sonpeygamber.info siyer atölyesi...

Sonpeygamber.infoSiyer Atölyesi2012

“Türkiye’de Çocuklara Yönelik Siyer Çalışmaları”

Siyer Atölyesi 2012Sonpeygamber.info

Türkiye’de Çocuklara Yönelik Siyer Çalışmaları

Tarih: 21-22 Nisan 2012Cumartesi 10.00-17.00 / Pazar 10.30-18.00

Yer: Meridyen DerneğiMimar Sinan Mah. Dr. Fahri Atabey Cad. No:5 34672

Üsküdar - İstanbulTel: 0216 310 30 39 - 0533 315 28 86

LCV: [email protected]

Sonpeygamber.infoSiyer Atölyesi

2012

Not: Katılım kontenjanla sınırlıdır. Rezervasyon için iletişime geçiniz.


Katılımcılar

Prof. Dr. Adem ApakProf. Dr. Mehmet Zeki Aydın

Prof. Dr. Yaşar KandemirYrd. Doç. Dr. Ahmet Ekşi

Dr. Faruk GörgülüDr. Melike Günyüz

Öğr. Gör. Şafak TavkulAlpaslan Durmuş

Ayşe PehlivanCem Kızıltuğ

Elif KonarEmine Eroğlu

Esra CeceliFatih OkumuşFatma EkinciFatma ŞengülGönül Yonar

Hümeyra BostanMeryem AkbalNurdan DamlaOsman Turhan

Özkan ÖzeSelahattin GüvenSevde Sevan UsakTubanur Saraçoğlu

Ümit Özkan


SONPEYGAMBER.INFO SİYER ATÖLYESİ 2012 PROGRAMI

21 Nisan 2012 Cumartesi

AÇILIŞ: 10.00 - 10.30

BİRİNCİ OTURUM: TÜRKİYE’DE DİNÎ ÇOCUK YAYINCILIĞI

SAAT: 10:30 -11:50OTURUM BAŞKANI: Fatma Ekinci

■ “Çocuklar için Dinin Anlatımı” (1970’li yıllardan hareketle kısa bir tarihçe) Prof. Dr. Yaşar Kandemir

■ “Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Üzerine Bazı Değerlendirmeler” Dr. Melike Günyüz ■ “Medyada Çocuklara Dinin Anlatımı” Meryem Akbal ■ “Medya’da Çocuklara Yönelik Programlara Dair Genel Değerlendirme” Selahat-

tin Güven

KAHVE ARASI: 11.50 - 12.15

İKİNCİ OTURUM: ÇOCUKLARIN GÖZÜNDEN HZ. PEYGAMBER

SAAT: 12:15 -13:30 OTURUM BAŞKANI: Esra Ceceli

■ Bu oturumun amacı 9-12 yaş çocuklarının zihnindeki Peygamber algısını anlama-ya çalışmaktır. Çocukların konuşmacı olarak katılımlarıyla gerçekleştirilecektir.


ÖĞLE ARASI: 13.30 - 14.30

ÜÇÜNCÜ OTURUM: TÜRKİYE’DE ÇOCUKLARA YÖNELİK DİNÎYAYINCILIK VE SİYER ÇALIŞMALARI

SAAT: 14:30 - 17:00OTURUM BAŞKANI: Emine Eroğlu

■ “Çocuklara Yönelik Dinî Yayıncılıkta Dil, Üslup ve Estetik Sorunları” Elif Konar ■ “Çocuklara Yönelik Siyer Yazımında Psikolojik ve Pedagojik Faktörler” Fatma

Şengül ■ “Cumhuriyet Dönemi Çocuk Siyerleri: Biçim ve İçerik Açısından İnceleme”

BİSAV Çocuk Edebiyatı Atölyesi adına Ümit Özkan ■ “Siyer’in Çocuk Dilinde İnşası” Sevde Sevan Usak ■ “En Sevdiklerinin Acısını Göğsünde Taşıyan Bir İnsan – Çocuk Kitaplarında

Nasıl Anlatılıyor?” Alpaslan Durmuş


22 Nisan 2012 - Pazar

DÖRDÜNCÜ OTURUM: ÇOCUKLARA YÖNELİK SİYER ÇALIŞMALARININ PROBLEM ALANLARI

SAAT: 10:30 - 12:30OTURUM BAŞKANI: Prof. Dr. Mehmet Zeki Aydın

■ “Çocukta Allah ve Peygamber Tasavvurunun Oluşumu Bağlamında Mevcut Si-yerlerdeki Peygamber Anlatımı” Özkan Öze

■ Müzakere: Gönül Yonar (“Mucize ve Fantastik: Çocuk Zihninde Nasıl Ayrım Yapılabilir?”)

■ “Çocuk Siyerlerinde Kaynak Kullanımı ve Bilgi Hataları” Tubanur Saracoğlu ■ Müzakere: Prof. Dr. Adem Apak ■ “Tasvir Yasağı Çerçevesinde Siyer Çalışmalarındaki Çizimler” Osman Turhan ■ Müzakere: Fatih Okumuş

ÖĞLE ARASI: 12.30 - 13.30

BEŞİNCİ OTURUM: SİYER ÇOCUKLARA NASIL ANLATILIYOR?

SAAT: 13:30 - 16:30 OTURUM BAŞKANI: Dr. Melike Günyüz

■ “Din Kültürü Kitaplarının Siyer Bölümleri Hakkında” Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ekşi ■ Müzakere: Prof. Dr. Mehmet Zeki Aydın ■ “Çocuk Dergilerinin Siyer Bölümleri Hakkında Değerlendirme” Ayşe Pehlivan ■ Müzakere: Dr. Faruk Görgülü ■ “Dijital Ortamlarda ve Görsel Yayınlarda Çocuklara Dinin Anlatımı” Öğr.Gör.

