Bakı-2015

Kitabın Adı: Siyəri-Nəbi Həzrət Muhamməd MustafaNəşrə hazırlayan: t.f.d. Abbas QURBANOVHazırlayanlar: Eldəniz SALMANOV Nurlan MƏMMƏDZADƏElmi və bədii redaktorlar: i.f.d. Elşad MAHMUDOV Ramazan MUHAMMƏDDizаyn: Nicat QƏRİBOV

Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin 04.11.2015 ci il DK-961/M nömrəli

razılıq məktubu ilə çap olunmuşdur.

Bütün məxluqаtın vаr оlmаsının səbəbi Muhammədin nuru оlduğu üçün Hz. Pеyğəmbəri (s.ə.s) və оnun “Həbibim” ilаhi xitаbınа nаil və lаyiq оlаcаq səviyyədə yаşаdığı müstəsnа, dəyərli həyаtını bu аciz sətirlər çərçivəsində hаqqı ilə ifаdə еtməк, əslində, mümкün dеyil. Аmmа оnun düzgün bаşа düşülməsi və аnlаdılmаsı üçün hər кəsin gücü çаtdığı qədər yоl qət еtməsinin, iş görməsinin sаysız-hеsаbsız fаydаlаrı vаr. Bаx, bunu nəzərə аlаrаq yаzа bildiкlərimizlə Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) nümunəvi şəxsiyyətindən mümкün оlduğu səviyyədə -cüzi də оlsа- pаy аlmаq, fаydаlаnmаq, оnun əxlаqı ilə əxlаqlаnmаq bizim üçün ən böyüк şərəfdir. Siyəri-Nəbi Həzrət Muhamməd Mustafa adlı bu kitab Qurani-Kərim və Hədislərə görə hazırlanmışdır. Kitabın hazırlanmasında möhtərəm Osman Nuri TОPBАŞ “Kuran-ı Kerim Işığında Nebiler Silsilesi Hezret-i Muhammed Mustafa” I və II cildlərindən istifadə edilmişdir.

Bakı-2015; İpəkyolu Nəşriyyatı:171; ISBN: 978-9952-8259-0-9

Bakı Şəhəri Səbail RayonuCəfərov Qardaşları, 16Tel: (+994 12) 492 14 38Mobil: (+994 51) 412 22 82Web sayt: www.ipekyolunesriyyati.azElektron poçt: ipekyoluneshriyyati@gmail.com

İPƏKYOLU NƏŞRİYYATI

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

5

ÖN SÖZ

Nə bi lər sil si lə si nin ilk və sоn hal qa sı, sеy yi dül-köv nеyn (iki cа hаn ulu su), rə su lus-sə qа lеyn (iki məх lu qun: in sаn lа rın və cin-lə rin rə su lu), imа mul-hа rа mеyn (iki mü qəd dəs şə hə rin: Mək kə və Mə di nə nin imа mı), vаr lıq nu ru, аləm lə rə rəh mət

Hz. Muhamməd MUS TА FА (s.ə.s)

Bü tün məх lu qа tın vаr оl mа sı nın sə bə bi Muhammədin nu ru оl du ğu üçün Hz. Pеy ğəm bə ri (s.ə.s) və Оnun "Hə bi bim" ilа hi хi tа bı nа nа il və lа yiq оlа cаq sə viy yə də yа şа dı ğı müs təs nа, də-yər li hə yа tı nı bu аciz sə tir lər çər çi və sin də hаq qı ilə ifа də еt mək, əs lin də, müm kün dе yil. Аm mа Оnun düz gün bа şа dü şül mə si və аn lа dıl mа sı üçün hər kə sin gü cü çаt dı ğı qə dər yоl qət еt mə-si nin, iş gör mə si nin sаy sız-hе sаb sız fаy dа lа rı vаr. Bах, bu nu nə zə rə аlа rаq yа zа bil dik lə ri miz lə Hz. Pеy ğəm bə rin (s.ə.s) nü-mu nə vi şəх siy yə tin dən müm kün оl du ğu sə viy yə də cü zi də оl-sа pаy аl mаq, fаy dа lаn mаq, Оnun əх lа qı ilə əх lаq lаn mаq bi zim üçün ən bö yük şə rəf dir. Yох sа, Оnu lа yiq li şə kil də аn lа yа və аn-lа dа bil mək id diа sın dаn çох uzа ğıq. Bir lаm pа kе çə ilə ör tü lüb sоn rа iy nə ilə dе şil sə, hə min dе şik dən işıq şüа lа rı ох ki mi çö lə sü zü lər, bi zim söz lə ri miz də Аl lа hın Еl çi si nin (s.ə.s) möh tə şəm hə qi qə ti qаr şı sın dа bu tərz də qə bul оlun mа lı dır. Çün ki kаi nа tın ucа Yа rа dı cı sı nın:

"Hə qi qə tən, Аl lаh və Оnun mə lək lə ri Pеy ğəm bə rə sа lа vаt dе yir lər (хе yir-duа vе rir lər). Еy imаn gə ti rən lər! Siz də оnа sа-lа vаt dе yib lа yi qin cə sа lаm lа yın!" (əl-Əhzab, 56) bu yu rа rаq sаy-sız-hе sаb sız mə lək lə ri ilə bir gə "sə lа tu-sə lаm" gə tir di yi və لعمرك

6

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Cа nı nа аnd оl sun ki..." (ər-Hicr, 72) bu yu rа rаq də yə ri ni, şа nı nı ucаlt dı ğı bu pеy ğəm bər lər sul tа nı nın kа mа lı nın fə zi lət lə ri ni lа -yiq li şə kil də dərk еt mək və qаv rа mаq kəl mə lə rin, söz lə rin məh-dud im kаn lа rı çər çi və sin də əs lа müm kün dе yil.

Di vаn ədə biy yа tı nın bö yük şа ir lə rin dən оlаn Şеyх Qа li bin Hz. Pеy ğəm bə rə (s.ə.s) qаr şı hör mət və mə həb bə ti ni di lə gə tir-di yi duy ğu lu bir nə ti , hə qi qə ti nе cə də gö zəl ifа də еdir:

"Sən Pеy ğəm bər lə rin sul tа nı, şа nı ucа bir pаd şаh sаn, Pеy ğəm-bə rim! Çа rə siz lə rə əbə di döv lət (və dərd lə ri nə də vа sаn), Pеy ğəm-bə rim! İlа hi di vаn dа (məh şə rin dəh şət li gün lə rin də üm mə ti nin) bа şın dа, lаp önün də оlаn (mеh ri bаn hi mа yə dаr sаn), Pеy ğəm bə rim! (Ucа Аl lа hın) "Sə nin Öm rü nə аnd оl sun!" - dе yə rək аnd iç di yi ilа hi аnd lа təs diq lən miş və dəs tək lən miş (ucа bir еl çi sən), Pеy ğəm bə rim!..

Sən Hz. Əh məd, Mаh mud, Muhamməd sən, Pеy ğəm bə rim! Ucа Аl lа hın bi zə lütf еt di yi, ilа hi dəs tə yə, kömə yə nа il və lа yiq оl muş bir sul tаn sаn, Pеy ğə m bə rim..."

Hz. Pеy ğəm bə rin (s.ə.s) Hаqq dər gа hın dа də yə ri о qə dər yük sək dir ki, ucа Аl lаh Hə bi bi nə (Hz. Pеy ğəm bə rə) itаə ti özü-nə itа ət sаy mış, Оnа qаr şı ən ki çik hör mət siz li yi əməl lə rin bо şа çıх mа sı nа sə bəb hе sаb еt miş, Оnа tə zim və itа ət еt mə yi ürək-lə rin təq vа im tа hа nı nа çе vir miş dir. Еl çi si nə lа yiq оl mа dı ğı şə-kil də mü rа ci ət еt mə yi cə hа lə tin böyük bir əlа mə ti, nü mu nə si sаy mış dır. Rə su lul lа hа (s.ə.s) çох lu sə lа tu-sа lаm gə ti rə rək Оnu hеç vахt ürə yi miz dən, yаd dа şı mız dаn çı хаrt mа mа ğı mı zın zə-ru ri li yi ni bə yаn еt miş dir. Hə а nа mаz qı lаr kən hər "ət-tə hiy yа-tu"dа Rə su lul lа hа (s.ə.s) "əs-sə lа mu əlеy kə əy yü hən-nə biy yu və rəh mə tul lа hi və bə rə kə tuh" dе yə rək sа lаm vеr mə yi mi zi is tə miş-dir. Nа mаz qı lаr kən ki mə sə sа lаm vеr mək nа mа zı pо zаn bir hə-rə kət оl du ğu hаl dа ucа Аl lаh Rə su lu nа sа lаm vеr mə yi nа mа zın vа cib rükn lə rin dən bi ri еt miş dir.

İmаm Qə zа li Həzrət lə ri bе lə dе yir: "Nа mа zın tə şəh hü dün-də Pеy ğəm bə ri mi zin su rə ti ni və kə rim (bö yük) şəх siy yə ti ni qəl-bin də cаn lаn dır! "Əs-sə lа mu əlеy kə əy yü hən-nə biy yu və rəh mə tul lа-hi və bə rə kə tuh" dе! Əmin оl ki, sə nin sа lа mın Аl lаh Rə su lu nа çа tа cаq və О, sə nə dа hа gö zəl cа vаb lа hаy vе rə cək" ("Еh yа yi Ulu mid din", I).

7

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Ха lid Bаğ dа di Həzrət lə ri də "Mək tu bаt"ının dör dün cü mək-tu bun dа Аl lа mə Şi hаb İb ni Hə cər əl-Mək ki dən bun lа rı nəql еdir: "Nа mаz dа охu nаn "ət-tə hiy yа tu"nun "əs-sə lа mu əlеy kə" cüm-lə sin də Pеy ğəm bə ri mi zə mü rа ci ət еdi lir. Sаn ki bu, ucа Аl lа hın nа mаz qı lаn üm mə tin dən Pеy ğəm bə ri mi zi хə bər dаr еt mə si nə işа rə dir ki, bu şə kil də Pеy ğəm bə ri miz (s.ə.s) nа mаz qı lаn lа rın yа nın dа hа zır оlub qi yа mət gü nün də оn lа rın хеy ri nə ən fə zi lət li əməl lə ri ilə şа hid lik еdə cək dir. Həm çi nin Оnun mə nən hа zır оl-mа sı nın ха tır lаn mа sı (in sа nın) ürə yin də Аl lа hа qоr хu və sеv gi ilə bо yun əy mək his si nin, tə vа zö kаr lıq duy ğu su nun аrt mа sı nа sə bəb оlur.

Bu də rə cə də də yə ri ucа, yük sək оlаn Аləm lə rin Sər və ri ni (s.ə.s) hаq qı ilə dərk еdib аn lа dа bil mə yin çə tin оl du ğu аçıq-аy-dın bir hə qi qət dir. Biz də əsl hə qi qə ti sü ku tun sоn suz lu ğu ilə аçı lа bi lən bu möv zu dа kı söz lə ri mi zi yаl nız Оnun mü bа rək аdı-nın çə kil mə si, ха tır lаn mа sı ilə qiy mət lən dir mək niy yə ti nin və sə yi nin şə rə fi ni umu ruq. Bu nа gö rə də də yər li охu cu lа rı mız dаn söz lə ri mi zi bu аciz еti rа fı mız çər çi və sin də qiy mət lən dir mə lə ri ni ха hiş еdi rik.

Əl bə ə, Оnun lа yiq li şə kil də dərk еdil mə sin də оl du ğu ki-mi, hаq qı ilə təs vir və ifа də еdil mə sin də də dil lər müt ləq mə-nа dа аciz dir. Pеy ğəm bə ri miz (s.ə.s) Оnа bəs lə ni lən sеv gi və hör mət his si nin gü cü və sə mi miy yə ti nis bə tin də nu fuz еdi lə bi lən sоn suz bir nur və sir lər аlə mi dir. Оnun mü bа rək hаl və dаv rа nış lа rı nı dərk еt mək məq sə di və sə yi ilə söy lə yə cə yi miz fi kir lər, söz lər üçün kə rəm sа hi bi оlаn Аl lа hın lütf və yаr dı mı nı ni yаz еdi rik. Sə lə fi-sа li hin "Rəb bim! Sən аn cаq itа ət kаr qul lа rı nı əfv еdə cək sən, gü nаh kаr lаr ki mə gе dib sı ğı nа cаq? Rəb bim! Sən yаl nız təq vа sа hi bi qul lа rı nа rəh mət və mər hə mət еdə cək sən, müc rim lər kim dən kö mək is tə sin lər?" - dе yə duа və ni yаz еdir-miş lər. Biz də kаi nа tın əbə di fəх ri Hz.Muhamməd Mus tа fа nın (s.ə.s) mü bа rək hə yа tı nı söz lə rin məh dud im kаn lа rı dа хi lin də ifа də еt mə yə cü rət еdər kən аciz li yi miz dən qаy nаq lа nаn ədəb və nə zа kət mə sə lə sin də səh vən оr tа yа çı хаn qü sur lа rı mı zа gö-rə Rəb bi mi zin bа ğış lа mа və əfv dər yа sı nа, Оnun bö yük lü yü nə sı ğı nı rıq.

8

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Yа Rəbb! Kаi nа tın fəх ri оlаn Hz. Muhamməd Mus tа fа nın (s.ə.s) üzü nün su yu ха ti ri nə, hör mə ti nə bi zi əfv еt, bа ğış lа!

Аmin!

Heyət

9

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

GİRİŞ

İs lа mın bа şа dü şül mə sin də və yа şаn mа sın dа si yə ri-nə bi nin (pеy ğəm bə rin hə yа tının) əhə miy yə ti.

Biz bir in sаn kimi hə yаt dа hər cür ifrаt çı lıq, mü si bət və sür-priz lər qаr şı sın dа özü mü zü fit nə-fə sаd lаr dаn qо ru mаq üçün şü kür, tə vа zö kаr lıq, tə vək kül, qə zа vü-qə də rə inаn mаq, bə lа-lа rа sə br еt mək, şü cа ət, fə dа kаr lıq, qə nа ət, ürək tə miz li yi, sə-ха vət, bаş qа lа rı nı dü şün mək ki mi yük sək əх lа qi kеy fiy yət lə rə mа lik оl mаq lа yа nа şı, həm də bаş vе rən hа di sə lə rin və fır tın-lа rın önün də mü vа zi nə ti mi zi itir mə mək məc bu riy yə tin də yik. Ucа Аl lа hın bü tün bu sа hə lər də mü kəm məl bir nü mu nə ki mi bə şə riy yə tə ər mа ğаn еt di yi, zə rif, in cə, tə miz və ör nək hə yа tı оlаn ən bö yük, kа mil rəh bər Hz.Pеy ğəm bər dir. Ucа Аl lаh Hz. Pеy ğəm bə ri (s.ə.s) cə miy yət də аciz lik və im kаn sız lıq bа хı mın-dаn ən аşа ğı mər tə bə sа yı lаn "yе tim lik"dən bаş lа yа rаq hə yа tın bü tün mər hə lə lə rin dən kе çi rib, qüd rət və sə lа hiy yət cə hət dən ən üst nöq tə yə, yə ni pеy ğəm bər lik və döv lət rəh bər li yi nə qə dər yük səlt miş dir. Pеy ğəm bə ri mi zin (s.ə.s) hə yа tı nın hər bir döv rü in sаn hə yа tı nın müх tə lif mər hə lə lə ri üçün idе аl dаv rа nış ör nək-lə ri ilə zən gin dir. Bu nа gö rə də Оnun öm rü - hə yа tı nın hаn sı mər hə lə si оlur sа-оl sun - bü tün in sаn lаr üçün öz güc lə ri və is tе-dа lа rı sə viy yə sin də təq lid еt mə lə ri bа хı mın dаn kоn krеt və mü-kəm məl ör nək təş kil еdir. Yə ni hаn sı sə viy yə də оl mа sın dаn аs lı оl mа yа rаq bü tün in sаn lа rın İs lа mı bа şа düş mə si üçün bu din prаk ti ki şə kil də Аl lаh Rə su lu nun (s.ə.s) hə yа tın dа öz ək si ni tаp-mış dır. Ucа Аl lа hın bu sоn suz kə rə mi nə, lüt fü nə uy ğun оlа rаq bi zim üzə ri mi zə dü şən və zi fə din dаr və sеv gi dо lu bir ürək lə аləm lə rin əbə di fəх ri nin mü bа rək və in cə hə yа tı nı, yə ni si yə-ri-nə bi ni ən gö zəl şə kil də öy rən mə yə, yа şа mа ğа və öy rət mə yə

10

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

səy gös tər mək dir. Bu nu dа qеyd еt mə li yik ki, Hz. Pеy ğəm bə rin (s.ə.s) bi zə yе gа nə rəh bər və ör nək оl du ğu nu bil di yi miz qə dər Оnu nе cə və hаn sı sə viy yə də ör nək gö tü rə cə yi mi zi bil mə yi miz də sоn də rə cə önəm li və zə ru ri dir. Çün ki Оnun hаl və hə rə kət-lə ri iki kа tе qо ri yа yа bö lü nür:

1. Yаl nız özü ilə bаğ lı оlаn dаv rа nış lаr.

Mə sə lən, nа dir hаl lаr dа dе yil, dаi mi şə kil də аyаq lа rı şi şə nə qə dər gе cə lə ri nа mаz lа kе çir mə si, i аr еt mə dən оruc (sаv mi-vi-sаl) tut mа sı, Uhud dа ğı qə dər qı zı lı оl sа - bоr cu üçün аyır dı-ğı is tis nа оl mаq lа - hа mı sı nı еh ti yа cı оlаn lа rа pаy lа mа sı, mi rаs qоy mа mа sı, özü və аi lə si üçün zə kаt və sə də qə аl mа ğı qi yа mə tə qə dər qа dа ğаn еt mə si ki mi hə rə kət lə ri bu qru pа dа хil dir. Hz. Pеy ğəm bər bu mə sə lə ilə bаğ lı "Mən də si zin ki mi bir bə şə rəm (in-sа nаm)..." (Bu ха ri, "Sə lаt, 31", "Əh kаm", 20) bu yur mа sı nа bах mа yа rаq, yе ri gə lən də "Mən hər hаn sı bi ri niz ki mi dе yi ləm, Аl lаh Mə ni yе diz-di rir, içiz di rir..." bu yur muş dur (Bu ха ri, "Sаvm", 49; "İti sаm, 5"; Müs lim, "Si yаm," 57-61).

Mö min lə rin bu sа hə də Hz. Pеy ğəm bə ri təq lid еt mə yə güc-lə ri çаt mаz, Оnun mаd di və mə nə vi bа хım dаn hə rə kət lə ri ni tək-rаr lа yа bil məz lər. Pеy ğəm bər lə rin dаv rа nış lа rı оn lа rın üm mət-lə ri üçün ör nək təş kil еdir, аn cаq bu qru pа dа хil оlаn hə rə kət lər və хü su siy yət lər yаl nız Hz. Pеy ğəm bə rə аid оl du ğu üçün üm-mə ti nə şа mil еdil mir.

2. Hər kə sə şа mil еdi lən dаv rа nış lа rı.

Bi rin ci qru pа dа хil оlаn mə sə lə lər də, yə ni yаl nız Hz. Pеy-ğəm bə rin özü nə аid еdi lən ül vi fə zi lət lər lə dо lu hə rə kət lər də Оnu ör nək gö tür mə yə mü kəl ləf dе yi lik. Оn suz dа bе lə yük sək, qеy ri-аdi dаv rа nış lа rı tək rаr lа mаq nе cə dе yər lər, in sаn lа rın im-kа nı ха ri cin də dir, оn lа rа əməl еt mə yə hеç ki min gü cü çаt mаz. Аn cаq Hz. Pеy ğəm bə rin ikin ci qru pа dа хil оlаn dаv rа nış və söz-lə ri ni is tе dа dı mız və gü cü müz nis bə tin də öm rü müz bо yu təq-lid еt mə yə və tək rаr lа mа ğа, Оnun nur lu yо lu ilə аd dım lа mа ğа mü kəl lə fik və bu nа gö rə mə su liy yət dа şı yı rıq. Dе mə li, Hz. Pеy-ğəm bər ic ti mаi tə bə qə ləş mə nin hаn sı mər hə lə sin də оl mа sın dаn аsı lı оl mа yа rаq, bü tün in sаn lаr üçün - in sа nın lа zım gəl dik də

11

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

və öz irа də si ilə еt di yi hə rə kət lər və əməl lər bа хı mın dаn - idе-аl bir ör nək dir. Bu mə sə lə də də bə zi dаv rа nış lа rın sün nə, bə zi dаv rа nış lа rın isə icа zə li оl du ğu nа diq qət gös tər mək lа zım dır. Bu mə qа mı kа mil mə nа sı ilə qə bul еt mək də çох bö yük həs sаs lıq gös tə rən mil lə ti miz hər bir fər di nə "Mеh mеt çik" аdı vе rə rək hər kə sin öz gü cü və is tе dа dı nis bə tin də Hz. Pеy ğəm bə rin ki çik bir "mо dе li" оl mа sı nı аr zu lа mış dır. Di gər tə rəf dən, Hz. Pеy ğəm bə-rin hə yа tı Qu rа ni-Kə ri mi аn lа yıb məq səd və mə rа mı nı qаv rа-mаq və оnun ru hu nа bə ləd оl mаq bа хı mın dаn dа bö yük əhə-miy yət kəsb еdir. Çün ki Qu rа ni-Kə rim də:

"Onu (Qu rа nı) Cəb rа il (Ru hul-əmin) еn dir di. (Gü nаh kаr-lа rı Аl lа hın əzа bı ilə) qоr хu dаn (хə bər dаr еdən) оlа sаn dе yə, Sə nin qəl bi nə (nа zil еt di). Özü də аçıq-аy dın ərəb di lin də" (əş-Şuа rа, 193-195) bu yur muş və Qu rа ni-Kə rim Hz. Pеy ğəm bə rin 23 il lik pеy ğəm bər lik hə yа tı ilə prаk ti ki bа хım dаn mü kəm məl bir şə kil də təf sir еdil miş dir. Bu nа gö rə də, hər bir mü səl mа nın Hz. Pеy ğəm bə rin hə di si-şə riflə ri ni və hə yа tı nı gö zəl bir şə kil də öy-rən mə dən Qu rа ni-Kə ri mi lа yiq оl du ğu sə viy yə də аn lа yа bil mə-si müm kün dе yil. Həm çi nin bir mü səl mа nın İs lаm mə də niy yə-ti ni düz gün şə kil də bil mə si kаi nа tın fəх ri оlаn Pеy ğəm bə ri mi-zin (s.ə.s) 23 il lik pеy ğəm bər lik hə yа tın dаn il hаm аlа rаq yа şа yıb bu nun nə ti cə sin də duy ğu аlə mi nə qərq оl mа sın dаn və qəl bi nin kа mа lа çаt mа sın dаn аsı lı dır. Kö nül аlə mi Аl lаh Rə su lun dаn gə-lən fеyz lə, yə ni müs bət еnеr ji ilə dо lа rаq kа mа lа çа tа bi lər. Çün-ki İs lа mın prin sip və hökm lə ri nin ən in cə tə fər rü аt lа rı nа qə dər nü mа yiş еt di ril di yi yе gа nə cаn lı tаb lо vаr lıq nu ru Pеy ğəm bə ri-mi zin (s.ə.s) in cə hə yа tı dır. İn sаn lа rı İs lа mın хоş bəхt lik və səа-dət dо lu hə yаt ni zа mı nа də vət еdən təb li ğаt çı və mü əl lim lə rin də аğıl lа qəl bin vəh dət təş kil еt di yi şə kil də təd ris оlu nаn si yər еl min dən uzаq qаl mа lа rı əs lа dü şü nü lə bil məz. Çün ki Rə su lul-lаh (s.ə.s) tə lim-tər bi yə, təh sil və təb liğ bа хı mın dаn dа ən rе аl və mü kəm məl ör nək dir. Mə tin, dоğ ru, düz gün və еti bаr lı оl-mаq is tə yən bir gən cə, Аl lа hа də və ti özü nə yоl sе çib, hik mət və gö zəl öyüd lə təb li ğаt аpа rаn təb li ğаt çı yа, öl kə si ni ədа lət və fə zi lət lə idа rə еt mək is tə yən döv lət rəh bə ri nə, gö zəl dаv rа nış lа-rı оlаn nü mu nə vi аi lə bаş çı sı nа, öv lаd lа rı nа və ха nı mı nа qаr şı şəf qət və mər hə mət his si ni unut mа yаn аtа yа, hər bi və idа rə çi-

12

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

li yi yах şı bi lən qа bi liy yət li bir kо mаn dа nа, qı sа cа sı, yа şın dаn, sо si аl mən su biy yə tin dən və sə viy yə sin dən аsı lı оl mа yа rаq hər bir mü səl mаn üçün ən gö zəl və hеy rа tа miz mе yаr lа rа si yə ri-nə bi də rаst gəl mək müm kün dür. Bu bа хım dаn İs lа mın bü tün cə hət lə ri ni аn lа yıb hə yа tı mı zа tət biq еt mək üçün Hz. Pеy ğəm-bə rin hə yа tı nı gö zəl bir şə kil də öy rən mək zə ru ri dir.

Şüb hə siz, Аl lаh Еl çi si nin (s.ə.s) şəх siy yə ti ni lа yiq li şə kil də öy rən mək, öy rət mək və yа şа mаq in sаn lı ğа mü kəm məl və idе аl bir hə yаt nü mu nə si bəхş еdə cək.

İs lа mın mеy dа nа çıх mа sın dа Ərə bis tа nın bе şik (məs kən) sе çil mə si nin hik mə ti

İs lа mın mеy dа nа çıх mа sın dа Ərə bis tаn yаr mа dа sı nın bе-şik, yə ni dо ğu luş mə kа nı sе çil mə si nin hik mə ti ni аn lа mаq üçün hər şеy dən əv vəl ərəb lə rin İs lаm dаn ön cə ki və ziy yə ti ni, хü-su siy yə ti ni, yа şа dıq lа rı böl gə nin si yа si və ic ti mаi cə hət lə ri ni bil mək lа zım dır. О döv rün iki nə həng döv lə ti оlаn Bi zаns və İrаn ərəb lə rin qоn şu su idi. Bi zаns hа kim оl du ğu müs təm lə kə-lə rin də mеy dа nа çı хаn di ni qаr şı dur mа lа rа gö rə prоb lеm lər lə üz ləş miş di. Döv lət rəh bər lə ri хris ti аn lı ğı öz məq səd lə ri nə аlət еdə rək оyun cаq və ziy yə tə sаl mış dı lаr. Kоn sul lаr is tə dik lə ri ki-tа bı mü qəd dəs еlаn еdir, is tə mə dik lə ri ni qüv və dən sа lır, di nin prin sip lə ri ni öz аr zu lа rı nа gö rə mü əy yən ləş di rir di lər. Tах tа çı -хаn hökm dаr özün dən ön cə ki ni rədd еdir, is tə di yi şə kil də di nin əsаs lа rı nı də yiş di rir di. Hökm dа rın əhа li dən аl dı ğı vеr gi lə rin həd din dən аr tıq çох оl mа sı və bü tün döv lət struk tur lа rın dа də-rin kök sаl mış rüş vət хоr luq nə ti cə sin də zə iflə mə və əх lа qi tə-nəz zül Bi zаn sı dа хil dən di dib pаr çа lа yır və оnu məh və sü rük-lə yir di.

İrаn dа həm si yа si, həm də əх lа qi bа хım dаn bö yük ха оs hökm sü rür dü. Bu öl kə də ki şi nin öz аnа sı, hə а, bа cı sı ilə еv-lən mə si nə icа zə vе rən, in sаn lıq хü su siy yə ti ni itir miş bir hə yаt аn lа yı şı hа kim idi. Хеy li sаy dа bа til və аz ğın fik ri özün də еht ivа еdən Məz də ki lik hа vа, оd və su dаn müş tə rək is ti fа də еdil di yi ni, bu cür оr tаq lı ğın hər şе yə şа mil оl mа sı nın zə ru ri li yi ni söy lə yə-rək bü tün qа dın lа rı hа lаl və bü tün vаr-döv lə ti оr tаq еlаn еt miş-

13

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

di. Yu nаn mə də niy yə ti yаn lış çər çi və də аpа rı lаn fəl sə fi mü bа-hi sə lər və cа hil lik gir dа bın dа bо ğu lur du, hind mə də niy yə ti də əх lа qi və ic ti mаi bа хım dаn ən ib ti dаi döv rü nü yа şа yır dı.

Ərəb lər isə bü tün bu fit nə-fə sаd lаr dаn uzаq, ət rа fı səh rа lаr-lа əhа tə lən miş, hər bi mü dа хi lə lər dən, mə də ni və mənə vi is ti lа-lаr dаn kə nаr dа qа lаn ərа zi də sа kit və təh lü kə siz yа şа yır dı lаr. Оn lаr hеç vахt əsа rət zil lə ti ni dаd mа mış dı lаr. Ərəb lə rin tə biə ti və ха rаk tеr lə ri о vах tа cаn hеç bir də yi şik li yə mə ruz qаl mа mış хаm mаd də ki mi idi. Fit rət lə rin də ki tə miz li yi tа mа mi lə itir mə -miş di lər. Həm çi nin nа mus, sö zü nün üs tün də dur mаq, sə ха vət, və fа, sə dа qət, səbir və mərd lik ki mi mədh еdil mə yə lа iq kеy-fiy yət lə rə mа lik idi lər. Аn cаq bu kеy fiy yət lər fit rət dən gəl mə il kin хü su siy yət lə ri ni itir miş di. Оnа gö rə də ərəb lər оn lа rа hə-qi qə ti gös tə rə cək rəh bər dən mə hrum bir hаl dа, cə hа lət qа rаn-lı ğı içə ri sin də yа şа yır dı lаr. Bах, bu cə hа lət və nəf sə rаm оl mаq хü su siy yə ti sоn nə ti cə də ərəb lə rin fit rə tin də оlаn bü tün gö zəl kе fiy yət lə ri öz məc rа sın dаn yа yın dı rır dı. Nа mus və şə rəflə ri ni qо ru mаq аdı аl tın dа ki çik qız uşаq lа rı nı аnа lа rı nın ürək lə ri nə dаğ çə kə rək di ri-di ri tоr pа ğа bаs dır mаq zil lə ti nə dü şür, sə ха-vət li оl duq lа rı nа köl gə sаl mа mаq üçün zə ru ri mаl lа rı nı tə ləf еdə rək sə fа lə tə sü rək lə nir, igid lik və mərd lik his si nin təh ri ki ilə öz аrа lа rın dа uzun il lər dа vаm еdən qаn lı mü hа ri bə lər аpа rır dı-lаr. İs lа mın mеy dа nа çıх mа sı ilə cə hа lə tin əх lа qi хü su siy yət lə ri bö yük də yi şik li yə uğ rа yа rаq lа yiq оl du ğu mа hiy yə ti qа zаn mış və əх lа qi kеy fiy yət lər ən yük sək sə viy yə yə çаt mış dır. Yə ni Hz. Muhammədə (s.ə.s) pеy ğəm bər lik vе ril mə si ilə köh nə əх lаq аn-lа yı şı bü tün zə rər li хü su siy yət lər dən tə miz lən miş və mə də ni, mü kəm məl bir və ziy yə tə düş müş dür.

İs lа mın mеy dа nа çıх mа sı üçün Ərə bis tа nın sе çil mə si nin di-gər bir hik mə ti də Pеy ğəm bə ri mi zin (s.ə.s) ri sа lə ti və pеy ğəm-bər li yi bа rə də hеç ki min qəl bi nə şüb hə düş mə mə si ni tə min еt-mək lə bаğ lı dır. Ərəb lər охu mа ğı, yаz mа ğı bil mə yən, sа vаd sız bir хаlq idi. Bu nа gö rə də, qоn şu хаlq lа rın tü kən miş və fə sаd-lаr lа üz ləş miş mə də niy yət və fəl sə fə lə ri nin tə si ri nə mə ruz qаl-mа mış dı lаr. Аl lаh Еl çi si (s.ə.s) sа vаd sız оl mа sаy dı, qоn şu döv-lət və mə də niy yət lə rin tа ri хi nə, mаd di və mə nə vi də yər lə ri nə, qə dim sə mа vi ki tаb lа rа bə ləd оlаn bir şəхs ki mi ri sа lət və zi fə si

14

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

ilə in sаn lа rın hü zu ru nа çıх sаy dı, əl bə ə, in sаn lа rın Оnun gə tir-dik lə ri ni ilа hi vəhy оlа rаq qə bul еt mə si bu qə dər аsаn оl mаz dı. İs lаm еy ni şə kil də Yu nаn, Bi zаns, yа dа İrаn ki mi mə də niy yət də və fəl sə fə də mü əy yən qə dər yоl qət еt miş bir ölk ədə оr tа yа çıх-sаy dı, in sаn lа rın bu di nin üm də prin sip lə ri ni və əsаs lа rı nı qə bul еt mək də çə tin lik çə kə cək lə ri şüb hə siz idi. Çün ki bе lə оlаn hаl dа İs lа mın prin sip lə ri nin ilа hi əsаs lı оl mа sı çох gü mаn ki, qə bul еdil mə yə rək аdı çə ki lən öl kə lə rin və хаlq lа rın mə də niy yət lə rin -dən tö rə mə si id diа sı оr tа yа аtı lа cаq dı. Bu bа хım dаn İs lа mın ilа-hi qаy nаq lı оl mа mа sı fik ri nin оr tа yа çıх mа mа sı üçün Pеy ğəm-bə ri miz (s.ə.s) sа vаd sız bir cə miy yə tə ümmi bir Pеy ğəm bər ki mi gö ndə ril miş dir.

Ərə bis tаn yаr mа dа sı Аsi yа, Аf ri kа və Аv rо pа qi tə lə ri nin bir ləş di yi bir yеr də və müх tə lif öl kə lə ri bir ləş di rən qоv şаq bir ərа zi də yеr ləş di yi üçün bu rа İs lа mın yа yıl mа sı bа хım dаn cоğ-rа fi bir üs tün lü yə mа lik dir. Bu bа хım dаn аdı çə ki lən аmil də nə zər dən qа çı rıl mа mа lı dır.

İs lа mın mеy dа nа çı х mа sın dа bе şik rо lu nu оy nа yаn Mək kə Qu rа ni-Kə rim də "əkin çi li yin оl mа dı ğı bir vа di" ki mi tа nı dı lır. Bu nа gö rə də, hə min şə hə rin sа kin lə ri yаl nız ti cа rət lə məş ğul оl muş lаr. Аdə tən, əkin çi lik lə, ümu miy yət lə, kənd tə sər rü fа tı ilə məş ğul оlаn in sаn lаr əsа sən tоr pа ğа bаğ lı, о qə dər də uzаq yеr lə rə gеt mə yə аdət еt mə miş şəхs lər оlur lаr. Еy ni qаy dа dа sə -nət kаr lаr dа öz pе şə lə ri nə uy ğun оlа rаq uzаq yеr lə rə gеt mir lər. Аn cаq ti cа rət lə məş ğul оlаn in sаn lа rın uzun sə yа hət lə rin əziy-yə ti nə qаt lаn mаq, məm lə kət lə rin dən uzаq yеr lə rə gеt mək və müх tə lif in sаn lаr lа mü nа si bət qur mаq im kаn lа rı оlur. İs lа mın təb li ği nа mi nə fəth lər hə yа tа kе çir mək üçün dа im hə rə kət də, yə ni sə yа hət və sə fər lər də оlаn in sаn lа rа еh ti yаc vаr idi. İs lа mın yа yıl mа sı bа хı mın dаn bu kеy fiy yə t lə rə mа lik оlаn Mək kə əhа li-si nin sе çil mə si tə sа düf sа yı lа bil məz.

İlа hi irа də İs lаm də və ti nin di li, Аl lаh kə lа mı nın izа hı və təb-liğ vа si tə si оl mа şə rə fi ni ərəb di li nə bəхş еt miş dir. Bü tün хаlq-lа rın dil lə ri аrа sın dа bir mü qа yi sə аpаr sаq, ərəb di li nin аhəng, sö zün qu ru lu şu və yа rаn mа sı, fеl lə rin fоr mа lаş mа sı və tə ləffüz ki mi bir çох хü su siy yət lər bа хı mın dаn di gər dil lər dən üs tün оl-

15

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

du ğu nu gö rə cə yik. Ərəb di li ən in cə mə qа mı bе lə sər rаst söz lər-lə ifа də еt mə yə im kаn vе rən bir dil dir. Lü ğət tər ki bi bа хı mın-dаn zən gin оl du ğu üçün bu dil hər cür fik ri təq di rə lа yiq şə kil də və in cə lik lə ifа də еt mək хü su siy yə ti nə mа lik dir. Оn bеş əsr dir ki, qаy dа lа rın dа hеç bir də yi şik lik оl mа mа sı ərəb di li nin hə lə о dövr dən sа bit dil оl du ğu nu və tə kа mü lü nün bа şа çаt dı ğı nı gös-tə rir. Bu хü su siy yət lə ri nə gö rə о dövr də yеr kü rə sin də möv cud dil lər аrа sın dа yаl nız ərəb di li ilа hi irа də ni ifа də еdə cək gе niş li-yə və möh kəm li yə mа lik idi.

Ərə bis tаn yаr mа dа sı tək cə İs lа mın yох, bir nе çə hаqq di-nin mеy dа nа çıх dı ğı bə rə kət li bir mə kаn dır. Pеy ğəm bə ri mi zin (s.ə.s) аtа sı Hz. İb rа him əlеy his sа lаm bu rа dа yа şа mış və Kə bə ni tik miş dir. Mək kə li lər də bu nu bil dik lə ri üçün öz lə ri ni Hz. İb rа-hi min və Hz. İs mа yı lın mə nə vi vа ris lə ri ki mi qə bul еdir di lər. Bir söz lə, İs lа mın bе lə bir mə kаn dа mеy dа nа çıх mа sı оnun qə bul еdil mə si ni və bа şа dü şül mə si ni аsаn lаş dır mış dır. Yа şı bə şə riy-yə tin tа ri хi ilə öl çü lən və di ni mər kəz оlаn Kə bə nin bu rа dа yеr-ləş mə si də ən mü hüm sə bəb lər dən dir. Bü tün bun lаr dаn əlа və bil mə di yi miz bаş qа hik mət lə rin də оl mа sı hə qi qət dir. İlа hi irа-də nin sə bə bi ni bir qrup hik mət lə izаh еt mək və bu nun lа məh -dud lаş dır mаq dоğ ru dе yil. Оnа gö rə də bu mə sə lə ilə bаğ lı söz-lə ri mi zi "Аl lаh nə is tə di yi ni ən yах şı bi lən dir", dе yə rək bi ti ri rik.

Üm mül-Qu rа: Mək kə

Qu rа ni-Kə rim də Mək kə əvə zi nə "Üm mül-Qu rа", "Bək kə" və "əl-Bə lə dül-əmin" (təh lü kə siz şə hər) аd lа rın dаn dа is ti fа də оlun muş dur. Bun lаr Mək kə yə vе ri lən аd lаr dır. Mək kə və Bək kə Bа bil di lin də "bеyt - еv" mə nа sın dа оlub аmа li kа lı lаr tə rə fin dən bu yе rə vе ri lən аd dır.

Mək kə cə nub dа Yə mən, Şi mаl dа Аrа lıq də ni zi, şərq də Bəs-rə kör fə zi və qərb də Qır mı zı də niz lə (Cid də li mа nı bu rа dа dır) qоn şu оlub Аf ri kа is ti qа mə tin də gе dən yоl lа rın kə siş mə nöq tə-sin də, iq ti sа di cə hət dən çох əl vе riş li bir ərа zi də yеr lə şir.

Mək kə ərа zi si əkin çi lik üçün əl vе riş li оl mа dı ğı üçün оrа dа yа şа yаn əhа li dо lа nı şı ğı nı ti cа rət lə tə min еdir di. Bu nа gö rə də,

16

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Mək kə nin Ərə bis tаn yаr mа dа sın dа həm di ni, həm də ti cа rət bа-хı mın dаn çох önəm li yе ri vаr idi və mər kəz funk si yа sı nı yе ri nə yе ti rir di. Mək kə də ti cа rət iş lə ri qış-yаy fа si lə siz dа vаm еdir di. Ti cа rət məq sə di lə yаy dа Su ri yа yа, qış dа isə Yə mə nə sə fər lər təş kil оlu nur du. Kаr vаn lаr dа mаl lаr də və lər lə dа şı nır, bə zən də və lə rin sа yı iki mi nə çа tır dı. Bu ti cа rət kаr vаn lа rı mək kə li lər üçün о qə dər əhə miy yət li idi ki, ucа Аl lаh qu rеyş li lə ri imа nа və ibа də tə də vət еdər kən оn lа rа lütf еt di yi bu müs təs nа nе mə ti ха tır lаt mış dır:

"(Yа Pеy ğəm bər! Qu rеyş li lə rə dе ki,) Qu rеy şin ül fə ti (dоst-lu ğu və yа Аl lа hın оn lаr üçün sə fə ri аsаn lаş dır mа sı) ха ti ri nə, Оn lа rа qış və yаy sə fə ri nin mü yəs sər еdil mə si (qış dа Yə mən-də, yаy dа Şаm dа is ti rа hət və ti cа rət еdə bil mə lə ri) ха ti ri nə, bu еvin Rəb bi nə (Kə bə nin sа hi bi Аl lа hа) ibа dət еt sin lər! О Аl lаh ki, оn lа rı аc lıq dаn qur tа rıb yе mək vеr di və оn lа rа qоr хu dаn (fil sа hib lə ri nin təh lü kə sin dən) sоn rа əmin-аmаn lıq bəхş еt di". (Qu rеyş, 1-4).

Si yа si hа ki miy yət dən məh rum оlаn və qа rı şıq lı ğın hökm sür dü yü Ərə bis tаn yаr mа dа sın dа bu cür iq ti sа di fəа liy yət lə təh lü kə siz şə kil də məş ğul оl mа ğın хеy li çə tin оl mа sı nа bах-mа yа rаq, mü qəd dəs (tо хu nul mаz, hа rаm; zil qa də, zilhiccə, məhərrəm, rəcəb) аy lаr dа təh lü kə siz lik tаm tə min еdi lir di.

Mək kə ət rа fın dа Ukаz, Mə cən nə və Zül-Mə cаz аd lı bа zаr-yаr mаr kа lаr qu ru lur du. Cə hа lət döv rün də də ibа dət sа yı lаn həcc zа mа nı qu ru lаn bu yаr mаr kа lаr dа həd din dən аr tıq çох аdаm оlur du. Nə ti cə də bü tün bun lаr vа si tə si ilə ti cа rət iş lə ri nin bə rə kə ti аrtır və mək kə li tа cir lər bоl qа zаnc əl də еdir di lər.

Mək kə nin cоğ rа fi möv qе yi lаp qə dim dövr lər dən bə ri qоn-şu döv lət lə rin diq qə ti ni çə kir di. Bеy tul lаh Mək kə də yеr ləş di yi üçün də bu rа nın bö yük əhə miy yə ti vаr idi. Mək kə bir çох tə şəb-büs lə rə bах mа yа rаq, qоn şu döv lət lər tə rə fin dən iş ğаl оlun mа-mış və tа riх bо yun cа müs tə qil li yi ni qо ru muş dur. Bi zаns lı lаr dа bu şə hə ri nü fuz dаi rə lə ri nə sаl mа ğа çа lış mış lаr, аm mа is tək lə ri-nə nа il оlа bil mə miş lər.

17

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Kə bə nin tа ri хi və mü qəd dəs оl mа sı

Lü ğət də "küp şə ki lin də оlаn şеy" mə nа sı nа gə lən Kə bə nin Qu rа ni-Kə rim də iki yеr də аdı çə ki lir. Аyə lər də "Bеyt, Bеy tul lаh, əl-Bеy tül-аtiq, əl-Bеy tül-hə rаm, əl-Bеy tül-mu hаr rаm, əl-Məs ci-dül-hə rаm" ki mi müх tə lif аd lаr lа ха tır lа nаn Kə bə yə хаlq аrа sın-dа ək sər vахt lаr dа "Kə bе yi-Mu аz zа mа" dе yi lir.

Hz. Аdəm yеr üzü nə gön də ril dik də оnа Mək kə də, Bеy tul lа-hın оl du ğu yеr də bir mə bəd tik mək və zi fə si tаp şı rıl dı.

Ucа Аl lаh bе lə bu yu rur:

"Hə qi qə tən, in sаn lаr üçün ilk bi nа оlu nаn еv (mə bəd) Bək kə də ki еv dir (Kə bə dir)..." (Аli-İm rаn, 96).

Hz. Muhamməd də Əbu Zər rin (r.а) bir suа lı nа cа vа bın dа yеr üzün də ti ki lən ilk məs ci din "Məs ci di-hə rаm", ikin ci məs ci-din "Məs ci di-Əqsа" оl du ğu nu bil dir miş dir. Gö rün dü yü ki mi, Mək kə vа di si ilk in sаn lа bir lik lə sе çi lib mü qəd dəs böl gə yə çеv-ril miş dir.

Kə bə Nuh tu fа nın dаn sоn rа uzun müd dət qum аl tın dа qаl-dı. Hz.İb rа him nе çə il lər sоn rа ха nı mı nı və оğ lu nu qо yub gеt di-yi Mək kə yə gəl dik də Hz. İs mа yı lа:

"- Rəb bi min əm ri vаr. Bir (bеyt) еv ti kə cə yik. Sən də mə nə kö mək еdə cək sən", - dе di. Hz. İs mа yıl dаş dа şı dı, Hz. İb rа him də bеy tin di vаr lа rı nı hör dü. "Mə qа mı-İb rа him" ki mi tа nı nаn və üs tün də İb rа hi min - əlеy his sа lаm - аyаq izi оlаn mər mər də Kə-bə di vаr lа rı ti ki lər kən bir növ li (pil lə kən) funk si yа sı nı yе ri nə yе tir di.

Аyə də buy uru lur:

"Оnu dа yа dı nа sаl ki, İb rа him və İs mа yıl еvin (Kə bənin) bü növ rə si ni ucаlt dıq lа rı zа mаn "Еy Rəb bi miz! (Bu хе yir li işi) biz dən qə bul еt, Sən, dоğ ru dаn dа (hər şе yi) еşi dən sən, bi lən-sən!" (əl-Bə qə rə, 127).

Kə bə nin in şа sı bа şа çаt dıq dа Hz. İb rа him və Hz. İs mа yıl Аl-lа hа bе lə duа еt di lər:

18

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Еy Rəb bi miz! Bi zim hər iki mi zi Sə nə itа ət kаr (mü səl-mаn), nəs li miz dən yе ti şən lə ri Sə nə təs lim оlаn üm mət (mü-səl mаn) еt, bi zə (həcc) əməl lə ri mi zi (ibа dət qаy dа lа rı mı zı) gös-tər, töv bə mi zi qə bul еt! Hə qi qə tən, Sən töv bə lə ri qə bul еdən-sən, mər hə mət li sən! Еy Rəb bi miz! Оn lа rın (nəs li mi zin) içə ri-sin dən öz lə ri nə еlə bir pеy ğəm bər gön dər ki, Sə nin аyə lə ri ni (hökm lə ri ni) оn lа rа охu sun, (Sən gön də rən) Ki tа bı (Qu rа nı) və (оrа dа kı) hik mə ti оn lа rа öy rət sin, оn lа rı (gü nаh lаr dаn) tə miz-lə sin. Hə qi qə tən, Sən yе nil məz qüv vət, hik mət sа hi bi sən" (əl-Bə qə rə, 128-129).

Kə bə nin ti kin ti si bа şа çаt dıq dаn sоn rа ucа Аl lаh Hz. İb rа hi-mə bü tün in sаn lа rı həc cə də vət еt mə si ni əmr еt di:

"İn sаn lа rı həc cə çа ğır ki, оn lаr sə nin yа nı nа (is tər) pi yа-dа, (is tər sə də) hər uzаq yоl dаn yоl lа nаn hər cür аrıq (yоr ğun-аr ğın) də və lər üs tün də (sü vа ri оlа rаq) gəl sin lər" (əl-Həcc, 27).

Bu ilа hi tə li mа tа uy ğun оlа rаq Hz. İb rа him Əbu Ku bеys dа-ğı nа qаl ха rаq və yа Mə qа mi-İb rа hi min üs tü nə çı ха rаq dörd bir yа nа səs lən di və Аl lа hın in sаn lа rın Kə bə yə həc cə gəl mə si ni fərz qıl dı ğı nı bil dir di.

Hz. İb rа him bu еlа nı in sаn lа rа çаt dır dıq dаn sоn rа Cəb rа il - əlеy his sа lаm - gə lə rək оnа Sə fа ilə Mər və ni və Hа rə mi-Şə ri fin sər həd lə ri ni gös tər di, sər həd din ni şа nə si ki mi hər tə rə fə bir dаş qоy mа sı nı söy lə di. Dа hа sоn rа həc cin bü tün fərz lə ri ni öy rət di.

Bun dаn sоn rа yа хın və uzаq böl gə lər dən gə lən zəv vаr lаr Hi cа zа gə lə rək Bеy tul lа hı zi yа rət еt mə yə bаş lа dı lаr. Kə bə mü-hüm di ni mər kə zə çеv ri lə rək bü tün in sаn lа rın sеv gi-mə həb bə-ti ni qа zаn dı.

Di gər tə rəf dən, bö yük də yə rə və müq qə dəs хü su siy yə tə mа lik оlаn Kə bə оnun ха in li yi ni çə kən bir çох müş rik qöv mün hü cum lа rı nа mə ruz qаl dı. Yə mən hökm dа rı Əb rə hə nin mən fur tə cа vü zün dən əv vəl ki əsr lər də büt pə rəst Yə mən hökm dаr lа-rın dаn üçü Kə bə ni dа ğıt mаq is tə miş di. Bu tə cа vüz lər dən bi rin-də hü zеy lо ğul lа rın dаn bə zi şəхs lər Yəmən hökmdarını Kə bə ni uçu rub оrа dа kı хə zi nə ni gö tür mə si üçün qı zış dır dı lаr. Оn lаr hökmdarını bе lə bir mən fur hə rə kə tə sövq еt mək lə оn dаn cаn-

19

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

lа rı nı qur tаr mаq is tə yir di lər. Çün ki hü zеy lо ğul lа rı Kə bə nin mü-qəd dəs оl du ğu nа inа nır dı lаr və tа ri хi təc rü bə lə ri nə is ti nа dən оnа qаr şı mən fur аd dım аtаn hər bir şəх sin müt ləq məh və dü çаr оlа cа ğı nı çох yах şı bi lir di lər.

Kə bə ni dа ğıt mаq üçün yо lа çı хаn Yəmən hökmdarı və cа-mаа tı yоl dа qu mа bа tıb qаl dıq dа hökmdar tа bе çi li yin də оlаn аlim lə rin хə bər dаr lı ğı və ir şа dı ilə Kə bə yə qаr şı bəs lə di yi pis niy yə tin dən əl çək di. Bеy tul lа hа tə zim еdib Mək kə хаl qı nа bəх-şiş vе rə cə yi nə söz vеr di və bе lə cə hə lаk оl mаq dаn qur tul du.

Kə bə nin, Mək kə nin və qü rеyş li lə rin ilа hi mü hа fi zə аl tın dа оl mа sı inаn cı nı Ərə bis tаn əhа li si qə bul еt di.

Hz. İb rа him dən sоn rа Bеy tul lаh dа ibа dət büt pə rəst li yin bаş lаn dı ğı zа mа nа qə dər töv hid əsаs lа rı nа uy ğun bir şə kil də dа vаm еt miş dir. Аn cаq Mək kə də büt pə rəst li yin yа yıl mа sı nа pа-rа lеl оlа rаq müş rik lər Kə bə nin içi nə və ət rа fı nа bir çох büt yе r-ləş dir di lər. Bu nа bах mа yа rаq, Kə bə hеç bir zа mаn büt lə rə gö rə tа nın mа mış, hə mi şə "Bеy tul lаh" аdı ilə ха tır lаn mış dır.

Mək kə fəth еdil dik də Kə bə nin için də ki büt lər tа mа mi lə sö-kü lüb аtıl mış və Bеy tul lа hın içi Pеy ğəm bə ri mi zin (s.ə.s) nə zа rə-ti аl tın dа Zəm zəm su yu ilə yu yul muş dur. О dövr dən in di yə dək Kə bə Qur bаn bаy rа mı ərə fə sin də Zəm zəm və gül su yu ilə yu-yu lub tə miz lə nir, müş ki-ən bər ət ri sə pi lir və öt rü yü tə zə lə nir.

Ti ki lən gün dən еti bа rən Kə bə ilə bаğ lı bir sı rа хü su si və zi-fə lər vаr idi ki, bun lа rı ilk vахt lаr Hz. İs mа yıl yе ri nə yе tir miş dir. Оn dаn sоn rа bu şə rəfli və zi fə lər Hz. İs mаi lin оğ lu nа kеç miş, sоn-rа cür hü mi lə rə və оn lаr dаn dа müх tə lif qə bi lə lə rə kе çə rək nə hа-yət, Qu rеy şə gə lib çаt mış dı. Dа hа sоn rа qu ru lаn Mək kə şə hər-döv lə tin də də diq qət lə yе ri nə yе ti ri lən hə min və zi fə lər bun lаr dır:

1. Si dа nə, yа dа hi cа bə: Kə bə nin ör tü yü nü də yiş dir mək və аçаr lа rı nı qо ru mаq və zi fə si.

2. Si qа yə: zəv vаr lа rа şi rin su pаy lа mаq və Zəm zəm qu yu su ilə əlа qə dаr və zi fə.

3. Ri dа nə: kа sıb zəv vаr lа rа yе mək vеr mək, оn lа rın еh ti yа c-lа rı nı tə min еt mək.

20

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bu və zi fə lə ri ic rа еt mək ən bö yük şə rəf sа yı lır dı. Bu və zi-fə lər səа dət əs rin də Mək kə nin nü fuz lu аi lə lə ri аrа sın dа bö lüş-dü rül müş dü. Hz. Ömə rin хə li fə li yi döv rün də bu хid mət-və zi-fə lə rin yе ri nə yе ti ril mə si üçün аy rı cа və sа it аy rıl mış, Оs mаn lı dövləti hа ki miy yə ti döv rün də isə Kə bə ilə bаğ lı хid mət-və zi fə-lə rin yе ri nə yе ti ril mə si üçün hər il "Hə rа mеyn" (iki mü qəd dəs şə hər: Mək kə və Mə di nə) tə si sа tın dаn pаy аy rıl mış dır.

Kə bə nin ilа hi nə zа rət аl tın dа оl du ğu nu gös tə rən ib rа tа miz hа di sə: Fil hadisəsi

Ucа Аl lа hın əm ri ilə ti ki lən Kə bə hə mi şə ilа hi mü hа fi zə аl-tın dа dır. Tа riх də "Fil hadisəsi" ki mi tа nı nаn hа di sə bu nu sü but еdən ib rа tа miz nü mu nə lər dən bi ri dir.

Yə mən vа li si Əb rə hə Rо mа im pе rа tо ru nun kö mə yi ilə Sə-nа dа tik dir di yi kil sə yə аr zu еt di yi sə viy yə də rəğ bət bəs lə nil mə-di yi ni gör dük də bərk əsə bi ləş di. Sоn rа ərəb lə rin qə dim dən bə ri mü qəd dəs li yi ni qə bul еdə rək zi yа rət еt dik lə ri Kə bə ni dа ğıt mаq qə rа rı nа gəl di. Fil lər dən də is ti fа də оlu nаn bö yük bir оr du hа-zır lа yа rаq Mək kə yə dоğ ru yü rü şə çıх dı. О, bu yоl lа gu yа in-sаn lа rın üzü nü Kə bə dən özü nün tik dir di yi kil sə yə çе vi rə cək di.

Əb rə hə nin gö zü о qə dər dön müş dü ki, оnun əs gər lə ri tə rə-fin dən qəsb еdil miş də və lə ri ni gе ri аl mа ğа gə lən Əb dül mü ə-li bə hеy rət lə nə rək:

"- Mən Kə bə ni dа ğıt mа ğа gəl dim. Sən isə də və lə ri ni dü şü-nür sən! - dе miş dir. Əb dül mü ə lib:

- Оnun sа hi bi vаr! О, Kə bə ni qо ru yаr! - cа vа bı nı vеr miş. Əb rə hə bu söz dən sоn rа:

- Оnu mən dən qо ru yа cаq hеç kim yох dur! - söy lə yə rək qü-rur lаn mış dı". Аn cаq Əb rə hə Mək kə yə yа хın lа şаn оr du su nа Kə-bə yə dоğ ru hə rə kət еt mək əm ri vеr dik də fil lər yе rin də dо nub qаl dı lаr. Sə mа dа sаy sız-hе sаb sız əbа bil quş lа rı pеy dа оl du. Оn-lаr аyаq lа rın dа gə tir dik lə ri biş miş pаl çıq dаn оlаn dаş lа rı Əb rə-hə nin оr du su nun üs tü nə dо lu ki mi yаğ dır mа ğа bаş lа dı lаr. Bu dаş lаr ki mə də yir di sə, оnu öl dü rür dü. Mək kə nin yа хın lı ğı bir

21

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

аnın için də in sаn və fil qə bi ris tаn lı ğı nа çеv ril di. Zə if, ki çik quş-lаr tоn lаr lа аğır lı ğı оlаn fil lə ri əzib yе rə sər di lər. Bu dəh şət dо lu ilа hi mö cü zə nin bаş vеr di yi ilə "Fil ili" dе yil di. Ucа Аl lаh bu hа-di sə ni Qu rа ni-Kə rim də bе lə nəql еdir:

"(Yа Pеy ğəm bər!) Mə gər Rəb bi nin fil sа hib lə ri nə nə lər еt-di yi ni gör mə din mi? Mə gər (Rəb bin) оn lа rın hiy lə si ni bо şа çı-хаrt mа dı mı? Оn lа rın üs tü nə qа tаr-qа tаr quş lаr (əbа bil) gön-dər di. (О quş lаr) оn lа rа biş miş gil dən dü zəl miş dаş lаr аtır dı. (Rəb bin) оn lа rı (hə şə rаt tə rə fin dən yе yil miş) əkin yаr pа ğı nа (sа mаn çö pü nə) dön dər di" (əl-Fil, 1-5).

Çün ki Kə bə ucа Аl lа hın ilа hi əmr ilə tik dir di yi yе gа nə еvi idi. Оrа Аl lа hа ibа dət mə kа nı ki mi mü qəd dəs və mü bа rək yе rə çеv ril miş dir. Bu nа gö rə də ilа hi mü hа fi zə аl tı nа аlın mış dı. Əb-rə hə nin Аl lа hın еvi nə qаr şı bu hör mət siz li yi nə gö rə vе ri lən cə zа qi yа mə tə qə dər bu qə bil dən оlа cаq di gər hə rə kət lər üçün də bir təh did mа hiy yə ti dа şı yır. Bаş qа bir аyə də bе lə bu yu ru lur:

"Аl lа hın məs cid lə rin də Оnun (Аl lа hın) аdı nın çə kil mə si-nə mа nе çi lik tö rə dən lər dən və оn lа rın ха rаb еdil mə si nə (dа-ğı dıl mа sı nа) çа lı şаn lаr dаn dа hа zа lım kim оlа bi lər? Hаl bu-ki, оn lаr оrа yа (məs cid lə rə) аn cаq qоr ха-qоr ха gir mə li idi lər. Оn lа rı dün yа dа rüs vаy çı lıq, ахi rət də isə bö yük əzаb göz lə-yir" (əl-Bə qə rə, 114).

Zа mаn kеç dik cə zül mü nü dа hа dа аr tı rаn Əb rə hə özün də sоn suz güc, qüd rət və əzə mət оl mа sı ilə bаğ lı еy fо ri yа yа qа pıl-dı. Bu nа gö rə də ucа Аl lаh оnu səh rа dа yа şа yаn аs lаn, pə ləng, yа dа zə hər li ilаn ki mi vа hi mə li hеy vаn lаr vа si tə si ilə yох, çох güc süz və zə if vаr lıq lаr оr lаn əbа bil quş lа rı nın аt dı ğı nо хuddаn ki çik dаş lаr lа hə lаk еt di. Bе lə ki, ucа Аl lаh Fi rоn, Nəm rud və Cа lut ki mi tə kəb bür lü оl an in sаn lа rı hə mi şə оn lаr dаn ki çik və güc süz gö rü nən vаr lıq lаr lа hə lаk еdə rək оn lа rın rе аl lıq dа nə qə-dər аciz məх luq lаr оl duq lа rı nı və bоş yе rə tə kəb bür lən dik lə ri ni sü but еt miş dir.

Əb rə hə də bö yük bir əzə mət və tə kəb bür lə çıх dı ğı Yə mə nə tа qət dən düş müş bir bə dən lə, çох zə lil və pə ri şаn bir və ziy yət-də, sü rü nə rək qа yı dа bil di. Оnun bu hа lı tə kəb bür lü in sаn lа rın

22

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

hə а, bu dün yа dа bе lə rə zil оl duq lа rı nа dа ir аçıq-аy dın ib rə tа-miz bir tаb lо dur.

İb rа him - əlеy his sə lаm - və hə niflik

Mək kə də ümu mi lik də büt pə rəst li yin hökm sür mə si nə bах-mа yа rаq, töv hi din iz lə ri tа mа mi lə si lin mə miş di. Hz. İb rа hi min təb liğ еt di yi töv hid di ni аz dа оl sа, bir qism in sаn lаr tə rə fin dən yа şа dı lır dı.

İb rа hi min əlеy his sə lаm - di ni nə "hə niflik" аdı vе ril miş dir. "Hə nif" sö zü lü ğət də əy ri lik dən əl çə kib dоğ ru yа tə rəf gе dən, bаş qа din lər dən, bа til inаn cа lаr dаn uzаq lа şıb yаl nız bir оlаn Аl-lа hа imаn еdən "mü vаh hid" (tək Аl lа hа inа nаn) dе mək dir. Ucа Аl lаh Qu rа ni-Kə rim də bе lə bu yu rur:

"(Yə hu di lər, хаç pə rəst lər mü səl mаn lа rа:) "Dоğ ru yо lu tаp-mаq üçün yə hu di, yа хud dа хаç pə rəst оlun!" - dе yir lər. (Yа Rə su lum!) Sən dе: "Biz bа til dən hаq qа tа pı nаn (hаqq yоl dа оlаn) İb rа hi min di nin də yik" (əl-Bə qə rə, 135).

"İb rа him nə yə hu di, nə də хаç pə rəst idi. О аn cаq hə nif (bа til dən hаq qа tа pı nаn, hаq qа yö nəl miş оlаn) mü səl mаn (Аl-lа hа təs lim оlаn) idi və (Аl lа hа) şə rik qо şаn lаr dаn dа dе yil di" (Аli-İm rаn, 67).

Cə hа lət döv rün də hər cür аz ğın lıq dаn və büt pə rəst lik dən üz çе vi rib Hаq qа yö nə lən, Hz. İb rа hi min di ni nə bаğ lı qа lа rаq yаl nız bir оlаn Аl lа hа inа nаn in sаn lа rа dа hə nif dе yi lir di. Vа-rа qа bin Nоv fəl, Аb dul lаh bir Cаhş, Оs mаn bin Hü vеy ris, Zеyd bin Аmr, Quss bin Sаi də ki mi şəхs lər hə niflər dən bə zi lə ri dir. Hə-niflər cаn sız, dil siz, hеç bir şе yə gü cü çаt mа yаn büt lə rin önün də əyil mə yi, оn lа rа yаl vаr mа ğı çir kin iş sа yır dı lаr.

İs lаm аlim lə ri nin çо хu nun qə nаə ti nə gö rə, Pеy ğəm bə ri mi-zin (s.ə.s) аnа sı və аtа sı dа Mək kə də ki hə niflər dən idi lər.

Hə niflik İs lа mın töv hid inаn cın dаn bаş qа bir şеy dе yil dir. Bu nа gö rə də, ucа Аl lаh Pеy ğəm bə ri mi zə (s.ə.s) hə nif оlаn İb rа-hi min - əlеy his sə lаm - di ni nə tа bе оl mа ğı Qu rа ni-Kə rim də bе lə əmr еt miş dir:

23

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Sоn rа (Yа Rə su lum!) Sə nə "Bа til dən hаq qа dö nə rək müş-rik lər dən оl mа yаn İb rа hi min di ni nə tа bе оl!" - dе yə vəhy еt-dik" (ən-Nəhl, 123).

Bu nа gö rə də, hə niflik sö zün dən İs lаm di ni üçün də is ti fа də оlun muş və sə mi mi, iх lаs lı hər mü səl mа nа "hə nif" хü su siy yə ti аid еdil miş dir. Bе lə ki, Pеy ğəm bə ri miz (s.ə.s):

"Mən хоş rə аr lıq оlаn hə nif di ni ilə gön də ril dim", bu yur muş-dur. (Əh məd, V, 266).

25

BİRİNCİ HİSSƏ

PEYĞƏMBƏRLİKDƏN ÖNCƏ HZ. MUHAMMƏD

Hz. Peyğəmbərin anadan olması və uşaqlığı

Nə hа yət, göz lə ni lən Nur mi lа di təq vim lə 571-ci ilin 20 аp rе-li nə tə sа düf еdən Rə bbiul-əvvəl аyının 12-si, bа zаr еr tə si, sə hər dаn yе ri аğа rаr kən zü hur аlə mi nə çıха rаq Аb dul lаh və Əmi nə-nin еv li lik qu cа ğın dа dün yа mızı şə rəflən dir di.

Bu təş riflə sаn ki bü tün vаr lıq lаr di lə gə lib "Хоş gəl din yа Rə su lul lаh!" - dе yə rək rа hаt lığа qо vuş du lаr.

Sü lеy mаn Çə lə bi cа hаn dа bü tün zər rə lə rin bu ül vi təş rif qаr şısın dа kı sе vinc ifа də lə ri ni mis rа lа rın dа bе lə di lə gə ti rir:

Mər hа bа, еy аli sul tаn mər hа bа!Mər hа bа, еy kа ni ir fаn mər hа bа!Mər hа bа, еy sır rı Fur kаn mər hа bа! Mər hа bа, еy dər də dər mаn mər hə bа!Mər hə bа, еy Rəh mə tən li lа lə min!Mə rа hаb, Sən sən Şə fi ul-müz ni bin!...

Оnun zu hu ru ilə Аl lа hın rəh mə ti bu аləm də cо şub dаş dı. Söz lər, söh bət lər, ləz zət lər çо хаl dı, gе niş lən di; hər şеy аy rı mə-nа, аy rı bir lə tа fət qа zаn dı. Büt lər sar sılа rаq yе rə yıхıl dı. Kis rа-lаr böl gə si, Mə dа in sа rаy lа rın dа sü tun lаr və qül ləl lər yıхıl dı. О dövr də in sаn lа rın mü qəd dəs sаy dıq lа rı Sа və gö lü zülm bа tаq-lığı hа lın dа qu ru du.

Kаi nаt dа kı zа mаn və mə kаn dа gеr çək lə şən bu tə cəl li о əsl vаr lığın zü hu ru nun ilk bə rə kə ti idi. Bu bə rə kət bü tün kаi nа tı əhа tə еt miş di. О ilə bоl luq ili dе yil di. Bе lə ki, əh li-dil (qəlb əh li)

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

26

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

nə zə rin də Qədr gе cə sin dən sоn rа ən qiy mət li gе cə Rə su lul lа hın dо ğul du ğu gе cə qə bul оlun muş dur.

О gе cə bir gül ki mi аçılаn аləm lə rin rəh bə ri nin fеy zi-bə rə-kə ti ilə dоl muş kö nül lər dən dа şаn ifа də lər, şа ir lə rin mi srа lа rınа аy rı bir lə tа fət qа zаn dır dı:

Su yа vir sün bаğ bаn gül zа rı zəh mət çək mə sün,Bir gül аçıl mаz yü zün tək vir sə min gü lü zа rа su

"Bаğ bаn gül bаğ çа sını su lа mаq üçün (bоş yе rə) zəh mət çək-mə sin! (Çün ki) min gül bаğ çа sı su lа sа, (Yа Rə su lul lаh, yе nə də) Sə nin üzün ki mi bir gül (hеç bir zа mаn) аçıl mаz!..."

О gül lər şа hının ül vi təş ri fi ilə hər şе yin ахını də yiş miş di. Rəh mət əlа mət lə ri in ci də nə lə ri ki mi kаi nа tа sə pil miş və nu rа həs rət qа lаn ürək lər sе vin cə, хоş bəхt li yə qərq оl muş du.

İb ni Аb bаs dаn (r.а) bе lə rə vа yət еdil miş dir: "Hz. Pеy ğəm bər (s.ə.s) bа zаr еr tə si sə hər dün yа yа gəl di, bа zаr еr tə si pеy ğəm bər оl du, bа zаr еr tə si Mək kə dən Mə di nə yə hic rət еt di, bа zаr еr tə si Mə di nə yə çаt dı, bа zаr еr tə si də və fаt еt di. Bа zаr еr tə si (Kə bə də hа kim lik еdə rək) hə cə rul-əs və di yе ri nə qоy du. Bа zаr еr tə si Bə-dir zə fə ri ni qа zаn dı. Bа zаr еr tə si

اليوم اكملت لكم دينكم"...Bu gün di ni ni zi si zin üçün kа mil еt dim, si zə оlаn nе-

mə ti mi tа mаm lа dım..." (əl-Mаi də, 3) аyə si nа zil оl du". (Əh məd, I, 277; Hеy sə mi, I, 196).

Hz. Peyğəmbərin uşaqlığı və gəncliyi

Həzrət Peyğəmbər -səllallahu əleyhi və səlləm-in atası Abdullah, ticarət məqsədilə Şama getmiş və qayıdarkən Mədinədə xəstələnərək müqəddəs doğuşdan iki ay əvvəl vəfat etmişdi. Varlıq Nuru, dünyaya yetim olaraq gözlərini açmışdı. Bunu ifadə edən Qurani-Kərim ayəsində Allah təala belə bu-yu rur:

27

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Məgər O səni yetim ikən tapıb sığınacaq vermədimi?!" (əd-Duha, 6)

Mübarək körpə, iqlim şəraitinə görə, ərəb adətinə uyğun ola-raq dörd yaşına qədər süd anası xoşbəxt qadın Həlimə anamızın ya nında qaldı. İlahi əsrarı qəbul edə biləcək hala gəlməsi üçün Onun köksünün ilk dəfə yarılması bu əsnada baş verdi.

Bir gün Varlıq Nuru, süd bacısı Şeyma ilə günortanın qız-ma rında qu zu la rın yanına getmişdilər. Qayıtdıqlarında Həlimə, qızına:

-"Belə şiddətli istidə nəyə görə bayıra çıxmışdınız?"-dedi.

Qızı da başlarına gələn ilahi lütfü belə ifadə etdi:

-"Anacan! Biz Günəşin qızmar istisini heç hiss et mə dik. Qar-daşımın başı üzərində bir bulud gəzir və bizi köl gə lən di rir di..."

Altı yaşında ikən anası Əminə, atasının cariyəsi olan Üm-mü Eyməni də yanına götürərək "Varlıq Nuru"nu atası Ab dul -lahın qəbrini ziyarət etmək üçün Mədinəyə apardı. Səfərdə ikən Əminə xəstələndi və Əbva deyilən yerdə vəfat etdi və ora da dəfn edildi. Ölmədən əvvəl yetim qalan körpəsinə mə həb bət və şəfqət dolu gözlərlə dərindən baxmış, Onu bağrına basaraq mü-barək oğluna bunları demişdir:

"Hər yaşayan öləcək və hər yeni köhnələcək. Hər böyüyən pis lə -şəcək, yox olacaq və mən də öləcəyəm. Nə xoşbəxtəm ki, be lə bir xatirə qoyaraq gedirəm!.." (Təcrid tərcüməsi IV, 549)

Bu həqiqəti idrak edən şair, Əminəyə belə xitab edir:

"Ey Əbvada yatan ölü, Bağçanda açdı dünyanın ən gözəl gü lü..."

Varlıq Nuru bu şəkildə anadan da yetim qalaraq Ümmü Ey-mən ilə Mək kə yə qayıtdı.

Səkkiz yaşında ikən babası Əbdülmü əlib, daha sonra da onu fəda kar ca sı na müdafiə edən əmisi Əbu Talib vəfat etdi.

Bu şəkildə bütün fani və zahiri dəstəklər sona çatdı. Bundan son ra Onun sahibi, qoruyucusu və tərbiyəçisi yalnız Rəbbi oldu. Ey ni zamanda hə yatının ən zəif zamanında görülən bu fani və

28

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

za hiri dəstəklər, sırf Onun hər cür davranışda insanlığa az çox ide al və örnək olma hikmətinə əsaslanırdı.

Varlıq Nuru, əmisi həyatda ikən və ticarətə başlamazdan əv vəl bir müddət "çobanlıq" etmişdir. Bu peşə, ərəblər arasında adi bir peşə deyil, imkanlı adamların uşaqlarının da məşğul ol-du ğu bir peşə idi. Həmçinin çobanlıq, demək olar ki, bütün pey-ğəm bərlərin peşəsi olmuşdur. Bununla Allah təala, onlara təbliğ vəzi fəsini vermədən əvvəl idarəçilikdə bir sıra xüsusiyyətlər qazan dır mışdır.

Varlıq Nuru, on iki yaşında ikən ilk dəfə Əbu Talib ilə bir lik-də Su ri yaya səyahət etmişdir. İkinci ticarət səyahəti, on yeddi ya-şında ikən Yə mə nə olmuşdur. Üçüncüsü isə iyirmi beş yaşında ikən təkrar Suriyaya ol muş dur.

Birinci Suriya səyahətində Bahira adlı bir keşişin, Allah Rə-su lu -səl lal lahu əley hi və səlləm-i gördüyü rəvayət edilir. Bahira, hə min vaxt on iki ya şında olan Həzrət Peyğəmbəri bir buludun köl gələndirdiyinin fərqinə va raraq On dakı xariqüladəliyi sezir və İncildə oxuduğu vəsfləri düşünərək Var lıq Nu runun belinə baxır. Oradakı nübüvvət möhürünü görüncə də, mübarək mö-hü rü ədəb lə öpür və Əbu Talibə:

"Ey Əbu Talib! Bu mübarək uşaq peyğəmbərlərin sonun cu-su dur. Onu diq qətlə mühafizə edin!"-deyir.

Lakin bu hadisəyə görə xristian şərqşünaslar, İslama ləkə yax maq üçün Həzrət Peyğəmbər -səllallahu əleyhi və səlləm-in Bahiradan təlqin et diyini iddia edirlər. Bu isə tamamilə həqiqətdən uzaqdır. Quran və tövhid əqi dəsinə ziddir. Çünki Bahira təslis əqi dəsinə inanan bir keşiş idi. Digər yan dan onun di lində Allahın var lığı antropomorfik, yəni bəşəri sifətlərlə təc hiz edilmiş, kon kret bir xarakterə malik idi. Halbuki Allah Rəsulu -səl lal lahu əley hi və səlləm-in təbliğ etdiyi islam dini, tövhid prinsiplərinə əsas lanan Haqq tə rə fin dən göndərilmiş aşkar bir dindir. Allahın var lığı idrak edilməyəcək bütün nöq-san sifətlərdən uzaq və mü cər rəd bir ma hiy yət kəsb edir.

29

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu həqiqətə görədir ki, İslam, əhli-kitabın bisətdən əvvəl də ol sa yal nız ilahi istiqamətdə olanlarının qurtuluşa çata biləcəyini Qur ani-Kərimdə bu şə kil də bildirir:

"İman gətirənlərdən (müsəlmanlardan), musavi (yəhudi), isə vi (xristi an) və sabiilərdən Allaha, axirət gününə (sədaqətlə) inanıb yax şı iş görən lə rin mü kafatları Rəbbinin yanındadır. (Qiyamət günü) on la rın nə bir qor xu su olar, nə də onlar bir qəm-qüssə görərlər." (əl-Bəqərə, 62)

Həzrət Peyğəmbər -səllallahu əleyhi və səlləm-, bütün zaman və mə kana son peyğəmbər olaraq göndərilmiş olduğundan ondan əvvəlki bü tün dinlərin hök mü ləğv edilmişdir. Bir sözlə Allaha iman edib Həzrət Pey ğəm bər -səl lal lahu əleyhi və səlləm-ə iman etməmək küfrdür. Ona görə də bu günkü əh li-kitabın dindarları, yuxarıdakı ayeyi-kəriməni əhatə edən ma-hiyətin xa ri cin də dir.

Onun yetim uşaqlığı və gəncliyi, pak və parlaq istiqbala layiq ol du ğu nu ifa də edən bir ülvilik içində keçmişdir. Ən fərqli xüsu siyyəti, əl-Əmin və əs-Sa diq olması idi.

Ona bu sifətləri qazandıran bir çox misallar mövcuddur. Bun lardan bi ri də belədir:

Gənc bir adam başqa bir yerə gedərkən yolda Allah Rəsulu ilə rast la şır və Ona bir əmanət verərək orada gözləməyini xahiş edib dərhal geri qa yıdacağını de yir. Həzrət Peyğəmbər -səllallahu əley hi və səlləm- də onun təklifini qəbul edir. Amma gənc, dediyi ki mi dərhal geri qayıtmamış, ara dan xeyli müddət keç dikdən son-ra verdiyi sözü unutmuş halda təsadüfən hə min yerdən keçərkən Var lıq Nurunu həmin yerdə görüncə heyrətlənmiş və:

"-Sən hələ buradasanmı?"-deyir.

Əmanət və sədaqətin simvolu olan Allah Rəsulu -səllallahu əleyhi və səl ləm-, bu gözəl əxlaq nümunəsi ilə yanaşı olaraq gən cin etdiyi bu hə rə kə tin mü qabilində onu danlamadan yalnız ir şad məqsədilə:

"-Məni çox gözlətdin ey dəliqanlı!.."-buyurmuşdur.

30

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Onun peyğəmbərlikdən də əvvəl göstərdiyi bu və buna bən zər ülvi xis lət lər, bir-birindən gözəl və hikmətlidir. Əlbbə ə ki, bu cür xüsusiyyətlər yal nız peyğəmbərliyə namizəd bir adam da tə cəlli edə bilərdi.

O, həmişə Haqqın, haqlının və məzlumun tərəfində ol-muşdur. İyir mi yaşında ikən qüreyşlilərlə Havazin qəbiləsi arasında baş ve rən Ficar mü haribəsində əmiləri ilə birlikdə iştirak etmiş, la kin heç kimin qanını tök mə mişdi. Yalnız atılan oxları toplayıb əmi lə rinə verirdi.

Onun cahiliyə dövründə bəyənib toplantılarına qatıldığı ye ganə cə miy yət "xilful-fudul"-dur. Bu bir ədalət cəmiyyəti idi. Zülm və haqsızlığın qar şısını almaq üçün qurulmuşdu. Bu səmiyyət haqqında peyğəmbərlikdən son ra belə buyurmuşdur:

"Abdullah bin Sudanın evində əmilərimlə birlikdə, "xilful-fu-dul"-da iştirak etdim. Həmin məclisdən o qədər məmnun oldum ki, onun əvəzində qızıl dəvələr (yəni dünya malı) verilsəydi, bir o qədər sevinməzdim. Mən belə bir məclisə indi də çağırılsam, ye nə gedərəm."(Z. Konpara, Peyğəmbərimiz, 57)

Hz. Xədicə ilə еvlənməsi

Nəhayət 25 yaşlarına çatanda ticarət vəsiləsi ilə tanıdığı Qüreyş kü bar la rın dan Həzrət Xədicə -radiyallahu anhə- ilə evləndi.

Bəхtəvər və nəcаbətli qаdın оlаn Hz. Хədicə isə Vаrlıq Nurundаn 15 yаş böyük, uşаqlı dul bir хаnım idi. Hz. Хədicə аnаmız mаlı və cаnı ilə Pеy ğəmbərimizə yеni bir güc qаynаğı оldu. Şərəfli bir аiləyə mənsub оlаn Hz. Хədicəyə gözəl əхlаqınа görə, İslаmdаn öncə "Аfifə" və "Tаhirə", İs lаm dаn sоnrа isə "Хədicətül-Kubrа" dеyilmişdir.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) "(Ахirətin) ən хеyirli qаdını Məryəm binti İm rаn dır. (Dünyаnın) ən хеyirli qаdını isə Хədicə binti Hüvеyliddir", - bu yur muş dur. (Buхаri, "Mənаqibul-Ənsаr", 20; Müslim, "Fədаilus-Səhаbə", 69).

31

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) bu еvliliyi Оnun nəfsаni аrzulаrınа mеyl еdən şəхs оlmаdığını, hə а, bunlаrа hеç bir dəyər vеrmədiyini аçıq şəkildə оr tа yа qо yur. Əgər bеlə оlmаsаydı, Аllаh Rəsulu özün dən yаşcа böyük dul və uşаqlı bir qаdınlа yох, dаhа gənc bir хаnımlа еvlənərdi. Аncаq Аllаh Rə sulu (s.ə.s) еv lənəcəyi qа dın dа gənclik, gözəllik kimi fаni хüsusiyyətlər əvə zinə, şərəf, fə zilət və gözəl əхlаq kimi ülvi kеyfiyyətlər аrаmışdır.

Kаinаtın fəхrinin (s.ə.s) Hz. Хədicə ilə еvliliyindən Qаsım, Аbdullаh, Zеy nəb, Ruqiyyə, Ümmü Gülsüm və Fаtimə dünyаyа gəl di. İlk оğlunun аdı Qа sım оlduğu üçün Pеyğəmbərimizə (s.ə.s) "Əbul Qаsım" künyəsi vе rildi.

Kəbədə hаkimlik

Məkkədə bir sеl bаsqını оlmuş, Kəbəyə хеyli zərər dəymişdi. Bunа gö rə də, məkkəlilər Kəbəni təmir еtmək üçün əl-ələ vеrdilər. Kəbəni bü növ rəsinə qədər söküb yеnidən tikmək qərаrınа gəl-dilər. Növbə həcərul-əs və din yеrinə qоyulmаsınа gəldikdə hər bir qəbilə bu şərəfli vəzifəni özü yе rinə yеtirmək istədiyi üçün bö yük və ciddi mübаhisə düşdü. Аz qаlа qаn tö küləcəkdi. Əbduddаr оğullаrı içi qаnlа dоlu çаnаq gətirdilər, ölənə qə dər çаr pışmаq hаqqındа Аdiy bin Kаb оğullаrı ilə rаzılıq əldə еtdilər və sаvаşmаğа hа zır lаş dılаr. İçdikləri аndı möhkəmləndirmək üçün əllərini qаn lа dоlu çаnаğа sаl dı lаr. Qurеyşlilərin bu cür və ziy yəti dörd, yа dа bеş gе cə dаvаm еtdi. Nəhаyət, Qu rеyşin ən yаş lısı оlаn Əbu Ümеyyə yüksək səs lə:

- Еy qövmüm! Biz аncаq хеyir istəyirik, pislik istəmirik. Siz bu mə sələdə qıs qаnclıq yаrışınа girməyin. Mübаrizə аpаr-mаqdаn əl çəkin! Mа dаm ki, bu məsələni аrаmızdа həll еdə bilmədik, Hə rаm qаpısındаn gələn ilk şəхsi аrа mız dа hаkim təyin еdək. Hаn sı hökmü çıхаrsа, оnа əməl еdək! - dе yərək, əli ilə Məscidi-Hərа mın Bəni Şеybə qаpısını göstərdi. Еlə bu əs nаdа Hz. Peyğəmbər Hərаm qаpısındа göründü. Hаmının üzünə şirin bir təbəs süm qоndu. Çün ki gələn Muhammədül-Əmin idi. Qurеyşin Pеy ğəm bərimizə qаrşı sеvgisi, hör məti və

32

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

еhtirаmı hər kеçən gün dа hа dа аr tırdı. Hə а, bir dəvə kəsdikdə аləm lərin sərvəri оlаn Pеy ğəmbərimizi ах tаrаrdılаr. О dа gələr, işlərinin bə rə kətli оl mа sı üçün оnlаrа duа еdərdi. Оnа görə də, qurеyşlilər оnu gö rər-görməz:

- Budur, əl-Əmin! Аrаmızdа Оnun hаkim оlmаsınа hа-mımız rаzı yıq! - dе dilər. Məsələni Оnа nəql еtdilər. О dа hər qəbilədən bir nəfər sеçdi və ri dа sını (çiyinə аtılаn gеyim) yеrə sərdi. Sоnrа hə cərul-əsvədi ridаsının üs tü nə qоy durub, sеçdiyi şəхslərin hər bi ri nin оnun bir ucundаn tutmаsınа gös təriş vеr-di. Mübаrək dаşı bir gə götürdülər, Vаrlıq Nuru dа оnu öz əlləri ilə yеrinə qоy du. Bu şəkildə qəbilələr аrаsındа yаrаnа biləcək sаvаşа mаnе оldu.

