или седум дена целосна апстиненција од алкохол за да се врати во нормала. За долгорочните последици, за работите што сте ги направиле додека сте биле под дејство на алкохол не знаеме лек, па тоа ќе треба самите да го решите. На крај, мамурлакот и не е така лош, ако ве натера никогаш повеќе да не претерувате со алкохолот.

е

��

ОВАА ЗИМА ИНСПИРАЦИЈА НЕКА ВИ БИДАТ ДВАЕСЕТИТЕ ГОДИНИ НА МИНАТИОТ ВЕК И ЦЕЛИОТ ТОЈ БОЕМСКИ ШИК, АВАНГАРДА И ДЕКАДЕНЦИЈА

Мода

АВАНГАРДА И ДЕКАДЕНЦИЈА

Оваа сезона зимата го продолжува она шаренило кое се провлекува веќе неколку сезони, па така до-колку го следите колор бло-кот во само посоодветни и посмирени нијанси нема да погрешите. Нека ви бидат инспирација дваесеттите го-дини од минатиот век и цел тој боемски шик, авангарда и декаденција и за момент замислете дека секое утро поминувате покрај Сена а во позадина ве следат ро-мантични звуци на виолина или хармоника на уличниот свирач.

„ВИНСКИ“ БОИНешто што морате да

имате оваа сезона е па-летата на таканаречените „вински “ бои, па така до-зволете си една афера со зимско палто во интензивна виолетова или бордо боја искомбинирана со широки пантолони во преубава жол-та сенф нијанса. Би биле во полн погодок и ќе бидете повеќе од подготвени за ноќ во Пигал со Лотрек. Сега е вистинското време

да се искомбинира сето тоа што сте мислеле дека е не-замисливо .

СВИЛА , ПЛЕТЕНИНИ И КРЗНО

Свила и волуменозни плетенини во сосема раз-лични бои и принтови, од точки па сè до цветни мо-тиви, надополнети со аксе-соари во сите животински принтови, и многу , многу крзно. Секако тоа не значи дека соодветната црна кла-сика треба да ја исфрлите од орманот, меѓутоа посо-одветна ќе е некоја потопла нијанса која ќе послужи како база на целата оваа храброст со бои којашто ќе пркоси на зимското сивило. Макси и мини здолништа во сите нијанси на црна, сивокафена боја, камел, темно зелена искомбини-рано со високи потпетици и платформи. Секако сето ова адаптирано на ваши-от личен израз ќе го даде целосниот ефект и вооду-шевување од страна на дру-гите, а вие ќе си дозволите барем малку од парискиот уметнички декаденс, барем за момент.

ХРАБРОСТ ОД БОИ КОНТРА ЗИМСКОТО СИВИЛО

ПодготвиБобан ИлиевскиМоден дизајнер

M одата е нешто што повеќето од нас го сакаат, следат, а мал-кумина го разбираат и можат да се пронајдат во сето тоа. Секако

начинот на облекување и тоа што го носиме навистина може многу да каже за нашиот карактер, личност, стил на живеење, за тоа кои всушност сме или, пак, какви би са-кале да бидеме. Од сајбер до ретро, од комерцијала или направено по нарачка, сето тоа е последица на времето во кое живееме. Се разбира трендовите се тоа што најмногу нè привлекува, без разлика дали се краткотраен каприц со некоја измината ера или, пак, елемент кој ќе остане запе-чатен во времето како класика, прифатени од масата или, пак, луксуз за малкумина.

�� Енергија

�è �3�$/ '#& ( ('(�)%0#.� '%( &2( ('(�)%0#, % �#�%*( &( ('(�)%0#.�è @*� �#7�*%2( +� 8%+�*�* )� �#7�*%2( &� ('(�)%0#

СÈ Е ЕНЕРГИЈАЕнергијата ни е дадена за да ја ко-

ристиме за сопствено добро и добро на нашите најблиски, за да живееме живот полн со љубов и благосостој-ба. Самите сме енергија, но и опкру-жени сме со други енергии. Живее-ме во еден судир на енергии кои се испреплетени. Од сето тоа излегува-ме поинакви, појаки или послаби. Во сите тие случувања учествува и енер-гијата на парите. Можеби звучи нео-бично кога ќе кажеме дека парите се енергија, но тие се тоа, и тоа повеќе-кратна енергија.