Şafak Tavkul ■ Müzakere: Cem Kızıltuğ ■ “Bir Çocuk Siyerinin Yazım Serüveni: 365 Günde Sevgili Peygamberim” Nurdan

Damla ■ Müzakere: Hümeyra Bostan

KAHVE ARASI: 16.30 - 17.00

DEĞERLENDİRME VE KAPANIŞ

SAAT: 17:00 - 18:00


Siyer Atölyesi2009 ve 2010

Sonuç Raporları

Siyer Atölyesi 2009Cumhuriyet Devri Akademik Siyer Literatürü

Siyer Atölyesi 2010Sİyer-Edebiyat İlişkisi


Siyer Atölyesi 2009 Sonuç Raporu

-Cumhuriyet Devri Akademik Siyer Literatürü-

1. Kutlu doğum haftası etkinlikleri son yirmi yıldır giderek artıyor ve bu çerçevede çok çeşitli yayınlar yapılıyor. Efendimiz (sav)’in sîreti-ni hakkıyla inceleme ve anlatma noktasında söz konusu çalışmaların nerede durduğunu tartışmak artık bir zaruret haline dönüştü.

2. Siyer Atölyesi, siyere dair günümüzde yapılan çalışmaların gidişatını tartışmak ve teklifler geliştirmek için tasarlandı. Bu toplantının çıkış noktası; siyer sahasındaki her bir faaliyetin ve katkının, bizzat bu sa-hada sarf edilmiş emekler olmaları hasebiyle değerli ve takdire şayan oldukları gerçeğini unutmadan bu katkıları eleştirmeye, yanlışlık ve eksik-liklerine işaret et-meye her geçen gün daha fazla ihtiyaç hissedilmesiydi.

3. Siyer Atölyesi’nin 11 Nisan 2009’da gerçekleştirilen [1] ilk halkasının konusu olarak “Cumhuriyet dönemi Türkçe Akademik Siyer Çalışmaları” üzerinde karar kılındı ve önümüzdeki senelerde farklı coğrafyalarda, farklı boyutlarda ve konulardaki siyer çalışmalarının ele alınması bir hedef olarak belirlendi.

4. Bu ilmî toplantı sempozyum değil, atölye olarak gerçekleştirildi çünkü olgunlaşmış metinlerin resmî havayla sunulduğu bir ortam değil, doğrudan muhatapları tarafından tartışılması gereken fikirlerin rahatça ifade edildiği bir meclis oluşturulması hedeflendi. Ardından uzmanlık alanları ne olursa olsun siyerle ilgi-lenen ve ilmî hayatının ilk basamaklarında bulunan akademisyenler, atölyenin esas muhatapları olarak seçildi. Zira bu tartışma ortamından çıkan sonuçların verim-li bir şekilde siyer çalışmalarına yansıması amaçlanıyorsa siyer atölyesini akade-mik metin üretiminin ilk basamaklarında bulunan kişilerle yapmak gerekiyordu.

5. Siyer Atölyesi için öncelikle Türkçe siyer literatürünü gösteren kapsamlı bir çalışmaya ihtiyaç duyuldu. Bu amaçla 1923’ten günümüze ka-dar yayınlamış ve herhangi bir açıdan Efendimiz’i mevzu alan her tür-lü matbu malzemenin tespitine yönelik bir katalog hazırlandı. Daha son-ra bu katalog içinden akademik ortamlarda yahut akademik usullere göre hazırlanmış metinler atölye çalışmasının veri tabanı olarak tespit edildi.

6. Söz konusu veri tabanını esas alarak yaptığımız incelemede siyer çalışmalarının; tarih yazımı, hadis, sosyal teori, fıkıh ve siyaset düşüncesi disiplinlerinin birikimiyle tartışılması gerektiği sonucuna varıldı.

7. Siyer Atölyesi’nin ilk halkasında mezkûr ilim dallarında akademik çalışma yapan ama aynı zamanda sîret sahasında araştırmaları yahut soruları olan genç ilim adamları; Cumhuriyet Türkiye’sindeki akademik siyer çalışmalarının gidişatını, eksikliklerini, hatalarını ve geleceğini tartıştı.


8. Siyer Atölyesinde ele alınan ilk madde, Cumhuriyet dönemi siyer çalışmalarının tarihî seyriydi. Buna göre özellikle 1933 Üniversite Reformu’ndan 1949’a kadar geçen süre zarfında siyere dair sadece bir kaç eserin yayımlandığı tespit edildi. 1950’lerin başından 1982’ye kadar geçen zaman diliminde siyerdeki başlıca te-malar ve önemli hadiseler ilk defa akademik tezlere konu olurken İslâm ilim-lerinin soru ve kavramlarını Asr-ı Saadet’te arama anlayışının bu dönemdeki birçok esere hâkim olduğu görüldü. Ayrıca ekonomiden kadına kadar mo-dern dünyanın getirdiği problemlere siyer üzerinden cevap verilmeye başlandı.

9. 1982’den 1998’e kadar geçen on yedi yıllık dönem ise ilmî çalışmaların sayısı noktasında tabiri caizse bir patlama yaşandığı zaman dilimi olarak nitelendi. Bu dönem, özellikle siyaset ve sosyoloji gibi bilimlerin ilgi ve sorularıyla kaleme alınan çalışmaların arttığı bir dönem olmuştur.