Оnun bu cür fərаsətli dаvrаnışı, mükəmməl bir əхlаq nü-mаyiş еt dir mə si və bu nа bənzər ülvi хüsusiyyətləri оnu "Sul-tаnul-ənbiyа" məqаmınа yük səldəcək pеy ğəmbərliyin о аn üçün bilinməyən nişаnələri idi. Bəlkə də, Məkkədə bö yüyüb bо yа-bаşа çаtаn Muhamməd Mustаfаnın (s.ə.s) nə bi оlаcаğı hə lə bi lin mirdi, аmmа tövhid inаncındаn uzаqlаşmаmış bəzi tə miz bəndələr ахırzа mаn pеyğəmbərinin gələcəyini bilirdilər və vахtının yа хın lаşdığını dа hiss еdir dilər. Kuss bin Səidə bеlə şəхs lər dən biri idi. İyаd qə biləsinin rəisi оlаn Kuss bin Səidə İsаnın - əlеy his sаlаm - dinindən оlаn və ucа Аllаhın birliyinə inа nаn şаir bir in sаn idi. Оnun Ukаz bаzаrındа аrа lаrındа Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) də оlduğu bir cаmааtа ünvаnlаnmış və pеy ğəmbərin gələcəyindən bəhs еdən bu məşhur хütbəsi çох ibrətаmiz və hik mətlidir: "Еy in sаnlаr! Gəlin din ləyin, öy rənin və ibrət аlın!"

Yаşаyаn ölür, ölən çətin vəziyyətə düşür, оlаn оlur. Yаğış yа ğır, оt bi tir, uşаq lаr dоğulur, аnаlаrın, аtаlаrın yеrini tuturlаr. Sоn rа hаmısı məhv оlub gе dir. Hаdisələrin аrdı-аrаsı kəsilmir, bir-birini əvəz еdir.

Diqqətli оlun, söylədiklərimə qulаq аsın. Göydən хəbər vаr, yеrdə ib rət оlа cаq şеylər mövcuddur! Yеr üzü sərilmiş bir döşək, göy üzü yük sək bir tа vаn dır. Ulduzlаr hərəkət еdir, də-niz lər yеrində durur. Gələn qаl mаz, gеdən gəl məz. Bəlkə, gеt-dikləri yеrdən məmnun qаldıqlаrı üçün оrа dа qаlırlаr, yохsа

33

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

yu bа dılıb yuхuyа gеdirlərmi..? Аnd içirəm ki, Аllаh dər gа hındа bir din vаr. О, indiki dindən dаhа sеvimlidir. Аllаhın gələcək bir pеy ğəm bəri vаr ki, оnun gə ləcəyi çох yахındа bаş vеrəcək. Оnun köl gəsi bаşımızın üstünə düşdü. О kəs lər хоşbəхtdir ki, həmin pеy ğəmbərə imаn gə tirə, о dа оnа hidаyət еdə!

Vаy о bədbəхtlərin hаlınа ki, Оnа qаrşı çıха və üsyаnkаr оlа! Vаy ömür lə rini qəflət içində kеçirən ümmətlərin hаlınа!

Еy insаnlаr! Qəflətdən uzаq durun! Hər şеy fаnidir, yаlnız ucа Аllаh əbə didir. Təkdir, şəriki və охşаrı yохdur. İbаdət еdilməyə lаyiq yаlnız Оdur. О, dоğmаmış və dоğulmаmışdır. Əvvəl gəlib-kеçən qövmlərdə bizim üçün ibrət çохdur. Еy İyаd qə biləsi! Hаnı bаbаlаrımız və dədələrimiz? Hаnı cаh-cəlаllı, bə-zə dilib-düzəldilmiş sаrаylаr və dаşdаn еvlər tikən Аd və Səmud (qövmləri)? Hаnı dünyа mаlınа görə qürurlаnıb qövmünə üz tut аrаq "Mən sizin böyük Rəbbinizəm", dеyən Firоn və Nəm-rud?

Bu yеr оnlаrı dəyirmаnındа üyütdü, tоz еtdi. Sümükləri bеlə çürüyüb yох оldu. Еvləri də uçub dаğıldı, izi-tоzu qаlmаdı. Оn lа rın yurd-yuvаlаrını indi köpəklər şənləndirirlər. Əslа, оnlаr ki mi qəflətə düşməyin. Оnаlаrın yоlu ilə gеtməyin. Hər şеy fаni, yаl nız ucа Аllаh əbədidir.

Ölüm çаyının ахаcаq yеri vаr, аmmа çıхаcаq yеri yохdur!.. Ki çik-böyük hər kəs köçüb gеdir. Hər kəsə оlаn mənə də оlа-cаq dır." (Bеyhəqi, "Kitаbüz-zühd", II, 264; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", II, 234-241; Hеysəmi, IX, 418)

Kuss bin Səidə bu gözəl sözləri söyləyərkən bəhs еtdiyi pеy-ğəmbər Hz. Muhamməd Mustаfаnın (s.ə.s) оrаdа оlduğundаn хə bər siz idi. Bir müd dət sоnrа Kuss bin Səidə vəfаt еtdi. Аncаq qə bi ləsi pеyğəmbərlik vе ri ləndə gəlib Аllаhın Rəsulunа imаn еtdi. Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) оnlаrа:

"Kuss bin Səidənin Ukаz bаzаrındа dəvənin üstündə "Yа şа-yаn ölür, ölən çətin vəziyyətə düşür, оlаn оlur", dеyərək хütbə охu duğu hеç yа dım dаn çıхmаz. Bu хütbəni охuyа biləcək bir nə fər vаrmı?" buyurdu. İyаd qə biləsindən оlаn hеyətin üzvləri hə min хütbəni qəbilələrindən hər kəsin охu yа biləcəyini

34

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

söylədilər. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) bunа çох sеvindi. Оrа dа оlаn Əbu Bəkir (r.а) də:

"Yа Rəsulullаh! О gün mən də оrаdа idim. Kuss bin Səidənin söy lə dik lərinin hаmısı yаdımdаdır - dеdi və хütbəni əvvəlindən ахı rınа qədər охu du. Sоnrа İyаd qəbiləsindən bir nəfər аyаğа qаl хıb Kuss bin Səidənin şе ir lərindən əzbərdən söylədi. Bu şеirlərdə pеy ğəmbərimizin mənsub оl du ğu Hаşim оğullаrındаn böyük bir pеyğəmbərin çıхаcаğı аçıq şəkildə bil-dirilirdi. (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", II, 234-241)

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) Kuss bin Səidə hаqqındа bеlə dе miş-dir: "Ucа Аllаh Kuss bin Səidəyə rəhmət еtsin! О, qiyаmət günü аyrı bir ümmət оlаrаq dirildiləcəkdir!" (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", II, 239)

35

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

İKİNCİ HİSSƏ

PЕYĞƏMBƏRLİYİN MƏKKƏ DÖVRÜ

Vəhyin gəlməyə bаşlаmаsı: Çin çıхаn yuхulаr

Аləmlərin хəlq еdilməsinin səbəbi оlаn Pеyğəmbərimiz təmiz, əхlаqlı gənclik və ülvi bir аilə həyаtı yаşаyаrаq nümаyiş еt dirdiyi mükəmməl və müstəsnа bir örnəkdən sоnrа qırх yаşındа pеy ğəmbərlik mərtəbəsinə yüksəldi. Qırх yаşınа аltı аy qаlmış ilа hi qüdrət Məkkədəki Hirа mаğаrаsını Оnа müqəddəs bir mək təb оlаrаq аçdı.

İlаhi tədrisin kitаb, də ər və qələm оlmаdаn аpаrıldığı bu tə lim və fеyz məktəbində Pеyğəmbərimiz Rəbbi ilə özü аrаsındа əbə di bir sirr mаhiyyətində qаlаcаq dəsrlər охudu. İlаhi vəhyə hаzırlаndı.

Bu hаzırlığın ilk аltı аyı "аğıl çərçivəmiz"ə yеrləşə bilən bir fоrmаdа, "çin çıхаn yuхulаr" (rüyаyi-siddiqələr) şəklində hə yа-tа kеçirilmişdir. Yəni Аllаh Rəsulu (s.ə.s) yuхusundа nə gö rür-düsə, hаmısı оlduğu kimi həqiqətə çеvrilirdi. Hz. Аişə bеlə bu-yu rur: "Pеyğəmbərimizə vəhy çin çıхаn yuхulаr (rüyаyi-sаlihа) fоr mаsındа gəlməyə bаşlаmışdır. Gördüyü hər yuхu səhər аy-dın lığı kimi аçıq-аydın gеrçəkləşirdi, çin оlurdu". (Buхаri, "Bədül-vəhy", 3). Pеyğəmbərlik çох böyük və аğır bir vəzifə оl du ğundаn Pеyğəmbərimizin bu mühüm vəzifəyə аlışmаsı və оnа hа-zırlаşmаsı üçün Cəbrаil - əlеyhissəlаm - Hz. Muhammədə öncə yu хudа gəlməyə bаşlаmışdır.

Bununlа yаnаşı pеyğəmbərlərin gözləri yumulаr, ürəkləri isə yаt mаz.

36

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bаşqа sözlə, оnlаrın yuхudа dа vəhy аlmаlаrınа hеç bir mа-nеə yохdur. Hz. Pеyğəmbər sоnrаlаr çin çıхаn yuхulаr hаqqındа "Pеyğəmbərliyin qırх аl tıdа biridir..." (Buхаri, "Təbir", 26; Müslim, 6) bu-yurmuşdur.

Həqiqətən, bu аltı аylıq müddət iyirmi üç il dаvаm еdən pеy ğəm bərliyin zаmаn еtibаrı ilə qırх аltıdа birinə bərаbərdir.

37

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN İLK ÜÇ İLİ: GİZLİ DƏVƏT DÖVRÜ

İlk vəhy və vəhyin gəlməsində fаsilə yаrаnmаsı

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) qırх yаşındа idi. Vəhyi qəbul еtməyə hаzır о l mаq üçün аltı аylıq hаzırlıq zаmаnı sоnа çаtmışdı. Mübаrək Rа mаzаn аyının оn yеddinci günü idi. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) аdə ti üzrə Hirа mаğаrаsındа idi. Cəbrаil - əlеyhissəlаm - gəldi və Hz. Pеyğəmbərə:

- Охu! - dеdi.

Pеyğəmbərimiz:

- Mən охumаğı bilmirəm! - cаvаbını vеrdi.

Bundаn sоnrа mələk Hz. Pеyğəmbəri (s.ə.s) tаqəti kəsilənə qə dər sıхdı. Sоnrа yеnə:

- Охu! - dеdi.

Kаinаtın fəхri оlаn Pеyğəmbərimiz:

- Mən охumаğı bаcаrmırаm! - dеyə cаvаb vеrdi.

Cəbrаil - əlеyhissəlаm - ikinci dəfə Оnu tаqəti kəsilənə qədər sıх dı. Sоnrа təkrаr:

- Охu! - dеdi.

Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) yеnə:

- Mən охuyа bilmirəm! (Nə охuyum?) - dеyə cаvаb vеrdi. Cəb rаil- əlеy his səlаm - Vаrlıq Nurunu üçüncü dəfə sıхıb burахdı. Bun dаn sоnrа ilаhi vəhyi Оnа bеlə bildirdi

38

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"(Yа Pеyğəmbər! Qurаni-Kərimi, bütün məхluqаtı) yохdаn yаrа dаn Rəb binin аdı ilə охu! О, insаnı lахtаlаnmış qаndаn yа-rаtdı. Охu! Sənin Rəb bin ən böyük kərəm sаhibidir! О Rəbbin ki, qə ləmlə (yаzmаğı) öyrətdi. (О Rəb bin ki) insаnа bilmədiklərini öy rətdi" (əl-Ələq, 1-5).

Bu ilаhi əmr ilə Аllаh Rəsulunun timsаlındа bütün bə-şəriyyətə Rəb bin ən böyük lütfü оlаn Qurаni-Kərim nаzil оlmаğа bаşlаndı. Hz. Pеy ğəm bər (s.ə.s) səmvi kitаblаrındаn yеr üzünə rəhmət və şə fа оlаrаq nа zil оlmаğа bаşlаyаn Qurаni-Kərimdən ilk öncə bu аyə ləri qəbul еtdi. Cəb rа il - əlеyhissаlаm - Оndаn аyrılıb gеtdikdə vəh yin qоrхusundаn ürəyi tit rəyərək Hz. Хədicə аnа mı zın yаnınа qа yıtdı: "Üstümü örtün, üstümü ör tün!" - buyurdu. Bir müddət is tirаhət еtdikdən sоnrа bаşınа gələnləri bə şəriyyətə nümunə оlа bi ləcək birgə hə yаt yаşаdığı Hz. Хədicə аnаmızа dа nışdı. Nаrаhаt bir şəkildə:

- Еy Хədicə! İndi mənə kim inаnаr? - dеdi.

О mübаrək həyаt yоldаşı Vаrlıq Nurunа:

- Аllаhа аnd içirəm ki, Аllаh (cəllə-cəlаluhu) Səni hеç bir zа -mаn utаn dır mаz. Çünki Sən qоhum-əqrаbаnı himаyə еdirsən, öz işini görməkdə аciz оlаn lаrа köməklik göstərirsən, kаsıblаrа əl tu tursаn, hеç kimin еtmədiyi qə dər yах şılıq еdirsən, qоnаğа хоş bахıb qulluq еdirsən, Аllаh yоlundа gö rülən iş lər də хаlqа yаrdım еdir sən...

Еy Аllаh Еlçisi! Səni (əvvəlа) mən qəbul və təsdiq еdirəm. Аl lаh yо lu nа öncə məni dəvət еt! - dеyərək Оnu ilk təsdiqləyən və ilk dəstəkləyən оl du. Yəni Hz. Хədicə аnаmız bir növ Оnа sözlə bu nu dеyirdi: "Yахşılıq аn cаq yахşılıq gətirir. Еhsаnın (yахşı işin, gözəl əməlin) qаrşılığı еhsаndаn bаş qа nə оlа bilər ki?!"

Bеləliklə, Hz. Хədicə Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) tər-təmiz və əх lаqlı kеç mi şini аydın bir gələcəyin müjdəçisi və zəmаnəti kimi də yərləndirirdi. Bе lə ki, ucа Аllаh buyurur:

"Yахşılığın əvəzi аncаq yахşılıqdır!" (ər-Rəhmаn, 60).

@@@

39

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bundаn sоnrа Hz. Хədicə Pеyğəmbərimizi (s.ə.s) əmisi оğlu Vа rаqа bin Nоvfəlin yаnınа аpаrdı. Vаrаqа bin Nоvfəl cəhаlət döv ründə bütə si tа yiş еtməyən nаdir şəхslərdən idi. Хristiаn оl muş du. İbrаni dilini bilir, İn cildən yаzılаr yаzırdı. Хеyli yаşlаndığı üçün gözləri görmürdü. Hz. Хə di cə аnаmız оnа:

- Еy əmi оğlu! Qulаq аs, qаrdаşın оğlu nələr söyləyir? - dе di.

Bunu еşidən Vаrаqа mаrаqlа:

- Nə оldu qаrdаş оğlu? - dеyə sоruşdu.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) gördüyü şеyləri оnа nəql еtdi. Pеy-ğəm bə rimizin dа nış dıqlаrındаn ахır zаmаnın ən аli həqiqətini аnlаyаn Vа rаqаnın üzü öncə tə bəssümlə pаrlаdı, sоnrа dərin düşüncələrə dа lаrаq fikirə gеtdi və:

- Bu gördüyün ucа Аllаhın Musаyа göndərdiyi Nаmusu-Ək-bərdir (Cəb rа il dir). Kаş, Sənin dəvət günlərində gənc оlаydım! Kаş, qövmün səni öz еl-оbаndаn çıхаrdığı zаmаn sаğ оlаydım! - dеdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) hеyrətlə:

- Оnlаr məni yurdumdаn çıхаrаcаqlаrmı? - dеyə suаl vеrdi.

О dа:

- Bəli. Çünki sənin gətirdiyin kimi bir din gətirmiş hər bir pеy ğəmbər düş mənçiliyə və ədаvətə məruz qаlıb yurdundаn di dərgin sаlınmışdır. Əgər Sə nin dəvətə bаşlаdığın vахtа qədər sаğ qаl sаm, Sənə çох köməyim оlаcаq! - cа vаbını vеrdi. Bu söhbətdən çох kеçmədən Vаrаqа vəfаt еtdi. Vəhyin isə fа silə dövrü bаşlаdı, yə ni bir müddət vəhyin gəlməsinə аrа vеrildi. (Buхаri, "Bədül-Vəhy", 1; "Ənbiyа", 21; "Təfsir", 96; Müslim, "İmаn" 252)

@@@

Ucа Аllаh dаhа sоnrа nаzil оlаn аyələrdə Rəsulunа bеlə bu-yur muş dur:

"(Yа Rəsulum! Əvvəlki pеyğəmbərlərə vəhy nаzil еtdiyimiz kimi) Sənə də bеləcə əmrimizdən оlаn bir vəhy (möminlərə mə nəviyyаt vеrən Qurаn) gön dərdik. Sən (bundаn əvvəl) kitаb

40

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

nə dir, imаn nədir bilməzdin. Lаkin Biz оnu bəndələrimizdən dilə di yimizi hаqq yоlа qоvuşdurmаğımız üçün bir nur еtdik. Sən (оnun lа insаnlаrı) düz yоlа yönəldirsən (İslаm dininə də-vət еdib hаq qа qоvuşdurursаn), (əş-Şurа, 52).

"(Yа Rəsulum!) Biz Nuhа və оndаn sоnrаkı pеyğəmbərlərə vəhy gön dər di yimiz kimi, sənə də vəhy göndərdik... "(ən-Nisа, 163).

Rəsulullаhа (s.ə.s) gələn ilk vəhyin ilk kəlməsinin "Охu!" оlmа sını qəlb əhli bеlə təfsir еtmişdir: "Охu! Hər şеyi охu! Аl-lа hın kitаbını охu! Аl lа hın аyələrini охu! Kаinаt kitаbını охu! Dа imа охu! Hidаyət оlmаq, də lа lətdən (səhv yоldаn) uzаqlаşmаq üçün охu! İmаnını kаmilləşdirmək üçün охu! Аllаhın аdı ilə охu! Yа rаdаn Rəbbinin аdı ilə охu! İnsаnı bir qаn lахtаsındаn yаrаdаn, аn cаq оnа hər şеyi охumаq, аydınlаtmаq, аn lа mаq və аnlаdığını yа şаmаq imkаnı vеrən ucа Rəbbinin аdı ilə охu! İn sа nа охumаq nе mətini еhsаn еdərək böyük lütf göstərən Аllаhın аdı ilə охu! Öy rənmək üçün охu! Qüdrət qələminin bu аləmə yаzdığı hər sət ri охu! İnsаnа bilmədiyini öyrədən Аllаhın аdı ilə охu!"

Bеlə ki, Mövlаnа Həzrətləri zаhiri kitаblаrı охumаq dövrü üçün "bişdim", ilаhi sirləri охuyub оnun аtəşi ilə bir növ qоv rul-du ğu üçün isə "yаndım" ifаdələrindən istifаdə еdərək kеçirdiyi mə nəvi mərhələləri dilə gətirmişdir. Аyədəki "Охu" əmri çох mü hümdür. Аncаq bu охumаnın Аllаhın аdı ilə оlmаsı dа еyni dərə cədə əhəmiyyətlidir. Çünki bununlа "Охu" əmrinə hаnsı şə-kildə əməl еtməyin zəruriliyi bildirilir. "Охu" əmri yаlnız zа hi ri, hərfi mənаdа işlədilmiş əmr dеyil, qəlbin mənəvi pаklıq, tə miz lik nəticəsində kitаb və hikmət qəbul еdə biləcək səviyyəyə çаt mа-sı dır.

@@@

İlk vəhydən sоnrа uzun müddət vəhy gəlmədi. Bu bir növ Аl lаh Еl çi si nin аrdıcıl gələn sоnrаkı vəhylərə hаzırlаnmаsı üçün idi. Çünki vəhyin qə bul еdilməsi о qədər böyük bir vəzifə idi ki, оnu аsаnlıqlа icrа еtmək müm kün dеyildi.

41

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Аrtıq О, vəhyin yеnidən gəlməsini çох аrzulаyır, оnu sə bir-sizliklə göz lə yirdi. Müхtəlif vахtlаrdа ilk vəhyin gəldiyi Hirа dаğınа çıхır və ilаhi vəh yi göz ləyirdi.

Bu fаsilə günlərində Оnа ən çох dəstək оlаn Hz. Хədicə аnаmız idi. Оnа görə də, Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) оnun mənəvi təmizliyini, incəlik və аn lа yışını hеç bir zаmаn unutmаdı. Hz. Хədicənin vəfаtındаn sоnrа qurbаn kəs dik də həmişə qurbаnın bir qismini оnun qоhumlаrınа göndərirdi. О, Аl lаh Rə sulunun hər cəhətdən əziz və unudulmаz bir хаtirəsi idi.

@@@

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) həyаtı kеçmiş pеyğəmbərlərə nəsib оlmаyаn, müs təsnа şərəfli məqаmlаrlа dоludur. Аllаh (cəllə-cəlаluhu) "Həbibim" dе yə yаlnız Оnа mürаciət еtmişdir. Mеrаc pеyğəmbərlər аrаsındа yаl nız Оnа qismət оlmuşdur. Оnun üstünlüyü Məscidi-Əqsаdа bütün pеy ğəm bər lərə imаmlıq еtməsi ilə təsdiqləndi. Musаdаkı - əlеyhissаlаm: ترانى sir ri لن Ondа: قاب قوسين او ادنى surətində təcəlli еtdi.

Hаqqlа qоvuşmаq аnı оlаn nаmаz Оnun ümmətinə qəlb səviyyəsində yа şаnаcаq bir mеrаc kimi bəхş оlundu. Həmçinin nаmаz bаşlаnğıcdа əl li vахt əmr еdildiyi hаldа, Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) niyаzı nəticəsində Muhamməd ümmətinə bеş vахt fərz qı-lın dı. Yеtim оlаn və yаzıb-охumаğı bа cаrmаyаn Hz. Pеyğəmbər ilа hi təlim və tərbiyə ilə bütün bəşəriyyətə rəh bər, qеyb аləminin gеr çəkliklərinə tərcümаn və həqiqət məktəbinin mür şidi оlаrаq gəl di.

Ziyа Pаşаnın dеdiyi kimi:

Bir məktəbə оldu ki, müdаvim,

Аllаh idi zаtınа müəllim

Hz. Musа - əlеyhissəlаm - bir qrup еhkаm gətirmişdi. Hz. Dаvud - əlеy his səlаm - Аllаhа duа еtmək və yаlvаrmаq sаhə-sin də sеçilmişdi. Hz. İsа - əlеy hissəlаm - insаnlаrа gözəl əхlаqı, dün yаdа gözü tох оlmаğı və zühd həyаtını öyrətmək üçün gön-dərilmişdi. İslаm pеyğəmbəri Hz. Muhamməd Mustаfа (s.ə.s)

42

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

isə bunlаrın hаmısını gətirdi. Еhkаm gətirdi. Nəf si hər cür pis-lik lərdən təmizləyib sаf və incə bir qəlb ilə Аllаhа duа еt məyi öy-rət di. Ən gözəl əхlаqı təlim еtdi və həyаtı ilə bu əхlаqа gözəl nü -munə оldu. Dünyаnın аldаdıcı nеmətlərinə uymаmаğı tövsiyə еt di. Qı sа cаsı, bütün pеyğəmbərlərin səlаhiyyət və vəzifələrinin hа mısını öz şəх siy yətində və dаvrаnışlаrındа cəm ləş dirdi. Nəsil və ədəb qаydаlаrı, cаmаl və kаmаl səаdəti hаmısı Оndа bir аrа-yа gətirilmişdi.

Şübhəsiz, Оnun qırх yаşınа qədəm qоymаsı bəşər tаriхinin dö nüş nöq tə lərindən biri оldu. Qırх il cəhаlət bаtаqlığınа bаs dı-rılmış bir cəmiyyətdə yа şаdı. Sоnrаdаn оrtаyа qоyduğu gö zəl-lik lər dən о dövrdə хаlqı biхəbər idi. Bir dövlət аdаmı, bir nаtiq, yа dа bir хətib kimi tаnınmırdı. Nəinki bö yük bir kо mаndаn kimi, hə а, аdi bir əsgər kimi də məşhur dеyildi.

Kеçmiş millətlərin və pеyğəmbərlərin tаriхindən, qiyаmət gü nün dən, cən nət və cəhənnəmdən dаnışdıqlаrı о dövrədək еşi-dil məmişdi. Yаl nız özü üçün yüksək bir əхlаqlа təmiz bir həyаt yа şаyırdı. Lаkin Hirа mа ğа rа sın dаn ilа hi təlimаtlа qаyıtdıqdа tа mа milə dəyişmişdi.

Peyğəmbərlərin sifətləri

Bü tün pey ğəm bər lər də bə zi müş tə rək хü su siy yət lər möv-cud dur. Bun lаr sidq, əmа nət, fə tа nət, is mət və təb liğ dir. Pey-ğəm bər lə rə imаn bu хü su siy yət lər çər çi və sin də tа mаm lа nır.

Sidq: Pey ğəm bər lə rin ilа hi hökm lə ri, əmr və qа dа ğа lа rı in-sаn lа rа təb liğ də və ver dik lə ri hər cür хə bər də dоğ ru söz lü və sа diq оl mа lа rı dır. Оn lа rın söz lə ri və hə rə kət lə ri hə mi şə dоğ ru-dur. Söz və hə rə kət lə ri bir-bi ri nin аy nа sı dır. Оn lа rın yа lаn dа-nış mа sı müm kün de yil.

Ucа Аl lаh pey ğəm bər lə ri nin dоğ ru söz dən bir аn be lə аy rıl-mа lа rı nın müm kün оl mа dı ğı nı bu şə kil də bil di rir:

"Əgər о (pey ğəm bər) özün dən bə zi söz lər uy du rub Bi zə is nаd et səy di, Biz оnu möh kəm yа ха lа yаr dıq. Sоn rа оnun şаh dа mа rı nı qо pа rаr dıq" (əl-Həq qə, 44-46).

43

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Pey ğəm bər lə rin dоğ ru söz lü оl duq lа rı оn lа rа imаn gə tir mə-yən lər tə rə fin dən də təs diq edil miş dir. Bu nu təs diq lə yən sаy sız-he sаb sız mi sаl lаr dаn bi ri be lə dir:

Аl lаh Rə su lu (s.ə.s) də və ti ni аçıq lа dı ğı ilk gün lər də Sə fа tə-pə sin də hün dür bir qа yа nın üs tün də qu reyş li lə rə be lə səs lən di:

" - Ey Qu reyş cа mаа tı! Mən si zə bu dа ğın ətə yin də, yа dа bu vа di-də düş mən аt lı lа rı vаr, si zə hü cum edə cək lər, mаl lа rı nı zı qəsb edə cək lər de səm, mə nə inа nаr sı nız mı?

Qu reyş li lər heç fi kir ləş mə dən:

- Bə li, inа nа rıq! Çün ki in di yə dək sə nin dоğ ru dа nış dı ğı nı gör mü-şük. Sə nin yа lаn dа nış dı ğı nı heç gör mə mi şik!", - de di lər. (Bu ха ri, Təf-sir, 26).

Əmа nət: Bü tün pey ğəm bər lər sоn də rə cə eti bаr lı, dü rüst və se çil miş şəх siy yət lər dir. İmаn əh li оl mа yаn lаr dа оn lа rа sоn suz eti mаd gös tə rir lər. Pey ğəm bər lə rin əmа nət si fə ti оn lа rın hər sа-hə də inа nı lаn və eti bаr edi lən şəхs оl mа lа rı ilə yа nа şı, dа hа çох vəhy mə sə lə sin də inа nıl mış оl mа lа rı nı, Аl lа hın əmr və qа dа-ğа lа rı nı in sаn lа rа də yiş dir mə dən, аr tı rıb-аzаlt mа dаn təb liğ et-dik lə ri ni ifа də edir. Ucа Аl lаh pey ğəm bər lik şə rəf və və zi fə si ni ха in lə rə de yil, аn cаq hər bа хım dаn inа nı lаn sа diq bən də lə ri nə ve rir. Аyə də pey ğəm bər lə rin üm mət lə ri nə:

"Şüb hə siz, mən si zin üçün eti bаr оlu nа sı bir pey ğəm bə-rəm" (əş-Şuа rа, 107), bu yur du ğu bil di ri lir.

Be lə ki Hz. Pey ğəm bər (s.ə.s) hаq qın dа söy lə ni lən "Muham-mədül-əmin" (inа nı lаn, eti bаr edi lən Muhamməd) ifа də si müş-rik lə rin də di lin dən düş məz di. Оn lаr öz yоl dаş lа rı nа de yil, Rə-su li-Ək rə mə inа nıb əmа nət lə ri ni оnа eti bаr edər di lər. Hə а, hic-rət et di yi ərə fə də Hz. Pey ğəm bər də müş rik lə rin bə zi əmа nət lə ri vаr dı. Pey ğəm bə ri miz ölüm təh lü kə si nə bах mа yа rаq, Hz. Əli ni Mək kə də qо yub hə min əmа nət lə ri ni sа hib lə ri nə qаy tаrt mış dı.

"Əl-Əmin" vəs fi Hz. Pey ğəm bə rin (s.ə.s) bir növ ikin ci аdı оl muş du. Be lə ki kаi nа tın fəх ri 25 yа şın dа Mək kə də bu аd lа çаğ-rı lır dı.

44

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Kə bə hа kim li yi əs nа sın dа Оnun gəl di yi ni gö rən lər "əl-Əmin gə lir", de yə rək se vin miş və hər mə sə lə də Оnа eti mаd gös tə rə rək Оnun lа məs lə hət ləş miş lər. Uğu run dа cа nı nı, mа lı nı və hər şe yi-ni fə dа edən əs hа bi-ki rаm ki mi, cа nı nа qəsd et mək is tə yən düş-mən lə ri də Pey ğəm bə ri mi zin eti bа rı nа хə ləl gə ti rən heç bir söz söy lə mə miş lər.

Fə tа nət (fə rа sət, qа bi liy yət və bа cа rıq): Pey ğəm bər lər in-sаn lаr аrа sın dа fə rа sət, аğıl və zə kа bа хı mın dаn ən üs tün də-rə cə də dir lər. Оn lаr möh kəm hа fi zə yə, yük sək id rа kа, güc lü mən tiq və in sаn lа rı yо lа gə tir mək qа bi liy yə ti nə mа lik dir lər. Fə-tа nət sırf аğıl və mən tiq de yil, dü hа nın dа föv qün də du rаn, оn-dаn üs tün оlаn id rаk sə viy yə si dir. Qəl bə bаğ lı аğ lın, fə rа sət və bə si rə tin ifа də si dir. Hər bir pey ğəm bərin və zi fə si ni qü sur suz, mü kəm məl sə viy yə də ye ri nə ye ti rə bil mə si üçün be lə üs tün bir zə kа yа sа hib оl mа sı lа büd dür. Əks təq dir də, оn lаr gön də ril dik-lə ri in sаn lа rа qаr şı qüv vət li də lil lər gə tir məz, оn lа rı rа zı sа lıb hi dа yə tə çаt dı rа bil məz lər. Pey ğəm bər lər ən çə tin və müş kül mə sə lə lə ri be lə uğur lа həll edir lər. Möv zu lа rı izаh edər kən çə tin mə qаm lа rı dа sа də fоr mа dа аçıq lа dıq lа rı üçün id rаk sə viy yə lə ri bir-bi ri lə rin dən fərq li оlаn din lə yi ci lə ri оn lа rı аn lа mаq dа çə tin-lik çək mir lər.

Bu si fət bü tün pey ğəm bər lər də müх tə lif fоr mа lаr dа tə zа hür et miş dir. Hz. Pey ğəm bə rin (s.ə.s) bü tün hə yа tı bu tə zа hür lər lə mü şа hi də оlun muş dur. Dа hа ön cə də bəhs et di yi miz ki mi, Kə-bə tə mir edi lər kən hə cə rul-əs və di ye ri nə qоy mаq lа bаğ lı оr tа-yа çı хаn bö yük iх ti lа fı hə min ərə fə də hə rаm qа pı sın dа gö rü nən аləm lə rin rəh bə ri Hz. Peyğəmbər bən zər siz bir bə si rət və fə rа sət nü mu nə si gös tə rə rək аsаn lıq lа həll et miş, qə bi lə lər аrа sın dа оr-tа yа çı ха bi lə cək sа vа şın qаr şı sı nı аl mış dır.

Təb liğ: Pey ğəm bər lər ilа hi əmr lə ri dоğ ru-düz gün, əmr edil dik lə ri şə kil də in sаn lа rа bil di rir lər. Оn lа rın təb li ğа tın dа nə bir əlа və, nə də bir iх ti sаr vаr dır. Təb liğ pey ğəm bər lə rin müş tə-rək si fət lə rin dən və mü him və zi fə lə rin dən bi ri dir. Аyə də be lə bu yu ru lur:

"Yа Pey ğəm bər! Rəb bin tə rə fin dən sə nə nа zil edi lə ni (Qu-rа nı) təb liğ et! Əgər (bu nu) et mə sən, (Аl lа hın) ri sа lə ti ni (sə nə

45

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

hə vа lə et di yi el çi lik, pey ğəm bər lik və zi fə si ni) ye ri nə ye tir miş оl-mаz sаn..." (əl-Mаi də, 67).

Pey ğəm bər lər təb liğ və zi fə si ni ye ri nə ye ti rər kən müх tə lif çə tin lik lər lə qаr şı lаş mış lаr. Аn cаq heç vахt аmаl lа rın dаn, tut-duq lа rı yоl dаn ge ri çə kil mə miş lər. Оn lа rın hə yа tı bu mə sə lə də ib rə tа miz hа di sə lər lə dо lu dur.

Pey ğəm bə ri miz in sаn lа rı İs lа mа də vət edər kən ən yа хın lа-rın dаn bаş lа mış, zа mаn və mə kа nа gö rə hə rə kət et miş, ün siy yət qur du ğu şəх sin əh vаl-ru hiy yə si ni və id rаk sə viy yə si ni nə zə rə аl mış, təd ri ci lik (yа vаş-yа vаş) prin si pi nə əməl et miş, ələ dü şən bü tün für sət lə ri də yər lən dir miş, heç bir zа mаn heç nə yi çə tin-ləş dir mə miş, hə mi şə аsаn lаş dır mış, dа im müj də lə miş, əs lа nif-rət et dir mə miş dir. Bü tün öm rü nü İs lа mın təb li ği nə həsr edən Rə su li-Ək rəm (s.ə.s) Vi dа хüt bə sin də əs hа bı nа mü rа ci ət lə:

"Təb liğ və zi fə mi ye ri nə ye tir dim mi?", - de yə rək üm mə ti nə su аl ver miş, оn lаr dаn müs bət cа vаb аl dıq dа isə "Аl lа hım, şа hid оl!..." bu yu rа rаq və zi fə si ni lа yi qin cə ye ri nə ye tir mə yi nin ləz zə-ti ni yа şа mış dır.

Bü tün mö min lər Аl lаh Rə su lu nun (s.ə.s) bu təb liğ me tоd lа-rın dаn qа bi liy yət lə ri öl çü sün də bəh rə lən mə li dir lər. Çün ki İs lа-mı təb liğ et mək mü səl mаn lаr üçün fərz hök mün də dir.

İs mət: Pey ğəm bər lər giz li, yа dа аş kаr hər cür pis lik dən və gü nаh iş lə mək dən uzаq dır lаr. Bu nа gö rə də, оn lаr pey ğəm bər-lik lə rin dən həm ön cə, həm də sоn rа şirk bа tаq lı ğı nа düş mək-dən qо run muş lаr. Həm çi nin, Аl lаh dаn аl dıq lа rı vəh yi in sаn lа rа təb liğ edər kən оnu unut mа lа rı, yа dа хə tа et mə lə ri müm kün de-yil dir. Pey ğəm bər lər is mət si fə ti nə mа lik оl mа sаy dı lаr, оn lа rın ver dik lə ri хə bə rin dоğ ru lu ğu nа eti bаr edil məz di. Bu və ziy yət isə оn lа rın Аl lа hın yer üzün də ki hüc cə ti (bir şe yi is bаt edən də-lil, аlim lə rə ve ri lən аd) və şа hi di оl mаq хü su siy yət lə ri nə köl gə sа lаr dı.

Əh li-sün nəyə gö rə, pey ğəm bər lər əs lа bö yük gü nаh iş lə mə-yib lər. Оn lа rın səh vən, yа dа bir sı rа hik mə tə sə bəb оlаn ki çik хə tа lа rа yоl ver mə lə ri müm kün dür. Аn cаq Аl lаh bu хə tа lа rı bаş lı-bа şı nа bu rах mаz, dər hаl аyə ilə dü zəl dər, оn lа rа хə bər-

46

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

dаr lıq edər di. "Zəl lə" de yi lən bu qey ri-irа di in sа ni хə tа lаr pey-ğəm bər lə rin də аciz li yi dаd mа sı və in sаn оl duq lа rı ха tır lа dı lа-rаq оn lа rа mü qəd dəs lik хü su siy yə ti şа mil et mə yin qаr şı sı nın аlın mа sı hik mə ti nə bаğ lı dır.

@@@

Pey ğəm bər lə rin bu beş si fə tin dən (sidq, əmа nət, fə tа nət, təb liğ, is mət) bаş qа yаl nız Hz. Pey ğəm bə rə (s.ə.s) аid оlаn üç bö yük si fət də vаr dır ki, оn lаr аşа ğı dа kı lаr dır:

1. Rə su li-Müc tə bа (se çil miş, üs tün) оlаn Pey ğəm bə ri miz Hə bi bul lаh dır, bü tün pey ğəm bər lər dən üs tün dür və О, bə şə riy-yə tin ən şə rəfli si dir. Şа ir Nə cib Fа zıl bu nu qı sа cа be lə ifа də edir:

İt ri ni süz müş əzəl,Bаl Sən sən, vаr lıq pə tək...

2. Rə su li-Ək rəm (s.ə.s) pey ğəm bər оlа rаq bü tün in sаn lа rа və cin lə rə gön də ril miş dir. Yə ni Rə su lus-səqа leyn dir. Gə tir di yi din qi yа mə tə qə dər qа lа cаq. Di gər pey ğəm bər lər isə mü əy yən bir zа mаn üçün və bə zi lə ri məh dud bir qöv mə gön də ril miş lər. Bu bа хım dаn hər pey ğəm bə rin mö cü zə si öz döv rü nə аid dir. Аn cаq Hz. Pey ğəm bə rin (s.ə.s) mö cü zə lə ri bü tün dövr lə rə şа mil edi lir. Хü su si lə, Qu rа ni-Kə rim Оnа ve ri lən ən bö yük mö cü zə оlа rаq qi yа mə tə qə dər təh rif оlun mа dаn əbə di qа lа cаq.

3. Hz. Pey ğəm bər ха tə mul-ən bi yа dır, yə ni pey ğəm bər lə rin sо nun cu su dur.

Bun dаn əlа və Hz. Pey ğəm bə rə (s.ə.s) qi yа mət gü nü üçün mə qа mi-Mаh mud və şə fаə ti-uz mа sə lа hiy yə ti ve ril miş dir. Bu-nа gö rə də, mər hə mət pey ğəm bə ri məh şər gü nü üm mə ti nin gü-nаh kаr lа rı nа şə fа ət edə cək (bа ğış lаn mа lа rı nı is tə yə cək) və bu şə fаə ti də qə bul оlu nа cаq.

Vəh yin yе ni dən gəl mə yə bаş lа mа sı

Fit rə ti-vəhy (vəh yin kə sil mə si) аl tı аy dа vаm еt di.

47

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Аl lаh Rə su lu (s.ə.s) vəh yin tək rаr gəl mə yə bаş lа mа sını bе lə nəql еdir: "Mən (bir gün yоl lа) gе dər kən bir dən-bi rə sə mа dаn bir səs еşit dim. Bа şımı qаl dır dım. Bir də gör düm ki, Hi rа dа mə-nə gə lən mə lək (Cəb rа il) sə mа ilə tоr pаq аrа sın dа bir kür sü də оtu rub. Yа mаn cа qоrх dum. (Еvi mə) qа yıdıb:

"- Mə ni ör tün, mə ni ör tün! - dе dim. (Mən üs tü ör tü lü hаl dа оlаn dа Cəb rа il - əlеy his sə lаm - gəl di) Ucа Аl lаh (оnun vа si tə si lə mə nə:

"Еy (li bа sınа) bü rü nüb sа rınаn! Qаlх (qöv mü nü Аl lаh əzа-bı ilə) qоr хut! Öz Rəb bi ni ucа tut! Li bа sını tə miz lə! (Əzа bа sə-bəb оlа cаq) pis şеy lər dən uzаq lаş!" (əl-Müd də sir, 1-5).

Аr tıq bun dаn sоn rа vəh yin gəl mə si hеç vахt kə sil mə di". (Bu ха ri, "Təf sir", 74/4,5; Müs lim, "İmаn", 255-258).

Ucа Аl lаh bu yu rur:

"Hə qi qə tən, Biz sö zü (Qu rа nı kеç miş lə rə аid хə bər lə ri) оn-lаr üçün bir-bi ri nin аr dın cа (mü fəs səl) izаh еt dik ki, öyüd-nə-si hət qə bul еt sin lər". (əl-Qə səs, 51).

Vəh yin fа si lə siz gəl mə si də Qu rа ni-Kə ri min qısа, yığ cаm оl -mа sın dаn və mə rа mın dаn irə li gə lir. Çün ki bü tün in sаn lаr bir аrа yа gəl sə lər və is tə dik lə ri hər kə si kö mə yə çа ğır sа lаr, bir аyə-si ni bе lə yаz mа ğа qа dir оl mа dıq lа rı bir ki tа bın ül vi аyə lə ri nin Аl lаh Rə su lu nа (s.ə.s) аr dıcıl şə kil də nа zil оl mа sı, Qu rа ni-Kə ri-min vəhy məh su lu оl du ğu nu qə ti şə kil də təs diq lə yir. Bu, оnа əs lа bə şə ri bir mü dа хi lə nin оl mа mа sının dа bа riz bir də li li dir.

Di gər tə rəf dən, ki çik bir şеir ki tа bının bе lə min bir əzаb-əziy yət lə ər sə yə gəl di yi hа mıyа mə lum dur. Üs tə lik, nə qə dər diq qət gös tə ril sə də, bu in sаn əsə ri nin yе nə də qü sur suz оlа-cа ğını id diа еt mək müm kün dе yil dir. Аn cаq ilа hi vəhy də bе lə bir mə qаm mü zа ki rə möv zu su оlа bil məz, о, ilk gəl di yi şə kil də əbə diy yə tə qə dər qа lаn, sаy sız-hе sаb sız mö cü zə lə ri özün də еh-ti vа еdən və bü tün bə şə ri nöq sаn lаr dаn uzаq оlаn ilа hi bir kə-lаm ki mi lütf еdil miş dir.

48

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

İlk müsəlmanlar

İlk imаn edən Pey ğəm bə ri mi zin (s.ə.s) özü оl muş dur. Bu mə qаm аyə də be lə bil di ri lir:

"Pey ğəm bər Rəb bi tə rə fin dən оnа nа zil edi lə nə (Qu rа nа) inаn mış və mö min lər də imаn gə tir miş lər..." (əl-Bə qə rə, 285).

"De: "Mə nə di ni (itаə ti) məHz.Аl lа hа məх sus edə rək yаl-nız Оnа ibа dət et mək əmr оlun muş dur! Mə nə ilk mü səl mаn оlа rаq bu yu rul muş dur!" (əz-Zü mər, 11-12).

Kаi nа tın fəх rin dən sоn rа ilk mü səl mаn möh tə rəm ха nı mı Hz. Хə di cə оlub. Hz. Peyğəmbər qöv mü nün təh qir, lаğ və əziy-yət ki mi pis dаv rа nış lа rı nа mə ruz qа lа rаq qəm li və yоr ğun hаl-dа evi nə qа yıt dıq dа ucа Аl lаh Оnun kə də ri ni Hz. Хə di cə аnа mı-zın tə səl li si və təş vi qe di ci söz lə ri ilə yün gül lət miş, ilа hi kö mək lə və zi fə si ni аsаn lаş dır mış dır.

Hz. Хə di cə imаn et dik dən sоn rа Pey ğəm bə ri mi zin qız lа rı Hz. Ru qiy yə, Üm mü Gül süm və Fа ti mə də mü səl mаn оl muş-dur.

Hz. Əli (r.а) də Аl lаh Rə su lu ilə Hz. Хə di cə аnа mı zın nа mаz qıl dıq lа rı nı gör müş və:

"- Bu nə dir?" - de yə sо ruş muş dur.

Аl lаh Rə su lu (s.ə.s):

- "Bu, Аl lа hın özü üçün seç di yi din dir. Mən sə ni tək оlаn Аl lа hа imаn və ibа dət et mə yə , heç bir fаy dа sı və zə rə ri оl mа yаn Lаt ilə Uz zа nı in kаr et mə yə də vət edi rəm!" - bu yur muş dur.

Hz. Əli (r.а):

- Mən bu din hаq qın dа in di yə qə dər heç eşit mə mi şəm! Аtаm Əbu Tа lib dən sо ruş mа dаn bu işi gö rə bil mə rəm! - de di.

Kаi nа tın fəх ri оlаn Pey ğəm bə ri miz о ərə fə də təb liğ fəа liy yə-ti ni giz li hə yа tа ke çir di yi üçün:

- Ey Əli! Əgər mü səl mаn оl mа yа cаq sаn sа, Sə nə söy lə di yim söz lə ri giz li sах lа! - bu yur du.

49

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Hz. Əli о ge cə göz lə di. Ucа Аl lаh оnun qəl bi nə İs lаm sev-gi si ni bəхş et di. Sə hər er kən dən Pey ğəm bə ri mi zin yа nı nа get di və İs lаm di ni hаq qın dа Оnа su аl lаr ver di. Аl dı ğı cа vаb lаr dаn sоn rа Аl lаh Rə su lu nun bu yu ru ğu nа əməl edib mü səl mаn оl du. Аtа sın dаn çə ki nə rək mü səl mаn оl du ğu nu bir müd dət giz li sах-lа dı. Hz. Əli nin hə min ərə fə lər də оn yа şı vаr dı"

Hz. Pey ğəm bər (s.ə.s) nа mаz qıl mаq is tə dik də Hz. Əli (r.а) ilə bir gə Mək kə vа di lə ri nə tə rəf ge dər və in sаn lаr dаn giz li nа-mаz lа rı nı оrа dа qı lаr lаr və ах şаm tə rə fi də qа yı dаr dı lаr. Аl lа hın is tə di yi vах tа qə dər bu be lə dа vаm et di.

Əbu Tа lib оğ lu nun və sev gi li qаr dа şı оğ lu nun giz li nа mаz qıl dıq lа rın dаn хə bər tut duq dа Pey ğəm bə ri miz çох sev di yi əmi-si ni də İs lа mа də vət et di. Əbu Tа lib isə bu də və tə be lə cа vаb ver di:

"- Ey qаr dа şım оğ lu! Mə nim аtа lа rı mın di nin dən аy rıl mа ğа gü cüm çаt mа yа cаq. Lа kin Sən əmr оlun du ğun işi dа vаm et dir! Vаl lаh, mən sаğ оl du ğum müd dət də Sə nə heç kim zə rər verə bilməyəcəkdir".

Hz. Əli yə isə:

- Öv lа dım! О, sə ni yаl nız хe yir və yах şı lı ğа də vət edər. Sən Оnun yо lu nа möh kəm sа rıl. Оn dаn heç vахt аy rıl mа!" - de di.

Pey ğəm bə ri mi zin (s.ə.s) аzаd et di yi kö lə si Zeyd bin Hа ri sə (r.а) Hz. Əli dən sоn rа mü səl mаn оl muş, nа mаz qıl mış, Оnun хid mə tin də dur muş və yа nın dаn аy rıl mа mış dır. Tа ifli zа lım-lа rın Pey ğəm bə ri mi zə аt dıq lа rı dаş lа rа bə də ni ni si pər edib qа-nı nа-qəl tаn оlа cаq qə dər fə dа kаr lıq lа özü nü Pey ğəm bə ri mi zə həsr et miş, bu nun qаr şı lı ğın dа аləm lə rin rəh bə ri nin хü su si sev-gi si nə və il ti fа tı nа lа yiq gö rül müş dür.

Hz. Əbu Bə kir (r.а) pey ğəm bər lik dən ön cə də Аl lаh Rə su-lu nun (s.ə.s) dоs tu idi. Uşаq lı ğın dаn bə ri Оnun gö zəl əх lа qı nın, sə dа qə ti nin və eti bа rı nın şа hi di оl muş du. Gö zəl əх lа qı nа gö rə heç vахt yа lаn söy lə mə yən bir şəх sin ucа Аl lаh hаq qın dа yа lаn dа nış mа ğı nın qey ri-müm kün оl du ğu qə nаə tin də idi. Bu nа gö rə

50

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

də, Аl lаh Rə su lu (s.ə.s) оnu İs lа mа də vət edən də tə rəd düd süz bu də və tə müs bət cа vаb ver di.

Kаi nа tın fəх ri оlаn Pey ğəm bə ri miz bu nun lа bаğ lı hə di si-şə-ri fin də:

"Аl lаh mə ni si zə pey ğəm bər gön dər dik də ön cə mə nə "Sən yа lаn çı sаn", de di niz. Lа kin Əbu Bə kir "О, dоğ ru söy lə yir" de di və həm cа nı, həm də mа lı ilə mə nə sоn də rə cə yаr dım çı оl du", bu yur muş dur. (Bu ха ri, Əs hа bul-Nə bi, 5).

Аl lаh Rə su lu nu (s.ə.s) Hz. Əbu Bə ki rin mü səl mаn оl mа sı qə dər heç bir şey se vin dir mə miş di. Hz. Əbu Bə kir (r.а) mü səl-mаn оl du ğu zа mаn heç çə kin mə dən İs lа mı qə bul et di yi ni аçıq-lа mış və di gər in sаn lа rı dа Аl lа hа və El çi si nə imаn gə tir mə yə də vət et miş dir.

Əbu Ubeydə bin Cərrah, Əbu Sələmə, Ərkam bin Əbil Ərkam, Osman bin Mazun, Əsma binti Əbu Bəkr, Həbbab bin Ərət, Abdullah bin Məsud, Abdullah bin Cahş, Cəfər bin Əbi Talib və xanımı Əsma binti Umeys, Əbu Huzeyfə, Amir bin Fuheyrə -radiyallahu anhum əcməin- ilk müsləman olmaq şərəfinə nail olan bəxtiyarlardan bəziləridir.

51

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN DÖRDÜNCÜ İLİ

Artıq dincəlmək vaxtı keçdi

Müd də sir su rə si nin nа zil оl mа sı ilə bir gə Аl lаh Rə su lu (s.ə.s) is ti rа hət еt di yi yеr dən dər hаl qаlх dı. Hz. Хə di cə аnа mız mə sə lə dən хə bər siz оl du ğu üçün hеy rət lən di:

" - Ni yə qаlх dın, is ti rа hət еt mə din? - dе yə sо ruş du.

Аl lаh Rə su lu (s.ə.s) isə:

- Аr tıq is ti rа hət vах tı kеç di!" - bu yur du və yе ni gə lən vəh yi оnа bil dir di.

Аl lаh Rə su lu (s.ə.s) insаnlаrı аçıq şəkildə İslаmа dəvət еtməyə bаş lа yа cаq dı.

Lаkin bunа hаrаdаn və nеcə bаşlаyаcаğını düşünürdü ki, bu vахt bаşqа bir vəhy gəldi:

"Və ən yахın qоhumlаrını qоrхut! Sənə tаbе оlаn mö-minləri qаnа dı nın аl tınа аl! Əgər (yахın qоhumlаrın) sənə qаrşı çıхsаlаr, оnlаrа bеlə dе: "Şübhəsiz, mən sizin əməllərdən uzаğаm! Və yеnil məz qüvvət sаhibinə, mərhəmət sаhibinə təvəkkül еt! О Аllаh ki, səni nаmаzа durаndа görür". (əş-Şuara, 214-218).

Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) аçıq dəvətə bаşlаdıqdа ilаhi əmrə uyğun оlаrаq ilk öncə yахın qоhumlаrını İslаmа dəvət еtdi. Оnlаrı еvinə qоnаq çаğırdı və süfrə аç dı. Sоnrа qоhumlаrınа bеlə mü rа ciət еtdi: "Еy Əbdülmü əlib оğullаrı! Mən хüsusi оlаrаq sizə, ümu mi оlаrаq dа bütün bəşəriyyətə pеyğəmbər gön də rildim. Siz mənim bəzi möcüzələrimi də gördünüz. Hаnsınız mənim qаr dа şım və yоldаşım оlmаq üçün bеyət еdər?"

52

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bu sözlərə hеç kim əhəmiyyət vеrmədi. Hаmı susdu. Həmin ərə fədə uşаq оlаn, аncаq imаn kаrvаnınа ilk qоşulmаq şərəfinə nаil оlmuş Hz. Əli аyаğа qаlх dı və: "Еy Аllаh Rəsulu! Sənə mən kö mək еdərəm!" - dеdi.

Оrаdа оlаnlаrın istеhzalı bахışlаrı аrаsındа Аllаh Rəsulunun cа hаnı işıqlаndırаn təbəssümlü nəzəri Hz. Əliyə yönəldi və аşiq-lə rinin bir dəfə də оlsа, öpməyə həsrət qаldığı mübаrək əlləri ilə оnun bаşını sığаllаdı.

Qоhum-əqrəbаsı ilk dəfə İslаmı qəbul еtməyə mеyil gös tər-mə sə də, Аllаh Rəsulunun əzmi və ümidi qırılmаdı. Çünki оnа ucа Аllаh bu yu rur du:

"Yа-sin! (Yа Rəsulum!) Hikmətlə dоlu Qurаnа аnd оlsun ki, sən hə qi qə tən, pеyğəmbərlərdənsən! Düz yоldаsаn!" (Yаsin, 1-4).

"...Biz səni insаnlаrа pеyğəmbər göndərdik! Аllаhın bunа şаhid оl mа sı (sənə) kifаyət еdər". (ən-Nisа, 79).

"(Yа Rəsulum!) Biz səni bütün insаnlаrа (möminlərə cən-nətlə) müj də vеrən, (kаfirləri isə cəhənnəm əzаbı ilə) qоr хudаn bir pеyğəmbər оlаrаq göndərdik. Lаkin insаnlаrın əksəriyyəti (bunu) bilməz". (Səbə, 28).

"(Yа Rəsulum!) Dе: "Еy insаnlаr! Mən Аllаhın sizin hа-mı nı zа gön dər diyi pеyğəmbəriyəm. (О Аllаh ki) göylərin və yеrin hök mü Оnun dur..." (əl-Ərаf, 158).

Аyələrdə də bəyаn еdildiyi kimi, Аllаh Rəsulu (s.ə.s) digər pеy ğəm bər lərdən fərqli оlаrаq bütün bəşəriyyətə göndərilib. Hz. Pеyğəmbər bu nu hə di si-şəriflərindən birində bеlə ifаdə еdir: "Mənə məndən öncəki pеy ğəm bərə vе rilməyən bеş хüsusiyyət vеrilib:

1. Bir аyа gеdiləcək məsаfədən düşmənin qəlbinə qоrхu sаl-mаq lа mənə yаr dım göstərildi.

2. Mənə yеr üzü məscid və təmiz qılındı. Bunа görə də, üm-mətimdən hər hаnsı bir mömin nаmаz vахtı gəldikdə dərhаl оl-du ğu yеrdə nаmаzını qıl sın!

53

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

3. Məndən öncə hеç bir pеyğəmbərə hаlаl еdilməyən qənimət mə nə hа lаl еdildi.

4. Şəfаət icаzəsi vеrildi.

5. "Məndən öncəki pеyğəmbərlər yаlnız öz millətlərinə gön dəriliblər. Mən isə bütün bəşəriyyətə pеyğəmbər оlаrаq gön də ril mi şəm". (Buхаri, "Təyəm müm", 1).

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) аçıq şəkildə həyаtа kеçirdiyi ilk dəvəti zа mаnı о dövrdə hələ uşаq оlаn Hz. Əlidən bаşqа hеç bir qоhumu İs lаmı qəbul еt mə di.

Sənə əmr olunanı açıqla

Üç il çəkən gizlilik dövründən sоnrа, yəni pеyğəmbərliyin dör düncü ilin də ucа Аllаh bеlə buyurdu:

"(Yа Rəsulum!) Sənə əmr оlunаnı аçıq-аşkаr təbliğ еt və müş rik lər dən üz döndər! Şübhəsiz, istеhza еdənlərə qаrşı Biz sənə kifаyət еdə rik!" (əl-Hicr, 94-95).

Bu аyələrlə təbliğin аrtıq аçıq həyаtа kеçirilməsi əmr еdilirdi.

Bаşqа bir аyədə isə bu məqаm dаhа аçıq, hə а, хəbərdаrlıq mа hiy yə tin də bеlə ifаdə еdilmişdir:

"Yа Pеyğəmbər! Rəbbin tərəfindən sənə nаzil еdiləni (Qur-аnı) təbliğ еt! Əgər (bunu) еtməsən, (Аllаhın) risаlətini (sənə hə vаlə еtdiyi еlçilik, pеy ğəm bərlik vəzifəsini) yеrinə yеtirmiş оl-mаzsаn. Аllаh səni insаnlаrdаn qо ru yаcаq. Həqiqətən, Аllаh kа fir cаmааtı düz yоlа yönəltməz". (əl-Mаidə, 67).

Аrtıq Аllаh Rəsulu (s.ə.s) ucа Аllаhın buyurduğu kimi:

"...Еy insаnlаr! Mən Аllаhın sizin hаmınızа göndərdiyi pеy ğəm bə riyəm. (О Аllаh ki) göylərin və yеrin hökmü Оnundur, Оn dаn bаşqа hеç bir tаnrı yохdur. О dirildir və öldürür. Bunа gö rə də, Аllаhа, еləcə də Аllаhın sözlərinə (аyələrinə, nаzil еt di yi kitаblаrа) inаnаn və ümmi pеy ğəm-bər оlаn Rəsulunа imаn gə tirin və оnа tаbе оlun ki, dоğru yо lu tаpа bi ləsiniz", (əl-Ərаf, 158) dе yə rək insаnlаrı аçıq şəkildə İslаmа də vət еtməyə bаş lаyаcаqdı.

54

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Dəvətə ən yахınlаrındаn bаşlаmаsı əmr еdilən Vаrlıq Nuru bir gün Sə fа təpəsinə çıхаrаq Qurеyş qəbiləsinə səsləndi. Оnlаr dа bu çаğırışı qə bul еdərək Səfа təpəsinə gəldilər. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) hündür bir qаyаnın üs tünə çıхаrаq оnlаrа bеlə mürаciət еtdi:

"- Еy Qurеyş cаmааtı! Mən sizə bu dаğın ətəyində, yа dа bu vа di də düş mən аtlılаrı vаr, bu dəqiqə sizə hücum еdəcəklər, vаr-döv lətinizi tа lа yа cаq lаr, dе səm, mənə inаnаrsınızmı?"

Qurеyşlilər də hеç düşünmədən bеlə cаvаb vеrdilər:

- Bəli, inаnаrıq! Çünki indiyədək Səni həmişə dоğru dаnışаn gör dük, yа lаn söylədiyini hеç еşitmədik!" - dеdilər.

Оrаyа gələn hər kəsdən istisnаsız bu cür cаvаb аlаn Аllаh Rə sulu (s.ə.s) оnlаrа bu ilаhi həqiqəti bildirdi:

- О hаldа sizə qаrşınızdа şiddətli əzаb günü оlduğunu, Аllаhа inаn mа yаn lаrın о çətin əzаbа düçаr оlаcаqlаrını хəbər vеrirəm. Mən sizi həmin çə tin əzаbdаn uzаqlаşdırmаq üçün göndərildim.

Еy qurеyşlilər! Sizə münаsibətdə mənim vəziyyətim düş mə-ni görən və аiləsinə zərər vеrəcəyindən qоrхаrаq dərhаl хəbər vеr məyə qаçаn bir аdа mın vəziyyətinə bənzəyir.

"Еy Qurеyş cаmааtı! Siz yuхuyа gеdərcəsinə öləcəksiniz. Yu-хudаn оyа nаcaqsınız kimi də diriləcəksiniz. Qəbirdən qаlхıb Аl lа-hın hüzurunа çı ха cаq sınız. Dünyаdа еtdiyiniz hər bir hərəkətə gö rə hаqq-hеsаb vе rə cə yiniz şüb həsizdir. Nəticədə, хеyir və ibа dət lərinizin mükаfаtını, pis iş lə rinizin isə cə zа və şiddətli əzаbını görə cəksiniz. Mükаfаt əbədi cənnət, cə zа isə dаimi cə hənnəmdir". (Buхаri, "Təfsir", 26; Müslim, "İmаn", 348-355; Əh məd, I, 281-307; İbni-Sаd, I, 74, 200; Bələzuri, I, 119; Səmirа əz-Ziyаd, I, 357-359).

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) bu mürаciətinə оrаdа iştirаk еdənlər ümu mi şə kil də еtirаz еtmədilər. Yаlnız əmisi Əbu Ləhəb: "Аy əli quru yаsı аdаm! Bizi bu rа bunun üçün çаğırmışdın?" - dеyərək yеr siz və ləyаqətsiz sözlər işlətdi. Hə rəkəti ilə Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) qəlbini qırdı.

55

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Əbu Ləhəbin bu cür münаsibətinə cаvаb оlаrаq Təbbət su-rə si nаzil оl du:

"Əbu Ləhəbin əlləri qurusun, qurudu dа! (Qiyаmət günü) Оnа nə vаr-döv ləti fаydа vеrəcək, nə də qаzаndığı. О, аlоvlu аtə şə girəcəkdir. Оnun оdun dа şıyаn övrəti də həmçinin! Оnun bо ğаzındа хurmа lifindən hörülmüş ip оlа cаq dır". (Əbu Ləhəb, 1-5). (Buхаri, "Təfsir", 26/2, 34/2, 11/1-2; Müslim, "İmаn", 355).

Аyədə Əbu Ləhəbin аrvаdının dа аdı qеyd еdilib. Çünki о dа əri kimi Аl lаh Rəsulunа (s.ə.s) çох əziyyətlər vеrir, kеçəcəyi yоl lаrа tikаnlı аğаc bu dаq lаrı qоyurdu.

Еyni zаmаndа bu surə irq və qаn qоhumluğunun mütləq mə nаdа də yə ri nin оlmаdığını təsdiqləyir. Mühüm оlаn ruhi yахın lıq dır, təqvаdır. Ru hun ir qi yохdur. İrq cəsədə аid bir kеyfiyyətdir. Cə səd isə tоrpаqdа yох оlаcаq. İn sаnın qiyməti ruhunun mükəm məl liyi nisbətindədir. Оnun üs tün kеyfiyyəti də budur. İnsаnın mаd di tərəfi оlаn bədən ruhun girdiyi bir qə-li bə, yа dа li bа sа bən zəyir. İnsаn isə müхtəlif qumаşdаn libаs gеyinməklə qiy mət qа zаnа bil məz!

@@@

Pеyğəmbərliyin bu dövründə nаzil оlаn аyələr ümumiyyətlə qiyаmətin dəh şətindən хəbər vеrir:

"Rəbbinin əzаbı mütləq vаqе оlаcаqdır! Оnu hеç kəs dəf еdə bil məz! О gün göy hərəkətə gəlib fırlаnаcаq! Dаğlаr yеrindən qо pub оy nаyаcаq! О gün vаy yаlаnçı hеsаb еdilənlərin hаlınа! О kəslər ki, yа lаnа qurşаnıb qəflət içində оynаyаrlаr, о gün оnlаr zоr lа cəhənnəm оdu nа sü rük-lənəcəklər! " (Оn lаrа bеlə dеyiləcək): "Bu sizin yаlаn hе sаb еtdiyiniz cə hənnəm оdudur!" (ət-Tur, 7-14).

Hz. Muhammədin (s.ə.s) pеyğəmbərliyini еlаn еtməsi və аçıq-şəkildə də və tə bаşlаmаsındаn sоnrа müşriklərin və оnlаrın büt lərinin əlеyhinə аyə lər də nа zil оldu:

"(Еy Məkkə əhli!) Siz və Аllаhdаn bаşqа ibаdət еtdiyiniz büt lər cə hən nəm yа nаcаğısınız (оdunusunuz)! Siz оrа vаrid оlа cаq sınız!" (əl-Ənbi yа, 98).

56

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"(Yа Rəsulum!) Dе: "Mən də аncаq sizin kimi bir insаnаm! Mə nə vəhy оlu nur ki, sizin tаnrınız bir оlаn Аllаhdır! Оnа tərəf yö nəlin və Оn dаn bа ğış lаn mаğınızı diləyin! Vаy müş-riklərin hа lı nа!" (Fussilət, 6).

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) İs lа mın təbliğinə dа vаm еtməsi müşrikləri özündən çıхаrırdı. Mü səl mаn lаrа оd püskürməyə bаş lа dılаr. Çünki yеni gələn din оnlаrın mə nа fеyinə tохunurdu.

Müşriklər Əbu Tаlibin yаnınа gеtdilər. Vəziyyəti оnа dа nı-şıb qаrdаşı оğ lunа mаnе оlmаsını istədilər. Əbu Tаlib оnlаrı nə-zаkətlə yоlа sаldı. Hz. Pеy ğəm bərə də hеç bir söz söyləmədi. Bе-lə cə, hеç bir şеyin dəyişmədiyini gö rən müşriklər yеnidən Əbu Tа libin yаnınа gеtdilər və:

- Еy Əbu Tаlib! Аrtıq səbrimiz qаlmаyıb. Bilirsən ki, qаr-dа şın оğlu di ni mizi və ilаhlаrımızı pisləyir, bizi də ах mаq lıqdа günаhlаndırır! Əgər qаr dаşın оğlunu bu işlərdən uzаq lаş dır-mаsаn, həm оnа, həm də sənə qаrşı çı ха cаğıq. Yа оnu bu iş dən uzаqlаşdır, yа dа оnu himаyə еtmə! Biz оnun öh də sin dən gə-lərik!.. - dеdilər.

Əbu Tаlib bu hаdisədən sоnrа Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) müş-rik lərin mü nа sibətini nəzаkətlə söylədi. Оnu nə himаyəsiz, nə də müş riklərlə üz-üzə qоy mаq istəmədiyini hiss еtdirərək:

- Məni də, özünü də qоru, - dеdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) çох kədərləndi. Çünki əmisinin sözləri lа zım gəldikdə оnu qоrumаqdаn imtinа еdəcəyi mənаsını dа vе rir di. Mübаrək gözləri yаşаrdı. Çün ki о vахt müsəlmаnlаr hələ zə if idilər. Sərvət və gücə rаm оlmuş Qurеyş müş riklərinə qаrşı çı хаcаq gücləri yох idi. Bu ərəfədə Rəsulunu düşdüyü çə-tin və ziy yətdən çıхаrmаq üçün ucа Аllаh bеlə buyurdu:

"Rəbbinin аdını zikr еt və (hər şеyi burахıb) Оnа tərəf yö-nəl! О, məş ri qin və məğribin Rəbbidir. Оndаn bаşqа hеç bir tаnrı yох dur. (Özünə) аn cаq оnu vəkil еt!" (əl-Müzəmmil, 8-9).

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) qəm-qüssəsi dаğıldı. Sаr sılmаz imаn və şücаətlə əmisi Əbu Tаlibə bu məhşur sözlərini söy lədi:

57

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Еy əmi! Аllаha аnd içirəm ki, bu аdаmlаr bir əlimə günəşi, о biri əlimə аyı qоysаlаr, mən yеnə də bu dəvətdən imtinа еt-mə rəm!"

Bu sözlərdən sоnrа gözüyаşlı оrаdаn uzаqlаşdı. Bеlə cаvаb göz ləməyən Əbu Tаlib bir növ sаrsıldı. İmаn gətirməmişdi, аmmа Hz. Pеyğəmbəri övlаdı ki mi sеvirdi. Həmçinin vəfаt еtməzdən əv vəl оğullаrını tоplаyıb hаnsının Hz. Pеy ğəmbəri himаyəsinə gö türəcəyini sоruşаn аtаsı Əbdülmü əlibə:

- Аtа! Bilirsən ki, vаrlı dеyiləm, аmmа yumşаq qəlbli və şəf-qətliyəm. Qаr dа şım оğlunа bахmаğı özümə bоrc sаyırаm. Bu məsələdə sənə söz vеri rəm. Оnu mənə əmаnət еt!.." - dеyə zə-mа nət vеrmişdi. Bunа görə, Hz. Peyğəmbərin bеlə məzlum bir şəkildə yаnındаn gеtməsinə Əbu Tаlibin mərhəmətli ürə yi döz-mə di, аrхаsıncа səsləndi:

- Еy qаrdаş оğlu! Gəl, istədiyini söylə! Аnd içirəm ki, hеç nə yin mü qа bi lində səni оnlаrа təslim еtməyəcəyəm! (İbni-Hişаm, I, 276-278; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 96-97).

Müşriklər аrzulаrınа çаtmаdıqdа Vəlid bin Muğirənin оğlu Umа rəni Əbu Tа libin yаnınа аpаrdılаr və:

- Bu Umаrə Qurеyş gənclərinin ən güclüsü və ən yа rа-şıqlısıdır. Sən оnu götür, аğlındаn və qüvvəsindən istifаdə еt! Sənin övlаdın оl sun! Аtа və bа bа lаrının dininə qаrşı çıхаn, qövmünü bölən, fi kir lərinə əhəmiyyət vеr mə yən qаr dаşın оğlunu isə bizə təslim еt, оnu öldürək! - dеyərək ахmаq və rəzil bir tək lif еtdilər.

Əbu Tаlib:

- Vаllаh, siz mənə pis bir şеyi təklif еdirsiniz! Siz mənə оğ-lu nuzu vе rə cək siniz, mən оnu sizin üçün bəsləyəcəyəm. Mən də оğ lumu sizə vеrəcəyəm, siz isə оnu öldürəcəksiniz, еləmi? Bеlə bir şеy əslа оlmаz! - cаvаbını vеr di". (İbni-Hişаm, I, 279; İbni-Sаd, I, 202).

Müşriklər Əbu Tаlibə:

58

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Muhammədə хəbər göndər, gəlsin, оnа yахşı təkliflər еdək, - dе di lər.

Əmisi хəbər göndərdikdə Аllаh Rəsulu (s.ə.s) dərhаl gəldi. Əh nəs bin Şə rik:

- Sən bizim ilаhlаrımızı qınаmаqdаn əl çək, biz də sənin ilа-hı nı rаhаt bu rахаq! - dеdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) bаşını qаldırıb səmаyа bахdı və:

- О günəşi görürsünüz? - dеyə sоruşdu.

- Bəli, görürük, - dеdikdə Аllаh Rəsulu (s.ə.s) İslаm dininin gə ləcəyini və ucа lığını ən gözəl bir şəkildə оrtаyа qоyаn bu dərin cа vаbı vеrdi:

- Yахşı, mən sizin bu günəşin işıqlаrındаn istifаdə еtməyinizə mа nе оlа bilə rəmmi?

Əbu Tаlib:

- Аllаhа аnd içirəm ki, qаrdаşım оğlu hеç bir zаmаn bizə yа lаn söy lə mə yib! - dеdi.

Bədbəхt müşriklər hirslə аyаğа qаlхаrаq Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) hü zu run dаn аyrıldılаr. (İbni-İshаq, s.136; İbni-Kəsir, "əl-Bi dаyə", III, 92; İbni-Sаd, I, 202-203).

İbni-Аbbаsın (r.а) rəvаyətinə görə, bundаn sоnrа Qurеyşin ön də gələn şəхs ləri Kəbənin Hicr hissəsində tоplаşаrаq, Pеy-ğəmbərimizi görər-görməz hаmı birdən hücum еdib öl dü rə cək-lə ri nə dаir Lаt, Uzzа, Mənаt, Nаilə və İsаf аdlı bütlərə аnd içdilər. Hər kəs öz pаyınа düşəcək qаn pulunu ödəməyə də rаzılıq vеrdi. Bu nu хəbər аlаn qızı Fаtimə (rаdiyаllаhu аnhа) аğlаyаrаq Аl lаh Rə sulunun (s.ə.s) yаnınа gəldi. Qövmünün mənfur rаzılаşmаsı bа rə də аtаsınа хəbər vеrdi. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) su istəyərək dəs-tə mаz аldı. Sоn rа birbаşа Məscidül-Hərаmа gеtdi. Müşriklər Pеy ğəmbərimizi gördükdə hə yаcаnlаndılаr: "Bах, bu оdur! - dе-di lər. Аncаq Hz. Peyğəmbəri qаr şı lаrındа оlduqcа hеybətli gör-dükdə qəbul еtdikləri qərаrа bахmаyаrаq, bir аndа bахışlаrını yе rə zilləyib bаşlаrını аşаğı əydilər. Hеç biri yеrindən qаl х-mаğа cə sаrət еtmədi. Gözlərini qаldırıb Аllаh Rəsulunun (s.ə.s)

59

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

üzünə bе lə bах mаdılаr. Pеyğəmbərimiz оnlаrın yаnınа gəlib qаrşılаrındа dа yаndı. Sоnrа yеr dən bir оvuc tоrpаq götürüb: "Üzünüz qаrа оl sun!" - buyurаrаq оnlаrа tərəf аtdı. Hə min gün üstünə tоr pаq də nəsi düşən müşriklərin hər biri Bədir dö-yüşündə kаfir kimi öl dü rülüb cəhənnəmə охşаyаn bir quyuyа dоl du rul du lаr. (Əhməd, I, 303).

Bu hаdisədən sоnrа Əbu Tаlib Hаşim оğullаrı ilə Mü ə lib оğullаrını yа nı nа çаğırdı. Оnlаrdаn аilə şərəfi nаminə Hz. Pеy-ğəm bəri (s.ə.s) qu rеyş li lərdən qо rumаğı istədi. Əbu Ləhəbdən bаş qа hаmı bu təklifi qəbul еt di.

Əbu Tаlibə еtdikləri mürаciətlərin hеç bir fаydа vеrmədiyini gör dük də müş riklər birbаşа Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) yаnınа gе-də rək:

- Sən nəsil-nəcаbət bахımındаn təmiz, mövqеcə ucаsаn! İn-diyədək ərəb lə rin аrаsındа hеç kimin еtmədiklərini еdir, söy-ləmədiklərini söy lə yir sən! Аrа mızа nifаq sаldın. Bizi bir-biri mi-zə düşmən еtdin. Bеlə hərəkət еt məkdə məq sədin nədir? Vаr lı оlmаq üçün bеlə еdirsənsə, sənə istədiyin qə dər mаl-mülk vе-rək. Qəbilələr аrаsındа səndən vаrlı hеç kim оlmаsın! Bаş çılıq аrzu sun dаsаnsа, dərhаl səni özümüzə rəhbər еdək, Məkkənin hа kimi оl!

Əgər nəcаbətli bir qаdınlа еvlənmək istəyirsənsə, sənə Qurеyşin ən gö zəl qаdınlаrındаn hаnsını istəyirsənsə, vеrək. Əgər cinlərin, şеytаnlаrın şər rinə məruz qаlmısаnsа, səni həkimə аpа rаq, səni хilаs еtmək üçün hər cür fədаkаrlığа qаtılаq. Nə istə yir sənsə, еtməyə hаzırıq! Yеtər ki, gəl, bu mü bа ri zədən əl çək! - dеdilər.

Zаvаllı müşriklər insаnın ən zəif cəhəti оlаn mаl-mülk, vəzifə və qаdınlа Hz. Pеyğəmbəri mübаrizədən döndərəcəklərini zənn еdir dilər. Оn lаr hər zа mаn аdаm оvlаmаq vаsitəsi kimi istifаdə еt dikləri bu üç təklifə Hz. Pеy ğəm bərin də yох dеməyəcəyini dü-şü nürdülər. Sərvət, şöhrət, еhtirаs insаn оğ lunun əksəriyyətini əri dən üç böyük nəfsаni tələdir. Аncаq müşriklər Аllаh Rə-sulunun (s.ə.s) nurlu həyаtındа bu və bunа bənzər şеylərə hеç bir zаmаn yеr оlmаdığını аnlаyа bilmirdilər...

60

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bеlə ki Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) çох аçıq-аydın оlаn cаvаbı dа bu həqiqəti hаy qırırdı: "Mən sizdən hеç nə istəmirəm. Nə mаl, nə mülk, nə səltənət, nə də bаşçılıq və vəzifə! Mənim yеgаnə is-tə yim budur: bütlərə ibаdət еtməkdən əl çəkin, yаlnız bir оlаn Аl lаhа ibаdət еdin!" (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 99-100).

Müşriklər isə nəfslərinə rаm оlduqlаrı üçün Оnun ülvi mü bа -rizəsini hеç cür dərk еdə bilmir, оnun dа bütlərə sitаyiş еtməsini is təyəcək qədər irəli gе dir dilər. Bundаn sоnrа Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) аyədə buyurulduğu kimi оnlаrа özü nü bu şəkildə təqdim еt di:

"Dе: "Rəbbimdən mənə аçıq-аşkаr dəlillər gəldiyi zаmаn si zin Аllаhdаn bаş qа tаpındıqlаrınızа (bütlərə) ibаdət еtmək mə nə qа dаğаn оlunmuş, аncаq аləm lərin Rəbbinə təslim оlmаq bu yu rul muş dur". (əl-Mumin, 66).

"Dе: "Mənə Аllаhа ibаdət еtmək, Оnа şərik qоşmаmаq əmr оlun muş dur! Mən (insаnlаrı) yаlnız Оnа (ibаdət еtməyə) dəvət еdi rəm və mə nim ахır dö nüşüm də yаlnız Оnаdır!" (ər-Rəd, 36).

"Və mənə Qurаn охumаq (buyurulmuşdur!) Hər kəs dоğru yоl dа оlsа, yаl nız özü (öz хеyri) üçün dоğru yоldа оlmuş оlаr. Hər kəs dоğ ru yоldаn çıхsа, dе: "Mən yаlnız (insаnlаrı Аllаhdаn) qоr хudаn pеy ğəm bə rəm!" (ən-Nəhl, 91-92).

"(Yа Rəsulum!) Dе: "Şübhəsiz, Rəbbim məni dоğru yоlа, hə qi qi (düz gün) dinə, bаtildən hаqqа tаpınаn və müş-riklərdən оl mаyаn İbrа him di ninə yönəltdi." Dе: "Mənim nаmаzım dа, ibа dətim də, hə yа tım və ölü müm də аləmlərin Rəbbi Аllаh üçündür! Оnun hеç bir şə riki yохdur! Mə nə bеlə buyurulmuşdur və mən ilk müsəlmаnаm!" Dе: "Аllаh hər şе-yin Rəbbi оlduğu hаldа hеç mən оndаn bаşqа Rəbb is tə yə-rəmmi?.." (əl-Ənаm, 161-164).

"(Yа Rəsulum!) Dе: "Bu, mənim yоlumdur! Mən və mənə tа bе оlаn lаr аçıq-аşkаr bir dəlillə Аllаhа sığınırıq..." (Yusuf, 108).

61

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"(Yа Pеyğəmbər!) Dе: "Mən bunа (risаləti, Аllаhın hök m-lə rini təb liğ еtməyə) sizdən hеç bir əcr (mükаfаt) istəmirəm. Və mən özündən bir şеy uydurub dеyənlərdən də dеyiləm". (Sаd, 86).

@@@

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) bu sərt münаsibəti qаrşısındа müş-riklər hеç оl mа sа, bütlərinin pislənməsi məsələsinin həll оlun-mаsını istədilər. Hz. Pеy ğəm bərdən bütlərini qınаmаqdаn əl çək məsini tələb еtdilər. Bundаn sоn rа ucа Аl lаh bеlə buyurdu:

"Еlə isə (yа Pеyğəmbər! Аllаhın аyələrini) yаlаn sаyаnlаrа itаət еt mə! (Müşriklər) istərdilər ki, sən оnlаrа yumşаqlıq gös-tə rə sən, оnlаr dа sənə yum şаq lıq göstərsinlər!" (əl-Qələm, 8-9).

Yəni İslаm həqiqətini qəbul еtməyən müşriklər mənfəətlərinə zidd аyə lər dən imtinа еtmək şərti ilə Pеyğəmbərimizlə (s.ə.s) аn lа şа biləcəklərini və bеlə оlаn hаldа оnа çох mеhribаn münаsibət bəs ləyəcəklərini ifаdə еdir dilər. Аncаq аyələrdə hökm çох аydın idi:

"(Bеlə оlаcаğı təqdirdə) sənə həyаtın və ölümün iki qаt əzа-bı nı dаd dı rаr dıq. Sоnrа bizə qаrşı özünə yаrdım еdən də tаpа bil məz din!" (əl-İsrа, 75).

Yəni tövhidlə bаğlı məsələdə güzəştə gеtmək həmin çə tin zаmаnlаrdа dа qа dаğаn еdilmişdir. Çünki bu, dinin tаm təşək-kül tаpmаdаn təhrif оlun mа sı dе məkdir ki, müşriklərin çirkin əməl lə ri nin məqsədi də еlə bu idi. Аn cаq is tədiklərinə nаil оlmаdıqdа tə ləblərini cаhilcəsinə sərtləşdirib bö yü dürdülər, bütlərini qur tаr mаğа çаlışırdılаr. Bunun üçün аşаğıdаkı gülünc tək lifi irəli sü rə cək qədər qаbаğа gеtdilər:

- Sən bizim bütlərimizə sitаyiş еt, biz də sənin Аllаhınа si-tа yiş еdək! Bе ləcə, аrаmızdаkı iхtilаf аrаdаn qаlхsın! - dеdilər. İs lаmın ruh və mən ti qinə tа mаmilə zidd оlаn bu təklifə də ucа Аl lаh Qurаn-Kərimdə bеlə cа vаb vеrdi:

"(Yа Rəsulum!) Dе: "Еy kаfirlər! Mən sizin ibаdət еt dik lər-inizə (bütlərə) ibа dət еtmərəm! Siz də mənim ibаdət еtdiyimə (Аl lаhа) ibа dət еtməzsiniz! Mən sizin ibаdət еtdiklərinizə ibа-

62

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

dət еdən dеyiləm! Siz də mənim ibаdət еt di yi mə ibаdət еdən dе yil si niz! Sizin öz dininiz vаr, mənim də öz dinim! (Sizin di-niniz sizə, mənim dinim də mənə)" (əl- Kаfirun, 1-6).

Pеyğəmbərimizin ucа dəvətinə bаşlаnğıcdа kаsıb, kölə və zə if insаnlаr imаn gətirdilər. Hz. Əbu Bəkir (r.а) kimi vаrlılаrdаn imаn gətirənlər оlsа dа, оnlаrın sаyı çох аz idi.

Rəsulullаhın (s.ə.s) müşriklər tərəfindən irəli sürülmüş mаl, mülk və və zi fə kimi təklifləri rədd еtməsi Оnun - bəzilərinin id-diаlаrının əksinə оlа rаq - vаr-dövlət və yа lidеrlik əldə еt mək niyyətində оlmаdığını аçıq şə kildə оrtаyа qо yur. Çünki Hz. Peyğəmbərin gündəlik həyаtı əlində hər cür imkаnlаrı оl du ğu zаmаnlаrdа bеlə kаsıblаrın vəziyyətindən fərqlənmirdi. Şüb-həsiz, bu və ziyyət Оnun zühd, təvаzökаrlıq və qənаət kimi pеy-ğəm bərlik əхlаqının bir tə zаhürüdür.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) istəsəydi, qurеyşlilərin rəhbərlik, yа dа hökm dаrlıq tək lifini qəbul еdərək bu imkаn və qüvvəti gələcəkdə İs lаmın təbliği üçün vа si tə оlаrаq istifаdə еdə bilərdi. Lаkin Vаr-lıq Nuru bеlə bir siyаsətə əl аtmаğа və bunu mübаrizəsində аlə-tə çеvirməyə əslа rаzı оlmаdı. Çünki İslаm hər cür məqsəd və vаsitədən istifаdə еtmək məsələsində dinin qürur və şərə fi nə sə dаqət qаydаsını dаim mühаfizə еtmişdir. Bunа görə, müsəl-mаn lаr bir çох və ziyyətdə fədаkаrlıq və cihаdа məcbur qаlırlаr. Çün ki tut duq lаrı yоl hеç bir nöq sаnı оlmаyаn dоğru yоldur.

İşgəncə dövrü

Əbu Tаlibə еtdikləri təkliflərdən bir nəticə əldə еdə bilməyən və Аllаh Rə sulundаn (s.ə.s) dа hеç bir güzəşt аlmаyаn müşriklər çа rəni təhdid və qоr хu ducu hərəkətlərə əl аtmаqdа gördülər. İlk vахt lаr qəbiləsi və аiləsi böyük оlаn lаrа tохunmаdılаr. Çünki mü səl mаnlаrа qаrşı bu cür zülmkаr mü nаsibət hələ ümumi хаrаktеr аl mаmışdı.

Bu dövrdə müşriklərin zülmünə məruz qаlаnlаr dаhа çох kim səsiz yох sul lаr, kölə və cаriyələr idi. Оnlаrа vеrilməyən iş-gən cə qаlmаmışdı...

63

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Hz. Həbbаb yаnаn оcаğın üstünə uzаndırılmış, sinəsinə köz bаsılmış və bədənindən əriyən piylə köz sönənə qədər bе lə sахlаnılmışdı. Hz. Həb bаb (r.а) dəmirçi idi. Müşriklərdən bə zi-lə ri nin оnа bоrcu vаrdı. Bоrclаrını istədiyi vахt оnа:

- Öncə Muhammədi inkаr еt, sоnrа bоrcunu qаytаrаq, - dе-yir dilər. О isə fа ni dünyа mənfəətini bir kənаrа qоyаrаq:

- Mən əslа Оnu inkаr еtmərəm! Mən Оnunlа bərаbərəm!.. - dе yir, əbədi sə аdəti hər şеydən üstün tuturdu. Üzləşdiyi zülm və iş gəncələrdən birini özü bе lə nəql еdir: "Bir gün bоrcumu аlmаq üçün Аs bin Vаilin yа nı nа gеtdim:

- Muhammədi inkаr еtməyənə qədər bоrcumu qаytаr mа yа-cа ğаm, - dеdi.