ПАРИТЕ СЕ ЕНЕРГИЈАПарите се енергија која го дви-

жи светот. Кога ги имаме, парите се енергија затоа што брзаме да ги за-доволиме своите потреби. Парите се енергија кога ги немаме доволно, затоа што брзаме да ги заработиме. Парите се енергија како извор на слобода затоа што кога имаме пари имаме и слобода да располагаме со своето време, се образуваме, патува-ме.Парите се енергија која секогаш поттикнува друга енергија.

Со парите можеме да ги придви-жиме луѓето, нивниот ум, да ги изме-шаме или смириме емоциите, или да ги вознемириме духовите кај чове-кот. Можно е да го забрзаме времето, цивилизацискиот развој и да открие-

ме нови димензии во светот.Да, парите навистина се енергија.

Од секогаш било и ќе биде предизвик да научиме да управуваме со енер-гијата на парите.

МИСЛИТЕ И ПАРИТЕПарите сами по себе не поседува-

ат креативна сила. Целото човеково богатство е создадено со умот. Ми-слите и идеите се основен фактор кој го создава богатството. Со своите мисли, свесни и несвесни, пуштате ви-брации кои се материјализираат низ настаните, луѓето и парите во вашиот живот. Кога мислиме на сметките кои не сме ги платиле, на тоа дека нема-ме доволно пари , или дека никогаш нема да имаме доволно пари, токму тоа и го привлекуваме. ВНИМАВАЈТЕ ШТО МИСЛИТЕ.

МОЌТА НА НЕГАТИВНИТЕ МИСЛИМислите, негативните и позитив-

ните владеат и управуваат со нашите животи. Факт е дека луѓето денеска веруваат дека парите се валкани, кр-вави и дека не им требаат.Таквото ве-рување ја спречува целта на парите. Поради тоа на парите им е спречено да течат по природен тек. Се верува дека во семејството нема доволно пари за сè, дека до парите и успехот се доаѓа тешко, дека не е добро да се ужива и да се биде добро платен за

тоа туку дека е потребно да се работи напорно и да се борите ако сакате да имате пари. Затоа со сигурност може-ме да кажеме дека финансиската со-стојба на поединците зависи исклучи-во од нивото на свест кое го имаат за парите , но и колку работат на себе.

Ние свесно сакаме да имаме мно-гу пари и да купиме сè што ќе посака-ме. Но во потсвеста мислиме дека тоа никогаш нема да се оствари. Токму ова потсвесно верување ја блокира енергијата на парите и оневозможува тие да дојдат до нас.

Негативните верувања настанува-ат во семејството, од искуството на некои претходни неуспеси, лошата финансиска состојба во околината, грешки, притисок, неодобрувања...

Нашата реакција е едноставна – недостиг на верба во себе. Кога не веруваме во себе и во своите способ-ности ние сме ограничени и во поста-вување на целите кои се поврзани со парите. Самите одредуваме колку ќе заработуваме месечно, дали ќе има-ме своја куќа или ќе бидеме потста-нари со скромни примања и повеќе желни отколку исполнети.

КАРАКТЕРИСТИКА НА ПАРИТЕ Колку и да ви звучи невозможно,

парите се живо суштество. Како се-кое живо суштество и тие имаат свои карактеристики. За да ги привлечеме во својот живот треба точно да знае-ме што сакаат и, нормално, да прави-ме тоа што им годи, исто како со лич-ност која сакаме да ја привлечеме.

Парите сакаат слободно да се движат и немаат желба да се враќаат

Поседуваме четири извори на лична енергија со која можеме да управуваме и која ни овозможува да живееме во благосостојба,

духовно и материјално богатство. Извори на нашата сила се: лична енергија (физичка, емоционална, ментална и духовна) енергија

на времето, енергија во врска со другите луѓе и енергија на парите

79

�� кате и колку пари сакате.

Принцип на одлука - одлука де ка вие веќе живеете во благосостојба.