10. 1998’den günümüze kadar geçen on sene içinde ise İslam’a dair akademik çalışmalar üzerindeki siyaset kökenli kısıtlamaların siyer alanında da etkisi-ni gösterdiği anlaşılmaktadır. Nitekim bu dönemde modern dünya sistemi-nin çeşitli boyutlarına karşı Asr-ı Saadet’ten alternatif gösterme anlayışının zayıfladığı görülmektedir. Buna mukabil post modern diyebileceğimiz sorular sorulmaya başlanmış ve Asrı Saadet’te bir arada yaşama, peygam-ber imajı, öteki algısı, küreselleşme, çevrecilik gibi konular çalışılmıştır.

11. Siyer Atölyesi’nde tarih ve sosyal bilim metodolojileri çerçevesinde si-yer çalışmalarını değerlendiren tebliğler, günümüzdeki siyer eserleri-nin en önemli problemi olarak siyerin araçsallaştırılmasına işaret et-tiler. Buna göre birçok eser, Efendimiz’in Sîretini kısa vadeli kaygılarla yorumlanmaya ve onu gündelik tartışmalara katkısı bakımından faydacı bir bakışla ele almaya teşebbüs etmiş ve bu şekilde kaleme alınan yüzlerce çalışma, yaşadığımız dönemin siyasi ve toplumsal atmosferinden etkilenerek ya da günümüzdeki popüler tartışmalar çerçevesinde siyere yaklaşmıştır.

12. Söz konusu yaklaşımın tabii neticesi de en bariz örneklerini Medine Vesikası tartışmalarında bulduğumuz anakronizmdir. Efendimiz’in hayatında sivil toplumculuğu, çoğulculuğu, ulus devlet mekanizmalarını arayan bu yaklaşım; sîrete dair elimizdeki bilgileri şimdiki duruma nispet edilebildiği ölçüde değerli görmek gibi bir hata ile maluldür. Modern sosyal bilim ve düşüncenin moda kavramlarını “hesabını vermeden” kullanan bu metinler, siyer literatüründe tam anlamıyla bir kavram kargaşası yaşanmasına sebep olmuşlardır. Maalesef birçok siyer müellifi; bazen liberal, bazen totalitarist, bazen toplumsal sözleşmeci ba-zen Weberci akımların diliyle yorumlar ve tahliller yaptıklarının farkında bile değildir. Bu noktada ilk atılması gereken adımlardan biri, belki de birincisi; siye-rin özel bir alan olduğu ve Müslüman ilim adamının bu alana has bir tarih yazım usulü ve dili geliştirmesi gerektiğinin kabulüdür. Aksi takdirde siyer araştırmaları kendi gündemini bir türlü oluşturamayacak ve siyerin nasıl işlenmesi gerektiği hakkında farklı teklifler getiren araştırma gelenekleri teşekkül edemeyecektir.


13. Öte yandan Siyer literatüründe disiplinler arası bir yaklaşımı esas alarak Efendimiz’in hayatının bir noktasını aydınlatmayı hedefleyen çalışmalar yok denecek kadar azdır. Hâlbuki siyer; sadece bir tarih değildir, çok farklı ilim dallarının tecrübelerinden istifade edilerek işlenmesi gereken bir alandır. Bu ciddi eksikliğin müsebbibi, İslam’a dair araştırma sahalarının birbirlerinden tamamen ayrı birer ada gibi kabul edilmesinin getirdiği “akademik körlük”tür. Fakat problem bu noktada da kalmamıştır, günümüzdeki birçok siyer çalışmasının İslam tarihi sahasının uluslar arası düzeydeki birikimine de bigâne kaldığı anlaşılmaktadır.

14. Siyer Atölyesi’nde İslam ilimleri, özellikle hadis ve fıkıh ilimleri zaviyesinden siyer çalışmalarını değerlendiren tebliğler ise karşımıza nispeten farklı bir prob-lem dizisi çıkartmıştır. Hadis çerçevesinde önümüze çıkan ilk problem, siyer çalışmalarıyla hadisin ilişkisinin ne olması gerektiği hususunun henüz yete-rince tartışılmadığıdır. Sadece klasik siyer ve tarih kitaplarına dayanmanın ve bu kaynaklardaki bilgileri sorgulamadan kabul etmenin yeterli olmadığını artık bizzat siyer müellifleri de ifade etmektedir. Ancak belirli bazı hadis çevrele-rinin benimsediği sened tenkidi anlayışıyla siyer verilerini “temizlemek”, klasik siyer kaynaklarındaki neredeyse bütün bilgilerini geçersiz hale getirecektir.

15. Siyer rivayetleri üzerinde gerçekleştirilen metin tenkitleri ise İslamcı mo-dernizmin etkisi altında yazarın meşrebine göre rivayetleri elediği bir sürece dönüşmektedir. Bu durumda bin dört yüz yıllık bir geleneğin oluşturduğu ve Müslüman halkın inancında yer eden peygamber telakkisi, söz konusu teşebbüsler bu şekilde devam ederse yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalacaktır.

16. Bu çerçevede gerçekleştirilmesi gereken şey, öncelikle siyer rivayetlerinde “yeni bir sıhhat tanımı” inşa etmek olmalıdır. İslam medeniyetindeki erken dönem kutuplaşmalarının sened tenkidine etkisini dikkatli bir şekilde eleyecek böyle bir anlayış olmaksızın siyer rivayetlerine hadis usulü kıstaslarını uygulamak, ister iste-mez yukarıda temas edilen mahzurları beraberinde getirecektir. Öte yandan moder-nizm tecrübesinin siyere nasıl yansıdığı enine boyuna araştırılmalı ve günümüzde siyer rivayetleri hakkında yapılan metin tenkitleri bu gözle değerlendirilmelidir.