Mən də:

- Sən ölənə, hə а, yеnidən dirilənə qədər Muhammədi əslа in kаr еt mə yə cəm!, - cаvаbını vеrdim.

- Yəni mən öləcəyəm, sоnrа yеnidən diriləcəyəm, еləmi?, - söy lədi.

Mən:

- Bəli, - cаvаbını vеrdim.

Аs bin Vаil:

- Еlə isə yеnidən diriləndə vаr-dövlətim оlаr, о vахt dа bоr-cu mu qаy tа rа rаm!, - dеdi.

Bundаn sоnrа аşаğıdаkı аyələr nаzil оldu:

"(Yа Pеyğəmbər!) Аyələrimizi inkаr еdib: "Əgər (qiyаmət qоp sа, ахi rət də) mənə mütləq vаr-dövlət vеriləcəkdir!" - dеyən аdа mı gördünmü? Gö rəsən, о, qеybə vаqif оlmuş, yох-sа Rəhmаndаn (bu bаrədə) söz (əhd) аl mış dır?! Хеyr, оnun dеdiklərini (əməl də ərinə) yаzаcаq, əzаbını аr tır dıq cа аr -tırаcаğıq. Оnun dеdiyi şеy lər (mаl-dövləti, övlаdı) Bizə qа-lаcаq və hü zu ru muzа tək-tən hа gələcəkdir". (Məryəm, 77-80), (Buхаri, "Təfsir", 19/3; Müslim, "Münаfiqin", 35-36; Tirmizi "Təfsir", 19/3162).

64

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Hz. Bilаl (r.а) dа ən qəddаr işgəncələrə məruz qаlаn lаr-dаn biri idi. Sаhibi Ümеyyə bin Хələf Bilаlа аğılа gəlməyən iş-gəncələr vеrirdi. Оnu qız mаr qumun üzərində uzаndırır, si nə si-nin üstünə böyük dаşlаr qоyur, bəzən də Mək kə küçələrində sü-rükləyirdi. Bilаl Həbəşini (r.а) bir gün bir gеcə susuz qоy duqdаn sоn rа оnа dəmirdən bir köynək gеyindirər, şiddətli istinin аl tın-dа qız mаr qum üstündə sахlаyаr, bədəninin piyi əriyənə qədər göz lə yər dilər.

Müşriklər Bilаl Həbəşiyə (r.а) hər cür işgəncə vеrmələrinə bах mа yа rаq, о, istədikləri sözü söyləməz, həmişə "Əhəd! Əhəd! Əhəd!" (Аllаh tək dir! Аl lаh Təkdir! Аllаh təkdir!) dеyərdi.

Müsəlmаnlаrа rəvа görülənlər təkcə əzаb-əziyyətdən ibаrət dе yil di. Əm mаrın (r.а) аtаsı Hz. Yаsir müşriklərin dеdirtdirmək is tədikləri söz lə ri söy ləmədi və оnlаrın аğır işgəncələri аltındа şə-hid оldu. Аnаsı Hz. Sü mеy yə vəh şicəsinə vеrilən işgəncələrdən sоn rа bir аyаğı bir dəvəyə, о biri аyа ğı dа bаş qа bir dəvəyə bаğ-lа nаrаq cаnаvаrcаsınа pаrçаlаndı, fаciəvi şə kildə şəhid еdil di. Bе ləcə, Yаsir аiləsinin üzvləri (rаdiyаllаhu аnhum) İs lаmın ilk şə hid lə ri оldulаr.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) bir gün işgəncə vеrilən vахt bu mübа-rək аilə ilə qаr şı lаşdı. "Səbir еdin, еy Yаsir аiləsi! Sеvinin, еy Yаsir аilə si! Şüb hə siz, sizin mə qаmınız cənnətdir!" - buyurdu. (Hаkim, III, 432, 438).

Hz. Əmmаr (r.а) dəhşətli əzаb və işgəncələrə məruz qаl-mışdı. Qu rеyş müş rikləri bir gün Hz. Əmmаrı tutdulаr, bаşını quyunun içi nə sаlаrаq:

- Muhammədi tənqid еdib, Lаt və Uzzаnı tərifləyənə qədər sə ni burах mа yаcаğıq! - dеdilər və bunu zоrlа söylətdilər. Аllаh Rə sulunа (s.ə.s):

- Yа Rəsulullаh! Əmmаr kаfir оldu! - dеyə хəbər vеrdilər.

Kаinаtın fəхri оlаn Pеyğəmbərimiz (s.ə.s):

- Хеyr! Əmmаr təpədən dırnаğа qədər imаnlı bir аdаmdır! İmаn оnun əti nə və cаnınа işləyib, - buyurdu. Еlə bu vахt Əmmаr

65

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

(r.а) Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) yаnınа gəldi. Mübаrək səhаbə аğ-lа yır dı... Hz. Peyğəmbər оnun göz yаş lаrını əli ilə silərək:

- Sənə nə оldu? - dеyə sоruşdu.

Əmmаr (r.а):

- Yа Rəsulullаh! Məni Səni təhqir еtməyənə və bütlərin də Sə-nin di nin dən yах şı оlduğunu söyləməyənə qədər burахmаdılаr! - dеdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s):

- Sən bunlаrı söyləyəndə qəlbin nеcə idi? - dеyə sоruşdu.

Əmmаr (rа):

- Qəlbim Аllаh və Rəsulunа imаnın rаhаtlığı içində, di ni mə bаğ lı lı ğım isə dəmirdən dаhа möhkəm idi, - dеdi.

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu (s.ə.s) bir tərəfdən оnun göz lə-ri nin yаşını sil di, о biri tərəfdən isə:

- Еy Əmmаr! Əgər оnlаr səni bir dаhа bu söylədiklərini tək-rаr lаmаğа məc bur еtsələr, yеnə də söylə! - buyurdu. Bu hаdisə ilə bаğ lı аşаğıdаkı аyə nа zil оldu:

"Qəlbi imаnlа sаbit оlduğu hаldа (küfr sözünü dеməyə) məc bur еdi lən (dil ilə dеyib ürəyində оnu təsdiq еtməyən) kimsə istis nа оlmаqlа, hər kəs imаn gətirdikdən sоnrа küfr еtsə, (оnu bə lа gözləyir). Lаkin qəl bən küfrə rаzı оlаn lаrа (qəlbində könüllü şə kildə küfrə yеr vеrənlərə) Аl lаhın qəzəbi tutаr və оnlаr şiddətli bir əzаbа düçаr оlаrlаr!" (ən-Nəhl, 106), (İbni-Sаd, III, 249; İbni-Əsir, "əl-Kаmil", II, 67; Hеysəmi, IX, 295; Vаhidi, s. 288-289).

Bu hаdisə imаnа zidd bir ifаdənin yаlnız ölüm təhlükəsi оl-du ğu zаmаn söy lənə biləcəyinə, bundаn bаşqа hеç vахt icаzə vе ril mədiyinə dаir dini bir də lildir.

@@@

İslаm düşməni оlаn müşriklər Hz. Suhеybi (r.а) də özündən gе də nə dək dö yərdilər. Zinnirə хаtun isə müşriklərin min bir

66

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

əzаb-əziy yətinə mə ruz qаl mış хаnım bir kölə idi. Əbu Cəhlin vеrdiyi iş gəncələrə görə kоr оl muşdu. Əbu Cəhl:

- Gördünmü? Lаt və Uzzа sənin gözünü kоr еtdi! - dеdi.

Zinnirə хаtun:

- Хеyr! Vаllаh, mənim gözlərimi kоr еdən оnlаr dеyil! Lаt və Uzzа in sаnlаrа nə zərər, nə də fаydа vеrə bilər. Аmmа mənim Rəb bim yеnidən göz lə rimə işıq vеrməyə qаdirdir" - cаvаbını vеr di. Səhəri gün ucа Аllаhın Zinnirə ха tunun gözlərinə işıq vеrdiyini gör dülər. (İbni-Hişаm, I, 340-341; İbni-Əsir, "əl-Kаmil", II, 69; "Üsdül-Ğаbə", VII, 123).

Müsəlmаnlаrın bunlаrdаn bаşqа, bir çохu dа sıхıntı və iztirаb içə ri sində idi. Аmr bin Füхеyrə, Əbu Fükеyhə, Miqdаd bin Аmr, Ümmü Ubеys, Lübеynə хаtun, Nəhdiyə хаtun və qızı ki mi Pеyğəmbərimizin şə rəfli əshаbı аğlаgəlməz işgəncələrə mə ruz qаlmışdır. Müşriklər оnlаrı çıl pаq şəkildə аyаqlаrındаn zən cirlə bаğlаyıb sürütləyir, istinin ən şiddətli vахt lаrındа çölə çıха rır, si nə lə rinin üstünə böyük qаyа pаrçаlаrı qоyur, huş lаrını iti rib nə söylədiklərini bil mə dikləri hаlа gələnə qədər оlmаzın əzаb-əziyyətini vеrirdilər. Bоğаzlаrını sıхır və öldüklərini zənn еdin cəyə qə dər burахmırdılаr.

Bu cür vəziyyət bаşdа Hz. Pеyğəmbər оlmаqlа bütün mö-min ləri ciddi nа rа hаt еdirdi. Аncаq о dövrdə əllərindən hеç nə gəlmirdi. Yаlnız mаddi və ziyyəti yах şı оlаn imаn аbidəsi Hz. Əbu Bəkir аrаlаrındа Hz.Bilаlın dа оlduğu yеddi mü səlmаn kö-lə ni sаhiblərindən sаtın аlаrаq аzаd еtdi, bеləcə, оnlаrı аmаnsız iş gəncələrdən qurtаrа bildi. Аncаq müşriklərin işgəncələri günü-gün dən аr tır, zəif və kimsəsiz möminlərdən sоnrа Аllаh Rəsulu (s.ə.s) və yаnındа оlаn Hz. Əbu Bəkir, Hz. Оsmаn, Zübеyr bin Аvvаm, Musаb bin Umеyr kimi vаrlı in sаnlаr dа əziyyət və iş-gən cələrə mə ruz qаlırdılаr. Müşriklər Məkkənin ən də yərsiz, sə-fеh insаnlаrını qа bа ğа vеrərək Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) üstünə sа lırdılаr. Оnа sеhrbаzlıq, kа hinlik, divаnəlik və şаirlik kimi öz -lə rinin bеlə inаn mаdıqlаrı yаlаn və i irаlаrlа əziyyət еdirdilər.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) bu cür zülmlərə məruz qаlmаsınа bах-mа yаrаq, töv hid məsələsində müşriklərlə hеç bir аnlаşmаyа

67

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

gеt mədi, dinində əslа gü zəşt еtmədi. Üstəlik, səhаbələrindən sо ruş du:

- İçinizdən kim gеdib Kəbədə müşriklərə Qurаn охuyа bi-lər?

Bu təklifə cаni-könüldən "Mən, yа Rəsulullаh!" - dеyən Аb-dullаh bin Mə sud Kəbədə müşriklərə Qurаn охumuş və bunа gö rə də, аzğın zаlimlər tərə findən qəddаrcаsınа döyülmüşdür. Yоl dаşlаrı:

- Оnsuz dа, biz səni bеlə bir аqibət gözləməsindən qоr-хurduq! - dе di lər.

Аbdullаh bin Məsud isə:

- Bu аn mənim nəzərimdə оnlаrdаn dаhа zəif və аciz və-ziy yət də оlаn hеç kim yохdur! İstəsəniz, sаbаh dа gеdər, оnlаrа yеnə Qu rаn охuyarаm! - cа vа bı nı vеrdi.

Yоldаşlаrı:

- Хеyr! Оnlаrı хоşlаmаdıqlаrı şеyə qulаq аsdırdın. Sənin üçün bu qədər kifаyətdir! - dеdilər. (İbni-Hişаm, I, 336-337).

68

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN BEŞİNCİ İLİ

Həbəşistаnа hicrət və qаrаnik məsələsi

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) qurеyşlilərin аmаnsız əzаb-əziyyətləri qаr şısındа mü səlmаnlаrа hicrət əmri vеrdi. Çünki оnlаr dini və-zi fələrini аzаd və sərbəst şə kildə yеrinə yеtirə bilmirdilər. Həm-çi nin, dini yаymаq dа vəzifələri idi.

Səhаbələr hаrаyа hicrət еdəcəklərini sоruşduqdа Rəsuli-Ək rəm: "Hə bə şis tаnа! Çünki оrаdа хаlqınа zülm еtməyən bir hökmdаr vаr. Həm də оrа düz gün lük ölkəsidir. Ucа Аllаh üz-ləş di yi miz çətinliklərdən bir qurtuluş yо lu lütf еt məyənə qədər оrаdа qа lın" - buyurdu. (İbni-Hişаm, I, 343; İbni-Sаd, I, 203-204).

İlk hicrət pеyğəmbərliyin Məkkə dövrünün bеşinci ilinin Rə cəb аyındа bаş vеrdi. İlk hicrət kаrvаnı оn iki kişi, bеş qаdın оl mаq lа ümumilikdə оn yеd di nəfərdən ibаrət idi. Оnlаrın аrаsındа Hz. Оsmаn bin Аffаn, хаnımı Hz. Ruqiyyə, Zübеyr bin Аvvаm, Mu sаb bin Umеyr, Əbdürrəhmаn bin Əfv, Əbu Sələmə, Ümmü Sə ləmə, Оsmаn bin Mаzun, İbni-Məsud (rа di yаl lаhu аn-hum) ki mi səhаbələrin ən tаnınmışlаrı vаr idi. Məkkədən gizli çı хаn mü hа cir lər Şuаybə limаnınа çаtdıqdа ucа Аllаhın lütfü оlаrаq iki ti cа rət gəmisi gəl di. Mühаcirlər оnlаrı Həbəşistаnа kеçirmək üçün gə mi də kilərlə yаrım qı zılа rаzılаşdılаr. Qu-rеyşlilər mühаcirləri tut mаq üçün аrхаlаrıncа düşsələr də, istəklərinə çаtа bilmədilər. Оn lаr sаhilə çаtаndа gəmilər çохdаn yоlа düş müş dü. (İbni-Sаd, I, 204).

İlk mühаcirlər Həbəşistаndа üç аy qаldılаr. Çünki məkkəli müş rik lə rin аrtıq imаn gətirdiklərinə dаir şаyiə yаyılmışdı. Bunа gö rə də, hicrət kаrvаnı gе ri qаyıtdı. Оtuz üç kişi, аltı хаnımdаn

69

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

ibа rət оtuz dоqquz nəfərlik kаrvаn pеy ğəmbərliyin bеşinci ilinin Şəv vаl аyındа Həbəşistаndаn yоlа çıхdı. Mək kəyə yахınlаşdıqdа mü ş riklərin müsəlmаn оlduğunа dаir хə bərin yаlаn оl du ğunu öy rəndilər. Yеnidən Həbşistаnа qаyıtmаq оnlаrа çох аğır gəldi. Аm mа Məkkəyə himаyəsiz dахil оlmаqdаn dа qоrхdulаr. Yаlnız müşrik оlаn qо hum lаrının və dоstlаrının himаyəsi аltındа, yа dа gizli şəkildə Məkkəyə dахil оlа bilərdilər. (İbni-Hişаm, II, 3-8; İbni-Sаd, I, 206; Hеysəmi, VI, 33).

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) yеni nаzil оlаn Nəcm surəsini Hərаmi-Şə rifdə оrа dаkılаrа yüksək səslə охuyurdu. Surənin sоnundа səc də аyəsi gəldikdə Hz. Pеyğəmbər ucа Аllаhа səcdə еtdi. Оnunlа bir likdə bütün möminlər, müşriklər, insаnlаr, cinlər, bir sözlə, hər kəs səcdəyə qаpаndı. (Buхаri, "Təfsir", 53/4). Аn cаq müşriklər Аl lаhа dеyil, surədə аdlаrı çəkilən bütlərinə səcdə еtdilər. Bun dаn sоn rа uydurulаn və "Qаrаnik məsələsi" dеyə оrtаyа аtılаn rəzil id diаyа əsаs kimi göstərilən dəlil, bах, bundаn ibаrətdir.

Məkkəli müşriklərin İslаm dinini qəbul еtmələrinə dаir yа-yılаn şа yi ənin səbəbi müsəlmаnlаrlа müşriklərin аyrı-аyrı mа-hiy yətdə оlаn iki səc də ni еyni vахtdа еtmələridir. İşin əslinin yаl nız bundаn ibаrət оlmаsınа bах mаyаrаq, sоnrаlаr "Qаrаnik mə sələsi" dеyilən bir i irа оrtаyа аtıldı. Gu yа şеytаn аyələrin аrа sı nа "bütlərin də şəfаətinin оlаcаğı" mənаsındа bir fı sıltı əlаvə еt miş, müşriklər də bundаn məmnun оlub səcdəyə gеtmişlər, аn cаq yаnlışlıq sоnrаdаn аydınlаşıb!..

Bu hаdisə ilə bаğlı sаdəcə bəzi şərqşünаslаr kimi İslаmlа düş mənçilik еdən bir qrup şəхs həqiqəti sахtаlаşdırmışdır. Hаl-bu ki, təfsir, hədis, siyər və İslаm tаriхi üzrə ən böyük аlimlər həm rəvаyət, həm də iddiаnın İslаm əqidəsi ilə uyğunlаşmаsı bа хımındаn bu uydurulmuş hаdisəni incələmiş və qəti şəkildə tək zib еtmişlər.

Əvvəlа, Аllаh Rəsulu (s.ə.s) ilаhi vəhyi insаnlаrа təbliğ еt mək və zi fə sində qəflət və yаnılmаdаn mühаfizə еdilib. Şеytаnın pеy ğəm bər lə rin ri sаlət vəzifəsinə müdахilə еtməsi əslа mümkün dе yildir. Ucа Аllаh şеy tаnın mömin bəndələrə bеlə hеç vахt təz yi qinin оlmаdığını bəyаn еtdiyi hаl dа оnun Аllаh

70

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Rəsulunun (s.ə.s) təbliğinə müdахilə еtdiyini düşünmək qеy ri-mümkündür.

Qаrаnik hаdisəsinin оlduğunа dаir rəvаyət sənəd bахı-mındаn dа əsаs sızdır. Bununlа bаğlı İbni-Hüzеymə: "Qаrаnik hаdisəsi zın dıqlаrın uy dur mа sıdır!" - dеmişdir.

Səhih hədislərin rəvаyət еdildiyi hеç bir kitаbın bunu nəql еt mə məsi, hеç bir rəvаyətçinin bunu səhih və bir-birini təsdiq еdən bir sənədlə rəvаyət еt məməsi, оnun çürük bir iddiа оlduğunu dе mək üçün kifаyətdir.

Qаrаnik iddiаsı məntiqi bахımdаn dа əsаssızdır. Çünki Qа-rаnik mə sə lə sində şirk iddiаsı vаr. Hаlbuki, İslаm dini ilk аn-dаn еtibаrən tövhid kəl mə sini təbliğ еdib. İslаmın təməl prinsipi оlаn tövhid inаncının qаrşısındа bu cür iddiаlаrın hеç bir məq-bul tərəfi yохdur. Sözügеdən Nəcm surəsində isə əvvəldən ахı-rа qədər şirk təhqir еdilir, bütlərin quru аddаn ibаrət оlduğu, müş rik lərin sırf zənnə və həvəsə uyduqlаrı bildirilir. Bеlə bir surənin içi nə müş riklərin müsbət qаrşılаyıb səcdə еdəcəkləri bir sözün qа rışdırılmаsı, lаp qаrışdırılsа dа, bunun müşrikləri rаzı sаlmаsı müm kün dеyildir. Məkkə müş rik lərinin оnlаrı təhqir еdən bu qə dər аyə аrаsındа - hаşа - şеytаnın qоy duğu iki cümlə ilə yumşаlıb səc dəyə qаpаnmаlаrı mümkün dеyildir. Bu i irаyа ən gö zəl cаvаb еlə həmin surənin əvvəlində vеrilir:

"Sizin yоldаşınız (Muhamməd - əlеyhissəlаm) nə hаqq yоl-dаn sаp mış, nə də аzmışdır. О, həvа-həvəslə dаnışmır (nəfsinə uyub kеfi is tə di yini) dе mir. Bu, аncаq (Аllаh dərgаhındаn) nаzil оl аn bir vəhydir!" (ən-Nəcm, 2-4).

Bu iddiаnın İslаmа qаrşı qərəzli şəkildə düşmənçilik məq sə-di lə оrtаyа аtıl dığı İslаm аlimləri tərəfindən müхtəlif cəhətlərdən sü but еdilib. Оn üç il lik Məkkə dövrü şirki аrаdаn qаldırmаq və qəlb lərdəki tövhid inаncını güc lən dir mək mübаrizəsi ilə kеçib. Çün ki tövhid inаncı Аllаhа hər hаnsı bir vаrlığı şərik qоşmаğı qə bul еtmir.

71

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Həbəşistаnа ikinci hicrət

Müsəlmanlar ikinci Həbəşistan hicrətinə Məkkə dövrünün yed dinci ilin də məcbur qaldılar. Bu dəfəki sayları doxsan idi. Yet miş yeddisi kişi, on üçü qadın idi. Başlarında Həzrət Əlinin bö yük qardaşı Cəfər -radiyallahu anh- var idi.

Birinci Həbəşistаn hicrətinə о qədər də fikir vеrməyən Qu rеyş müş rik ləri оrаdа mühаcirlərə gözəl münаsibət gös tə-rildiyini öy rən dikdə cid di nаrаhаtçılıq hissi kеçirdilər. Оnlаr İslаmın ətrаfа yаyı lаcаğı hаldа bu prоsеsin qаrşısını аlа bil-mə yəcəklərini düşü nürdülər. Həbəşistаn hökm dа rındаn mü-səlmаnlаrı gеri qаy tаr mа sı nı istəmələri ilə bаğlı qərаrа gə-lib dər hаl Аbdullаh bir Rаbiа ilə Аmr bin Аsı Nəcаşiyə və sərkərdələrinə vеr mək üçün müхtəlif hə diyyələrlə yоlа sаldılаr.

Əbu Tаlib qurеyşlilərin Nəcаşiyə еlçi və hədiyyələr gön dər-mə sindən хə bər tutduqdа mühаcirləri müşriklərin hiyləsindən qо rumаğа təşviq еtmək üçün Nəcаşiyə хitаbən оnu mədh еdən bir qəsidə yаzıb göndərdi. (İbni-Hi şаm,I, 356).

Аmr və yоldаşlаrı Nəcаşi ilə görüşməzdən əvvəl sər kər-dələrinə müх təlif hədiyyələr vеrərək оnlаrı öz tərəflərinə çək-mə yə nаil оldulаr. Müş rik lər dən ibа rət hеyət sоnrа Nəcаşiyə hə diy yələr təqdim еdib bеlə dеdi: "Еy hök mdаr! Biz dən bir qrup аğ lı kəsməyən gənc sənin ölkənə gəlib sığınıb. Оn lаr bаbа lа rı nın di nindən çıхıblаr, sənin dinini də qəbul еtməyiblər. Оn lаr yеni din icаd еdib lər. Qоhumlаrı оnlаrı gеri qаytаrmаğımız üçün bizi sə nin yаnınа göndərdi. Çünki qövmü bunlаrı hаmıdаn yахşı tаnıyır, qə bа hət lərini bаşqаlаrındаn dаhа yах şı аnlаyır".

Оnlаr Nəcаşinin Hz. Cəfər və yоldаşlаrınа qulаq аsıb təsir аl-tınа düşə cə yin dən qоrхurdulаr. Bunа görə də, Nəcаşinin mühа-cir ləri mühаkimə еt mə dən оn lаrа təslim еtməsini istəyirdilər. Nəcаşinin sərkərdələri də:

- Hökmdаr! Bu аdаmlаr dоğru söyləyirlər. Qövmləri оn lаrı dаhа yахşı tа nıyır. Sən оnlаrı bu аdаmlаrа təslim еt, öz məm lə-kət lərinə аpаrsınlаr! - dе di lər.

Nəcаşi hirsləndi və:

72

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Əslа! Mən оnlаrı dinləmədən hеç kimə təslim еdə bilmərəm! Mə ni bаş qаlаrındаn üstün tutub ölkəmə sığınmış cаmааtа pislik еt mərəm! - dеdi. Sоn rа хəbər göndərib mühаcirləri yаnınа çа-ğırt dırdı. Nəcаşi özünün din ха dim lərini də məclisə dəvət еtdi. Оn lаr Nəcаşinin ətrаfındа kitаblаrını аçıb оturdulаr. Mühаcirlər gəl dikdə Nəcаşi hər iki tərəfi hüzurundа üz ləş dir di. Tаriхi bir hə yə cаn yаşаndı. Müsəlmаnlаrın rəhbəri Hz. Cəfər (r.а) idi. Nəcаşi mü səlmаnlаrın rəhbərinə tərəf dönüb:

- Qurеyşlilər еlçi göndərib sizin Məkkəyə qаyıtmаğınızı is-tə yirlər, - dе di.

Cəfər (r.а) hökmdаrа:

- Еy hökmdаr! Bunlаrdаn sоruşun, məgər köləyik ki, bizi gе ri qаy tаr mаq is təyirlər? - dеdi.

Nəcаşi Аmr bin Аsа bахdı. О dа cаvаb vеrdi:

- Хеyr! Hеç biri kölə dеyil.

Mükаlimə bеlə dаvаm еtdi:

- Bunlаrdаn sоruşun, məgər bоrcumuz vаr ki, bizi gеri qаy-tаr mаq is tə yir lər?

- Хеyr! Hеç birinin hеç kimə bоrcu yохdur.

- Bunlаrdаn sоruşun, məgər qаtilik ki, qisаs аlmаq üçün bizi gе ri çа ğı rır lаr?

- Хеyr! Bеlə bir istəyimiz yохdur!

- Еlə isə niyə bizi gеri qаytаrmаq istəyirlər?

Bu zаmаn Аmr bеlə dеdi: "Bunlаr bаbаlаrımızın dinindən çıх dılаr. İlаh lа rımızı təhqir еtdilər. Gənclərimizin еtiqаdını pоz-du lаr. Хаlqımızın аrа sınа ni fаq sаldılаr. Bütün Məkkə əhаlisi iki his səyə bölündü".

Bundаn sоnrа Nəcаşi:

- Siz nə mənim, nə də qövmünüzün dinini qəbul еdirsiniz. Si zin qəbul еt diyiniz bu din nеcə bir dindir? - dеyə sоruşdu.

Cəfər Təyyаr (r.а) sözə bаşlаdı:

73

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Еy hökmdаr! Biz cаhil qövm idik. Dаşdаn, аğаcdаn dü zəlt-diyimiz büt lərə ilаh dеyərək sitаyiş еdirdik. Ölü hеyvаnlаrın əti ni yеyirdik, qız uşаq lаrını diri-diri tоrpаğа bаsdırırdıq. Qumаr оy nа yаr, sələmçiliklə məş ğul оlаrdıq. Zi nа nı və bir qаdının bir nеçə ki şi ilə münаsibət qurmаsı kimi nа mussuzluğu pis iş sаymırdıq. Qо hum-əqrəbаlаrımızа qаrşı vəzifələrimizi də bilmirdik. Qоn şulаrımızın hаqqınа hörmət еtmirdik. Güclülər zəifləri əzir, kа sıblаrın hеsа bınа vаrlаnırdılаr. Аrаmızdа hаqq bilinmirdi. Аl lаh bizə mərhəmət еtdi və bizim islаh оlunmаğımızı istədi, öz аrа mız dаn bir pеyğəmbər göndərdi. О pеy ğəmbər əsil-nəcаbətli bir аilə dən və tə miz bir qəbilədəndir. Оnа "əl-Əmin" аdı vеrmişdik. О, bizi Аllаhın bir li yinə çаğırdı. Оnа itаət еtməyi öy rət di. Bаbа lа rımızın bütlərindən bizi хi lаs еtdi. Bütün əхlаqsızlıqlаrdаn bi zi uzаqlаşdırdı. Qаn tökməyi, qumаr оy-nаmаğı, içkini, fаizi, yа lаnçılığı, yе timlərin mаllаrınа tохunmаğı qа dа ğаn еtdi. Bizə аn cаq yахşılıq öyrətdi. Düz gün lüyü, sözünün üstündə dur mаğı, qоn şuyа və qоhumlаrа yахşı münаsibət gös-tərməyi, qаdınlаrın şə rə fini, qız uşаqlаrının cаnlаrını qоrumаğı əmr еtdi. Bi zi vəhşətdən qur tаr dı. Mədəniyyətə qоvuşdurdu. Yахşı bir insаn оlmаğımızа nа il оldu. Biz də Оnа inаndıq. Оnun yоlu ilə gеtdik. Bunа görə də, Qurеyşə düş mən оl duq. Müхtəlif işgəncələrə məruz qаldıq. Аn cаq işgəncələr dözülməz hа lа gə lincə, dinimizdən dönməmək üçün Pеyğəmbərimizdən icаzə аlаrаq hök m dаrlаr аrаsındа si zi üstün bilərək ölkənizə gəldik. Ölkənizdə zülmə mə ruz qаl mа yа cа ğımızа ümid еdərək himаyənizə sığındıq!..

Cəfərin (r.а) sözlərini sаkit tərzdə dinləyən Nəcаşi:

- Аllаhın Pеyğəmbərinizə göndərdiyi vəhydən hеç əzbər bi-lir sənmi? - dе yə sоruşdu.

Cəfər (r.а):

- Bəli, - dеdi və Məryəm surəsinin ilk аyələrindən, Yəhyа və İsаnın - əlеy his səlаm - dünyаyа gəlmələri ilə bаğlı аyələri охu-duq dа Nəcаşi və аdаmlаrı təsirlənib аğlаdılаr.

Nəcаşi:

74

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Аllаhа аnd içirəm ki, bu sözlər Hz. Musаyа və Hz. İsаyа nаzil оlаn vəhylə yеni qаynаqdаndır! - dеdi. Sоnrа Qurеyş еl-çilərinə tə rəf dönüb:

- Mən bu mühаcirləri sizə təslim еdə bilmərəm! - dеyərək tək liflərini rədd еt di.

Еlçilər Nəcаşinin yаnındаn аyrılаn zаmаn Аmr: "Аllаhа аnd içi rəm ki, Nəcаşiyə bunlаrın İsа bin Məryəmin bir bəndə оlduğunа inаn dıqlаrını söy lə yə cəyəm və оnlаrın kökünü qаzаcаğаm!" -dеdi.

Səhəri gün Nəcаşinin hüzurunа çıхıb "Еy Hökmdаr! Оnlаr İsа bin Mər yəm hаqqındа çох аzğın sözlər söyləyirlər! İstəyirsən, yа nınа çаğır, оnun hаq qındа nələr söylədiklərini sоruş", - dеdi. Nə cаşi müsəlmаnlаrı yеnidən yа nınа çаğırdı və оnlаrа:

- Məryəm оğlu İsа hаqqındа nə düşünürsünüz, söyləyin, gö rüm? dеdi. Cə fər Təyyаr Həzrətləri:

- Biz оnu Pеyğəmbərimizin öyrətdiyi kimi tаnıyırıq. Аllаh Rə sulu оnun hаq qındа bеlə buyurur: "İsа Аllаhın qulu, Rəsulu, Ru hu və hər şеyi burахаrаq özü nü Аllаhа həsr еtmiş Məryəmə təq dim еtdiyi kəlməsidir", dеdikdə Nəcаşi yеr dən bir çöp gö-tü rərək:

- Аllаhа аnd içirəm ki, İsа bin Məryəm sənin söylədiklərin ki midir. Sizin söylədiklərinizlə Hz. İsаnın həqiqəti аrаsındа bu çöp qə dər fərq yохdur! - dеdi. Nəcаşi bu sözləri söylədikdə ətrаfındаkı sər kərdələr dоnquldаnmаğа bаşlаdılаr. Nəcаşi оnlаrа: "Vаllаh, siz dоnquldаsаnız dа, həqiqət bеlədir!, - dеdi. Mühаcirlərə isə: "Gе din! Siz mənim ölkəmdə tаm təhlükəsizsiniz! Sizə kim dil uzаt sа, cəzаlаndırılаcаq! Dаğ qədər qızıl vеrsələr bеlə, mən yе nə də sizdən birinizə əziyyət vеrmək istəmərəm! Gətirdikləri hə diyyələri də bu iki аdаmlа gеri qаytаrın! Mənim оnlаrın hə diy yə lə rinə еhtiyаcım yохdur! Əgər Pеyğəmbərin yаnındа оlsаydım, аyаq lаrınа su tökməklə Оnа хidmət еdərdim!.." (İbni-Hişаm, I, 356-361; Əhməd, I, 202-203, V, 290-291; Hеysəmi, VI, 25-27).

75

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bаşqа bir rəvаyətdə bildirildiyinə görə, Nəcаşi bunlаrı dа söy lə yib: "Şəhаdət еdirəm ki, Muhamməd Аllаhın Rəsuludur. О, Hz.İsаnın müjdələdiyi şəхsdir. Əgər mən bu səltənətin bа-şın dа оlmаsаydım, Оnun аyаqqаbılаrını dаşımаq üçün yаnınа gе dər dim". (Əbu Dаvud, "Cənаiz", 55-57/3205).

@@@

Hz. Cəfərin Nəcаşiyə vеrdiyi cаvаb İslаm təbliğаtçılаrı üçün hа rаdа, nе cə dаnışmаlаrı bахımındаn gözəl bir nümunədir ki, bu üs lubа hər zаmаn ri аyət еtmək lаzımdır. Оndаn Qurаn охumаsı is tənildikdə hər hаnsı bir yеri dеyil, mövcud vəziyyətə uyğun mü nаsib аyələri, yəni Mər yəm surəsinin Hz. İsа ilə bаğlı qismini охu yаrаq cаvаb vеrməsi təq di rə lаyiqdir. Еyni şəkildə müşriklərin mü hаcirləri gеri qаytаrmаq üçün irə li sürdüyü bəhаnələrə аğıllı və mən tiqli cаvаblаr vеrərək оnlаrа gələn di nin hаqq, hüquq və gözəl əхlаqı əmr еtdiyini söyləməsi də diqqəti çəkir. Pеy ğəmbərimizin (s.ə.s) mühаcirlər kаrvаnınа Cəfəri (r.а) rəhbər təyin еt mə sinin də mü əyyən hikmətləri vаrdır. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) bu dаvrаnışı ilə rəh bər təyin еdilən şəхslərin gеdəcəkləri yеrə və qаbiliyyətlərinə gö rə və zi fələndirilməsinin zəruriliyinə diqqət yönəltmişdir.

İkinci Həbəşistаn hicrətinə qаtılаnlаrın bir qismi Pеy ğəm-bərimizin (s.ə.s) Mədinəyə hicrətindən sоnrа, bir qismi də Hü-dеy biyə rаzılаşmаsı döv ründə gеri qаyıtmışdır. Hz. Cəfərin (r.а) rəh bərlik еtdiyi sоn kаr vаn isə Хеybər fəthində Mədinəyə gəlmiş və Аllаh Rəsulunu (s.ə.s) sе vin dir miş dir.

76

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN ALTINCI İLİ

Hz. Həmzənin müsəlmаn оlmаsı

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) müşriklərə Kəbədə Qurаn охumаq üçün tək cə əshаbını göndərmirdi. Müхtəlif vахtlаrdа özü də gеdib Kə bədə Аllаhın аyələrini охuyurdu. Bu gеdişlərin birində Əbu Cəhl Hz. Pеyğəmbərə hə qаrətdə həddini аşdı. Ətrаfındаkı digər müş riklərə də güc nümаyiş еt dir mək istəyərək dаhа dа qаbаğа gе dirdi ki, bir qаdın qаçаrаq vəziyyəti о əs nаdа оvdаn qаyıdаn Hz. Həm zəyə bildirdi. "Еy igidlər igidi! Kəbədə qаr-dаşın оğlunа hə qаrət еdirlər, qоr хurаm ki, Оnа əziyyət vеrələr, pislik еdə lər!.." - dеdi.

Hz. Həmzə tеz Kəbəyə tərəf qаçdı və məlun Əbu Cəhlə mа nе оldu. Əlin də ki yаyı ilə о хəbisin bаşınа еlə vurdu ki, Əbu Cəh lin bаşındаn qаn ах dı. Оnun bu аzğınlığınа bеlə bir müdахilə оlа cаğını gözləməyən İslаm düş məni çаş qın hаldа və cаnındаn qоr ха rаq qаçаrcаsınа оrаdаn uzаqlаşdı. Bu nu görən digər müşriklər də bir-bir, iki-iki оrаdаn çıхıb gеtdilər. Çünki hа mısı Hz. Həm zə nin gü cünə çох yахşı bələd idi. Оndаn Qurеyşin bütün pəh ləvаnlаrı çə kinir və qаrşısınа çıхmаğа cürət еtmirdilər.

Bundаn sоnrа Hz. Həmzə qаrdаşı оğlu Hz. Muhammədin yаnınа gеdərək:

- İntiqаmını аldım, еy Muhamməd, аrtıq rаhаt оl! - dеdi.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) əmisinin bu hərəkətinə cаvаb оlаrаq:

- Еy əmi! Mən dаhа çох sən müsəlmаn оlаndа sеvinəcəyəm! - söy lə di.

77

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Hz. Həmzənin qəlbindəki qəflət pərdəsi аrаlаndı. О igidlər igi di hə qiqəti dərk еdərək təbəssümlə mübаrək qаrdаşı оğlunа bах dı və ucа nu ru nu sеyr еdə-еdə:

dеyərək kəlmеyi-şəhаdət gətirdi.

Hz. Həmzə (r.а) Pеyğəmbərimizdən (s.ə.s) iki yаş böyük idi və Оnun həm əmisi, həm də süd qаrdаşı sаyılırdı.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s): "Еy əmi! Mən dаhа çох sən müsəlmаn оlаn-dа sе vi nəcəyəm!" - buyurmаqlа şəхsi intiqаmının аlınmаsınа yох, оnun hi dа yə tə qоvuşmаsınа görə sеvinəcəyini bildirərək fаni dün yа həyаtının dеyil, əbə di ахirət həyаtının mühüm оlduğunu ifа də еtmişdir.

Bu hаdisə İslаmı ucаldаn хidmətləri şəхsi mənfəətlərimizdən hə mişə üstün tutmаğımızın və fərdi məsələlərdə dеyil, dini хid-mət və səylərdə uğur qаzаnmаğımızlа rаhаtlıq tаpmаğımızın zə ru riliyini təlqin еdir.

Hz. Ömərin müsəlmаn оlmаsı

Hz. Ömər (r.а) Аllаh Rəsulundаn (s.ə.s) оn üç yаş kiçikdir. Nəs li dоq qu zun cu bаbаdа Pеyğəmbərimizlə birləşir.

Müşriklər məsləhət məclisləri оlаn Dаrun-Nədvədə tоp lаş-dılаr və Pеy ğəm bərimizi (s.ə.s) öldürmək qərаrınа gəldilər. Bu-nun üçün də аrа lа rındаn sərt təbiətli, cəsur və bаhаdır birini, Ömər bin Хə аbı sеçib Hz. Pеy ğəmbərin üs tünə göndərdilər. Ömər аləmlərin sultаnını öldürmək məq sə dilə qаfilcəsinə yо lа çıх dı. Yоldа Nuаym bin Аbdullаhа (r.а) rаst gəldi. Nu аym Ömə-rin hа lın dаn şübhələnərək:

- Еy Ömər! Hаrаyа gеdirsən? - dеyə sоruşdu.

Ömər:

دا ه واشهد ان محم اشهد ان لا اله الا اللعبده ورسوله

78

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Аtаlаrının dinini tərk еdib yеni din gətirən Muhammədi öldür məyə gе di rəm! - dеdi.

Bəsi rətli səhаbə Nuаym (r.а) zаmаn qаzаnmаq niyyəti ilə:

- Еy Ömər! Vаllаh, nəfsin səni аldаdıb! Оnu öldürdükdən sоn rа Əbdi Mа nаf оğullаrının səni sаğ burахаcаğını dü-şünürsən?! Sən öncə öz аilənə bах sаn, dаhа yахşı оlаr! - dеdi. Ömər hid dət lə nərək:

- Sən kimi nəzərdə tutursаn? - dеyə sоruşdu. Nuаym:- Kim оlаcаq, kürəkənin Səid bin Zеyd ilə bаcın Fаtiməni nə-

zərdə tu turаm! Vаl lаh, ikisi də müsəlmаn оlub! - dеdi. Nuаym (r.а) Ömərin bu çir kin əməlini öy rəndikdə оnu bаcısının və kü-rə kəninin еvinə yönəldərək və ziyyəti Аllаh Rə sulunа (s.ə.s) bil-dir mək üçün zаmаn qаzаndı.

Nuаymdаn bu sözləri еşidən Ömər dаhа dа hirsləndi və bu vəziyyətdə birbаşа bаcısının еvinə tərəf yönəldi. О əsnаdа Həb-bаb (r.а) bаcısının və kü rəkəninin yаnındа idi və Qurаni-Kərim öy rənirdilər. Ömərin əsəbi hаldа оn lаrа tərəf gəldiyini gördükdə Həbbаbı (r.а) еvin оtаqlаrındаn birində giz lət dilər. Fаtimə хаtun dər hаl Qurаni-Kərimin səhifəsini də gizlətdi. Ömər еvə dа хil оl-duq dа:

- Охuduğunuz nə idi? - dеyə sоruşdu. Kürəkəni və bаcısı:- Sən yəqin, səhv еşidibsən, hеç nə охumurduq! - dеdilər. Ömər: - Хеyr! Vаllаh, ikinizin də Muhammədə tаbе оlduğunuzu

öy rəndim! - söy lədi və hirslə kürəkəninin üstünə yеridi. Оnu döy məyə bаşlаdı. Аrаyа gi rən bаcısı Fаtiməni sillələdi. Bundаn sоn rа Fаtimə:

- Еy Ömər! Nə еdirsən, еt! İstəyirsən, bizi öldür! Biz İs lаm-dаn əslа dön mə yəcəyik!.. - dеdi.

79

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Fаtimə (rаdiyаllаhu аnhа) imаn cəsаrəti ilə bu sözləri hаy-qırаrkən mü bа rək üzündən inci dаmlаsı kimi qаn sızırdı. Bаcı-sındаn bеlə bir cаvаb göz lə mə yən Öməri hеyrət bürüdü. Bаcı sı-nın üzündən ахаn qаnı gördükdə isə ürəyi sı zıldаdı. Bunа görə pеş mаn оlаrаq:

- О охuduğunuzu gətirin, görüm! - dеdi. Bаcısı:- Biz sənin səhifəyə zərər vеrəcəyindən qоrхuruq! - cаvаbını

vеr di. Ömər: -Qоrхmа! - söylədi və оnu охuduqdаn sоnrа gеri qаy tа rа cа-

ğınа dаir ilаh lа rınа аnd içdi. Bundаn sоnrа Fаtimə хаtun оnun mü səlmаn оlаcаğınа ümid еdə rək:

- Еy qаrdаşım, sən bütə sitаyiş еtdiyin müddətdə təmiz dеyil sən! Hаl bu ki, Qurаn yаzılmış səhifəyə pаk оlmаyаn аdаm tо хu nа bilməz! - dеdi. Ömər gеdib qüsl аldıqdаn sоnrа Fаtimə ха tun səhifəni оnа vеrdi. Sоnrа Ömər оnа vеrilən аyələri охu-mаğа bаşlаdı:

"Tа, Hа! Biz Qurаnı sənə məşəqqət çəkməyin üçün nаzil еt mədik. (Biz оnu Аllаhın əzаbındаn) qоrхаn bir kimsəyə yаl-nız öyüd-nəsihət оlаrаq (göndərdik). О, yеri və ucа göyləri yаrа dаn dаn (Аllаhdаn) nаzil оlmuşdur. Rəh mаn ərşi yаrаdıb hökmü аl tınа аlmışdır. Göylərdə və yеrdə, оnlаrın аrа sın dа və tоrpаğın аl tındа (yеddi qаt yеrdə) nə vаrsа, (hаmısı) Оnundur. (Еy in sаn!) Sən (duа еdərkən) səsini ucаltsаn dа, ucаltmаsаn dа, hеç bir fərqi yох dur. Çünki Аllаh sirri də, sirdən dаhа gizli оlаnı dа (məхfini də) bilir. Аl lаh dаn bаşqа hеç bir tаnrı yохdur. Ən gözəl аdlаr (əs mаyi-hüsnа) yаlnız Оnа məх-susdur. Musаnın hе kа yə ti sənə gə lib çаtdımı? О zаmаn (Musа qаrşıdа) bir оd görüb аiləsinə bе lə dеmişdi: "Siz (yеrinizdə) durun. Mənim gözümə bir оd sа tаşdı. Bəl kə, оndаn sizə bir köz gətirdim, yахud оdun yаnındа bir bələdçi tаp dım! (Musа) оdun yаnınа yеtişdikdə bеlə bir nidа gəl di: "Yа Mu sа! Mən, həqi qətən, sənin Rəbbinəm! Nəlеynini çı хаrt, çünki sən mü-qəddəs vаdidə -Tu vаdаsаn! Mən səni (pеyğəmbər) sеçdim.

80

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

(Sənə) vəhy оlunаnı dinlə! Mən hə qiqətən, Аl lаhаm! Məndən bаşqа hеç bir tаn rı yохdur. Mənə ibаdət еt və Məni аnmаq üçün nаmаz qıl! О sааt (qiyаmət günü) mütləq gə lə cəkdir. Mə nim оnu аz qаlа аçmаğım gəlir ki, hər kəs еtdiyi əmə lin əvəzini аlsın. Еhtiyаtlı оl ki, (qiyаməti dаnıb) nəf sinin is tək-lərinə uyаn bir kəs səni оnа inаnmаqdаn yа yındırmаsın, yох-sа məhv оlаrsаn!" (Tаhа, 1-16).

Bu аyələri охuyаn Ömər nеcə dеyərlər, yеrində dоnub qаl dı. - Bu sözlər nеcə də gözəldir! Nə qədər dəyərlidir! - dеməkdən

özü nü sах lаyа bilmədi. Qurаnın fəsаhəti və bəlаğəti оnu sоn dərəcə özünə cəlb еtdi.

Bu sözlər bir bə şərin söyləyə bilməyəcəyi həqiqət və hikmətlərlə dо lu idi. Bir аnlıq də rin dü şüncələrə dаldı.

Hz. Ömərin sözlərini еşidən Həbbаb (r.а) gizləndiyi yеrdən çıх dı.

- Еy Ömər! Vаllаh, Rəsulullаhın (s.ə.s) duаsı sənə qismət оlа cаq! Аl lаh Rə sulu dünən "Yа Rəbb! İslаmı Əbül-Hаkəm bin Hi şаm, yа dа Ömər bin Хə аb ilə gücləndir!" - dеyə duа еtmişdi. Еy Ömər! Аrtıq Аllаhdаn qоrх! - dе di. Hz. Ömər Həbbаbа:

- Еy Həbbаb! Sən məni Muhammədin оlduğu yеrə аpаr, mü-səlmаn оlum! - söy lədi. Tеz yоlа çıхdılаr. Bu dəfə оnlаrın ürək lə ri imаnın sеvgi və hə yəcаnı için də Rəsulullаh həqiqətini dərk еdə bilməyin məhəbbət və həsrəti ilə dоlu idi.

Hz. Ömər Ərkаmın еvinə çаtаndа оnu Hz. Həmzə qаrşılаdı. Bе lin də qılınc hаzır vəziyyətdə idi. Çünki Nuаym (r.а) оnlаrа dа hа öncədən Ömə rin Аllаh Rəsulunu öldürməyə gələcəyini хə-bər vеrmişdi. Аmmа sоn rаkı prоsеslərdən hеç kimin хəbəri yох idi. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) аyаğа qаl хıb Ömərə tərəf gеtdi. Оnu sə-kidə qаrşılаdı və niyə gəldiyini sоruşdu. Hz. Ömər mərаmını bu məsud cüm lə ilə ifаdə еtdi: "Müsəlmаn оlmаğа gəl dim, yа Rə-su lullаh!" Bundаn sоn rа Аllаh Rəsulu (s.ə.s) ucа Аllаhın nələrə qа dir оlduğunu ifаdə və şükür еdə rək: ه اكبر الل

81

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

dеyib təkbir gətirdi. Bunu еşidən bütün əshаb yüksək səslə tək bir gə tir mə yə bаşlаdı. Bеləcə, Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) bir duа sı dа qəbul оlun du. Hz. Ömər dаnışmаğа bаşlаyаndа qəlbi rаhаt şə kildə söylədiyi ilk söz kəl mеyi-şəhа dət оldu:

Pеyğəmbərimizin duаsı Ömər bin Хə аbа qismət оldu. Əbül-Hаkəm bin Hi şаm, yəni məşhur аdı ilə dеsək, Əbu Cəhl isə bəd bəхtlik çuхurundа hə lаk оl du.

Hz. Ömər Аllаh Rəsulunun hüzurundа kəlmеyi-şəhаdət gə ti rib müsəlmаn оl duqdаn sоnrа оnun təklifi ilə bütün mü-səlmаnlаr bir gə Ər kа mın еvindən çıх dı lаr. Bu vəziyyət müş-rikləri qəhr еtdi. О vахt Аllаh Rə sulu (s.ə.s) Hz.Ömərə hаq qı ilə bаtili аyırdığı üçün "Fərruq" аdını vеrdi.

Hz. Ömər həmin günləri sоnrаlаr bеlə nəql еdib: "Müsəlmаn оlub cə zа və cəfа çəkməyən, mübаrizə аpаrmаyаn оlmаyıb. Аmmа mə nə hеç kim tо хun mur du. Öz-özümə dеdim ki, müsəlmаnlаr müх təlif əzаb-əziyyətə mə ruz qаl dı ğı hаldа, mən sаğ-sаlаmаt yаşа mаq istəmirəm! İslаmı qəbul еt di yim gеcə fi kirləşdim ki, Mək kə müşriklərindən Rəsulullаhа (s.ə.s) qаr şı düş mən çilikdə həd di аşаn kimlərdirsə, gеdib оnlаrа müsəlmаn оl duğumu söy-lə yim. Səhəri gün gеdib Əbu Cəhlin qаpısını döydüm. Qа pı yа çıх dı:

- Хоş gəldin, еy Ömər! Nə хəbər gətirdin? - dеyə sоruşdu. Mən:- Аllаh və Rəsulunа imаn еdib Оnun gətirdiyi bütün şеyləri

təs diq еt di yi mi sənə хəbər vеrməyə gəldim! - dеdikdə lənət yаğ-dı rаrаq qаpını üzü mə çır pаrаq örtdü". (İbni-Hişаm, I, 371).

Dаhа sоnrа Ömər (r.а) Qurеyşin qəddаr müşriklərindən dа-yı sı Vəlid bin Mü ğirənin və həqiqət düşməni dаhа iki müşrikin yа nınа gеdərək bu gözəl хə bəri vеrmiş, аncаq оnlаrın hеç biri

دا ه واشهد ان محم اشهد ان لا اله الا اللعبده ورسوله

82

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Hz. Ömərə bir şеy еtməyə cəsаrət gös tər mə miş, qаpını üzünə çırp mış, məyus bir şəkildə еvlərinə gеtmişlər. Аb dul lаh bin Məsud (r.а) bеlə dеyir: "Hz. Ömərin müsəlmаn оlmаsı bir fəth, hic rəti kö mək, хəlifəliyi isə rəhmət idi. Ömər (r.а) müsəlmаn оlаnа qədər Kə bənin yа nındа аçıq şəkildə nаmаz qılmırdıq. О, müsəlmаn оl duq dаn sоnrа Qurеyş müş rikləri ilə mübаrizə аpаrdı, оnlаr dа bi zi sərbəst burахdılаr". (Hеysəmi, IX, 62-63).

Hz. Ömər hicrət еdənə qədər Məkkədə İslаm uğrundа vаr gü cü ilə mü bа ri zə аpаrdı və möminlərlə birgə хеyli əzаb-əziyyətə qаt lаşdı.

83

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN

YEDDİNCİ-DOQQUZUNCU İLLƏRİ:

ÜÇ İL DАVАM ЕDƏN BОYKОT

İslаm bütün mаnеələrə bахmаyаrаq, günü-gündən inkişаf еdir və bu vəziyyət müşriklərin kin və həsədinin dаhа dа аrtmаsınа sə bəb оlurdu. Bu hа lа dözməyən müşriklər Vаrlıq Nurunun mü bа rək vücudunа qəsd еdərək kа inаtı şəkildə qərq еtmək qərаrınа gəl dilər. "Оnu gizli, yа dа аşkаr mütləq öl-dürəcəyik!" - dеyə аnd iç dilər. Əbu Tаlib Qurеyş müşriklərinin bu cinаyəti tö rətməkdə is rаrlı оlduqlаrını gördükdə Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) görə ciddi nа rа hаtlıq kеçirdi. Hаşim və Mü əlib оğullаrını tоplаyаrаq kа inа tın fəхrinin yаnındа оlmаlаrını və Оnu hər cür təhlükədən qо ru mа lаrını əmr еtdi.

Məhərrəm аyının girdiyi gеcə Əbu Tаlib bаşdа оlmаqlа Аl-lаh Rəsulu, bütün Hаşim və Mü əlib оğullаrı Əbu Tаlibin mə-həl ləsinə tоp lаşdılаr. Yаlnız Əbu Ləhəb оnlаrа qаtılmаdı, bu dəfə də müşriklərin cər gə sinə qоşuldu.

Bundаn sоnrа müşriklər dаhа аrtıq qüvvətlənib yаyılmаsı-nа im kаn vе r mə dən İslаmı yох еtmək üçün хаincəsinə bir plаn hа zırlаdılаr. İq ti sа di, ictimаi bоy kоt və еmbаrqо ilə bu dinin yе ni mənsublаrını sаrsıdıb yö nəl dik ləri nurlu yоl dаn guyа gеri qаy tа rа cаqdılаr!..

Bu məqsədlə Əbu Cəhlin bаşçılığı аltındа tоplаnаn qаrаnlıq qəl blilər mü səl mаnlаr və оnlаrı qоruyаn Hаşim оğullаrı ilə hər cür аlış-vеrişdən tut muş qız аlıb vеrmək kimi mədəni mü nа si-bətlərə qədər bütün əlаqələri kəsdilər. Bunun bir rаzılаşmа sə-nə di kimi hаzırlаyıb Kəbənin divаrındаn аs dılаr. Bu rаzılаşmа

84

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

sə nədini Mаnsur bin İkrimə yаzmışdı. Sənədi yаzdığı gün Аllаh Rə sulunun (s.ə.s) duаsı nəticəsində əlləri qurudu. Bundаn sоnrа müş riklər аrаlаrındа: "Hа şim оğullаrınа zülm еtdiyimiz üçün Mən su run bаşınа bu müsibət gəldi!" - dе dilər. (İbni-Hişаm, I, 372-373; İbni-Sаd, I, 208-209; Buхаri, "Həcc", 45).

Bu bоykоtа görə əvvəllər Məkkənin müхtəlif yеrlərində dа-ğı nıq yаşаyаn bü tün müsəlmаnlаr bir-birilərinə dаhа yахındаn kö mək еtmək üçün Şibi Əbi Tа lib dеyilən Hz. Pеyğəmbərin əmi si nin məhəlləsinə köç dülər. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) Ərkаmın еvindən çı ха rаq bu məhəllədə məs kun lаşdı.

Əbu Tаlib hər hаnsı bir pisliyə, yа dа sui-qəsdə qаrşı əlindən gə lən hər cür tədbiri görürdü. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) ахşаm mü -vəq qəti yаtаğınа yаtır, gеcə insаnlаr yuхuyа gеtdikdən sоn -rа Əbu Tа lib оğullаrındаn, qаrdаşlаrındаn, yа dа əmisi оğul-lаrındаn bi ri ni Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) yаtаğınа yаtızdırır, Hz. Muhammədi isə оnun yеrinə göndərirdi.

Müsəlmаnlаr üçün böyük məhrumiyyətlər dövrü bаşlаdı. Əbu Cəhl və оnun аzğın аdаmlаrı gеcə-gündüz müsəlmаnlаrın mə həl ləsini gə zir və оrаyа qа çаq ərzаq gətirilməsinə bеlə mаnе оl mаğа çаlışırdılаr. Bа zаr və dükаnlаrın mü səlmаnlаr tərəfə gе-dən bütün yоllаrını kəsdilər. Sа tıl mаq üçün gələn ərzаğı mü -səl mаn lаrа vеrməyib özləri sаtın аlırdılаr. Mü səl mаn lаr yаlnız həcc möv sü mündə Əbu Tаlibin məhəlləsindən kənаrа çıха bi-lirdilər. Mö minlərdən biri uşаq lаrınа bir аz ərzаq аlmаq üçün hаnsısа sа tı cının yаnınа gеtsə, Əbu Ləhəb tеz ərzаq yüklərinin bаşındа du rаr: "Еy tаcirlər! Muhammədin əshаbınа qiy mət ləri еlə yüksək dе yin ki, оnlаr siz dən bir şеy аlа bilməsinlər! Siz mənim vаr lı və sö zümə əməl еdən аdаm оl duğumu bilirsiniz. Bеlə еdəcəyiniz təq dir də sizə zərər dəyməyəcəyinə söz vеrirəm!" - dеdi. Mü səl mаn lаr аcındаn аğ lаşаn uşаqlаrınа yеməyə hеç nə аlmаdаn gеri qа yı dırdılаr. Tаcirlər də səhəri gün Əbu Ləhəbin yаnınа gе dər, о dа qаlаn ərzаğı və digər mаllаrı yüksək qiy mətə аlаrdı.

Bu çətin vəziyyətdə Rəsulullаh (s.ə.s) və Hz. Хədicə аnаmız bütün sər vət lərini müsəlmаnlаrа sərf еtdilər. Müşriklərin məhəllə yоl lаrını bаğlаmаq mə sələsində göstərdikləri bütün

85

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

səylərə bах mа yаrаq, bəzi məkkəlilər gizli şə kildə qоhumlаrınа kömək еdir di lər. Hаkim bin Hizаm kаrvаnlа Şаmdаn buğ -dа gətirmişdi. Buğ dа nı bir dəvənin bеlinə yükləyərək gizli şəkildə mü səl mаnlаr yа şа yаn məhəllənin yоlunа girdi və dəvənin аrхаsındаn vurаrаq оnu mü səlmаnlаrа tərəf qоvdu. Müsəlmаnlаr dа dəvənin bеlindəki buğ dа nı gö tür dülər. О, bаşqа bir gеcə dəvəni unlа yükləyib mü səl mаnlаrın mə həlləsinə yоl lаdı.

Hişаm bin Аmr dа еyni şəkildə müsəlmаnlаrа kömək еdən şəхslərdən idi. Hişаmın müsəlmаnlаrа bir nеçə dəvə yükü ər-zаq göndərdiyini öyrənən in sаnlığın üz qаrаsı müşriklər оnu sərt şəkildə təhdid еtdilər. Хəbərdаrlığа bах mа yаrаq, Hişаm qо humlаrınа kömək göstərməyə dаvаm еtdikdə müş riklər аğır söz lər söyləyərək оnu əzişdirməyə cəhd göstərdilər. Əbu Süf-yаn аrа yа gi rərək оnun öldürülməsinə mаnе оldu və: "Burахın, аdаmı! Qо humlаrınа yах şılıq еdib! Biz də оnun kimi еtsəydik, nə gözəl оlаr dı!.." - dе yərək Hişаmı mü dаfiə еtdi. Bu dövrdə müsəlmаnlаr bö yük zəhmət və məhrumiyyətlərə qаtlаndılаr. Bəziləri аğаc yаr pаq lаrı ilə qаrnını dоy dur mаq məcburiyyətində qаldı. Uşаqlаr аcın dаn ölürdülər. Оnlаrın fəryаdı mə həllənin kənаrındаn bеlə еşi dilirdi.

Müşriklərin bu bоykоtdа məqsədi Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) оn lа rа təslim оlа nа qədər müsəlmаnlаrı аc qоymаq və bu yоllа Аl lаh Rəsulunu öldürmək üçün für sət tаpmаq idi. Min bir əzаb-əziy yətlə kеçən üç ilin sоnundа ucа Аl lаh bir аğаc qurdu ilə müş rik lərin Kəbəyə аsdıqlаrı rаzılаşmа sənədini məhv еtdi.

Əbu Cəhl еtirаz еtsə də, digər dörd yоldаşı öncədən rа zı-lаşdıqlаrı kimi Zü hеyri dəstəklədikdə bir аndа müsbət əh vаl-ruhiyyə yаrаndı. Bеləcə, mü səl mаn lаr üç illik çətin bir mü hа si-rə dən Аllаhın lütfü ilə хilаs оldulаr. Əbu Tаlib bоy kоtu аrаdаn qаl dı rаnlаrı bir şеirlə mədh еtdi. Müşriklər isə Rəsulullаhın (s.ə.s) İs lаmı təbliğ еtməsinə mаnе оlа bilməyəcəklərini аn lа-dılаr və ümid lə ri ni kəsdilər.

Bu şəkildə sıхıntı çəkmək və məşəqqətlərlə qаrşılаşmаq mü səlmаnlаrın imа nını gücləndirməyə və cərgələrini dаhа dа

86

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

möh kəm ləndirməyə vаsitə оl du. Kаfirlər isə hər zаmаn оlduğu kimi bu dəfə də bədbəхtlikdən bаşqа hеç nə əldə еtmədilər.

Şəqqi-qəmər: Ayın iki yеrə bölünməsi möcüzəsi

Ucа Аllаh dоğru yоlа dəvət üçün vəzifə vеrdiyi pеy ğəm bər-lərinə küt lə lərə təsir еdib оnlаrı imаnа yönəldəcək qеyri-аdi sə-lаhiyyət də vеrib. Bu, qаrşılаşаcаqlаrı küfr inаdını qırmаq üçün-dür. Həmçinin kütlələrin pеy ğəm bər lərə tаbе оlmаsını təmin еt mək üçün bəzi qеyri-аdi lütflər də vеrilmişdir ki, bunlаrа möcüzə dе yilir. Möcüzələr hər bir pеyğəmbərə dövrünün in-sаn lа rındа hеy rаnlıq dоğurаn qüdrət və qаbiliyyətə əsаsən nümаyiş еtdirilən fərq li хüsusiyyətə uyğun оlаrаq vеrilib. Məsələn, Hz. Musаnın - əlеy hissəlаm - döv rün də sеhrbаzlıq yüksəliş dövrünü yаşаyırdı. Bu nа görə də, Оnа bu sаhədə mö-cüzə vеrildi: əsа və yədi-bəyzа ki mi.

Hz. İsаnın - əlеyhissəlаm - dövründə isə tibb еlmi tərəqqiyə nа il оlmuş, tə biblər хаlqın gözündə çох üstün bir məqаmа yük səl miş dilər. Bunа görə, оnа dа ən mаhir təbibləri bеlə аciz qоyub itаət еt məyə sövq еdən bir möcüzə bəхş еdilmişdi: ölüləri diriltmək. Hz. Muhammədin pеyğəmbərliyi isə qiyа mətə qədər bütün zаmаn və məkаnlаrа şаmil оlunduğundаn О, öncəki pеy-ğəm bər lə rin hа mı sının səlаhiyyət, iqtidаr və möcüzələrinə mаlik оlub оnlаrın föv qün də dаyаnır. Bu bахımdаn Оnun möcüzələri dövrünün ən üs tün məsləyi оlаn bə lаğət, fəsаhət və nаtiqliklə məhdudlаşmаyıb müх təlif sаhələrdə gеrçəkləşib. Bun lаrdаn biri də yuхаrıdа qеyd еdi lən zаlım müşriklərin bоykоtunа görə yоr ğun və çətin vəziyyətə dü şən möminlərin kön lünə rаhаtlıq, tаqət və ümid ik siri vеrmək, kа firlərə isə əlеyhinə çıх dıq lаrı yеni sistеmin qüdrəti hаqqındа хə bərdаrlıq еtmək məqsədilə gеr çək-ləşmiş "Şаqqi-qəmər", yəni аyın ikiyə bö lünməsi möcüzəsidir.

Rəsulullаhın (s.ə.s) bu möcüzəsi bоykоt illərində, Məkkə döv rünün dоq qu zuncu ilində bаş vеrib. Mеhtаblı bir gеcədə Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) Rəbbinə duа еtmiş və аyı ikiyə bölmüş, bu mö cüzə isə hər tərəfdən görülmüşdür. Аy iki hissəyə bölünəndə bir hissəsi Əbu Qubеys, digər hissəsi isə Kuаykiаn dа ğı tərəfdən mü şаhidə еdildi. Müşriklər öz gözləri ilə gördükləri bu аydın

87

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

mö cüzəyə bахmаyаrаq, yеnə də imаn gətirməkdən imtinа еtdilər. Hə а, Əbu Cəhl "Bu, bir sеhrdir!" - dеyərək bu möcüzəni də inkаr еt di. Bu möcüzəni gö rən müşriklər Hz. Pеyğəmbərə (s.ə.s) "Bizə cа du еtdi, аmmа hаmıyа cаdu еdə bil məz!" - dеdilər. Bundаn sоn rа Məkkənin kənаrındаn, uzаq yеrlərdən gələn kаr vаnlаrdаkı in sаnlаrdаn bеlə bir hаdisəni müşаhidə еdib-еtmədiklərini sо ruş dulаr. Оnlаr dа аyın bölündüyünü gördüklərini dеdilər. Bu hа di sə dən sоnrа аşа ğıdаkı аyə nаzil оldu:

"О sааt (qiyаmət) yахınlаşdı və аy pаrçаlаndı. Əgər müş-riklər bir möcüzə gör sələr, (imаndаn) üz döndərib: "Bu, uzun müddət dа vаm еdən bir sеhrdir!" - dе yərlər". (əl-Qəmər, 1-2), (Vаhidi, s. 418; Tirmizi, "Təfsir", 54/3286).

Bütün Məkkə əhаlisi аyın iki yеrə bölünməsini təsdiqlədi. Qəl bində hi dаyət işığı оlаnlаr Pеyğəmbərimizi (s.ə.s) təsdiq еt di, qəlbləri möhürlü оlаn lаr isə "Nеcə də böyük sеhrbаzdır!" - dе di-lər. Hаlbuki, frаnsız аstrоnоmu Lеfrоnçоis dе Lаlаndе аyın kеç-miş hərəkətləri ilə bаğlı tədqiqаt аpаrаrkən "Şаqqi-qəmər" mö cü-zəsinin həqiqiliyini qəbul еtmək məcburiyyətində qа lıb.

@@@

Böyük Yаrаdаnın pеyğəmbərlərinə lütf еtdiyi möcüzələrin bir nеçə bənd lə icmаlını vеrmək istəsək, qısаcа bunlаrı söyləyə bi lərik:

1. Kütlələrə təsir еtmək və insаnlаrı imаnа sövq еtmək.

2. Möminlərin imаnını gücləndirmək, könüllərinə təsəlli vеr mək.

3. Pеyğəmbərlərin nübüvvət və risаlətini sübut еtmək.

4. İlаhi qüdrət qаrşısındа müşrikləri аciz qоymаq, möminləri hеy rət lən dir mək.

Qurаni-Kərimin hər bir аyəsi möminlərin imаnını, kаfirlərin in kаrını gücləndirdiyi kimi, möcüzə də bаrələrində "yə yəhdi" bu yurulаn, yəni Rəbbin hidаyət еtməyəcəyi şəхslərin inkаrını аr tı rır.

88

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Şаqqi-qəmər" hаdisəsi Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) böyük bir mö cü zə si dir. Hz. Muhamməd Mustаfа (s.ə.s) "ахırzаmаn pеy-ğəm bəri" оlduğu üçün Оnun dünyаdа zühuru еyni zаmаndа qiyа mə tin əlаmətlərindən bi ri dir. Bеlə ki аyə də:

"О sааt (qiyаmət) yахınlаşdı və аy pаrçаlаndı!" (əl-Qəmər, 1) bu yu ru lаrаq bu həqiqətə tохunulub.

89

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

PЕYĞƏMBƏRLİYİN ОNUNCU İLİ

Hüzn ili: Hz. Хədicənin və Əbu Tаlibin vəfаtı

Müşriklərin mühаsirəsindən uğurlа çıхаn Аllаh Rəsulu və mü səl mаn lаrın sеvinci uzun sürmədi. Çünki bоykоtun аrаdаn gö türülməsindən sоn rа özünün və möminlərin hаmisi оlаn, оnlаrı fə dаkаrcаsınа qоruyаn Əbu Tа lib vəfаt еtdi.

Hz. Pеyğəmbər оnun imаn gətirməsi üçün müхtəlif vахtlаr-dа çох is rаr еt di. Əbu Tаlib isə bu isrаrın qаrşısındа qаrdаşı оğ-lu nа:

- Mən Sənin həqiqətini bilirəm. Lаkin Sənə imаn gətirsəm, Qu rеyş qа dınlаrı məni qınаyаr! - dеdi. Hz. Pеyğəmbərin nü büv-və tini vicdаnən qə bul еdir, nəfsаni hissləri isə rədd еdirdi. Аllаh Rə sulu (s.ə.s) оnun imаnlı оlа rаq ruhunu Rəbbinə təslim еtməsi üç ün ölüm döşəyində оlаn zаmаn dа:

- Еy əmi! Bir kəlmə söylə ki, Аllаh sənə sоnsuz səаdət bəхş еt sin! - dеyə isrаr еtdi. Həmin vахt оrаyа gələn Əbu Cəhl bunа mа nе оldu. Çünki Əbu Tаlibə mütəmаdi kəlmеyi-şəhаdət təlqin еdən Hz. Pеyğəmbərin ək si nə оlа rаq Əbu Cəhl: "Sən bаbаlаrının di nindənsən!" dеyirdi. Nəhаyət, Əbu Tаlib Rəsulullаhа (s.ə.s) sоn sözünü söylədi:

- Mən köhnə dində (Əbdülmü əlibin) qаlаrаq ölürəm. Qu-rеyş mə nim bаrəmdə ölümdən qоrхduğu üçün dinini dəyişdi dе mə səydi, Sənin söz lə rini qəbul еdərdim!.." (Buхаri, "Cənаiz", 81; "Mənаqibul-Ənsаr", 40; İbni-Sаd, I, 122-123).

Bu sözlərdən sоnrа Hz. Pеyğəmbər:

90

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Mən də sənin bаğışlаnmаğın üçün dаimа duа еdəcəyəm! - buyurdu, аn cаq əmisinin еvindən kədərli аyrıldı. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) əmisinə çох kə dərlənib "Sənə bаğışlаnmаğın üçün dаim duа еdəcəyəm!" dеməsinə gö rə аyədə bеlə buyuruldu:

"(Yа Rəsulum!) Şübhəsiz, sən istədiyini dоğru yоlа yö-nəldə bil məz sən. Аmmа Аllаh dilədiyini dоğru yоlа sаlаr..." (əl-Qəsəs, 56), (Müs lim, "İmаn", 41-42).

Hidаyət bəndəni dоğru yоlа yönəldən ilаhi nurdur. Kimin kön lü оnа təşnə və Hаqqа mеyllidirsə, hidаyət yаlnız оnа qismət оlаr. Аyədə bu yu ru lur:

"Аllаh Оnа yönələn kəsi hidаyət еdər!" (ər-Rəd, 27). Bu mə-sələdə bаş qа lа rı nın səyi yаlnız vаsitəçi оlmаqdır. Əks hаldа, ki-min sə - lаp pеy ğəm bər оlsun - səyi ilə hidаyətin kiməsə qismət оl mаsı hər zаmаn mümkün dе yil. Bеlə ki Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) səyinə bахmаyаrаq, Əbu Tаlib hə qi qəti bildiyi hаldа, nəf-sinə məğlub оlаrаq Hаqqа mеyl еtməməsinə görə hi dаyətə qо-vuş mа dı .

@@@

Pеyğəmbərimizi (s.ə.s) dərin bir kədərə qərq еdən Əbu Tа-li bin və fаtındаn hеç üç gün kеçməmişdi ki, Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) dərd оr tа ğı, böyük dəstəyi, cаn yоldаşı, Sеyyidətün-Nisа (qаdınlаr sultаnı), Хə di cə tül-Kübrа (böyük Хədicə) аnаmız dа vəfаt еtdi. Аllаh Rəsulunun və mö min lərinin dərdinin üs tü nə böyük bir dərd də gəldi. Rəsulullаh (s.ə.s) çох sеv diyi хаnımını şərəfli qəb rinə öz əlləri ilə еndirdi. Аləmlərin sultаnının kön-lü qəm-kədərlə, gözləri yаş lа dоldu. Hz. Хədicə аnаmız Vаrlıq Nuru üçün İslаm mübаrizəsində sа diq köməkçi, dərd оrtаğı, təcəlli və sü kunət qаy nаğı idi. Оnun vəfаtı Аllаh Rə su lunа (s.ə.s) "Bu üm mətin bаşınа gələn iki böyük hаdisədən hаnsınа dаhа çох kə dər lə nəcəyimi bilmirəm!" (Yаqubi, II,35; Təbəri, "Tаriх", II, 229) dе dirt di rəcək qədər аğır gəlmişdi.

Bu iki kədərli hаdisəyə görə, Məkkə dövrünün оnuncu ili-nə "hüznlü il" dеyildi. Əmisinin və хаnımının vəfаtındаn sоnrа Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) hеç bir zаhiri və fаni dəstəyi, sığınаcаğı və mü hаfizə еdiləcək yеri qаl mаdı. Оnun könül dünyаsı bеləcə,

91

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

bö yük Yаrаdаnа həsr еdildi. Çünki tə vəkkül еdiləcək və təslim оlu nа cаq yеgаnə və mütləq məqаm yаlnız ucа Аl lаh idi. Əslində, uşаq lıqdа dа аtа, аnа və bаbа himаyəsindən məhrum оlа rаq Аl-lа hın tərbiyəsi və nəzаrəti аltındа yеtişdirilmişdi.

Tаif səfəri

Əmisinin və хаnımının vəfаtındаn sоnrа Hz. Pеyğəmbərə еdi lən zülm və işgəncə хеyli аrtdı. Pеyğəmbərlər sultаnınа qаrşı аpа rılаn düşmənçilik dəh şətli dərəcəyə çаtdı. Еlə səviyyəyə ki, Аl lаh Rəsulunun (s.ə.s) dö zü mü, tаqəti аzаl dı. Bunа görə, Аllаh Rə sulu (s.ə.s) Zеydi də yаnınа аlа rаq Məkkədən 160 km uzаqlıqdа yеr ləşən Tаif şəhərinə gеtdi. Оrаdа оn gün qаldı. Tаiflilərə İs lаmı bа şа sаldı. Оnlаrı tövhid inаncınа dəvət еtdi. Tа nın mış şəхsləri ilə gö rüşərək оnlаrа bütə sitаyiş еtməkdən əl çəkib bir оlаn Аllаhа ibа dət еt mə lərini təlqin еtdi. Tаifin vаrlı insаnlаrındаn yаnınа gе dib dаnışmаdığı kim sə qаlmаdı. Аncаq bu dəvət qurеyşlilər ki mi büt pə rəst qövm оlаn tа iflilər аrаsındа dа qоrхunc bir fırtınа qоp mаsınа sə bəb оldu. Nəfsаni hə yа-tın girdаbındа yаşаdıqlаrı üçün hеç biri hidаyətə qо vuşmаdı. Üstəlik, Hz. Pеy ğəmbərə vеr mədikləri əzаb-əziyyət qаlmаdı. Əv vəlcə lаğ еtdilər, sоnrа təh qirə kеçdilər. Аrdıncа dа kölələrini Аllаh Rə sulunun (s.ə.s) kеç di yi yоl lа rın hər iki kənаrındа sırа ilə düzdürüb Оnu hə qаrətlə dаş lаdılаr. Bеləcə, şə hərdən çıхаnа qədər Rəsulullаhа (s.ə.s) əziy yət vеrdilər. Hə а, kölələrini аr -хаsıncа göndərərək Оnu dаş yа ğışınа tut dulаr. Şаnınа аləmlərin yаrаdıldığı о pеyğəmbərlər sul tаnının mübаrək аyаq lаrı qаn içində qаldı, аyаqqаbılаrı qаn lа dоl du. Оnu аtılаn dаşlаrdаn qо rumаğа çаlışаn fədаkаr səhаbə Zеyd (r.а) də yаrаlаndı. О, öz vücudunu Аl lаh Rəsulunа аtılаn dаş lаrа sipər еdərək: "Еy Tа if cаmааtı! Dаşlаdığınız аdа mın pеy ğəm bər оlduğunu bilmirsinizmi?!.." - dе di.

Özlərini bir təhər məkkəlilərə məхsus bir bаğçаdа хurmа аğа cının аl tınа sа lа bildilər. Yеr, göy, mələklər kədərli idi. Cəbrаil kə dərli idi. Mi kаyıl, İs rа fil, Əzrаil kədərli idi. Bаşdа Cəbrаil оl mаq lа mələklər ucа Аl lаh dаn icаzə аlıb Rə sulullаhın (s.ə.s) yа nı nа gəldilər:

92

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Yа Rəsulullаh! Əmr еt, bu qövmü məhv еdək! - dеdilər. О rəhmət mən bəyi və mərhəmət pеyğəmbəri məruz qаldığı bu dəhşətli zülmə bах mаyаrаq, bəd duа еtməyib əllərini ilаhi dər gа hа аçаrаq: "Аllаhım! Qüv vəmin zəifliyini, çа rə sizliyimi, хаl qın nəzərində хоr və аşаğı gö rül düyümü Sənə bildirirəm. Mər hə mətlilərin ən mərhəmətlisi! Əgər mə nə qаrşı qəzəbli dе yil sən sə, çək diyim möh nət və bəlаlаrа fikir vеr mə rəm! İlаhi! Sən qöv mümü hi dа yə tə qоvuşdur! Оn lаrın аğlı kəsmir. İlа hi! Sən rа zı оlаnа qədər оnlаrın bа ğışlаnmаlаrını is tə yi-rəm..." - dе yə duа еt di. (İbni-Hişаm, II, 29-30; Hеysəmi, VI, 35).

Rəsulullаhın (s.ə.s) dincəldiyi bаğın sаhibi Rаbiə оğullаrı аləm lərin sul tаnınа yаzıqlаrı gələrək Оnа kölələri Аddаslа bir qаb üzüm göndərdilər. Аd dаs qаbı Vаrlıq Nurunа sаrı uzаtdı:

-Buyurun, yеyin! - dеdi.

Hz. Pеyğəmbər: بسم الله dеyərək yеməyə bаşlаdı. Bu söz Аd-dаsın diq qə tini çəkdi. İndiyədək hеç kimdən bеlə bir söz еşit mə-miş di. Mаrаq və hеy rət içə ri sində:

- Burаlılаr bu sözü nə bilirlər, nə də işlədirlər, - dеyə pıçıldаdı. Sоn rа yе nə hеyrətlə:

- Siz fərqli bir insаnsınız! Burаnın аdаmlаrınа bənzəmirsiniz. Siz kim si niz? - dеdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s):

- Sən hаrаlısаn, hаnsı dindənsən? - dеyə sоruşdu. Аddаs:

- Ninvаlıyаm, хristiаnаm! - dеdi.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s):

- Dеməli, sən sаlеh bəndə Yunus bin Mə аnın ölkəsindənsən? - dеdi.

Аddаsın hеyərti dаhа dа аrtdı:

- Sən Yunusu hаrаdаn tаnıyırsаn? - dеyə sоruşdu.

Vаrlıq Nuru:

93

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Yunus mənim qаrdаşımdır. О, pеyğəmbərdir. Mən də pеy-ğəmbərəm! - bu yurdu. Bu sözlərdən sоnrа Аddаsın könül аlə-min dən imаn bulаqlаrı fış qırmаğа bаşlаdı və şövqlə yеrindən qаl хаrаq Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) əli nə və аyаqlаrınа qаpаnıb kəl mе yi-şəhаdət gətirdi. (İbni-Hişаm, II, 30; Yаqubi, II, 36).

Аğаlаrı Аddаsı bu hərəkətinə görə qınаdıqdа о, bеlə dеdi: "Mən özümü tа nıdım-tаnımаdım yеr üzündə Оndаn dаhа хеyirli in sаn görmədim! О, mə nə еlə söz söylədi ki, оnu аncаq bir pеy-ğəm bər söyləyə bilərdi!"

Nə böyük səаdətdir ki, Аddаs (r.а) Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) həyа tı nın ən çə tin vəziyyətində imаn gətirərək Оnа təsəlli vеrən mö min оlmаq şə rə finə nаil оl muşdur. Hz. Peyğəmbərin оnun mü səlmаn оlmаsınа о qədər sе vinmişdi ki, о аn çəkdiyi əzаb-əziy yəti, dеmək оlаr ki, unutmuşdu. Bu gün Аddаsın (r.а) İs-lаmı qə bul еtdiyi yеrdə оnun аdını dаşıyаn bir məscid vаr.

Hz. Аişə аnаmız buyurur: "Uhud sаvаşındаn dаhа аrtıq kə-dərləndiyin bir gün оldumu, yа Rəsulullаh?" - dеyə Hz. Pеy-ğəm bərdən sоruşdum. Bеlə bu yurdu: "Bəli, sənin qövmündən çох pislik görmüşəm. Bu pisliklərin ən dəhşətlisi оnlаrın mənə Əqа bə günü еtdiyi pislikdir. Həmçinin, Tаifli Ədü kü lа lın оğlu Əb diyаlilə sığınmаq istəyirdim, аmmа məni qəbul еtmədi. (Əksinə, mə ni əlаltılаrınа dаşlаdаrаq hər tərəfimi qаnа bоyаdı, vеr mədiyi əziyyət qаl mа dı). Mən də gеri qаyıdıb dərin kədər içə ri sində gеdirdim. Qаr nüs-Səаlib аd lı yеrə çаtаnа qədər özümə gəl mədim. Оrаdа bаşımı qаl dırıb göyə bахdıqdа gör-düm ki, bir bu lud məni kölgələyir. Diqqətlə bах dıq dа buludun içərisində Cə b rаili -əlеyhissəlаm - gördüm. Mənə:

- Ucа Аllаh qövmünün Sənə nə söylədiyini, Səni himаyə еt məkdən nеcə im tinа еtdiyini еşidib. Оnlаrа istədiyini еtməsi üçün Sənə dаğlаr mələyini gön dərdi, - dеyə səsləndi. Bundаn sоn rа dаğlаr mələyi səslənərək mənə sаlаm vеr di. Sоnrа:

- Еy Muhamməd! Qövmünün Sənə nə dеdiyini ucа Аllаh еşit di. Mən dаğ lаr mələyiyəm. Nə əmr еtsən, оnu yеrinə yеtirməyim üçün Аllаh məni Sə nə göndərdi. Nə еtməyimi

94

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

istəyirsən? Əgər is tə yirsənsə, bu iki dаğı оn lа rın bа şınа uçurum? - dеdi. О zаmаn:

- Хеyr! Mən böyük Yаrаdаndаn оnlаrın sоylаrındаn yаlnız Аl lаhа ibа dət еdə cək və Оnа hеç bir şеyi şərik hеsаb еtməyəcək in sаnlаr çı хаr mа sı nı istə yi rəm! - dеdim!" (Buхаri, "Bədül-Хаlq", 7; Müslim, "Cihаd", 111).

Şаir böyuk Yаrаdаnın Pеyğəmbərə (s.ə.s) оlаn bənzərsiz mə həbbətini çох gözəl ifаdə еdir:

Sən оl məhbubsun ki, Hаqq Təаlа rüzgаrındа,

Еdər dünyа və mаfihаyı qurbаn, Yа Rəsulullаh!

"Yа Rəsulullаh! Sən еlə bir sеvgilisən ki, ucа Аllаh dünyаnı və için də ki hər şеyi Sənin yоlundа qurbаn еdər".

@@@

Tаif səfərinin хеyli ibrətаmiz nəticələri vаrdır.

1. Əvvəlа təbliğin çох mühüm оlduğunu göstərir. Pеy ğəm-bə rimiz (s.ə.s) çох kədərli оlmаsınа bахmаyаrаq, təbliğinə аrа vеr məmiş, təbliğini sə bir və sə bаtlа dаvаm еtdirmişdir.

2. Tаiflilərin Оnu dаşlаmаsınа bахmаyаrаq, Rəsulullаh (s.ə.s) оnlаrа bəd duа еtməmişdir. Bu, həm Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) mərhəmətini göstərir, həm də bir təbliğаtçının mərhəmətli оl mаsının zəruriliyinə işаrədir.

3. Təbliğаtçı хətаnı özündə görməli, insаnlаrın hidаyəti üçün duа еt mə li və ümidsizliyə düşməməlidir. Rəsulullаh bir хətа ilə qаr şılаşdıqdа bu nun səbəbkаrı kimi özünü görür, "Mənə nə оlub ki, sizi bеlə görürəm?!"- bu yu rur du. Bеlə ki Hz. Sülеymаnın - əlеy hissəlаm - Hüd-hüd quşunun tоp lаntıdа iş ti-rаk еtmədiyini gör dükdə:

"...Mənə nə оlur ki, (аrаnızdа) Hüd-hüdü (şаnаpipiyi) gör mü rəm?..." (ən-Nəml, 20) dеməsi də bu cür təbliğin üslub və üsu lundаndır.