Чувствувајте се богати и задо-волни, посакувајте и замислувајте само добри нешта, верувајте дека веќе го имате тоа. Секојдневно зами-слувајте го ова и правете го што по-често.

Принцип на привлекување со ми-слите - веќе живеете во благосостој-ба и тоа често замислувајте го.

Принцип на десеттиот дел - една десетина од своите приходи дајте на оние кои немаат доволно пари и на кои им е потребно.

Принцип на откажувања - отка-жете се од нешто во својот живот за да направите место за енергијата на парите.

Принцип на неврзување - не вр-зувајте се за парите и материјалните нешта бидејќи ќе останете без нив.Сè за што сте премногу врзани ќе ви биде одземено, тоа наједноставно е законот на универзумот.

СО МИСЛИТЕ ПРИВЛЕКУВАЈТЕ ПАРИ

Повеќето луѓе мислат дека нивни-от живот па и нивните финансии зависат од другите, надворешните околности, државата, економските експерти, владата...Меѓутоа тоа не е вистина.Нашата судбина и нашите финансии зависат исклучиво од нас

ТЕХНИКИ ЗА ПРИВЛЕКУВАЊЕ ПАРИ

Секојпат кога нешто плаќате, односно давате пари, во себе ре-чете си;

Со радост ве давам и брзо вратете ми се размножени

Секој пат кога ќе добиете пари (плата, хонорар,) односно примате пари, во себе изговорете:

Добро ми дојдовте и брзо да се размно-жите

И најважно, и кога примате и кога давате пари бидете задо-волни и со позитивни емоции.

самите. Не е важно во која држава живееме, во која компанија работиме и какви ни се животните околности. Важно е што мислиме и што збору-ваме за себе. Со промена на својата свест можеме да ја промениме своја-та финансиска состојба.

Напишете позитивни афирмации во сегашно време.

-Јас живеам во благосостојба-Имам пари колку што ми се по-

требни-Мојата работа е одлично вредну-

вана и наградена-Заработувам сè повеќеНапишете ги десетпати и читајте ги

пред спиење и откако ќе се разбудите, сè додека не станат ваша вистина. Сите негативни мисли, сомнежи и стравови поврзани за парите или од некоја дру-га област од вашиот живот, доколку се појават, веднаш отфрлете ги.

кај оној кој ги чува и ги гуши. Сакаат да биде сакани, ценети и бараат бла-годарност.

Парите сакаат љубов како секое друго живо суштество, затоа не ги озборувајте богатите и сакајте ги на здрав начин, без посесивност и опто-варувања. Парите сакаат искрено да се добредојдени, и одат кај оние кои ги очекуваат со радост, а не како нужно зло. Сакаат да ги почитуваат, што се покажува по начинот на кој парите ви стојат во паричникот, уба-во средени, не стуткани по џебови, и сакаат да знаете каква е состојбата на сите ваши сметки. Сакаат разумно да се располага со нив. Една десети-на од она што го заработувате дајте го во добротворни цели, на оние на кои им се неопходни, смислено и плански, не на луѓе што просат. Пари-те се неутрални и ги добиваат карак-теристиките кои вие им ги давате. Не сакаат презир, завист и не сакаат да се расфрлате со богатството. Главна пречка на благосостојбата е кога не-кому завидувате на богатството или ги осудувате парите.

ПРИНЦИПИ НА ПРИВЛЕКУВАЊЕ НА ПАРИТЕ

Постојат одредени принципи како да привлечете пари.

Принцип на јасна желба - Јас са-кам пари.

Принцип на целта - што точно са-

��Катче��КККККККааааатттчее

О Б О И

81

Cygoky

83

www.cosmotinex.com.mk

1 2 3 4

1

2

3

4

IDEALEN PRAZNI^EN PODAROK

NET-ELEKTRONIKSSKOPJE

tel. 02/321 80 90

GE Signa HDi 1.5T Magnetnata Rezonansa ovozmo`uva

brzi, lesni i komforni MR pregledi za pacientite -

so jasni, ostri i detalni MR sliki za doktorite,

{to im pomaga da donesat sigurna dijagnoza duri i

kaj najpredizvikuva~kite MR pregledi.

Perfektna slikaza sekoj pacient

sistina plus no. 4

Documents