17. Siyer sahasında henüz tasvir edilmemiş birçok sahneyi ve Efendimiz’in hayatının dile getirilmemiş birçok veçhesini ortaya koymak elimizdeki hadis ve siyer rivayetleriyle mümkündür. Fakat bunun için söz konusu rivayetle-rinin metinlerindeki ayrıntılardan siyerin her sahnesi için kullanılacak bağlam bilgilerinin nasıl elde edileceğine dair bir yöntem hâlâ geliştirilmemiştir.

18. Fıkıh ilmi açısından bakıldığında ise günümüz siyer çalışmalarında erken dönem İslamcı modernizmin getirdiği yaklaşımların etkisini hâlâ sürdürüyor olması, dikkat çekilmesi gereken ilk ve esaslı problem olarak karşımıza çıkmaktadır.

19. Klasik fıkıh ve fıkıh usulünü bir kenara bırakarak çağın meselelerini doğrudan nasslarda aramak gerektiğini vurgulayan söz konusu yaklaşım fıkhu’s-sünne liter-


atüründe bariz bir şekilde kendisini göstermektedir. Söz konusu yaklaşıma Asr-ı Saadet’ten hüküm çıkartma çabalarını ihtiva eden akademik araştırmalarda yoğun bir şekilde rastlanmaktadır. “Kaynaklara dönüş” sloganıyla bütün bir medeniyet birikiminin göz ardı edildiği bu çabalarda siyer bilgileri içinden bir olay veya bir hadis seçmeci bir tavırla alınmakta ve buradan günümüz müslümanlarına yönelik hüküm-ler çıkartılmaktadır. Re-ferans alınan siyer bilgisi bütünden kopartılarak tek başına yorumlandığı için aslında yazarın ideolojisi ne ise onu teyit etmek için kullanılmaktadır.

20. Bütünlüklü ve kapsamlı bir bakış ve İslâm medeniyetinin mirasını dışlamayan bir tavır esas alınmadığı takdirde Hz. Peygamber’in Roma ve Pers dinar ve dirhemleri kullandığına dair rivayetlerden Müslümanların küresel kapitalizme eklemlenme-lerinin kötü bir şey olmayacağı gibi son derece “modernist” bir sonuca varılmasına yahut Efendimiz Şevval ayında evlendiği için Müslümanların bu ayda evlenmeye özel bir önem atfetmeleri gerektiği gibi “zahirî” yorumlara kapı açılabilmektedir.

21. Siyer Atölyesi’nde siyer çalışmalarının geleceği hakkında dile getirilen ilk teklif, Efendimiz’in hayatına dair kaynaklarda yer almasına rağmen henüz günümüzde ilmî bir araştırmanın konusu olarak ele alınmamış yüzlerce olay, durum ve ilişkinin bir an evvel işlenmesi gerektiğidir.

22. Siyer sahasındaki araştırmalar için altyapı teşkil edecek zaruri eserler de henüz hazırlanmamıştır. Mesela hâlâ gerçek anlamda bir siyer atlası yapılmamıştır, henüz bir isim ve mekân sözlüğü hazırlanmamıştır ve hâlâ Efendimiz’in hayatındaki bir çok hadisenin kronolojisini tespit etmeye yönelik ciddi adımlar atılmamıştır.

23. Artık siyer yazımının kendine has bir metodolojiye ihtiyacı olduğunu, ne hadis usulü ne de genel tarih metotlarıyla bu ihtiyacın giderilebileceği de ka-bul edilmelidir. Siyer hakkında nasıl bir usul geliştirileceği noktasında farklı teklifler olabilirse de artık ne yapmamamız gerektiğini biliyor-uz: Modern veya postmodern kavram haritalarını alıp yola çıkmamalıyız.

24. Metodoloji konusunda siyere has özel bir sahanın var olması, aynı zamanda siyer çalışmanın müstakil bir uzmanlık gerektirmesi anlamına gelir. Maale-sef birkaç değerli istisna dışında Türkiye’de uzmanlığı siyer olan ve ilmi hayatı boyunca siyer çalışan kişi bulunmamaktadır. Yani aslında siyer deme-kle herkesin hakkında konuştuğu ama kimsenin uzmanı olmadığı bir sahadan bahsediyoruz. Söz konusu vahim boşluğu telafi etmek üzere atılacak en isa-betli adımlardan biri, siyer hakkında bir lisansüstü program açmak olacaktır.

25. Son olarak Siyer Atölyesi’nin her sene yeni temalar ve kadrolarla düzenlenecek şekilde kurumlaşan bir çalışmaya dönüşmesi; sadece Türkçe eserler hakkında değil, bütün dünyadaki siyer çalışmaları için büyük bir katkı olacaktır.

Dr. Eyyüp Said Kaya______Not

[1] 11-12 Nisan 2009, İstanbul. Toplantıya katılanlar: Dr. Eyyüp Said Kaya (Moderatör), Doç. Dr. Huriye Martı, Dr. Fatma Kızıl, Dr. Halil İbrahim Erbay, Dr. Halit Özkan, Dr. Nu-rullah Ardıç, Dr. Özgür Kavak, Dr. Süleyman Doğanay, M. Macit Karagözoğlu, Süheyb Öğüt, Tuba Nur Saraçoğlu.