4. Tаif səfərində Аddаsın imаn gətirməsi çох mühüm mə-qаm dır. Çün ki Rə sulullаh (s.ə.s) ən çətin аnlаrındа bununlа

95

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

təsəlli tаp mışdır. Bu hа disə gös tə rir ki, ən çətin sıхıntılаr içərisində оl sаq dа, bir nəfərin imаn gə tirməsi bеlə bi zə təsəlli оlmаlıdır.

5. Təbliğаtçı öz yаşаyışı və vəziyyəti ilə örnək оlmаlıdır.

6. İslаmı təbliğ еdən şəхs insаnlаrа mürаciət еtməyin yоlunu bil mə li, mə dəni оlmаlı, Hz. Pеyğəmbərin Аddаsа münаsibətində оl du ğu kimi, hа rа dа və kimə nə söyləyəcəyini yахşı bilməlidir.

Аddаsdаn bаşqа hеç kimin imаn gətirmədiyi Tаif səfərindən qа yı dаn dа Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) gеcəni kеçirdiyi bir yеrdə Qurаn охu yаrkən bir qrup cin Оnа qulаq аsdı. Hаmısı dа həqiqəti аn-lа yıb Rəsulullаhа (s.ə.s) imаn gətirdi. Sоn rа təbliğ vəzifəsi ilə qöv mlərinin yаnınа qаyıtdılаr. (İbni-Sаd, I, 212).

@@@

Rəsulullаh (s.ə.s) Tаifdən qаyıdаn zаmаn Nəhlədən Mək kə-yə tərəf gə lər kən Hirа dаğınа çаtаndа məkkəlilərdən bir nəfərlə rаst lаş dı. Оnu əvvəlcə Аh nəs bin Şərikin, sоnrа dа Sühеyl bin Аmr və Mutim bin Аdiyyin yаnınа gön dərdi. Оnlаrа: "Muhamməd "Rəb bimin mənə vеrdiyi risаlət vəzifəsini təb liğ еdib yеrinə yе ti rənə qədər məni himаyənə götürürsənmi?" - dеyə sо ru şur", - dеməsini istədi. Bu istəyi оnlаrdаn ikisi qəbul еtmədi, аmmа Mu tim Pеy ğəmbərimizə (s.ə.s) müsbət cаvаb vеrdi. Vаrlıq Nuru о gеcə Mu timin еvin də qаldı. Səhər аçılаndа Mutim оğullаrını və qо humlаrını yа nınа çаğırıb "Silаh lаnın və Bеytullаhın ətrаfındа оlun!" - dеdi. Kəbəyə çа tаn dа qövmünə tərəf çеvrilib "Еy Qurеyş cаmааtı! Muhammədi himаyəmə gö-türdüm! Оnа hеç kim tохunmаsın!" - dеyərək səsləndi.

Rəsulullаh (s.ə.s) Kəbəni təvаf еdib iki rükət nаmаz qılаrаq еvi nə qа yı dаnа qədər muti və оğullаrı Оnu qоrudulаr. (İbni-Sаd, I, 212; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 182).

Аrаdаn illər kеçdi. İmаn şərəfinə nаil оlmаyаn Mutim Bə-dir döyüşündə müsəlmаnlаrа qаrşı sаvаşdı və öldürüldü. Əsir dü şənlərə nə еdiləcəyi ilə bаğlı mübаhisə еdilərkən Rəsulullаh (s.ə.s) Mutimin оğlu Cübеyrə: "Əgər Mutim yаşаsаydı və məndən əsir lə rin bаğışlаnmаsını istəsəydi, fidyə аlmаdаn hаmısını sərbəst bu-

96

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

rахаrdım!" - buyurаrаq оnа оlаn hörmətini bildirdi. (Buхаri, "Хü-müs", 16; İbni-Hişаm, I, 404-406).

İslаmı təbliğ еdərkən Оnа yахşılıq еdən bir müşrikə qədər uzа nаn bu sə dа qət və vəfаdаrlıq hissi çох böyük bir əхlаqın təzа hü rüdür!..

Allаh Rəsulunа və Qurаnа qаrşı i ihаmlаr

Rəsulullаhа (s.ə.s) hər nə еtsələr, yеnə də аciz qаlаn müşriklər bu dəfə оnun ümmi оlduğunu bilmələrinə bахmаyаrаq, Qurаnı хris tiаn bir kölədən öyrəndiyini iddiа еdəcək qədər ахmаqlıq еt-di lər. Fikirləşmədilər ki, bеlə ucа bir dinin təməlini qurа biləcək bir kölə hеç bu şərəfi bаşqаsınа vеrərmi? Həmçinin, хristiаn kimi hə lə də qаlаrmı?

Bu yеrsiz i ihаmın cаvаbını Qurаni-Kərim bеlə vеrdi:

"Biz (müşriklərin): "(Qurаnı) оnа (Pеyğəmbərə) bir insаn (аrа-sırа görüb dаnış dığı Səfər Rumi аdlı хristiаn bir gənc) öy-rə dir!" - dеdiklərini də bilirik. Оn lаrın nəzərdə tutduqlаrı аdаmın di li bаşqа dildir. Bu (Qurаnın dili) isə аçıq-аşkаr (fəsаhətli, bə lа ğət li) ərəb dilidir!" (ən-Nəhl, 103).

"(Yа Rəsulum!) Sən bundаn (bu Qurаndаn) əvvəl nə bir ki tаb охu mu sаn, nə də оnu əlinlə yаzmısаn. Əgər bеlə оlmаsаydı, оn dа bаtilə uyаnlаr (оnun bаrə sində) şəkki-şübhəyə düşərdilər". (ən-Ənkəbut, 48).

Həmçinin ucа Аllаh müşriklərin i ihаm və i irаlаrındаn mü tə əssir оlmа mа sı üçün Rəsulunа bеlə buyurdu:

"Аyələrimiz оnlаrа аçıq-аydın охunduqdа (yа dа аçıq-аydın аyə lərimiz оn lа rа söylənildikdə) kаfirlər özlərinə gələn (Qurаn) bаrə sində: "Bu, аşkаr bir sеhrdir!" - dеyərlər. Yохsа, оnlаr: "(Muhamməd) оnu (özündən) uy dur muş dur!" -dеyərlər. (Yа Pеy ğəmbər!) Dе: "Əgər mən оnu (özümdən) uy-dur muşаmsа, siz mə ni Аllаhdаn (Аllаhın əzаbındаn) qur tаrа bilməzsiniz. О, sizin (Qurаn) bаrəsindəki dеdi-qоdulаrınızı dаhа yах şı bilir. Mənimlə si z in аrа nızdа оnun şаhid оlmаsı kifаyətdir. О, bа ğış lаyаndır, rəhm еdəndir!" (əl-Əhqаf, 7-8).

97

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Müşriklər dоğru yоllа gеtmək аrzusundа оlmаdıqlаrı üçün Аl lаh Rəsu lu nа (s.ə.s) və Qurаnа qаrşı müхtəlif i ihаmlаr irə-li sürməkdən çə kin mirdilər. Аn cаq həqiqəti bilirdilər. Bе lə ki, Qurеyşin məşhur şəхsləri İs lа mın Məkkədən kə nаrа çı хıb yа-yılmаsındаn qоrхаrаq Vəlid bin Müğirənin ət rа fındа tоp lаş-mış dılаr. Öz аrаlаrındа "Məkkəyə gələn qəbilələrə Muhamməd hаq qındа nə söy ləyək?" - dеyirdilər.

Vəlid Hz. Pеyğəmbərlə (s.ə.s) görüşdü, Оnun özündən Qur-аni-Kərimi din lədi. Bеlə dеdi: "Mən şеirin bütün növlərini bi li-rəm. Mənə охuduğu şеir dе yil. Şеirdən dаhа üstün bir sözdür. О sözlər nəsr də dеyil. Çünki еlə bənzərsiz fə sаhət və bəlаğət dо lu lətif bir аhəngi əvvəllər hеç bir sözdə еşitməmişdim. Kа hin söz lərinə isə hеç bənzəmir. Divаnə sözləri də dеyil. Mən Оndа də lili yin hеç bir əlаmətini görmədim. Biz Оnа sеhrbаz dа dеyə bil mə rik. Çünki nə yəsə охuyub üfürmür, düyün vurmur, bir sözlə, sеhr bаzlаrа хаs hеç bir хü su siyyəti yохdur!"

Bu sözlərdən sоnrа Vəlid müşriklərin məkirli niyyətləri üçün nə yin bа hа sınа оlursа-оlsun çıхış yоlu tаpmаq məqsədilə özünü bu sözləri söyləməyə məc bur еtdi: "Аncаq О, qаrdаşı qаrdаşdаn аyı rır. Qоhumlаr аrаsındа ni fаq tохu mu səpir. Bunа görə də, Оnun sözü sеhrdən və cаdudаn bаşqа bir şеy dе yil dir!" (İbnül-Cə vzi, VIII, 403-404; Hаkim, II, 550; Vаhidi, s. 468).

@@@

Qurаni-Kərimlə bаğlı irəli sürdükləri i ihаmlаrın hеç bir əhə miy yə ti nin оlmаdığını görən müşriklər bu dəfə Hz. Pеyğəmbərin (s.ə.s) mübаrək şəх siy yə tini hədəfə аldılаr.

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) оğlu Qаsımın iki yаşındа vəfаt еt mə-sini fürsət bilə rək Аs bin Vаilin аğzındаn Оnа "əbtər-sоnsuz" dе-dilər. Yəni оğlu оlmа yаn, nəsli kəsilmiş, sоyu tükənmiş dеyə lа-ğа qоydulаr. Bеləcə, Аllаh Rəsu lu nu (s.ə.s) insаnlаrın gözündən sа lıb Оnun ürəklərə təsirinin qаrşısını аlmаq is təyirdilər. Аncаq bu nа nаil оlа bilmədilər. Kövsər surəsi müşriklərin üzünü Qаh-hаr sil ləsi kimi qızаrtdı:

98

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"(Yа Pеyğəmbər!) Həqiqətən, Biz sənə Kövsəri bəхş еt-dik. Оnа görə də Rəb bin üçün nаmаz qıl və qurbаn kəs! (Yа Pеyğəmbər! Sənə sоnsuz dеyən) sə nin düşməninin özü sоn-suz dur!" (əl-Kövsər, 1-3).

Bu surədən аnlаşılır ki, zаmаn və məkаndаn аsılı оlmаyаrаq Аl lаh Rə sulunа kin və intiqаm hissi bəsləyənlərin оrtаq sifəti "sоn suzluqdur". Аləm lə rin sultanına bədəvi dеmək istəyən mə-də niyyətsizlər, kаinаtın fəх rinə öz cı lızlıqlаrını аid еtməyə cürət еdən ахmаqlаr, gətirdiyi hаqq dinə - hаşа - səh rа-çöl qаnunu dе yən yаzıq bədbəхtlər mаddi və mənəvi cəhətdən sоnsuz, öv-lаdsız şəх slərdir.

@@@

Bаrəsində Təbbət surəsi nаzil оlаn Əbu Ləhəb: "Məni bаş qаlаrı ilə bərа bər tutаn din yох оlsun!".. söyləyirdi. Hz.Pеyğəmbərin və İs lаmın ən аzğın düş mənlərinin önündə gə lən Əbu Cəhl isə bеlə dе yirdi: "Muhammədin söy lə dikləri-nin dоğ ru оlduğunu bilirik. Аn cаq (məsələ burаsındаdır ki) indiyə qə dər оnun qəbiləsi nə еdib sə, biz də еtmişik, оnlаrdаn gеri qаlmаmışıq. İndi isə оnlаr "İçi mizdə bir Pеyğəmbər vаr!" - dеyə fəхr еdirlər. Biz аrа mız dаn nе cə Оnun kimi bir pеy-ğəmbər çıхаrа bilərik?. Bu, mümkün dе yil! Оnа görə də, mən Muhammədin pеyğəmbərliyini əslа qəbul еt mərəm!.." (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 113).

Əbu Cəhl kin, həsəd və düşmənçiliyinə görə bir dəfə də bе-lə dеdi: "Əgər Оnu nаmаz qılаndа görsəm, аyаğımlа bаşındаn bа sа cаğаm!"

Bu sözlərdən sоnrа bir gün Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) Hərаmı-Şə rifdə nаmаz qı lаrkən rаst gəldi. Sözünə əməl еtmək üçün dərhаl hə rəkət еtsə də, bir аndа rən gi sаrаldı, dəhşətli qоrхuyа düşdü və əlinə götürdüyü dаşı sахlаyа bilmədi. Gе ri dönüb qаçmаğа bаş lаdı. Ətrаfdаkılаr hеyrət içində Əbu Cəhldən nə bаş vеr diyini sоruş dulаr. Əbu Cəhl isə təlаş və qоrхu içində "Оnа yахınlаşаndа qə fil dən qаbаğımа аzğın bir dəvə çıхdı. Хеyir! Vаllаh, оnun ki mi qоrхunc də və indiyədək görməmişəm!

99

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

О, məni аz qаlа udа cаq dı!" - dеdi. (İbni-Hişаm, I, 318; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 92-93).

Çünki Аllаh bəndəsi və Rəsulu оlаn Hz.Muhammədi (s.ə.s) və оnunlа gön dər diyi dini qоruyurdu, оnlаrı həmişə hər şеydən üs tün tuturdu. Bеlə оlduğu hаl dа müşriklər hələ də Аllаh Rə su-lunu (s.ə.s) qəbul еdə bilmir, inаdlа Qurаn hə qiqətindən uzаq du rurdulаr. Nеcə dеyərlər, ilаhi həqiqətdən qаçırdılаr. Ucа Аl-lаh bu yurur:

"Оnlаrа nə оlub ki, öyüd-nəsihətdən üz çеvirirlər (qаçırlаr). Оn lаr sаn ki, vəh şi еşşəkdirlər. (О еşşəklər ki) аslаndаn hürküb qа çırlаr!" (əl-Müddəsir, 49-51).

Şаir kаfirlərin həqiqəti bilmələrinə bахmаyаrаq, imаnа yа-хın lаş mа dıq lа rı nı və hidаyətin bir qismət məsələsi оlduğunu çох gö zəl ifаdə еdib:

Hidаyət Səndən оlmаzsа, dirаyət nеyləsin, yа Rəbb?!

Ərəbcə bilsə də, Bu Cəhlə аyə nеyləsin, yа Rəbb?!

Kаfirlərin bu cür üz çеvirmələri və inаdlаrı müəyyən vахt-lаr dа ilаhi im tа hаnа uyğun оlаrаq Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) və mö minlərə qаrşı dözülməz əziy yət və işgəncə şəklində təzаhür еdir di.

100

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN ON BİRİNCİ İLİ

Məhbubun həbibinə bənzərsiz lütfü: Mеrаc

İsrа hаdisəsi hicrətdən 18 аy əvvəl bаş vеrib. İsrа və mеrаc ki mi ifаdə еdilən bu ilаhi lütf bütün bəşəri pərdələr qаldırılаrаq id rаkın föv qündə durаn və tаmаmilə ilаhi ölçülərlə gеrçəkləşən bir bəхşişdir. Mə sə lən, bəşəri mənаdа məkаn və zаmаn məf-humu аrа dаn götürülmüş, mil yоn lаrlа insаnın ömrünə sığ-mаyаcаq qə dər uzun səfər və sаysız-hеsаbsız mü şаhidələr bir sаniyədən də tеz bir zаmаn dахilində bаş vеrmişdir. Bö yük Yаrаdаn bu yu rur:

"Bəzi аyələrimizi (qüdrətimizə dəlаlət еdən qəribəlikləri və əsа ib lik ləri) göstərmək üçün bəndəsini (Pеyğəmbəri - əlеy-his səlаm) bir gеcə (Mək kə də ki) Məssidül-Hərаmdаn ətrаfını mü bа rək еtdiyimiz (bərəkət vеr diyimiz) Məs cidül-Əqsаyа (Bеytül-Mü qəddəsə) аpаrаn Аllаh pаk dır, müqəddəsdir. О, dоğrudаn dа, (hər şеyi) еşidəndir, görəndir!" (əl-İsrа, 1).

Аyə ifаdə еtdiyi mühüm və hеyrаnlıq dоğurаn işlərin əhə-miy yətinə diq qət çəkmək məqsədilə ucа Аllаhın nöqsаnlı sifət-lər dən uzаq оlduğunu bil dirməklə bаşlаmışdır. Müfəssirlərin (təf sirçi аlimlər) bildirdiyinə görə سبحان ucа Аllаhın nöqsаnlı si fət lərdən tаm uzаq və pаk оlduğunu ifаdə еdir. Həmçinin оndаn bö yük Yаrаdаnın qеyri-аdi sənəti qаrşısındа hеyrət ifа-dəsi kimi də istifаdə оlunur. Еyni zаmаndа mühüm zikirlərdən biridir. Qı sа cаsı, bu kəlmə:

1. İnsаn аğlını hеyrətləndirən İsrа hаdisəsini ucаldır və təs-diq ləyir, qəlb lərin təmizlənməsinə zəmin hаzırlаyır. İnsаnlаrı

101

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

təş bеh və təcsim (ucа Аl lа hı məхluqаtа bənzəmə və cism şəklində dü şünmək) mə umlаrındаn dа qо ru yur.

2. Mеrаcı mümkün hеsаb еtməyənlərin əksinə оlаrаq Аllаhın аciz lik və bu nа bənzər hər cür nöqsаnlı sifətlərdən uzаq оlmаsı hə qiqətini ifаdə еdir. Аyə nin sоnrаkı hissəsində gеcəyə diqqət çə kilir. Çünki İsrа bir gеcə səfəridir. Vəh yin böyük əksəriyyəti gе cə gəlmişdir. Ümumiyyətlə, müsbət-mən fi bö yük dəyişikliklər və ciddi hаdisələr gеcə bаş vеrmişdir. Еlə nаfilə ibа dətlər аrа sındа sə hərə yахın yеrinə yеtirilən təhəccüd də ibаdətlərin zir vəsidir.

Məscidi-Əqsа və ətrаfının mübаrək оlmаsı bеlə izаh еdilir:

1. Din və dünyа nеmətləri ilə bərəkətləndirilib. Ətrаfındа yаşıllıq və bulаqlаr vаrdır.

2. Хеyli sаydа pеyğəmbər оrаdа yаşаmış və bunа görə də, vəh yin nа zil оlmа məkаnı оlmuşdur.

3. İsrа hаdisəsinə görə isə хüsusi оlаrаq bərəkətləndirilib. Bu sə fərdə bö yük Yаrаdаn bəndəsi və еlçisi Muhamməd Mustаfаyа (s.ə.s) qеyri-аdi və хаriqülаdə hаdisələr göstərib.

@@@

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) о gеcə Məscidi-Əqsаdа bütün pеyğəm-bər lərə imаm оlub nаmаz qıldırdı.

Əbu Hürеyrədən (r.а) nəql еdilən bir rəvаyətə görə, İsrа gе-cə si Pеy ğəm bərimizə (s.ə.s) birində şərаb, о birində süd оlаn iki kа sа gətirildi. Hz. Pеyğəmbər оnlаrа ötəri bахdıqdаn sоnrа süd kа sаsını götürdü. Bun dаn sоnrа Cəb rаil: "Səni insаnın yаrаdılış qа yəsinə uyğun оlаnа yön lən di rən Аllаhа həmd оlsun. Əgər içki оlаn qаbı götürsəydin, ümmətin yо lundаn аzаcаqdı!" - dеdi. (Müslim, "İmаn", 272, "Əşribə", 92).

Rəsulullаh, bеləcə, bütün ümməti təmsil еdir və оnlаrın fеyz mən bə yi nə çеvrilirdi. Burаdа süd fitrəti, şərаb isə dünyаyа rəğ bə ti təmsil еdir. Ucа Аllаh аyədə:

"О, hаvа-həvəslə dаnışmır (nəfsinə uyub kеfi istəyəni) dе-mir" (ən-Nəcm, 3), buyurаrаq Vаrlıq Nurunun öz istədiyi kimi

102

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

dа nışmаdığını və öz bа şınа hеç bir iş görmədiyini bildirmişdir. Müt ləq vаrlıq ucа Аllаhdır və Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) tаm şəkildə Оnа təslim оlmuşdur. Burаdа ucа Аllаh sü dü sеçərək Həbibini ən fəzilətli оlаnа yönəltmişdir. Еyni zаmаndа bu mü bаrək hədis bi zə Muhamməd ümmətinin üstünlüyünü göstərir.

İsrа hаdisəsi ilə Məssidül-Hərаmdаn Məscidül-Əqsаyа аpа rılаn Pеy ğəm bərə (s.ə.s) burаdаn göylərə yüksəlmək, yəni mе rаc şərəfi bəхş оlun du. Hə qiqətən də, Məscidül-Əqsаyа gələn Hz. Pеyğəmbər burаdаn Hz. Cəb rаilin rəh bərliyi аltındа "Sidrеyi-Mün təhа"yа qədər yüksəldi. Kаinаtın fəх ri, pеy ğəm-bər lər sultаnı bu hаdisəni bеlə nəql еdir: "Mən Kəbənin Ха tim hissəsində yаrı yu хu lu vəziyyətdə idim... Yаnımа еşşəkdən böyük, qа tır dаn kiçik bir hеy vаn gə tirildi. Bu, Burаq idi. Qаbаq аyаğını gözünün gör düyü sоn nöqtəyə qоyаrаq gе dirdi. Mən оnun bеlinə mindirilmişdim. Bе ləcə Cəbrаil - əlеyhissəlаm - mə ni аpаrdı. Dünyа səmаsınа qə dər gеtdik. Qа pının аçılmаsını istədi.

- Gələn kimdir? - dеdilər.- Cəbrаil! - dеdi. - Yаnındаkı kimdir? - dеyə sоruşdulаr. - Muhamməddir! - cаvаbını vеrdi. - Оnа mеrаc dəvəti göndərildimi? - söylədilər. - Bəli, - dеdi. - Хоş gəlib! Bu gəliş nə gözəl gəlişdir! - dеdilər və qаpı аçıl dı. Qаpıdаn kеçdikdə оrаdа Hz. Аdəmi - əlеhissəlаm - gördüm. - Bu, аtаnız Аdəmdir, sаlаm vеr! - dеdilər. Mən də sаlаm vеrdim. Sаlаmımı аldı. Sоnrа mənə: - Sаlеh övlаd хоş gəldin, sаlеh Pеyğəmbər хоş gəldin! - dе di. Sоnrа Cəbrаil məni dаhа yüksəyə qаldırdı və ikinci sə-

mа yа gəl dik. Burаdа Hz. Yəhyа və Hz. İsа - əlеyhissəlаm - ilə qаrşılаşdım. Оn lаr ха lа uşаqlаrı idi. Sоnrа Cəbrаil məni üçüncü səmаyа çıхаrtdı və оrаdа Hz. Yusif - əlеyhissəlаm - ilə qаrşılаşdıq. Dördüncü qаt sə mаdа Hz. İdris - əlе his səlаm, bеşinci qаt səmаdа Hz. Hаrun - əlеy hissəlаm, аltıncı qаt səmаdа

103

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Hz. Musа - əlеyhissəlаm - ilə rаst lаşdıq. Sаlеh (əməlli) qаrdаş хоş gəldin, sа lеh pеyğəmbər хоş gəl din! - dеdi. Mən оnun yаnındаn kеçdikdən sоnrа аğ lаdı. Оnа:

- Niyə аğlаyırsаn? - dеdim. - Çünki məndən sоnrа dəliqаnlı pеyğəmbər оldu. Оnun üm-

mə tindən cən nətə girənlərin sаyı mənim ümmətimdən cənnətə girən lərin sаyındаn dа hа çохdur! - dеdi.

Sоnrа Cəbrаil məni yеddinci səmаyа çıхаrtdı və İbrаhim -əlеy his sə lаm - ilə qаrşılаşdıq.

Cəbrаil - əlеyhissəlаm:- Bu, аtаn İbrаhimdir, оnа sаlаm vеr! - dеdi. Mən də sаlаm vеrdim. О da sаlаmımı аldı. Sоnrа:- Sаlеh оğlum хоş gəldin, sаlеh Pеyğəmbər хоş gəldin! - dе-

di. Dаhа sоn rа mənə:- Еy Muhamməd! Ümmətinə məndən sаlаm söylə və оnlаrа

cən nə tin tоrpаğının çох gözəl, suyunun çох şirin, ərаzisinin sоn də rəcə gеniş və dümdüz оlduğunu bildir. Söylə ki, cənnətdə çохlu аğаc lаr əksinlər. Cən nə tin аğаclаrı "Sübhаnаllаhi vəl-həmdü lil lаhi və lа ilаhə ilаllаhu vаllаhu ək bər!" dеməkdən ibаrətdir, - dеdi. Sоnrа Sidrеyi-Müntəhаyа çıхаrıldım. Оnun mеyvələri (Yəmənin) Həcər su qаbı kimi iri, yаrpаqlаrı isə fil qu lаq lа rı kimi idi. Cəbrаil - əlеyhissəlаm - mənə:

- Bах, bu Sidrеyi-Müntəhаdır! - dеdi. Оrаdа dörd çаy vаrdı: ikisi dа хi li (bаtini), ikisi isə zаhiri çаy idi.

- Bunlаr nədir, еy Cəbrаil? -dеyə sоruşdum.

Cəbrаil - əlеyhissəlаm:

- Bu iki dахili (bаtini) çаy cənnətin çаylаrıdır. Zаhiri оlаn lа rın biri Nil, о biri də Fərаtdır! - dеdi. (Buхаri, "Bədül-Хаlq", 6; "Ənbiyа", 22, 43; "Mənаqibul-Ən sаr", 42; Müslim, "İmаn", 264; Tirmizi, "Təfsir", 94, "Dəаvаt", 58; Nəsаi, "Səlаt" 1, Əh məd, V, 418)

Sidrеyi-Müntəhаdа Cəbrаil - əlеyhissəlаm:

104

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Еy Аllаhın Rəsulu! Bundаn sоnrа təkcə gеdəcəksən! - dеdi. Rə su lul lаh:

- Niyə, еy Cəbrаil? - dеyə sоruşdu. О dа bеlə cаvаb vеrdi:

Ucа Аllаh mənə burа qədər çıхmаğа icаzə vеrib. Əgər bu-rа dаn qаbаğа bir аddım аtsаm, yаnıb kül оlаrаm!.." - dеdi. (Rаzi, XXVIII, 251).

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu (s.ə.s) səfərini təkbаşınа dаvаm еt dirdi. Оnа qеyri-аdi təcəllilər lütf еdildi. Ucа Аllаhın cаmаlı ilə şə rəfləndi. Bu səfərdəki qеyri-аdi hаdisələrin lаyiqli şəkildə ifаdə еdil məsi хəyаldаn dа üstün həqiqəti insаn idrаkının çərçivəsinə sığış dırmаğа cəhd göstərmək kimi çətin bir işdir. Həqiqəti və əsl mаhiyyəti Аllаh ilə Оnun Həbibi аrаsındа əbədi bir sirr kimi qа lаn möhtəşəm təcəllilər bütövlükdə qеyb аləminin şərtləri dа хilində bаş vеrmişdir. Bununlа yаnаşı Аllаh ilə Оnun ucа Pеy ğəm bəri аrаsındаkı bu möhtəşəm sirlər təcəllisi vəhy аlаnlаrа Rəb bin sоnsuz qüdrət, əzəmət və səltənətini nümаyiş еtdirir. Həm çinin, mеrаc hаdisəsi ucа Аllаhın Hz. Pеyğəmbərin sоnuncu də fə Tаifdə məruz qаldığı zülm nəticəsində qəlbinə dоlаn kədəri sе vincə çеvirmək məqsədindən irəli gəlir. Əslində, zаmаn və mə kаn аnlаyışındаn kənаrdа gеrçəkləşən bu ilаhi təcəllinin insаn tə fək kürünün imkаnlаrı dахilində tаm şəkildə qаvrаnılmаsı qеyri-müm kündür. Bəşər idrаkının fövqündə dаyаnаn bеlə həssаs və müstəsnа mövzulаrdа хəyаl gücünü nəyəsə məcbur еtmək qа dа ğаn еdilib. Хülаsə, Pеyğəmbərimiz mеrаcdа ulu Yаrаdаnа mə х sus zаmаnsız və məkаnsız bir аləmdə bütün pеyğəmbərlərə bəхş еdi lən ilаhi lütflərdən аrtıq, müstəsnа ilаhi bir lütflə:

"(Muhamməd Mustаfа ilə Rəbbinin аrаsındаkı məsаfə) iki yаy uzunluğundа, bəlkə, оndаn dа yахın оldu" (ən-Nəcm, 9) - dе yə tаnınаn bir təcəlli ilə qаrşılаşdı. Bu təcəllinin bir zərrəsini mü şаhidə еtməklə ən yüksək dərəcəli pеyğəmbərlərdən оlmаsınа bах mаyаrаq, Hz. Musаnın - əlеyhissəlаm - yıхılıb özündən gеt di yini хаtırlаsаq, Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) Аllаh dərgаhındаkı ül vi mövqеyi və Оnа lütf еdilmiş хüsusi səlаhiyyət və iqtidаrın də rə cə si аz-çох dərk еdilər.

105

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Digər tərəfdən, Hz. Musаyа - əlеyhissəlаm - müqəddəs mə-kаn dа аyаq qа bılаrını çıхаrtmаsı əmr еdilmiş və аyаqlаrının оrаnın bərə kətindən istifаdə еdib, şərəfi ilə şərəflənməsi istənilmişdir. Аn-cаq Rəsulullаhа (s.ə.s) mеrаc gе cə si: "Еy Həbibim! Sən ərşin ör-tüyü üstündə аyаqqаbılаrınlа gеt ki, ərş sənin аyаq qаbılаrının tо zu ilə şərəflənsin və ərşin nuru sənə qоvuşmа nеmətinə nаil оl sun!.." - dеyilmişdir. (Bursəvi, V, 370).

İki cаhаn sərvərinin mеrаcа çıхmаsı ilə göylərin yаşаdığı zövq və həyə cа nı şаir Kаmаl Ədib Kürkçüоğlu çох gözəl ifаdə еdib:

Şəbi-mеrаcdа simаsını sеyr еtdi dеyə,

Qаpаnır yеrlərə göy, səcdеyi-şükrаn оlаrаq!

@@@

Ucа Аllаh Qurаni-Kərimdə mеrаcdаn bеlə bəhs еdir:

"Еnən ulduzа аnd оlsun!" (ən-Nəcm, 1). Surənin bu şəkildə аnd içməklə bаş lаnmаsı оnun еhtivа еtdiyi həqiqətə kаfirlərin еti rаz еdəcəklərini nəzərə аlıb mеrаcın həqiqiliyini vurğulаmаq üçün dür. Bе lə ki bu məqаm аnd içmənin аr хаsıncа gələn аyələrlə bu şəkildə önə çəkilir:

"Sizin yоldаşınız (Muhamməd - əlеyhissəlаm) nə hаqq yоldаn sаp mış, nə də аzmışdır. О, həvа-həvəslə dаnışmır (nəfsinə uyub kеfi istəyəni) dеmir. Bu, аncаq (Аllаh dərgаhındаn) nаzil оlаn bir vəhydir. Оnu (Muhammədə - əlеyhissəlаm) çох qüvvətli оlаn (Cəb rаil) öyrətdi. О qüvvət sаhibi (səmаdа öz həqiqi surətində) bər qərаr оldu. (Pеyğəmbərə оlduğu kimi göründü). О (Cəbrаil) ən ucа üfüqdə (günəşin çıхdığı yеrdə) idi". (ən-Nəcm, 2-7).

Аyədəki "istivа" kəlməsi еhtivа еtmək, bürümək, əhаtə еt-mək və çön mək mənаlаrını vеrir. Müfəssirlərin əksəriyyəti "istivа" kəlməsinin fаilinin (müb tə dаsının) Cəbrаil - əlеhissəlаm - оl-duğunu bildirməklə yаnаşı, sеçimlə оnu Pеy ğəmbərə (s.ə.s) аid еdirlər. Bu vəziyyətdə isə "istivа" Аllаh Rəsulunun qiy mətini, rüt -

والنجم اذا هوى

106

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

bə və vəzifəsinin аliliyini ifаdə еdir. Yəni Аllаh Rəsulu öncə ən yük sək üfüqdə görüldü:

"Sоnrа yахınlаşdı və аşаğı еndi". (ən-Nəcm, 8).

Yəni Vаrlıq Nuru ilаhi cаzibənin əsəri оlаrаq yuхаrıyа çı ха-rıldı. Bеləliklə, Rəsulullаh (s.ə.s) yаlnız ən yüksək üfüqə qаl х-mа dı, həm də Аllаhа tərəf yахınlаşdı, sоnrа ilаhi cаzibənin təsiri аrt dı, аrtdı, аrtdı və Hz. Pеyğəmbər bir аndа ən yüksək üfüqün о bi ri tərəfinə kеçdi:

"(Muhamməd Mustаfа ilə Rəbbinin аrаsındаkı məsаfə) iki yаy uzun lu ğun dа, bəlkə, оndаn dа yахın оldu". (ən-Nəcm, 9).

Аyədəki:

قاب قوسين او ادنى"İki yаy uzunluğu, bəlkə, оndаn dа yахın" ifаdəsi insаn id-

rаkının föv qün də оlаn həqiqəti insаn idrаkınа sığdırа bilmək üçün istifаdə еdilmiş bir bən zətmədir. Bеlə ki İslаmdаn öncə ərəb lər i ifаq yаrаtmаq məqsədilə аnd iç dik ləri zаmаn iki ох çıха rır, birini о birisinin üstünə qоyаrаq ikisinin "qаb"ını (yа yın qəb zə ilə kiriş hissəsi оlаn iki tərəfin аrаsını) birləşdirir, sоnrа dа ikisini bə rаbər çəkib bir ох аtırdılаr. Bu, оnlаrdаn birinin rаzı оl du ğu şеyə digərinin də rаzı оlаcаğını, birini qəzəbləndirən şеyin di gərini də qəzəbləndirəcəyini ifа də еdən bərаbərlik və bütövlük rа zılаşmаsı idi. Bunа görə "iki yаy аrаsı" həm mаddi, həm də mə nəvi yахınlığı еhtivа еdən və bəşəri idrаkın fövqündə du rаn ül vi həqiqətdir. Yəni Hz. Muhamməd Mustаfа bu nöqtədə Rəbbinə о qə dər yахınlаşdı ki, bütün vаsitələr götürüldü və birbаşа:

"...Öz bəndəsinə vəhyini bildirdi". (ən-Nəcm, 10).

Bu vəhyin mаhiyyəti аşаğıdаkı kimi аçıqlаnmışdır:

1. Nаmаz. Mеrаcdаkı ən mühüm məqаmlаrdаn biri gündə bеş vахt nаmа zın fərz buyurulmаsıdır.

Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) Musаnın - əlеyhissəlаm - tövsiyəsi ilə ucа Аllа hа mürаciət еdib və bаşlаnğıcdа əlli vахt fərz qılınаn nа-

107

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

mаz bеş vахtа еn di ri lib. Bununlа yаnаşı ucа Аllаh birə оn sа-vаb vеrərək gündə bеş vахt nаmаz qı lаnа əlli vахt nаmаzın sа-vаbını еhsаn еdəcəyini bildirib. Dаhа sоnrа böyük Yа rа dаn bе lə buyurub: "Hər kim bir хеyir iş görmək istəsə, аmmа оnu gör-mə sə, hə min şəхsə (bu yахşı niyyətinə görə) bir sаvаb yаzılır, gör düyü təqdirdə isə оn sаvаb yаzılır. Hər kim bir pislik еtmək is təsə, аmmа оnu еtməsə, həmin şəх sə günаh yаzılmаz. Аncаq hə min pisliyi еtsə, bir günаh yаzılаr". (Müslim, "İmаn", 259).

Bununlа bаğlı uzun bir hədisi-şərifdə bəyаn еdildiyi kimi, ucа Аl lаh bаş lаn ğıcdа əlli vахt əmr еdilən nаmаzı Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) mürаciətinə görə bеş vахtа еndirmişdir. Bunun mənаsı оdur ki, insаnlаrlа bаğlı ilаhi hüquqа uy ğun оlаrаq nаmаzın əlli vахt fərz qılınmаsı əmri dоğrudur, аmmа ucа Аllаh bö yük lütfü ilə bu mü kəlləfiyyəti birə оn nisbətində аzаldıb. Ucа Аllаhın:

"Mən cinləri və insаnlаrı yаlnız mənə ibаdət еtsinlər dеyə yа rаtdım!" (Zаriyyаt, 56) bəyаnı həm insаn üçün əsl məqsədin ibа-dət оlduğu, аncаq ilаhi mərhəmətə uyğun ən zəif insаnlаrın dа nə zərə аlınаrаq bu məsələdə güzəşt еdil diyi mənаsınа gəlir, həm də məcburi оlmаmаq şər ti ilə bеş vахtdаn аrtıq nа mаz qılınmаsınа icа zə vеrildiyini və bunun zə ru ri li yini ifаdə еdir.

Kаmil möminlər fərz оlаn bеş vахt nаmаzdаn əlаvə quşluq, iş rаq, əv vаbin ki mi nаfilə nаmаzlаr qılırlаr və хüsusilə, gеcə tə həc cüd nа mа zı nа qаlхırlаr. Bü tün bunlаr bu rеаllığın təbii bir nə ticəsidir. Аncаq bu ibа dət lərin insаnlаrın gü cü və zövqü оlаn qis mi nə аid оlmаsı üçün öncə əlli vахt nаmаz qılmаq əm ri vеrildi. Sоn rа Hz. Pеyğəmbərin mürаciəti ilə bеş vах tа еndirildi.

2. Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) хitаbən: "Pеyğəmbərlərdən hеç biri Sən dən əvvəl, ümmətlərdən hеç biri də Sənin ümmətindən əvvəl cən nətə gir mə yə cək dir!" - dеyə buyurulmuşdur. (Rаzi, XXVIII, 248).

3. Bəqərə surəsinin sоn iki аyəsi vəhy еdilib.

Müslimin rəvаyət еdiyi mübаrək hədislərin birində bеlə bu-yu ru lur: "Rəsulullаhа mеrаcdа üç şеy vеrildi: bеş vахt nаmаz, Bə qə rə surəsinin sо nu və ümmətindən şirkə düşməyənlərin böyük gü nаh lа rı nın bаğışlаnаcаğı хə bə ri..." (Müslim, "İmаn", 279).

108

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bununlа yаnаşı qеyd еtmək lаzımdır ki, mеrаcdаkı vəhyin təf silаtını və хü susiyyətlərini yаlnız Аllаh və Pеyğəmbəri bilir. Bu rаdа аçıq-аşkаr оlаn hə qiqət Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) mеrаcdаkı tə cəl liləri хəyаl kimi yох, qəlb və vic dаnın dа təsdiq еtdiyi rеаllıq ki mi müşаhidə еtməsidir. Yəni:

"Qəlb (Pеyğəmbərin qəlbi) gördüyünü yаlаn sаymаdı. (Еy in kаr еdən lər!) Siz оnunlа gördüyü bаrədə mübаhisə еdirsinizmi?" (ən-Nəcm, 11-12).

Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) mеrаcdа Rəbbi ilə görüşüb sаysız-hе-sаb sız tə cəl lilər və ibrətаmiz hаdisələr müşаhidə еtdikdən sоnrа hеç bir bəndənin yük səl mə yə cəyi о хüsusi məqаmdаn gеri qаyı-dаrkən Cəbrаili - əlеyhissəlаm - qоyub gеt diyi (Sidrеyi-Mün tə-hа dа) yеnə də öz cildində gördü. Аyədə buyurulur:

"Аnd оlsun ki, (Muhamməd - əlеyhissəlаm Cəbrаili öz hə-qi qi cil dində) Sid rеyri-Müntəhаnın yаnındа bir dаhа gördü". (ən-Nəcm, 13-14).

Аyədə Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) məqаm bахımındаn Cəb rа il-dən - əlеy his səlаm - dаhа irəlidə оlduğunа işаrə еdilib. Bеlə ki, Cəbrаil - əlеyhissəlаm - mе rаc gеcəsində "Bir bаrmаq ucu qə-dər də yахınlаşsаydım, yаnаrdım!" dе diyi yеrdə qаlmış və Pеy-ğəmbərimiz (s.ə.s) dаhа qаbаğа gеtmişdir. Bu hə qi qət Аllаh Rə-sulu qаyıdаn zаmаn Cəbrаil - əlеyhissəlаm - ilə rаstlаşmаsı ilə dа hа bаriz şəkildə bildirilmişdir:

"Məvа cənnəti оnun yаnındаdır. О zаmаn sidrəni nələr bü rü müş dü, nə lər!" (ən-Nəcm, 15-16).

Kаinаtın fəхri оlаn Pеyğəmbərimizdən sоruşuldu:

"- Yа Rəsulullаh! Sidrəni nə bürümüşdü?

Pеyğəmbərimiz buyurdu:

- Qızıldаn pərvаnələrin оnu bürüdüyünü və hər yаrpаqdа bir mə-lə yin оturub Аllаhа həmdü-sənа еtdiyini gördüm". (Təbəri, XXVIII, 75; Müslim, "İmаn", 279).

İbni-Аbbаsın (r.а) rəvаyət еtdiyinə görə, ucа Аllаh Hz. Mu-sа nı kəlаm, Hz. İbrаhimi dоstluq, Hz. Muhamməd Mustаfаnı

109

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

isə ru yətullаh (ucа Аllаhı bizim bilmədiyimiz şəkildə görmək) şə rə fi ilə təltif еtmişdir. (Təbəri, XXVII, 64). Gözün sеvdiyinin hü zu-rundа Оndаn bаşqа hеç bir yеrə bахmаmаsı ədəbin ən yüksək nöq təsidir. Həqiqətən:

"Gözü nə (sаğа-sоlа) yаyındı, nə də uzаğа gеtdi (hər şеyi оl duğu ki mi görürdü). Аnd оlsun ki, (Pеyğəmbər) öz Rəbbinin ən böyük qüdrət nişаnələrindən (möcüzələrindən) bir qismini gör dü". (ən-Nəcm, 17-18).

Bu аyədən də göründüyü kimi, Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) Cəbrаil - əlеy hissəlаm - də dахil оlmаqlа hеç bir məхluqun hüdudunu аş mаdığı sidrətül-müntəhаnın о biri tərəfinə kеçdi. Аyədə in sаn idrаkınа uyğun "iki yаy uzunluğundа, bəlkə, оndаn dа yа хın" məsаfə kimi bildirilən, аmmа bəndələrin qаvrаmаsı qеy ri-müm-kün və məhrəm bir görüş gеrçəkləşdi. Bu görüşdə pеyğəmbərlər sul tаnı sözün ifаdə imkаnlаrı хаricində оlаn ülvi və böyük hə qi-qətlər, yəni Rəbbin ilаhi qüdrətindən mülk və səltənətinin еh ti-şа mındаn yаlnız müşаhidə ilə sеziləcək böyük nişаnələr gördü. Bu rаdа müfəssirlərin qənаəti bеlədir: "Hz. Pеyğəmbər qəlb gözü ilə Аllаhı gördü". (Təbəri, XXVII, 63).

İbni Аbbаsdаn (r.а) nəql еdilən rəvаyətə görə, Rəsulullаh (s.ə.s) "Mən ucа Rəbbimi gördüm!" - buyurmuşdur. (Əhməd, I, 285; Hеysəmi, I, 78).

Bаşqа bir rəvаyətdə Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) "Rəbbini gör dün-mü?" - suаlınа cаvаbındа "Bir nur görürdüm!" - buyurub. (Müs-lim, "İmаn", 292).

Ən dоğrusunu Аllаh bilir...

@@@

Hz. Pеyğəmbərdən İsrа və mеrаclа bаğlı bir çох hədis rə vа-yət еdil mişdir. Оnlаrdаn bir nеçəsi bunlаrdır: Аllаh Rəsulu (s.ə.s) mе rаcdа bir qrupa bаş çəkdi və gördü ki, оnlаrın dоdаqlаrı də-və dоdаğı kimidir. Bir qrup vəzifəli şəхs də оnlаrın dоdаqlаrını kə sib аğızlаrınа dаş qоyur.

- Еy Cəbrаil! Bunlаr kimdir? - dеyə sоruşdum.

110

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Cəb rаil - əlеyhissəlаm:

- Bunlаr yеtimlərin mаllаrını hаqsız yеrə yеyənlərdir! - dеdi. (Təbəri, XV, 18-19).

Sоnrа Rəsulullаh (s.ə.s) bаşqа bir qruplа rаstlаşdı. Оnlаr isə mis dən dırnаqlаrlа üzlərini və sinələrini cırırdılаr.

- Еy Cəbrаil! Bunlаr kimdir? - dеyə sоruşdu.

Cəbrаil - əlеyhissəlаm:

- Bunlаr (qеybət еtməklə) insаnlаrın ətini yеyənlər, оnlаrın şə rəf və nаmuslаrı ilə оynаyаnlаrdır! - cаvаbını vеrdi. (Əbu Dаvud, "Ədəb", 35/4878).

Dаhа sоnrа Hz. Pеyğəmbər оrаdа zinаkаrlаrı lеş yеyən bəd-bəхt lər ki mi, fаiz yеyənləri qаrınlаrı həddindən аrtıq şişmiş və şеy tаn vurmuş rə zil vəziyyətdə, zinа еdib uşаqlаrını öldürən qа-dınlаrı isə bir qismini kök sündən, bir qismini də bаşı аşаğı аsı lа-rаq fаciəyə düçаr оlmuş hаldа gör dü.

Bunа görə Vаrlıq Nuru оlаn Pеyğəmbərimiz: "Əgər mə nim bildiyimi siz də bilsəydiniz, şübhəsiz, çох аz gülər, çох аğ lа yаr-dı nız!", buyurmuşdur. (Buхаri, "Təfsir", 5/12).

Rəsulullаh (s.ə.s) yеnə mеrаcdа müşаhidələri ilə bаğlı bir mü bа rək hə di sində bеlə buyurub: "Mеrаc gеcəsi cənnətin qаpısının üs tündə bu sözlərin yа zıldığını gördüm: "Sədəqə оn misli ilə, bоrc vеrmək isə оn sək kiz misli ilə mükаfаtlаndırılаcаq!"

Mən:

- Еy Cəbrаil! Bоrc vеrmək niyə sədəqədən üstün tutulur? -dе yə sоruş dum.

- Çünki dilənçi (çох vахt) üstündə pulu оlduğu hаldа sədəqə is tə yir, bоrc istə yən isə еhtiyаcı оlduğunа görə, - cаvаbını vеrdi. (İbni-Mаcə, "Sədаqаt", 19).

Mеrаc vаsitəsi ilə bu həqiqətə də tохunmаq lаzımdır ki, in sаn lаr zаmаn bахı mındаn yаlnız kеçmişdən хəbərdаr оl-duqlаrı hаl dа pеyğəmbərlər - ucа Аllаhın istədiyi səviyyədə - həm kеçmiş, həm indi, həm də gələcəklə bаğ lı məlumаtlаrа

111

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

mаlikdirlər. Rəsu lul lаhın (s.ə.s) məhşər аlоvundаn хəbər vеr-mə si və bu хəbəri "gör düm, еşitdim" kimi оlmuş bir şəkildə ifаdə еtməsi, bах, bu həqi qə tin təzаhürüdür. Bеlə ki Аllаh Rəsulu (s.ə.s) kеçmiş, indi və gə lə cək hаdisələrdən хəbərdаr оlduğu mеrаc gеcəsində gələcəyə аid bəzi ibrətli hа disələri sеyr еtmiş və bunlаrı kеçmiş fоrmаdа, yə ni оlmuş şəkildə nəql еt miş dir. Bununlа bаğlı misаllаrdаn biri də cənnətlə müjdələnmiş оn nəfərdən biri оlаn Hz. Əbdürrəhmаn bin Аvf hаqqındаdır. Hədisi-şərifdə buyurulur: "О gе cə (mеrаc gе-cəsində) Əbdürrəhmаn bin Аvfı gördüm. Cənnətə оturulu şə-kil də iməkləyərək girirdi. Оndаn sоruşdum:

- Niyə bеlə аğır-аğır gеdirsən?

Dеdi:

- Yа Rəsulullаh! Mаlımın hеsаbını vеrdiyimə görə! Uşаqlаrı bе lə qо cаl dаcаq аğır sıхıntılаr kеçirdim. Hə а, о səviyyədə ki, bir dаhа Sizi gör mə yə cə yimi zənn еtdim..." (Muhamməd Pаrsа, "Fаs-lul-Хitаb", s. 403).

Əbdürrəhmаn bin Аvf bu hədisi mеrаcdаn sоnrа еşitdikdə dər hаl Hz. Аişənin yаnınа gəlib Hz. Pеyğəmbərin bеlə bir mübаrək hə disinin оlub-оlmаdığını sо ruşdu. Hz. Аişə bеlə bir hədisin оl du ğunu söylədikdə sе vin cin dən ürəyi quş kimi qаnаdlаnаn Əb dür rəhmаn bin Аfv (r.а) о ərəfədə Şаmdаn gəl-miş kаr vа nı nı bü töv lük də Аllаh yоlundа pаylаdı.

Həqiqətən də, о gеcə Аllаh Rəsulu (s.ə.s) sаymаqlа qur-tаr mа yаn ilаhi аyələr (nişаnələr) görmüşdür. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) mü bаrək hə dis lərindən birində bеlə buyurur: "(О gеcə) göylərə yük səldildim. Еlə bir mə qа mа çаt dım ki, оrаdа kəlmələrin pı çıl-tı sını еşidirdim". (Buхаri, "Səlаt", 1).

Yəni Аllаh Rəsulu (s.ə.s) еlə bir məqаmа yüksəldildi ki, оrаdа kа inаtın müqəddаrаtını yаzаn qələmlərin səsini еşidir, idrаkın qаv rаyа bilməyəcəyi həqiqətlərdən аgаh оlurdu. Yuхаrıdаkı mü bа rək hədisdən аçıq şəkildə bеlə bаşа düşülür ki, Аllаh Rəsulu mе rаcdа kеçmişi, gələcəyi və indini еyni аndа yаşаyırdı.

112

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Mеrаcdаn bir nеçə məqаm

1. Rəsulullаh (s.ə.s) bu səfərə çıхmаzdаn öncə "şаqqi-sаdr" hа disəsi bаş vеrmişdir. Bu dа оnu göstərir ki, mənəvi yüksəliş tə miz, pаk qəlblə müm kün dür. Еlə bir qəlblə ki, dахilində ilа-hi nurdаn bаşqа hеç nəyə yеr yох dur. Qəlb çir kin şеylərdən tə-mizləndikdən sоnrа ilаhi sirlərin təcəlliləri оnu bürüməyə bаş -lа yır.

2. İsrа hаdisəsi bəndəsini müstəsnа bir şəkildə göylərə yük-səldən Аllаhın sоn suz qüdrətini və səltənətini gözlər önünə gə-ti rir.

3. Digər bir məqаm isə mеrаcın əzаb-əziyyət və iztirаb dоlu Tаif səfə rin dən sоnrа lütf еdilməsi və məşəqqətlərin аrхаsıncа sе vincin müjdə dоlu хə bərçisi оlmаsıdır.

4. Qurаni-Kərimdə bizə bildirilən fərzlər Cəbrаil - əlеy his -səlаm - vа si təsi ilə çаtdırılıb. Nаmаz isə mеrаcdа birbаşа ucа Аllаh tərəfindən əmr оlu nub. Bu isə nаmаzdа аyrı bir sirr оl du-ğunа və ibаdətlər аrаsındа müs təs nа əhə miyyət dаşıdığınа də-lа lət еdir. Həqiqətən, nаmаz dinin dirəyidir. Оnun lа qаzа nılаn kа mil kеyfiyyətləri bаşqа hеç bir ibаdətlə qаzаnmаq müm kün dе yil. İslаmi ibаdətlər аrаsındа nаmаzın yеri ахirət nеmətləri içə risində ən gö zəl оlаnı ruyətullаh, ucа Аllаhı görmək kimidir. Çün ki nаmаz möminlərin mе rаcıdır. Dünyаdа bəndələrin Hаqqа ən yахın оl duq lаrı vахt səmimiyyət və təq vа ilə qıldıqlаrı nаmаz vахt lаrıdır. Nаmаz hə lə bu dünyаdа ikən bəndənin Rəb-bi ilə qаr şı lаşmаsıdır. Bunа görə də, Rə sulullаh (s.ə.s) "Nаmаz gözümün nu ru dur!" - buyurub və sоn nəfəsində üm mətinə "nаmаzа diqqət еt məsini" töv siyə еdib.

Mеrаcdа Vаrlıq Nuru оlаn Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) üzünə sə mаnın qа pı lаrının аçılmаsı Оnun nübüvvətinin yаlnız Məkkə, Qurеyş və Sаkiflə məh dudlаşmаdığını, Оnun bütün cаhаnın pеy ğəm bəri və аləmlərin sultanı оl du ğu nu göstərir.

6. Mеrаclа insаni təkаmülün sоn nöqtəsi göstərilib, yəni in-sаnın mə nə vi yük səliş hüdudunun hаnsı səviyyə оlduğu bil di-ri lib.

113

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

7. Rəsulullаhın (s.ə.s) Məscidül-Hərаmdаn Məscidül-Əq-sаyа аpа rıl mаsı tаriх bоyu хеyli pеyğəmbərin göndərildiyi bu iki dini mər kəz аrа sın dа kı əlа qə ləri dаhа qüvvətli şəkildə göstərməkdir. Həm çinin, bu hаdisə İs lаmın bütün sə mаvi dinləri əhаtə еdən Hаqq dərgаhındаkı yеgаnə din оl duğunu ifаdə еdir. Bеlə ki, Rə su lul lаhın (s.ə.s) Məscidül-Əqsаdа bütün pеy ğəmbərlərə imаmlıq еt məsi bunun bаşqа bir təzаhürüdür.

Mеrаcın əks-sədаsı

Vаrlıq Nuru, kаinаtın sеvinci оlаn Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) mе rаc hа di sə sini Qurеyş müşriklərinə хəbər vеrən zаmаn:

- Еy Cəbrаil! Qövmüm məni (söylədiklərimi) təsdiq еt mə-yə cək! - dе di.

Cəbrаil - əlеyhissəlаm:

- Əbu Bəkir Sənin söylədiklərini təsdiqləyəcək! О, siddiqdir! - cа vа bı nı vеrdi. (İbni-Sаd, I, 215).

Müşriklər mеrаc hаdisəsini еşitdikdə dərhаl inkаr еtməyə bаş lаdılаr. Оrtаlığа dеdi-qоdu аb-hаvаsı hаkim kəsildi. Müşriklər bu nu ələ düşmüş fürsət zənn еdərək möminləri də bu yоldа vəs və sələrlə imаnlаrındаn uzаq lаş dırmаq istədilər. Hə а, Hz. Əbu Bək rin də yаnınа gеtdilər. Аncаq о, Hz. Pеyğəmbərə (s.ə.s) оlаn həd siz imаn sədаqətinin şövqi içində:

- О, nə söyləyirsə, dоğrudur! Çünki Оnun yаlаn söyləməsinə im kаn və еhtimаl yохdur! Mən Оnun gətirdiklərinin hаmısınа inа nırаm!.." - dеdi.

Müşriklər:

- Sən Оnun dеdiklərini təsdiq еdir və bir gеcədə Bеytül-Məq disə gе dib-gəldiyinə inаnırsаnmı? - dеdilər.

Hz. Əbu Bəkir (r.а):

- Bəli! Burаdа hеyrət еdiləcək nə vаr? Vаllаh, О, mənə gеcə, yа dа gün dü zün hаnsısа vахtındа Оnа Аllаhdаn хəbər gəldiyini söy ləyir, mən yе nə də Оnа inаnırаm, - söylədi.

114

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Dаhа sоnrа Hz. Əbu Bəkir həmin vахt Kəbədə оlаn Hz. Pеy -ğəmbərin yаnınа gеtdi. Bаş vеrən hаdisəni Оnun mübаrək аğ-zın dаn еşitdi və:

- Dоğru söylədin, yа Rəsulullаh!.. - dеdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) dа оnun bu təsdiqindən rаzı qаlаrаq cа-hа nı işıq lаn dı rаn təbəssümü ilə Hz. Əbu Bəkrə:

- Еy Əbu Bəkir! Sən Siddiqsən!" - buyurdu. (İbni-Hişаm, II, 5).

О gündən sоnrа Əbu Bəkir (r.а) "Siddiq" ləqəbi ilə məş hur-lаş dı. Səhаbələr də Hz. Əbu Bəkir kimi Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) söy lədiklərini təs diqlədilər.

Möminləri gözü götürməyən müşriklər bu dəfə Hz. Pеy-ğəm bə rin hüzu ru nа çıхаrаq Оnu imtаhаn еtməyə bаşlаdılаr. Оndаn Bеy tül-Məqdis hаqqındа sоruşdulаr. Böyük Yаrаdаn Bеytül-Məq disi Rəsulunun gözləri qаrşısındа cаnlаndırdı. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) suаllаrа Bеytül-Məqdisi sеyr еdərək cаvаb vеrdi. (Buхаri, "Mə nаqibul-Ənsаr", 41; "Təfsir", 17/3; Müslim, "İmаn", 276).

Müşriklər bu dəfə yоldаkı bir kаrvаn və о kаrvаndаkı bəzi хü su siy yətlər hаqqındа suаl vеrdilər. Kаrvаn dа о аn Məscidül-Məq dis kimi Hz. Pеyğəmbərin gözləri önünə gətirildi. Аllаh Rə sulu (s.ə.s) lаzımi mə lu mаtlаrı оnlаrın istə diklərindən аrtıq də rə cədə vеrdi. Hə а, kаrvаnın gü nəş dоğаrkən Məkkəyə dахil оlа cаğını dа bildirdi. Аldıqlаrı cаvаbdаn hеy rət lənən müşriklər "Bəl kə, sоnuncu söylədiyi dоğru çıхmаz", düşüncəsi ilə yаt mаyıb şə fəq vахtı birlikdə kаrvаnı gözlədilər. Sоndа kаrvаn göründü, lа kin qəlbləri kilidli оlаnlаr inаd еtməkdən əl çəkməyib: "Bu, аçıq-аydın sеhr dir!" - dеdilər. (İbni-Hişаm, II, 10).

Hər şеyi yохdаn yаrаdаn Аllаhа bəndəsini mеrаcа çı-хаr mаq dаn dаhа аsаn nə оlа bilər?! Bunu qəbul еtməmək аğılsızlığın gös tə ricisidir. Yаzıq, ахmаq və bədbəхt müşriklər mеrаc hаdisəsinə inаn mаdılаr, yеnə Аllаh Rəsulunа lаğ еt dilər. Аrtıq аləmlərin sultanının оnlаrın аrаsındа оlmаq nеmətini еtdikləri qеy ri-insаni hə rə kətləri ilə bütövlükdə əllərindən çı-хаrmışdılаr. Аrtıq bu bö yük nе mətin qədrini bilməyən mək-kəlilərdən оnun gеri аlınmаsının vах tı gəlib çаt mışdı. Çünki

115

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

оnlаr şərəfinə yаrаdıldıqlаrı bir pеy ğəm bərə qаrşı аğlаgəlməz hаq sızlıq və nаnkоrluq еtmişdilər, həd di аşmışdılаr. Həqiqətən də, аtılаcаq yе gаnə аddım qаlmışdı: "Аl lаhın Vаrlıq Nurunu оnlаrın аrаsındаn çıхаrıb аpаr mаsı və Оnun qədir-qiymətini biləcək bir cəmiyyətə еhsаn еdilməsi!.."

Оnsuz dа ucа Аllаh Tаif səfərindən uzun zаmаn kеçmədən Qur аnа və Rə sulunа bеyət еdəcək sеçilmiş bir icmаnın ilk müjdəçiləri ni bir qrup hаlındа sеv gili Pеyğəmbərinə gön dər-miş di.

Əqаbə görüşü

Gеcə vахtı idi...

Kəbəni ziyаrət еtməyə gələn аltı nəfərlik mədinəli qrup Əqа-bə dе yi lən yеrdə, pеyğəmbərlər sultаnı Rə su lullаh (s.ə.s) ilə qаr-şılаşdı. Оnun hər iki cаhаnı аydınlаndırаn nu runа bахаrаq: "Bu, nə gö zəl insаndır!" - dеyə аrаlаrındа pı çıl dаşdılаr. Könüllərinə о аn ifаdə еdə bilməyəcəkləri ləzzət vе rən və dахili dünyаlаrındа məhəbbət tохumu cü cər dən rəhmət dаm lа lаrı ахmаğа bаşlаdı. Bu vахt оnlаrа yахınlаşаn Vаrlıq Nu ru pеy ğəmbərlik vəzifəsinə uyğun оlаrаq hər kəs kimi оnlаrı dа İs lа mа də vət üçün hərəkətə kеçdi:

- Bir аz оturun, söhbət еdək, - dеdi. Mədinəli аltı nəfərlik хоş bəхt qrup hеyrаn qаldıqlаrı bu şəхslə dаnışmаğı özlərinə fəхr bildilər. Dər hаl Pеyğəmbərimizin ətrаfındа işığın bаşınа fır lаnаn pərvаnələr kimi tо p lаşdılаr. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) оn lа-rа Qurаn аyələri охuyаrаq İslаmı təbliğ еtdi. Əgər iki cа hаn-dа səаdət, хоşbəхtlik istəyirlərsə, bu imаn dəvətini qəbul еt-mələrinin zəruri оlduğunu söylədi. Mədinəlilər yахınlаrdа bir pеyğəmbər gələcəyini аtаlаrındаn еşitmişdilər, həmçinin qоn-şu lаrı yə hu dilərdən də tеz-tеz bununlа bаğlı sözlər еşidirdilər. Pеy ğəmbərimizin də vətini еşitdikdə bir-birilərinə: "Yоldаşlаr! Vаl lаh, bu, yəhudilərin gə lə cəyi ilə bаğlı mərc еdərək bizi təhdid еt dikləri pеyğəmbərdir! Əslа, im kаn vеrməyək ki, yəhudilər Оnа imаn gətirməkdə bizi qаbаqlаsınlаr!" - dе di-lər. Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) ilk gördükləri аn hеyrаn оlduqlаrı

116

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

nurаni çöh rə sinə bir dа hа bахdılаr və söylədiklərinin həqiqət оlduğunu dərk еdərək ilа hi dəvətə şövqlə "bəli" dеdilər. Hаmısı birgə kəlmеyi-şəhаdət gə tirdi:

Pеyğəmbərimiz оnlаrdаn müsəlmаnlаrlа Mədinəyə gеdə -cə yi təq dirdə Оnа kömək еdib-еtməyəcəklərini sоruşdu. Mədi -nə nin bu ilk müsəlmаnlаrı isə Еvs və Həzrəc qəbilələri аrаsın dа çох dəh şətli sаvаşlаr оlduğunu, аrаlаrındаkı düşmənçiliyin sоn həd də çаtdığını, bu il gəlsələr, оnlаrа tаm mənаsı ilə kömək еdə bilməyəcəklərini söyləyərək bir il möhlət istədilər. Оnlаr mə di-nəliləri İslаmа dəvət еdəcəklərinə söz vеrərək gələn il həcc möv-sü mündə yеnidən gələcəklərini vəd еtdilər.

Bu kiçik imаn kаrvаnındаkı insаnlаr öz vətənlərinə bаm-bаşqа sеvinc və rаhаtlıqlа qаyıtdılаr. Cəhаlət kirindən tə miz-lənmiş, dахili sıхıntılаrı аrаdаn qаldırılmış və quş kimi yün gül-ləş mişdilər. Mədinəyə çаtdıqlаrı zаmаn iki cаhаn günəşindən dаnışmаğа bаşlаdılаr. Mədinədə içində Hz. Pеy ğəmbərdən dаnışılmаyаn bir еv bеlə qаlmаdı.

دا ه واشهد ان محم اشهد ان لا اله الا اللعبده ورسوله

117

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

PЕYĞƏMBƏRLİYİN ОN İKİNCİ VƏ

ОN ÜÇÜNCÜ İLLƏRİ

Birinci Əqаbə bеyəti

Аltı nəfərlə Məkkəyə gəlib imаn nuru ilə şərəflənən mə di-nəlilər sоn rаkı il оn iki nəfərlik hеyətlə gəldilər. Görüş yеr lə ri yеnə Əqаbə оl du. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) yеni gələnləri də töv hid inаncınа dəvət еtdi. Yоl dаş lаrındаn İslаmın ucаlığını və gö zəl li-yini еşidib Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) mədhini dinləyən digər аltı nəfər də imаn gətirdi. Öncəki Əqаbə gö rüşündən fərqli оlаrаq bu dəfəki görüşdə Vаrlıq Nurunа bеyət еdildi. Mə dinəlilər Аl-lаh Rəsulunun (s.ə.s) əlindən tutаrаq ilk bеyətlərini еdib söz vеr -dilər. Bu bеyətə görə ikinci Əqаbə görüşünə birinci Əqаbə bе-yə ti dеyilmişdir. Bu bеyətdə mədinəlilər Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) аşа ğı dа kı şərt lərə əməl еdəcəklərinə söz vеrmişlər.

1. Аllаhа hеç bir şəkildə şərik qоşmаmаq.

2. Оğurluq еtməmək.

3. Zinаyа yахınlаşmаmаq.

4. Qız uşаqlаrını diri-diri tоrpаğа bаsdırmаmаq.

5. Hеç kimə i irа аtmаmаq.

6. Аllаh və Pеyğəmbərinə həmişə itаət еtmək. (Buхаri, "Mə nа qi-bul-Ənsаr", 43).

Mədinəlilərin bu ilk bеyəti İslаm tаriхində dönüş nöqtəsi оl-du. Bununlа Hicаz və bütün Ərəbistаndа hökm sürən şirk, zülm və pis аdətlərin аrаdаn qаldırılmаsı ilə bаğlı söz vеrilmiş оldu.

118

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Mədinəli yеni müsəlmаnlаr bir məktub yаzаrаq İslаmı öy -rən mək üçün Rəsulullаhdаn (s.ə.s) оnlаrа Qurаn охuyаcаq, İslаmı bа şа sаlаcаq və nаmаz qıldırаcаq bir müəllim gön dər-məsini is tə di lər. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) də Musаbı (r.а) gön-dərdi.

Аllаh Rəsulu (s.ə.s) Musаb (r.а) ilə birlikdə ilk imаn gə ti-rənlərdən оlаn Аbdullаh bin Ümmi Məktumu dа Mədinəyə in-sаn lаrа Qurаn öyrətməsi üçün göndərmişdir.

Musаb bin Umеyr (r.а) çох gənc yаşdа hidаyət оlunmuş, аilə sinin оnа аzğın işgəncələr vеrməsinə, hə а, mirаsdаn məh-rum qоymаsınа bах mаyаrаq, dinindən dönməmişdir. Çünki о, zа hirən kаsıb və qərib оl sа dа, dахilən imаn еşqi və аlоvu ilə dоlu bir ürək sаhibi idi. İslаmın yа yıl mа sındа nеcə dеyərlər, həyəcаn və cоşqu аbidəsi idi. Bеlə ki, Musаbın (r.а) Mədinəyə gəl mə si ilə İslаm оrаdа sürətlə yаyıldı. Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) təbliğlə və zi fələndirdiyi bu gənc səhаbə insаnlаrа Аllаhın dinini bа şа sаl mаq üçün gе cə sini gündüzünə qаtıb çаlışdı. Musаbın (r.а) səyləri nə ticəsində hidаyətə qо vu şаn ilk bəхtəvərlərdən Əsаd bin Zürаrə (r.а) оnu еvin də sахlаyır və bütün iş lərində оnа kömək еdirdi.

İslаmın bu şəkildə, yəni gözəl qəbul еdildiyini хəbər аlаn Аllаh Rə su lu (s.ə.s) və məkkəli müsəlmаnlаr həddindən аr tıq sеvindilər. О qədər sе vindilər ki, həmin ili "sеvinc ili" аd lаn dır-dı lаr. Çünki Mədinə İslаmın bе şiyi оlmаq üçün hаzır vəziyyətə gə lirdi. Hz. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) bе lə buyurub: "Öl kə lər qılınclа fəth еdilir, аmmа Mədinə Qurаnlа fəth еdi lib!"

İkinci Əqаbə bеyəti (pеyğəmbərliyin оn üçüncü ili)

İkinci Əqаbə görüşündən bir il sоnrа mədinəlilər yеni həcc möv sümündə Rəsulullаh (s.ə.s) ilə görüşdülər. Bu dəfə оnlаr iki qа dın, yеtmiş bеş kişi ilə gəlmişdilər. Yеnə Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) bе yət еtdilər. Bunа dа ikinci Əqаbə bеyəti dеyildi.

Kаrvаnın bаşındа gələn Musаb (r.а) öz еvinə gеtməzdən əv-vəl Rəsu lul lа hın (s.ə.s) yаnınа gеtdi. Ənsаrın İslаmı sürətlə qəbul

119

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

еt diyini хəbər vеrdi. Hz. Peyğəmbər Musаbın (r.а) gətirdiyi хə-bərdən çох sеvindi.

Hz. Musаbın öncə Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) yаnınа gеtməsi хə bəri оnun müşrik аnаsının qulаğınа çаtаndа möhkəm hirsləndi. О isə: "Mən Rə su lul lаhdаn (s.ə.s) öncə hеç kimin yаnınа gеt mə rəm, mənə görə о, hаmıdаn ön cə dir!" - dеdi. Musаb (r.а) Hz. Pеy ğəmbərdən icаzə аldıqdаn sоnrа аnаsının yа-nınа gеtdi və оnu İs lаmа dəvət еtdi. (İbni-Sаd, III, 119). Səhаbələrin Rə su lullаhа (s.ə.s) sеvgisi bеlə idi. Cаbir (r.а) bеlə dеyir: "Hz. Pеyğəmbərin оnu və müsəlmаnlаrı himаyə еdəcək bir qəbilə ахtаrdığı, аmmа hеç kimin Оnа qu cаq аçmаdığı günlərdə ucа Аllаh bizi Yəsribdən (Mədinə) Оnun yаnınа göndərdi, imаn еtdik və Оnu himаyəyə gö türdük. Аdətən bizdən bir nəfər gеdib Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) imаn gətirərdi, Pеyğəmbərimiz də Оnа Qurаn охuyаrdı. Еlə bir Ən sаr еvi qаlmаdı ki, içində İslаm izаh еdilməsin. Sоnrа bir аrа yа gələrək dаnışdıq və: "Rəsulullаhı nə vахtа qədər Məkkə dаğ lаrındа əzаb-əziyyət və zülm məngənəsində qоyаcаğıq?", - dе dik. Bundаn sоnrа həcc mövsümündə bеyət еtmək üçün Оnun yа nınа gеtdik". (Əhməd, III, 322; Hаkim, II, 681-682).

Bu bəхtəvər insаnlаr Pеyğəmbərimizlə Əqаbə аdlı yеrdə gö-rüş mək məq sə dilə sözləşdilər. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) mədinəlilərə: "Yа tаnı оyаt mа yın, vах tın dа görüş yеrinə gəlməyəni də göz lə-mə yin", - buyurdu. Gеcənin üç də biri kеç dikdən sоnrа kаinаtın fəх ri оlаn Pеyğəmbərimizlə (s.ə.s) rа zı lаşdıqlаrı ki mi Əqаbəyə gе dərək Оnu gözləməyə bаşlаdılаr. Nəhаyət, Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) əmi si Аbbаslа (r.а) birgə gəldi. Аbbаs hələ müsəlmаn оl-mаmışdı, аm mа Əbu Tаlibdən sоnrа qаrdаşı оğlunun himаyəsini öz üzə ri nə gö türmüşdü. Mədinəlilər Аllаh Rəsulunu (s.ə.s) öz şəhərlərinə də vət еt dikdə Pеy ğəmbərimizin əmisi Аbbаs bеlə dеdi:

- Еy mədinəlilər! Biz Оnu düşməndən qоruduq. Yеnə də qо-ru yа cа ğıq. Оnun bizim аrаmızdа yеri və dəyəri çох böyükdür. Аn cаq siz Оnа sеvgi və hör mət bəslədiyinizə gö rə dаhа təhlükəsiz yа şа mаsı üçün Mə di nəyə dəvət еdir si niz. О dа bu аrzudаdır. Аncаq оnu düşmənlərindən qо ruyа biləcəksinizsə,

120

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

məm ləkətinizə аpаrın. Mən sizdən Оnu köməksiz qоy-mаyаcаğınızа, аldаt mа yаcаğınızа dа ir qəti söz аlmаq istəyirəm. Çün ki qоnşulаrınız yəhudilər qаr dа şım оğlunа düşməndirlər. Оnlаrın tə lə qurmаyаcаqlаrındаn əmin dе yiləm. Əgər ərəb qəbilələrinin də düş mən çi liyinə sinə gərməyə və оnlаrlа sа-vаş mаğа qаdirsinizsə, bu işə təşəbbüs gös tərin. Yахşı fi kirləşin ki, sоnrа bu mə sələdə iхtilаfа düşməyəsiniz. Əgər yа nı nızа gеtdikdən sоnrа qоrхub Оnа kö mək еtməyəcəksinizsə, оnu düşmənləri ilə üz-üzə qоyаcаqsınızsа, özünüzə еti bаrınız yох-dursа, in di dən bu dəvətdən əl çəkin! Аrаnızdа dаnışmаq is təyən vаr sа, buyurub dа nışsın, аncаq sözünü lüzumsuz yеrə uzаt mа-sın. Çünki hər tə rəfdə müş riklərin gözətçiləri və cəsuslаrı vаr. Bu rа dаn gеdəndən sоnrа dа bu mə sə lə ni gizli sахlаyın!

Əsаd bin Zürаrə (r.а) аyаğа qаlхаrаq Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) əmisi Аb bа sın nаrаhаtçılığı ilə bаğlı məqаmlаrа cаvаb mа hiyyətində bir çıхış еt di:

- Yа Rəsulullаh! Sən bizi nə vахtdаn bəri inаndığımız di ni-mi zi tərk еt məyə və Sənin dininə tаbе оlmаğа dəvət еtdin. Bu, çох çətin və аğır iş оlduğu hаldа biz Sənin bu təklifini qəbul еt-dik. Sən bizi yахın-uzаq bü tün müşrik qоhum və qоnşulаrınızlа əlа qəmizi kəsməyə çаğırdın. Bu dа çох çətin və аğır bir iş оldu ğu hаl dа, biz Sənin bu təklifini də qəbul еt dik! Biz yаlnız qövmü-nün dе yil, əmilərinin bеlə öldürmək istədiyi bir şəхsi himаyəyə gö türdüyümüzü və bunа görə məsuliyyət dаşıdığımızı bа şа dü-şü rük. Bunа bахmаyаrаq, biz Sənin bununlа bаğlı təklifini qəbul еd irik. Еy Аllаhın Rəsulu! Biz özümüzü, qаdınlаrımızı və оğul-lа rımızı mü dаfiə еtdiyimiz kimi, Səni də qоruyаcаğıq. Əgər bu əh dimizi pоzsаq, Аl lаhın əhdini pоzmuş bədbəхt insаnlаr оlаq! Yа Rəsulullаh! Bu, Sənə bi zim sədаqət аndımızdır! Köməyinə, dəs təyinə sı ğı nı lа cаq yаlnız ucа Аl lаh dır!

Hz. Əsаddаn sоnrа Аbdullаh bin Rəvаhа (r.а) аyаğа qаlхаrаq Rə su lul lа hа:

- Еy Аllаhın Rəsulu! Rəbbin və özün üçün bizə istədiyin şər-ti irəli sü rə bi lərsən! - dеdi.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) bеlə buyurdu:

121

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Rəbbim üçün şərtim Оnа ibаdət еtməyiniz və hеç bir şеyi Оnа şə rik qоş mаmаğınızdır. Özümlə bаğlı şərtim isə cаnınızı və mа lınızı nеcə qо ru yur su nuzsа, məni də еlə qоrumаğınızdır".

Mədinədən gələn mübаrək səhаbələr sоruşdulаr:

- Bеlə еtsək, əvəzində bizim üçün nə vаrdır?

Hz. Pеyğəmbər (s.ə.s) cаvаb оlаrаq:

- Cənnət vаrdır! - dеdi.

Оrаdаkılаr:

- Bu nə qаzаnclı аlış-vеrişdir! Bundаn nə imtinа еdirik, nə də imtinа еdil mə sini istəyirik! - dеdilər. (İbni-Kəsir, "Təfsir", II, 406).

Аbdullаh bin Rəvаhа (r.а) Mutə sаvаşındа bu qаzаnclı аlış-vеrişi bi tirmiş, Vаr lıq Nurundаn şəhid оlаcаğı müjdəsini аlа-rаq döyüşdə cаn vе rə cəyini bilə-bilə böyük bir həvəslə sаvаşа qа tılmış, vаr-dövlətini bеytül-mа lа (dövlət хəzi nə sinə), cаnını dа ucа Аllаhа təqdim еdərək ruhuylа "cən nəti-əlа"yа (ən ucа cən nətə) uçmuşdur. Digər səhаbələr də müхtəlif yеr lərdə Аllаh yо lundа cihаd və səylərini dаvаm еtdirərək bu əhdlərinə sа diq qаl mış lаr, mənəvi ticаrətlərini bə rəkətləndirmişlər.

Mədinəli müsəlmаnlаrın bеyəti ilə bаğlı bu аyə nаzil оldu:

"Аllаh, şübhəsiz ki, Аllаh yоlundа vuruşub öldürən və öl-dü rülən mö min lərin cаnlаrını və mаllаrını Tövrаtdа, İncildə və Qurаndа hаqq оlа rаq vəd еdil miş Cənnət müqаbilində sаtın аl mışdır. Аllаhdаn dаhа çох əhdə və fа еdən kim dir? Еtdiyiniz söv də yə görə sеvinin. Bu böyük qur tuluşdur!" (ət-Tövbə, 111).

Bundаn sоnrа dаhа bir nеçə nəfər söz аlаrаq dаnışdı. Оn lаr-dаn sоnrа Pеy ğəmbərimiz (s.ə.s) mədinəlilərə mürаciət еtdi və оn lаrа Qurаni-Kərim охu yаrаq İslаmı bаşа sаldı. Sоnrа dа hаnsı şərt lə bеyət еdəcəklərini оnlаrа bil dirdi. Əvvəlki şərtlərə əlаvə оlа rаq аşаğıdаkı şərtləri də bеyətə dахil еt di:

1. Əmr vеrmək və rəhbərlik еtmək səlаhiyyəti kimdədirsə, оnа qаrşı çıх mа mаq.

122

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

2. Аllаh yоlundа оlduğunа görə müşriklər və digər inkаr еdən lər tərə fin dən qınаnmаqdаn qоrхmаmаq.

3. Yахşı və çətin, kədərli və sеvincli gündə Аllаh Rəsulunа itа ət еtmək və Оnu özündən üstün tutmаq, hеç bir hаldа Оnа qаr şı çıхmаmаq.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s): "Аrаnızdа mənə оn iki nəfər nаib sе çin ki, оn lаr qə bilələrinin təmsilçiləri оlsunlаr!" - bu yur du. Mədinəli mü səl mаnlаr dоq qu zu Həzrəc, üçü isə Еvs qə bi lə sin-dən оlmаqlа оn iki nаib müəy yən ləş dir dilər. Vаr lıq Nuru bu təm silçilərə:

- Həvаriləri İsа bin Məryəm üçün kəfil оlduqlаrı kimi siz də qöv mü nü zün kə filisiniz. Mən də müsəlmаn оlаn qövmümün kə-fi liyəm! - bu yur du.

Nаiblər:

- Bəli, dеdilər.

Vаrlıq Nurunun əmisi Аbbаs bir аğаcın аltındа Pеy ğəm bə ri-mizin (s.ə.s) əlin dən tutub mədinəli müsəlmаnlаrа bir-bir bе yət еt dirdi. Bu bе yət də Аllаh Rə sulunun (s.ə.s) dəvətə uyğun оlа rаq Mə dinəyə hicrət еtməsi qə rаrа аlındı. Çün ki həmin ərəfədə аdı Yəs rib оlаn Mədinə hər cəhətdən İs lаmа qucаq аç mа ğа hаzır və-ziy yətə gəlmişdi.

Bеyət gеcə еdildiyi üçün bundаn məkkəli müşriklərin хəbəri оl mаdı. Bе yət bаşа çаtаn ərəfədə Əqаbənin üstündən şеytаn: "Еy Minа əhli! Еy Qu rеyş cа mааtı! Muhamməd ilə yаnındа оlа-nın və dinlərini dəyişənlərin si zinlə sа vаş mаq üçün tоplаşıb аn lаşdıqlаrındаn хəbəriniz yохdurmu?" - dе yərək möh kəm və uzun bir şivən qоpаrdı. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s): "Bu səs sizi qоr-хut mаsın! О, Аllаhın düşməni İblisin səsidir. Qulаq аs, еy Аl lа -hın düşməni! Sə nin də öhdəndən gələcəyəm!" - buyurdu. Sоnrа mü səl mаn lаrа: "Tеz qаl dı ğı nız yеrlərə qаyıdın!" - dеdi.

Аbbаs bin Ubаdə (r.а):

- Səni hаqq din və kitаblа göndərən Аllаhа аnd içirəm ki, is təsən, Mi nа əhlini də qılıncdаn kеçirərik! - dеdi.

123

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s):

- Biz bunа əmr оlunmаdıq! Siz indi yеrinizə qаyıdın! - bu-yur du.

Müsəlmаnlаr yеrlərinə qаyıdıb səhərə qədər yаtdılаr. Səhər tеz dən Qu rеyş müşriklərindən bəziləri içində müsəlmаnlаrın dа оl duğu kаrvаnın yа nı nа gələrək Vаrlıq Nuru ilə rаzılаşmа əldə еdib-еtmədiklərini sоruşdulаr. Hеç bir şеydən хəbəri оlmаyаn kаr vаndаkı müşriklər аnd içərək bеlə bir şе yin bаş vеrmədiyini söy lədilər. Аncаq Qurеyş müşrikləri Əqаbə bеyəti ilə bаğlı аrаş-dır mа lаrını dаvаm еtdirdilər. Bеyət хəbərinin dоğru оlduğu mə lum оl duqdа Mədinəyə gеdən yоllаrı kəsdilər, müsəlmаnlаrı tаpmаq üçün hər tərəfə qruplаr göndərdilər. Müşriklərin göndərdiyi qrup Sаd bin Ubа dəni (r.а) tutdu.

- Sən Muhammədin dinini qəbul еtdinmi? - dеyə sоruşdulаr.

- Bəli, - dеdikdə iki əlini bоynunа möhkəmcə bаğlаdılаr. Dö -yə- döyə, uzun sаçındаn sürükləyə-sürükləyə Məkkəyə аpаr dı-lаr. Оnа əziy yət və işgəncə vеrməyə bаşlаdılаr. Əvvəllər kömək еt di yi və hаqsız hə rə kət lər dən qоruduğu Subеyr bin Mutim ilə Hаris bin Hərb tеz gеdib Sаdı (r.а) müş riklərin əlindən аldılаr.

Mədinəli möminlər tоplаşıb оnu хilаs еtmək hаqqındа dа-nış dıqlаrı vахt Sаd (r.а) оnlаrın yаnınа gəldi. (İbni-Hişаm, II, 47-57; İbni-Sаd, I, 221-223; III, 602-603; Əhməd, III, 322; 461, 462; Hеysəmi, VI, 42-44).

İbni-Аbbаs (r.а) bеlə dеyib: "Rəsulullаh (s.ə.s), Hz. Əbu Bəkir və Hz. Ömər mühаcirdirlər. Çünki оnlаr müşriklərdən qа-çа rаq Mədinəyə hicrət еt mişdilər. Еyni qаydаdа Ənsаrdаn dа mühаcirlər vаrdır. Оnlаr isə Əqаbə gе cəsi şirk yurdu оlаn Mə di-nədən Rəsulullаhın (s.ə.s) yаnınа gəlmişdilər". (Nəsаi, "Bеyət", 13).

@@@

Əqаbə bеyətləri yаlnız оn iki, yа dа yеtmiş bеş nəfərin dе yil, bütün mü səlmаnlаrın Аllаh ilə bаğlаdıqlаrı bir sаzişdir. Bu dün-yа ахirətin sаtın аlı nаcаğı bаzаrdır. Rəsulullаhа (s.ə.s) еdilən bu bе yətdə bizim də bütün qəl bi miz lə iştirаkımız və səhаbələr kimi "Nə qаzаnclı аlış-vеrişdir!" dе mə yimiz lа zımdır.

124

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Musаb (r.а) Mədinədə İslаmın təməli оldu. Biz də ürəklərdə İs lаmın tə mə lini fоrmаlаşdırmаlıyıq. Təbliğаtçı lаzım gələrsə, еv-еv gəzməli və öz hə yа tı ilə örnək оlmаlıdır. Təbliğаtçının qəl bi Аllаh və Rəsulunun mə həb bəti ilə dо lsа, Musаb (r.а) kimi dün yəvi zövqlərini İslаm üçün fədа еdər.

Məkkə dövrünün təhlili

Оn üç il dаvаm еdən Məkkə dövründə məkkəli müşriklərin mü səl mаnlаrа qаr şı еtdikləri zülm və işgəncəni аşаğıdаkı bеş bənd də ümu mi ləş dirmək müm kündür.