Siyer Atölyesi 2010 Sonuç Raporu

-Siyer-Edebiyat İlişkisi-

“Siyer Atölyesi” Meridyen Derneği tarafından Sonpeygamber.info projesi kapsamında siyer sahasında yapılan çalışmaların seyrini ve alana dair temel sorunları disiplinlerarası bir yöntemle tartışmak, değerlendirmek, teklifler sunmak amacıyla ve her yıl farklı kadro/temalarla organize edilmek üzere planlandı.

2008 yılı istişare toplantılarının ardından 2009 yılında “Cumhuriyet Devri Akade-mik Siyer Literatürü” temasıyla ilk oturumları gerçekleştirilen atölye çalışmasının 2010 toplantısı ise “Siyer-Edebiyat İlişkisi” üst başlığıyla gerçekleştirildi[1]

İki gün boyunca süren atölye çalışmasında bir yandan Türkçe siyer literatürü kut-sal ve sanat ilişkisi, dilbilim, anlatıbilim, edebiyat sosyolojisi, edebiyat tarihi, roman teorisi vb. edebiyat disiplinlerinin perspektiflerinden masaya yatırılırken, diğer yan-dan da estetik ve edebî kaygılar odağında siyer yazıcılığının geleceğine dair yapıcı öneriler sunmak amacıyla çeşitli tartışmalar yapıldı. Toplantıda edebiyat teorisinin yanında İslam tarihi, felsefe, kültür tarihi, çeviribilim gibi konuyu tamamlayıcı di-siplinlerin bakış açılarından hareketle kaleme alınmış tebliğlere de yer verildi.

Toplantı, çok yönlü ve alana katkı sağlayıcı tekliflerin ortaya konulabilmesi açısından bir sempozyum formatında değil, sunulan tebliğlerin açıkça tartışıldığı bir or-tamda, konunun muhatapları yazarlar ve yayıncıların da katıldığı müzakerelerle gerçekleştirildi.

1. Kutsal ve Sanat

2010 yılı Siyer Atölyesi, edebiyatın en genel niteliği itibariyle bir sanat dalı olmasından dolayı kutsalın bir ifade aracı olarak sanatın imkânları ve işlevlerinin tartışılmasıyla başladı.

Bu çerçevede sunulan tebliğlerde öncelikle sanatın “dinin bir dili” olduğu vurgulandı. Sanatın dilindeki dolaylı anlatım imkânlarının da din gibi nesne-özne ayrımını gözeten bir dilin kullanımının mümkün olmadığı bir alanda son derece işlevsel olabileceği üzerinde duruldu.

Kutsal ve sanat ilişkisi bağlamında dinin uhrevi ve dünyevi âlem arasında “aracı” olduğu gibi sanatın da yeri geldiğinde böyle bir fonksiyon üstlenebileceği dile ge-tirildi.

Yine Hz. Peygamber’in sireti ve edebiyat konulu tartışmalara bir üst çerçeve sağlaması amacıyla tarih boyunca peygamber anlatılarının nitelikleri ve oluşturdukları algı üzerinde duruldu. Burada dile getirilen başlıca görüş de tarih boyunca peygam-berlerin sonraki ümmetleri tarafından aşırı bir yüceltme kaygısıyla hayatın dışına


itilerek mitolojik kahramanlar olarak tasavvur edildikleriydi. Aynı sonucun İslam Peygamberi söz konusu olduğunda da zamanla ortaya çıktığı dile getirildi ve bir süre sonra “gerçeklik”ten ziyade “imaj”ın benimsenmeye başlandığı tespitinde bu-lunuldu.

2. Klasik Mirasın İmkânları

Kutsal ve sanat konulu tebliğlerin ardından Siyer Atölyesi’nde Divan Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı merkezli sunumlar aracılığıyla klasik mirasın günümüz sîret yazımında ne gibi imkânlar sağlayabileceği konusu üzerinde duruldu.

Klasik Türkçe siyer literatürü üzerinde yapılan değerlendirmelerde öne çıkan nok-talar ise Hz. Peygamber’e ilişkin eserlerin dinî edebiyatın büyük bir bölümünü oluşturduğu, O’nu anlatmak için zamanla çok sayıda kendi alt-dillerini de kuran farklı edebî türün ortaya çıktığı ve Türkçe siyer yazımının -bugün her ne kadar o gayeden uzaklaşıldığı görülse de- başlangıcından itibaren edebî-estetik kaygılar etrafında şekillendiğiydi. Diğer yandan konuları siyere hasredilmiş külliyatın dışında kalanlar ile din-dışı eserlerde de Hz. Peygamber’in hayatından kesitlerin doğrudan veya çeşitli edebî anlatım teknikleri ile dolaylı yoldan işlendiğine işaret edildi. Bu husus da Hz. Peygamber’in sîretinin Divan ve Halk Edebiyatı literatüründe ne denli içselleştirildiği sonucunu ortaya koydu.

Klasik literatürden günümüzde nasıl istifade edilebileceği konusundaysa geleneğin tüketimi yerine bugün geçmişteki külliyatın oluşumu ve tekâmülünü sağlayan bilinç düzeyini ve estetik çabayı örnek almanın daha isabetli olacağı belirtildi. Kuşkusuz bu eserler yazarlarının mektepleri ve meşreplerince kaleme alınmış ve o döne-min farklı kültür seviyelerindeki insanlara hitap etmekteydi. Dolayısıyla içinde bulunduğumuz zaman dilimlerinde günümüz okurunun ihtiyaçları doğrultusunda bir siyer yazıcılığının gerekliliğinin altı çizildi.

3. Dil ve Vokabüler

Toplantıda sunulan bildirilerde sık sık temas edilen noktalar arasında dil ve voka-büler konularının olduğu görüldü. Yapılan analizlerde tüm yazılı metinlerde olduğu gibi siyer metinlerinde de en önemli unsurun “düşüncenin evi” olarak da nitelenen dil olduğu belirtildi.

Edebiyatın temel malzemesi olmasının yanı sıra dilin söylem belirleyici ve algı kurucu işlevlerinin de göz önünde bulundurularak siyer yazımında tıpkı klasik literatürde olduğu gibi bu alana ait denilebilecek bir alt-dil’in kurulması ihtiyacı vurgulandı.

Vokabüler olgusu etrafında yapılan tartışmalarda farklı görüşler dile getirildi. Siyer metinlerinin özel bir söz dağarcığına sahip olmasının gerekliliklerine atıflarda bu-lunulan görüşlerde kelimelerin dinî arka planlarından ödün verilmemesi ve onların


ıstılahta yüklendikleri farklı işlevlerin göz önünde bulundurulmasının hassasiyet gösterilmesi gereken bir olgu olduğu öne çıktı.

Dil ve vokabüler konusunda pratik ve güncele dair yapılan eleştirilerdeyse özellikle Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı gibi resmî kurumlarca bu alan-da yapılan yayınların, siyerin ruhu ve felsefesi adına bugünün insanı göz önünde bulundurulduğunda yeni bir dil oluşturmaktan uzak oldukları eleştirisinde bulu-nuldu.

4. Edebî Tür Tartışmaları

Atölye oturumlarında üzerinde en çok durulan ve tartışılan konuların başında siyer anlatılarında kullanılan/kullanılması gereken edebî türlerin neler olması gerektiği ve modern dönem siyer yazımında zaman zaman kullanılan edebî türlerin -roman gibi- bu çerçevede ne kadar elverişli ve sağlıklı olduklarıydı.

Günümüz ve sonrası edebî siyer yazımında tür olarak “roman” tercihinin ön plana çıkmasının gündemde olması göz önünde bulundurularak tartışmalara öncelikle bu minvalde başlandı.

Farklı görüşlerin dile getirildiği bu tartışmalarda roman türünün siyerin konularını işlemek için neden elverişsiz ve “aykırı” olduğu konusunda öncelikle bu türün doğasında konuların trajikleştirilmesi, işlenen öğelerin fantastize edilmesi, mah-remiyetlerin ifşası, çatışmaya dayalı bir anlatım zemininin varlığı vb. hususların yer alması dolayısıyla bazı sakıncaların olduğuna temas edildi. Roman türünün elverişsizliği konusunda dikkat çekilen en önemli nokta da “kurmaca” olgusunun ön plana çıkması ve “tanrısal anlatıcı” anlayışının/modelinin çarpıtmalar ve sahih olmayan kurgulara zemin hazırlama tehlikesinin bulunmasıydı. Diğer yandan bu kurmaca anlatım yoluyla ortaya çıkacak fantastik ve çarpıtılmış algının asıl siyer bilgisinin yerine geçme tehlikesinin de kaçınılmazlığı söz konusu edildi.

Roman türünün yabancılaştırıcılığı, içerisinde doğmuş olduğu ideolojinin aygıtı olarak işlev gördüğü ve bir tüketim metaına dönüştürülmeye yatkın tabiatı dolayısıyla da bu yapının siyer muhtevasıyla tezat bir durum teşkil edeceğine dikkat çekildi.

Buna karşın tiyatrodan roman ve modern öyküye her tür içerisinde Hz. Peygamber’i anlatma imkânının bulunabileceği ve siyere bir anlatı olarak bakmanın da bize farklı olanaklar sağlayabileceği belirtildi. Çoklu/çoğul anlatımların savunulduğu tartışmalarda tek bir Peygamber anlatısının varlığını öne sürmenin de felsefî-metafizik anlamda “şiddet” olacağı dile getirildi.

İslam Tarihi ve tarih yazıcılığı perspektifinden bakıldığında da artık günümüzde büyük bir malzeme birikiminin olması dolayısıyla çok sayıda ve birbirlerinden farklı siyer metinlerinin ortaya çıkmasının kaçınılmaz olduğu, bu malzemelerin bi-rer anlatı haline getirilmeleri esnasında da ister istemez kurguya gidileceği belirtildi.


Ancak asıl önemli olanın bu kurgunun en sahih biçimde yapılması gerektiği ve bu konuda bir metodolojinin geliştirilmesi olduğu belirtildi.

Netice itibariyle bu tartışmalar siyerin sadece muhteva değil, aynı zamanda bir yapı ve biçim meselesi olduğunu, anlatı ve hakikatin birbirlerinden ayrı şeyler olmadıkları gerçeğiyle beraber ortaya çıkarıyordu. Bu bağlamda artık edebî siyer yazımında hazır şablonlar yerine bu alana hasredilmiş ve konunun hassasiyeti göz önünde bu-lundurularak tasarlanmış yeni ve özgün edebî tür(ler) inşasının gerekliliği ortaya konuldu. Nitekim bu çabanın verimli sonuçlar ortaya koyduğunun örneği Klasik Türk (Divan) Edebiyatı tarihinde mevcuttu.

5. Nasıl Bir Anlatı?

Muhteva tartışmaları çevresinde diğer yandan, siyerin tamamını kuşatacak tam ve eksiksiz bir “mega siyer”in üretimindeki imkânlar ve problemler dile getirildi.