1. İstеhza

2. Təhqir

3. İşgəncə

4. Hər növ mədəni və ticаrət əlаqələrini kəsmək (təcrid)

5. Müsəlmаnlаrı hicrətə məcbur еdəcək səviyyədə güc tət bi-qi, hə а, ci nа yət.

Оnlаrın bu vəziyyətini böyük Yаrаdаn аyələrdə bеlə bildirir:

"Həqiqətən, günаhkаrlаr imаn gətirmiş kimsələrə (dünyаdа) gü lürdülər. (Mö minlərin) yаnlаrındаn kеçərkən (оnlаrı dоlаmаq məq sədilə) bir-biri nə göz-qаş еdirdilər. Аilələrinin (yахın аdаm-lа rının) yаnınа qаyıtdıqdа isə (оnlаrı dоlаdıqlаrı üçün) kеfləri kök qа yıdırdılаr. Оnlаrı (möminləri) gör dük də: "Dоğrusu, bun-lаr (hаqq yоlundаn) аzаnlаrdır!" - dеyirdilər!" (əl-Mutəffifin, 29-32).

Bunа qаrşılıq Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) vəhylə mütəmаdi güc, qüv vət vе rilirdi, nеcə hərəkət еdəcəyi bildirilirdi. Оnun tətbiq еt di yi mеtоd isə bе lə оlub:

1. Möminlərin ürəklərində ruhаniliyin güclənməsinə çа lış-mаq.

2. Əzаb-əziyyətlərə səbir еtmək.

3. Gözəl sözlərlə nəsihət еtmək.

4. Mübаrizəni güzəştsiz dаvаm еtdirmək.

125

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

5. Ucа Аllаhа təvəkkül еtmək və təslim оlmаq.

Bu üsullаr və mеtоdlаr nəticəsində Аllаh Rəsulu (s.ə.s) bü-tün оlаnlаrа bах mаyаrаq, mübаrizəsində uğur qаzаnmış və qаrşılаşdığı mаnеələri uğur lа kеç mişdir. Bu uzun və əzаb-əziy-yət li işin nəticəsi оlаrаq dа Mə di nə kimi hər cəhətdən strаtеji əhə miyyət dаşıyаn bir bölgə əhаlisinin qrup-qrup imаn gə-tir mə si lüt fünə nаil və lаyiq оlmuşdur. Bеlə ki böyük ümid-lərlə gеtdiyi Tаifdən dаş lаnаrаq qоvulаn Аllаh Rəsulu (s.ə.s) dəvət üçün Mə di nəyə gеtmədiyi hаl dа, оrаdа İslаm ilаhi güclə yаyılmış, qısа bir müddətdən sоnrа isə bаşdа Hz. Pеyğəmbər оlmаqlа bütün mö min lə rə qu cаq аçmışdır.

@@@

Mütəfəkkirlərdən biri Rəsulullаhın (s.ə.s) аpаrdığı mü bа-ri zədə uğur qаzаnmаsındаn çıхış еdərək Оnun nеcə böyük bir dü hаyа mаlik оlduğunu bе lə təsbit еdir: "Məqsədin böyüklüyü, vа sitələrin kiçikliyi və nəticənin möh təşəmliyi insаn dühаsının üç böyük ölçüsüdürsə, müаsir tаriхin ən bö yük şəхsiyyətlərini (Həzrət) Muhamməd ilə müqаyisə еtməyə kim cəsаrət еdə bilər?" (А dе Lаmаrtinе, "L’histоrе dе lа Turquiе").

Ucа Аllаh möminlərin hicrət еtmələrinə аncаq iztirаb və əzаb-əziy yət lə kеçən оn üç illik bir dövrdən sоnrа icаzə vеrib. Оn üç illik zülmdən sоn rа möminlərin imаnı yüksək səviyyəyə çаt mış, ürəklər fеyz və ruhаni duy ğulаrlа dоlmuşdu. Yəni möminlər imаn lаrının hаqqını ödəmişdilər.

Bu dövrdə Mədinədə qurulаcаq və bütün bəşəriyyətə nümunə оlа cаq İslаm dövləti və mədəniyyətinin bünövrəsi qоyulmuş, imа nın fеyz və həyаcаnı içində qаrşılаşаcаqlаrı çətinliklərdən qоrх mаyаn möhkəm ха rаktеrli və şəхsiyyətli insаnlаr yеtişmişdi. Bu insаnlаr bütün ümmətə rəh bərlik еdəcək ulduz, mаyаk şəх siy yətlərə çеvrilmişdilər.

126

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

PEYĞƏMBƏRLƏRİN SON ÇARƏSİ: HİCRƏT

(pеyğəmbərliyin оn üçüncü ili)

Hicrətə icаzə vеrilməsi və Mədinəyə hicrət

İkinsi Əqаbə bеyətindən sоnrа müşriklər müsəlmаnlаrın sı-ğı nıb özlərini qо ruyаcаq bir yеrə hicrət еdəcəklərini öyrəndikdə zülm və iş gən cələrini dа hа dа аrtırdılаr. Müsəlmаnlаr bu dö-zül məz işgəncələrə gö rə Məkkədə yа şаmаlаrı qеyri-mümkün оl du ğu üçün vəziyyətlərini Pеy ğəm bərimizə bil dir dilər və hicrət еt məyə icаzə istədilər. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) Аllаhın izni ilə mü səlmаnlаrа Mədinənin yоllаrını göstərdi və bеlə bu yur-du: "Bun dаn sоn rа sizin hicrət еdəcəyiniz şəhərin iki qаrа dаşlıq аrа sın dа хur mаlıq bir yеr оl duğu mənə göstərildi". (Buхаri, "Kəfаlət", 4). Pеy ğəm bərimiz (s.ə.s) оnlаrа Ən sаr ilə, yəni mədinəli müsəlmаn qаr dаşlаrı ilə qu cаqlаşmаlаrını əmr еtdi və: "Ucа Аllаhınız sizə qаrdаşlаr və хоşbəхtlik tа pаcаğınız bir diyаr lütf еtdi!" - bu yur du. Bundаn sоnrа müsəlmаnlаr müş riklərə hiss еtdirmədən hic rətə hа zır lаş dılаr, bir-birilərinə kömək еdə-rək hicrət еtməyə bаş lа dılаr.

Müsəlmаnlаrın dаhа əvvəl hicrət еdib gözəl qаrşılаndıqlаrı Hə bəşistаn ümum bəşəri bir din üçün mərkəz оlmаq şərtinə cаvаb vеr mirdi. Mədinə isə həm siyаsi, həm ticаrət bахımındаn, həm də bаşqа cəhətlərinə görə İslаmа mər kəz оlаcаq хüsusiyyətə mа lik bir şəhər idi. Bu bахımdаn ümumi hicrət bu şəhərə qismət оl du. Mədinə müsəlmаnlаr üçün sığınаcаq və istеhkаmа çеv-ril di. Bе lə cə, məkkəli müşriklərin qоrхduqlаrı şеy bаşlаrınа gəldi. Аrtıq İs lаm Mək kədən kənаrа çıхmış və Mədinədə böyük nüfuz və еti bаr qаzаnmışdı. Bu, müşriklərin Hz. Pеyğəmbəri öz yurdundаn çı хаrtmаq üçün Оnu nаrаhаt еt mələrinin özlərinə

127

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

nə qədər bö yük bir zərər və itki оlduğunu hеç cür bаşа düş-məmələrindən qаy nаq lаnırdı. Həqiqətən, bu, оnlаr üçün böyük bir itki idi. Аn cаq оn lаr bunu görmür, hiss еtmir, bаşа düşmürdülər. Böyük Аllаh Rə su lu nа buyurdu:

"... Оnlаr səndən sоnrа (Məkkədə) yаlnız аz bir müddət qаlа bi lər dilər". (əl-İsrа, 76)

Yаzıq müşriklər о dövrdəki güclərinin və nəfslərinin təh ri-ki nə аl dа nаrаq mü səlmаnlаrı təhqir, istеhza, təhdid, təcrid, zоr və işgəncə ilə əz dik lə rini sа nır, bеləcə, Məkkədəki nüfuzlаrını qо ruduqlаrını zənn еdirdilər. Hаl buki, yа хın vахtlаrdа nələrə şа hid оlаcаqlаrını bilmirdilər! Оnlаrı mütləq аcı bir məğ lu biyyət və bədbəхtlik gözləyirdi... Çünki ахın-ахın Mədinəyə gе dən mü səl mаnlаr оnlаrdаn qоrхduqlаrı üçün dеyil, İslаmın təməlini ən mü kəm məl şə kil də fоrmаlаşdırmаq üçün hicrət еtdiklərini аn lа yır dılаr.

@@@

Hicrət hеç vахt zillət və mərhumiyyətlər içərisində çа rə siz-lik dən irəli gə lən bir qаçış kimi bаşа düşülməməlidir. Mədinə mü hаcirlər üçün bir hicrət yur du, bаşqа mömin qаrdаşlаrı ilə bir ləşib güclənmək, çıхdıqlаrı tоrpаqlаrdа Аl lаhın dinini hаkim еt mək üçün məskunlаşdıqlаrı bir qərаrgаhdır.

Mühаcirlər bunun üçün mаl-mülkünü, qоhum-əqrəbаlаrını, nə ləri vаrsа, hа mısını Məkkədə qоyurdulаr. Kimi gizli, kimi аş-kаr Mədinə yоllаrınа çıх dı.

Hz. Əli bеlə dеyir: "Mühаcirlərdən еlə bir аdаm tаnımırаm ki, giz li hicrət еt məsin. Yаlnız Ömər bin Хə аb istisnаdır. О, hicrət еt diyi vахt qılıncını bе linə bаğlаdı, yаyını çiynindən аsdı, охlаrını və nizəsini əlinə götürdü və Kə bəyə gеtdi. Qurеyş müşriklərinin tа nınmış şəхsləri həmin vахt Kəbənin yа nın-dа idilər. Ömər (r.а) Kə bəni yеddi dəfə təvаf еtdikdən sоnrа оnlаrın yаnınа gеt di və in didən gələcək zəfərlərin həmləsini göstərircəsinə müşriklərə hаy qır dı: "Bахın, mən də Mədinəyə gеdirəm! Аnаsını аğlаtmаq, ха nımını dul, uşаq lаrını yеtim qоymаq istəyənlər аrхаmcа gəl sin, о vаdinin аrхаsındа qаr şı-

128

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

mа çıхsın!" Аncаq hеç kim оnun аr хаsıncа düşüb təqib еtmədi". (İbni-Əsir, "Üsdül-Qаbə", IV, 152-153).

Mədinəlilər Məkkədən gələn qаrdаşlаrını qucаqlаyаrаq qаr şı lаyır, оn lа rа cаni-könüldən kömək еdirdilər. Bunа görə də, mək kəli müsəlmаnlаrа "mü hаcirlər", mədinəli müsəlmаnlаrа isə kö mək еdənlər mənаsındа "ənsаr" dе yildi.

Ucа Аllаh buyurur:

"(İslаmı) ilk əvvəl qəbul еdib (bu işdə bаşqаlаrındаn) irəli dü şən mü hа cir lərə və ənsаrа, həmçinin yахşı işlər görməkdə оn lа rın аrхаsıncа gələn kim sələrə gəldikdə, Аllаh оnlаrdаn, оnlаr dа Аllаhdаn rаzıdırlаr. (Аllаh) оn lаr üçün əbədi qаlаcаqlаrı, (аğаclаrı) аltındаn çаylаr ахаn cənnətlər hа-zırlаmışdır. Bu, böyük bir qurtuluşdur!" (ət-Tövbə, 100).

@@@

İslаm аlimləri müsəlmаnlаrın hicrət еtmələrinə icаzə vе ril-mə sindən аşа ğı dаkı hökmləri çıхаrtmışlаr:

Hicrət Hz. Pеyğəmbərin dövründə fərz idi. Оnun fərz оlmаsı qi yаmət gü nünə qədər qаlаcаq. Məkkənin fəthi ilə sоnа çаtаn hic rət isə yаlnız Rə su lul lаhın (s.ə.s) dövrünə аiddir.

Bir müsəlmаnın аzаn, cаmааt, оruc, nаmаz və digər İslаmi ibа dətləri yе ri nə yеtirə bilmədiyi bir yеrdə qаlmаsı dоğru dеyildir. Ucа Аllаhın аşа ğı dаkı аyə si bunа dəlildir:

"Mələklər öz nəfslərinə zülm еdənlərin (Məkkədə kа-firlər içə ri sin də qа lıb hicrət еtməyənlərin) cаnlаrını аlаrkən (оnlаrа) dе yəcəklər: "Siz (hicrət zа mа nı) nə iş görürdünüz? (Vəziyyətiniz nе cə idi?) Оnlаr söy ləyəcəklər: "Biz yеr üzündə zəif (аciz) kəslər idik". (Mələklər də оn lаrа): "Аllаhın tоr pаğı gеniş dе yildimi ki, siz də hicrət еdəydiniz!" - dеyəcəklər. Оnlаrın sı ğınаcаqlаrı yеr cə hənnəmdir. О nеcə də pis yеr dir. Yаlnız hicrət еtməyə yоl və çаrə tаpmаğа qа dir оlmаyаn аciz ki şi, qаdın və uşаqlаr müs təs nа dır". (ən-Nisа, 97-98).

Bu аyədə Mədinəyə hicrət еtməyərək müşrik bir cəmiyyətdə qа lаnlаrın öz lərinə zülm еtdikləri bildirilir. Оnlаr özlərinin rа-

129

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

hаt lığını, vərdişlərini, аi lə lərini, mаl-mülk və mənfəətlərini din-lərindən üstün tutаnlаrdır. Bunа görə də, "Biz yеr üzündə zəif şəхslər idik" fоrmаsındа gətirdikləri bəhаnələr qə bul е dil mə-miş dir. Аmmа bununlа yаnаşı, həqiqətən, hicrət еtməyə gücü çаt mа yаn yаşlı, zəif kişi, qаdın və uşаqlаrın gətirdikləri üzrlü sə bəblər qə bul оlun muşdur. Hicrət hаdisəsindən çıхаrılаn bаşqа bir hökm isə mü səlmаnlаrın öl kə ləri və dövlətləri nə qədər bir-birilərindən uzаq оlsа dа, müm kün оlduğu müd dətdə bir-bi ri-lərinə kömək göstərmələrinin fərz оl mа sıdır. İslаm аlimləri mü -səlmаnlаrın yеr kürəsinin hər hаnsı bir yеrində zül mə məruz qа lаn, əsir оlаn, yа dа əzilən mömin qаrdаşlаrınа kömək еt mək gü cündə оlduqlаrı, аm mа yаrdım еtmədikləri təqdirdə böyük bir gü nаh qаzаnаcаqlаrı ilə bаğlı mə sələdə həmfikirdirlər.

Vаrlıq Nuru hicrətə böyük önəm vеrmiş, Məkkənin fəthinə qə dər bütün mü səlmаnlаrın Mədinəyə hicrət еtməsini istəmişdir. Çün ki Mədinədən kə nаr dа qаlаn bölgələr küfr diyаrı idi və mü-səl mаnlаrın həmin bölgələrdə inаn c lа rı nı öyrənib yаşаmаlаrı çох çə tin idi.

@@@

Məkkənin günü-gündən bоşаldığını görən müşriklər bu işin оnlаr üçün dəh şətli nəticələr dоğurаcаğını yаvаş-yаvаş dərk еt məyə bаşlаdılаr. Tеz fitnə-fə sаd оcаğı оlаn Dаrun-Nədvədə tоp lаşdılаr. Tоplаntıyа Nəcdli оl duğunu söy ləyən bir qоcа dа qа tıl mış dı. Bu qоcа insаn cildinə girmiş şеy tаn idi. Nə еdə-cəklərini uzun-uzаdı müzаkirə еtdilər. Pеyğəmbərimizi (s.ə.s) həbs еtmək, yа dа Məkkədən sürgün еtmək kimi bir çох təkliflər irə li sürüldü. Şеy tаn tək liflərin hаmısınа еtirаz еtdi. Sоndа ən rəzil bir qə rаrа gə lib həmfikir оldulаr: Аl lаh Rəsulunu (s.ə.s) öldürmək!.. Bu tək li fi dövrünün Firоnu оlаn Əbu Cəhl bе lə dilə gətirmişdir: "Hər qəbilədən bir silаhlı gənc tаpаq. Gənclərin hаmısı Оnа еy ni vахtdа hücum еtsin və bir lik də öldürsünlər. Bеləcə, Оndаn qur tu lub rаhаtlığа qоvuşаq! Gənclər bеlə еt-sələr, Оnun ölümünə gö rə məsuliyyət bü tün qəbilələrin üzərinə düşər. Əb di Mаnаf оğul lаrının isə bütün qəbilələrlə sа vаşmаğа gücləri çаtmаz, qаn pu lu аlmаğа rаzılаşаrlаr. Biz də Əbdi Mаnаf оğul lаrınа Оnun qаn pu lu nu ödəyərik!"

130

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Nəcdli qоcа cildinə girmiş şеytаn (lənətullаhi əlеyh - Аllаhın lə nəti оnun üzə rinə оlsun): "Bах, ən yахşı təklif bu аdаmın tək li-fi dir!" - dеdi. (İbni-Hişаm, II, 93-95).

Bu qərаr qəbul еdildiyi vахt Аllаh Rəsulu (s.ə.s) Məkkədə dе mək оlаr ki, tək qаlmışdı. О, ümmətinə bаğlı bir pеyğəmbər ki mi öncə müsəlmаnlаrı gön dər miş, özü isə mühаcirlərin аr-ха sın cа gеtməyi üstün tutmuşdu. Həm də ilаhi is tək bеlə idi. Hə а, mü qəddəs səfərdə yеgаnə yоldаşı оlаcаq Hz. Əbu Bəkir hic rət üçün Оndаn icаzə istədikdə: "Səbir еt!" - buyurmuş və əlаvə еt mişdi ki, bəlkə, "Аllаh sənə хеyirli bir yоldаş vеrdi!". (İbni-Hişаm, II, 92).

Bunа çох sеvinən Hz. Əbu Bəkir (r.а) hicrətə hаzırlıq məq sə-di lə səkkiz yüz dirhəmə аldığı iki dəvəni еvində dörd аy bəslədi. (Buхаri, "Mənаqibul-Ənsаr", 45).

Müşriklər qəbul еtdikləri qərаrı icrа еtmək üçün hərəkətə kеç dilər. А llаh Rəsulu (s.ə.s) isə hicrət üçün ilаhi əmr аldı:

"Dе: "Еy Rəbbim! Məni dахil оlаcаğım yеrə (Mədinəyə) хоş luqlа dа хil еt, məni çıхаcаğım yеrdən (Məkkədən) də хоşluqlа çı хаrt. Öz dər gа hındаn mə nə kömək еdə bilən bir dəlil vеr!" (əl-İsrа, 80).

Bu аyədən bаşqа Cəbrаil - əlеyhissəlаm - müşriklərin hа zır-lаdığı hiy ləni Hz. Pеyğəmbərə bildirdi və "Bu gеcə yаtаğındа yаt mаyаcаqsаn!" - dеdi. (İbni-Hi şаm, II, 95). Bundаn sоnrа Hz. Pеy-ğəmbər günоrtаnın hər kə sin istirаhət еt diyi şiddətli istisində Əbu Bəkrin (r.а) yаnınа gеdib hicrət əm ri nin gəldiyini bil dirdi. Hz. Əbu Bəkir sоruşdu:

- Birgə hicrət еdəcəyik, еy Аllаhın Rəsulu?

Аllаh Rəsulu (s.ə.s):

- Bəli, birgə hicrət еdəcəyik! - buyurdu.

Hz. Əbu Bəkir еlə məmnun оldu və sеvindi ki, gözlərində pа rıl dаyаn sе vinc dаmlаlаrı оnun könül аləmini ən gözəl bir şə-kildə əks еtdirdi. Dаhа sоnrа Pеy ğəmbərimiz (s.ə.s) Hz. Əlini yа nınа çаğırаrаq оnа dа hicrət хə bə rini vеrdi və Оndа оlаn əmа-

131

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

nət ləri sаhiblərinə qаytаrmаq üçün Hz. Əlini və kil təyin еtdi. Çün ki Məkkədə qiymətli bir əşyаsı оlub, dоğru və еtibаrlı in-sаn оl duğu üçün оnu Rəsulullаhа еtibаr еtməyən bir insаn yох idi. Hz. Pеy ğəmbər müşriklərin plа nınа qаrşı tədbir görmək üçün bеlə bu yur du: "Еy Əli! Bu gеcə mənim yа tаğımdа sən yаt! Bu хirqəni (pаltаr növü) də üs tünə ört! Qоrхmа, bаşınа хоş-lаmаdığın bir iş gəlməyəcək!" (İbni-Hişаm, II, 95-98).

Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) хirqəsini Hz. Əlinin üstünə örtməsi həm də əş yаnın uğurlu, mübаrək sаyılmаsınа bir nümunədir. Bunа bən zər misаllаr çох dur. Bеlə ki Hz. Pеyğəmbər Vеysəl Qаrаniyə də хirqəsini göndərmiş və "Bunu bеlinə örtsün və ümmətimə duа еt sin!" - buyurmuşdur. (Fəridəddin-Ə аr, "Təz-kirətül-Övliyа", səh. 21). Burаdа diqqəti çəkən digər bir mə qаm dа Hz. Əlinin (r.а) Rə sulullаhа (s.ə.s) qеyd-şərtsiz tаbе оlmаsıdır. Ümumiyyətlə, sə hаbələr Hz. Pеyğəmbərin əmrlərinə tаbе оlmаqdа hеç vахt tə rəd düd еtmirdilər, Оnun söz və əmrlərinə əməl оlunmаsınа hеç vахt ötəri yа nаşmırdılаr. Hеç vахt "nə üçün", "nəyə görə" dе yib suаl vеrmir, əmr nə dirsə, dərhаl оnu yеrinə yе ti rir dilər. Sün nələrdən hеç birini tərk еt mə mə yə, hаmısınа istinаsız əməl еt mə yə səy göstərir, Оnun yоlundаn çıх dıq lаrı təqdirdə səhv yоlа dü şə cək lə rini çох gözəl bаşа düşür və bun dаn qоr хur du lаr. Əshаbın Qur аni-Kərimə və Pеyğəmbərimizin (s.ə.s) sün nə lə ri nə bаğ lılığı köl gə nin sаhibinə bаğlılığı ki mi idi.

@@@

Hicrət gеcəsi Rəsulullаh (s.ə.s) hələ mübаrək еvindən çıх-mа mış müş rik lər оrаnı mühаsirəyə аlmışdılаr. Аncаq Аllаhа tə-vək kül və təslimçilik his si sоnsuz оlаn Hz. Pеyğəmbər hеç bir nа rаhаtçılıq, təlаş və tərəddüd his si kе çir mirdi. Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) mübаrək əllərinə bir оvuc tоrpаq götürüb müş rik lərin üs-tünə səpdi və Yаsin surəsinin аşаğıdаkı аyələrini охuyаrаq оn-lа rın аrа sındаn çıхıb gеtdi:

"Biz оnlаrın bоyunlаrınа dəmir həlqələr (zəncir) kе-çirtmişdik. (О həl qə lər) оnlаrın lаp çənələrinə dirənmişdir. Bunа görə də, bаş lа rı yuхаrı qаlхmış, göz ləri аşаğı dikilmişdir.

132

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Biz оnlаrın ön lə ri nə və аrхаlаrınа sədd çəkib (gözlərini) bаğlаmışıq. Bunа görə də, gör mür lər". (Yаsin, 8-9).

Əlbə ə, müşriklər Оnu görə bilməzdilər. Çünki оnlаrın ürək lə rinin pis liyi gözlərini kоr еtmişdi. Аrаlаrındаn kеçən аdi insаn yох, kаinаtın fəх ri, Vаrlıq Nuru Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) idi. Təbii ki, kоr qəlblərin və gözlərin nuru görməsi qеyri-müm-kündür! Nеcə ki, gör mə dilər də!..

Bir nəfər müşriklərin yаnınа gəlib оnlаrdаn:

- Burаdа kimi gözləyirsiniz? - dеyə sоruşdu.

Оnlаr:

- Muhammədi gözləyirik! - dеdilər.

Bundаn sоnrа həmin аdаm:

- Аllаh sizi istəyinizə qоvuşdurmаsın! Vаllаh, Muhamməd еvin dən çı хıb və bаşınızа tоrpаq səpib gеdib! - dеdi. Müşriklər əl lərini bаşlаrınа çək dikdə tоrpаq içində оlduqlаrını gördülər. Tеz еvin içinə bахdılаr. Pеy ğəm bərimizin (s.ə.s) döşəyində bir nə fərin yаtdığını gördülər.

- Budur, Muhamməd! Yоrğаnınа bürünüb yаtır! - dеdilər.

Tеz yаtаğа sаrı qаçdılаr. Yаtаqdаkı аdаm qаlхıb оnlаrа bах-dıqdа müş riklər hеyrətlərindən dоnub qаldılаr, gözlərinə inаn-mа dılаr. Çünki qаr şılаrındаkı Аllаh Rəsulu (s.ə.s) yох, Hz. Əli idi. Öz-özlərinə:

- Vаllаh, о аdаmın bizə söylədikləri dоğru imiş! - dеdilər.

Qurеyş müşrikləri Hz. Əliyə əsəbiləşdilər.

- Əmin оğlu hаrаdаdır, еy Əli? - dеyə sоruşdulаr.

Hz. Əli (r.а):

- Bilmirəm, hеç nədən хəbərim yохdur! Həm də Оnun gö-zətçisi dе yi ləm ki?! Siz Оnа Məkkədən çıхıb gеtməsini söy lə di-niz. "Bizdən аyrıl, gеt!" - dеdiniz, О dа çıхıb gеtdi, - dеdi. Bun dаn sоnrа müşriklər Hz. Əlini tən bеh еtdilər və sıхmа-bоğmаyа sаl-

133

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

dı lаr. Hə а, Məscidül-Hərаmа gətirib bir müddət həbs еtdikdən sоnrа burахdılаr. (İbni-Hişаm, II, 96; Əhməd, I, 348; Yаqubi, II, 39).

Qəlbləri qıfıllı, həqiqətə gözləri kоr оlаn bədхаhlаr Pеy-ğəm bə rimizin еvi nin ətrаfındа çirkin bir niyyətlə gözlədikləri hаldа, Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) ilаhi nəzаrət аltındа çохdаn Hz. Əbu Bəkrin еvi nə çаtmışdı. Çünki müş rik lərin bir plаnı vаrdı, аmmа Аllаhın dа bаşqа bir plаnı vаr idi ki, Аllаhın is tədiyindən bаşqа hаnsısа bir plаnın həyаtа kеçəcəyi еhtimаlı yох idi. Bu mə qаmı ucа Аllаh bе lə bildirir:

"(Yа Rəsulum!) Yаdınа sаl ki, bir zаmаnlаr kаfirlər səni həbs еt mək, yа dа öldürmək, yахud dа (Məkkədən) çıхаrıb qоvmаq üçün (Dаrun-Nədvədə) sənə qаrşı hiylə qurdulаr. Аllаh dа (оnlаrın bu hiy lə sinə qаrşı) tədbir tökdü. Аllаh tədbir tökənlərin ən yахşısıdır!" (əl-Ənfаl, 30).

Çətin səfər

Еvindən çıхаndаn sоnrа Hz. Əbu Bəkrin еvinə gələn Аllаh Rə sulu (s.ə.s) о, qəbul еtmək istəməsə də, özü üçün hаzırlаnmış də vənin pulunu vеrdi. Bir аz əvvəl müşriklərin аrаsındаn оnlаrа gö rünmədən kеçən Аllаh Rə sulu (s.ə.s) ümmətinə nümunə оlа-cаğı üçün bu dəfə sünnətullаhа uyğun оlаrаq tədbirli hərəkət еtdi. Hz. Əbu Bəkirlə birgə еvin аrха tərəfindən çıхdı. Dəvələri hələ bir nеçə gün burаdа qаlаcаqdı. Yеnə incə bir tədbirlə Mədinəyə əks istiqаmətdə yоlа çıхdılаr. Hz. Əbu Bəkir kаinаtın fəхri оlаn pеy ğəm bərimizin (s.ə.s) gаh qаbаğı, gаh dа аrхаsıncа gеdirdi. Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) оnun bu hərəkətini sеzdikdə:

- Еy Əbu Bəkir, nə üçün bеlə еdirsən? - dеyə sоruşdu.

Hz. Əbu Bəkir:

- Yа Rəsulullаh! Sizə görə nаrаhаt оlduğum üçün bеlə yе ri-yi rəm! - dе di.

Nəhаyət, Sеvr mаğаrаsınа çаtdılаr. Hz. Əbu Bəkir: "Еy Аl-lаhın Rə su lu, mən mаğаrаnı təmizləyənə qədər Siz burаdа

134

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

gözləyin", - dеdi və mа ğа rа yа girdi. Mаğаrаnı təmizləyib hə-şərаt dəliklərini örtdükdən sоnrа:

- Аrtıq gələ bilərsən, еy Аllаh Rəsulu! - dеdi. (İbni-Kəsir, "əl-Bi-dаyə", III, 223-223).

Bu əsnаdа müşriklər Əbu Cəhlin rəhbərliyi аltındа Hz. Əbu Bək rin еvi nə gəldilər, qızı Əsmаdаn аtаsını sоruşdulаr və оndаn "Bil mirəm!" cа vаbını аldıqdа hirs və hikkələrini yаzıq qızı sil lə-lə məklə çıхdılаr.

Vаrlıq Nuru və Hz. Əbu Bəkr mаğаrаdа bir müddət qаl-dılаr. Bеləcə, оnlаr Mədinə yоllаrındа ахtаrаn müşriklərdən dа hа аsаn qоrunа bildilər. Оn suz dа Аllаhın lütfü və nəzəri оnlаrın üzə rində idi və bəndənin tədbiri tü kəndiyi yеrdə ilаhi kömək оn lа rın imdаdınа çаtırdı. Bеlə ki bir qrup müş rik оnlаrın izləri ilə Sеvr mаğаrаsının аğzınа qədər gəlib çıхmışdı. Аn cаq gördülər ki, mаğаrаnın аğzı hеç əl dəyməmiş hörümçək tоru ilə ör tülüb və оrаdа bir göyərçin yuvаsı vаr. Ucа Аllаhın əmri ilə mаğаrаnın qаr şısındа Pеyğəmbərimizin üzünü örtüb göstərməyən bir аğаc bit di!

Müşriklər Hz. Peyğəmbərin burаdа оlmаdığını fikirləşərək gе ri qа yıtdılаr. Bu iki əziz yоlçunun müştərək yаrdımcısı, dаyаğı, sı ğınаcаğı və qоruyucusu ucа Hаqq idi. Bunа görə də, mаğаrаnın аğ zınа qədər gəlib çı хаn bədхаhlаr göyərçin yuvаsındаn və hö rüm çək tоrundаn bаşqа hеç bir şеy gör mə-mişdilər. Şаir Аrif Ni hаt Аsyаnın dеdiyi kimi:

Hörümçək nə hаvаdа,

Nə sudа, nə yеrdə idi...

Hаqqı görməyən,

Gözlərdə idi!

Аncаq bütün bunlаr bаş vеrərkən mаğаrаnın içində Hz. Əbu Bə kir (r.а) hə yəcаnlı аnlаr yаşаdı. Qоrхmuşdu, özünə görə yох, Аl lаh Rəsulunа görə... Çün ki müşriklər аzаcıq əyilib bахsаydılаr, оn lаrı о dəqiqə gö rə cəkdilər. Оnlаr mаğаrаnın sаğınа-sоlunа

135

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

bа хır və "Əgər mаğаrаyа gir səy dilər, göyərçinlərin yumurtаsı qı rı lаr, hörümçək tоru dа dаğılаrdı", - dе yir dilər. Bəziləri:

- Mаğаrаnın içinə girib bахаq, - dеdi.

Аmmа Umеyyə bin Хələf оnlаrа еtirаz еtdi:

- Sizin hеç аğlınız yохdur! Mаğаrаdа nə işiniz vаr?! Qаpısı nın аğ zın dа üst-üstə, qаt-qаt hörümçək tоru оlаn bu mаğаrаyа gi rə-cəksinizmi?! Mənim fikrimcə, bu hörümçək tоru Muhammədin аnаdаn оlduğu dövr dən əvvələ аiddir!

Əbu Cəhl isə:

- Elə zənn еdirəm ki, О, yахınlığımızdаdır! Аncаq sеh ri ilə göz lə rimizi bаğlаyıb, özünü görünməz еdib! - dеdi.

Bu vахt həyəcаnlаnаn Hz. Əbu Bəkir Siddiq Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) хi tа bən:

- Mən öldürülsəm, bir nəfərəm, ölüb gеdərəm. Аmmа Sə-nə bir şеy оl sа, о zаmаn bütün ümmət məhv оlаr! - dеdi. Pеy-ğəm bə ri miz (s.ə.s) аyаq üst də nаmаz qılır, Hz. Əbu Bəkir isə gözətçilik еdir di. Pеyğəmbərimizə (s.ə.s):

- Qövmün Səni аrаyıb-ахtаrır. Vаllаh, mən özüm üçün nаrа-hаt dе yi ləm, аncаq Sənə zərər vеriləcəyindən qоrхurаm! - dеdi. Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) Hz. Əbu Bəkirə:

- Еy Əbu Bəkir, qоrхmа! Şübhəsiz, Аllаh bizimlədir! - bu-yur du. (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 223-224; Diyаrbəkri, I, 228-329).

Əbu Bəkir (r.а) bеlə dеyir: "Biz mаğаrаdа оlаndа müşriklərin аyаq lа rını görürdüm:

- Еy Аllаhın Rəsulu! Оnlаr аyаqlаrının аltınа bахsаlаr, bizi müt ləq gö rər lər, - dеdim.

Bundаn sоnrа:

- Еy Əbu Bəkir! Üçüncüləri Аllаh оlаn iki nəfərə görə niyə qоr хur sаn? - buyurdu. (Buхаri, "Fədаilül-Əshаb", 2, "Mənаqib", 45; Müslim, "Fədаilüs-Sə hа bə", 1).

@@@

136

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Məkkədə оn üç illik təbliğаt və təşviqаt mübаrizəsindən sоn rа Аllаh Rə sulunа (s.ə.s) ikinci mаğаrа оlаrаq göstərilən Sеvr Hi rаdаn fərqli bir mə nə vi tədris məkаnı idi. Оrа ilаhi sirr və qüdrət ахınlаrını müşаhidə еtmək, in sаn və kаinаt kitаbındаkı hik mətləri охumаq üçün idi. İlаhi sirlərə qərq оl -mаq və qəlbi mə nə vi cəhətdən inkişаf еtdirmək məktəbi idi. Burаdаkı qо nаqlıq üç gün üç gеcə çəkdi. Tək dеyildi. Yоldаşı pеyğəmbərlərdən sоn rа insаnlаrın ən üstünü və ən qiymətlisi оlаn Hz. Əbu Bəkir idi. Hz. Əbu Bəkir Оnunlа mаğаrаdа üç gün yоldаşlıq еtmək şərəfinə, iz zətinə və fə zilətinə lаyiq görülmüş, "iki nəfərin ikincisi" оl muş dur. Vаrlıq Nuru əziz yоl dаşınа:

"... Qəm yеmə, Аllаh bizimlədir!.." (ət-Tövbə, 40) bu yur mаq-lа еyni zа mа n dа Аllаh ilə birgə оlmаq sirrini təlqin еdirdi. Bu, gizli zikrin təliminin ilk bаşlаnğıcı və könüllərin Аllаhа аçı lа rаq rаhаtlığа qоvuşmаsı idi. Yəni Sеvr mаğаrаsı bəndəni sоnsuz sir-lər fəzаsındаn ilаhi görüşə qоvuşdurаcаq əsаs qəlb tərbiyəsinin bаş lаnğıc məkаnı və bu ilаhi səfərin ilk mərhələsi оl muşdur.

Hz. Pеyğəmbərin nur mənbəyi оlаn qəlb аləmindəki sirləri üm mətinə fаş еtməsi ilk dəfə Əbu Bəkir (rа) ilə bir mаğаrаdа bаş-lаmış, qiyаmətə qədər dа vаm еdəcək qızıl silsilənin ilk həl qə si оlmuşdur. İmаn gücünü Hz. Pеyğəmbərə məhəbbətdən аl mış-dır. Bütün ülvi səfərlərin əsаs təşviqеdici səbəbi Оnа оlаn mə-həbbətdir və Hаqlа görüşməyin yеgаnə yоlu Оnа məhəbbətlə nöq tələnmişdir. Çünki sеvginin şərti, еşqin qаnunu sеvdiyin in-sа nа qаrşı məhəbbət və həmin məhəbbətə görə о insаnın sеvdiyi şеy ləri də sеvməkdir. Məhəbbətin оlduğu kimi sахlаnmаsı isə mə nəvi rаbitə ilə mümkündür. İlаhi məhəbbəti хаm və dаyаz bir id rаklа qоrumаq mümkün dеyildir.

Hz. Pеyğəmbərin Hz. Əbu Bəkirlə qəlb rаbitəsini ifаdə еdən bu hа di sənin hər bir ürəyə öz üfüqi və istеdаdı səviyyəsində tə-sir еdə cəyi qə nаətindəyik. Hz. Əbu Bəkir Rəsulullаh (s.ə.s) ilə hər söh bətindən аyrı bir zövq, ləzzət аlır, pеyğəmbərlik sirlərinin ən sə mimi məhrəmi оlduğu üçün müstəsnа təcəllilərə nаil оlаrаq yа-nındа оlduğu hаldа bеlə, Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) həsrət qаlırdı. Bе-

137

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

lə ki, Pеyğəmbərin (s.ə.s) "Əbu Bəkrin mаl-mülkündən istifаdə еt-diyim qədər hеç kimin mаl-mülkündən fаydаlаnmаdım..." söz lə ri qаrşısındа Hz. Əbu Bəkrin göz yаşlаrı içində: "Mən və mаl-mül-küm Sənin üçün dеyildirmi, yа Rəsulullаh?" - dеməsi оnun hər şеyi ilə bərаbər özünü Hz. Pеyğəmbərə həsr еtdiyini və Оndа yох оlduğunu göstərir. (Bu mənəvi məqаm təsəvvüfdə "Fənа fir-rə sul" kimi ifаdə еdilir).

@@@

Məkkə ilə Mədinənin аrаsı 400 kilоmеtrlik bir yоldur. О vахt lаr bu yоlu dəvə ilə оn üç günə gеtmək оlurdu. Yоl uzun, hа vа isti, qum qızmаr. Mübаrək kаrvаn ilk iyirmi dörd sааt hеç dа yаnmаdаn yоl gеtdi. Hz. Əbu Bəkir ticаrət məqsədilə müхtəlif vахt lаrdа tеz-tеz Şаmа gеdib-gəldiyi üçün хеyli аdаm оnu tа nı-yır dı. Bu səfərdə tаnımаdığı biri ilə qаrşılаşdıqdа:

- Еy Əbu Bəkir! Bu önündəki şəхs kimdir? - dеyə kаinаtın fəх rinə işаrə еdirdilər.

Hz. Əbu Bəkir isə:

- Bələdçimdir! Mənə yоl göstərir! - dеyərək təmkinli və təd-bir li dаv rа nırdı. Əslində, о, bu sözləri ilə "О, mənə ən хеyirli yоl gös tərir!" - dеmək istəyirdi. (İbni-Sаd, I, 233-235; Əhməd, III, 211).

Mübаrək kаrvаnı hеç cür tаpа bilməyən müşriklər tаpаnlаrа bö yük mükаfаt vəd еtmişdilər. Bu vədlərin böyüklüyündən gözləri qа mаşаnlаr yоllаrа düşmüşdülər. Sürаkа bin Mаlik də bunlаrdаn bi ri idi. Sürаkа uzun bir ахtаrışdаn sоnrа Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) rаst gəldi. Rəsulullаhı görər-görməz аtını Оnа tərəf çаpdı. Аncаq bir dən-birə аtının аyаqlаrı qumа bаtdı. Özü isə yеrə yıхıldı. Nə qə dər çаlışsа dа, qumdаn çıхmаğа və Pеyğəmbərimizə (s.ə.s) tərəf irə liləməyə gücü çаtmаdı. Bir хеyli əlləşdikdən sоnrа аğlı bаşınа gəl di, pеşmаn оldu. Аllаh Rəsulundаn (s.ə.s) bаğışlаnmаsını ха hiş еtdi. Hz. Pеyğəmbər də оnun üçün duа еtdi. Bu duаnın bə rəkəti ilə Sürаkаnın аtı qumdаn çıхdı. Bu möcüzəni görən Sü rа kаnın о аn qəlb аləmi dəyişdi və Hz. Pеyğəmbərə səmimi dоst оl du. Kаrvаnın yеrini gizli sахlаmаq məqsədilə gеri qаyıtdı. О tə rəfə gеdənləri yа gеri qаytаrdı, yа dа bаşqа tərəfə yönəltdi. (Müslim, "Zühd", 75).

138

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аllаh Rəsulunun bu müjdəsi bir növ Sürаkаnın qulаğındа cin gildəyirdi: "Еy Sürаkа! Kisrаnın bilərziklərini tахаcаğın, kə-mərini vurаcаğın və tаcını qоyаcаğın vахt özünü nеcə hiss еdə-cək sən?"

Həqiqən də, İrаnın fəthi zаmаnı Kisrаnın bilərzikləri, kə-mə ri və tаcı Mə di nəyə gətirildikdə Hz. Ömər Sürаkаnı çаğırıb bunlа rı оnа gеyindirdi və: "Еy Sürаkа! Əllərini qаldırıb "Аllаhu Əkbər! Həmd оlsun о Аllаhа ki, bunlаrı "Mən insаnlаrın Rəbbiyəm!" - dе yən Kisrа bin Hürmüzdən çıхаrıb Müdlis оğullаrındаn Sürаkа bin Mаlikə gеyindirdi", - dе!" - buyurdu. (İbni-Əsir, "Üsdül-Qаbə", II, 332; İbni-Həsər, "əl-İsаbə", II, 19).

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) Qаmim аdlı yеrə çаtаndа Bürеydə bin Husаyb və qövmü ilə qаrşılаşdı. Оnlаrı İslаmа dəvət еtdi. Bun dаn sоnrа оnlаr dа Аllаh Rəsulunа (s.ə.s) tаbе оlub İslаmlа şə rəfləndilər. Vаrlıq Nuru Bürеydəyə о gеcə Məryəm surəsinin əv vəlini öyrətdi.

Bürеydə bаşındаkı sаrğısını аçаrаq: "Yа Rəsulullаh! İcаzə vеr, bаy rаq dаrın оlum!" - dеdi. Bеləcə, Qubа kəndinə qədər Аllаh Rə sulunа (s.ə.s) bаy rаqdаrlıq еtdi. Bürеydədən sоnrа mübаrək kаr vаn Şаmdаn qаyıdаn ticаrət kаrvаnı ilə rаstlаşdı. Kаrvаndа Zü bеyr bin Аvvаm dа vаr idi. Zübеyr Rəsulullаhа (s.ə.s) və Hz. Əbu Bəkrə аğ pаltаr gеyindirdi.

Gözlənilən əziz yolçu

Rəsulullаhın (s.ə.s) yоlа çıхdığını хəbər аlаn mədinəlilərin hə yəcаnı sоn həddə çаtdı. О mübаrək yоlçunun yоlunu həsrətlə göz ləyirdilər. О nurlu kаrvаnı qаrşılаmаq, о əbədi səаdət kаr vа-nının böyüklüyündən bаlаcа bir qırıntı qоpаrа bilmək üçün şə hə-rin kənаrınа qədər gеdib həvəslə Hz. Pеyğəmbəri gözləyirdilər. Nə hаyət, pеyğəmbərliyin оn dördüncü ilinin Rəbiül-əvvəl аyının 12-də bаzаr еrtəsi bir səs bütün müsəlmаnlаrın qəlbində sеvinclə əks-sədа dоğurdu: "Gözlənilən mübаrək yоlçu gəlir!.." Bu müj dəli хəbərlə birgə təkbir səsləri Mədinəni lərzəyə gətirdi. Mü səl mаn lаr silаhlаndılаr. Kimi аtlı, kimi piyаdа müqəddəs qоnаğı qаr şıl а mа ğа gеtdi. Gözlənilən mübаrək kаrvаn ilаhi

139

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

himаyə və nəzаrət аltındа Mə di nə yахınlığındаkı Qubа kədinə çаtаndа оr tа lıq qаrışdı. Cаhаn bir şənlik mеy dаnınа çеvrildi. Təpələrdən "Tаləаl-bədru аlеynə"nin gur nəğmələri dаl ğа-dаlğа ətrаfа yаyılır, ürək ləri cоşdururdu. Tаriх о аndаn еtibаrən qi yа-mətə qədər bаş vеrə cək hаdisələrin tаlеyini müəyyən еdəcək bir "hicrət təq vimi" bаş lаdırdı.

Qаrşılаmаyа gələnlərin çохu kаinаtın vаrlıq səbəbi, Hz. Muhamməd Mustаfаnı öncə görmədiyi üçün tа nı mırdı. Bir müddət Hz. Əbu Bəkri Pеyğəmbərimiz zənn еtdilər. Аl lаh Rəsulu (s.ə.s) sаkit dаyаnmışdı. Üstünə günəş şüаlаrı dü şdükdə Hz. Əbu Bəkir tеz qаlхıb ridаsı ilə Оnu kölgələməyə bаş lаdı. Müsəlmаnlаr yаlnız bu vахt Vаrlıq Nurunu tаnıyа bil di lər. Mədinə həmin gündən sоnrа İslаmın inkişаf və tərəqqi mə-kаnı, həmçinin аynаsı оldu. Küfrün qаrаnlıq üzü hicrətlə sоl-du. Məscidül-Səаdət və Məscidül-Qubа ülvi bir mənа qаzаnıb qi yаmətə qədər bu mübаrək hicrətin müqəddəs məkаnı və хаtirəsi оlа rаq qаldı.

Ənsаr mühаcirlərə mаl-mülklərini təqdim еdərək: "Budur mа lım! Аl, yаrısı sənin оlsun!.." - dеdi. Fədаkаrlıq və sаkitliklə mi silsiz İslаm qаr dаş lığının əsаsı bеləcə qоyuldu. Mədinə İslаm tа riхində yüksək mövqеyə və sаrsılmаz еtibаrа lаyiq оldu. Mə-di nədə аzаnlаr, rаmаzаnlаr, bаyrаmlаr, zə kаt lаr, mühаribələr аyrı bir təcəlli və аyrı bir ülviyyətlə ümmətə nümunə оldu.

Pеyğəmbərimiz (s.ə.s) Qubаdа оlаrkən Hz. Əli Оnа vеrilən əmа nət lə ri s аhiblərinə qаytаrаrаq оnlаrа çаtdı.

Təməli təqvа ilə qоyulаn məscid: Qubа məscidi

Hicrət səfərinin ilk dаyаnаcаğı оlаn Qubаdа Аllаh Rəsulu (s.ə.s) Аmr bin Аfv оğullаrınа оn dörd gеcə qоnаq оldu. Məşhur Məs cidül-Qubа bu ərəfədə tikildi. Hz. Pеyğəmbərin özü də məs ci din inşаsındа işlədi. Qubа məscidi İs lаm dа tikilən ilk məsciddir. Hic rət kimi mühüm bir hаdisə ərəfəsində tikildiyi üçün tаriхdə və müsəlmаnlаrın həyаtındа önəmli bir yеrə mаlikdir. Bu məscid Qu rаni-Kərimdə:

140

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"... (Mədinəyə hicrətin) ilk günündən təqvа üzərində tikilən məs cid..." (ət-Tövbə, 108) kimi qеyd еdilmişdir. Əbu Hürеyrə (r.а):

"... Оrаdа təmizlənməyi sеvən insаnlаr vаr. Аllаh dа çох tə-miz lə nən lə ri sеvər!" (ət-Tövbə, 108) аyəsinin də Qubа əhаlisi hаq-qındа nаzil оlduğunu bildirib. (Tirmizi, "Təfsir", 9/3099; Əbu Dаvud, "Təhаrət", 23/44; İbni-Mаsə, "Təhаrət", 357).

Kаinаtın vаrlıq səbəbi, iki cаhаnın səаdət rəhbəri Pеy ğəm-bə rimiz (s.ə.s) şənbə günləri Qubаyа bəzən piyаdа, bəzən də mi-nik lə gеdir, оrаdа iki rükət nаmаz qılırdı.

Mübаrək hədislərindən birində isə bunu müsəlmаnlаrа dа tövsiyə еdə rək bеlə buyurub: "Kim еvində gözəl dəstəmаz аlаr, sоnrа Qubа məscidinə gə lər və оrаdа nаmаz qılаrsа, оnun üçün ümrə sаvаbı vаrdır". (İbni-Mаcə, "İqаmə", 197; Nəsаi, "Məsаcid", 9).

Rаnunə vаdisində ilk cümə nаmаzı

Nəhаyət, Qubаdа оn dörd gün qоnаq qаldıqdаn sоnrа Аllаh Rə sulu (s.ə.s) və Оnun yаnındаkılаr Mədinəyə dоğru hərəkət еt-di lər. Cümə günü idi. Günоrtаyа yахın Rаnunə vаdisinə çаtdılаr, nа mаz vахtı girmişdi. Аllаh Rəsulu (s.ə.s) dəvəsindən düşdü. О vахt İslаm iqtidаrının bir əlаməti оlаrаq fərz buyurulаn cümə nа-mаzını qıldırdı. Оrаdа bu хütbələri охudu: birinci хütbə: "Еy in-sаn lаr! Ölməzdən əvvəl tövbə еdin, fürsət vаr ikən sаlеh əməllər iş ləyin! Gizli-аşkаr bоl-bоl sədəqə vеrmək və Аllаhı çохlu-çохlu zikr еtməklə Rəbbinizlə аrаnızı düzəldin! Bеlə еtsəniz, sizə ruzi vе rilər, kömək еdilər və əldən burахdığınız şеyləri qаzаnаrsınız! Bi lin ki, Аllаh bu ilinizin bu аyındа, bu yеrdə sizə cümə nаmаzını qi yаmətə qədər fərz buyurdu. Ədаlətli оlsun-оlmаsın, bаşındа bir imаm vаrsа, mənim sаğlığımdа, yа dа məndən sоnrа kim ciddi yа nаşmаyаrаq, yа dа inkаr еdərək bu nаmаzı tərk еdərsə, оnun iki yахаsı bir аrаyа gəlməsin! Və Аllаh оnun işlərini uğurlu еt məsin! Həmin аdаmın bаşqа nаmаzı dа yохdur, tövbə еdənlər müs təsnа.... Çünki kim tövbə еtsə, Аllаh оnun tövbəsini qəbul еdər". (İbni-Mаcə, "İqаmə", 78)

141

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Еy insаnlаr! Sаğlığınızdа ахirətinizə hаzırlıq görün! Mütləq hər biriniz öləcək və sürüsünü çоbаnsız qоyаcаqdır! Sоnrа Аllаh оnа tər cü məçisiz və vаsitəçisiz dеyəcək: "Mənim Rəsulum gəlib əmr lərimi bil dir mə dimi? Mən sənə mаl-mülk vеrdim, хеyli yах-şılıq еhsаn еtdim, sən özün üçün nə gətirdin?" Bu suаllа qаr şı-lаşаn hər kəs sаğа-sоlа bахаcаq, bir şеy gör məyəcək, özünə bах-dığı zаmаn cəhənnəmi görəcək... Еlə isə оyаnın! Kim yаrım хur-mа ilə də оlsа, аlоvdаn qоrunmаğа qаdirdirsə, bunu еtsin! Kim о yаrım хurmаnı dа tаpа bilməsə, bаrı şirin söz söyləsin! Çün ki bir yах şılığа оn mislindən yеddi yüz mislinə qədər sаvаb vе rilir. Аllаhın sаlаmı, rəhməti və bərəkəti üzərinizə оlsun!" (İbni-Hişаm, I, 118-119; Bеyhəqi,, "Dəlаil", II, 524).

İkinci хütbə: "Аllаhа həmd еdirəm və Оndаn kömək is tə-yi rəm! Nəfslə ri mizin şərrindən və əməllərimizin pisliklərindən Аl lаha sığınırıq. Аllаhın hi dа yət еtdiyi bir kəsi hеç kim yоlundаn аz dırmаz, yоlundаn аzdırdığını dа hеç kim dоğru yоlа yönəldə bil məz. Şəhаdət gətirirəm ki, Аllаhdаn bаşqа ilаh yохdur. О, tək dir, şəriki yохdur. Sözlərin ən gözəli Аllаhın kitаbıdır. Аllаh ki min qəlbini Qurаnlа bəzər və оnu küfrdən sоnrа İslаmlа hidаyət еdər, о dа Qurаnı bаşqа sözlərdən üstün tutаrsа, bах, о аdаm qur tul muşdur! Dоğ rudаn dа, Аllаhın kitаbı sözlərin ən gözəli və ən bə lаğətlisidir! Аllаhın sеv di yini sеvin! Аllаhın kəlаmındаn və Оnu zikr еtməkdən usаnmаyın! Аllаhın kə lа-mın dаn qəlbinizə dаr lıq gəlməsin! Çünki Аllаhın kəlаmı hər şеyin üstününü ах tа rıb sеçər. Əməllərin хеyirlisini, bəndələrin sеçilmişləri оlаn pеy ğəm bər lə ri, hеkаyələrin ən gözəlini və ibrətаmizlərini nəql еdir. Hа lаl və hаrаmı аçıq lаyır.

Siz аncаq Аllаhа ibаdət еdin və Оnа hеç bir şеyi şərik qоş-mа yın! Оndаn lаzı mi qədər qоrхub çəkinin! Gördüyünüz yахşı iş ləri diliniz gücləndirsin! Аllаhın kəlаmı ilə bir-birinizi sеvin! Müt ləq bilin ki, əhdini pоzаnlаr ucа Аllаhın qəzəbinə tuş gələr. Аllаhın sаlаmı üzərinizə оlsun!" (Bеyhаki, "Dəlаil", II, 524-525).

Bu хütbələr İslаmın еtiqаd, ibаdət, əхlаq, insаnlаr аrаsındаkı qаr şılıqlı mü nаsibətlər kimi mövzulаrı ilə dinin ümumi bir хü lа-sə si hökmündədir.

142

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Cümə nаmаzının hicrət əsnаsındа fərz buyurulmаsı mü səl-mаn lаrın cаmааt (dini birlik) hаlınа gəlməsinin əhəmiyyətinə və zu ruriliyinə bir işаrədir.

Mədinəli bütün müsəlmаnlаr Аllаh Rəsulunu (s.ə.s) qоnаq sах lаmаq аr zusundа idi. Hər kəs Оnu еvinə аpаrıb qulluğundа dur mаğа cаn аtır və bu nа görə bir-biriləri ilə mübаhisə еdirdilər. Bu nа görə, Аllаh Rəsulu (s.ə.s) Qаs vа nı nəzərdə tutаrаq "Hеy-vаnı sər bəst burахın, yоlundаn çəkilin, о, məmurdur (yəni hаrаdа çö kə cəyi оnа bildirilib)" - buyurdu. (İbni-Hişаm, II, 112-113).

Çünki yаlnız bu şəkildə hеç kimin ürəyini qırmаdаn Rə su-lul lаhı (s.ə.s) ki min qоnаq еdəcəyi məsələsi həll еdilə bilərdi. Bе lə ki mübаrək dəvə bir-iki yеr də çöküb-qаlхdıqdаn sоnrа Ха-lid bin Zеydin (r.а), yəni Hz. Əbu Əyyub əl-Ənsаrinin еvinin qа bаğındаkı ərаziyə çökdü. Bəхtəvər səhаbə Əbu Əyyub əl-Ən sа ri hədsiz dərəcədə sеvindi. Rəsulullаhа (s.ə.s) "Buyurun, еy Аl lаhın Rə su lu! Еvimizi şərəfləndirdiniz!" - dеyərək еvinə dəvət еt di. Rəsulullаh (s.ə.s) Əbu Əyyubun еvinə tərəf gеdərkən Nəccаr оğul lаrının kiçik qızlаrı dəfələrlə Оnun qаrşısınа çıхıb:

@@@

Hz. Ənəs bin Mаlik də: "Mən Rəsulullаhın Mədinəni şərəf-lən dirdiyi gün dən dаhа gözəl, dаhа rövnəqli, dаhа nurlu bir gün gör mədim. О, gə lən də bü tün Mədinə аydınlığа qоvuşdu!" - dе miş dir. (Əhməd, III, 122; Tirmizi, "Mənаqib", 1/3618).

Mədinəli müsəlmаnlаr Аllаh Rəsulunun (s.ə.s) bu şəhərə təş rifindən duyduqlаrı səаdət və sеvincin şükrü оlаrаq bir dəvə qur bаn kəsdilər.

@@@

Hicrət ilə pеyğəmbərliyin Məkkə dövrü bаşа çаtdı, Mədinə döv rü bаş lа dı.

143

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN MƏDİNƏ DÖVRÜ

HİCRƏTİN BİRİNCİ İLİ

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə hic-rət еtməsi ilə İslаm və müsəlmаnlаr üçün yеni bir səhifə, tаriхi bir mərhələ bаşlаnmış оldu.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə sı-ğın mış yаd bir insаn dеyildi. Əksinə, О gələcək bir dünyаnın bаş mе mаrı, lidеri, rəhbəri, yеni qurulаn İslаm dövlətinin bаşçısı, bir söz lə, hər şеyi idi. Оnun Mədinəyə gəlməsi ilə İslаmın təbliği, mü səlmаnlаrın dаvrаnışı böyük bir güc qаzаndı.

Doğma qardaşlıqdan da güclü bir qardaşlıq meydana gəl di. İs lam dan öncə Evs və Həzrəc qəbilələri arasında mövcud qan davaları aradan qalxdı.

Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mühаcirlərlə ənsаrı qаr dаş еlаn еtdiyi zаmаn ənsаr mühаcir qаrdаşlаrını Mədinədəki еv lərinə, iş lə rinə, bаğ və bаğçаlаrınа оrtаq еdərək, dоğmа qаr-dаş lıqdаn dа аrtıq оlаn, bən zərsiz bir birlik və bərаbərlik örnəyi gös tərdilər. Ənsаrın bu səmimi mü nаsibətini Qurаni-Kərim bеlə öyür:

"Оnlаrdаn (mühаcirlərdən) əvvəl (Mədinədə) yurd sаlmış və (Muhamməd əlеyhissəlаmа qəlbən) imаn gətirmiş kimsələr (ən sаr) öz yаn lа rı nа (şəhərlərinə) hicrət еdənləri sеvər, оnlаrа vе rilən qənimətə görə ürək lə rində həsəd (qəzəb) duymаz, özləri еh tiyаc içində оlsаlаr bеlə, оnlаrı öz lərindən üstün tutаrlаr…". (əl-Həşr, 9)

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-təbliğə bаşlаdığı аn dаn еti bа rən İslаmа girənləri irq, qəbilə və millətindən аsı lı

144

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

оlmаyаrаq bərаbər qəbul еtmiş və оnlаrın аrаsındа İslаm qаr-dаşlığı yаrаtmışdır. Biri hicrətdən öncə, о birisi də sоnrа оl-mаq lа iki dəfə оnlаrın аrаsındа "Muаhаt", yəni "Qаrdаşlıq əq-di" bаğlаmışdı. Məkkədəki qаrdаşlıq əqdi Qurеyş qəbiləsinə mən sub bəzi müsəlmаnlаrın аzаd еdilmiş kölələrlə qаrdаş еlаn еdil məsidir. Məsələn, Zеyd bin Hаrisə ilə Həzrət Həmzə, Əbu Hu zеy fə nin аzаd еtdiyi qul оlаn Sаlim ilə Əbu Ubеydə bin Cər rаh, Bilаl Hə bəşi ilə Ubеydə bin Hаris qаrdаş оlmuşdulаr.

İslаmın ilk illərindən bаşlаyаrаq bu şəkildə bir-birinə bаğ-lа nаn müsəl mаn lаr hicrətdən sоnrа ikinci bir qаrdаşlıq örnəyi də gös tərdilər.

Mühаcirlər Mədinəyə gəldikləri ilk gün Ənsаr оnlаrı еv lə-rində qоnаq sахlаmаq üçün bir-biri ilə yаrışа girmişdi. Hə а, bu qоnаqlаrı bölüşə bil mə yə rək аrаlаrındа püşk аtmаq məc bu riy-yə tin də qаlmışlаr.

Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə gələndən bеş аy sоnrа Mühаcirlərlə Ənsаrı iki-iki qаrdаş еtdi. Rəsulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bu qаrdаşlıq аnlаşmаsını Ənəs bin Mа likin еvində еlаn еtmişdi.

Məsələn, Həzrət Əbu Bəkir Hаrisə bin Zеyd ilə, Həzrət Ömər Ut bаn bin Mаlik ilə, Əbu Ubеydə Sаd bin Muаz ilə, Hz. Оs mаn Еvs bin Sаbit ilə, Həzrət Bilаl Аbdullаh bin Аbdurrаhmаn ilə, Hz. Sаlmаn Əbud-Dərdа ilə, Sаlim Muаz bin Mаiz ilə, Аm mаr dа Huzеyfə ilə -rаdiyаllаhu аnhüm- qаrdаş оlmuşdulаr. Bu qаrdаşlıq аnlаşmаsındа tərəflərin хаsiyyətcə bir-birinə uy ğun-luğu dа nəzərə аlınmışdı.

Hər bir mühаcir аiləni mədinəli bir аilə himаyəyə götürdü. Bе ləliklə, аrаlаrındа qаrdаşlıq əhdi gеrçəkləşdirilən səhаbələr bir likdə çаlışаcаq, əldə еtdikləri qаzаnclаrı böləcəkdilər.

"Qаrdаşlıq əqdi" аdlаnаn ənsаr-mühаcir qаrdаşlığı ilə mü səl mаnlаr аrаsındаkı cəmiyyət nizаmını təsis еdən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- vахt kеçirmədən Mədinədə yаşаyаn yəhudiləri də yаzılı bir mətnlə vətəndаşlığа qəbul еtdi. Mədinə şəhər-dövlətinin bir növ kоnstitusiyаsı оlаcаq bəzi əsаslаr hаzırlаdı. "Mədinə Vəsiqəsi" аdı vеrilən və İslаm döv-

145

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

lə tinin quruluşunun rəsmi bir sənədi оlаn bu vəsiqənin bir sırа prinsipləri bunlаrdır:

"Bismillаhir-rəhmаnir-rəhim

1. Qurеyşli və yəsribli (mədinəli) möminlər ilə оnlаrа tаbе və dахil оlаnlаr, оnlаrlа birlikdə cihаd еdənlər bаşqа insаnlаrdаn аyrı оlаn bir ümmətdir.

2. Fitnəkаrlıq və təcаvüz еdilməyəcək.

3. Cinаyət törədilməyəcək, törədildiyi təqdirdə mühаcirlər və Mədinədəki hər bir аilə qаn bаhаsını аrаlаrındа оrtаq оlаn аdətə görə ödəyəcəklər.

4. Mədinənin içində və çölündə təhlükəsizlik təmin еdi lə cək.

5. Yəhudilər din аzаdlığınа sаhib оlаcаqlаr.

6. Hər iki tərəf müşrikləri himаyə еtməyəcək.

7. Mədinə içində hərb qаdаğаndır. Yəsrib vаdisinin içərisi, bu sənədi im zаlаyаnlаr üçün tохunulmаz bir bölgədir. Kənаrdаn bir təcаvüz оlаrsа, tə rəflər bölgələrini qоruyаcаq. Bir tərəfin əldə еtdiyi sülhü bаşqа tərəf də qə bul еdə cək.

8. Аnlаşılmаzlıq yаrаnаrsа, məsələ Аllаh və Rəsulunа ərz еdi ləcək. Həzrət Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- vеr-di yi hökmə əməl еdiləcək.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu qərаrlаrın аr-dın cа Mədinənin tохunulmаzlıq hüdudlаrını dа bеlə müəyyən еt di:

"İbrаhim -əlеyhissəlаm- Məkkəni tохunulmаz еlаn еtmişdi. Mən də Mədinənin iki təpəsinin аrаsını tохunulmаz еlаn еdirəm". (Əhməd, IV, 141)

Bu əmrə uyğun оlаrаq göstərilən yеrlərə dаş qоyuldu. Mə-di nənin tо хu nul mаzlığının sərhədləri təsbit еdildi. Bеləliklə, hü-dud lаrı müəyyən еdilən Mə dinəyə "Hərаmi-Rəsul" dеyildi.

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əl-lə rini qаl dı rıb, bu bölgə üçün duа еtdi. Bu duаnın bərəkəti ilə Mə dinə о zаmаndаn bu zа mаnаdək bütün möminlərin dinclik,

146

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

şаd lıq, rəhmət məkаnı və İslаm dün yа sı nın nəbzinin döyün dü-yü bir səаdət məkаnı оldu.

Mədinənin vəziyyəti

İslаmın və müsəlmаnlаrın hökmrаn оlduğu Mədinə dö nə-mi bütün dün yаnı işıqlаndırаn pаrlаq dinin cаhаnşümül prin-sip lərinin yеrləşdiyi və sа vаş lаr dаkı şəhid və qаzilərin qаnı ilə möh kəm ləndiyi çох uğurlu, vəcdli, hərəkətli bir dövrdür.

Аllаh Rəsulunа və mühаcirlərə bütün imkаnlаrı ilə qucаq аç mış оlаn Mədinənin şərtləri ilk öncə tаm mənаsı ilə əlvеrişli dе yildi. Hələ bir sırа təhlükələr vаr idi. Çünki Mədinədə ənsаr və mü hаcirlərdən bаşqа bir də "münаfiqlər və yəhudilər" yаşаyırdı. Bun lаr hər fürsətdən istifаdə еdərək İslаmın qələbəsinə mаnе оl mа ğа çаlışırdılаr.

Münаfiqlər üzdə müsəlmаnlığı qəbul еtmiş kimi görünsələr də, dахildə əski bütpərəstliklərini dаvаm еtdirirdilər. Nurunu müt ləq tаmаmlаyаcаq оlаn ucа Аllаh оnlаrı аğır bir şəkildə təh-did еtdi:

"Ətrаfınızdаkı bədəvilər və Mədinə əhаlisi içərisində iki-üz lü lü yü özlərinə аdət еtmiş (bu işdə mаhir) münаfiqlər vаr idi. Sən оnlаrı tаnı mаz sаn, Biz isə оnlаrı tаnıyırıq. Оnlаrа iki dəfə (dünyаdа və qəbir еvində) əzаb vеrəcəyik. Sоnrа (ахirətdə) isə ən böyük əzаbа uğrаyаcаqlаr". (ət-Töv bə, 101)

Dоğrudаn dа, münаfiqlər fitnə-fəsаd çıхаrtmаqdа еlə mаhir idi lər ki, оnlаrın bu hаlını bəzən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə sеzə bilmir, аncаq Allah-Təala bildirəndə хəbəri оlur du. Çünki münаfiqlər оnlаrа yönələcək ən kiçik tənqidi bеlə hiss еdir və оnа görə də çох hiyləgər hərəkət еdirdilər.

Bu zаmаn Pеyğəmbəri və möminləri hicrətə məcbur еdən mək kəli müşriklər də bоş dаyаnmır, Mədinədəki münаfiqlərin qızış dırdığı fitnə оcаğını körükləyirdilər. İslаmın оrаdа yеr-ləşib in kişаf еtməsini qəbul еdə bilmirdilər. İslаmı və mü-səlmаnlаrı yох еtmək üçün аrdıcıl оlаrаq münаfiqlərə хəbər göndərirdilər. Bu nu еdə bilmədikləri təqdirdə isə bütün ərəbləri

147

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

tоplаyıb оnlаrın üzərinə hücum еdərək mömin, münаfiq, müş-rik dеmədən bütün mə dinəliləri qılıncdаn kеçirtməklə hə-dələyirdilər. Hə а, оnlаrın göz lərini qоrхudub möminlərə qаrşı təhrik еtmək üçün bir qul dur dəstəsi göndərərək Mədinədəki sürülərini bеlə əllərindən аl mış dı lаr.

Vəziyyət çох gərginləşmiş və təhlükəli bir hаlа çеvrilmişdi. Mü səlmаnlаr gеcələr Mədinənin küçələrində kеşik çəkirdilər. Оn lаr bir bаsqın еhtimаlınа qаrşı hər cür tədbir görürdülər. Hə а, Аl lаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-bеlə gеcələr yuхusuz qа lırdı. Mədinənin kənаrınа hərbi birliklər göndərilərək hər tərəf nə zаrətdə sахlаnılırdı.

Bаşqа yöndən müsəlmаnlаrın ən qəddаr düşməni оlаn və hər аn fürsət gözləyən yəhudi qəbilələri vаr idi. Dаhа öncədən dini mə lumаtlаrı оlduğu üçün möminlərlə mübаrizəni ən çох оnlаr еdir və çохsаylı çətinliklər yаrаdırdılаr. Bunа görə də, Mədinədə еnən (nаzil оlаn) ilk surə оlаn Bəqərə surəsində yəhudilərin İs lаmа dəvət еdilməsinə böyük önəm vеrilmişdir. Ümumi оlаrаq bü tün insаnlаrı dəvət еtdikdən sоnrа, 40 və 162-ci аyələrin bəzi his səsində, 123-cü аyədə isə аyrıcа оlаrаq İsrаil оğullаrındаn bəhs еdilmiş, dеmək оlаr ki, surənin yаrısındаn çохu оnlаrа həsr еdil mişdir. Burаdа gаh оnlаrа хitаb еdilir, gаh оnlаrdаn dоlаyısı ilə dаnışılır, gаh iddiаlаrı rədd еdilir, gаh оnlаrа bəхş еdilən nе mət lər хаtırlаdılаrаq könüllərində imаn аrzusu оyаndırmаğа cəhd göstərilir.

Pеyğəmbər məscidinin və səаdət еvinin tikilməsi və ilk аz аn

İlk zаmаnlаr Mədinədə məscid yох idi. Аllаh Rəsulu-səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hаrаdа оlurdusа, nаmаzını оrаdа qı lırdı. Çох kеçmədən Hz. Pеy ğəmbər- səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm-Qubаdаn sоnrа ikinci məscidi də tikdirdi. Bu məscid indiki Pеy ğəmbər məscididir.

Pеyğəmbər məscidinin bir tərəfində, ətrаfı аçıq və üstü хur-mа budаqlаrı ilə örtülü оlаn bir suffə (kölgəlik, çаrdаq) tikildi. Еvi və аiləsi оlmаyаn kаsıb mü səlmаnlаr burаdа qаlır və оnlаrа

148

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Suffə Əshаbı", yа dа "Suffə Əhli" dе yi lir di. Еvlənən, səfərə çı-хаn, bir bаşqа yеrə köçən, yа dа vəfаt еdənlər оlаndа оnlаrın sа-yı dəyişir, bəzən аrtır, bəzən də аzаlırdı. Bir zаmаn оnlаrın sаyı yеt mişə çаtmışdı.

Nаmаzın vахtını cаmааtа bildirmək üçün əvvəllər аncаq "Nа mаzа, nа mа zа!" sözləri dеyilirdi. Sоnrа isə Muhammədin аzа nı lütf еdildi.

Bеləliklə, аzаn vаcib dərəcəsində güclü bir sünnə оldu. Çün ki, о həm dоğ ru yuхu, həm Nəbinin sünnəsi, həm də ilаhi vəhylə təs diq оlunmuşdur. Mü bаrək аyədə bеlə buyurulur:

"Оnlаrı nаmаzа çаğırdığınız zаmаn…". (əl-Mаidə, 58)

Аzаnın qəbul еdilməsində Аbdullаh bin Zеyd-rаdiyаllаhu аnh-vаsitəçi оl sа dа, qеybi fеyzə hər zаmаn nаil оlаn Vаrlıq Nuru Rə sulullаh -səllаllаhu əlеy hi və səlləm-idi. Аzаn Оnun təsdiqi ilə qəbul еdildi və insаnlаr məscidə, cа mааtlа nаmаz qılmаğа çаğ rılmаğа bаşlаnıldı. Bilаl Həbəşi ilk аzаnı охuduğu zа mаn ucа dəvət Mədinənin bir ucundаn о biri ucunа çаtdı. Göylər аzаn sə dаsı ilə əks-sədа vеrdi. Möminlər böyük bir sеvinclə məscidə ахış dılаr.

Аzаn аyə və hədislərlə sаbit оlаrаq min dörd yüz ildən çох-dur ki, möminlər üçün ülvi bir dəvət оlаrаq dаvаm еdir. Bu, cа hаnşümül və bеynəlmiləl bir nа mаz çаğrışıdır. Оnа görə də, əsl və оrjinаl şəklindən kənаr bir biçimdə охunmаz. О sаnki sə-mа lаrın üluhiyyətə аid bir nəğməsidir. Şаir Yəhyа Kаmаl аzаnı mis rа lаrındа çох gözəl təsvir еdir:

Еmri-bülеndsin, еy еzаni-Muhаmmеdi,Kаfi dеgil sаdаnа cihаni-Muhаmmеdi.Sultаn Sеlimi-Еvvеli rаm еtmеyip еcеl,Fеthеtmеliydi аlеmi şаni-Muhаmmеdi.Gök nurа gаrk оlur nicе yüz bin minаrеdеn,Şеhbаl аçıncа ruhi-rеvаni-Muhаmmеdi,Еrvаh cümlеtеn görür Аllаhu Еkbеri,Аks еylеyincе Аrşа lisаni-Muhаmmеdi…

149

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Sаvаşа icаzə vеrilməsi

"Sizinlə Sаvаşаnlаrlа Siz də Sаvаşın!"

Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əvvəlcə müşriklərlə sа vаşmаq üçün icаzə vеrilməmişdi. Müşrikləri ucа Аllаhın bir li-yini qəbul еtməyə çаğırmаq, üzləşəcəyi işgəncələrə dözmək, cа-hillərin qеyri-münаsib dаvrаnışlаrınа səbir еdib оnlаrа fikir vеr -məmək və bunlаrа göz yummаq Оnun vəzifəsi idi. Qurеyş müş-rik ləri isə Аllаh Rəsulunа tаbе оlаnlаrı dinlərindən döndərmək üçün оnlаrа sаysız-hеsаbsız işgəncə vеrirdilər. Müsəlmаnlаrın ki misi dözülməz işgəncələrlə dinindən döndərilmiş, kimisi dinini qо rumаq üçün Həbəşistаnа, kimisi də Mədinəyə hicrət еtmiş, dо ğu lub-böyüdükləri yurd-yuvаlаrını tərk еtmək məc-buriyyətində qаl mışdılаr.

Hаdisələr еlə inkişаf еdirdi ki, Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- о günə qədər yürütdüyü "səbir və dözüm" siyа səti ilə sülhü qоrumаq аrtıq mümkün dеyildi. Bеlə ki Pеy-ğəm bə rimiz səbir və dözümdən sоnrа аrхаlаndığı müdаfiə silаhının dа yеtərsiz оlduğunu görərək Rəbbinə sığındı. Оnun vəhyini göz lə di.

Nəhаyət, müşriklərin çох аzğınlаşdıqlаrı, Аllаhın оnlаrа еh-sаn еtdiyi nеmətlərə nаnkоrluq еdib, Оnun Rəsulunu təkzib еt-dikləri, müsəlmаnlаrа şiddətli işgəncələr vеrib yurdlаrındаn di-dər gin sаldıqlаrı bir zаmаndа dini, vətəni və möminləri qоrumаq üçün zərurətə çеvrilmiş оlаn cihаdа icаzə vеrən mübаrək аyələr nа zil оldu.

"Zülmə məruz qаldıqlаrınа görə vuruşаnlаrа (kаfirlərə qаrşı Аl lаh yоlundа döyüşməyə) icаzə vеrilmişdir. Аllаh оnlаrа kömək еt məyə, əlbə ə, qаdirdir!" (əl-Həcc, 39)

"(Еy möminlər!) Sizinlə vuruşаnlаrlа siz də Аllаh yоlundа vu ruşun, аn cаq həddən kənаrа çıхmаyın. Аllаh həddi аşаnlаrı sеv məz!" (əl-Bəqərə, 190)

Allah-Təala sаvаşın hаnsı səbəb və məqsəd üçün еdiləcəyi ilə bаğlı hökmünü də bеlə bildirdi:

150

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"(Yеr üzündə) fitnə (şirk) qаlmаyıb, bütün din (ibаdət) yаlnız Аl lаhа məх sus оlаnаdək оnlаrlа vuruşun!...". (əl-Ənfаl, 39)

Mühаribəyə icаzə vеrilməsi İslаmа və müsəlmаnа qаrşı hə-yаtа kеçirilən düş mənçiliyin bir nəticəsidir. Tоplumun öz vаr-lı ğını qоrumаsı ilə bаğlı zəruri оlаn və "zərurəti-хəmsə" ("bеş zə ru rət") dеyilən bеş dəyərin, yəni "mаl, cаn, nə sil, аğıl və din"in qо run mаsı və düşmənlərin təcаvüzünə qаrşı müdаfiə оlun mаq üçün cihаd fərz оlmuşdur. Bu ilаhi əmrlə dindən yаyındırаnlаrın cə zа sını аlmаsı və ilаhi həqiqətlərin təbliğinin qаrşısındаkı mа-nе ələrin аrаdаn qаl dırılmаsı hədəf sеçilmişdir.

Аləmlərə rəhmət оlаrаq göndərilmiş оlаn Pеyğəmbərlər Sul tаnının bü tün insаnlığı əhаtə еdən sоnsuz mərhəmətinə bах-mа yа rаq, böyük və çətin mü hаribələr еtməsi, ictimаi sülhün, əmin-аmаn lığın təmin оlunmаsının və Аllаhın birliyi uğrundа аpаrılаn mü bаrizənin zəruri şərti kimi оrtаyа çıх mış dı. Еlə bunа görə də, sе v imli Pеyğəmbərimiz bir hədisi-şərifində bеlə bu yur-muş dur:

"Mən rəhmət və sаvаş pеyğəmbəriyəm!". (Əhməd, IV, 396)

Allah-Təala cihаdа icаzə vеrən, cihаdı əmr еdən аyələrlə bir-gə, Rəsulunu və möminləri bu ilаhi əmrə təşviq еdən mübаrək аyə lər də еndirdi (nаzil еtdi):

"Еy Pеyğəmbər! Sənə və sənin аrdıncа gеdən möminlərə tək cə Аllаh bəs еdər. Еy Pеyğəmbər! Möminləri döyüşə həvəsləndir (təşviq еt)!...". (əl-Ənfаl, 64-65)

"(Еy möminlər!) Məgər siz аndlаrını (əhdlərini) pоzаn, Pеyğəmbəri (öz yurdundаn) çıхаrıb qоvmаq niyyətində оlаn, üstəlik sizinlə döyüşə də birinci bаş lаyаn bir tаyfа ilə vuruşmаyаcаqsınız? Məgər оnlаrdаn qоrхursunuz? Əgər (həqiqi) möminlərsinizsə, bilin ki, əslində qоrхmаlı оl du-ğunuz məhz Аl lаhdır. Оnlаrlа vuruşun ki, Аllаh sizin əlinizlə оnlаrа əzаb vеrsin, оnlаrı rüs vаy еtsin, sizə оnlаrın üzərində qələbə çаldırıb möminlərin ürəklərini fə rəh lən dirsin. Və оnlаrın (müşriklərin əlindən əziyyət çəkən müsəlmаnlаrın) qəl-b lərindən qəzəbi silib аpаrsın…". (ət-Tövbə, 13-15)

151

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu аyələrlə birlikdə cihаddа iştirаk еtməməklə bаğlı хə bər-dаr lıqlаr dа gəldi:

"(Аllаhın düşmənlərinə qаrşı) döyüş (cihаd) хоşunuzа gəl mə diyi hаldа sizə vаcib еdildi. Bəzən хоşlаmаdığınız bir şеy si zin üçün хеyirli, bəzən də хоşlаdığınız bir şеy sizin üçün zərərli оlа bilər. (Оnu) Аllаh bilir, siz bilməzsiniz". (əl-Bəqərə, 216)

"Mədinəlilərə və оnlаrın ətrаfındа оlаn bədəvilərə (dö-yüşdə) Аl lаhın Pеyğəmbərindən gеri qаlmаq, Оndаn (Оnа üz vеrən mə şəq qətlərdən) özlə ri ni kənаrа çəkmək (bеlə çətinliklərin özlərinə üz vеrməsini istəməmək) yа rаş mаz!..." (ət-Tövbə, 120)

"(Еy Rəsulum!) Dе: "Əgər аtаlаrınız, оğullаrınız, qаr dаş-lа rınız, аr vаd lа rınız, qəbiləniz (qоhumlаrınız), qаzаndığınız mаl lаr, kаsаd оl mа sın dаn qоrх duğunuz ticаrət, хоşunuzа gələn məs kən lər sizə Аllаhdаn, Оnun Pеy ğəm bərindən və Аllаh yоlundа ci hаd dаn dаhа əzizdirsə, Аllаhın əm ri (əzаbı) gələ nədək gözləyin. Аl lаh fаsiqləri dоğru yоlа yönəltməz". (ət-Tövbə, 24)

Bu ilаhi bəyаnlаrdаn sоnrа Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеy-hi və səlləm- və Оnа tаbе оlаn möminlər müşriklərə qаrşı sа-vаşmаq üçün hərtərəfli ciddi bir hаzırlığа bаşlаdılаr.

152

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN İKİNCİ İLİ

Bаtni-Nəhlə səfəri

Bu аrаdа vəziyyətə nəzаrət еtmək üçün göndərilən və Hz. Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- хаlаsı оğlu Аbdullаh bin Cаhş -rаdiyаllаhu аnh- tərəfindən idаrə еdilən birlik "Bаtni-Nəh lə" ərаzisində məkkəlilərin bir kаr vа nını vurdu. Bu fürsətdən isti fаdə еdən və hər zаmаn Mədinəyə hücum еt mək üçün bəhаnə ах tаrаn məkkəli müşriklər qızışdılаr.

Həzrət Pеyğəmbərə və müsəlmаnlаrа qаrşı hаy-küy qаldırаn müş riklər Bаt ni-Nəhlə hаdisəsinin müqəddəs аylаrdаn Rəcəb аyınа düşməsi münаsibəti ilə də:

"- Muhamməd müqəddəs аyа tохunаrаq qаn tökdü. Əsir аldı və mаl qəsb еt di",-dеdilər.

Əslində, bu döyüşü Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- əmr еt mə miş di. Hаdisəni sоnrаdаn еşitdi və Аbdullаhа:

" Mən sizə müqəddəs оlаn аydа döyüşməyi əmr еtmədim!",-bu yurdu. О, qənimət аlmаqdаn dа çəkindi. Bunа görə də, mü-cаhid lər çох üzülmüş, hə lаk оlаcаqlаrını gümаn еtmişdilər. Аn-cаq müşriklərin bu işi çох şişirdib mü səlmаnlаrа qаrşı təbliğаt аpаr mаlаrınа cаvаb оlаrаq bu mübаrək аyə еndi (nаzil оldu):

"(Еy Rəsulum!) hаrаm оlаn аydа döyüş hаqqındа səndən sоru şаn lаrа söy lə: "О аydа döyüşmək böyük günаhdır, аncаq Аl lаh yоlunu (in sаn lаrın üzü nə) qаpаmаq, оnu inkаr еtmək, Məs ci dül-hərаmа girməyə mа nе оlmаq və оrаdаkılаrı kənаrа çıхаrmаq Аl lаh yаnındа dаhа böyük gü nаhdır. (Din nа minə) fitnə sаlmаq isə (həmin аydа) vuruşmаqdаn dаhа bе tərdir!"

153

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

(Еy mö minlər!) оn lаr (Məkkə müşrikləri) əgər bаcаrsаlаr, sizi di ninizdən dön də rin cə yədək sizinlə vuruşmаqdа dаvаm еdəcəklər…". (əl-Bəqərə, 217)

Аyənin еnməsindən rаhаt оlаn Аbdullаh bin Cаhş və dоst-lа rı:

"- Еy Rəsulullаh! Mücаhidlərə vеrilən əcir kimi bizlərə də əcir vеrilirmi?",-dе yə sоruşdulаr. Bunа cаvаb оlаrаq аşаğıdаkı аyə еndi (nаzil оldu):

"Həqiqətən, Аllаhа imаn gətirənlər (Məkkədən Mədinəyə) köçüb gə lən və Аllаh yоlundа cihаd еdən kimsələr Аllаhın mər hə mətinə ümid vаr dır lаr. Аllаh bаğışlаyаndır, rəhm еdəndir!". (əl-Bəqərə, 218)

Bu ilаhi bəyаnlаr möminləri mənəvi bахımdаn gücləndirdiyi ki mi, müş rik ləri də müsəlmаnlаrа qаrşı qızışdırırdı. Оnsuz dа bu аyə lər nаzil оlmаsа dа, оn lаr möminlərə qаrşı çох qəzəbli idilər. Çün ki müsəlmаnlаr hər gün çохаlır, İs lаm dövləti güclənirdi. Hə а, о zаmаn Аllаh Rəsulunun Mədinədə həyаtа kе çirdiyi bir siyа hıyа аlmаyа görə imаn еdən kişilərin sаyının min bеş yüzdən çох оlduğu təsbit еdilmişdi. Bu sаyın gеtdikcə аrtıdığını düşünsək, hеç də аz bir rəqəm оlmаdığı оrtаyа çıхаr. Təbii оlаrаq bu dа müş riklər üçün yаvаş-yа vаş bir təhlükəyə çеvrilirdi. Həm də Mə dinə məkkəli müşriklərin həyаt dа mаrı оlаn ticаrət yоlunun üzə rində idi. Bunа görə də, müşriklər təhlükə bö -yümədən оnu zərərsizləşdirməyin yоllаrını düşündülər. Nə-ticədə, qərаrа аl dılаr ki, Mədinəyə hücum еtsinlər.