Tartışmalarda sıkça dile getirilen teklif ise artık kronolojik anlatımın terk edilerek “tematik” sîret yazıcılığının ön plana çıkarılması ve bu konuda derinlemesine bir arkeolojinin yapılmasıydı.

Hz. Peygamber’in hayatından küçük kesitlerin işlenmesi ve etkili bir anlatım olanağı sunabileceği konusunda da edebiyatımızdaki köklü “tahkiye” geleneği ve “kısa öykü” biçimlerinden faydalanılabileceğine işaret edildi. Edebiyatımızdaki “terceme-i hâl” geleneğinin de bugün yeniden sîret yazıcılığı bağlamında gündeme taşınması ve bu birikimin imkânlarından faydalanılması atölyede sunulan teklifler arasındaydı.

Siyer yazıcılığında şimdiye dek düşülen en önemli hatalardan biri de eserlerin öz bakımından birbirlerini tekrar eder nitelikte olmalarıydı. Toplantıda zaman za-man eleştirilen bu hususa karşılık artık Hz. Peygamber’in bilinmeyen, şimdiye dek işlenmemiş yönlerinin ele alınması ve yeni anlatılarda O’nun mesajının evrenselliğinin odağa oturtulması gerektiği vurgulandı.

Hz. Peygamber’in yüceltilmiş bir mitolojik figür olarak değil, bir insan olarak, ilahî mesajın beşerî düzeyde uygulanabilirliğinin bir örneği olarak anlatılması gerektiği üzerinde önemle duruldu.

Roman türünün aykırılığına karşın romanın kimi anlatım tekniklerinin kullanılabileceği, eser adlarının çarpıcı olması, okura iletilmek istenen mesajın pro-pagandist bir biçimde değil de örtük bir biçimde eserlere işlenmesi-içselleştirilmesi, kuşatıcılık kaygısıyla kişi ve ayrıntı kalabalığına gidilmemesi, o dönemde yaşamış birinin gözüyle olayların anlatılabileceği gibi noktalar da edebî kurgu ve anlatım teknikleri konusunda yapılan spesifik tartışmalar neticesinde sunulan tekliflerdi.

Toplantıda genel siyer yazıcılığına dair altı çizilen bir husus estetik kaygının sadece edebî siyer eserlerinde değil, edebiyat kanonu dışında kaleme alınmış popüler eser-


lerde de asgari düzeyde yer alması gerektiğiydi. Bu alanda eser kaleme almak için yola çıkanların artık dil ve anlatım bakımından belirli donanımlara sahip olmaları ve estetik kaygılardan uzak kalmamaları çağrısında bulunuldu.

Yapı, biçim ve muhtevanın yanı sıra “işlev” konusunda dile getirilen görüş, ede-bî siyer eserlerinin kuru bilgi aktarımından ziyade Hz. Peygamber’in sîretinin “içselleştirilmesi” ve bu çerçevede bir “bilinç” oluşturmaya yönelik olmasıydı.

6. Edebiyat Eleştirisi ve Siyer

Edebî siyer yazımı faaliyetlerinin ve literatürün edebî açıdan değerlendirilmesinin yanında, edebiyat disiplinlerinin de siyer eserlerinin anlaşılması ve değerlendirilmesi/kritik edilmesi konusunda faydalanılacak alanlar olduğu şeklinde özgün bir teklif dile getirildi.

Kutsallık meselesinin göz ardı edilmeden anlatıcı, muhayyel muhatap (narra-tee) ve kurmaca gibi inceleme birimlerinin siyer eserlerinin değerlendirilmesinde kullanılmasının teklif edildiği bölümde, bu şekilde geliştirilebilecek muhtemel uygulamaların literatürün daha iyi anlaşılabilmesine katkı sağlayacağı belirtildi.

20. yüzyılın sonlarına doğru bir grup tarih felsefecisi tarafından tarihin de artık epis-temolojinin değil, edebî eleştirinin bir konusu olarak yorumlanmaya başlaması ve tarihçilerin de anlatı türlerine bağlı, onların kategorilerini kullanan metin üreticileri olarak değerlendirilmesi, bu teklifi tamamlayıcı/destekleyici tespitlerden biriydi.

7. Siyer Yayıncılığı

Osmanlı döneminden başlayan siyer verimlerinin dünya görüşü ve bilimsel değişimlere paralel bir seyir izlediği tespiti gerek toplantıdan önce gerekse toplantı aşamasında dile getirilen bir husustu. 1980 sonrası yazın faaliyetlerinde de artık yayınevlerinin belirleyici işlevlerinin ortaya çıkması ve “piyasa” şartlarının eser teli-finde ve basım-yayımında son derece etkin olmaya başlaması siyer yayıncılığının da mercek altına alınması gerekliliğini ortaya koyuyordu.

Siyer yayıncılığı konusunda üzerinde durulan ve hassasiyet gösterilmesi gerektiği belirtilen en önemli nokta; siyeri konu alan eserlerin bir meta olarak pazarlanma kaygılarının zaman zaman öne çıktığıydı. Neticede kültür endüstrisi sahasında yürütülen yayın çalışmalarının ekonomik kaygılarla yine bu endüstrinin dili ve yöntemleri kullanılarak sürdürülmesi, günümüzde niceliğin niteliğin önüne geçme-si gibi bir tehlikeyi ortaya çıkarmaktadır.