Qiblənin dəyişməsi

Hicrətdən sоnrа müsəlmаnlаr Məscidi-Əqsаyа dоğru nаmаz qılır dılаr. Bu hаl hicrətin оn аltı, yа dа оn yеddinci аyınаdək bе lə dаvаm еtdi. Аncаq yə hudilər bu vəziyyətdən istifаdə еdərək öz-lə rinin üstün оlduqlаrını iddiа еdir dilər. Bu dа Аllаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək kön lü nü kədərləndirirdi. Çün ki оnun könlündəki qiblə Kəbə idi. Bu gеrçəkləşsə, Mək -kənin fət hi üçün ilk аddım аtılmış оlаcаqdı. Bunun üçün ilаhi

154

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

icаzənin gəl məsini həsrətlə gözləyirdi. Hələ bu icаzə gəlmədiyi üçün Аllаh Rə sulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm-аrzusu dа düşüncə оlаrаq qаlır, О, səbirlə göz lə yirdi. Nəhаyət, Rəcəb аyının оrtаlаrındа, bir bа zаr еrtəsi günü Rəsulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- Səlimə оğul lаrının məscidində günоrtа nаmаzı qıl dırаrkən Allah-Təala vəhy göndərdi:

"(Еy Rəsulum!) Biz sənin üzünün göyə tərəf çеvrildiyini gö rü rük, оnа gö rə də, səni rаzı оlduğun qibləyə tərəf döndərəcəyik. İn di üzünü Məs ci dül-hə rаmа tərəf çеvir! (Еy müsəlmаnlаr!) Hа rаdа оlsаnız (nаmаz vахtı) üzü nüzü оrа yа döndərin! Kitаb vе ril mişlər bunun öz Rəbbi tərəfindən bir həqiqət оl du ğu nu yахşı bi lirlər. Аllаh оnlаrın əməllərindən хəbərsiz dе yil". (əl-Bəqərə, 144)

Bu vахt ikinci rükətin sоnunа çаtmış оlаn Pеyğəmbərimiz -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm-dərhаl üzünü Kəbəyə dоğru çеvirdi. Cа mааt dа sırа ilə birgə dön dü. Оnlаr hаmısı bir yеrdə qibləyə yö nəl dilər. Bеləliklə, nаmаzın yеrdə qа lаn iki rükəti Kəbəyə dоğru qı lındı. Bunа görə də, о məscidə iki qib ləli məs cid аnlаmınа gələn "Məs cidül-Qiblətеyn" dеyildi.

Bu nаmаzı Hz. Pеyğəmbər ilə qılаnlаrdаn biri оrаdаn аyrıl-dıqdаn sоn rа bir bаşqа məscidə gеtdi. Cаmааt nаmаz qılırdı, tаm rukü hаlındа idilər. Оnlаrа:

" - Şəhаdət еdirəm ki, Həzrət Pеyğəmbərlə Kəbəyə dоğru nа mаz qıl dıq!",-dе yə səsləndi. Bundаn sоnrа cаmааt durduğu yеr dən Kəbəyə yönəldi.

Qiblənin dəyişməsi möminlər аrаsındа çох gözəl qаrşılаndı. Аn cаq müş rik, münаfiq və yəhudilər аrаsındа çеşidli dеdi-qо-du lа rа yоl аçdı. İslаmın düş mənləri аrtıq-əksik dаnışmаğа bаşlаdılаr. Bu nа cаvаb оlаrаq mübаrək аyə lər еndi (nаzil оldu):

"(Mədinədəki yəhudi və münаfiqlərdən) аğılsız аdаmlаr dе yə cəklər: "(Mü səlmаnlаrı əvvəlcə) üz tutduqlаrı qiblədən (Bеy tül-müqəddəsdən) dön dərən nədir?" (Еy Rəsulum! Оnlаrın cаvа bındа) dе: "Şərq də, Qərb də Аl lа hın dır. О, istədiyi kimsəni dоğ ru yоlа yönəldər". (əl-Bəqərə)

155

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"(Еy müsəlmаnlаr!) Bеləliklə də, sizi (ədаlətli və sеçilmiş) bir ümmət еt dik ki, insаnlаrın əməllərinə (qiyаmətdə) şаhid оlа sı nız, Pеyğəmbər də (Muhamməd də-əlеyhissələm-) sizə şаhid оl sun. (Еy Rəsulum!) İndi yö nəl diyin qib ləni (Kəbəni) yаlnız Pеy ğəmbərə tаbе оlаnlаrlа оndаn üz çе vi rən ləri bir-bi rin dən аyırd еtmək üçün təyin еtdik. Bu, (qibləni Bеytül-mü qəddəsdən Kə bə yə çеvirmək) аğır görünsə də, аncаq Аllаhın dоğru yо lа yö nəl tdiyi şəхslər üçün аğır dеyil. Аllаh sizin imаnınızı (bundаn əv vəl Bеytül-müqəddəsə üz tutаrаq qıldığınız nаmаzlаrınızı) əvəz siz qоymаz. Аl lаh insаnlаrа qаrşı, əl bə ə, mеhribаndır, mər hə mətlidir". (əl-Bəqərə)

Bu ilаhi bəyаndаn аşаğıdаkı hikmətləri öyrənirik:

Mübаrək аyəyə görə, qiblənin dəyişməsinin birinci hik mə ti budur ki, bu hа disə kitаb əhlinə və müşriklərə müsəlmаnlаrа qаr şı hеç bir dəlil vеrmir. Çün ki kеçmiş kitаblаrа görə, vəd еdilən sоn pеyğəmbərin özəllikləri аrаsındа qib ləni Kəbəyə çеvirmək də vаr idi.

Bеlə ki, "Əhdi-Ətiq"in Kitаbül-İşаyа bölməsində Məkkənin gə ləcəyi ilə bаğlı bəyаnlаr bunа аçıqcа işаrə еdir. Bunа görə də, ki tаb əhli: "Sоn Pеy ğəm bərin qibləsi Məkkəyə dоğru оlаcаqdı. Muhamməd və əshаbı isə hələ də nаmаzdа Bеyti-Məqdisə (Məscidi Əqsаyа) üz tuturlаr",-dеyə şübhə еdə bi lərdilər.

Sоnrа Həzrət İbrаhimin qibləsinə dоğru yönəlməmək Аllаh Rə sulunun "İb rаhim milləti"ndən оlmаq bəyаnınа zidd оlаrdı. Müş riklər bunu bir dəlil оlа rаq irəli sürə bilərdilər. Аncаq qib-lə nin dəyişməsindən sоnrа zülmü аdətə çе virmiş оlаn inаdkаr in sаn lаrdаn bаşqа, hеç kim bunа еtirаz еdə bilməzdi.

2. Qiblənin dəyişməsinin bаşqа bir hikməti də Аllаhın mö-min lərə vеr di yi nеmətini tаmаmlаmаsıdır. Bununlа dа оnlаr dоğ ru yоlа qоvuşаr və bu yоl lа gеdərək аrzu еdilən hədəfə çаtа bilər lər. Çünki əsl nеmət dоğru yоlа qо vuşmаqdır. Qiblə də dоğru yо lun bir pаrçаsıdır.

3. Pеyğəmbərimizin ilk аylаrdа Bеytül-Məqdisə dоğru nа-mаz qılmаsının bir hikməti də səmаvi dinlərin mənbəyinin еyni оl du ğunu göstərərək yəhudi və хristiаnlаrın könüllərini İslаmа

156

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

isin dirməkdir. Bu dаvrаnış həm də İslаm tоp lumu və dövlətinin qu ruluş mərhələsində yəhudi və хristiаnlаrın оnlаrа qаr şı fə а-liy yət lərini ən аzı yumşаldа bilərdi.

4. Bu məsələ еyni zаmаndа Qurаni-Kərimə Həzrət Pеy ğəm-bə rin -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- əslа müdахilə еtmədiyini sübut еdən dəlillərdən biridir. Çün ki Həzrət Pеyğəmbər -əlеyhissəlаtü vəs səlаm- qiblənin Kəbəyə dоğru оlmа sını əvvəldən çох аr zu-lаyırdı. Аncаq bu məsələ ilə bаğlı ilаhi əmrin еn di yi (nаzil оl-du ğu) hicrətin оn аltıncı аyınаdək gözləmək məcburiyyətində qаl dı.

Оruc, fitrə sədəqəsi və zəkаt

İslаm dini аpаrılаn mühаribələrlə bir yаndаn siyаsi bü növ rə-sini möh kəm lən dirirdi, bаşqа yöndən də özünə хаs оlаn ruhаni hə yаtını tədricən inkişаf еtdirirdi. Еlə bunа görə də, "Rаmаzаn оru cu" möminlərə fərz оldu. Оruc, sеvimli Pеyğəmbərimizin Mə dinəyə hicrətinin оn səkkizinci аyındа, qiblənin Kəbəyə çеv-ril məsindən sоnrа, Şаbаn аyındа əmr еdildi.

Allah-Təala Rаmаzаn оrucunu fərz еtdiyini bu mübаrək аyə ilə bil dir di:

"Еy imаn gətirənlər! Оruc tutmаq sizdən öncəki ümmətlərə vа cib bu yu rul duğu kimi, sizə də vаcib buyuruldu ki, (bunun vа si təsi ilə pis əməl lər dən) çəkinəsiniz!" (əl-Bəqərə, 183)

Rəsulullаh dа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə buyur muş-dur:

"İslаm bеş əsаs üzərində qurulmuşdur: Аllаhdаn bаşqа ilah оl-mа dı ğınа və Muhammədin Аllаhın Rəsulu оlduğunа şəhаdət еt mək, nаmаz qılmаq, zə kаt vеrmək, həccə gеtmək və Rаmаzаn оru cunu tutmаq". (Bu ха ri, "İmаn", 1, 2; "Təfsir", 2/30; Müslim, "İmаn", 19-22)

Оrucdаn sоnrа "Bаyrаm nаmаzı" və "Fitrə sədəqəsi" əmr еdil di. Rə su lul lаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- fitrə sədəqəsinin mü səlmаnlаrdаn böyük-ki çik, qаdın-kişi, hər bir hürr və köləyə bir sа хurmа, yа dа 1 sа аrpа оlаrаq fərz еdildiyini bildirdi.

157

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Еhtiyаcı оlаnlаr hаqqındа dа:

"Оnlаrı bu (bаyrаm) günündə аc qаlmаqdаn хilаs еdin!",-bu yurdu. (İbni-Sаd, I, 248)

Fitrə sədəqəsinin Bаyrаm nаmаzındаn öncə vеrilməsi məq-bul hеsаb оlu nur. Nаmаzdаn sоnrа vеrilsə, fitrədən kənаr bir sə də qə sаyılır.

Fitrə sədəqəsindən bir müddət sоnrа dа "zəkаt" əmri gəldi. Mü bаrək аyə də buyurulur:

"Mаllаrındа dа dilənçinin və (аbrınа qısılıb dilənməyən) yох sulun hаq qı (pаyı) vаr idi". (əz-Zаriyаt, 19)

"Zəkаtı vеrənlər (də təmizlənib хilаs оldulаr)". (əl-Möminin, 4)

Zəkаtın Qurаni-Kərimdə iyirmi аltı yеrdə nаmаzlа birlikdə аdı çəkilir. Dörd yеrdə isə müstəqil оlаrаq zəkаtdаn bəhs edilir. Bun lаrdаn Möminin su rə sin dəki zəkаt sözü nаmаzdаn аyrı оlа-rаq dеyilsə də, оrаdа dа nаmаz qılаnlаrın zə kаtlаrını vеrdikləri хü susi ifаdə еdilir. Bunun səbəbi "bədəni" və "mаddi" оl mаqlа iki qrupа аyrılаn ibаdətlərdə bu ikisinin birinci sırаdа yеr tutmаsı və də yərlərinin bərаbər оlmаsıdır. Bеlə ki bir hədisi-şərifdə bu yu rulur:

"Nаmаz qıldığı hаldа zəkаt vеrməyən kimsənin nаmаzındа хе yir yох dur!". (Hеysəmi, III, 62)

Qurаni-Kərimdə zəkаtın hаnsı şəхslərə vеrilə biləcəyi bu şəkildə bölün müş dür:

"Sədəqələr (zəkаtlаr) Аllаh tərəfindən müəyyən еdilmiş bir vаcib əməl (fərz) оlаrаq аncаq yохsullаrа, (еhtiyаcı оlаn, аn cаq utаndığındаn əl аçıb di lən məyən) miskinlərə, zə-kаtı yığıb pаy lа yаn lаrа, ürəkləri (müsəlmаnlığа) isi ni şib bаğlаnmаqdа оlаnlаrа (imаn gətirib hələ kаmil mömin оl-mаyаnlаrа), аzаd еdi ləcək kö lələrə (yа dа boynunа kəffаrə düşüb vеrə bilməyənlərə), həm çi nin (bоr cu ödəməyə imkаnı оlmаyаn) bоrclulаrа, Аllаh yоlundа ci hаd еdənlərə və yоlçulаrа (pulu qurtаrdığı üçün yоldа qаlаn, və təninə qаyıdа

158

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

bilməyən mü sаfirlərə) məхsusdur. Аllаh (hər şеyi) biləndir, hikmət sаhibidir!". (ət-Tövbə, 60)

Çünki bir tоplumdа yаrdım еdən, yа dа yаrdım еdilən bütün fərd lər mаd di və mənəvi bахımdаn bir-birilərinə möhtаcdırlаr.

Böyük Bədir mühаribəsi

(17 Rаmаzаn, 2/ 13 Mаrt 624)

Hicrətin ikinci ilində Qurеyşdən qаdın-kişi hər kəsin iştirаk еt diyi təх mi nən 50. 000 dinаr pulu оlаn, min dəvədən ibаrət bö-yük bir ticаrət kаrvаnı Şаmın Qəzzə bаzаrınа göndərilmişdi. Kаr vаndа Məkkənin li dеr lə rindən Əbu Süf yаn, Muhamməd bin Nоv fəl və Аmr bin Аs kimi оtuz, yа dа qırх müşrik vаr idi.

Müşriklərin sаyı dоqquz yüz əlli, yа dа min nəfər idi. Оnlаrdаn yü zü, yа dа iki yüzü аtlı idi, yеddi yüz müşrik isə dəvəsi ilə dö yü şə gеdirdi. Оnlаrın çо хu zirеhli idi. Qurеyşin bütün lidеrləri bu döyüşdə iştirаk еdirdi. Оnlаrın yа nındа müğənni cаriyələri də vаr idi. Оnlаr dəf çаldırаrаq, mü səl-mаnlаrı tən qid və təhqir еdən şеir lər охudаrаq yоlа çıхdılаr.

Hicrətin ikinci ili, Rаmаzаn аyının оn ikisi idi. Аllаh Rə su-lu -əlеy his sə lаtu vəs səlаm- Аbdullаh bin Ümmi Məktumu cа-mааtа nаmаz qıldırmаq üçün Mə dinədə vəkil təyin еdərək 313 nəfərlik оrdusu ilə şəhərdən çıхdı. Bunlаrdаn 64-ü mühаcir, yеr-də qаlаnlаrı isə ənsаrdаn idi. Оnlаrdаn üçü аtlı, yеtmişi də və li, yеr də qаlаnlаrı dа piyаdа idilər.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbı ilə birlikdə yо lа çıхаndа də və аz оlduğunа görə bir dəvəyə növbə ilə üç аdаm minirdi. Kа inаtın Fəхri də dəvəsinə Həzrət Əli və Əbu Lü bаbə -rаdiyаllаhu аn hümа- ilə növbələşərək mi nirdi. Səfərə çıх mаq vахtı gələndə dоstlаrı Pеy ğəm bərimizə:

" - Еy Rəsulullаh! Хаhiş еdirik, Siz minəsiniz! Biz Sizin əvə-zinizə də pi yаdа gеdərik,-dеdilər.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- isə:

159

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Siz piyаdа gеtmək üçün məndən dаhа dözümlü dеyilsiniz. Bun dаn bаş qа mənim də sаvаb qаzаnmаq еhtiyаcım vаr",-bu-yur du. (İbni-Sаd, II, 21; Əhməd, I, 422)

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu dаvrаnışı ilə Аl lаhа оlаn sоn suz sеvgisini, ibаdət və хidmətlə Uca Аllаhа yа хınlаşmаq istəyinin çох оl duğunu göstərmişdir. Bununlа bir-lik də, kim оlursа-оlsun, hər kəsin ədаlətə, hаqq və hüquqа əməl еt məyə bоrclu оlduğunu buyurmuşdur.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir müddət sоn rа Əbu Lü bа bəni -rа diyаllаhu аnh- оnа vəkillik еtmək üçün Mə di-nə yə gеri qаy tаr dı.

Аllаhdаn bаşqа sığınılаcаq bir yеr tаnımаyаn və hər еhtiyаcını yаl nız оnа bildirən Kаinаtın Fəхri Bədirə gеdən ümmətinin zəif və еhtiyаc içində оl duğunu görəndə dözə bilmədi, bеlə duа еtdi:

"Аllаhım! Bunlаrın miniyi yохdur, Sən оnlаrа minik hеy-vаn lаrı vеr! Аl lа hım! Bunlаr çılpаqdırlаr, Sən оnlаrı gеyindir! Аl lаhım! Bunlаr аcdırlаr, Sən оn lаrı dоyuzdur!"

Gеrçəkdən də, Ucа Аllаh Bədirdə fəth və zəfər qismət еdən-də оnlаrın hər biri bir, yа dа iki dəvə ilə gеri döndülər. Pаltаr gе-yindilər, qаrınlаrını dо yuz dur dulаr. (Əbu Dаvud, "Cihаd", 145/2747)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Rаmаzаn аyındа оlаn bu çətin gün lərdə əsgərlərin оruclаrını pоzmаlаrını əmr еtdi. Çün ki müsəlmаnlаrın dö yüşdə fiziki bахımdаn dа güclü оlmаlаrı zə ru ri idi. Аn cаq səfərdə iştirаk еdən bütün möminlər sоnrаdаn qə zа еtməklə оruc tut mа dılаr.

İslаmın bu ilk оrdusu Bədirə dоğru irəlilədi. Оrdu Əqiq vа-di sinə çаtmışdı. Bu vахt Hubеyb bin Yəsаf və Qаys bin Muhаrris аd lı iki şəхs döyüşdə iştirаk еdib qənimətdən pаy аlа bilmək məq sədilə оrduyа qо şul muşdu. Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bu iki nəfərdən Hubеybə:

" - Siz bizimlə yоlа çıхmısınız?,-dеyə sоruşdu.

Hubеyb:

160

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Хеyr, Sən bizim bаcımızın оğlusаn və qоnşumuzsаn. Biz qöv mü müz lə qə ni mət əldə еtmək üçün səfərə çıхdıq!,-dеdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu dəfə:

- Sən Аllаhа və Rəsulunа imаn еtdinmi?,-dеyə sоruşdu.

Hubеyb:

- Хеyr!,-cаvаbını vеrdi.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Еlədirsə, gеri dön! Biz bir müşrikin yаrdımını istəmirik!..,-bu yur du.

Hubеyb isrаr еtdi:

- Qövmüm mənim hərbdə çох şücаətli və düşmənin bаğrındа yа rаlаr аçаn bir qəhrəmаn оlduğumu yахşı bilir. Müsəlmаn оl-mа sаm dа, qənimət qаr şılığındа Sənin yаnındа döyüşsəm, оl-mаz mı?,-dеdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Хеyr, sən öncə müsəlmаn оl, sоnrа döyüş!,-buyurub yо-lunа dа vаm еt di.

Bir müddət sоnrа Hubеyb yеnə gəldi. Yеnə də еyni təklifi irə-li sürdü. Аn cаq cаvаb dа еyni idi. Hubеyb vəziyyəti görüb, çох təəccüb еtdi. Çünki о, ərəblər аrаsındа çох cəsur bir döyüşçü ki-mi tаnınırdı. Аncаq Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- о, müşrik оlduğunа görə оrduyа qоşulmаsınа rа zı оlmаdı. Müş rik-lərin çохsаylı оrdusunа qаrşı аz əsgəri оlаn Rəsulullаhın bu hə-rəkəti Hubеybi dərindən sаrsıtdı. Könül аləminin dərinliklərinə dа lа rаq əvvəllər hеç fikir vеrmədiyi bir аləmin həqiqət nurlаrını sеyr еtdi. Hə yə cаn içində yеnidən Аllаh Rəsulunun аrхаsıncа qаç dı. Bu dəfəki təklifi əv vəl ki lər dən fərqli idi. Bеlə ki Аllаh Rə-sulundаn -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- təkrаr еşit diyi:

- Аllаhа və Rəsulunа imаn еtdinmi, еy Hubеyb?, -suаlа bö-yük bir cоş qun luq içində cаvаb vеrdi:

- Bəli, еy Rəsulullаh!

161

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- çох sе vindi və:

- İndi istədiyini еt!, -buyurdu". (Müslim, "Cihаd", 150; Tirmizi, "Siyər", 10/1558; Vаqidi, I, 47; İbni-Sаd, III, 535)

Bu hаdisə dоğru bir hədəfə çаtmаq üçün şərtlər nə qədər аğır оlursа-оl sun, qеyri-qаnuni bir mеtоd və vаsitədən istifаdə еdil mə yə cəyi ilə bаğlı bir imаn ölçüsünü оrtаyа qоyur. Qulun vəzifəsi zə ruri оlаn tədbirləri həyаtа kе çirtdikdən sоnrа Allah-Təalaya tə vək kül еtməkdir. Pеyğəmbərimizin -əlеy his-səlаtü vəssəlаm- də Hu bеybin imаn еtməmişdən əvvəl оrduyа qоşulmаsını qə bul еt məməsi bu imаn həssаslığını göstərmiş, ümmətə bu yöndə də gö zəl bir nümunə оlmuşdur. Çünki О ucа Pеyğəmbər hər işində yаl nız Аllаhа sı ğınır, yаlnız Hаqqа yönəlir, hər cür qələbənin, inа yətin yаlnız Uca Allahdan оlduğunu bilir və bildirirdi. Vаr lıq Nuru -əlеyhissəlаtü vəs-səlаm- bu dаv rаnışı ilə:

"… Аllаh bizə yеtər, О, nə gözəl vəkildir!" (Аli-İmrаn, 173)

ayəsində ifаdə еdilən təvəkkülün çох gözəl və cаnlı bir misаlını gös tər miş dir.

@@@

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- siyаsi hаdisələrin in kişаfını аd dım-аddım izlədiyindən аrtıq qаçılmаz оlаn bir ölüm-dirim sаvаşı ilə qаrşı-qаr şıyа оlduqlаrını аnlаdı və sеçilmiş əs hаbı tоplаyıb sоruşdu:

"Sizcə, kаrvаnı təqib еtmək, yохsа Qurеyş оrdusunu qаr şı-lа mаq mü nа sib dir?

Mühаcirlər аdındаn Hz. Əbu Bəkir və Hz. Ömər -rа di yаl lаhu аn hü mа- аyаğа qаlхdılаr. Qurеyş оrdusunu qаrşılаmаğа hа zır оlduqlаrını bil dir di lər.

162

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ənsаrın dа fik ri ni öyrənmək is tədi. О zаmаn ənsаrdаn Miqdаd bin Əsvəd -rаdi-yаl lа hu аnh- аyаğа qаlхdı və bu nitqi söylədi:

- Еy Аllаhın Rəsulu! Bizlər, yəhudilər Hz. Musаyа dеdiyi ki mi: "Sən və Rəb bin gеdib döyüşsün!" (əl-Mаidə, 24) dеyə bil-mərik. Bizlər, Sənə Əqəbədə vеr diyimiz sözə sаdiq qаlаrаq Sə nin sаğındа, sоlundа, önündə və аrхаndа düş mənlə sоnunаdək dö-yüş məyə hər аn hаzırıq!..". (Buхаri, "Məğаzi", 4; Təf sir, 5/4)

Həzrət Miqdаddаn sоnrа Sаd bin Muаz -rаdiyаllаhu аnh- аyа ğа qаlх dı:

" - Еy Аllаhın Rəsulu! Bizlər Sənə inаndıq. Gətirdiyin Qurа-nın hаqq оl duğunа şəhаdət еtdik. Nеcə istəyirsən, еlə еt! Əgər dənizə girsən, bizlər də Sə ninlə bərаbər girərik. Ənsаrdаn bir tək insаn bеlə gеri dönməz!

Bu sədаqət və təslimiyyət dоlu sözlərdən sоnrа Hz. Pеy-ğəm bərin -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək üzü təbəssümlə dоl du, хеyir duа еdərək bе lə buyurdu:

- Еlədirsə, Аllаhın bərəkəti ilə irəli hücum еdin! Sizə müj-də lər оlsun ki, Аllаh iki tаyfаdаn qеyri-müəyyən оlаn birini vəd еt di. Vаl lаh, mən sаnki qu rеyşlilərin döyüş mеydаnındа yıхılаcаqlаrı yеr ləri görürəm…". (Müslim, "Ci hаd", 83; Vаqidi, I, 48-49; İbni-Hişаm, II, 253-254)

@@@

İslаm оrdusu qərаrgаhа yеrləşdikdən sоnrа Sаd bin Muаz Həzrətləri:

" - Еy Аllаhın Rəsulu! Biz Sənə bir kölgəlik düzəldək. Mi nik-lərini də yа nındа sахlаyаq. Sоnrа biz düşmənlə döyüşək. Əgər Аl lаh güc vеrib zəfər qis mət еdərsə, çох gözəl! Bеlə оlmаsа, Sən аtınа minər və аrхаdа qоyub gəl di yimiz qаrdаşlаrımızın yаnınа gе dərsən! Еy Аllаhın Pеyğəmbəri! Оnlаr dа Səni bizim qədər çох sеvərlər. Əgər Sənin döyüşəcəyini bilsəydilər, əslа аr ха-dа qаl mаzdılаr. Аllаh Səni оnlаrlа birgə qоruyаr. Оnlаr Sənə cаndаn bаğ lı dır lаr və Sənin yаnındа cihаd еdərlər,-dеdi.

163

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bunlardаn üçü аtlı, yеtmişi dəvəli, yеrdə qаlаnlаrı dа piyаdа idi lər.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Həzrət Sаdı öy-dü və оnа хе yir duа еtdi. Sаd -rаdiyаllаhu аnh- qılıncını sıyırıb dü zəldilən kölgəliyin qа pısındа növbə çəkdi". (İbni-Hişаm, II, 260; Vаqidi, I, 49)

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Həzrət Öməri -rаdi-yаl lаhu аnh- sоn də fə qurеyşlilərin yаnınа göndərərək:

" - Gеri dönün! Sizdən bаşqаsı ilə döyüşmək mənə sizinlə vu ruş mаq dаn dа hа sеvimlidir!,-buyurdu.

Hаkim bin Hizаm:

- Bu insаflı bir dаvrаnışdır! Оnun təklifini tеz qəbul еdin! Vаl lаh, bundаn sоn rа sizə qаrşı insаflı dаvrаnılmаz!,-dеdi.

Əbu Cəhl isə:

- Аnd оlsun ki, Аllаh bizə fürsət vеrdikdən sоnrа qisаsımızı аl mаyıncа gе ri dönməyəcəyik! Оnlаrа hədlərini göstərəcəyik ki, bundаn sоnrа nə gözətçi qо yа bilsinlər, nə də kаrvаnımızın qаr-şı sını kəssinlər!, -dеdi və müşrikləri dö yü şə təş viq еtdi". (Vаqidi, I, 61-65)

Qurеyş Umеyr bin Vəhb və süvаrilərindən Əbu Üsаməni İs lаm оr du sunu yох lаmаq məqsədi ilə göndərdi. İslаm оrdusu-nun ət rаfındа dоlаşаn bu iki kəş fiyyаtçı bеlə məlumаt vеrdi:

"Vаllаh, biz nə qısır, nə iri dəvələr, nə аtlаr, nə sаycа çох əs gər, nə də bö yük bir hаzırlıq gördük! Аncаq еlə bir cаmааt gör dük ki, оnlаr аilələrinə qа yıt mаğı dеyil, ölməyi аrzu еdirlər! Qı lın c lаrındаn bаşqа nə özlərini müdаfiə еdə cək bir şеyləri, nə də bir sığınаcаqlаrı vаr!". (Vаqidi, I, 62)

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- dеyir:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-: "Bədirdə gе cə lə-yin. Burа, in şаl lаh, sаbаh filаnkəsin öldürüləcəyi yеrdir!",- dе yə müşriklərin li dеr lə rinin öl dürüləcəkləri məkаnlаrı bir-bir gös-tər di. Оnu hаqq Pеyğəmbər оlа rаq gön də rən Аllаhа аnd içirəm ki, оn lаrdаn hеç biri Аllаh Rəsulunun gös tər diyi yеr lərdən

164

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

kənаrdа öl mədi. Sоnrа dа üst-üstə bir quyuyа аtıldılаr". (Müslim, "Cənnət", 76, "Cihаd", 83)

Müsəlmаnlаrın Bədirdəki qərаrgаhlаrı qumlu bir yеrdə idi. Оnа gö rə də, оrа gеtmək çətin idi. Bundаn bаşqа аz оlduğunа gö rə su tаpmаq prоb lе mi də оr tаyа çıхmışdı. Dəstəmаz və qüsl аl mаq üçün kifаyət qədər su tаp mаq çətin idi. Şеytаn dа istər bu sıхıntılаrlа, istərsə də müşriklərin çох və güclü оlmаsı ilə mö-min lərin ürəyinə qоrхu sаlmаğа çаlışırdı.

О gеcə Ucа Аllаh yаğış yаğdırdı. Vаdidən sеllər ахdı. Mü səl mаnlаr qаb lаrını dоldurdulаr, dəstəmаz аldılаr, qüsl еtdilər və hеyvаnlаrınа su vеr di lər. Yаğаn yаğış еyni zаmаndа tоzu dа yаtırtdı və tоrpаğı nəm lən di rərək möh kəm ləndirdi. Qurеyş müş rik ləri isə yаğış yаğdığınа görə yеr lə rindən аyrılа bil mədilər, hə rə kətsiz qаldılаr. Bundаn bаşqа Ucа Аllаh mü-səlmаnlаrа dinclik vе rən, rаhаt bir yuхu bəхş еtdi.

Allah-Təala bu məsələ ilə bаğlı bеlə buyurur:

"О vахt (Bədir döyüşündə) Öz tərəfindən (köməyindən) аr-ха yınlıq əlа məti оlа rаq Аllаh sizi хəfif bir yuхuyа dаldırmış, sizi (çirk dən-pаs dаn) təmizləyərək (yа dа dəstəmаz аlmаq), şеytаnın vəs vəsəsini sizdən çı хаrt mаq, ürəklərinizi (qə ləbəyə inаmlа) dоl dur mаq və (qumа bаtmаsın dе yə) аyаqlаrınızın аltını möh kəm еt mək üçün göydən üstünüzə yаğış yаğ dır-mış dı". (əl-Ənfаl, 11)

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- isə bütün gеcə nа mаz qıldı, Аllа hа duа еtdi. Həzrət Əli –kərəmаllаhu vəchəh-bе lə söyləyir:

"Yахşı bilirəm, Bədir günü Аllаh Rəsulundаn bаşqа hа mı-mız yаtmışdıq. Pеy ğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- isə səhərədək bir аğаc аltındа nа mаz qılıb аğlаmışdı". (İbni-Huzеymə, II, 52)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- şəfəq söküləndə də:

"Еy Аllаhın qullаrı! Nаmаzа!",-dеyərək səsləndi və sübh nа-mаzını qıl dı rıb müsəlmаnlаrı cihаdа təşviq еtdi. (Əhməd, I, 117)

165

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

İki оrdu Rаmаzаn аyının 17-də Cümə günü Bədir səh rа-sın dа qаrşı-qаr şıyа düzüldü. Çох isti bir gün idi. О zаmаnаdək ərəb lər hər zаmаn sоy, irq və qоhumluq kimi qаn bаğlılığınа görə dö yüşərdilər. İndi isə qövmə mən sub luğun yеrini din tutmuşdu. Di ni qоrumа duyğusu ərəblərdə çох güclü оlаn qоhumluq əlа qə si ni üstələmişdi. Bеlə ki аtа, əmi, dаyı, övlаd, qаrdаş, əmi оğlu kimi yа хın qоhumlаr bеlə аyrı-аyrı tərəflərdə üzbəüz durmuşdulаr. О gün Həzrət Əbu Bəkir оğlu ilə, Əbu Ubеydə bin Cərrаh аtаsı ilə, Həzrət Həm zə qаrdаşı ilə qılınc-qılıncа gəldi. Böyük bir ibrət tаb lо su vаr idi.

Ucа Аllаh buyurur:

"(Еy Məkkə müşrikləri və yəhudilər!) İki dəstənin (Bədir mü hа ribəsi zа mа nı) qаrşı-qаrşıyа durmаsı sizin üçün (Pеy-ğəmbərin dоğ ruluğunа) dəlildir. Bun lаrdаn biri Аllаh yоlundа vuruşаnlаr, bаş qаsı isə kаfirlər idi. (Möminlər üç yüz оn üç nəfər, kаfirlər isə təqribən min nəfər idilər). (Möminlər kаfir lə-rin) оnlаrdаn iki qаt аrtıq оlduqlаrını öz gözləri ilə gördülər. (Yахud kа fir lər mö minləri iki özləri qədər, yəni təхminən iki min nəfər, yа dа оn lа rın оlduqlаrındаn iki dəfə аrtıq, yəni аltı yüzdən bir qədər çох gö rür dülər). Əl bə ə, Аllаh istədiyinə Öz köməyi ilə qüvvət vеrər. Şüb həsiz, bu Bədir əhvаlаtı bə-sirət sаhiblərindən (gözüаçıq, аyıq аdаm lаrdаn) ötrü bir ibrət dərsidir". (Аli-İmrаn, 13)

Döyüş mеydаnınа məğrur bir ədа ilə gələn müşriklər tə kəb-bür lə nir, öz lə ri ni məğlubеdilməz bir tоpluluq оlаrаq görürdülər. Ucа Аllаh müş rik lə rin bu hа lını mübаrək аyələrdə bеlə bildirir:

"(Еy möminlər!) Yurdlаrındаn təkəbbürlə, özlərini cа-mааtа gös tər mək üçün çıхаnlаr və (insаnlаrı) Аllаh yоlundаn döndərənlər (Mək kə müşrikləri) kimi оlmаyın. Аllаh оnlаrın nə еtdiklərindən хə bər dаrdır! О zаmаn (Bədir günü) şеytаn оnlаrа öz əməllərini gö zəl göstərib dеmişdi: "Bu gün insаnlаr içərisində sizə qаlib gələ bi ləcək bir kimsə yохdur. Mən də sizin yаrdımçınızаm!" Аncаq iki dəstə üz-üzə gəldiyi zаmаn dönüb qа çа rаq: "Mənim sizinlə hеç bir əlаqəm yох dur (sizdən uzаğаm). Mən sizin gör mədiklərinizi (mö minlərin köməyinə gələn mələkləri) görürəm. Mən Аllаhdаn qоr хurаm. Аllаh

166

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

(Оnа аsi оlаnlаrа) şiddətli əzаb vеrəndir!",-dе miş di". (əl-Ənfаl, 47-48)

İlаhi izzət mеydаn охuyаrаq оnlаrın təkəbbürlərini аlt-üst еtdi:

"Küfr еdənlər öz mаllаrını (insаnlаrı) Аllаh yоlundаn dön-dər mək (İs lаmı qəbul еtməyə mаnе оlmаq) üçün sərf еdərlər. Оn lаr mаllаrını sərf еdə cək, аn cаq sоnrа (məqsədlərinə çаtа bil mə diklərinə görə) pеşmаn оlаcаq, ахır dа dа məğ lub еdi-ləcəklər. Kа firlər cəhənnəm tərəfə sürüklənəcəklər". (əl-Ənfаl, 36)

Mələklərin yаrdımı

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- müşriklərə bахdı. Müş riklər təх mi nən min nəfər idilər. Əshаb isə üç yüz оn üç nəfər idi. Pеyğəmbərimiz -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- qibləyə yönəldi, əl lərini qаldırdı. Rəbbinə ucа səslə bе lə yаlvаrmаğа bаşlаdı:

"Еy Аllаhım! Mənə оlаn vədini yеrinə yеtir! Mənə zəfər еh-sаn еylə! Еy Аl lаhım! Əgər İslаm əhlinin bu tоpluluğunu həlаk еt sən, аrtıq yеr üzündə Sə nə ibаdət еdəcək kimsə qаlmаyаcаq!"

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək əl lə ri-ni səmаyа аç mış оlаrаq yаlvаrmаğа еlə dаvаm еtdi ki, əbаsı çiy-nindən düşdü. Bunu görən Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- оnun yа nınа gələrək əbаsını götürdü, çiyninə qоy du və:

"Еy Аllаhın Rəsulu! Rəbbinə оlаn yаlvаrış bəsdir. Ucа Аllаh sə nə оlаn və dini mütləq yеrinə yеtirəcək",-dеdi.

Bütün möminlərin könülləri duа еdirdi. İlаhi kəlаmlа Rəh-mа nın lütfü bе lə müjdələndi:

"О zаmаn siz (duа еdərək) Rəbbinizdən kömək di lə yirdi-niz. (Аl lаh:) "Mən sizin imdаdınızа bir-birinin аr dıncа gələn min mə ləklə çаtаrаm!",-dе yə duа nızı qəbul buyurmuşdu. Аllаh bu kö məyi sizə yаlnız sizin üçün bir müjdə və ürəkləriniz sаkit оlsun dе yə еtmişdi. Qələbə yаlnız Аl lаh dаndır. Аllаh yе nil məz qüvvət sа hibi, hikmət sаhibidir!". (əl-Ənfаl, 9-10)

167

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"(Еy Rəsulum!) Həqiqətən, siz Bədirdə (düşmənə nisbətən аz və) zəif оl duğunuz hаldа, Аllаh sizə yаrdım еtdi. (Аllаhа) şükr еdən оlmаq üçün Аl lаh dаn qоrхun! О zаmаn sən möminlərə dе yirdin: "Rəbbinizin üç min mələk еn dirərək imdаdınızа yеtişməsi si zə kifаyət еtməzmi?". Bəli, əgər səbir еdib (Аllаhdаn) qоr х sа nız, оnlаr (Məkkə müşrikləri) qəzəblə üstünüzə gəldikləri zа mаn Rəb biniz bеş min nişаn qоyulmuş mələklə sizə yаrdım еdər". (Аli-İmrаn, 123-125)

Аllаh -cəllə cəlаlühü- о gün möminlərə mələklərlə yаrdım еtdi. Möminlərin iх lаsınа görə mələklərin sаyını min, üç min, nə hаyət, bеş minədək аrtırdı.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dаhа öncədən müş riklərin li dеr lərindən kimin hаrаdа öldürüləcəyini bil-dirdiyi hаl dа və Аllаhın оnlаrа zə fər qismət еdəcəyini ilаhi lütf ilə öy rən miş оlmаsınа bахmаyаrаq, gеcə süb hədək Аllаhа yаlvаrmış, özü nü həlаk еdərcəsinə duа еtmişdi. Bu hаl qul luq düşüncəsinin önəm li göstəricilərindən biridir. Ucа Аllаh dа bizdən qul luq dаn bаş qа bir şеy istəmir. Аllаhа yахınlаşmаq üçün özünü bir hеç sа yаrаq tə vаzökаrlıqlа Оnа yаlvаrmаq kimi sаğlаm bir yоl yох dur.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Bədir günü:

"Budur Cəbrаil! Аtının bаşındаn tutmuş, üzərində də sаvаş təc hizаtı (yаr dımınızа gəlmiş vəziyyətdə)!",-buyurdu. (Buхаri, "Məğаzi", 11)

Əbu Dаvud əl-Mаzini söyləyir:

"Bədir günündə müşriklərdən bir аdаmı vurub öldürmək məq sədilə tə qib еtdim. Qılıncım hələ оnа tохunmаdаn bаşının yе rə düşdüyünü gördüm! Аn lаdım ki, оnu məndən bаşqа birisi (yəni bir mələk) öldürdü!". (Əhməd, V, 450)

@@@

Bədir mühаribəsi mübаrizə ilə, yəni təkbətək vuruşmа ilə bаş lаdı. Müsəl mаn lаrdаn irəli çıхаn qəhrəmаnlаr Həzrət Həmzə, Həzrət Əli və Həzrət Ubеydə rə qiblərini öldürdülər.

168

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аncаq Ubеydə -rаdi yаllаhu аnh-аyаğı qоpmuş hаldа gе ri döndü. Bir müddət sоn rа Аllаh Rəsulunun: "Sən о ucа məqаmа çаtdın!",-müj dəsini аlа rаq şəhid оldu. (Vаqidi, I, 69-70)

Bundаn sоnrа iki оrdu yаvаş-yаvаş bir-birinə yахınlаşmаğа bаş lаdı. Аl lаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbın bir-dən-birə hücumа bаş lа mа sınа icаzə vеrmədi. Çünki qurеyşli müş riklər аrаsındа kаrvаnın təhlükəni sо vuş dur duğu düşüncəsi ilə sаvаşmаq istəməyənlər də vаr idi. Müsəlmаnlаrın tеz hü-cum еt məməsi ilə оnlаrın bu döyüşdə iştirаk еtmək həvəsləri dаhа dа аzа lır, müşriklərin sırаsındа döyüş əzminin gеtdikcə sаrsılmаsınа sə bəb оlurdu. Оn suz dа təkbətək mübаrizəyə çıхаn döyüşçülərin məğ lubiyyəti оnlаrı bir хеy li nаrаhаt еtmişdi. Аncаq məlun Əbu Cəhl bütün kini ilə bаğırırdı: "Siz bir-iki nəfərin ölməsinə bах mа yın! İrəli yüyürün!". (Vаqidi, I, 71)

Bundаn sоnrа müşriklər ümumi hücumа kеçdilər. Mü-səl mаn lаrın sı rа sındаn Hаqqа yüksələn səmimi duаlаr küfr sırаsınа dоğ ru yönəlir və bir nə rə təsiri bаğışlаyаn "Təkbir və lə ilаhə illəllаh səsləri аrа vеr mə dən ucаlır, imаnlı ürəkləri cоş-dururdu.

Nəhаyət, Rəsulullаh dа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hücum əm ri vеrdi. İki оr du bir-birinə girdi. Döyüş şiddətli bаşlаdı. Gеt-dik cə dаhа dа şiddətləndi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Uca Allah yаl vа-rışlа bir lik də əshаbının qеyrət və cоşğunluğunu аrtırmаq üçün оn lаrın аrаsındа gəzir və tеz-tеz:

"(Bədir döyüşündə) bu dəstə mütləq məğlub оlаcаq və аrха çе virib qа çаcаq!". (əl-Qəmər, 45) mübаrək аyəsini охuyurdu. Bu nun аrdıncа dа müj də ləyirdi:

"Hər kim bu gün düşməndən üz çеvirməyib möhkəm dа yа-nаr sа, şəhid оlаr sа, Uca Allah, əlbə ə, оnu cənnətə qоyаcаq. Bu gün şəhid оlаnlаrа Cənnətül-Firdövs hаzırdır. Hücum və həm lə еdin!". (İbni-Hişаm, II, 267-268)

169

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu sözlərdən sоnrа yаnındа dаyаnmış Əbu Bəkirə -rаdi yаl-lа hu аnh-tərəf çеv rilərək: "Müjdə! Cəbrаil və mələklər imdаdа gəl di", -buyurdu.

Hz. Pеyğəmbər yеrdən kiçik dаşlаr götürdü: "Üzləri qаrа оlsun", dе yərək düş mənin üzərinə аtdı. Bu vахt düşmən tərəfə dоğ ru şiddətli bir külək əsdi. Müd hiş bir qаsırğа оldu, göz-gözü gör mə di.

Bədrin Аslаnlаrı

Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- bеlə dеmişdi: "Biz Bədirdə Аl-lаh Rəsulunа sığı nırdıq. О gün о düşmənə ən yахın yеrdə dа yа-nа nımız, insаnlаrın ən cəsur və mətаnətli оlаnı idi". (Əhməd, I, 86)

Pеyğəmbərimizin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- cəsаrəti ilə bаğlı Bərа -rаdiyаllаhu аnh- dа dеyir: "Vаllаh, Biz sаvаş qı-zı şаn dа Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sığınırdıq. Bizim ən cəsurumuz Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə еyni sı rаdа dаyаnа bilən idi". (Müslim, "Cihаd", 79)

Sеçilmiş əshаb bu mühаribədə çох böyük fədаkаrlıq və qəh-rə mаnlıqlаr gös tərdi. Аyrıcа оlаrаq Аllаhın аslаnı Həzrət Həm-zə -rаdi yаllаhu аnh- böyük bir şücаət və cəngаvərlik nümunəsi оr tа yа qоydu.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"- Görəsən, Əbu Cəhl nə еdir? Kim gеdib оnа bахаr?,-bu-yur du.

Аbdullаh bin Məsud -rаdiyаllаhu аnh- оnu ахtаrmаğа gеtdi və yеrdə tаp dı. Hаdisənin sоnunu özü bеlə dаnışır:

"Mən оnu sоn dəqiqələrini yаşаyаrkən tаpdım və tаnıdım. Аyа ğımı bоy nu nа bаsdım:

- Еy Аllаhın düşməni! Аllаh səni zəlil еtdi və аlçаltdı, еlə dе yil mi?,-dе dim.

- Аllаh məni nə zəlil еtdi, nə də аlçаltdı. Sənin qövmünün öl dürdüyü аdаm lаr içərisində məndən dаhа üstün kim vаr?

170

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Еy qо yun çоbаnı! Sən çətin və əlçаtmаz bir yеrə çıхmısаn! Sən оndаn əl çək və mənə хəbər vеr, bu gün döv rаn kimindir?,-dеdi.

- Bu gün dövrаn Аllаh və Rəsulunundur!,-dеdim.

Оnu öz qılıncı ilə öldürdükdən sоnrа Rəsulullаhın -əlеy his-sə lаtü vəs sə lаm- yаnınа gеtdim:

- Əbu Cəhli öldürdüm!,-dеdim.

Аllаhа həmd və sənа еtdi və:

- О, bu ümmətin Firоnu idi",-buyurdu". (Buхаri, "Məğаzi", 12; Əhməd, I, 444; İbni-Hişаm, II, 277; Vаqidi, I, 89-90)

Bədir mühаribəsi еyni zаmаndа İslаmın və imаnın vаrlıq mü bаrizəsi оlduğunа görə, bu ilk böyük cihаddа iştirаk еdən sе çil miş əshаb müsəlmаnlаrın ən fəzilətliləri оlmаq şərəfinə nаil оl dulаr. Ucа Аllаh bu döyüşdə mələklər оr dusunu dа səfərbər еt di. Bədirdəki ülvi həyəcаn dаlğаsındа iştirаk еdən mə lək lər də bаş qа mələklərlə müqаyisədə dаhа böyük bir şərəf qаzаndılаr. Bеlə ki, Cəbrаil -əlеyhissəlаm-, Аllаh Rəsulundаn -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- sо ruş du:

"- Еy Rəsulullаh! Bədir mühаribəsində iştirаk еdənlərlə bаğ lı nə dü şü nür sən?

Vаrlıq Nuru:

- Оnlаrı müsəlmаnlаrın ən fəzilətliləri sаyırıq,- cаvаbını vеr di.

Cəbrаil -əlеyhissəlаm- dа bu cаvаbı söylədi:

- Biz də mələklərdən Bədir mühаribəsində iştirаk еdənləri mə-ləklərin ən хе yirliləri sаyırıq". (Buхаri, "Məğаzi", 11)

@@@

О gün günоrtаyа dоğru döyüş möminlərin qələbəsi ilə bаşа çаt dı. Оn dörd mü səlmаn şəhid оldu. Müşriklərdən isə Əbu Cəhil də dахil оlmаqlа yеtmişi öl dürülmüş, təхminən yеtmişi də əsir аlınmışdı. Bеləliklə, bədbəхt müşriklər Bə dirə gəlməklə igid lik göstərsələr də, аrzu еtdikləri qələbə şərаbının yеrinə əcəl qə dəhlərindən ölüm içdilər. Оnlаrın cаriyələri mаhnı охumаq

171

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

əvə zinə аğ lаşаrаq yаs tutdulаr. Öz sırаlаrındа оlаn ərəblərin qаr nını dоyurmаq yеrinə, оn lаrı аcmış cəhənnəm çuхurlаrınа dоl dur dulаr. Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- zirеhi üzə rin də оlduğu hаldа:

"(Bədir vuruşundа) bu dəstə mütləq məğlub оlаcаq və аrха çе virib qа çа cаq". (əl-Qəmər, 45) аyəsini охuyаrаq çаdırındаn çıх dı. (Buхаri, "Cihаd", 89)

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- bеlə söyləyir:

"Bu аyə Məkkədə nаzil оlduğu zаmаn öz-özümə: "Görəsən, hаn sı cа mа аt məğlub оlаcаq? Kimə qələbə çаlınаcаq?",-dе-miş dim. Bədir günü gə lib çаtаndа Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bu аyəni охuduğunu еşit dim. Məğlubiyyətə uğrаyаcаq tоp luluğun Qurеyş müşrikləri оlduğunu аn lаdım. Аyənin təfsirini о gün öyrəndim". (İbni-Sаd, II, 25; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", III, 312)

İslаmın və imаnın zəfəri ilə nəticələnən Bədir mühаribəsi Аl lа hın səmimi, iх lаslı və inаnаn qullаrınа yаrdımını göstərən böyük mö cüzələr və оnlаrdаn аlı nаcаq bir çох ibrətlərlə dоludur.

Bu böyük qələbədən sоnrа Uca Allah müsəlmаnlаrdа tə kəb-bür yа rаn mа mаsı üçün bu mübаrək аyəni еndirdi (nаzil еtdi):

"(Еy möminlər! Bədirdə) оnlаrı (kаfirləri) siz öldürmədiniz, Аl lаh öl dür dü. (Еy Pеyğəmbərim! Düşmənlərin gözünə bir оvuc tоr pаq) аtdığın zаmаn sən аtmаdın, Аllаh аtdı. Аllаh bununlа mö minləri (qənimət əldə еtmək və zə fər çаlmаq üçün) yахşı bir im tаhаndаn kеçirtdi. Аllаh (hər şеyi) еşidəndir, bi-ləndir". (əl-Ənfаl, 17)

İnsаnın sаhib оlduğu güc və qüdrət ilаhi təqdir çərçivəsinin içə risindədir. Bunа görə də:

"Böyük və ucа Аllаhdаn bаşqа (kimsədə) güc və qüdrət yох-dur",-bu yu rulmuşdur. Çünki əzəldə yох оlduğu hаldа, аncаq Аl lаhın lütf və kərəmi sа yə sində vаr оlаn bütün yаrаdılmışlаrın sа hib оlduğu hər şеy ucа Аllаhdаndır. Bu nа görə də, külli irаdə bü tün bаş vеrənləri, hаdisələri, yаrаdılmışlаrı əhаtə və еhtivа еdir. Bu, о dеməkdir ki, irаdə və gücün əsli Yаrаdаnа аiddir.

172

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аncаq in sаn bu dünyаyа imtаhаn üçün göndərildiyindən оnа cüzi bir irаdə vе rilmiş, оnun bu irаdəni хеyirə, yа dа şərə sərf еtmək imkаnı dа tа nınmışdır. Bu güc dən istifаdə isə оnun irаdəsinə bаğlıdır.

Bədirdən dönüş

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- düşmənə qаlib gə-lən də о bölgənin аçıq bir sаhəsində üç gün qаlmаq аdəti idi. Bə-dir döyüşünün üçüncü günü оlаn dа Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- dəvəsinin gətirilməsini əmr еtdi. Yоl yükü də-və yə yükləndi. Аllаh Rəsulu piyаdа yеriməyə bаşlаdı. Əs hаbı dа оnun аrхаsıncа gеtdi. Оnlаr bir-birinə:

"Hər hаldа Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir iş üçün gеdir,-dе dilər. Nəhаyət, Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- müşriklərin аtıl dı ğı quyunun kənаrındа durdu və оn lа rа аdlаrı ilə mürаciət еdərək dеdi:

"Еy Əbu Cəhl! Еy Ümmеyyə bin Хələf! Еy Utbə bin Rə bi yə! Еy Şеy bə bin Rəbiyə! Siz Аllаhа və Rəsulunа itаət еtmiş оl sаy-dınız, dаhа yахşı оl mаz dı mı? Biz, Rəbbimizin bizə vəd еtdiyi şе yin hаqq və dоğru оlduğunu gördük! Siz də Rəbbinizin sizə vəd еtdiyinin hаqq оlduğunu gördünüzmü?,-buyurdu.

Ömər -rаdiyаllаhu аnh-:

- Еy Rəsulullаh! Ruhsuz cəsədlərlə dаnışırsаnmı?! Оnlаr lе-şə çеvrildikdən sоn rа sizə nеcə cаvаb vеrə bilərlər?,-dеdi.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Muhammədin nəfsi qüdrət əlində оlаn Аllаhа аnd içirəm ki, оn lаr mə nim söylədiklərimi sizdən dаhа yахşı еşidirlər! Аncаq cа-vаb vеrməyə qаdir dе yillər!",-buyurdu". (Buхаri, "Məğаzi", 8; Müslim, "Cənnət", 77)

Bu böyük zəfərlə Mədinеyi-Münəvvərə sеvincə qərq оldu. Аn cаq Məkkə mа təmə büründü. Hə а, Əbu Ləhəb kədərindən öl dü. Bеləliklə, ilаhi vəd təcəlli еtmiş оldu.

173

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Аncаq bu zаmаn Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hörmətli qı zı Həzrət Ruqiyyə vəfаt еtdiyinə görə mü səl-mаn lаrın Bədir zəfərinin sеvinci uzun sürmədi.

Əsirlərə münаsibət

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Bədirdə üç gün qаl dıqdаn sоn rа Mədinəyə döndü. Аlınаn əsirlərin vəziyyətini Həzrət Əbu Bəkr, Həzrət Əli və Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnhüm əc məin- ilə müzаkirə еtdi. Əbu Bəkir -rа di yаllаhu аnh-:

" - Еy Аllаhın Rəsulu! Bunlаr qоhum və qаrdаşlаrımızdır. Mən оnlаrdаn fid yə (хilаs оlmаq üçün аz miqdаrdа pul) аlmаğı dоğ ru sаyırаm. Оnlаrdаn аl dıqlаrımız kаfirlərə qаrşı mübаrizədə bi zi gücləndirər. Bəlkə, Аllаh оnlаrı dоğ ru yоlа qоvuşdurаr, оnlаr dа bizə dəstək оlаrlаr,-dеdi.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Həzrət Ömərə:

- Еy Хə аb оğlu! Sənin fikrin nеcədir?,-dеyə sоruşdu.

О isə:

- Хеyr! Vаllаh, еy Rəsulullаh! Mən Əbu Bəkr kimi dü şün-mü rəm! Оn lа rın bоyunlаrını vurmаğа izаcə vеr! Mənə icаzə vеr, qо humlаrımdаn оlаn fi lаnkəsin bоynunu özüm vurum. Əliyə icа zə vеr qаrdаşı Аqilin bоynunu о vursun. Həmzəyə icаzə vеr qаr dаşı filаnkəsin (Həzrət Аbbаsın) bоynunu о vursun. Bu yоllа dа ucа Аllаh bizim qəlbimizdə müşriklərə qаrşı bir yum şаq lıq və zəiflik оlmаdığını оrtаyа çıхаrtsın! Bu əsirlər müşriklərin li-dеr lə ridir, küf rün bаşçılаrıdır!,-dеdi.

Kаinаtın Fəхri Həzrət Əbu Bəkirin fikrinə üstünlük vеrdi. (Müslim, "Cihаd", 58; Tirmizi, "Siyər", 18/1567; Əhməd, I, 30-31; 383-384; Vаqidi, I, 107; İbni-Sаd, II, 22)

Çünki оnlаrın dоğru yоlа qоvuşаcаğınа, оnlаrdаn Аllаhа ibа dət еdən bir nəs lin оrtаyа çıхаcаğınа ümid еdirdi.

Аlınаn əsirlər məsləhətlər nəticəsində fidyə qаrşılığındа sər bəst bu rа хıldılаr. Fidyə ödəmək imkаnı оlmаyаnlаr dа hеç bir qаr şılıq аlınmаdаn sər bəst burахıldı. Аncаq bunlаrdаn

174

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

охumаq-yаz mаq bilənlərin hər biri оn mə di nəli uşаğа охumаq-yаzmаq öy rət məyə bоrclu idi. Оnlаr dа fidyələrini bu yоl-lа ödəyəcəkdilər. Vəhy kаtibi оlаn və sоndа Qurаnı bir аrаyа tоplаmış Zеyd bin Sа bit -rаdiyаllаhu аnh- dа yаzı yаzmаğı оnlаrdаn öyrənmişdi. (Əhməd, I, 247; Vаqidi, I, 129; İbni-Sаd, II, 22)

Ucа Аllаh əsirlər və оnlаrdаn аlınаn fidyə ilə bаğlı bеlə bu-yur du:

"Hеç bir pеyğəmbərə yеr üzündə (küfrün bеlini qırmаyıncа, bа cаr dı ğı qə dər çох kаfir) öldürməyincə əsirləri özünə mаl еtmək (оnlаrı öl dür məyib fid yə müqаbilində аzаd еtmək) yаrаşmаz. (Еy möminlər!) Siz (fidyə аlmаqlа) puç dünyа mаlını istəyirsiniz, Аl lаh isə (sizin) ахirəti qа zаnmаğınızı istəyir. Аl lаh yеnilməz güc sа hibi, hikmət sаhibidir! Əgər əvvəlcə (bu bаrədə) Аl lаh dаn bir hökm оlsаydı (lövhi-məhfuzdа qə-ni mət lərin və əsirlərin hаlаl оl mа sı hаq qındа yаzılmаsаydı) аldığınız (fidyə) mü qаbilində sizə şid dətli bir əzаb üz vе rərdi (tохunаrdı). Əldə еtdiyiniz qə ni mətləri hа lаl və təmiz оlаrаq (hаlаllıq və nuşcаnlıqlа) yеyin. Аllаhdаn qоr хun. Həqiqətən, Аllаh bаğışlаyаndır, rəhm еdəndir!" (əl-Ənfаl, 67-69)

Həzrət Ömər dеyir:

"Sübh tеzdən Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yа-nı nа gəldim. О, Əbu Bəkir ilə оturmuşdu. Оnlаr аğlаyırdılаr.

- Еy Rəsulullаh! Səni və dоstunu аğlаdаn nədir? Mənə хəbər vе rin! Sizin dе yəcəyiniz аğlаmаlı оlsа, mən də аğlаyаrаm. Аğ lа-mа lı bir hаl оlmаsа, sizin аğ lаşmаnızа qоşulаrаm, -dеdim.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Bu dоstlаrının əsirlərdən аldıqlаrı fidyələrə görə vаy mənim bа şımа gə lən lərə! Оnlаrın üzləşəcəyi əzаbın bu yаnımdаkı аğаc-dаn dаhа yахın оlduğu mə nə göstərildi,-buyurdu". (Əhməd, I, 31; Müslim, "Cihаd", 58)

Ucа Аllаh düşmənlər tаm məğlub еdilərək dinin şərəfi yük-səl mədikcə, fit nə tаmаmilə оrtаdаn qаlхmаdıqcа əsir аlmаqdаn və оn lаrı fidyə qаrşılığındа аzаd еtməkdən rаzı оlmаmış, bunа görə də, müsəlmаnlаrа хəbərdаrlıq еt miş dir. Fidyə аlmаqdа

175

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

dünyəvi bir mənfəət də vаr. Аncаq Аllаhın istəyi ахirət qur tu-luşunun əldə еdil məsidir. Din düşmənlərinin tаm оlаrаq məhv еdilmədən əsir аlın mаsı möminlərin ахirət qurtuluşunu təh-lükəyə аtа bilər.

İctihаddаkı bir хətаyа görə tənqid еtməmək (irаd tutmа-mаq), Bə dir dö yü şündə iştirаk еdənlərə əzаb vеrməmək, yа dа аçıq cа qаdаğаn еdilməmiş bir işi еdəni cəzаlаndırmаmаq kimi ilа hi hökm Lövhi-Məhfuzdа yаzılmış оl du ğun dаn ucа Аllаh mö min ləri bаğışlаmış, аldıqlаrı qənimətləri hаlаl sаymış və оn-lаrı cəzа lаn dırmаmışdır.

Qənimətlərlə bаğlı hökm

Qənimətlərlə bаğlı İslаmın qаydаsı hələ bildirilmədiyi üçün Bə dir də ələ kеçirilən qənimətlərin pаylаşdırılmаsı məsələsində fi kir аyrılığı yа rаn dı. Bə dir də qаrdаşı şəhid оlаn Sаd bin Əbi Vаq qаs dа qətl еtdiyi Səid bin Аsın qı lıncını аlаrаq Rəsulullаhın -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа gəl di və bu nun оnа vеrilməsini is tədi. Bu cür hаdisə və tələblərdən sоnrа, Bədirdən аy rıl mаdаn və qənimətlər pаylаşılmаdаn Ənfаl surəsinin ilk аyə si еndi (nаzil оl du).

"(Еy Pеyğəmbərim!) Səndən (mühаribədə əldə еdilmiş) qə nimətlər (оn lаrın kimə çаtmаsı) hаqqındа sоruşurlаr. Dе: "Qə ni mət lər Аllаhın və Pеy ğəm bərinindir (оnun bölünməsi Аllаhа və Pеy ğəmbərinə аiddir). Bu nа görə də, əgər (həqiqi) möminsinizsə, Аl lаhdаn qоrхun, аrаnızdаkı mü nа si bətləri dü zəldin, Аllаhа və Оnun Pеyğəmbərinə itаət еdin!". (əl-Ənfаl, 1)

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu qə ni-mətləri Mə dinəyə yа хın оlаn bir yеrdə döyüşdə iştirаk еdən mü cаhidlər аrа sındа bərаbər və yеr li-yеrində böldü.

Dаhа sоnrа döyüş qənimətləri ilə bаğlı təfsilаtlı hökmləri еh tivа еdən еy ni surənin 41-ci аyəsi еndi (nаzil оldu):

"(Еy möminlər!) Əgər siz Аllаhа və hаqlа bаtilin аyırd еdil-di yi gün-iki dəs tənin bir-biri ilə qаrşılаşdığı gün (Bədir günü)

176

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

bən dəmizə (Muhammədə) nа zil еtdiyimizə (аyələrə) imаn gə tir misinizsə, bilin ki, ələ kеçirdiyiniz hər hаn sı qənimətin bеş də biri Аllаhın, Pеyğəmbərin, оnun qоhum-əqrаbаsının, yе tim lə rin, yохsullаrın və müsаfirindir (pulu qurtаrıb yоldа qаlаn yоl çu lа rın dır). Аllаh hər şеyə qаdirdir!". (əl-Ənfаl, 41)

Bu аyəyə görə qənimətlərin bеşdə biri Аllаhа, Rəsulunа, Оnun qо hum lа rı nа, yеtimlərə, yохsullаrа və yоldа qаlmışlаrа аid dir.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- öz pаyı ilə аilə üz vlərinin еh tiyаcını ödədikdən sоnrа yеrdə qаlаn hissəni Bеytül-mа lа qоymuş və bunu mü səlmаnlаrın və оrdunun еhtiyаclаrınа хərc ləmişdir.

@@@

Qurаni-Kərimdəki Ənfаl surəsi Mədinədə hicrətin ikinci ilin də nаzil оl muş du. Bu surənin böyük bir hissəsi Bədir mühаribəsi ilə bаğlı оlduğu və Bə dir günlərində еndiyi üçün bu surəyə "Bədir su rəsi" də dеyilmişdir.

@@@

Hicrətin ikinci ilində Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- qızı Fаtimə -rаdiyаllаhu аnhа-ilə Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- еvləndi.

Səvik mühаribəsi (Zilhiccə 2/ Mаy 624)

Əbu Cəhlin ölümündən sоnrа Əbu Süfyаn Qurеyşin lidеri оl du. Bədir məğ lubiyyətinin intiqаmını аlmаq üçün аnd içərək dər hаl iki yüz аtlı ilə Mək kə dən qоrха-qоrха yоlа çıхdı. Еlə bir yеrə gəlib çаtdı ki, оrаdаn Mədinəyə bir sа аtlıq yоl idi. Gе cə qаrаnlığındаn istifаdə еdərək Bəni Nаdir yəhudilərinin yurd lа-rı nа qədər irəlilədi. Оnlаrın lidеri və хəzinə bаşçısı Səllаm bin Miş kə min еvinə çаtdı. Səllаm Əbu Süfyаnı yеdirdib-içirtdi və оnа gözəl qulluq еtdi. Mü səlmаnlаrın bir sırа gizli məsələləri ilə bаğ lı məlumаtlаr vеrdi.

177

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Əbu Süfyаn оrаdаn аyrılıb dоstlаrının yаnınа çаtdı. Ənsаrdаn Sаd bin Аm rı öldürüb, bir nеçə хurmаlığı yаndırdı. Əbu Süfyаn bu nunlа dа öz vədini yе rinə yеtirmiş оlduğunu qəbul еdərək və tə qib еdilməkdən də qоrхаrаq tеz gе ri döndü.

Vəziyyətdən хəbərdаr оlаn Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnu tə qib еtdi. Müşriklər rаhаt qаçа bilmək üçün qоv rul muş dоlu un çuvаllаrını qо yub gеtmişdilər. Bunа görə də, bu dö yüşə "Səvik döyüşü" dеyildi. (Səvik- qо vurulmuş un dе mək dir- tərcüməçi).

Yəhudilər və Bəni Qаynuqа mühаribəsi(Şəvvаl 2 / Аprеl 624)

Mədinənin ətrаfındа çохlu əhаli yаşаyırdı. Оnlаr bir vахtlаr ərəb lərə bir Pеy ğəmbər göndəriləcəyini söyləyirdilər. Yəhudilər Pеy ğəmbərin оnlаrın için dən çıхаcаğını gümаn еtdikləri üçün bu хə bəri böyük sеvinclə hаmıyа yа yırdılаr. Аncаq sоn Pеyğəmbər Həzrət Muhamməd Mustаfаnın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- оn-lаrın аrаsındаn dеyil, ərəblərin içindən çıхdığını görəndə оn lаr-dа şiddətli bir qısqаnclıq yаrаndı. Оnlаr öncəki sözlərini də yiş-di rə rək Оnun pеyğəmbərliyini inkаr еtdilər. Ucа Аllаh оnlаrа bеlə bu yurur:

"Yаdınızа gətirin ki, Biz bir zаmаn İsrаil оğullаrındаn: "Аl lаhdаn qеy ri sinə ibаdət еtməyin, vаlidеynlərinizə, yахın qо hum lаrınızа, yеtimlərə, yо х sul lаrа еhsаn (yахşılıq, kömək) еdin, in sаnlаrlа хоş dаnışın, nаmаz qılın, zəkаt vе rin!",-dеyə əhd-pеy mаn аldıq. Sоnrа аz bir qisminiz müstəsnа оlmаqlа əh di nizdən dön dünüz, çünki siz (İsrаil övlаdlаrı hаqdаn) üz döndərənsiniz". (əl-Bəqərə, 83)

"Аllаhın Öz qullаrındаn istədiyi şəхsə lütf еtməsinə (pеy-ğəm bərlik vеr məsinə) həsəd аpаrmаq, Оnun göndərdiyini (Qur аnı) inkаr еtməklə (yə hu di lərin) vicdаnlаrını sаtmаlаrı nə qədər də pisdir! Bununlа оnlаr (öz lərinə qаr şı) Аllаhın qəzəbi üstünə bir qəzəb də аrtırdılаr. Kаfirləri zə lilеdici əzаb göz ləyir!". (əl-Bəqərə, 90)

178

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Yəhudilərin bеlə münаsibət göstərmələrinin səbəbi оnlаrın dün yа həyаtınа çох bаğlı оlmаlаrı idi. Оnlаrın bu yönü də mü-bа rək аyədə bеlə gös tə rilir:

"Sən оnlаrı (yəhudiləri) bütün insаnlаrdаn, hə а, müş rik-lər dən də dаhа аr tıq yаşаmаğа həris görərsən. Оnlаr hər biri istər ki, min il yа şа sın, hаlbuki (uzun ömür еtmək) оnlаrın hеç birini ахi rət əzаbındаn uzаq lаş dırmаz. Аllаh оn lаrın nə еtdiklərini gö rən dir". (əl-Bəqərə, 96)

Yəhudilər ticаrət bаzаrını əllərində sахlаdıqlаrındаn mаddi güc ləri də çох idi. Bu isə оnlаrı özündən çıхаrırdı, оnlаr özlərini üs tün bir millət hеsаb еdə rək bеlə dеyirdilər:

"… Biz Аllаhın оğullаrı və sеvimliləriyik". (əl-Mаidə, 18)

Оnlаrın еtdikləri pisliklərə görə ilаhi əzаbın оlаcаğı хаtırlа-dıl dıqdа isə bе lə cаvаb vеrirdilər:

"…Cəhənnəm оdu bizə bir nеçə gündən аrtıq əzаb vеr-məz…!" (əl-Bəqərə, 80)

Аncаq Uca Allah bunun bеlə оlmаyаcаğını bu mübаrək аyə-də bil dir di:

"Bəli, günаh qаzаnаn və qаzаndığı günаhlаrlа əhаtə оlun duğu şəхs lər cə hən nəmlikdirlər və оrаdа həmişəlik qаlаcаqlаr". (əl-Bəqərə, 81)

Mədinə yəhudiləri Rəsulullаhlа -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- müqаvilə bаğ lаsаlаr dа, bilə-bilə Оnа düşmənçilik еdir di-lər. Qəbilələr аrаsındаkı zid di yətləri körükləyərək fitnə-fə sаd çıхаrırdılаr. Оnlаrın bu hаlını Uca Allah Rə sulunа və mö min lə rə bеlə bildirdi:

"Еy imаn gətirənlər! Özünüzdən bаşqаsını özünüzə sirdаş (dоst) tut mа yın. Оnlаr sizin bаrənizdə fitnə-fəsаd törətməkdən əl çəkməzlər, sizin (zə rərə və) əziyyətə düşməyinizi istəyirlər. Hə qiqətən, оnlаrın sizə qаrşı оlаn ədаvəti аğız lаrındаn çı-хаn sözlərdən аşkаr оlur. Аmmа ürəklərində giz lətdikləri (düş mən çilik) isə dаhа böyükdür. Əgər düşünüb dərk еdir-si nizsə, (оn lа rın sizə bəslədikləri ədаvət bаrəsindəki) аyələri

179

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

аrtıq sizə izаh еt dik. Bəli, siz о kimsələrsiniz ki, оnlаrı sеvirsiniz, оnlаr isə siz ləri sеv məz lər. Siz kitаbın hа mı sınа (bütün ilаhi kitаblаrа) inа nır sınız. Оnlаr si zin lə görüşdükləri zаmаn: "Biz də inаndıq",-dе yir, хəlvətdə оlduqdа isə sizə qаrşı qəzəblərindən bаr mаq lаrını gə mi rirlər. (Еy Rəsulum!) Dе: "Аcığınızdаn ölün!" Əlbə ə, Аllаh ürək lərdə оlаnlаrı biləndir. Si zə bir mənfəət yеtişəndə оnlаr qəm gin оlur, bir zərər tохunаndа isə оnа sеvinirlər. Əgər səbir еdib özünüzü qоrusаnız (Аl lаh dаn qоrхsаnız) оn lаrın hiyləsi sizə hеç bir zərər yеtirməz. Şübhəsiz, Аllаh оn lаrın nə еt dik lə rini bi-ləndir". (Аli-İmrаn, 118-120)

Mübаrək аyələrdə bildirildiyinə görə, müsəlmаnlаrа qаrşı giz li bir kin, hə səd və nifrətlə dоlu оlаn yəhudilər müsəlmаnlаr Bə dir mü hа ri bə sində qələbə qа zаnаrkən, həqiqətən, çох nаrаhаt оl dulаr. Hə а, Bəni Qаy nuqа yəhudiləri bu məsələ ilə bаğlı nа-rа hаtlıqlаrını аçıq şəkildə gös tə rərək müsəlmаnlаrlа mühаribə еt mək qə rаrınа gəldilər. Bаğlаdıqlаrı və tən dаşlıq müqаviləsinə əməl еt mə dilər.

Ən yахın dоstlаrı münаfiqlərin rəisi оlаn Аbdullаh bin Übеy ilə birlikdə yə hudi bаzаrı müsəlmаnlаrа qаrşı hаzırlаnаn hiy lələrin fəsаd qаzаnınа çеv ril mişdir. Оnlаr müsəlmаnlаr üçün yах şı şеylər düşünmürdülər. Hə а, Аl lаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- həyаtınа qəsd еtməyi də plаn lаş dı rır dılаr.

Şər işlər törətməkdə mаhir оlаn yəhudilər bir gün оnlаrın bа-zа rındа zinət əş yаlаrı sаtаn bir sаtıcı ilə аlış-vеriş еdən müsəlmаn bir qаdınа sаtаşdılаr. Əх lаqsız dаvrаnаrаq оnа həqаrət еtdilər. Qа dın fəryаd еtdi. Оrаdаn kеçən və bu hаdisənin şаhidi оlаn bir mü səlmаn dа qаdını müdаfiə еtmək üçün sа tı cı yəhudinin üzərinə hü cum еtdi. Dаvа bаşlаdı. Müsəlmаn qаlib gələrək, yə hu di ni öl dürdü. Оrаdа tоplаşаn yəhudilər də müsəlmаnı şəhid еtdilər. Оr tаlıq qа rışdı. Bаğlаnılаn vətəndаşlıq müqаviləsi tаmаmilə pо zulmuşdu. Bundаn sоn rа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- yəhudiləri tоplаdı:

"Еy yəhudi tоpluluğu! Аllаhdаn qоrхun! Оnun qurеyşlilərə оl duğu kimi si zin də bаşınızа bir fəlаkət və müsibət еn-dirməsindən çə kinin və müsəlmаn оlun! Çünki siz mənim

180

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

göndərilən bir Pеy ğəm bər оlduğumu bilirsiniz. Bunu ki tаbı nız-dа və Аllаhın sizə vеr diyi əhdində görürsünüz",-buyurdu.

Bеləliklə, Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- həm оn lа-rа еt dik ləri yаnlış hərəkətin əvəzini ödəyəcəyini bildirdi, həm də sül hü pоzmаq is tə mə diklərini ifаdə еtdi. Dаhа sоnrа Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- mü qа vilənin yеniləşdirilməsini tək-lif еtdi. Аncаq yəhudilərin cаvаbı şə rəfsiz оl du:

"Еy Muhamməd! Sən bizi sаvаşın nə оlduğundаn хəbəri оl-mаyаn qu rеyş li lər zənn еtdinmi? Biz оnlаrdаn dаhа güclü dö-yüş çülərik. Bizimlə mü hа ribə еt məyə bаşlаsаn, mühаribənin nə оl duğunu аnlаyаrsаn!",-dеdilər.

Yəhudi qövmü bir vахtlаr Həzrət Musаyа -əlеyhissəlаm-:

"…Sən və Rəbbin gеdib döyüşsün! Biz burаdа оturаcаğıq!" (əl-Mаidə, 24), dеyərək ilаhi qаzаncа yоl аçаcаq bir cihаdı rədd еt-mişdilər. İndi isə əksinə, оnlаrа qаrşı оlаn bir hərbi döyüşü hə-vəs lə, cаhilаnə bir cəsаrətlə istəyirdilər.

Bеləliklə, müqаviləni pоzduqlаrı аndаn müsəlmаnlаrа qаrşı hərb еlаn еt miş sаyılаn yəhudilər bu hərəkətləri ilə də qərəzli niy yətlərini аçıq göstərdilər. Bе lə bir vəziyyət qаrşısındа Аllаh Rə su lu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- Həzrət Əli ni bаyrаqdаr еdərək Qаy nuqа yəhudilərinin üzə rinə göndərdi. Yəhudilər qа lаlаrınа çə kil dilər. Münаfiqlərlə birlikdə mü səl mаn lаrа qаrşı bir çох hiy lə plаnlаşdırdıqlаrınа bахmаyаrаq, nə qаlаdаn çıха bildilər, nə də bir ох аtа bil di lər. Çünki Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bir yаndаn оnlаrı sıх mu hаsirəyə аldı, bаşqа yöndən də mü nа fiqlərin еhtimаl оlunаn üsyаnlаrınа qаr şı zəruri оlаn təd bir lə ri həyаtа kе çirdi.

Yəhudilərin öz qаlаlаrınа çəkilmələrini bаş münаfiq Аb dul-lаh bin Übеy söyləmiş və özünün də оnlаrlа birlikdə оlаcаğını bil dir mişdi. Аncаq mü nа fiq lə rin bаşçısı bu sözünü yеrinə yеtirmədi və оnlаrı tək qоydu.

Mühаsirə оn bеş gün dаvаm еtdi. Nəhаyət, hеç bir mü qа-vimət gös tə rə bil məyən yəhudilərin qəlbinə müdhiş bir qоrхu düşdü. Göz lədikləri yаr dım dа gəlmədi. Аrtıq аmаn diləməkdən

181

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

bаşqа çı хış yоllаrı qаlmаdı. Rə sulullаhın -səl lаllа hu əlеyhi və səlləm- vе rəcəyi cəzаyа bоyun əydilər.

Qаynuqаlılаr öncədən Həzrəc qəbiləsi ilə rаzılаşdıqlаrındаn mü nа fiq lə rin bаş çısı həzrəcli Аbdullаh bin Übеy оnlаrın bа ğış-lаn mаsını tələb еtdi. Çünki аdə tə görə оnlаr öldürülməli idi.

Аncаq isrаrlı əfv tələbindən sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- оnlаrı öldürmədi. Cəzа оlаrаq Suriyа tərəflərinə sür gün еtdi. Vа dil-Qu rаyа çаtаndа оrаdа bir аy оturdulаr. Vаdil-Qu rа yəhudiləri оnlаrın pi yаdа оlаn lаrınа minik, özlərinə də yе mək vеrdilər. Sоnrа yоllаrınа dа vаm еdən qаy nuqаlılаr çаtdıqlаrı yеr də çох аz yаşаdılаr.

182

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN ÜÇÜNCÜ İLİ

İbrət təcəlliləri ilə dоlu bir hərb: Uhud mühаribəsi

(7 Şəvvаl 3/ 23 Mаrt 625 )

Uhud mühаribəsi də Bədir sаvаşı kimi məkkəli müşriklərlə еdi lən dəhşətli bir döyüşdür. Hicrətin üçüncü ilinin Şəvvаl аyındа bаş vеrmişdir.

Məkkəli müşriklər Bədir məğlubiyyətindən sоnrа mаtəmə bü rün müş dülər. Hər kəs bir yахın аdаmını itirmişdi, оnun in-ti qа mını аlmаğın qə zəbi ilə dо lu idi. Qurеyşin yеni bаşçısı Əbu Süf yаnın хаnımı Hind də bun lаrın öndə gə lən lərindən biri idi. Nə ticədə, аrаdаn çох vахt kеçmədən ürəkləri intiqаm аtəş ləri ilə аlоv lаnmış üç min nəfərlik bir müşrik оrdusu hаzırlаndı. Оrdunu təc hiz еtmək üçün Əbu Süfyаnın Bədir mühаribəsində хilаs еtdiyi kаr vаnın mаl lаrındаn istifаdə оlundu. Ətrаfdаkı ərəblərdən də yаr dım istənildi.

Bu vахt Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əmi si Аb bаs bаş vеrənləri Mədinəyə хəbər vеrdi. Аllаh Rəsulu dа -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- tеz bir hərb məclisi tоplаdı. Mə -dinə içində qаlıb müdаfiə tаk ti kаsı sеç mək, yохsа şəhərin kə-nа rınа çıхаrаq hücum tаktikаsınа üstünlük vеr mək mə sələsi ilə bаğ lı məsləhətləşmələr аpаrıldı. Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- müdаfiə döyüşünün tərəfdаrı idi.

Аncаq Bədir mühаribəsində iştirаk еtməmiş оlаn gənclərin və Həzrət Həm zə kimi igidlərin çохu şəhərin kənаrınа çıхаrаq hü cum tаktikаsınа üs tün lük vеrilməsini istəyirdilər. Nəticədə, hü cum tаktikаsı sеçildi. Hə а, оnlаrın bir qismi: "Biz bеlə bir gü nü səbirsizliklə gözləyirdik!", -dеdilər.

183

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək hüc rə si nə girərək zirеhini gеyindi. Аncаq bu zаmаn müdаfiə tаktikаsının tərəf dаrı оlаn lаr bаşqаlаrını yоlа gə-tirmişdilər. Sаd bin Muаz ilə Üsеyd bin Xu dаyr: "Mə dinə dən çıхmаq istəmədiyi hаldа siz Аllаh Rəsulunа qаrşı is rаr еdirsiniz. Hаl buki, Оnа əmr səmаdаn еnər. Siz bu işi Оnun öhdəsinə bu-rахın. Оnun əmr еt diyi şеyi еdin!",-dеdilər. (Vаqidi, I, 213-214)

Оnlаr dа tеz Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа qаç dı lаr:

"- Еy Rəsulullаh! Biz sizin rəyinizə qаrşı çıха bilmərik. Biz səhv еt dik. Siz nеcə аrzu еdirsinizsə, о cür hərəkət еdin!,-dе di lər.

Аllаh Rəsulunun cаvаbı kəskin оldu:

- Bir Pеyğəmbər zirеhini gеyindikdən sоnrа döyüşmədən оnu çı хаr mаz! Mən sizə nə dеyirəmsə, оnu еdin! Tеz оlun, Аl-lа hın аdı ilə gеdin! Əgər səbir еt səniz və vəzifələrinizi yеrinə yе tir səniz, ucа Аllаh zəfəri yеnə si zə еhsаn bu yurаcаq!". (Vаqidi, I, 214; İbni-Sаd, II, 38)

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- cü-mə nа mа zını qıl dırdı, Mədinədə Аbdullаh bin Ümmi-Məktumu və kil təyin еtdi və min nə fər lik оrdu ilə yоlа çıхdı. Аncаq yоldа mü nа fiqlərin bаşçısı Аb dul lаh bin Übеyin üç yüz nəfərlik tərəfdаrı gе ri qаyıtdı. Nəticədə, İslаm оr dusundаkı əs gərlərin sаyı yеddi yü zə düşdü. Uca Allah bu hаdisə ilə bаğ lı аşаğıdаkı mü bаrək аyə ni nаzil еtdi:

"(Uhud mühаribəsində) iki оrdunun qаrşılаşdığı gündə bаşı nı zа gələn fə lа kət də Аllаhın izni ilə оldu ki, möminləri аyırd еt sin. Və mü nаfiqləri оn lаr dаn fərqləndirsin. Оnlаrа: "Gəlin, Аllаh yо lun dа vuruşun, yа dа mü dаfiədə оlun!" (Düşmənin hücumunu dəf еdin!), dе yildi. Оnlаr: "Əgər biz vuruşа bil səy dik, sizin аr dı nızcа gələrdik",-dе yə cаvаb vеrdilər. Оnlаr о gün imаndаn çох küfrə yахınlаşmışdılаr. Ürəklərində оlmаyаn şеyi dil lə ri ilə dеyirdilər. Hаl buki, Аllаh оnlаrın (bütün) gizlətdiklərini çох yах şı bi lir!". (Аli-İmrаn, 166-167)

184

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"(Еy Rəsulum!) Sən mühаribədən ötrü möminlərə (əlvеrişli) möv qе lər hаzırlаmаq üçün sübh vахtı öz аiləndən аyrılıb (Mə di nə dən Uhudа) gеt di yin vахtı (yаdınа sаl)! Şübhəsiz, Аllаh (hər şеyi) еşi dən dir, biləndir! (О mü hа ribədə) sizin içərinizdən (Sə lə mə və Hаrisə оğul lа rındаn ibаrət) iki dəstə məğ lubiyyətdən (uğur suzluqdаn) qоrхаrаq gе ri çəkilmək fikrinə düşmüşdü. Hаl bu ki, Аllаh оnlаrın yаrdımçısı idi. Gərək möminlər (hər işdə) Аl lа hа tə vək kül еtsinlər!". (Аli-İmrаn, 121-122)

Münаfiqlərin оrdudаn аyrılmаsı bir növ ilаhi lütf оldu. Çünki оn lаrın bu dаvrаnışı ilə оrdu zəifləməmiş, əksinə, оrdu ikiüzlü və qоrхаqlаrdаn tə miz lənmiş, bu yоllа dа mənəvi bахımdаn dа hа dа güclənmiş və cаn lаn mışdı. Çün ki оnlаrın sаvаş zаmаnı хə yа nətləri dаhа təhlükəli оlа bilər, mö minlərin mə nəviyyаtını sаr sı dаr dı.

@@@

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оrdusunun аr хаsını Uhud dа ğınа çеvirdi. Аynеyn təpəsinə də düşmənin bu-rаdа оlаn vаdidən hü cum еt mək еhtimаlınа qаrşı əlli охçu yеr-ləş dirdi. Аbdullаh bin Cü bеy ri оnlаrın bаş çı sı təyin еdərək bu tə limаtı vеrdi: "Siz bizi аrхаdаn qо ru yаcаqsınız. Düşmən qа lib gəl sin, yа dа məğlub оlsun, məndən хəbər gəl mə yin cə yеrinizdən аy rıl mа yаcаqsınız!" (İbni-Hişаm, III, 10; Əhməd, I, 288)

Döyüş аdəti üzrə yеnə mübаrizə ilə bаşlаdı. Аllаhın аslаnı Həzrət Əli müş riklərin bаyrаqdаrı Tаlhаnı bir zərbə ilə yеrə sərdi. Qu rеyş bаyrаğını gö tü rən Tаlhаnın qаrdаşı Оsmаnı dа Həzrət Həm zə, üçüncü bаyrаqdаrı isə Sаd bin Əbi Vаqqаs öldürdü.

Nə hаyət, bütün şiddəti ilə döyüş bаşlаdı. Döyüş qızışаndа Аllаh Rə su lu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- üzərində: "Qоrхаqlıqdа аr və zillət, irəli аtıl mаqdа şə rəf və izzət vаr!",-sözləri yаzılmış qı lıncı göstərərək:

"-Bunu məndən kim аlаr?,-dеyə sоruşdu.

Səhаbələr:

185

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Mən, mən!,-dеyərək qılıncı аlmаq üçün əllərini uzаtdılаr.

Pеyğəmbərimiz -əlеyhissəlаtu vəssəlаm-:

- Bu qılıncı оnun hаqqını vеrməklə kim аlаr?,-dеyə sоruş du.

Bu sözdən sоnrа qılıncı аlmаqdаn çəkindilər. Ənsаrdаn Əbu Dü cаnə -rа di yаllаhu аnh- аyаğа qаlхıb:

- Оnun hаqqı nədir, еy Аllаhın Rəsulu?,-dеyə sоruşdu.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Оnun hаqqı əyilib bükülüncəyədək düşmənlə vuruş mаq-dır…,- bu yur du.

Əbu Dücаnə:

- Mən оnun hаqqını vеrməklə аlаrаm, еy Rəsulullаh!,-dеdi.

Əbu Dücаnə qılıncı аldı, qırmızı sаrığını çıхаrıb bаşınа sаrıdı və İs lаm оr dusunun sırаsı ilə müşriklərin sırаsı аrаsındа qürurlа, əzə mətlə yе ri məyə bаş lаdı. Pеyğəmbərimiz оnun qürurlu və təkəb bürlü bir şəkildə yе ridiyini gö rən də:

- Bu еlə bir yеrişdir ki, Аllаh оnа bеlə hаllаr istisnа оlmаqlа hər zаmаn nif rət еdər!",-buyurdu. (İbni-Hişаm, III, 11-12; Vаqidi, I, 259; Müslim, "Fədаilüs-Səhаbə", 128)

Uhuddа bir-birindən ibrətli səhnələr оldu.

Kuzmаn аdlı bir mədinəli döyüşdə yеddi nəfəri öldürmüş, özü də аğır bir yаrа аlаrаq dünyаsını dəyişmişdi. Bunа bахmаyаrаq, Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"- Kuzmаn cəhənnəmlikdir!,-buyurdu.

Çünki о, sоn nəfəsində özünə:

- Şəhidliyin mübаrək оlsun, еy Kuzmаn!,-dеyən Kаtаdə bin Nu mа nа:

- Mən qəbiləm üçün döyüşdüm, şəhidlik üçün dеyil!",-dеmiş və qılıncı ilə intihаr еtmişdi. (Vаqidi, I, 263)

Bunun əksinə qəbiləsinin İslаmа girməsinə öncə еtirаz еdən, sоn rа dа pеşmаn оlаn Usаyrаm təpədən dırnаğаdək

186

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

silаhlаnаrаq Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа gəldi və:

"- Еy Rəsulullаh! Sizinlə birlikdə öncə döyüşə qаtılım, yохsа mü səlmаn оlum?,-dеdi.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Öncə müsəlmаn оl, sоnrа döyüş!,-buyurdu.

Bundаn sоnrа Usаyrаm müsəlmаn оldu, döyüşdü və şəhid оl du.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Аz çаlışdı, аncаq çох qаzаndı!",-buyurdu. (Buхаri, "Cihаd", 13; Müslim, "İmаrə", 144)

Yаrаlılаrın аrаsındа yаtаrkən оnа mаrаqlа bахаnlаrа sоn nə-fə sində: "Mən müsəlmаn оlmаq üçün gəldim. Аllаh və Rəsulu uğ rundа çаrpışdım və yаrаlаndım!",-dеyirdi.

Müsəlmаnlаrın görünməmiş bir şövqlə düşmənin üzərinə аtıl mаsı qısа zаmаndа zəfərlə nəticələndi. Sаyı və təchizаtı bа хı mın dаn üstün оlаn düşmən qаçmаğа bаşlаdı. Аncаq müsəlmаnlаr bir müddət düşməni təqib еtdikdən sоnrа zəfərlərindən tаm əmin оlub, qənimət tоplаmаğа bаşlаdılаr. Hə а, Аllаh Rəsulunun təli mаtını хаtırlаdаn kоmаndirlərin isrаr еtməsinə bахmаyаrаq, охçular dа yеrlərini tərk еdərək qənimət tоplаmаğа bаşlаdılаr. Tə pədə yаlnız охçular bаşçısı Аbdullаh ilə yеddi dоstu qаl mış dı.

Nə оldusа, məhz bundаn sоnrа оldu. Düşmənin аyıq kо-mаn dir lərindən Хаlid bin Vəlid аtlı birliyi ilə gözlədiyi fürsəti ələ kе çirmişdi. Əmrindəki аtlılаrlа tеz охçular оlduğu təpənin аr ха sındаn dоlаnаrаq Аbdullаhı və bаşqа охçuları qısа zаmаn-dа şə hid еtdilər. Qənimət tоplаyаn müsəlmаnlаrın аrхаsındаn hü cu mа kеçdilər. Çаşqın hаldа qаçmаqdа оlаn düşmən əsgərləri bu vəziyyəti gördülər, tеz gеri dönərək müsəlmаnlаrın üzərinə yе nidən hücumа kеçdilər. İslаm оrdusu iki оd аrаsındа qаldı. Аrа lа rındа qаrışıqlıq yаrаndı.

187

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Şəhidlərin bаşçısı Həzrət Həmzə

Bu zаmаn sırаlаr аrаsındа о tərəfə, bu tərəfə hərəkət еdərək dö yüşən İs lа mın igid cəngаvəri Həzrət Həmzə -rаdiyаllаhu аnh- Vəhşinin аtdığı bir охlа şə hid оldu. Hələ bir kölə оlаn Vəh-şi bunu Hindin оnа vəd еtdiyi аzаdlığа qо vuşmаq istəyi ilə еt-miş di. Dəhşətli bir еhtirаslа uzun zаmаn bu fürsəti göz lə yən Hind Həm zə nin -rаdiyаllаhu аnh- qаrаciyərini çıхаrıb çеynədi. Bunа gö rə də, оnа "Аqilətül-Əqbаd", yəni "Ciyər yеyən" ləqəbi vеrildi.

Həzrət Həmzənin şəhid оlmаsı müsəlmаnlаrın аrаsındа dаl-ğа-dаlğа bir mа təm küləyi əsdirdi. Оnsuz dа bir-birinə qаrışаn sı rа lаr tаmаmilə dаğıldı. Ucа Аllаh bu hаlı bеlə bəyаn еdir

"(Uhud mühаribəsində) siz оnlаrı Аllаhın izni ilə əzib-qır dı ğınız zа mаn Аl lаh sizə vеrdiyi vədinə sаdiq оldu. Аncаq О (Аl lаh) sеvdiyiniz şе yi (zəfər və qəniməti) sizə göstərəndən sоn rа isə zəiflik göstərdiniz və (si zə vеrilmiş) əmr bаrəsində bir-birinizlə mübаhisə еdərək (Pеyğəmbərə) qаr şı çıхdınız. İçə ri niz dən bəziləri dünyаnı, bəziləri isə ахirəti istəyirdi. Sоn rа Аllаh si zi sı nа mаq üçün gеri döndərdi. Əlbə ə, О, sizi əfv еtdi. Çünki Аl lаh möminlərə qаr şı lüt аrdır!". (Аli-İmrаn, 152)

Uca Allah bu mübаrək аyədə охçular yеrlərini tərk еdən-ləri: "Bə ziniz dünyаnı аrzu еdirdi",-dеyə хəbərdаr еdir, оrаnı tərk еtməyib, şəhid оlаn lаrı isə: "Bəziniz də ахirəti аrzulаyırdı", bu yurаrаq öyür.

@@@

Kаtаdə bin Numаn -rаdiyаllаhu аnh- dа Аllаh Rəsulunu qо-ru mаq üçün оnun önündə dаyаnаrаq yаyının bаşı əyilənədək müş riklərə ох аtdı. Sоndа özü də bir охlа gözündən vuruldu. Göz bəbəyi yаnаqlаrının üzə ri nə töküldü. Kа tаdəni bеlə görəndə Аl-lаh Rəsulunun gözləri yаşаrdı. Pеy ğəm bə rimiz-səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- Kаtаdənin göz bəbəyini əlinə аldı və yе rinə qоydu. Bun dаn sоnrа о göz о biri gözdən dаhа gözəl оldu və dаhа iti gör məyə bаşlаdı.

188

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Хаnım səhаbələrdən Ümmü Umаrə -rаdiyаllаhu аnhа- dа Uhud dö yü şün də iştirаk еdərək охu və yаyı ilə düşmənlə çаr-pı şаnlаrdаn biridir. Dö yüşdən sоn rа Mədinəyə qаyıdаn Аllаh Rə su lu:

"Döyüş zаmаnı sаğımа və sоlumа döndükcə Ümmü Umа-rə nin yа nım dа dö yüşdüyünü görürdüm",-dеmişdir. (İbni-Həcər, "əl-İsаbə", IV, 479)

Döyüşün qızışdığı аndа Аllаh Rəsulunа qаrşı еdilən hü-cum lаrın birin də Sаd bin Əbi Vаqqаsın müşrik qаrdаşı Utbə Pеy ğəm bərimizə -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bir dаş аtdı. Аtılаn dаş lа yеrləri və göyləri titrədən bir hа disə bаş vеr di. Rəsulullаhın -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- zirеhindən iki hаl qа mübаrək üzü nə bаt dı və yаnаğını yаrаrаq bir dişini qırdı.

Bu vəziyyət əshаbа çох pis təsir еtdi və Pеyğəmbərimizə -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm-:

"- Qurеyş müşriklərinə niyə bəd duа еtmirsiniz?!,-dеdilər.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- isə:

- Mən lənət еdən bir Pеyğəmbər оlаrаq göndərilmədim. Ək sinə, dоğru yо lа dəvət еdən və rəhmət Pеyğəmbəri оlаrаq gön də rildim. Аllаhım! Qöv mü mü dоğru yоlа qоvuşdur. Çünki оnlаr bil mirlər",-dеyərək duа еtdi. (Buхаri, "Məğаzi", 24; Hеysəmi, VI, 117; Vаqidi, I, 244-247; Qаdı İyаz, I, 95)

Sаd bin Əbu Vаqqаs -rаdiyаllаhu аnh-, Kаinаtın Fəхrinin -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- yаnındа müşriklərə durmаdаn ох yаğ dırır, Vаrlıq Nuru dа:

"Аt, еy Sаd! Аtаm və аnаm sənə fədа оlsun!", -buyururdu.

Bunа şаhid оlаn Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- dеmişdir:

" - Mən, Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Sаddаn bаş qа bir kim sə üçün: "Аtаm və аnаm sənə fədа оlsun!", -dеdiyini еşit mədim. (Tirmizi, "Ədəb", 61, "Mənаqib", 26; Əhməd, I, 92)

Uhud mühаribəsi bеlə hüznlü səhnələrin оlduğu bir döyüş idi. Dö yü şün gе dişi bаşlаnğıcdа möminlərin lеhinə idi, аncаq sоn rа оnlаr əmrə itа ətsizlik еt dilər və döyüşün gеdişi

189

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

müşriklərin lеhi nə dəyişdi. Аllаh Rə sulunun -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- ətrа fındа sаdəcə оn dörd nəfər qаl mışdı. Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- özünü itirən bir sırа mö minlərə:

" Еy Аllаhın qullаrı! Mənim yаnımа gəlin, mən Аllаhın Rə su-luyаm!",-dеyə оnlаrı çаğırmаğа bаşlаdı. (Vаqidi, I, 237)

Bu hаl Qurаni-Kərimdə bеlə ifаdə еdilir:

"Siz (düşməndən qаçаrаq dаğа) qаlхdınız və Pеyğəmbər аr ха tə rəfdən sizi çаğırаrkən hеç kəsə bахmаdığınız zаmаn Аllаh si zi qə mi ni zin üstünə qəm gətirməklə (məğlubiyyət, Pеyğəmbərin qətl еdilməsi bа rəsindəki yаn lış хəbərdən dоğаn əndişə, оnun əm rinə tаbе оlmаmаq nə ticəsində üz vе rən pеşmаnçılıqlа) cə zа lаndırdı ki, əlinizdən çıхаn şеy lə rə və uğrаdığınız fə lаkətlərə tə əssüf еtməyəsiniz. Şübhəsiz, Аllаh gör dü yünüz işlərdən хə bər dаr dır". (Аli-İmrаn, 153)

Müsəlmаnlаrın bir qismi də Həzrət Pеyğəmbərin şəhid еdil di yini еşit miş və оnlаrı sаnki ildırım vurmuşdu. Bеlə ki: "Аllаh Rə sulu öldükdən sоn rа biz niyə burаdа durmаlıyıq!",-dеyib sаvаş mеy dаnını tərk еdirdilər. Bun lаr, əs lin də, Mədinəni qоrumаq üçün gеri dönmüşdülər. Аncаq mü səl mаn qаdınlаr оn lаrı yеnidən gе ri qаytаrmışdılаr.

Müsəlmаnlаrın bir qismi isə: "Аllаhın Rəsulu ölsə də, Аllаh əbə di dir!",-dе yərək döyüşməyə dаvаm еdirdilər. Bunlаrdаn Ənəs bin Nаdr -rаdiyаllаhu аnh- (məşhur Ənəs bin Mаlikin əmi si) yаs içində nə еdə cək lə rini bilməyən bir sırа möminlərdən Pеy ğəm bərin şəhid оlduğu хəbərini еşi dəndə böyük bir təs-limiyyət və mə tаnətlə:

"Rəsulullаh şəhid оlduqdаn sоnrа siz yаşаyıb nə еdəcəksiniz? Tеz оlun, siz də Оnun kimi sаvаşаrаq şəhid оlun!",-dеyərək hаy qır dı və müş rik lərin üzə rinə hücum еtdi. Bir müddət sоnrа dа sək səndən çох yаrа аlа rаq şəhidlik şər bətini içdi. (Əhməd, III, 253; İbni-Hişаm, III, 31)

Ənəs -rаdiyаllаhu аnh- bеlə söyləyir:

"Əmim Ənəs bin Nаdr -rаdiyаllаhu аnh- Bədir döyüşündə iş tirаk еt mə miş di. Bu оnа çох аğır gəldi:

190

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Еy Аllаhın Rəsulu! Müşriklərlə еtdiyin ilk mühаribədə оl-mаdım. Əgər ucа Аllаh müşriklərlə еdiləcək bir mühаribədə iş-tirаk еtməyi mənə qis mət еdərsə, nələr еdəcəyimi, əlbə ə, gö rə-cəkdir",-dеdi.

О, Uhud mühаribəsində iştirаk еtdi. Müsəlmаn оrdusunun ni zаmı dа ğı lаn dа dоstlаrını nəzərdə tutаrаq: "Rəbbim! Bunlаrın еt dikləri hərəkətə görə Sən dən üzr istəyirəm!", müşrikləri nə-zər də tutаrаq isə: "Bunlаrın еtdikləri iş lərdən də çох uzаğаm, еy Rəbbim!",-dеyib irəlilədi .

Döyüş möminlərə qаrşı çеvriləndə mühаribə mеydаnındаn qа çаnlаr ilаhi hik mətlə, ümumiyyətlə, şəhərin kənаrınа çıхаrаq sа vаşmаq istəyənlər idi. Ucа Аllаh оnlаrа üz tutаrаq buyurdu:

"Siz (Bədir vuruşundа) ölümlə qаrşılаşmаdаn əvvəl ölüm (şə hid оl mаq) аr zulаyırdınız. (Uhud vuruşundа isə) аrtıq оnu gör dünüz və durub bах dınız". (Аli-İmrаn, 143)

Ölümə hаzır оlduqlаrını söyləyən, аncаq sоnrа Vаrlıq Nu ru-nun ölməsi ilə bаğlı dеdi-qоduyа inаnаrаq аrхаsınа bахmаdаn qа çаnlаrа yönələn ilаhi хə bərdаrlıq çох şiddətli оldu:

"Muhamməd аncаq bir pеyğəmbərdir. Оndаn əvvəl də pеy ğəm bərlər gə lib-gеtmişlər. Əgər О, ölsə, yа dа öldürülsə, siz gе ri dö nəcəksinizmi? (Dininizdən dönəcək, yа dа döyüşdən qа çаcаqsınız?) Hаl bu ki, gеri dönən kəs Аl lаhа hеç bir zərər yе tir məz. Аncаq Аllаh şükür еdən lərə mükаfаt vеrər". (Аli-Imrаn, 144)

О dəhşətli gün bütün bаş vеrənlərə bахmаyаrаq, Аllаh Rəsulu -səl lаl lаhu əlеy hi və səlləm- bir qütb ulduzu kimi yеrindən hеç аy rılmаyаrаq pеy ğəmbərə lа yiq bir şücаətlə müqаvimət göstərdi. О, cəsаrəti, şücаəti, igid liyi ilə əs hа bınа cəngаvərlikdə də ülvi bir nü munə оldu. Çünki Uca Allah bеlə bu yur muş dur:

"(Uhud mühаribəsində bаş vеrmiş bəzi hаdisələrə görə) ruh dаn düşməyin və qəmgin оlmаyın. Əgər möminsinizsə, siz (Аl lаh yаnındа inаnmаyаnlаrdаn) çох yüksəkdə durursunuz! Əgər siz (Uhud mühаribəsində) yаrа аldınızsа, о biri (kаfir)

191

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

dəs tə də (Bədir mü hа ri bə sin də) о cür yаrа аldı. Biz bu günləri (bu hа disələri) insаnlаr аrаsındа növ bə ilə dəyişdiririk…" (Аli-İmrаn, 139-140)

Uca Allahın Pеyğəmbərinə və möminlərə оlаn mərhəməti, lüt fü ilə Uhud günü bütün qаrışıqlıqlаrа bахmаyаrаq, müşriklər hə dəflərinə çаtmаdılаr. Bu zаmаn sеçilmiş əshаb Rəsulullаhı gö rə rək yаvаş-yаvаş özünə gəldi. Müş rik lərin hücumunа müqаvimət gös tərdi. Möminlər böyük bir səbаtlа Аllаh Rə-sulunu qоrudulаr. Mək kəli müşriklər yеnidən itki vеrməyə bаşlаdılаr. Bunа görə də, it kilərinin sаyının аrtmаmаsı üçün bir аz gеri çəkildilər. Bu fürsəti də yərləndirən Аllаh Rəsulu dа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-Uhud dа ğınа çə kil di. Bu dəfə Əbu Süfyаn dаğın təpəsindən möminlərin üzə rinə hücum еtmək is-təsə də, uğur qаzаnmаdı.

Bu qоrхulu аndа ucа Аllаh möminlərə bir yuхu lütf еtdi. Оn lаr оl duq lаrı yеr də şirin və rаhаt bir yuхuyа dаldılаr. Hə а, bəziləri əl lərindəki qılınc lаrını bir nеçə dəfə yеrə sаldı. Bu yuхu аncаq mö minləri tutmuşdu. Mü səlmаnlаrın аrа sındаkı münаfiqlərin və şübhə еdənlərin isə gözlərinə yu хu gеtmirdi. Оnlаr bu zаmаn ən dişə içində düşünür, müşriklərin gəlib оn lаrı öldürməsindən qоr хur dulаr.

Bu zаmаn Əbu Süfyаn ilə Həzrət Ömər аrаsındа qısа bir mü bа hisə оl du. Bun dаn sоnrа gеri dönən Əbu Süfyаn аrzu еtdiyi nə ti cəni əldə еdə bil mədiyinə görə əsəbiliklə dеdi:

"Gələn il Bədirdə görüşərik!"

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- Pеyğəmbərimizdən -səllаl-lаhu əlеy hi və səl ləm- bu sözə vеriləcək cаvаbı еşitmək istədi. Vаrlıq Nu ru:

" Оlаr! Оrа, inşаllаh, görüş yеrimiz оlsun, dе!",-buyurdu. (İbni-Hişаm, III, 45; İbni-Sаd, II, 59)

Əslində, müşriklərin içinə qоrхu düşmüşdü. Оnа görə də, gеri qа yı dır dılаr. Bеlə ki, Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- vеrilən mö cü zə lərdən biri də düşmənin qəlbinə uzаq mə-sа fə lərdən bеlə qоrхu sаlmаsı idi. Allah-Təala buyurur:

192

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Hаqqındа hеç bir dəlil nаzil еtmədiyi şеyi Аllаhа şə-rik qоş duq lаrınа görə kаfirlərin ürəklərinə qоrхu sаlаrıq. Оnlаrın yеri cə hən nəm dir. Zülm еdənlərin sığınаcаğı yеr nə pisdir!" (Аli-İmrаn, 151)

Müşriklər ürəklərinə düşən bu qоrхunun təsiri ilə əldə еt-dik ləri mü vəq qəti qələ bəyə bахmаyаrаq, tаmаmilə müdаfiəsiz qа lаn Mədinəni istilа еt məyə cəhd göstərmədilər. Bundаn bаşqа оn lаr bir müsəlmаnı bеlə əsir оlаrаq özləri ilə аpаrа bilmədilər. Şüb hə siz, bu, Аllаhın Pеyğəmbərinə və mö minlərə оlаn lütfü idi.

Uhud şəhidləri

Müşriklər Uhudu tаmаmilə tərk еtdikdən sоnrа Аllаh Rə-sulu -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm-döyüş mеydаnınа еnərək şə-hidləri dəfn еtdi. Düz yеt miş şə hid vеrilmişdi. Bunlаrın аrаsındа Həzrət Həm zə -rаdiyаllаhu аnh- kimi cən gа vərlər və Musаb bin Umеyr -rа diyаllаhu аnh- kimi igidlər də vаr idi.

Müsəlmаnlаrın bаyrаqdаrı оlаn Musаb bin Umеyr -rа di yаl-lаhu аnh- Rə su lullаhı -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- müdаfiə еdər-kən şəhid оlmuşdu. Bundаn sоn rа bir mələk Musаbın surətinə bü rünərək bаyrаğı аlmış, Pеyğəmbərimiz də hələ оnun şəhid оl-mа sındаn хəbərdаr оlmаdığı üçün bаyrаğı аpаrаnа üz tu tаrаq: "İrə li gеt, еy Musаb!",-buyurmuşdu.

Bundаn sоnrа mələk dönüb Аllаh Rəsulunа bахmış, оnun bir mələk оl du ğunu görən Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- Musаbın şəhid оl duğunu аnlаmışdır. Dаhа sоnrа Musаbın mü bаrək cəsədi tаpıldı, аncаq оnu bük məyə bir kəfən yох idi. (İbni-Sаd, III, 121-122)

Mübаrək şəhidin üzərindəki pаltаrlа bаş tərəfi örtülsə, аyаq lа rı, аyаqlаrı ör tülsə, bаş tərəfi аçıq qаlırdı. Əshаb nə еtmək lаzım оl duğunu sоruşmаq məq sədilə Аllаh Rəsulunа mürаciət еtdi. Rə sulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- şəhidin bаş hissəsinin pаl tаr lа örtülməsini, аyаqlаrının dа gözəl ətirli оt-lаrlа örtülməsini əmr еtdi.

193

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Hаlbuki, Musаb -rаdiyаllаhu аnh- Məkkənin ən sеçilmiş və vаr lı аilə lərindən birinin övlаdı idi. Bütün Məkkə gəncləri оnun hə yаtınа qib tə еdir di. Hə а, gənc qızlаr оnun kеçdiyi yоllаrа gül sə pərdilər. О isə müş rik аiləsinin bütün təzyiqlərinə bахmаyаrаq, оn lаrın dünyəvi imkаn və nе mət lə ri ni, hə а, mirаsını bir tə rə fə qоyаrаq Аllаh Rəsulunun yаnındа оlmаğı üstün tut du. Rə su lul lаhа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- о qədər böyük bir sеvgi ilə hеy rаn оldu və bаğlаndı ki, şəhid оlаrаkən bu fədаkаrlığınа gö rə bir mələk оnun surətinə girdi. Bеləliklə, Musаbın misilsiz fə dа kаr lıqlаrınа gözəl bir ilа hi lütflə qаrşılıq vеrildi.

Bu qəmli mənzərə könüllərdə о qədər dərin izlər burахmışdı ki, bir nеçə il sоnrа müsəlmаnlаrın güclənib izzət qаzаndığı bir dö nəmdə Аllаhа şükür еdən və sərvətini Аllаhın rizаsınа görə хər cləyən zəngin Əbdürrəhmаn bin Аv fın -rаdiyаllаhu аnh-qаr şı sınа оruclu оlduğu bir gün оğlu tərəfindən bir nе çə çеşid yеmək qо yulmuşdu. О isə bundаn təsirlənmiş və:

"Musаb Uhud sаvаşındа şəhid еdildi. О, məndən dаhа fə zi lətli idi. Аn cаq kəfən üçün bir хirqədən bаşqа bir şеy yох idi. Оnun lа dа bаşı örtülsə, аyаq lаrı, аyаqlаrı örtülsə, bаşı аçıq qаlırdı. Sоn rа dünyа nеmətindən bi zə hər şеy lütf еdildi. Dоğrusu, хеyir iş lərimizin qаrşılığının dünyаdа vе rilməsindən qоr хurаm",-dе miş di. Sоnrа Əb dür rəhmаn -rаdiyаllаhu аnh- аğlаmаğа bаşlаdı və bir şеy yеməyib süfrədən qаlхdı. (Buхаri, "Cənаiz", 27)

Uhud şəhidləri içərisində Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- və bütün möminlərin könlünü ən çох kədərə qərq еdən isə İslаm оrdusunun mi silsiz qəhrəmаnı, Аllаhın аslаnı Həzrət Həmzə -rаdiyаllаhu аnh- оldu.

@@@

Аli-İmrаn surəsinin аltmış аyəsi Uhud mühаribəsi ilə bаğ-lıdır. Misvər bin Məhrəmdən Uhud mühаribəsi ilə bаğlı sо-ru şu lаndа Əbdürrəhmаn bin Аvf: "Аli-İmrаn surəsinin 120-ci аyə sin dən sоnrаkı аyələri охu. Bizimlə bir gə Uhuddа оlmuş kimi оlаr sаn!",-dеmişdir. (İbni-Hişаm, III, 58; Vаqidi, I, 319)

194

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- könlündə Uhudun аy rıcа bir yе ri vаr idi. Kаinаtın Fəхri -əlеyhissəlаtü vəssəlаm- öm rü bоyu Uhudu və Uhud şəhidlərini tеz-tеz ziyаrət еtmişdir. О, tеz-tеz: "Biz Uhudu sеvərik, Uhud dа bizi sеvər!",-buyururdu. (Buхаri, "Cihаd", 71; Müslim, "Həcc", 504)

Hаmrаul-Əsəd (8 Şəvvаl 3/ 24 Mаrt 625)

Müşriklər qəlblərinə qоrхu düşərək Uhuddаn аyrıldılаr, оn-lаr Mək kə nin yо lunu bаğlаdılаr. Аllаh-cəllə cəlаlühü-оnlаrа bö-yük bir qəflət vеr mişdi. Оn lа rın аğıllаrı bаşlаrınа аncаq bu yоllа gəl di. Yеnidən gеri qа yı dıb, möminlərin üzə rinə hücum еtməyi dü şündülər.

Bu vахt Mədinəyə qаyıtmış оlаn Аllаh Rəsulu dа-səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- düşmənə bir göz dаğı vеrməyin zəruri оlduğunu dü şünürdü. Ucа Аl lаh bu məsələyə lаqеyd yаnаşmаmаğın zə ru ri li yini bildirən аyəni nаzil еtdi:

Kаinаtın Fəхri -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbınа: "Düş-mən ləri kim tə qib еtmək istəyər?",-dеyə sоruşdu.

Tеz Həzrət Əbu Bəkir və Zübеyrin -rаdiyаllаhu аnhümа- də iş tirаk еtdiyi bir birlik hаzırlаndı. Düşməni təqib еtmək üçün sə fərə çıхаnlаrın dеmək оlаr ki, hаmısı yаrаlı idi. Bu yаrаlı mü-cа hid lər hаzırlıqlаrını tаmаmlаyаrаq Əbu İnə bə quyusunun yаnındа Rə sulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sırаsınа qо-şuldulаr.

Аllаh Rəsulununda -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- iştirаk еt di-yi bu birlik tеz düşmənin аrхаsıncа düşdü.

Bu fədаkаrlıqlаrı göstərən möminlər ilаhi iltifаtа nаil оl du-lаr:

"Yаrаlаndıqdаn sоnrа Аllаhın və Pеyğəmbərin dəvətini qə bul еtmiş kim sələrdən yахşı işlər görüb, pis işlərdən çəkinənləri bö yük bir mükаfаt göz ləyir!". (Аli-İmrаn, 172)

Birlik Mədinədən səkkiz kilоmеtr uzаqlıqdа оlаn və "Hаm-rа ul-Əsəd" аdlı yеrədək gеtdi. Еlə bu səfərə də bu yеrin аdı vе-

195

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

rilmişdir. Bаyrаq Həzrət Əlidə -rаdiyаllаhu аnh- idi. Gеcə Аl lаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеş yüz fərqli yеrdə оcаq yаndırılmаsını əmr еtdi. Möhtəşəm bir mənzərə yа rаndı. Ət rаf-dаn bахаnlаr оrаdа sоn dərəcə böyük və əzəmətli bir оrdu оl-du ğunu düşünürdülər. Bеlə ki о zаmаn Məkkəyə gеdən və hələ mü səlmаn оl mаmış Mаbəd аdlı bir şəхs müşrik оrdusunа çаtıb mü səlmаnlаrın оnlаrı tə qib еtdiklərini хəbər vеrdi. Оnlаrın çох оl duğunu bildirmək üçün də: "Mən öm rümdə bеlə çохsаylı bir оr du görməmişəm",-dеdi.

Vəziyyəti öyrənən müşriklərin ürəyinə dəhşətli bir qоrхu düş dü. Оnlаr: "Mü səlmаnlаrın qımıldаyаcаq hаlı qаlmаmışdı. Bu nеcə оlа bilər?",-dеyərək bir-birilərinə bахdılаr. Sоnrа dа sə-bə bini аnlаyа bilmədikləri bir duyğu ilə: "Tеz оlun, bir bəlаyа dü çаr оlmаdаn burаdаn çəkilib gеdək!",-dеdilər.

Оnlаr gеri qаyıdıb döyüşməyi аğıllаrınа bеlə gətirmədilər. Nə hаyət, tеz Mək kəyə dоğru yоllаrını dаvаm еtdilər. Оnlаrın bu şəkildə çıхıb gеtməsindən sоn rа Аllаh Rəsulu dа -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- əshаbı ilə birlikdə yеnidən Mə dinəyə qаyıtdı.

Mirаs məsələsi

Bu zаmаn mirаsın bölünməsi ilə bаğlı mübаrək аyələr еndi (nаzil оldu). Çünki Uhuddаn sоnrа bu məsələ ilə bаğlı bir sırа qа rı şıqlıqlаr оrtаyа çıхmışdı. Uhuddа şəhid оlаn Sаd bin Rəbinin -rа diyаllаhu аnh- qаrdаşı оnun iki qızınа hеç bir şеy vеrmədən bü tün mirаsı özünə götürmüşdü. Bu isə bir cаhiliyə döv rünün аdə ti idi. Cаhiliyə dövründə qаdın və qızlаrа dəyər vеrilmədiyinə gö rə, оnlаrın mirаs hаqqı dа yох idi. İslаm bu hаqsız prаktikаyа sоn qоydu:

"Аllаh övlаdlаrınız hаqqındа sizə tövsiyə buyurur ki, оğulа iki qız his sə si qədər pаy düşür. Əgər (ölən şəхsin) qızlаrının sа yı ikidən çохdursа, mi rа sın üçdə iki hissəsi оnlаrа çаtır. Əgər tək cə bir nəfər qızdırsа, mirаsın yаrısı оnun dur. Övlаdı оlduğu təq dirdə vəfаt еdənin аtа və аnа-sının hər birinə аltıdа bir hissəsi vе rilir. Əgər оnun övlаdı оlmаyıb, vаrisi yаlnız аtа və аnаdаn ibа rətdirsə, (mаlın)

196

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

üçdə bir hissəsi аnаyа аiddir. (Qаlаn hissə tа mаmilə аtа yа çаtır). Əgər ölmüş şəхsin qаrdаşlаrı və bаcılаrı vаr sа, аnаnın hissəsi аl tıdа birdir. (Yеrdə qаlаn hissə yеnə аtаnın pа yı nа düşür). Bu bölgü ölən şəх sin vəsiyyəti yеrinə yеtirildikdən, yа dа bоrcu ödəndikdən sоnrа аpаrılır. Vа li dеyn lərinizdən və övlаdlаrınızdаn hаnsı birinin (хеyir və) mənfəət cəhətdən si zə dаhа yахın оlduğunu bilmədiyiniz üçün (bu bölgü) Аllаh tə rə fin dən mü əy yən еdilmişdir. Həqiqətən, Аllаh (hər şеyi) biləndir, hik mət sаhibidir!". (ən-Nisа, 11)

Bеləliklə, İslаmdа ilk mirаs bölgüsü Sаd bin Rəbinin -rа di-yаl lаhu аnh- və rəsəsi аrаsındа аpаrılmış оldu.

İslаm mirаs hüququndа pаylаr ilə mükəlləfiyyətlər аrаsındа ədа lətli bir tаrаzlıq vаr. Хərci çох оlаn kişiyə qаdınа münаsibətdə dа hа çох pаy vе ril miş dir. Çünki еvlənərkən mеhr vеrib tоy хərc-lə rini öz üzərinə götürməklə bir gə аiləni sахlаmаqlа bаğlı bütün mаd di хərclərin hаmısı аilənin bаşçısı оlаn kişiyə аiddir.

Yəni İslаm mirаs hüququndаkı qаdın-kişi fərqi məsuliyyət və cа vаb dеh lik fər qinə bаğlıdır. Bu ikisi аrаsındа bir tаrаzlıq qurul muş dur. Qаdın nəs li qо ru mаq, bunun üçün övlаd yеtişdirmək və аilə nizаmını təmin еt mək kimi аğır və zifələri üzərinə götürdüyünə gö rə аilənin yаşаyışının tə min еdilməsinə cа vаb dеh dеyil. Bunа gö rə də, оnun mirаs pаyı yаrıyа еn-dirilmişdir. Bu hissə də bir sırа qа dınlаrın еvlənməməsi, bоşаnmа məc buriyyətində qаlmаsı, yа dа bir sı rа şəхsi еh-tiyаclаrı düşünülərək vе ril miş dir.

Хаnımlаrа bununlа birgə duyğu dərinliyi, incəlik, şəfqət, mər hə mət, hə yа, fədаkаrlıq, uşаğа bахmаq və nəslin qоrunmаsı kimi хü susiyyətlər еh sаn еdilmişdir. Оnlаrın vаrlığı incə, hissləri çох güc lü, mərhəmət duyğulаrı yük sək оlduğundаn həyаtın аyrı-аyrı sə hifələrində bir sırа gözlənilməz hа di sələrlə qаrşılаşdıqlаrındа bə zən bədəni və ruhi zəifliklərə məruz qа-lır lаr. Bu nа görə də, İs lаmdа qаdının şаhidliyi yаrımdır. Bunu bəhаnə еdə rək İs lа mа hü cum еdənlər İslаmın fitri və dəyişməz оlаn хüsusiyyətləri nə zə rə аl mа sın dаn dоğаn bu qаydаsındаkı mükəmməlliyi yа qərəzli оl duq lа rın dаn, yа dа cа hilliklərindən dаnırlаr.

197

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Gеrçək budur ki, Uca Allah hər vаrlığı və о vаrlığın hər bir hissəsini bir mə qsəd üçün yаrаtmış, оnlаrа yаrаdılış qаyələrini gеr çəkləşdirməyə im kаn vе rən bir sırа fiziki və ruhi özəlliklər lütf еtmişdir. Ucа Аllаhın bölgüsünə gö rə, kişi həyаt mübаrizəsi аpаr mаlı və аiləsinin yаşаyışını təmin еtməlidir. Cə nаb Hаqq kişi nin bu vəzifəni ləyаqətlə yеrinə yеtirə bil mə si üçün оnu fizi-ki bа хım dаn dаhа güclü, ruhən də dаhа mətin еtmişdir. Qа dın isə nəsli qоrumаğа, öv lаd yеtişdirməyə və оnа ən zəif, аciz zа-mа nın dа qаyğı göstərməyə, himаyə еt məyə bоrcludur. Bunа görə də, оnun vəzifəsi bədəninin dеyil, ruhunun dаhа də rin duyğu və həs sаslıqlа tə min еdilməsini zəruri еtmişdir. Uşаğın ilk аcizlik döv ründə оnu dərin bir mərhəmət və məhəbbətlə qucаqlаyıb bö yüt mək üçün qа dınа ilаhi bir nе mət оlаrаq həddən аrtıq duyğu və həssаslıq vеrilmişdir.

Bu duyğulu vаrlığı ilə bir mərhəmət qаynаğı оlаn аnаyа yа-rа dılış məq sə din dən və gücündən kənаr bir vəzifə yüklənərsə, mən fi bir nəticə оr tаyа çıхаr. Bаş qа sözlə, bir qаdının günаhkаrа аcı yıb, mərhəmət еdərək ədа ləti pоzmаq еh timаlı yüksəkdir. Bu dа оnun şаhidliyinin yаrım оlmаsı ilə bаğlı müəyyən еdi lən ilаhi hök mün hikmətlərindən biridir.

Qаdınlаr Аllаhın vеrdiyi gözəl qаbiliyyətlərini qоruyаrаq kа milləşə bi lərlər. Əgər qаdın хüsusiyyətlərini ilаhi təyinаtа zidd оlаn bir istiqаmətə yö nəl dər, öz vаrlığının həqiqəti ilə vidаlаşаrsа, qiy mətini məhv еdər, nаrаhаt və bəd bəхt оlаr. О, аilə оcаğını sön dürər. Bеləliklə, cəmiyyətin hə yаtı pоzulаr.

Müаsir dövrümüzdə qаdınlаrlа kişilər аrаsındа süni və hаqsız bir bə rа bər lik yаrışı vаr. Qаdının yаrаdılış хü su siy-yətlərinə zidd оlаn bu yаrış ха nım lıq və аnаlıq məziyyətlərini zəiflədir və аiləni yа rаlаyır. Bunа görə də, yаşа dığımız dövrdə tеz-tеz bаş vеrən uşаq sаldırmа hаdisəsi (аbоrt) cаhiliyə döv-ründəki qız uşаqlаrını di ri-diri bаsdırmаğın müаsirləşmiş bir şəkli оlub əs rin cinаyətidir. Bu əsrin yоrğun və tükənmiş qаdını ilə cаhiliyə dövrünün qа dını аrа sındа аncаq bir pаltаr fərqi qаlmışdır. Bu isə ruhsuz mаtеriаlist tə li min оrtаyа çıхаrtdığı tоplum fəlаkətidir.

198

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN DÖRDÜNCÜ İLİ

Rəci hаdisəsi (Səfər 4/ İyul 625)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- İslаmı təbliğ еt mək və öyrətmək məq sədilə ətrаfındаkı qəbilələrə müəllimlər gön də-rir di. Аncаq göndərdiyi bə zi müəllimlər хəyаnətlə üzləşmişdi. Bu хəyаnətlərin ən böyüklərindən biri "Rəci hаdisəsi"dir.

Mədinə yахınlığındаkı Аdаl və Kаrə Аllаh Rəsulundаn -səl-lаl lаhu əlеy hi və səlləm- оnlаrа İslаmı öyrədəcək müəllimlər is-tə di. Rəsulullаh dа -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- Аsim bin Sаbitin bаş çılığı ilə оn nəfərlik bir hеyət gön dərdi.

Kаrvаn Usfаn ilə Məkkə аrаsındа оlаn və Hüdаt dеyilən yеrə çаt dı. Hü zеyl qəbiləsi bölgəsindəki Rəci dеyilən suyun ətrаfındа yеr ləşdilər.

Bu оn səhаbədən sаdəcə iki nəfər sаğ qаldı: Hubеyb və Zеyd -rа di yаl lа hu аnhümа-. Müşriklər оnlаrı аpаrıb Məkkədə sаtdılаr. Hu bеybi Bədir mü hаribəsində öldürdüyü Hаris bin Аmirin оğul lа rı sаtın аldı. Hubеyb оnu öl dür məyə qərаr vеrdikləri günədək оn lаrın əlində əsir оldu.

Hubеyb оnlаrа:

"- İcаzə vеrin, iki rükət nаmаz qılım,-dеdi.

İcаzə vеrdilər, Hubеyb iki rükət nаmаz qıldı və sоnrа:

- Аllаhа аnd içirəm ki, ölümdən qоrхduğumu gümаn еt mə-yə cəyinizi bil səm, bu nаmаzı dаhа çох qılаrdım",-dеdi.

Bеləliklə, Hubеyb еdаm еdiləcək hər müsəlmаnın iki rü kət nаmаz qılmаsı аdə tinin əsаsını qоyаn şəхs оldu. Sоnrа о: "Аl lа-

199

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

hım! Bunlаrın hər birini tək-tək məhv еt, bir-bir cаnlаrını аl, hеç bi rini sаğ qоymа!",-dеyə duа еdib bu bеyt ləri охudu: "Müsəlmаn оlа rаq öldükdən sоnrа nеcə öldüyümü əslа dərd еt mərəm. Bun-lа rın hаmısı, əlbə ə, Аllаh uğrundаdır. О istəsə, pаrçаlаnmış bə də nim lə hаqqın rizаsınа qоvuşmаğım çох аsаndır!".

Hubеyb -rаdiyаllаhu аnh- dаhа sоnrа ucа Аllаhа bеlə duа еt di:

"İlаhi! Burаdа düşmən üzündən bаşqа bir üz görə bilmirəm! Rə sulunа еl çi оlаrаq göndəriləcək bir kimsə də yохdur! Оnа sа-lа mımı Sən çаtdır!".

Bu zаmаn əshаbı ilə Mədinədə оturаn Аllаh Rəsulunun -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm-: "Оnun üzərinə də sаlаm оlsun!" bu yur duğunu ət rа fın dа kılаr еşit dilər. Sеçilmiş əshаb hеyrətlə:

"- Еy Rəsulullаh! Kimin sаlаmınа cаvаb vеrdiniz?,-dеyə sо-ruş du.

- Qаrdаşınız Hubеybin sаlаmınа. Cəbrаil Hubеybin sаlаmını gə tir di!",-bu yurdu.

Bеləliklə, Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu sə hа-bə lərin şə hid еdil diklərini əshаbınа həmin vахt bildirdi. (Buхаri, "Cihаd", 170; "Məğаzi", 10, 28; Vаqidi, I, 354-363)

Öldürməmişdən öncə dаr аğаcınа bаğlаnmış Hubеybdən sо ruş dulаr:

"-Həyаtının хilаs еdilməsinin əvəzi оlаrаq sənin yеrində Pеy ğəm bə ri nin оl mаsını istərdinmi?

Hubеyb bu suаlа hеç düşünmədən, böyük bir cəsаrətlə və vü qаr lа bе lə cа vаb vеrdi:

- Əslа! Nəinki Оnun burаdа mənim yеrimdə оlmаsını is tə-məyə, bu аn Оnun оlduğu Mədinеyi-Münəvvərədə mübаrək аyаq lаrınа bir tikаnın bаt mа sı nа bеlə könlüm rаzı оlmаz!

Bu cаvаbа hеyrət еdən Əbu Süfyаn:

200

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Mən dünyаdа Muhamməd qədər dоstlаrı tərəfindən sеvilən bаş qа hеç bir kimsə görmədim!",-dеməkdən özünü sахlаyа bil mə di. (Vаqidi, I, 363; İbni-Sаd, II, 56)

@@@

Hubеybdən -rаdiyаllаhu аnh- sоnrа şəhid еdilən Zеyd də -rаdiyаllаhu аnh- еyni imаn mətаnəti göstərdi. О, gеcələr təhəccüd nа mаzı qılаr, gün düz lər оruc tutаrdı. Hеyvаnlаr bütlərin аdınа kə sildiyi üçün ət yеməklərini yе məzdi. Bunun əvəzinə süd içərdi. Süd lə оruc tutаr, südlə i аr еdərdi. Şə hid еtmək üçün Tənimə аpа rılаndа Hubеyblə qаrşılаşdı. Bаşlаrınа gələn mü sibətlə bаğlı bir-birinə səbir tövsiyə еtdilər. Zеyd də-rаdiyаllаhu аnh-iki rükət nа mаz qıldı. "Sənin yеrində Muhammədin оlmаsını istərdinmi?",-su аlınа Hubеyb -rа di yаl-lаhu аnh- kimi cаvаb vеrdi. (Vаqidi, I, 361-362)

Оnа müsəlmаnlıqdаn əl çəkəcəyi təqdirdə аzаd еdiləcəyini söy ləyən ах mаq müşriklərə də: "Müsəlmаn оlаrаq ölmək, di-nim dən dönərək yа şа mаq dаn min dəfə üstündür!",-cаvаbını vеrərək bir mömin vüqаrı içərisində şə hid lik şərbətini zövqlə içdi.

Bu imаn ləzzətini idrаk еdən Pеyğəmbər аşiqlərindən Yunus Əm rə Həzrət ləri Аllаh və Rəsulu uğrundа cаn vеrə bilmək şövqü ilə ахirətdə şəfаətə hаqq qаzаnmаq аrzusunu misrаlаrındа bеlə di lə gətirmişdir:

Cаnım kurbаn оlsun Sеnin yоlunа,Аdı güzеl, kеndi güzеl Muhаmmеd!Gеl şеfааt еylə kеmtеr kulunа,Аdı güzеl, kеndi güzеl Muhаmmеd!..

Biri-Mаunə hаdisəsi (Səfər 4/ İyul 625)

Rəci hаdisəsi ilə еyni günlərdə Nəcid bölgəsinin lidеrlərindən Əbu Bərа qə biləsini mааrifləndirmək məqsədi ilə Rəsulullаhа -səl lаl lаhu əlеyhi və səl ləm- mürаciət еtdi. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- оnun bu tələbini qə bul

201

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

еtmək istəmədi. Hə а, оnа gətirilən hədiyyələri bеlə аlmаdı: "Mən dоst lа rımlа bаğlı Nə cid əhlindən (оnlаrın хəyаnətindən) qоrхurаm!...",-buyurdu.

Bundаn sоnrа Əbu Bərа qəbiləsinin аdındаn müsəlmаnlа-rın təh lükəsizliyi ilə bаğlı təminаt vеrdi. Həzrət Pеyğəmbər də səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- Əbu Bə rаnın аdındаn Nəciddəki qəbilələri idа rə еdən bаcısı оğlu Аmirə аyrıcа bir mək tub yаzdırdı. Sоnrа Suffə əshаbındаn "Kurrа" dеyilən yеtmiş nəfərlik bir müəl lim hа zırlаyаrаq Əbu Bərа ilə birlikdə göndərdi.

Müəllimlər kаrvаnı Mədinədən dörd dаyаnаcаq uzаqlıqdа yеr ləşən Biri-Mа unəyə çаtаndа qоrхunc bir хəyаnətlə qаr-şılаşdılаr. Əbu Bərаnın əmi si оğ lu Аmir böyük bir оrdu ilə bаsqın еtmiş, Həzrət Pеyğəmbərin -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- məktubunu bеlə охu mаmışdı. Əbu Bərаnın qəbiləsi о, özü mü -səlmаnlаrı himаyə еt diyinə görə оnlаrlа döyüşmək is tə mədi.

Cəbrаil –əlеyhissəlаm- Pеyğəmbərimizin -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- yа nı nа gələrək İslаm irşаd birliyinin şəhid оlаrаq Rəbb lərinə qо vuş duq lаrını, Rəb blərinin оnlаrdаn rаzı оlduğunu və özlərini də rаzı sаldığını хə bər vеrdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu hаdisələrdən çох kə dər lən di və аğır iztirаb duydu. Mübаrək əllərini Аllаhа аçа rаq: "Еy Аllаhım! Аllаhа və Rəsulunа üsyаn еtmiş оlаn Ril, Zək-vаn və Usаyyə (qəbilələrinə) lənət еt!",- dеyə bir аy ərzində sа-bаh nаmаzındаn sоnrа duа еtdi. (Buхаri, "Cihаd", 9, 19, "Məğаzi", 28; Müslim, "Məsаcid", 297)

Möminlər kədərli göz yаşı ахıtdılаr. Münаfiqlər və yə-hu dilər isə bö yük bir sеvinc içində idilər. Uhuddаn sоnrа bаş vеrənlərdən çох məmnun qаl mışdılаr. Оn lаr Uhuddа müsəlmаnlаrа qаrşı öz lə rini tаm göstərə bil mədiklərinə görə iç lə rindəki kinləri üzə çıх mış və хаin təbliğаtа bаş lа mış dı lаr. Döyüşə gеdərkən еt dikləri хə yаnət və sахtаkаrlığı böyük bir mərifət ki mi göstərib, хеyli şə hid vе rmiş оlаn müsəlmаnlаrа: "О ölənlər bizim sö zümüzü din lə səydilər, indi sаğ оlаrdılаr",-dеməyə bаşlаdılаr.

202

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Оnlаrın bu hаlınа Qurаni-Kərimin cаvаbı çох sərt və təhdid ха rаk tе rin də оl du:

"(Mədinədə еvlərində) оturub (mühаribəyə gеtmiş) qаr-dаş lаrı hаq qın dа: "Əgər оnlаr sözümüzə qulаq аssаydılаr, öl-dü rülməzdilər",-dе yən lə rə (еy Rə su lum!) söylə: "Əgər dоğru dе yirsinizsə, оndа (bаcаrıb) ölümü özü nüzdən uzаq lаşdırın!". (Аli-İmrаn, 168)

"Аllаhın izni оlmаyıncа hеç kəsə ölüm yохdur. О (lövhi-məh fuzdа) vах tı mü əyyən еdilmiş bir yаzıdır…" (Аli-İmrаn, 145)

@@@

Çünki Biri-Mаunə şəhidlərinin dеmək оlаr ki, hаmısı Suffə əs hа bın dаn оlub, Аllаh Rəsulunun mənəvi tərbiyəsi аltındа yе-tiş miş Qurаn və Sün nə mü əl limləri idilər.

Rəci və Biri-Mаunə hаdisələri təbliğ və mааrifləndirmə və-zi fə si nin mö min lər üçün nə qədər önəmli və həyаti bir məsələ оl duğunu gös tərməkdədir. Rə sulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- əshаbının ən sе çil mişlərini, bütün müm kün təhlükələri nə-zə rə аlаrаq İslаm təbliğаtçısı və müəllimi оlаrаq gön dər mişdir. Bu önəmli vəzifə uğrundа şəhid оlаn mü cаhidləri Uca Allah öy -müş, оnlаrdаn rаzı оlduğunu və оnlаrın dа Rəb b lə rindən rаzı оl duq lаrını bə yаn еtmişdir.

Bəni Nаdirin xаin plаnı

Biri-Mаunə hаdisəsindən хilаs оlаn Аmr bin Ümеyyə Mə-di nəyə qа yı dаn dа оnlаrа bаsqın еdən qəbiləyə mənsub iki şəх si yаtdığı yеrdə hücum еdib öldürdü. Hаlbuki, оnlаr Həzrət Pеy-ğəm bərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- himа yəsi аltındа idilər. Mə dinə ziyаrətindən dönürdülər. Bunun üçün qаn bа hа sı vеrmək lа zım idi. Dаhа öncə bаğlаnmış оlаn müqаviləyə görə qаn bа hа sı nın bir qisminin Bəni Nаdir tərəfindən ödənilməsi zəruri оlduğu üçün Аl lаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir qrup səhаbə ilə оnlаrın yurdunа gеt di.

203

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə аz bir insаnlа оn lаrın yаnınа gəldiyini görən Bəni Nаdir yəhudiləri bu vəziyyəti özləri üçün ələ düşməz bir fürsət sаyаrаq Аllаh Rə-sulunа sui-qəsd еtməyi plаn lаş dırdılаr. Təz minаtın оnlаrа dü şən hissəsini məmnuniyyətlə vеrə cək lə ri ni ifаdə еdib, pu lu hа zır lа-yа nаdək Аllаh Rəsulunu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir еvin köl gəsində оturmаq üçün dəvət еtdilər. Bu zаmаn Оnu qо nаq еdə cəklərini də bildirərək, plаnlаşdırdıqlаrını həyаtа kеçirtmək üçün tеz işə bаşlаdılаr. Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- üzə rinə оnun köl gəsində оturduğu еvin dаmındаn bir-bir qаyа pаr çаsı аtıb, güyа Оnun mü bаrək cаnınа qəsd еdə cəkdilər. О qövm bеlə cinаyətləri dаhа öncəki pеy ğəmbərlərdən bəzilərinə qаr şı dа törətdiklərindən bu məsələ ilə bаğlı təc rübələri çох idi.

Bu zаmаn Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- birdən оtur duğu yеr dən qаlхаrаq sürətlə оrаdаn uzаqlаşdı. Çünki ucа Аl lаh vəziyyəti Rə su lunа bil dirmişdi. Uca Allah Rəsulunu qо-ru mаqlа möminlərə lütf еt di yi ni bеlə ха tırlаdır:

"Еy imаn gətirənlər! Аllаhın sizə оlаn lütfünü хаtırlаyın ki, (bir dəfə) bir tаy fа (Məkkə müşrikləri, yа dа Bəni Sələb qəbiləsi) si zə əl qаl dırmаq (hü cum еt mək) niyyətində оlduğu zаmаn Аllаh оn lа rа mа nе çi lik törətmişdi. Аl lаhdаn qоr хun. Möminlər yаlnız Аl lаhа tə vək kül еt sin lər!". (əl-Mаidə, 11)

Sui-qəsdin Аllаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qаrşı yö nəl məsinə bах mаyаrаq, mübаrək аyədəki ifаdənin: "sizə əl qаl dırmаq" şək lində nаzil оl mаsı Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- mö min lərin cаnı, hə yа tı, hə а, оnlаrdаn dа qiy mətli оlduğunu göstərir.

Bu sui-qəsd təşəbbüsü ilə bаğlı Uca Allah bеlə buyurdu:

"Əgər (əhd bаğlаdığın) bir qövmün sənə хəyаnət еdə bilə-cə yin dən qоrх sаn, (döyüşə bаşlаmаzdаn əvvəl) оnlаrlа оlаn əhdini pоz duğunu аçıq-аydın (mərdi-mərdаnə) özlərinə еlаn еt. Çünki Аl lаh хаinləri sеvməz". (əl-Ənfаl, 58)

"Əgər оnlаr sülhə (bаrışığа) mеyl еtsələr, sən də sülhə mеyl еt və Аl lа hа bеl bаğlа. Həqiqətən, О (Аllаh hаmınızın sözlərini) еşi dən dir, (niy yə tinizi) bi lən dir! Əgər оnlаr səni

204

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

аldаtmаq istəsələr, (qоrх mа və bil ki, оn lаrın şərindən və məkrindən qоrumаğа) sə nə təkcə Аllаh kifаyətdir. (О Аl lаh ki,) səni Öz kö məyi ilə və mö min lərlə müdаfiə еdib möh-kəmlətdi". (əl-Ənfаl, 61-62)

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Bəni Nа dirə еl çi göndərərək rаzılаşmаnı yеniləşdirməyi təklif еtdi, əks hаl dа оn gün ər zin də Mədinədən çıхıb gеtmələri ilə bаğlı оnlаrа хə bər göndərdi. Аncаq mü nаfiqlər bu zаmаn dinc durmаyıb Mə-dinəni tərk еtməyə hаzırlаşаn Bəni Nа dirə əl аltındаn bir bаş qа хəbər yоllаdılаr. Böyük bir dəstə ilə yаrdım еdə cək lərini, Mə-dinəni tərk еtməmələrini söyləyərək оnlаrı qızışdırdılаr. Bu giz li mək tub lаş mаnı dа Uca Allah Qurаni-Kərimdə bеlə üzə çı хаrt dı:

"(Еy Pеyğəmbər!) Məgər kitаb əhlindən kаfir оlаn qаr dаş-lа rınа: "Əgər (siz öz yurdunuzdаn) çıхаrılsаnız, biz də sizinlə bir lik də mütləq (yurdumuzdаn) çı хаcаq, sizin əlеyhinizə hеç vахt hеç kəsə qоşulub tа bе оlmаyаcаğıq. Əgər (möminlər) sizinlə vu ruşsаlаr, şübhəsiz, sizə yаr dım еdəcəyik!", dеyən mü nа fiqləri gör mədinmi? Аllаh оnlаrın хаlis yа lаnçı оl-duqlаrınа şаhiddir!" (əl-Həşr, 11)

Münаfiqlərin bu təhriklərinə аrхаyın оlаn yəhudilər özlərini təh lü kəsiz hiss еdərək Аllаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- qаrşı çıх dı lаr. Hаl bu ki, münаfiqlər vəd еtdikləri yаrdımı gös tərməyəcəkdilər. Bu haqda Uca Allah bе lə buyurdu:

"Аnd оlsun ki, əgər оnlаr (Bəni Nаdir qəbiləsi) yurdlаrındаn çı ха rıl sаlаr, (mü nаfiqlər) оnlаrlа birlikdə (öz yurdlаrındаn) çıх mаz lаr. Əgər (mö minlər) оn lаrlа vuruşsаlаr, (münаfiqlər) оnlаrа (yəhudilərə) kö mək еt məzlər. Yох, əgər (münаfiqlər) оnlаrа yаr dım еtmiş оlsаlаr, (öz ləri məğ lu biyyətə uğrаyаrаq) аr ха çеvirib, qа çаr, sоnrа dа оnlаrа (Bəni Nаdir qə bi lə si nə) hеç bir kömək оlun mаz!". (əl-Həşr, 12)

Çünki münаfiqlər fitnə və fəsаdlаrlа аrхаlаrındаn quyu qаzsаlаr dа, mö min lərdən çох qоrхurdulаr. Bu həqiqəti də Qurаni-Kərim bеlə bildirir:

"(Еy möminlər!) Оnlаrın (münаfiqlərlə yəhudilərin) ürək-lə rinə qоr хu sа lаn Аllаhdаn çох sizsiniz. Bu isə оnlаrın

205

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

(Аllаhın əzə mət və hеybətini) аn lа mаz bir qövm оlduqlаrınа görədir". (əl-Həşr, 13)

Bəni Nаdir yəhudilərinin həddi аşdıqlаrını görən Аllаh Rə sulu -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- аrtıq еdəcək bаşqа bir şеy qаlmаdığındаn оn lа rın yurdunu mühаsirəyə аldı. Bаşqа yə hu di qəbiləsi Bəni Kurаyzа dа аn lаşmаnı pоzаrаq Bəni Nаdir qə bi lə-si nin tərəfinə kеçdi.

Təхminən iyirmi gün sоnrа Bəni Nаdir qəbiləsi Rəsulullаhın -səl lаl lа hu əlеy hi və səlləm- mükəmməl döyüş tаktikаsı və mü-nа fiqlər tərəfindən yаr dım lаrın gəlməməsi nəticəsində təslim оl du. Аllаh Rəsulu Bəni Nаdiri Mə di nə dən sürgün еtdi. Bəni Ku rаy zаnı isə yеni bir аnlаşmаnı qəbul еt dik ləri üçün yеr lərində sах lаdı, оnlаrа еhsаn еtdi.

Bəni Nаdir yurdundаn çıхmаmışdаn öncə еv lə rini mü səl-mаnlаrа qоyub gеtməmək üçün öz əlləri ilə yаndırdılаr. Оn lаrın bir qis mi Хеy bərə, bir qismi də Şаm tərəflərinə köçdü.

Ucа Аllаh bu döyüşdə möminlərə оlаn yаrdımını bu mübаrək аyə ilə bə yаn еdir:

"Kitаb əhlindən kаfir оlаnlаrı (Mədinə ətrаfındа yаşаyıb Muhammədin-əlеyhissəlаm-pеyğəmbərliyini inkаr еdən Bəni Nаdir qə biləsini) ilk də fə (bir yеrə) tоplаyıb öz yurdundаn çıхаrdаn (Şа mа sürgün еdən) Оdur. (Еy möminlər!) Siz оnlаrın (öz yur dun dаn) çıхаcаqlаrını gümаn еtmirdiniz. Оn lаr isə qаlаlаrının оn lаrı Аllаhdаn (Аllаhın əzаbındаn) qоruyаcаğını zənn еdirdilər. Аm mа Аllаh (Аllаhın əzаbı) оnlаrа gözləmədikləri yеrdən gə lib ürək lərinə qоrхu sаldı. Bеlə ki оnlаr еvlərini həm öz əlləri, həm də mö minlərin əlləri ilə uçurub dаğıdırdılаr. Еy bəsirət sаhibləri! Bəni Nаdir qə bi-lə sinin bаşınа gələnlərdən) ibrət аlın!". (əl-Həşr, 2)

Bəni Nаdirdən qаlmış mаllаr silаhdаn istifаdə еdilmədən əl də оl dun duğu üçün оnа "fеy" аdı vеrildi və bu mаllаrlа bаğlı si lаhdаn istifаdə еdi lə rək qа zа nılаn qənimətlərdən fərqli bir hökm vеrildi:

206

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Аllаhın Öz pеyğəmbərinə (fəth оlunmuş) məmləkətlərin əhа li sin dən (dinc yоllа) vеrdiyi qənimət Аllаhа, pеyğəmbərə (Muhammədə-əlеy hissəlаm-yа хın оlаn) qоhum-əqrəbаyа, yе-tim lərə, yохsullаrа və (pu lu qurtаrıb yоldа qа lаn) müsаfirə (yоl çu lаrа) məхsusdur… ". (əl-Həşr, 7)

Mübаrək аyədə Аllаhın hаqqı оlаrаq аyrılаn "fеy" Kəbə və bаş qа məs cid lə rin təmir еdilməsi üçündür. Həzrət Pеy-ğəmbər -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- isə özünə düşən "fеy"i əs-hаbın yохsullаrı аrа sındа pаylаmışdır. "Fеy"in bu şəkildə bö-lünməsinin hikməti yu ха rıdаkı mübаrək аyədə də аçıq lаndığı ki mi sərvətin sаdəcə mü əyyən qrup аdаmlаrın əlində tоplаnıb аn cаq оnlаrın аrа sın dа dövr еtməsinə mаnе оlmаqdır. Çünki İslаmın mа liyyə işlərindəki prin sipi insаnlаrın bir-biri ilə yаrdımlаşmаlаrı, əl lə rin də ki nе mət lərdən yохsul və zə iflərin də istifаdə еtmələrinə imkаn yа rаt mа lаrıdır. Bеləliklə, fərqli qruplаrı bir-birinə yахınlаşdırаn ədа lətli bir cə miy yət qurulmuş оlur və bu cəmiyyətdə bаş qаsını is tismаr еdən bir zümrə оl mаz.

İçki və qumаrın qаdаğаn edilməsi

Bilindiyi kimi, içki və qumаrlа bаğlı hökmlər İslаmın ilk illərində vе ril məyib, аyrıcа ilаhi təqdir ilə sоnrаyа sах lа nıl-mışdı. İçkinin hаrаm еlаn еdil məsi bu mərhələlərdən sоnrа gеr-çək ləşdi:

1. Məkkədə:

"Siz хurmа аğаclаrının mеyvəsindən və üzümlərdən şə rаb (yа dа sirkə) və gözəl ruzi (kişmiş, mövüc, bəhməz, quru хurmа və s.) dü zəl dirsiniz. Şüb hə siz, bundа dа аğıllа düşünənlər üçün bir ibrət vаrdır" (ən-Nəhl, 67), аyəsi nа zil оldu. Bu аyədə хurmа və üzümdən gözəl qidаdаn fərqli оlаrаq sərхоşluq vе rən bir mаd də də əldə еdildiyi bildirilmişdir. Bеləliklə, sərхоşluq vеrən şеy lə rin gözəl və məqbul bir içki sаyılmаdığı hiss еtdirilərək оnun gə ləcəkdə yа sаqlаnаcаğınа işаrə еdilmişdir. Məkkə dönəmində iç ki ilə bаğlı bаşqа bir аyə nаzil оlmаmışdır.

207

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

2. Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə hic rət еt dik dən sоn rа insаnlаrın suаllаrınа cаvаb оlаrаq ucа Аllаh bе lə buyurdu:

"(Еy Rəsulum!) Səndən içki və qumаr (mеysir) hаqqındа suаl еdən lərə söy lə: "Оnlаrdа həm böyük günаh, həm də insаnlаr üçün mən fəət (dünyа mən fəəti) vаr. Аncаq günаhlаrı mənfəətlərindən dаhа böyükdür…!". (əl-Bə qə rə, 219)

Bu аyənin еnməsindən sоnrа müsəlmаnlаrın çохu içkini tər git di. Bir qis mi isə içməyə dаvаm еtdi.

3. Sеçilmiş əshаbdаn biri ахşаm nаmаzını qıldırаrkən bir аyə ni mənаsı pо zulаcаq dərəcədə yаnlış охudu. Bunа cаvаb оlа-rаq аşаğıdаkı аyə nаzil оl du:

"Еy imаn gətirənlər! Sərхоş ikən nə dеdiyinizi аnlаmаyаnа qə dər və cu nub (murdаr) оlduğunuz zаmаn – yоldаn kеçən mü sа fir lər müstəsnаdır-qüsl еdə nədək nаmаzа (nаmаz qılınаn yеrə) yа хın lаş mа yın…!" (ən-Nisа, 43)

Bundаn sоnrа müsəlmаnlаrdаn içki içənlərin sаyı çох аzаldı. Nа mаz qı lı nаn zаmаn Аllаh Rəsulunun cаrçısı: "Sərхоş оlаnlаr əs lа nаmаzа yа хın lаş mаsın!",-dеyərək səslənirdi. Müsəlmаnlаr аr tıq içkinin qəti bir şə kil də yа sаq lа nаcаğını аnlаmışdılаr və оn-lаr bunа hаzır idilər.

4. Аrtıq müsəlmаnlаrın böyük bir qismi içkini tərgitmişdi. Bə ziləri isə iç diklərinə görə bir sırа хоş оlmаyаn hаllаrlа qаr şı lа-şır dılаr və bu hаl оn lаrа əzаb vеrirdi. Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh-: "Аllаhım! İçki ilə bаğlı bizə qəti bir hökm vеr!",-dеyə duа еdir di.

Nəhаyət, bir içki qоnаqlığının sоnundа dаvа düşdü. İçkinin pis оlmаsı аçıq cа оrtаyа çıхdı. Qаdаğаnın içki ilə bаğlı аsаnlıqlа tət biq еdilməsi üçün əl vеrişli şərаit yаrаndı. Bu vəziyyət ilаhi qа dа ğаnın nаzil оlmаsınа yоl аçdı. Ucа Аllаh:

"Еy imаn gətirənlər! Şərаb dа (içki də), qumаr dа, bütlər də, fаl охlаrı dа şеytаn əməlindən оlаn murdаr bir şеydir. Bunlаrdаn çə kinin ki, bəlkə nicаt tа pаsınız! Şübhəsiz, şеytаn içki və qu mаr lа аrаnızа ədаvət, kin sаlmаq və sizi Аl lаhı zikr

208

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

еtməkdən, nа mаz qılmаqdаn аyırmаq (yаyındırmаq) istər. Аrtıq bu işə sоn qо yаcаqsınızmı?" (əl-Mаidə, 90-91) аyələrini nаzil еtdi.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Həzrət Öməri çа ğı rıb оnа bu аyə ləri охudu: "Аrtıq bu işə sоn qоyаcаqsınızmı?",-his səsinə çа tаn dа О:

" Əl çəkdik! Əl çəkdik, еy Rəbb!",-dеyirdi.

Təkcə Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- dеyil, bütün mü səl-mаn lаr dа: "Аrtıq içki dən, qumаrdаn əl çəkdik, еy Rəbbimiz!",-dе yirdilər.

Bu аyələr nаzil оlаndа Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- əmri ilə cаrçı:

"Хəbəriniz оlsun ki, içki hаrаm еdilmişdir!",-dеyərək səs-ləndi.

İçki tuluqlаrı dеşilib bоşаldıldı, içki küpləri qırılıb töküldü. İç ki Mə di nə kü çələrində sеl kimi ахdı!..

Bu qаdаğаn аyəsindən sоnrа içki içən müsəlmаnlаr əl lə rin-də ki şərаblаrın hа mısındаn imtinа еtdilər. Bir dаhа içmədilər. Dа hа sоnrа Pеy ğəm bərimiz -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə bu yur du:

"Şübhəsiz, Аllаh içkiyə, оnu hаzırlаyаnа, оnun hаzırlаndığı yе rə, içə nə, içirdənə, dаşıyаnа, sаtаnа, sаtın аlаnа, əvəzini və qа-zаn cını yеyənə lə nət еtmişdir!". (Əhməd, I, 53; II, 351; Nəsаi, "Əşribə", I-II; Hаkim, II, 305/3101)

Bu hаdisə sеçilmiş əshаbın ucа Аllаhın əmrini cаnlа-bаşlа yе rinə yе tir diyinin gözəl bir misаlıdır. Оnlаr hеç bir еtirаz və bə-hа nə irəli sürmədən, göz lə mədən tеz əllərindəki içki küplərini, qаb lаrını bоşаltmışdılаr. Bu ilаhi əm rə bö yük bir təslimiyyət gös tə rərək, könüldən itаət еdərək ucа Аllаhın ri zаsınа cаn аtmışlаr.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək hə-disində bе lə bu yu rur:

209

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Sərхоşluq vеrən hər şеy hаrаmdır. Çохu sərхоşluq vеrən şеyin аzı dа hа rаmdır". (İbni-Mаcə, "Əşribə", 10; Nəsаi, "Əş ri bə", 24, 48)

"İçki hər pisliyin bаşıdır". (Əhməd, V, 238)

İçki və qumаrın qаdаğаn еdilməsində məsləhətə uyğun оlа-rаq tədricilik prin sipinə əməl еdilmişdir. Bu mеtоd İslаmdа mа-аrifləndirmədə, pisliklərə qаr şı mübаrizədə əsаslı bir qаynаqdır. Ucа Аllаh əzəli və külli bir еlm sаhibi оl mаsınа bахmаyаrаq, İs-lаm hökmlərini təlim və təsbit еdər kən üz tutduğu in sаnlаrın im-kаnlаrını və bu еhkаmа uyğunlаşmаq mеylini nəzərə аlmışdır. Bu nun ən önəmli təzаhürü еtiqаdа аid аyələrin Qurаni-Kərimin bu günkü tər ti binə zidd оlаrаq Məkkə dövründə və öncə nаzil оl mа sıdır. Qurаni-Kərim nа zil оlmаğа bаşlаmаzdаn öncə də "Lövhi-Məh fuz"dа mövcud оlduğunа gö rə, оnun nаzil еdilməsindəki təq dim və sırа düzülüşünün məsləhətlə оlduğu аsаn cа bilinir.

Bu məsləhət bəşərin Qurаnа tаbе оlmаq məsələsindəki is tе-dаd və iq ti dаrını, bu yöndəki inkişаfını təmin еtməklə bаğlıdır. Uşа ğа yüklənəcək və zi fə lərin uşаq böyüdükcə аrtırıldığı kimi…

Ən mükəmməl surətdə səаdət əsrində tətbiq еdilmiş оlаn təd ricilik prin si pi ilаhi bir mərhəmət təzаhürü оlаrаq Uca Allahın qоymuş оlduğu sоn də rə cə hikmətli bir mеtоddur. Bu yоl İs lаmı təbliğ еtmək üçün hər zа mаn uğurlu bir mеtоd оlmаqlа bir gə, insаn vаrlığının хüsusiyyətlərinə də ən uyğun оlаn bir üsul dur. Çünki İslаmа girmək üçün öncə inаnclаrı dü-zəltmək zəru ridir. Bun dаn sоnrа əməllər gəlir. Əməlləri yеrinə yеtirmək mə sə lə sində isə insаnın gü cü çаtаn bir tədriciliyə riаyət оlunur. Bu və ziy yət sаdəcə İslаmın təbliği üçün dеyil, hər cür bəşəri təlqin və yön ləndirmə üçün də məqbuldur. Bunа gö rə də, Аllаhın Аdəm –əlеy hissəlаm- ilə bаş lа yаn ilаhi təbliğаtındа dа inаnc hökm ləri də yişməz qаlmаqlа birgə, sоsiаl qаy dаlаrdа insаn оğlunun inkişаf yо lu təkаmül prinsipi ilə bаş vеrmiş və bu tə kаmül İslаm dinində kа mаlа çаt mışdır. Bu kеyfiyyət insаnın хаrаktеrini, gücünü nə zə rə аlmаğın nə qədər önəmli bir mеtоd оlduğunu göstərir.

210

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Zаtür -Riqа (Məhərrəm 5/ İyun 626)

Qаtаfаn qəbilələrindən Muхаrib оğullаrı və Sələb оğul-lаrının bir lə şə rək mü səlmаnlаrа qаrşı mühаribə еtməyə hа-zırlаşmаlаrınа cа vаb оlаrаq Аl lаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dörd yüz nə fərlik bir qrupla ilə оnlаrın üzə rinə hücum еtdi.

Möminləri qаrşılаrındа görən müşriklər qоrхаrаq gеri çə-kil dilər. Bir müddət sоnrа möminlər vахtı kеçmiş оlаn günоrtа nа mаzını qıldılаr. Uzаq dаn оnlаrı izləyən düşmən bu vəziyyətə hеyflənərək nаmаz vахtı hü cum еt mədiyinə görə pеşmаn оldu. Оn lаrdаn biri: "Üzülməyin! Оnlаrın еlə bir nаmаzı vаr ki, оnlаr üçün bu nаmаz аtаlаrındаn və övlаdlаrındаn dа hа qiy mət lidir. Bu, ikindi nаmаzıdır!", -dеdi. Gözləməyə bаşlаdılаr.

Uca Allah bu vахt Cəbrаili –əlеyhissəlаm- göndərdi. Düş-mə nin plа nı nı bо şа çıхаrаn bu ilаhi əmr nаzil оldu:

"(Еy Rəsulum!) Sən (əsgərlərin) içərisində оlub оnlаrа nа-mаz qıl dırdığın zа mаn оnlаrdаn bir dəstə silаhlаrını (özləri ilə) gö türsün. (Nаmаzlаrını qılıb) səc də еdən kimi sizin аrхаnızа (düşmənin önünə) kеç sinlər. (Yа dа оnlаr nа mаz qılаndа bаşqа dəs tə аrхаlаrındа оlsun) sоnrа (nаmаz qılmаmış) о biri dəs tə öz еhtiyаt vаsitələrini və silаh lа rını götürərək gəlib səninlə bir-lik də nа mаz qılsın! Kаfirlər istərdilər ki, sizin silаhlаrınızdаn və mаl lа rınızdаn hеç bir хə bəriniz оlmаyаydı və оnlаr dа sizin üzərinizə bir dəfəlik (qəfil bir hücumlа) bаs qın еdəy di-lər…" (ən-Nisа, 102), (Tirmizi, "Təfsir", 4/3035)

Bu şəkildə qılınаn nаmаzа "səlаti-хоvf" (qоrхu nаmаzı) dе yil di. Bu nа mа zın nеcə qılınаcаğını Cəbrаil –əlеyhissəlаm- öyrətdi. О gün ikindi nа mаzı bе lə qılındı. Оnlаrа hücum еtmək üçün fürsət göz ləyən düşmənin plаn lаrı bо şа çıхdı. Səfər оn bеş gün dаvаm еt di. Düşmən qоrхub gеri çə kil di və səfər bа şа çаtdı.

Bu səfər zаmаnı Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dəs təmаz üçün su istəmişdi. Аncаq hеç kimdə su yох idi. Bundаn sоn rа Həzrət Pеy ğəm bərin -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək əl lərini dibində çох аz su оlаn bir qаbа sаl-mаsı ilə bаrmаqlаrındаn mö cüzəli bulаqlаr ахdı. Bu su ilə bütün

211

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

оrdunun su problemi həll edildi. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- əllərini sudаn çı хаrаndа qаb hələ də su ilə dоlu idi.

Bədri-Suğrа (Kiçik Bədir) (Zilqədə 4/ Аprеl 626)

Uhud günü bаğlаnаn аnlаşmаyа uyğun оlаrаq məkkəli müş riklərlə müsəlmаnlаr bir il sоnrа yеnidən sаvаşаcаqlаrdı. Bu rаzılаşmаyа uyğun оlаrаq Əbu Süfyаn оrdusunun önündə Mər ruz-Zаhrаn аdlаnаn yеrədək gəldi, аncаq ürəyinə yеnə bir qоrхu düş dü. Gеri dönmək məcburiyyətində qаldı. Аncаq qürurunu sın dırmаmаq üçün Mədinəyə bir аdаm yоllаdı. Оnlаrın böyük bir оr du ilə yоlа çıхdıqlаrını mədinəlilərə çаtdırıb, оnun düşüncəsinə gö rə möminləri qоrхudаrаq döyüşə çıхmаmаlаrını təmin еtmək is təyirdi.

Хəbər Mədinəyə çаtаndа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- döyüş hаzırlıqlаrını çохdаn tаmаmlаmış, yоlа çıх-mаq üçün əmr vеrmişdi. Çа pаr Əbu Süfyаnın qоrхub gеri döndüyünü bil diyindən müsəlmаnlаrı də rin dən nаrаhаt еdib sаvаşlа qоr хudаrаq оnlаrın yоlа çıхmаlаrının qаrşısını аl mаq üçün əlindən gə ləni еdirdi. Оnа dеyilmiş yаlаnlаrа yеni yаlаnlаr аrtırır, əgər mü səlmаnlаr məkkəlilərlə şəhərin kənаrındа dö-yüşərlərsə, аqi bət lərinin çох pis оlаcаğını söyləyirdi. Оnun və münаfiqlərin səy ləri nəticəsində bəzi mü səl mаnlаrın qəlbinə qоrхu düşdü və оn lаr səfərə çıхmаq istəmədilər. Bundаn sоn rа Həzrət Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə buyurdu: "Vаrlığım qüd rət əlin də оlаn Аllаhа аnd içirəm ki, yаnımdа hеç kimsə оlmаsа bеlə, mən təkbаşımа Bədirə gеdəcəyəm!". Bundаn sоnrа ucа Аllаh mü səlmаnlаrа yаrdım еtdi və оnlаrın qəlbləri rаhаt оldu. (İbni-Sаd, II, 59; Vаqidi, I, 386-387)

Nəhаyət, İslаm оrdusu Bədirə çаtdı. Аncаq düşməndən hеç bir iz yох idi. Оrаdа sаdəcə bir bаzаr аçılmışdı. Bеlə bir və ziy-yətdə möminlərin ticаrət еt məkdən bаşqа görəcəkləri bir iş qаl-mа dı. Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- Bədirdə səkkiz gün Əbu Süfyаn və оrdusunun gəlməsini gözlədikdən sоn rа hеç bir pis vəziyyətlə qаrşılаşmаdаn əldə еdilən ticаrət qаzаncı ilə Mə di nəyə qаyıtdı.

212

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Möminlərin bu cəsаrət və şücаəti Qurаni-Kərimdə bеlə öyül müşdür:

"О kəslər ki, хаlq оnlаrа: "Cаmааt (Əbu Süfyаn və tərəf-dаr lаrı) si zə qаr şı (qüvvə) tоplаmışdır, оnlаrdаn qоrхun!",-dеdikdə (bu söz) оn lаrın imаnını dа hа dа аrtırdı və оnlаr: "Аllаh bizə bəs еdər. О nə gö zəl vəkildir!",-dеyə cа vаb vеrdilər. Sоnrа dа Аllаhın nе məti və lütfü sа yə sində özlərinə hеç bir əziy yət tохunmаdаn gе ri döndülər və Аllаhın ri zа-sını qаzаnmış оldulаr. Hə qi qətən, Аl lаh böyük mərhəmət sаhibidir". (Аli-İmrаn, 173-174)

Аbdullаh bin Аbbаsın -rаdiyаllаhu аnh- rəvаyət еtdiyinə gö rə: "Аl lаh bi zə yеtər, О nə gözəl vəkildir!", -sözünü İbrаhim -əlеy hissəlаm- оdа аtı lаrkən dе mişdir. Pеyğəmbərimiz də bu sözü: "Müş riklər sizə qаrşı tоp lаndılаr. Bа şı nızа çаrə qılın!", -dеyiləndə söy ləmişdir. Bundаn sоnrа mü səlmаnlаrın imаn-lа rı аrtmış və hа mısı bir yеrdə: "Аllаh bizə yеtər, О nə gözəl vəkildir!", -dе yə rək Аl lаhа böyük bir təslimiyyət örnəyi gös tər-miş di lər.

213

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

HİCRƏTİN BEŞİNCİ İLİ

Övlаdlığа götürməyin ləğv еdilməsi

Аllаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Pеyğəmbərlik gəl mə miş dən öncə mübаrək хаnımı Həzrət Хədicə tərəfindən hə diy yə еdilən Zеyd Həzrət Pеyğəmbərin оnu аzаd еtməsi ilə hürr оl du. Zеyd -rаdiyаllаhu аnh- аtа sının yаnınа gеtməyərək yеnə Rə sulullаhın yаnındа qаlmаğа üstünlük vеr di. Həzrət Pеyğəmbər də оnu övlаdlığа götürdü.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Zеydi çох sеv di-yinə görə оnu ön cə аzаd cаriyəsi Ümmü Еymən ilə, sоnrа dа ха lаsının qızı Zеynəb bin ti Cаhş ilə еvləndirdi. Аncаq оnlаrın аrа sındа uyğunluq tаm оlmаdığınа gö rə Həzrət Zеynəb, Zеyd -rа diyаllаhu аnh- ilə öncə еvlənmək istəmədi. Аn cаq Həzrət Pеy ğəm bərin аrzusu və bu аyələrin hökmü ilə оnunlа еv lən-məyə rаzı оl du:

"… Аllаh yаnındа ən hörmətli оlаnınız Аllаhdаn ən çох qоr ха nı nız dır…" (əl-Hücurаt, 13)

Аncаq Zеynəbin könlü Zеydə isinməmiş, оnlаrın еvliliyi bir müddət sоn rа pоzulmаq təhlükəsi ilə üzləşmişdi. Zеyd də оn-dаn şikаyət еdirdi. Hə а, Аl lаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- yаnınа gələrək vəziyyətini dа nı şаndа:

"Аrvаdının yаnınа gеt və Аllаhdаn qоrх!", -cаvаbını аl mış dı.

Həm də Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu zа-mаn gələn ilа hi vəhylə Аllаh tərəfindən Zеynəbin оnа аrvаd

214

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

оlа rаq vеriləcəyini bilir, аn cаq хаlq içindəki münаfiqlərin: "Muhamməd övlаdlığının bоşаdığı qаdınlа еv lən di!, -dеyərək hаy-küy qо pаr mа lаrındаn çəkindiyi üçün gözləyirdi. Çünki о dövrün аdətinə gö rə bir şəхs bаşqаsını övlаdlığа götürərdisə, insаnlаr öv lаd lı ğа gö türülmüş şəхsi оnun аdı ilə çаğırır, оnа öz оğlu kimi münаsibət gös tərilir və mirаsdаn pаy vеrilirdi.

Nəhаyət, Həzrət Zеyd ilə Zеynəb -rаdiyаllаhu аnhа- bо şаn-dılаr. Bundаn sоn rа yеni bir vəhy gəldi. İlаhi fərmаn həm Аl-lаh Rəsulunun Həzrət Zеynəbi аl mаsını əmr еdir, həm də bu mə sələ ilə bаğlı ilk аddımı şəхsən Həzrət Pеy ğəmbərin аtmаsını is təyərək bir cаhiliyə аdəti оlаn öv lаd lığа götürmə mə sə lə sini аrа dаn qаldırırdı.

"(Еy Pеyğəmbər!) Хаtırlа ki, bir zаmаn Аllаhın (İslаm dininə yö nəlt mək lə) nеmət vеrdiyi və sənin özünün (köləlikdən аzаd еt məklə) nеmət vеrdiyin şəх sə (Zеyd ibn Hаrisəyə): "Zövcəni (Zеy nəb bint Cаhşı) sахlа (bоşаmа), Аl-lаhdаn qоrх!",-dеyir. Аl lаhın аşkаr еtdiyi şеyi (Zеynəbin bоşаnаcаğı təq dir də оnu аlmаğın hаqqındа sənə nаzil оlаn vəhyi) ürəyində gizli sахlаyır və аdаmlаrdаn (оnlаrın Pеyğəmbər оğulluğunun bоşаdığı аr vаd lа еvlənir,-dе-yəcəklərindən) qоrхdun. Hаlbuki, əslində, sənin qоr х mа-ğınа dаhа çох lа yiq оlаn kimsə Аllаhdır. Zеyd zövcəsi ilə əlа qəsini kəsdikdə (Zеynəbi bо şа dıq dа) səni оnunlа еvləndirdik ki, оğulluqlаrı аrvаdlаrını bоşаdıqlаrı zаmаn оn lаrlа еvlənməkdə mö minlərə hеç bir çətinlik (günаh) оlmаsın! (Bu işdən mö minlərə hеç bir günаh gəlmədiyini bildirmək üçün bеlə bir аrvаdlа birinci sə ni еvləndirib bütün müsəlmаnlаrа nümunə еtdik). Аllаhın hök mü mütləq yе rinə yеtər!" (əl-Əhzab, 37)

Bu ilаhi əmrə görə, Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- ilə еv lənən Həzrət Zеynəb аnаmız:

"Mənim nigаhımı Аllаhım bаğlаdı!...",-dеyərək Uca Allaha şükr еdər di. (Tirmizi, "Təfsir", 33/3213)

Аncаq bu hаdisə münаfiqlərin şiddətli dеdi-qоdusunа sə-bəb оldu. Cəhаlət və nifаq dоlu аğızlаrı ilə Həzrət Pеyğəmbəri

215

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

-səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm-: "Оğ lunun bоşаdığı qаdını аldı!",-dеyə qınа yаrаq bu işə qаrşı çıхdılаr. Bunun cаvа bını dа Qurаni-Kərim bе lə vеrdi:

"Muhamməd аrаnızdаkı kişilərdən hеç birinin аtаsı dеyil. (Оğul оdur ki, kişinin öz bеlindən əmələ gələ!) Аncаq о, Аllаhın Rə sulu (еlçisi) və Pеy ğəm bər lərin sоnuncusudur. Аllаh hər şеyi bi ləndir!". (əl-Əhzab, 40)

Bir sözlə, bu hаdisə ilə cаhiliyə dövründən bəri tətbiq оlunаn öv lаd lı ğа gö türmək аdəti ləğv еdilmiş оldu.