Diğer yandan konusu siyer olan kimi anlatıların popüler kaygılar dolayısıyla “ro-man” etiketi altında “piyasaya sürülmeleri” de toplantıda eleştirilen bir husustu. Kuşkusuz siyer eserleri muhteva, yapı ve işlevleri itibariyle bu tür kaygılardan uzak tutulmaları gereken hassas bir konuma sahiptirler.


Günümüzde yayın çalışmalarının “internet” alanına doğru istikamet değiştirmesi olgusu göz önünde bulundurularak söz konusu alandaki yayın faaliyetleri de kri-tik edildi. Bu analizlerde öncelikle dile getirilen husus yine siyer metinlerinin birer tüketim metaı haline dönüştürülmeleriydi. Temel amaçları rating veya hit almak olan internet sitelerinin siyer metinlerini araç olarak kullanıp okurları kendilerine çekmeleri bu nesneleştirme sürecinin en önemli etkinliği olarak öne çıktı. Bu tür bir “araçsallaştırma” yine siyer metinleri ve eserlerinin sahip oldukları hassas konuma ve içeriğe aykırı bir durum teşkil etmektedir.

Öte yandan dijital platformlarda sürdürülen yayın çalışmalarının da görsel ve işitsel bağlamda estetik kaygılardan uzak ve arabesk bir nitelik taşıdıkları tespiti önemle dile getirildi.

Genel itibariyle yayıncılık konusunda dile getirilen görüş, bu alandaki faaliyetlerin siyerin felsefesiyle uyumlu bir çizgide ilerlemeleri gerektiğiydi.

______Not

[1] 3-4 Nisan 2010, İstanbul. Toplantıya katılanlar; Ömer Lekesiz (Moderatör), Prof. Dr. Fatih Andı, Prof. Dr. Turan Koç, Prof. Dr. Zeynep Sayın, Doç. Dr. Hüseyin Özcan, Doç. Dr. Kadir Canatan, Yard. Doç. Dr. Berat Açıl, Yard. Doç. Dr. Recep Alpyağıl, Yard. Doç. Dr. Sezai Coşkun, Dr. Bahtiyar Aslan, Dr. Nihal Şahin Utku, Dr. Reyhan Çorak, Ali Ural, Mahmut Kanık, Sibel Eraslan, Şerif Eskin.

Meridyen KitaplığıSiyer atölyesinde sunulan tebliğler ve yapılan müzakerelerin metinleri, atölye sonuç raporlarıyla birlikte kitaplaştırılarak Meridyen Destek Derneği tarafından yayımlanıyor.

Atölyenin ilk yıl oturumlarına konu olan “Cum-huriyet Devri Akademik Siyer Literatürü”nü tartışabilmek için öncelikle bu alanda yapılan çalışmaların dökümü niteliğinde olan Cumhuri-yet Devri Akademik Siyer Çalışmaları Katalogu hazırlandı ve bu eser söz konusu literatürü konu alan atölyenin Cumhuriyet Devri Akademik Si-yer Literatürü başlıklı tebliğler kitabı ile birlikte yayımlandı. “Siyer-Edebiyat İlişkisi” temalı ikin-ci atölye toplantısında sunulan tebliğler de aynı başlıkla kitaplaştırılarak raflardaki yerini aldı.

2011 yılında gerçekleştirilen “Türkiye’de Popü-ler Siyer Çalışmaları” temalı atölye çalışmasında sunulan tebliğler ise 2012 yılında gerçekleştirilecek olan “Türkiye’de Çocuklara Yönelik Siyer Çalışmaları” konulu atölyenin tebliğleri ile bir ara-da yayımlanacak.

Siyer Atölyesi

Meridyen Destek Derneği tarafından Sonpeygamber.info projesi kapsamında düzenlenen Siyer Atölyesi, siyer sahasında yapılan çalışmaların seyrini ve alana dair temel sorunları disiplinlerarası bir perspektifle tartışmak, değerlendirmek ve teklifler sunmak amaçlarını taşıyor.

Her yıl gerçekleştirilmesi hedeflenen atölye çalışmasının ilk adımı 2008 yılındaki istişare toplantısı ile atılmış, müzakareler sonucunda Siyer Atölyesi’nin öncelikli amacı, gerek Türkiye’de gerekse dünyada tür ve nice-lik olarak hızla artan siyer literatürünü tüm yönleriyle değerlendirmek suretiyle siyer çalışmalarına katkıda bulunmak ve yeni siyer çalışmalarına yön vermek olarak belirlenmişti.

İlk toplantısı 2009 yılı Nisan ayında yapılan atölye projesi, birinci yılında “Cumhuriyet Devri Türkçe Akademik Siyer Literatürü Değerlendirmesi”, 2010 yılında “Siyer-Edebiyat İlişkisi”, 2011 yılında “Türkiye’de Popüler Siyer Çalışmaları” başlıklarıyla gerçekleştirildi. Her yıl farklı kadro ve temalarla organize edilmesi planlanan atölye çalışmasının 2012 yılı çalışma başlığı ise “Türkiye’de Çocuklara Yönelik Siyer Çalışmaları” olarak belirlendi.

Siyer Atölyesi kapsamında organize edilen oturumlarda akademisyen, yazar ve yayıncılar başta olmak üzere konunun ilgilisi pek çok isim Me-ridyen Destek Derneği çatısı altında bir araya geliyor. Toplantılarda sunu-lan ve müzakere edilen tebliğler ise Meridyen Kitaplığı’nca yayımlanıyor.

www.sonpeygamber.info

sonpeygamber.info siyer atölyesi...

Documents