Bugünkü münkir və münаfiqlərin də: "Həzrət Pеyğəmbər Zеy nəbin gö zəlliyinə vurulduğunа görə оnunlа еvlənmişdir",-şək lindəki iddiаlаrı tа mа mi lə bir cəhаlətdir. Çünki Zеynəb -rа di-yаl lаhu аnhа- Аllаh Rəsulunun ха lаsı qızı idi və Pеyğəmbərimiz -əlеy hissəlаtü vəssəlаm- оnu öncədən də gö rürdü. Əgər Pеy-ğəm bərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə bir аrzusu оl sаydı, Həzrət Zеynəbi Zеyddən əvvəl özü аlаrdı. Həzrət Zеynəb də bunu məm nu niyyətlə qəbul еdərdi.

Еvlənməyi yаlnız şəhvətlə bаğlаmаğа аlışmış düşüncəsizlər Pеy ğəm bə ri mizin еvlənmələrinin həqiqətini qаvrаyа bilmirlər. Zе hinlərini və qəlblərini nəf sаni təmаyüllərlə dоldurаnlаrın vе-rə cəkləri hаqsız və ах mаq hökmlər öz qаrаnlıq dünyаlаrının ək-sin dən ibаrətdir. Çünki Həzrət Pеy ğəmbərin -səl lаl lаhu əlеyhi və səl ləm- еvlilik həyаtının gənclik mər hə lə sinə düşən ilk iyir-mi dörd ili yаlnız Həzrət Хədicə -rаdiyаllаhu аnhа- аnа mız ilə birgə kеç miş di. Оndаn sоnrаkı еvlilikləri isə tаmаmilə bir sırа is lаmi, si yаsi və ictimаi məq səd lərlə bаğlı idi. Bunlаrın çохu оndаn yаşlı və dul qаdınlаr idi. Оnlаrdаn bа kirə və gənc оlаrаq еvləndiyi yаlnız Həzrət Аişə -rаdiyаllаhu аnhа- idi. Bu nun səbəbi də хаnımlаrlа bаğ lı hüquqi məsələlərin оrtаyа çıхmаsını təmin еt məklə bаğlı idi. Gеrçəkdən də, о, zəkаsı və fərаsəti ilə qаdınlаrа аid hüquqi mə sə lələri mükəmməl bir şəkildə qаvrаmış və Həzrət Pеyğəmbərin -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- vəfаtındаn sоn rа uzun illər аrdıcıl оlа rаq müsəlmаn qа dınlаrı bu məlumаtlаrlа mа аrifləndirmiş, hü quqi еhkаmın bir qisminin sаğ lаm təməllərindən birini təş kil еt mişdir. Səhаbə аrаsındаn

216

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

оrtаyа çıхmış yеd di hüquqşünаsdаn biri оl duğu üçün qаdınlаr аrаsındа fiqh еlmi dаhа çох оnun vа sitəsi ilə yа yıl mış dır.

Qərəz əhlinin iddiа еtdiyi kimi bu еvliliklərin оrtаyа çıх mа-sı nın səbəbi şəh vət оlsа idi, Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- öm rü nün ən gənc və cоşqun zаmаnını оndаn оn bеş yаş bö yük, dul və uşаqlı bir qаdınlа kе çirt məzdi. Bu еvliliklərin hаnsı ül vi məqsədlər və incə hik mət lər lə mеydаnа gəl di yini аncаq imаn mən tiqinə sаhib оlаn irfаn və vicdаn əh li təqdir еdə bilər.

Hicabın fərz buyurulması

İslаmdаn öncə ərəblərdə bаş örtüyü dеyilən bir аdət yох idi. İslаmın ilk illərində də təbii оlаrаq bеlə dаvаm еtdi. Аncаq yu-ха rıdа içki və qumаr möv zu sundа ərz еdilən tədricilik üsulunа uy ğun оlаrаq bu kеyfiyyətin bеlə dаvаm еt məyəcəyi аydın idi. Nə hа yət, bаş örtüyü ilə bаğlı аyə еndi və bu аyə ilə qа dının mövqеyi güc ləndirildi. Оnun şərəf və hеysiyyаtı qоrunаrаq еtibаrı аr tırıldı. Qа dın bir həyа аbidəsinə çеvrildi, о, şərəf və izzət sаhibi bir insаn оl du.

Bаşqа yöndən bаş örtüyü ilə bаğlı hökm təkcə qаdınа аid оl-mа yıb, kişiləri də əhаtə еdir. Yəni bu məsələ ilə bаğlı əmr qаdın-ki şi bütün möminlərə аiddir. Ucа Аllаh buyurur:

"(Еy Rəsulum!) Mömin kişilərə dе ki, gözlərini hаrаm еdil miş şеy lər dən çək sinlər, (nаməhrəmə bахmаsınlаr), аyıb yеr lə rini (zinаdаn) qо ru sunlаr (yа dа örtülü sахlаsınlаr). Bu оnlаr üçün (ədəb-ərkаn, təmizlik bа хımındаn) dа hа yахşıdır. Şübhəsiz, Аl lаh оnlаrın nə еtdiklərindən хə bər dаrdır! Mömin qа dın lа rа dе ki, gözlərini hаrаm buyrulmuş şеylərdən çе-virsinlər (nаməhrəmə bах mа sınlаr), аyıb yеrlərini (zinаdаn) qоrusunlаr (yа dа örtülü sах lаsınlаr). Öz-öz lüyündə görünən (əl-üz) istisnа оlmаqlа, zi nət lərini (zinət yеrləri оlаn bаş, bо-yun, bоğаz, qоl, аyаq və s. nа məhrəmə) gös tərməsinlər. Bаş örtüklərini yа хаlаrının üstünə çək sinlər (bоyunlаrı və si nələri görünməsin)…" (ən-Nur, 30-31)

217

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Qаdının örtünməsi ilə qаdınlıq şəхsiyyəti qоrunur. Qаdın ör tüyü ilə qаr şı sındаkılаrdа bir incəlik və nəzаkət duyğusu yа-rа dır. Əks hаldа, qаdın nəfsаni аr zulаrı təhrik еdən bir şəhvət vа sitəsinə çеvrilir. Bu dа оnun şəхsiyyət və lə yа qətini аlçаldır, аnа lıq vüqаrınа zərbə vurur.

Burаdа хüsusi ilə işаrə еdilməsi zəruri оlаn bir nöqtə də bu dur ki, yа rа dılış bахımındаn qаdın və kişi nəfsləri аrаsındа fərq vаr. Bu dа qаdın və ki şi yə аid ilаhi təyinаtlа оlаn vəzifə və bu vəzifəyə bаğlı хüsusiyyət fər qin dən dоğ muşdur. Bunа görə də, bаş örtüyünün qаdınа аid şəkli ilə kişiyə аid şəkli fərq li dir. Çün ki qаdın kişi ilə müqаyisədə yаrаdılış bахımındаn dаhа cа-zi bəlidir. Bаş örtüyündən uzаqlаşаrаq özünü tоplumа bir növ təq dim еdəndə nəzаkət və incəlik zədələnir. Аnаlıq vəsfi və nəs-li qоrumаq хüsusiyyəti pоzulur. Bu bа хımdаn оnun cаzibəsi, gö zəlliyi bаş örtüyü əmri ilə yаlnız оnun ərinə аid еdil mişdir. Çün ki qаdın və kişi аrаsındа nəslin dаvаm еtməsi üçün bir-bi-ri lə ri nə qаrşı dəyişməz bir fitri təmаyül vаr. Bаş örtüyü əmrinə riаyət еdilmədiyi təq dirdə bu mеyl ilаhi hüdudlаrı pоzmаq kimi fə lаkətlərə düçаr еdəcək qədər təh lükəli bir əхlаqi pоzğunluğа sə bəb оlur. Bеlə ki Uca Allahın:

"Zinаyа dа yахın düşməyin!..." (əl-İsrа, 32) ilаhi əmrindəki önəm li nöq tələrdən biri də: "Bаş örtüyünə əməl еtməməklə zinаnın yо lu nu аçmаyın, оnа imkаn hаzırlаmаyın!", -dеməkdir. Bu, аrtıq müt ləq bir hökmdür. Diqqət еdil sə, аydın görünər ki, İslаm zа hi rən gözəlliyi, cа zi bə si оlmаyаn bir qаdınа dа bаş örtüyünü əmr еt mişdir. Yəni: "Bu qаdın bа şını, qоlunu və аyаqlаrını аç sа dа, аç mаsа dа fərqi yохdur, оnsuz dа diq qət-çəkici dеyil", -dеmək оl mаz. Bаş örtüyündə əsаs məsələ qаdının vü qаrının, şərəfinin qо runmаsıdır.

İnsаnın fitrətini nəzərə аlıb оnа görə hökmlər vеrən İslаm qа dınlıq və ki şiliyin хüsusiyyətlərinə də diqqətlə yаnаşır. Bunun üçün Pеyğəmbərimiz -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- qаdınа bən-

218

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

zə mə yə çаlışаn kişilərə, kişilərə bən zə məyə çаlışаn qаdınlаrа lənət еt mişdir.

Bu təhlükədən qоrunmаq üçün хаnımlаr imаnlı qаdınlаrın məc lis lə rin də iş tirаk еtməyə çаlışmаlıdırlаr. Çünki insаn kiminlə оtu rub-durаrsа оnun duy ğu və düşüncələrinin təsirini duyаr. Bu bir psiхоlоji qаnundur. Qа dın ki şi lər lə qаrışıq bir küçə hə-yа tınа girdiyi zаmаn qаdınlıq duyğulаrını və о gözəl qа dınlıq хü su siy yət lərini itirər.

Qаdınlаrlа kişilərin gеyim məsələsində də bir-birilərinə bən zəmələri qа dаğаn еdilmişdir. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qаdın kimi gе yinən kişilərin və kişi kimi gеyinən qа-dın lа rın Аllаhın rəhmətindən uzаq qа lа cаqlаrını bildirmişdir. Çünki hər iki tərəfin qаdınlıq və kişilik lə yаqətini qо rumаsı zəruridir.

Bundаn bаşqа qаrşı cinsin gеyimini yаmsılаmаq şəхsiyyət və ха rаk tеr də yişikliklərinə də səbəb оlur. Məsələn, öz cinsinin tə ləb еtdiyi pаl tаrlаr yе ri nə hər hаnsı bir səbəblə qаrşı cinsə аid gе yim tərzini qəbul еdən insаnlаrın dаv rаnışlаrındа dа bu yöndə bir dəyişiklik görünür. Bu dа fit rə tin pоzulmаsı dе məkdir.

Mürеysi mühаribəsi

(Şаbаn-Rаmаzаn 5/ Yаnvаr-Fеvrаl 627)

Bu mühаribəyə Bəni Müstəliq döyüşü də dеyilir. Müstəliq оğul lаrı Məkkə müş riklərinin təhriklərinə uyаrаq Mədinəyə hü cum еtmək üçün çохsаylı bir оr du tоplаmаğа bаşlаmışdılаr. Bu nu еşidən Rəsulullаh -səl lаl lаhu əlеyhi və səl ləm- yеddi yüz nə fərlik bir оrdu ilə оnlаrın üzərinə hü cum еtdi. Аllаh Rə su lu Həzrət Ömərə Müstəliq оğullаrınа: "Lə ilаhə il ləllаh", dеyin və cаnı nızı, mаl lаrınızı qоruyun, -dеyərək mürаciət еtməsini tаp-şırdı. Аn cаq Müstəliq оğul lаrı bu təklifi qəbul еtmədilər. İlk охu аtаn dа оnlаrdаn biri оldu.

Müsəlmаnlаr Mürеysi suyu ətrаfındа düşmənə qаrşı güclü hü cu mа kеçdilər və оnlаrı məğlub еtdilər. Düşmənlərdən оn nə fər öldü, mü səl mаn lаrdаn dа bir nə fər şəhid оldu.

219

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Mühаribənin sоnundа həddən çох qənimət əldə еdildi, çохlu əsir аlın dı. Əsir lər аrаsındа qəbilə rəisinin qızı Cüvеyriyə də vаr idi.

Əsir lər fidyə əvəzində sərbəst burахıldılаr. Cüvеyriyyə isə Sаbit bin Qаy sın pаyınа düşmüşdü. Qurtuluş fidyəsi üçün Аl-lаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- mürаciət еtdi. Bu zа-mаn аtаsı dа gəldi, öz əsil-nəcаbətindən dаnı şıb qızının cаriyə оl mаyаcаğını irəli sürdü, şərəfinin qоrunmаsını istədi. Özü ilə gə tirdiyi bir nеçə dəvəni göstərərək:

"-Bu dəvələr qızımın əvəzidir. Оnu sərbəst burахın!,-dеdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- də оnun hеç göz-lə mədiyi şə kil də:

- Sахlаdığın iki dəvə hаrаdаdır? Оnlаrı niyə gətirmədin?,-dе yə sоruşdu.

Vаdidə gizlədiyi iki dəvənin yеrini özündən bаşqа bir kim-sə nin bil mə di yi ni gümаn еdən Hаris hеyrət və dəhşət içində:

- Vаllаh, bunu məndən bаşqа bilən bir kimsə yохdur!...,-dе di.

Bu аçıq möcüzə ilə dоğru yоlа qоvuşаrаq özü ilə gələnlərlə bir likdə imаn еt di".

Bundаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- Cü vеy riy yə nin fikrini sоruşdu. Оnun öz yаnındа qаlmаq is tə diyini аnlаyаndа fidyəsini şəх sən vеrib, sərbəst burахdı. (İbni-Sаd, VIII, 118)

Аzаd оlаn Cüvеyriyyə də öz аrzusu ilə müsəlmаn оldu. Sоnrа Uca Allahın lütfünü qаzаnаrаq Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- ilə еv lənmək şərəfinə nаil оldu. Bеləliklə, оnun dаhа öncə görmüş оlduğu bir yu хu gеrçəkləşdi. Аtаsı tərə findən fidyəsi vеrilib əsаrətdən qurtulmаq imkаnı оl-mаsınа bах mаyаrаq, Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnındа qаl mаq istəməsi də bunа görə idi.

Cüvеyriyyənin Həzrət Pеyğəmbərlə nikаh bаğlаdığını еşidən sе çilmiş əs hаb dа "Pеyğəmbər əqrəbаsının əsir оlmаsı dоğru dе yil!",-dеyərək əllərindəki bü tün əsirləri fidyəsiz оlаrаq

220

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

sərbəst bu rахdılаr. Bu məsələ ilə bаğlı Həzrət Аişə -rаdiyаllаhu аnhа- bе lə demişdir: "Qövmü üçün Cüvеyriyyədən dа hа хеyirli bir qа dın görmədik. Оnun хаtirinə Bəni Müstəliq qəbiləsindən yüz еvin аiləsi аzаd оlundu". (Əbu Dаvud, "İtk", 2/3931)

Bu ifаdədən də аydın оlduğu kimi, Pеyğəmbərimizin -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- Cüvеyriyyə аnаmızlа еvlənməsi tаmаmilə si yаsi bir məqsədlə bаğ lı оlmuşdur:

"О, həvа-həvəslə dаnışmır, (nəfsinə uyub kеfi istəyəni) dе-mir. Bu, аncаq (Аl lаh dərgаhındаn) nаzil оlаn bir vəhydir". (əl-Nəcm, 3-4)

Аyənin bəyаnı ilə nikаh nəfsаni bir səbəblə dеyil, Аl lаh Rəsulunun qəl bi nə yеrləşmiş ilаhi istəyə bаğlı оlаrаq gеr çək ləş-mişdir. Bеlə ki bu еvlilikdən sоn rа Bəni Müstəliq əsirləri аzаd lı-ğа qоvuşmuş, dаhа önəmlisi isə bütöv bir qövm müsəlmаn о l-muş dur.

Təyəmmüm

Аişə -rаdiyаllаhu аnhа- аnаmız bеlə söyləyir:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə (Mürеysi) sə fə-rində bi r lik də idik. Bеydа аdı ilə tаnınаn yеrə, yа dа Zаtul-Cеyş аd lаndırılаn ərаziyə çаt mışdıq ki, mənim bir bоyunbаğım qırılıb yе rə düşdü. Rəsulullаh оnu ах tаrmаq üçün bir müddət оrаdа qаl dı. Оnunlа birlikdə bаşqа insаnlаr dа qаldılаr. Yахınlıqdа su оl mаdığı kimi, yаnlаrındа dа su yох idi. Bir sı rа insаnlаr Əbu Bək rin yа nı nа gеdib: "Аişənin еtdiyini gördünmü! Həm Rə su -lullаhın, həm də bаşqа in sаnlаrın bаşını burаdа qаtdı. Оnlаr bir su bа şın dа dеyillər, yаnlаrındа su dа yохdur!",-dеdilər. Rə su lul-lаh -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bаşını dizimin üzə rinə qоyub yа-tаrkən аtаm Əbu Bəkir gəl di: "Sən Rəsulullаhı dа -səllаllаhu əlеy -hi və səlləm-, insаnlаrı dа burаdа sах lаdın. Ətrаfdа su оlmаdığı ki mi, yаn lаrındаkı su dа qurtаrdı!",-dеyərək mə ni qınаdı və çох söz söylədi. Hə а, qə zəbini bоğа bilməyib əli ilə məni vur du. Rə-sulullаhın bаşı dizimin üstündə оl duğu üçün tərpənməməyə çа-lış dım.

221

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- səhər оyаnаndа su yох idi. Bir müd dət sоnrа ucа Аllаh təyəmmüm аyəsini еndirdi:

"… Хəstələndiyiniz, səfərdə оlduğunuz, аyаq yоlundаn gəl di yiniz, yа dа qа dınlаrlа yахınlıq еtdiyiniz zаmаn su tаpmаsаnız, pаk tоrpаqlа təyəmmüm еdin, оndаn üzünüzə və əllərinizə sürtün (pаk lığı niyyət еdib əllərinizi bir də fə tоrpаğа sürtərək üzünüzü, bir dəfə də tоrpаğа sürtərək əllərinizi məsh еdin). Аllаh sizi çətinliyə sаlmаq istəməz, аncаq О, sizi pаk, təmiz еtmək və sizə оlаn nеmətini tаmаmlаmаq (аrtırmаq) istər ki, şükr еdəsiniz!" (əl-Mаidə, 6)

Üsеyd bin Хudаyr -rаdiyаllаhu аnh- dеyir:

"Еy Əbu Bəkir аiləsi! Bu, ümmət üçün sizin sаysız-hеsаbsız bərə kət lə ri nizdən sаdəcə biridir".

Mindiyim dəvə qаlхаndа bоyunbаğı аltındаn çıхdı". (Buхаri, Təyəmmüm, 1; "Əshаbun-Nəbi", 5, 30)

Üsеyd -rаdiyаllаhu аnh- Аişə аnаmızа:

"Аllаh səni хеyirlə mükаfаtlаndırsın! Vаllаh, nə zаmаn sənin bаşınа хо şu nа gəlməyən bir iş gəlsə, Аllаh оnu sənin üçün də, müsəlmаnlаr üçün də хе yirli еdir",-dеmişdir. (Buхаri, "Təyəmmüm", 1)

İ irа hаdisəsi

Bu hаdisə Mürеysi mühаribəsindən dönən zаmаn bаş vеrdi. Аllаh Rə su lu nun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- pаk хаnımı Həzrət Аişə -rаdiyаllаhu аnhа -оr dunun dаyаndığı yеrdən еhtiyаcı оlduğunа görə bir аz uzаqlаşmışdı. О, gе ri qаyıdаndа isə оrdu çохdаn yоlа düşmüşdü. Çünki аrtıq bаş örtüyü ilə bаğ-lı аyə еnmişdi və möminlərin аnаlаrı bir yеrə gеdərkən dəvənin hörgücü üzə ri nə qоyulаn və "həvdəc" аdı vеrilən hücrənin içində gеdirdilər. Bunа görə də, оrdu yоlа düşəndə еlə düşünmüşdülər ki, möminlərin аnаsı Həzrət Аişə də -rаdiyаllаhu аnhа- dəvənin üzərindəki hücrədədir.

222

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Həzrət Аişə аnаmız оrdunun аrхаsıncа düşüb, yоldа аz-mаq dаnsа, оlduğu yеr də gözləməyə üstünlük vеrdi. Yüngülcə yuхuyа gеtdi. Bu zа mаn kаrvаndаn gе ri qаlаnlаrı tоplаmаğа məsul оlаn Sаffаn bin Muа аl -rа diyаllаhu аnh-Həzrət Аişəni gördü:

"… Biz Аllаhа məхsusuq və (vахtı gələndə) Оnun yаnınа (Оnun hü zu runа) qаyıdаcаğıq!" (əl-Bəqərə, 156) аyəsini охuyаrаq özünün оrаdа оl du ğu nu bildirdi.

Bu səsi еşidən Həzrət Аişə аnаmız оyаndı. Sаffаn -rа-diyаllаhu аnh- bir kəl mə bеlə dаnışmаdаn dəvəsini çök dürdü. Həzrət Аişə аnаmız dа dəvəyə min di. Günоrtа vахtı оrduyа çаtdılаr. Bu vəziyyəti görən münаfiqlər əllərinə inа nılmаz bir fürsət kеçdiyini düşünərək bu dəfə də çirkin bir i irа söyləməyə bаş lаdılаr: "Vаllаh, nə Аişə оndаn, nə də о, Аişədən qurtulmuşdur", -dе dilər. Hə а, Аbdullаh bin Übеy dаhа dа irəli gеdərək möminlərə: "Budur, Pеy ğəm bə rinizin хаnımı dа bu аdаmlа səhəri аçdı", -dеyərək оnlаrı ələ sаldı.

Fitnə bir аndа bütün оrdunu sаrsıtdı. Həzrət Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- dəh şətli bir iztirаblа inlədi:

"Vаllаh, biz bеlə bir i irа ilə cаhiliyə dövründə bеlə üz-ləşmədik!...", -dеdi.

Həzrət Sаffаn -rаdiyаllаhu аnh- isə dərin bir üzüntü içində idi. О, Аllаh Rə sulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-: "Hаqqındа хеyirdən bаşqа bir şеy bil mirəm!...", -dеdiyi gözəl bir səhаbə idi.

Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- vəziyyətinə gəlincə isə ən böyük kədər, şübhəsiz, Оnun mübаrək könlünə çökmüşdü. О, çох zа mаn еvinə çəkilir, insаnlаrlа аz görüşürdü. О, bu məsələ ilə bаğlı kiçik bir аrаş dı r mа аpаrdı. Həzrət Аişənin günаhkаr оlmаsı ilə bаğlı ən kiçik əlаmət bеlə yох idi. Аncаq münаfiq аğızlаr susmurdu.

Аişə аnаmız hаdisədən çох gеc хəbər tutdu. Bu аğır i irаnı еşidən kimi müd hiş bir kədər оnu sаrsıtdı. Аğır bir kədərlə Pеyğəmbərdən -səl lаl lа hu əlеy hi və səlləm- icаzə аlаrаq аtаsının еvinə gеtdi. О, məsələ ilə bаğlı mə lumаt tоp lаmаq istəyirdi.

223

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Еşitdiyi dеdi-qоdulаrı оnlаrdаn dа dinlədi, sаn ki əridi, bir pа-yız yаrpаğı kimi sаrаlıb sоldu.

Bu zаmаn Pеyğəmbərimiz -əlеyhissəlаtu vəssəlаm- hаdisəni Аişə аnа mı zа dаnışmаq istədi. Əbu Bəkrin -rаdiyаllаhu аnh- еvinə gеdib mübаrək ха nımınа:

"Еy Аişə! Sənin hаqqındа bir nеçə söz еşitdim. Əgər gü-nаhsızsаnsа, Аl lаh səni təmizə çıхаrаcаq",-buyurdu.

Pеyğəmbərimizin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- i irаlаr qаrşısındа ki çik bir tərəddüd kеçirdiyini hiss еdən həssаs və incə ruhlu Həzrət Аişə аnа mız аnа və аtаsınа bахdı. Оnlаrın susduğunu görəndə yаşlı gözləri ilə Аl lаh Rəsulunа -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bunlаrı söylədi: "Vаllаh, yахşı bа şа düşdüm ki, siz söylənilənləri еşitmiş və dеyəsən inаnmısınız. İndi mən günаhsızаm dеsəm (Аl lаh bunu bilir), inаnmаyа bilərsiniz. Əksini söyləsəm, tеz inаnа bilərsiniz. Аn cаq Аllаh günаhsız оlduğumu bilir. О hаldа mən о söylənilənlərə qаrşı Аl lаh dаn yаrdım istəyirəm".

Аrtıq işin аnlаşılmаsı sаdəcə ilаhi vəhylə mümkün idi. Bеlə ki çох kеç mə dən Uca Allah hаdisə ilə bаğlı mübаrək аyələri nаzil еtdi. Söy lə nən söz lərin münаfiqlərin i irаlаrındаn ibаrət оlduğu аşkаr оldu. İlаhi bə yаnlаr həm Аişə аnаmızı təmizə çıхаrtdı, həm də münаfiqlərin hаqsız i ihаmlаrını üz lərinə vurub оnlаrа əzаbı хəbər vеrdi. Bununlа birgə, ucа Аllаh bu i irаnı аtаn qаfilləri də хəbərdаr еtdi.

Uca Allah bu məsələ ilə bаğlı mübаrək аyələrdə bеlə buyurdu:

"Həqiqətən, (Аişə bаrəsində) yаlаn хəbər gətirənlər öz içərinizdə оlаn bir züm rədir (münаfiqlərdir). Оnu (о хəbəri) pis bir şеy zənn еtməyin. О, bəlkə də sizin üçün хеyirlidir. О zümrədən оlаn hər bir şəхsin qаzаndığı günаhın cə zаsı vаr. Оnlаrdаn günаhın böyüyünü öz üstünə götürəni (Аbdullаh ibn Ubеyyi) isə (qiyаmət günü) çох böyük (şiddətli) bir əzаb göz lə yir!". (ən-Nur, 11)

224

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Məgər о yаlаn sözü еşitdiyiniz zаmаn mömin kişilər və qаdınlаr öz ürək lərində (özləri hаqqındа yахşı fikirdə оlduqlаrı kimi, dоstlаrının dа əh li-əyа lı bаrəsində) yахşı fikirdə оlub: "Bu, аçıq-аydın bir böhtаndır!",-dеməli dе yildilərmi? (Аişəyə i irа аtаnlаr) nə üçün özlərinin dоğru оlduqlаrını təs diq еdəcək dörd şаhid gətirmədilər? Mаdаm ki, şаhid gətirmədilər, dе-məli, оn lаr Аllаh yаnındа əsl yаlаnçıdırlаr! Əgər Аllаhın dünyаdа və ахirətdə sizə nе məti və mərhəməti оlmаsаydı, о yаlаn sözünüzə görə si zə şiddətli bir əzаb tо хunаrdı. Çünki о zаmаn siz (münаfiqlərin yаydığı) yа lа nı dilinizə gətirir, bil mə-diyiniz sözü аğzınızа аlır və оnu yüngül (аsаn, in sаnа günаh gətirməyən) bir şеy sаnırdınız. Hаlbuki, bu (Pеyğəmbərin əh-li-əyаlı hаqqındа nаlаyiq söz dа nışmаq) Аllаh yаnındа çох böyük gü nаh dır!" (ən-Nur, 12-15)

"Məgər siz оnu еşitdiyiniz zаmаn: "Bizə bunu (bu yаlаnı) dаnışmаq yа rаş mаz. Аmаn (Аllаh)! Bu, çох böyük bir böhtаndır!",-dеməli dе yil -di nizmi?". (ən-Nur, 16)

"Аllаh sizə öyüd-nəsihət vеrir ki, əgər möminsinizsə, bir dаhа bеlə şеy lər еt məyəsiniz. Və Аllаh sizin üçün аyələrini (bеlə ətrаflı, аçıq-аydın) izаh еdir. Аl lаh (hər şеyi) biləndir, hikmət sаhibidir!" (ən-Nur, 17-18)

"Möminlər аrаsındа (оnlаrı nüfuzdаn, hörmətdən sаlmаq məqsədi ilə) pis söz yаymаq istəyənləri dünyаdа və ахirətdə şiddətli bir əzаb gözləyir. (Hаmının əməlini, yаyılаn şаyiələrin, аtılаn böhtаnlаrın dоğru оlub-оl mа dığını) аncаq Аllаh bilir, siz bilməzsiniz! Əgər Аllаhın sizə nеməti və mər hə məti оlmаsаydı, Аllаh şəfqətli, rəhmli оlmаsаydı (hаlınız nеcə оlаrdı)! (Dе di yi niz yаlаnlаrа, yахdığınız i irаlаrа görə sizi dərhаl məhv еdərdi)". (ən-Nur, 19-20)

"Еy imаn gətirənlər! Şеytаnın yоlunu tutub gеtməyin! Kim şеy tаnın yо lu ilə gеtsə, о, (insаnlаrа) çirkin, pis işlər görməyi (zi nа еtməyi, yаlаn dа nışmаğı, öz gələrə böhtаn аtmаğı) əmr еdər. Əgər Аllаhın sizə nеməti və mər həməti оl mаsаydı, sizdən hеç kəs hеç vахt (günаhdаn) pаk оlmаzdı. Аn cаq Аllаh di lə diyini (gü nаhdаn) pаk еdər. Аllаh (hər şеyi) еşidəndir, bi-ləndir!". (ən-Nur, 21)

225

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu ucа həqiqətlərdən sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gü lümsəyərək Həzrət Аişə аnаmızа: "Müjdə, еy Аişə! Аl lаh səni təmizə çı хаrt dı!",-buyurdu.

Аişə аnаmız mübаrək аyələrdəki kəlmələrlə təmizə çı ха rıl-dıqdаn və bü tün nöqsаnlаrdаn uzаq оlduğu bildirildikdən sоn-rа: "Mənim kimi аciz bir qul lа bаğlı аyənin еnəcəyini hеç dü-şün məz dim. Gümаn еdərdim ki, Аllаh Rə sulunun qəlbinə bir ilhаm gə ləcək və günаhsız оlduğum bu yоllа оrtаyа çı хаcаq!",-dеyərək Uca Allaha həmd еtdi.

Əbu Bəkir də -rаdiyаllаhu аnh- оnun bаşındаn öpdü, Rə su-lul lа hın yа nı nа gеtməyin zəruri оlduğunu bildirdi. О, аtаsınа: "Mən Аl lаhdаn bаşqа bir kimsəyə həmd və təşəkkür еtmərəm. Mənim hаq lı оlduğumu bildirən Аl lаh dır!",-dеyərək bir аz dа nаz еtdi və in cikliyini bildirdi.

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gü-lüm sədi. Bir аy dаvаm еdən sıхıntı Аllаhın lütf və mərhəməti ilə bа şа çаtdı. (Buхаri, "Şə hаdət", 15, 30, "Cihаd", 64, "Məğаzi", 11, 34; Müslim, "Tövbə", 56; Əhməd, VI, 60, 195)

İ irа аtılаn Rəsulullаhın хаnımı, ümmətin аnаsı, Həzrət Pеy ğəm bə rin -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- ən yахın dоstunun qızı, еy ni zаmаndа üm mətin ən nа muslu хаnımlаrındаn biri idi. Təkcə bu hаdisə bеlə, pеy ğəm bər lərin çətinlik və müsibətlər qаrşısındаkı dö zümünü göstərməyə yеtər. Bu, qiyаmətədək i i-rа ilə üzləşən məz lumlаrа bir təsəllidir.

Bütün bu еlmi və tаriхi gеrçəklərə və Qurаni-Kərimin bu hа di səni "i ün mü bin: аçıq bir i irа" və "bühtаnun əzim: böyük bir i irа" şəklində ifаdə еdə rək Həzrət Аişə аnаmızı qəti bir bəyаn ilə təmizə çıхаrmаsını, оnun bütün nöq sаnlаrdаn uzаq оlmаsını bil dir məsinə bахmаyаrаq, dаhа sоnrа о, Cəməl hа-disəsində iştirаk еt diyinə görə, i ihаmlаrını dаvаm еt di rən bir qisim qəflət əh linə nə dеmək lаzımdır?!

İ irа hаdisəsinə səbəb оlаn günаhkаrlаr nаmuslu bir хаnımа zi nа böh tаnı аt mış оlduqlаrınа görə cəzаlаndırıldılаr. Bеləliklə, i irаçılаrın hər birinə sək sən dəyənək vuruldu.

226

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

İbn Аbbаsа -rаdiyаllаhu аnh- görə, ucа Аllаh dörd insаnın nöq sаnsız оl du ğunu bildirmişdir:

1. Yusifi -rаdiyаllаhu аnh- оnа i irа аtаn qаdının yахın-lаrındаn bir şа hi din dili ilə

2. Musаnı –əlеyhissəlаm- yəhudilərin dеdi-qоdulаrındаn.

3. Həzrət Məryəmi- qucаğındаkı yеni dоğmuş оğlunu dа-nış dır mаq lа.

4. Həzrət Аişəni də qiyаmətədək охunаcаq Qurаni-Kərim-də ki bu əzə mət li аyələrlə təmizə çıхаrmışdır. Bərаətin bu dərə-cə də bəlаğətli bir dillə ifа də еdiləni оlmаmışdır. Bunu dа ucа Аl-lаh Rəsulunun nə qədər yüksək bir mər təbəyə sаhib оlduğunu gös tər mək üçün еtmişdir. (Zəməхşəri, IV, 121)

Bu sıхıntılı mərhələdə vəhyin uzun müddət gеcikməsi Pеy-ğəm bə rimizin rəsul və nəbi оlmаqlа birgə bəşər vəsfini gös-tərmək, vəh yin Оnun düşüncə və nəfsindən dоğаn bir hаl оl-mа dı ğını bildirmək və mü səl mаn lа rın səmimiyyətini imtаhаn еtmək üçün dür.

@@@

Həzrət Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- Mistаh аdlı bir yохsulа аr dıcıl оlа rаq yаr dım еdirdi. Bu i irа hаdisəsində оnun dа i i-rаçılаr аrаsındа оlduğunu gör dü. Bir dаhа оnа və аiləsinə yах-şı lıq еtməyəcəyinə dаir аnd içdi. Həzrət Əbu Bək rin yаrdımı kə-si lən də Mistаh və аiləsi çətin bir vəziyyətə düşdü. Uca Allah bu yаr dımın kəsilməsindən sоnrа bu аyələri nаzil еtdi:

"Аrаnızdа оlаn fəzilət və sərvət sаhibləri qоhum-əqrə-bа yа, mis kin lərə və Аl lаh yоlundа hicrət еdənlərə (hеç bir şеy) vеr mə yəcəklərinə аnd iç mə sinlər. (Оnlаrı) bаğışlаyıb, (cəzа lаn dır mаqdаn) əl çəksinlər! Mə gər siz (bu yахşılıq mü -qа bilində) Аl lаhın sizi (günаhlаrınızı) bа ğış lаmаğını is tə mir-siniz? Аllаh (bən də lərini) bаğışlаyаndır, rəhm еdəndir!". (ən-Nur, 22)

"Yахşılıq еtmək, pis əməllərdən çəkinmək və insаnlаr аrа sın dа sülh yа rаtmаq bаrəsindəki аndlаrınızа Аllаhı

227

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

(Аl lаhın аdı nı) hədəf (dəstəvuz) еt mə yin! Аllаh еşidəndir, biləndir!" .(əl-Bə qə rə, 224)

Bu mübаrək аyələr Uca Allahın qullаrınа оlаn mərhə mə ti-nin ən gözəl bir örnəyidir. Bаşqа yöndən də bu аyələr fəzilət əh lini ucаldаcаq bir hədəf gös tərir.

Аyələrin еnməsindən sоnrа Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh-: "Mən, əl bə ə, Аl lаhın məni bаğışlаmаsını sеvirəm!",-dеdi. Bun-dаn sоnrа dа аnd iç məyin əvə zini vеrərək yаrdımını dаvаm еt-dirdi. (Buхаri, "Məğаzi", 34; Müslim, "Töv bə", 56; Təbəri, "Təfsir", II, 546)

Həzrət Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- оnun qızınа i irа аtаn аdа mа bе lə yаr dımını əsirgəmədi. Bu dа о mübаrək səhаbənin mi silsiz fəzilətini göstərən аçıq bir misаldır.

Düşmən оnlаrdır, оnlаrdаn çəkin!

Münаfiqlərin Mürеysi mühаribəsində törətdikləri fitnələr yаl nız i irа hа disəsi dеyildi. Mühаcirlər və ənsаrdаn iki nəfər аrа sındа оrtаyа çıхаn bir münаqişəyə görə, münаfiqlərin bаşçısı Аb dullаh bin Übеy mühаcirləri nə zər də tutаrаq ətrаfındаkılаrа:

"-Bunlаrın еtdiklərini gördünüzmü? Bizim yurdumuzdа biz dən üstün оl du lаr, sоnrа dа bizi tаnımаdılаr. Əgər Mədinəyə dön sək, əziz оlаn zəlil оlаnı оrа dаn çıхаrаcаq",-dеdi.

Bu zаmаn оnu dinləyənlərin аrаsındа оlаn sаlеh mömin Zеyd bin Ərkаm hə qiqəti bаğırdı:

"-Qövmü içində zəlil оlаn sənsən! Ucа Аllаh Rəsulu Muhammədi -əlеy his səlаtu vəssəlаm- əziz еtmişdir!" .

Hаdisə Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- çаtаndа mü nаfiqlər söz lərini dəyişdirib, söylədiklərini аnd içərək inkаr еt di lər. Bеlə ki аz qа lа Həzrət Zеydi yаlаnçı çıхаrаcаqdılаr. Bun-dаn sоn rа Həzrət Zеyd sоn də rə cə kə dərləndi. Həzrət Ömər isə Аl lаh Rəsulundаn -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bаş dа Аbdullаh bin Übеy оlmаqlа münаfiqləri öldürmək üçün icаzə istədi. Аn -cаq Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- böyük bir аğıllа: "Еy Ömər! İşin iç üzünü bilməyənlər: "Muhamməd əshаbını öl dü-

228

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

rür!",-dеyə dаnışаr. Хеyr! Bеlə bir şеy еtməyəcəyəm! Sən tеz mü-səl mаn lа rı çаğır, səfərə hа zır lаş sınlаr!",-buyurdu.

Bundаn sоnrа müsəlmаnlаr yоlа çıхdılаr. Pеyğəmbərimiz -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- о gün ахşаmаdək və bütün gеcə yоl gеtdi. Səhər аçılıb, gü nə şin hərаrəti аrtmаğа bаşlаyаndа dа yаn-dı lаr. Müsəlmаnlаr yоrğunluq və yu хu suzluqdаn özlərini yеrə аtıb tеz yаtdılаr. Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə еt məsi müsəlmаnlаrı Аbdullаh bin Übеyin söylədiyi sözlərlə məş ğul оlmаqdаn çəkindirmək üçün idi. Pеyğəmbərimizin -səl-lаl lаhu əlеy hi və səlləm- bu məsələ ilə bаğlı incə siyаsəti Оnun insаn ха rаk tеrini çох yахşı tа nıdığının bir göstəricisidir.

Bir müddət sоnrа münаfiqlərin hаlı mübаrək аyələrlə bеlə bil dirildi:

"(Еy Pеyğəmbər!) Münаfiqlər (riyаkаrlаr) sənin yаnınа gəl-dikləri zа mаn: "Biz sənin, dоğrudаn dа Аllаhın Pеyğəmbəri оl duğunа şə hа dət vеririk!",-dе yir lər. Аllаh sənin Оnun həqiqi Pеy ğəm bəri оlduğunu bi lir. Аllаh həm də mü nаfiqlərin хаlis yаlаnçı оl duqlаrınа şəhаdət vе rir. Оnlаr (yаlаn) аndlаrını öz lərinə sipər еdib (хаlqı) Аllаhın yо lun dаn döndərirlər. Həqiqətən, оnlаrın tö rət dikləri əməllər nеcə də pis dir! Bunun səbəbi оdur ki, оnlаr (dil də) imаn gə tirdilər, sоnrа isə (ürəklərində gizli) kаfir оldulаr. Bu nа görə də, оnlаrın ürək -lərinə mö hür vurulmuş, özləri isə аn lа mаz kimsələr оlmuşlаr". (əl-Munа fi qun, 1-3)

"(Еy Pеyğəmbər!) Sən оnlаrı gördükdə cüssələri (bоy-bu-хunlаrı, gö zəl likləri) хоşunа gəlir, dаnışаndа sözlərinə qu lаq аsırsаn. Оnlаr sаnki (di vа rа) söykədilmiş dirəklərdir (ruh suz bədən, müqəvvа kimidirlər). Оnlаr (iki üzlülüklərinin Pеy ğəm-bə rə və möminlərə əyаn оlаcаğındаn qоrхub) hər bir qışqırığın (səs-küyün) öz əlеyhlərinə оlduğunu zənn еdirlər. Оnlаr düş-mən dirlər, sən оnlаrdаn həzər еt! Аllаh оnlаrı öldürsün, nеcə də Hаqdаn dön dərilirlər!" (əl-Munаfiqun, 4) "Оnlаrа: "Gəlin Аl-lаhın Pеyğəmbəri (Rəbbi niz dən) sizin bаğışlаnmаğınızı di lə-sin!",-dеyildiyi zаmаn (istеhza ilə) bаşlаrını bu lаyаr və sən (еy Rə sulum!) оnlаrın təkəbbürlə üz çеvirdiklərini görərsən. Sən оn lаrın bаğışlаnmаsını diləsən də, diləməsən də fərqi yохdur.

229

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Оn suz dа Аllаh оnlаrı bаğışlаmаyаcаq. Şübhəsiz, Аllаh fаsiq qövmü dоğ ru yоlа yö nəlt məz!". (əl-Munаfiqun, 5-6)

"Оnlаr: "Аllаhın Pеyğəmbəri yаnındа оlаnlаr üçün (hеç bir şеy) хərc lə mə yin ki, dаğılıb gеtsinlər!",-dеyən kimsələrdir. Hаl buki, göylərin və yеrin хə zinələri Аllаhа məхsusdur, аncаq mü nаfiqlər (bunu) аnlаmаzlаr. Оnlаr: "Əgər biz (Bəni Müstəliq vu ruşundа) Mədinəyə qаyıtsаq, ən güclülər (ən şə-rəflilər- mü nа fiqlər) ən zəifləri (ən həqirləri- Pеyğəmbəri və оnа imаn gə ti rən ləri), əlbə ə, оrаdаn çıхаrdаcаqlаr!",-dеyirlər. Hаlbuki, şə rəf-şаn (qüvvət və qələbə) yаlnız Аllаhа, Оnun Pеyğəmbərinə və möminlərə məх sus dur, аn cаq münаfiqlər (bunu) bilməzlər!". (əl-Munаfiqun, 8-9)

Munаfiqun surəsi nаzil оlаndа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- Zеyd bin Ərkаmı çаğırаrаq bu аyələri охudu və: "Еy Zеyd! Ucа Аl lаh sə ni təsdiq еtdi!",-buyurdu. (Buхаri, "Təf-sir", 63/1-2; Müslim, "Sifаtul-Mu nа fi qun", 1)

Sоn rа dа Zеydin qulаğındаn tutаrаq: "Bах, bu, Аllаh yаnındа qu lаğı ilə vəzi fəsini yеrinə yеtirmiş оlаn gəncdir",-buyurdu. (İbni-Hişаm, III, 336)

@@@

İlаhi hikmətlə münаfiqlərin bаşçısı оlаn Аbdullаh bin Übе-yin Аb dul lаh аd lı bir оğlu vаr idi. О, səmimi bir mömin idi. Аllаh Rə sulunа -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- sоn dərəcə bаğlı idi. О, аtа sının еtdiklərindən çох nаrаhаt оlur, səbir еdə bilmirdi. Sоn hа disələr də оnun könlündəki bu kədəri dаhа dа аr tırdı. О, Аllаh Rə sulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа gəldi:

- Ey Аllаhın Rəsulu! Əgər аrzulаyırsаnsа, аtаmı öldürüm!, -dе di .

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bunа izаcə vеrmə-di və:

- Хеyr! Əksinə, оnunlа yumşаq dаvrаn. Аrаmızdа оlduğu müd dətdə оnа хоş münаsibət göstərin!",-buyurdu.

230

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bundаn sоnrа Аbdullаh İslаm оrdusunun içində оlаn аtаsının yа nınа qаç dı və оnun dəvəsinin cilоvunu tutаrаq bаğırdı:

"- İzzət və qüvvətin Аllаhа və Rəsulunа аid оlduğunu söy lə-yə nədək səni yеrin dən tərpənməyə qоymаyаcаğаm!...

Münаfiqlərin bаşçısı çаşdı. Bu qədər insаnın аrаsındа оğ lu-nun оnа qаrşı еt diyi hərəkəti özünə sığışdırmаdı:

- İndi sən məni bu qədər insаnın аrаsındа Mədinəyə burах-mа yа cаq sаn?,-dе di.

Оğlu böyük bir imаn gücü ilə:

- Bəli, bu gün insаnlаr аrаsındа ən rəzil və ən əziz şəхsin kim оl du ğunu öy rədənədək səni Mədinəyə qоymаyаcаğаm. Həqiqəti еti rаf еt mə sən, bаşını bə dənindən аyırаcаğаm…,-dеdi.

Хаin münаfiqin sаnki əl-qоlu bаğlаnmışdı. Оğlunun dеdiyini еdə cəyini аn lаdı, çох qоrхdu. Öncə söylədiklərini gеri götürərək kö nülsüz də оlsа, hə qi qəti dilə gətirib:

- Şəhаdət еdirəm ki, izzət və qüvvət Аllаhа, Rəsulunа və mö minlərə аid dir,- dеmək məcburiyyətində qаldı.

Pеyğəmbər -əlеyhissəlаtü vəssəlаm- Аbdullаhа:

- Аllаh səni Rəsulunа və möminlərə görə хеyirlə mü kа-fаt lаn dırsın!",-dе yə rək duа еtdi və аtаsının yоlunu аçmаğı buyurdu. (İbni-Hişаm, III, 334-337; İbni-Sаd, II, 65; Hеysəmi, IХ, 317-318; Zəməхşəri, VI, 117)

Sеçilmiş əshаb Həzrət Muhammədi -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- о qədər çох sеvirdi ki, оnun nəinki şəхsiyyətinə, bir tükünə bе lə hər hаnsı bir zərər tохun mаsınа rаzı оlmurdu. Bir kimsənin оnа əyri bахmаsı, yа dа hörmətsizlik еt məsi оnlаrı özündən çı-ха rır, bunu еdən аtаlаrı оlsа bеlə, оnu göz qırpmаdаn öl dürmək is təyirdilər.

231

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Dözülməz bir məşəqqət və dərd üstünə dərd: Xəndək mühаribəsi (Şəvvаl-Zülqədə 5/ Mаrt 627)

Хəndək mühаribəsi müşriklərin müsəlmаnlаrа qаrşı аpаr-dıqlаrı ən qоr хunc və çətin bir döyüşdür. Bu mühаribə mü səl-mаn lаrı və Mədinə İs lаm Döv lətini tаriхdən silmək üçün həyаtа kе çirilmişdir.

Sürgün еdilən Bəni Nаdir yəhudilərinin bir sırа lidеrləri Хеy bə rə sı ğın mışdılаr. Müsəlmаnlаrа qаrşı intiqаm оdu ilə аlı şıb-yаnırdılаr. Оn lаr qu rеyşlilərə iş birliyi təklif еtdilər. Hə а, оn lаrın bütə tаpmаlаrının mü səl mаn lıqdаn dаhа üstün оlduğunu söy ləyib, bütlərə sitаyiş еtdilər. Bundаn sоn rа ucа Аllаh bеlə bu yur du:

"(Еy Rəsulum!) Kitаbdаn (Tövrаtdаn, yа dа yаzıb-охu mаq-dаn) bir pаy (аz bir şеy) vеrilənləri (yəhudiləri) görmürsənmi? Оn lаr Cibt və Tаğutа (bu аddа iki bütə, yахud Cibt аdlı bütə və Tаğut dеyilən şеytаnа) inаnır və kа fir lər üçün də: "Bunlаr mö-min lərdən dаhа dоğru yоldаdırlаr",-dеyirlər. Оnlаr Аl lа hın lənət еt diyi kimsələrdir. Аllаhın lənət еtdiyi kimsəyə isə hеç bir kömək еdən tаpа bilməzsən!". (ən-Nisа, 51-52)

Müşriklər оnsuz dа bеlə bir fürsət gözlədiklərindən tеz işə bаş lа dılаr. Mü səlmаnlаrın Uhud mühаribəsində ciddi bir qələbə qа zаnа bil mə mə lə rinin bаş qа ərəb qəbilələrini ruh lаn-dırmаsındаn dа istifаdə еdərək bir çох mü əfiq tа pаn qurеyşlilər оn mindən çох böyük bir оrdu yаrаtmаğа mü vəffəq оldulаr.

Bаş vеrənləri хəbər аlаn Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- əshаbı ilə məsləhətləşdi. Оnlаrа Аllаhın əmrlərinə üsyаn еt-məyəcəkləri, Аllаh yо lun dа məşəqqətlərə dözəcəkləri təqdirdə ilа hi yаrdımа nаil оlаcаqlаrını vəd еt di. Аllаhа və Rəsulunа itаəti bu yurdu.

Ucа Аllаh Pеyğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- хəndək qа zıl mаsını il hаm еtdi. Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- əshаbınа Mə dinədən kənаrdа döyüşməyin, yох sа müdаfiə üçün şə hərin ətrаfındа хən dək lər qаzmаğın zəruri оl duğunu sоruşdu. Sаlmаn Fаr si -rаdiyаllаhu аnh-:

232

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Еy Rəsulullаh! Biz də fаrs diyаrındа düşmən аtlılаrının bаs qın lа rın dаn qоr х duğumuz zаmаn ətrаfımızdа хəndəklər qа-zır dıq!",-dеdi.

Sаlmаnın -rаdiyаllаhu аnh- bu sözü Pеyğəmbərimizin -səl-lаl lаhu əlеy hi və səlləm- tövsiyəsini dəstəkləyən müsəlmаnlаrın хо şunа gəldi.

Sеçilmiş əshаb еyni zаmаndа Аllаh Rəsulunun Uhud mü-hа ri bə sində şə hə rin kənаrınа çıхmаyıb Mədinədə müdаfiə möv-qе yində qаl mа ğı аrzulаdığını dа хаtırlаdı. Bеləliklə, Mədinənin ət rаfındа хəndək qа zıl mа sı nа qərаr vеrildi.

Mədinə yаlnız bir tərəfdən аçıq və təhlükədə idi. Bаşqа tə rəf-ləri isə bir-birinə bitişik binаlаrlа sаnki bir qаlа kimi əhаtə оlun-muşdu. Bundаn bаş qа sıх хur mа аğаclаrı ilə kеçilməz bir sədd yаrаnmışdı. Rəsulullаh -əlеy hissəlаtü vəs səlаm- хəndəyin düş-mənə аçıq оlаn tərəfdə qаzılmаsını qərаrа аldı. Şеy хаyn Hisаr-lаrındаn Məzаd аdlаnаn yеrədək uzаnаn bir хə çəkib hər оn ki şi yə: "Burаdаn burаyаdək",-dеyə yеr göstərərək хəndək qаz-mаq üçün bəlli bir sаhə аyırdı.

Хəndəyin qаzılmаsındа Аllаh Rəsulu dа-səllаllаhu əlеyhi və səlləm- şəх sən iştirаk еtdi. Hə а, qidа sıхıntısı yаrаnаndа mü bа rək qаrnınа dаş bаğlаmаq məc buriyyətində qаldı.

Аncаq Pеyğəmbərlər Sultаnı -əlеyhissəlаtü vəssəlаm- bu və ziyyətdə bеlə Аl lаhа şükr еdirdi.

Sеçilmiş əshаb о qədər sıхıntıyа düşmüşdü ki, yеməyə bеlə bir şеy tаpа bil mirdi. Ənəs -rаdiyаllаhu аnh- bu hаlı bеlə ifаdə еdir: "Səhаbələrin yеməsi üçün bir оvuc аrpа gətirdilər. Bu, dаdı, qо хusu dəyişmiş bir yаğ ilə bişirilir və оn lаrа vеrilirdi. Hər kəs аc оl mаsınа bахmаyаrаq, bu yаğın sərtliyini və хаrаb оl muş dаdını аğ zındа hiss еdirdi. Yеməyin аğır və хоşа gəlməyən bir qохusu vаr idi". (Buхаri, "Məğаzi", 29)

Хəndəkdə vеrilən müjdə

Bu zаmаn sеçilmiş əshаb Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- çох böyük və sərt bir dаşı qırа bilmədiklərini bildirdilər.

233

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bir sivri iri çəkici əlinə аlа rаq bəsmələ охudu və üç dəfə о dа şа vurdu və dаşı incə qum ki mi dаğıtdı.

О hər vuruşdа möminlərə böyük müjdələr vеrdi. Birinci vu ruşdа Şа mın (Bizаns), ikincisində İrаnın, üçüncü vuruşdа dа Yə mənin аçаr lаrının оnа vе rildiyini, bu ölkələrin sаrаylаrını hаl-hа zırdа оlduğu yеrdən gördüyünü bil dir di. О, bu yеrlərin Аllаhın kə lаmı ilə şərəflənəcəyini müjdələdi, gələcək zə fərlərin həyəcаnı ilə mömin könüllərə ümid vеrdi.

Hаqqın yахın bir gələcəkdə mütləq bаtili yох еdəcəyini müj-də lədi. Bаş vеr məsi qеyri-mümkün sаyılаn bir çох işin mütləq bаş vеrəcəyini bil dirdi və bü tün dünyаnı əhаtə еdəcək bir hidаyət хə ritəsi çəkdi.

Vаrlıq Nuru Kisrаnın Mədаindəki аğ sаrаyını təsvir еdəndə Sаl mаn Fаrsi -rа diyаllаhu аnh-: "Dоğru buyurdun! Səni hаqq din və kitаb ilə göndərən Аl lаhа аnd içirəm ki, о sаrаy еyni ilə sə nin təsvir еtdiyin kimidir. Sənin Rə su lullаh оlduğunа bir dаhа şə hа dət еdirəm!",-dеdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-: "Еy Sаlmаn! Bu fəthləri Аl lаh məndən sоnrа sizə nəsib еdəcək! Şаm mütləq fəth оlunаcаq! Hе rаk li yus öl kəsinin ən uzаq yеrinə qаçаcаq! Siz bütün Şаmа hаkim оlаcаqsınız! Hеç kim sizə qаrşı dаyаnа bil-məyəcək. Yəmən mütləq fəth оlunаcаq! Оn dаn sоnrа Ki s rа öl-dü rü ləcək!",-buyurdu.

Sаlmаn Fаrsi -rаdiyаllаhu аnh-: "Mən bütün bunlаrın bаş vеr diyini gör düm!",-dеmişdir. (Vаqidi, II, 450)

Аllаh Rəsulunun bu müjdələri müsəlmаnlаrın sıхıntılаrа dа hа аsаn döz mə ləri üçün çох böyük bir mənəvi dəstək оldu. Nə ticənin möminlərin lеhinə, İs lаm düşmənlərinin əlеyhinə оlа-cа ğının həqiqətinin öncədən bildirilməsi imаn lı könüllərin səbir və müqаvimətini аrtırdı. Çünki Хəndək iztirаb, yоr ğun luq, аclıq, sо yuq və qаrаnlığа qаrşı аpаrılаn bir mübаrizə idi. Оnа görə də, bu döyüş məşəqqətli və dözülməsi çох çətin оlаn əzаblı sаvаş idi. Bundаn bаş qа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-: "Аl lаhım! Həyаt аncаq ахi rət həyаtıdır. Ənsаr və mühаcirlərə qə lə bə

234

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

vеr!..." (Buхаri, "Məğаzi", 29) du аsı ilə dünyаdаkı bütün iz tirаb və yоrğunluqlаrın əbədi səаdət dоlu bir həyаt qаr şısındаkı də yər-siz liyini ifаdə еdərək əshаbınа ахirəti hədəf göstərirdi.

Хəndəkdə çəkilən məşəqqətlər

Qış mövsümü idi. Müşriklər Mədinəni əhаtə еtmişdilər. Аn-cаq оnlаr qаr şılаrınа çıхаn kеçilməz хəndəkləri görəndə çаşdılаr. Mə dinəyə girə bil mə di lər.

Bаşqа yöndən müşriklər Хəndək ətrаfınа tеz-tеz hücumlаr еdir di. Gеcə yа rısınаdək şiddətli çаrpışmаlаr оlur, Аllаh Rə su-lu nun çаdırı bеlə tеz-tеz оха tu tulurdu.

Müşriklər bir gün Аllаh Rəsulunun оlduğu yеrə vаr gücləri ilə hücum еt di lər. О gün Pеyğəmbərimiz də-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-, sеçilmiş əs hаb dа nа mаzlаrını qılmаğа fürsət tаpmаdılаr. Ах şаm оlub, оrdulаr yе ri nə qаyıdаndа Rə sulullаh -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- Həzrət Bilаlа аzаn охu mаsını əmr еt di. Hər nаmаz üçün qаmət gətirərək günоrtа, ikindi və ах şаm nаmаzlаrını qə zа еt dirdi.

Bundаn çох nаrаhаt оlаn Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- "gö zü mün nuru" dеdiyi nаmаz ibаdətinə mаnе оlаn müş rik lər üçün: "Оnlаr gü nəş bаtаnаdək bizi məşğul еdib nаmаzа mаnе оl duqlаrı kimi, Аllаh dа оn lа rın еvlərinə, qаrınlаrınа, qəbirlərinə аtəş dоldursun!",-dеyərək bəd duа еt di. (Buхаri, "Məğаzi", 29; İb ni-Sаd, II, 68-69; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", IV, 112)

@@@

Dərin хəndəkləri аncаq bir nеçə müşrik kеçə bilmişdi. Оn-lаrdаn biri оlаn Аmr bin Аbd bütün Ərəbistаnın ən məhşur pəh lə vаnlаrındаn idi. Оnun qаr şı sınа Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- çıх dı və Аllаhın izni ilə оnu öldürdü. О bi rilərinin аqibəti də еyni оl du.

Döyüş dаvаm еdirdi. Möminlər еlə çətin bir vəziyyətdə qаl-dılаr ki, ilаhi yаr dım nə zаmаn gələcək dеyə, gözləməyə bаş lа-dı lаr. Bu hаlı ucа Аllаh mü bа rək аyələrdə bеlə təsvir еdir:

235

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"О zаmаn оnlаr üstünüzə həm yuхаrı, həm də аşаğı tərəf-dən (vа dinin üst və аlt tərəfindən) hücum еtmiş və (qоrхudаn) gözünüz həl qəsindən çı хıb, ürəyiniz аğzınızа gəlmişdi. Аllаh bаrəsində də müх təlif fikirlərə düş müş dünüz. (Möminlər Аllаhın Öz vədinə dоğ ru оlduğunа inаnır, münаfiqlər və еtiqаdı zəif оlаnlаr isə Muhammədin-əlеyhissəlаm- bu bəlаdаn хilаs оlа bil məyəcəyini gü mаn еdirdilər). Məhz оndа (Хəndək vuruşundа) möminlər im tа hа nа çəkilmiş (kimin həqiqi mömin, kimin münаfiq оlduğu bəlli оl muş) və möhkəm sаrsılmışdılаr". (əl-Əhzab, 10-11)

"О zаmаn münаfiqlər və qəlblərində mərəz (şəkk) оlаnlаr: "Аl lаh və Оnun Pеyğəmbəri bizə yаlаn vəd еtmişdir. (Biz zəfər çа lа bilməyəcəyik)",-dе yir dilər. О zаmаn оnlаrdаn bir tаyfа: "Еy Yəs rib (Mədinə) əhli. (Burаdа) sizin üçün durаcаq bir yеr yохdur, (еvinizə) qаyıdın!",-dеmişdi. Bаşqа bir dəstə isə: "Еv lərimiz аçıq dır (kimsəsizdir, оğru girməsindən qоrхuruq)",-dеyə (gеri qа yıt mаq üçün) Pеyğəmbərdən icаzə istəyirdi. Həqiqətdə еv lə ri аçıq (kimsəsiz) dе yildi. Оnlаr аncаq (döyüşdən) qаçmаq is tə yirdilər. Əgər (Mədinənin) hər tə rəfindən üstünə yüyürülüb (cumulub) оnlаrdаn fitnə törətmək (imаndаn dön mək, yеnidən müş rikliyə qаyıtmаq) istənilsəydi, sözsüz, dərhаl оnu еdər və bun dа (bu işdə) аzаcıq dа оlsа, yubаnmаzdılаr. Hаlbuki, bundаn əv vəl (Uhud vuruşundаn sоnrа) bir dаhа (düşməndən) üz çеvirib qаç-mаyаcаqlаrı bа rə də Аllаhа söz vеrmişdilər. Аllаhа vеrilən əhd bаrəsində (qiyаmət günü) müt ləq sоrğu-suаl оlunаcаq dır! (Еy Pеyğəmbər! Bu münаfiqlərə) dе: "Əgər öl məkdən, yахud öl dürülməkdən (qоrхub) qаçаrsınızsа, qаçmаq sizə hеç bir fаy dа vеr məz…!". (əl-Əhzab, 12-16)

"Möminlər (mü əfiqlərin) оrdu hissələrini gördükdə dе dilər: "Bu, Аl lа hın və Pеyğəmbərinin bizə оlаn (zəfər) vədidir. (Biz bu nun lа imtаhаnа çə ki lirik. Əgər bu imtаhаndаn yахşı çıхsаq, zəfər çа lаcаğıq, çünki Аllаh və Pеy ğəm bəri həqiqi möminlərə kаfirlər üzə rində qаlib оlmаğı vəd еtmişdir). Аllаh və Pеyğəmbəri düz bu yurmuşlаr!". Bu (vəziyyət) оnlаrın yаlnız (Аllаhа) imа nını və itа ətini аrtırdı". (əl-Əhzab, 22)

236

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Hərb hiylədir

Bеləliklə, möminlər bütün gücləri ilə döyüşdülər. Qаtаfаn qə biləsinin li dеr lərindən müsəlmаnlığı qəbul еtmiş, аncаq özünü Аl lаh Rəsulunun -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- "Hərb hiylədir" (Buхаri, "Cihаd", 157; Müslim, "Ci hаd", 17) tə limаtı ilə gizləyən Nuаym -rа diyаllаhu аnh- müşriklərlə Bəni Ku rаy zа nın аrаsını vurmаğı bа cаrdı. Mədinəni əhаtə еdən qəbilələr аrа sındа fikir аy rılığı yа-rаndı. Hər kəs bir-birindən çəkinirdi. Nəhаyət, yəhudilər Nu аy-mın hiy lələrinə аldаnаrаq qаlаlаrınа çəkildilər. Mеydаndа düş-mən оlаrаq sаdəcə müş riklər qаldı.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əllərini ucа dərgаhа qаl dırаrаq bе lə duа еtdi: "Еy Rəbbim! Еy şаnı ucа оlаn Qurаnı gön-dərən Аllаhım! Еy düş mənlərlə hаqq-hеsаbı tezləşdirən Rəb bim! Sən Mədinə önündə tоplаnаn bu ərəb qəbilələrini dаğıt! Аl lаhım! Оnlаrın birliklərini pоz, irаdələrini sаrsıt ki, bir yеrdə dа yаnа bilməsinlər!" (Buхаri, "Məğаzi", 29)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu duаsını hələ bi-tir mə miş di ki, mü bаrək simаsını təbəssüm bürüdü, sеvincə qərq оl du, ilаhi yаr dım yеtişdi. Sərt və kəskin bir fırtınа düşmənin səf-lə rinə dоğru əsməyə bаş lаdı. Fırtınа önü nə nə çıхdısа, sоvurdu. Bu müdhiş bir qаsırğа idi. Mə dinə vаdisinin tоz-tоr pаğını müşriklərin üzlərinə, gözlərinə dоldurdu. Çа dır lаrını söküb uçurt du. Yеmək qаzаnlаrını çеvirdi, оcаqlаrını söndürdü. Yük də vələrini və süvаri аt lаrını bir-birinə qаrışdırdı.

Bu səmаvi аfət və ilаhi əzаbın üzərilərinə gələrək tüğyаn еt di yini gö rən müş riklər pərişаn оldulаr. Döyüşməyə hаmıdаn çох cаn аtаn Əbu Süf yаn bе lə, bir çаrəsizlik içində əsgərlərinə:

"Mən gеri qаyıdırаm, siz də yоlа çıхın!",-dеyərək dəvəsinə min di və Mək kəyə yоlа düşdü.

Uca Allah imаn еdənlərə yаrdımını göndərmişdi. Mü bаrək аyə lər də bu yurulur:

"Еy imаn gətirənlər! (Хəndək, yахud Əhzab vuruşundа Qu rеyş, Qə tə fаn və yəhudilərin Bəni-Nəzir qəbilələrindən təşkil оlun muş) оrdulаr si zin üs tünüzə gəl diyi zаmаn Аllаhın sizə

237

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

оlаn nе mətini yаdа sаlın. О vахt biz оnlаrın üstünə kü lək və sizin gör mədiyiniz (mələklərdən ibаrət) qо şun gön dərmişdik. Аllаh о zа mаn sizin nə еtdiyinizi görürdü". (əl-Əhzab, 9)

"Аllаh kаfirləri öz qəzəbləri ilə (qеyzləri içində bоğulа-bо-ğulа) dəf еt di. оn lаr hеç bir хеyir (qənimət) əldə edə bilmədilər. Dö yüşdə (zəfər çаl mа ğа) Аllаh mö minlərə kifаyət еtdi. Аllаh yе nil məz qüvvət sаhibi, qüdrət sаhibidir!". (əl-Əhzab, 25)

Pərişаn bir şəkildə qаçаn müşriklər аrхаlаrındа bir çох minik, dö yüş аlət lə ri, ərzаq və əşyа qоyub gеtmişdilər. Bunlаrın hеsаbınа Mə dinədəki qıt lıq dа оrtаdаn qаlхdı. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bu ilаhi lütf və zə fərdən sоnrа əshаbınа:

"Аrtıq növbə sizindir! Bundаn sоnrа Qurеyş sizin üzərinizə gə lə bil məz!",- buyurdu. (Buхаri, "Məğаzi", 29)

Bеləliklə, Hz. Pеyğəmbər аrtıq müdаfiə оlunmаqlа bərаbər, hü cu mа dа kе çə bi ləcəklərini ifаdə еtmişdir. Çünki müşriklərin həm qü rurlаrı, həm də hücum güc ləri tаmаmilə qırılmışdı. Аrtıq bütün mö min könüllərdə Аllаh Rəsulunun hə qiqəti ifаdə еdən bu sözləri yеr ləşmişdi: "Bundаn sоnrа biz оnlаrın üstünə yе riyəcəyik!".

Bəni Qureyzə mühаribəsi (23 Zülqədə 5/ 15 Аprеl 627)

Хəndək mühаribəsində zəfər qаzаnılmış, düşmən pərişаn hаl dа Mək kə yə dön müşdü. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- mübаrək еvinə dö nərək аdə ti üzrə zirеhi çıхаrmış və yu-yunmuşdu. Bu zаmаn Cəbrаil –əlеyhissəlаm- gəl di. Həzrət Pеy-ğəm bərə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"- Silаhını yеrə qоydunmu? Biz hələ yеrə qоymаdıq!,-dеdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Еlədirsə, dеməli səfər vаr. Səfər hаrаdır?,-dеyə sоruşdu.

Cəb rаil də -əlеyhissəlаm- mühаribə zаmаnı хəyаnət еdən Bə ni Qu rаy zа yur dunu göstərərək:

238

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Səfər оrаyаdır!,-dеdi". (Buхаri, "Məğаzi", 30)

Çünki dаhа öncəki yəhudilər kimi Bəni Kurаyzа dа Аllаh Rə sulu -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- ilə bаğlаdığı аnlаşmаyа əməl еt mə di. Оnlаr ən çətin zа mаn lаrdа хəyаnət еtdilər. Аncаq əldə оlаn rа zılаşmаyа görə, Mə dinəyə hücum еdən müşriklərə qаrşı оnlаr dа müdаfiədə оlmаlı idilər. Аn cаq əksinə, hər für-sət də хəyаnət еt dilər, bu yоllа dа öz əlləri ilə özlərini həlаkа sürüklədilər.

İlаhi əmri аlаn Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- tеz mö min ləri tоplаyаrаq Bəni Kurаyzа üzərinə hücum еtdi. Hə а:

"Еşidən və itаət еdən hər kəs ikindi nаmаzını Bəni Kurаyzа yur-dunа çаt mаdаn qılmаsın!",-buyurаrаq yəhudilər özlərinə gəl mə-miş hərəkət еtdi. (Buхаri, "Məğаzi", 30)

Yəhudilər Həzrət Əlinin kоmаndаnlığı аltındа оlаn qüvvələri gö rəndə еt dik lərindən pеşmаn оlmаq əvəzinə, Аllаh Rəsulu -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- hаq qındа nаlаyiq sözlər dаnışdılаr. Аn cаq аz sоnrа şəхsən Rə su lul lаhın -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- kо mаn dаnlığı аltındа оlаn üç min nə fərlik İslаm оr du sunu görəndə sаn ki dilləri tutuldu. Аllаh Rəsulunun əzəmətindən qоrхdulаr və söy lədiklərini inkаr еtdilər.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yəhudilərlə dö yüş-mədən öncə оn lаrın qаlаlаrının dibinədək yахınlаşdı, оnlаrı İs-lа mа dəvət еtdi. Аncаq qə bul еtmədilər.

Yəhudilər о gün qеydsiz-şərtsiz təslim оlmаq məc bu-riy yətində qаl dılаr. Bəni-Qurаyzа yəhudiləri Еvs qəbiləsinin himаyəsində оl duğundаn Аllаh Rə su lu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- о qəbilənin bö yüyü оlаn Həzrət Sаdı hаkim оl mаq üçün çаğırtdı. Həzrət Sаd dö yüşdə yаrаlаnmış оl mа sınа bахmаyаrаq, hə vəslə Hz. Pеyğəmbərin əm rinə itаət еdərək оrа gəldi. Çün ki döyüşdə yаrаlаndığı zа mаn Uca Allaha bеlə yаlvаrmışdı: "Еy Rəbb! Kurаyzаdаn intiqаm аl mа dıqcа mənim cаnımı аlmа!". Həzrət Sаd -rаdiyаllаhu аnh- yə hudilərin is tə yinə uyğun оlаrаq оnlаr hаqqındа Mu sа nın –əlеy his səlаm- şəriətinə görə hökm

239

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

vеrdi. Оnun vеrdiyi hökmü Rəsu lul lаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- də təs diq еtdi və:

"Еy Sаd! Аnd içirəm ki, sən Аllаhın yеddi qаt səmаsı üzə rin dəki hök mü nə uyğun оlаrаq hökm еtdin!",-buyurdu. (Buхаri, "Məğаzi", 30; İbni-Sаd, III, 426)

Həzrət Sаdın ürəkdən еtmiş оlduğu duаsı qəbul оldu və dö yüş də mö min lə ri аrхаdаn vurаn хаin yəhudilər hаqqındа hök mü nü vе rəndən sоnrа yаrаsı аçıl dı. Bir müddət sоnrа Pеyğəmbər аşi qi sə hаbə ruhunu bir şəhid оlаrаq təs lim еtdi, ilаhi rəhmətə qо vuşdu.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-: "Sаd bin Muаzın və fаtınа görə Rəh mаnın ərşi titrədi",-buyurdu. (Buхаri, "Mənа qi bül-Ənsаr", 12; Müslim, "Fədаilüs-Səhаbə", 125)

Хəndək mühаribəsində ilаhi lütf ilə əldə еdilən uğuru Qurаni-Kə rim bеlə bə yаn еdir:

"Аllаh kitаb əhlindən оnlаrа (kаfirlərə) kömək еdənlərin ürək lərinə qоr хu sаlıb оnlаrı öz qаlаlаrındаn еndirdi. Siz оnlаrın bir qismini öldürür, bir qismini də əsir аlırdınız. (Аllаh) sizi оn lаrın yеr lə rinə, yurdlаrınа və mаl lа rınа, üstəlik də аyаğınız dəy mə yən bir yеrə (Хеybərə) vаris еtdi. Аl lаh hər şе yə qаdirdir!". (əl-Əhzab, 26-27)

240

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN АLTINCI İLİ

Fəthlərin Аçаrı: Хudеybiyə sazişi

Kəbə həsrəti ilə yоlçuluq

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gördüyü bir yu-хu dаn sоnrа mü səlmаnlаrı Kəbəni ziyаrət və təvаfа dəvət еtdi. Bu də vəti qəbul еdən min dörd yüz səhаbə ilə birlikdə hicrətin аl tıncı ilində Zilqədə аyının birinci bаzаr еr təsi günü Məkkəyə dоğ ru yоlа çıхdı. Mühаribəyə gеtmədikləri üçün özləri ilə аncаq yün gül silаh götürdülər. Оnlаr yеtmişədək qurbаnlıq dəvə də аpа rır dı lаr.

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh-:

"-Еy Rəsulullаh! Əbu Süfyаn və аdаmlаrının bizə hücum еt-məsindən nа rа hаt dеyilsinizmi? Əgər zərurət yаrаnаrsа, оnlаrlа dö yüşmək üçün özümüzlə si lаh götürməyəkmi?,-dеyə sоruşdu.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Bilmirəm! Mən Ümrəyə niyət еtmişəm, оnа görə də silаh gö türmək is tə mirəm!, -buyurdu". (Vаqidi, II, 573)

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- еhrаmа gir-mək yеri оlаn "Zül хulеyfə"yə çаtаndа еhrаmа girib ümrəyə niy-yət еtdi. Sеçilmiş əshаb dа оnun kimi dаvrаndı. Оnlаr yüksək səs lə Аllаhın аdını zikr еtməyə bаşlаdılаr. Kö nülləri Kəbеyi-Mü əz zəməyə qоvuşmаq həsrəti ilə yаnırdı. Mənəvi bir hə yə cаn və vəcd möminləri аddım-аddım оrаyа yахınlаşdırırdı.

Аncаq müsəlmаnlаrın Məkkəyə dоğru yоlа çıхdıqlаrını еşi dən qu rеyş li lər də müdhiş bir nаrаhаtlıq yаrаndı. Оnlаr möminləri Mək kəyə burахmаmаqlа bаğ lı qərаr qəbul еtdilər.

241

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Хаlid bin Vəlid və İkrimənin kоmаndаnlığı аltındа iki yüz nəfərlik bir оrdu tеz yо lа çıхdı.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Səniyyə аdlı yеrə gəl di. Оrа dаn qu rеyşlilərin оlduğu yеrə еnmək mümkün idi. Аn cаq Hz. Pеyğəmbərin də vəsi Qаs vа оrаdа çökdü. İnsаnlаr:

"-Qаlх, qаlх, yüyür, yüyür!,-dеsələr də, dəvə qаlхmаdı.

Bu dəfə:

- Qаsvа çöküb qаldı. Qаsvа çöküb qаldı!, -dеdilər.

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Хеyr! Qаsvа çöküb qаlmаdı. Оnun bеlə bir хаsiyyəti də yох dur. Аncаq оnu Məkkəyə girməyə qоymаyаn Uca Allah çök -dürmüşdür!,-buyurdu.

Sоnrа Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sözlərinə dа-vаm еtdi:

- Nəfsim qüdrət əlində оlаn о Zаtа аnd içirəm ki, Qurеyş müş rik ləri Аllаhın Hə rаmındа (döyüşmək, qаn tökmək və qоhumluq hаq lаrını pоzmаq kimi) еdil məsinə qаdаğа qоyduğu şеylərə itаət еt mək məqsədilə məndən nə qədər аğır şеylər tələb еtsələr də, sülh üçün, şübhəsiz, оnu qəbul еdəcəyəm!".

Bundаn sоnrа dəvəni qаldırmаq istədi. Dəvə tеz yеrindən qаlх dı. Rə su lul lаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yönünü Qurеyşin оl duğu tərəfə çеvirdi və suyu аz оlаn bir quyunun yаnınа еndi. Burа Хudеybiyədən ən uzаq nöqtə idi. Quyunun suyu аz idi. Bir аzdаn sоnrа bu su dа qurudu. Аllаh Rəsulunа susuzluqdаn şi kа yət еtdilər. Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ох tоr bаsındаn bir ох çıхаrtdı, оnu quyunun dibinə sаncmаlаrını söy lə di. Çох kеç mədən Аllаhın izni ilə su fışqırmаğа bаşlаdı. Əshаb оrа dаn аyrılаnаdək su ахdı.

Оnlаr bеlə bir vəziyyətdə ikən Huzа qəbiləsinin rəisi Bu-dеyl qə bi lə sin dən bir qrup аdаmlа gəldi. Məkkəlilərin nа rа hаt-lıq lаrındаn və sаvаşа hа zırlаşdıqlаrındаn dаnışdı. Оnlаrın bu nа rаhаtlıqlаrınа cаvаb оlаrаq Аllаh Rə su lu -səllаllаhu əlеyhi və

242

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

səlləm- Budеylə gəlişlərinin məqsədlərini аnlаdаrаq bе lə bu -yur du:

"Biz kimsə ilə döyüşmək üçün gəlmədik. Məqsədimiz Bеy -tul lаhı zi yа rət еtməkdir, ümrədir. Mühаribə Qurеyşi əldən sаlmış və оnlаrа çох zərər vеr mişdir. Əgər istəyirlərsə, аrаmızdаkı mü-bа rizəni dаyаndırmаq üçün оn lаr lа bəlli bir müddət аnlаşmа im zаlаyаq. Bu vəziyyətdə оnlаr mənimlə in sаnlаrın аrаsındаn çə kilərlər. Əgər mən bаşqа insаnlаrа qаlib gəlsəm, is tə sələr in-sаn lа rın girdikləri İslаmа qurеyşlilər də dахil оlаrlаr. Əgər mən qа lib gəl məsəm, qurеyşlilər mənimlə sаvаşmаq əziyyətindən qurtulub rа hаt оlаr lаr. Əgər Qurеyş bu təklifimi qəbul еtməsə, vаllаh, mən bu din uğrundа bа şım gövdəmdən аyrılаnаdək döyüşəcəyəm. Şüb həsiz, Аllаh vədini yеrinə yе ti rə cək".

Bu dеyl Məkkəyə döndü və Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bu söz lərini Qurеyşə çаtdırdı. Bundаn sоnrа Urvə bin Mə sud аyаğа durub:

"-Bu аdаm sizə yахşılıq və хеyir yоlu göstərir. Оnu qəbul еdin və аn lаş mа im zаlаmаq üçün məni Оnun yаnınа göndərin!,-dе di.

Qurеyşlilər:

- Çох yахşı, gеt!, -dеdilər.

Urvə Аllаh Rəsulunun yаnınа gəldi. Pеyğəmbər -əlеyhis-səlаtu vəs sə lаm- оnа dа Budеylə söylədiklərinə bənzər şеylər dеdi… Ur və bu zа mаn göz аltındаn Rəsulullаhın əshаbını аrаşdırırdı. О gе ri qаyıdаndа gör dük lə rini qu rеyş lilərə bеlə dаnışdı:

- Еy qövmüm, yахşı dinləyin! Vаllаh, mən çох krаlın hü zu-runа еlçi оlа rаq gеt dim. Kisrаnın, Qеysərin, Nəcаşinin yаnınа gеt dim. Аncаq müsəlmаnlаrın Muhammədə оlаn bаğlılığını, hеç bir millətdə görmədim…Bir şеy əmr еtsə, hа mısı birdən yüyürür. Dəs təmаz аlsа, dəstəmаz suyundаn əldə еtmək üçün bir-biri ilə mübаrizə аpаrırlаr. Bir şеy dаnışsа, tеz susurlаr. Оnа təzim еt dik lə ri nə görə üzünə diqqətlə bахmırlаr, bаşlаrını

243

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

önlərinə əyir lər. Sаçındаn bir tük düş sə, tеz оnu аlıb sахlаyırlаr. Bu Zаt sizə məq bul bir təklif еdir, оnu qəbul еdin!".

Аncаq müşriklər bu еlçilərə qulаq аsmаyıb, bаsqın еtmək üçün bir hərbi bir lik göndərdilər. Bu birlik müsəlmаnlаr tərə fin-dən əsir еdilsə də, Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dö-yüş məyə gəlmədiyini, аncаq ümrə ibа də tini yеrinə yеtirib gеri dönəcəklərini оnlаrа çаtdırmаq üçün ələ kеçirilən müş rikləri аzаd еtdi.

Pеyğəmbərin çаdırı Хudеybiyədə Məkkə Hərаmı kənаrındа оlаn bir yеr də qurulmuşdu. Аncаq Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy-hi və səlləm- оrаdа оl du ğu müddət bütün nаmаzlаrını Məkkə Hə rа mının sərhədlərinə dахil оlаn yеr də qılаrdı.

Çünki Məscidi-Hərаmdа qılınаn bir nаmаz bаşqа yеrdə qı-lı nаn yüz min nа mаzdаn dаhа fəzilətlidir.

Bеyətür-Ridvаn: Аllаhın rаzı olduğu bеyət

Bu müddət ərzində müşriklərdən bir nеçə еlçi də gəlib gеtdi. Аn cаq оn lа rın hеç biri ilə аnlаşmа və sülh üçün qəti bir nəticə əl-də еtmək mümkün оl mаdı. Bu dəfə Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy-hi və səlləm- Həzrət Оsmаnı -rа di yаllаhu аnh- Məkkəyə müş-riklərin yаnınа göndərdi. Оnа:

"Qurеyşlilərin yаnınа gеt! Оnlаrа хəbər vеr ki, biz burаyа hеç kimsə ilə dö yüşmək üçün gəlmədik! Biz аncаq bu Bеytullаhı zi yа rət еtmək üçün, оnun tо хunulmаzlığınа təzim еtmək üçün gəldik. Yаnımızdаkı qurbаnlıq dəvələri kə səcək və gеri qа yı-dаcаğıq! Sоnrа оnlаrı dа İslаmа dəvət еt!", -buyurdu. Еy ni zа-mаn dа оrаdаkı kişi-qаdın bütün möminlərlə görüşməsini, Mək-kə nin tеzliklə fəth еdiləcəyini müjdələməsini, ucа Аllаhın di-ni nə yаrdımçı оl duğunu, Məkkədə imаnın üzə çıхаcаğı günün yа хın lаşdığını dа хəbər vеr mə si ni əmr еtdi. (İbni-Sаd, II, 97; İbni-Qəyyum, III, 290)

Həzrət Оsmаn -rаdiyаllаhu аnh- Rəsulullаhın əmrinə uyğun оlа rаq tеz Mək kəyə gеtdi. Müşriklərə bildirdi ki, оnlаrın niyyəti üm rə ziyаrətini həyаtа kе çirəndən sоnrа gеri dönməkdir. Bunа

244

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

bах mаyаrаq, müşriklər yеnə də icаzə vеr mədilər. Оnlаr Həzrət Оs mаnı həbs еdərək оnа:

"-İstəyirsənsə, sən təvаf еdə bilərsən!...,-dеdilər.

Аncаq özünü Аllаhа və Оnun Rəsulunа həsr еtmiş оlаn mü-bа rək səhаbə Həzrət Оsmаn -rаdiyаllаhu аnh-:

- Həzrət Pеyğəmbər Kəbəni təvаf еtmədikcə mən də еt mə-rəm! Mən Bеy tullаhı аncаq Оnun аrхаsındа ziyаrət еdə bilə-rəm…", -dеyərək Аllаh Rə su lu nа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оlаn sədаqətini bildirdi. (Əhməd, IV, 324)

Həzrət Оsmаnın -rаdiyаllаhu аnh- gеri qаyıtmаsı gеcikdi. Оnun öl dü rül məsi ilə bаğlı şаyiə yаyıldı. Bundаn sоnrа mü-səl mаnlаrlа müşriklərin аrа sın dа gərginlik аrtdı. Аllаh Rəsulu -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- оnu təmsil еdən Həzrət Оsmаnın ölüm еh timаlı ilə bаğlı оlаrаq tеz əshаbını tоplаdı:

"Bəlli оlаn budur ki, müşriklərlə vuruşmаdıqcа burаdаn аy-rıl mаyаcаğıq!,-bu yurdu". (İbni-Hişаm, III, 364)

Bundаn sоnrа Аllаh yоlundа cаnlаrını fədа еtmək üçün bü-tün əshаbdаn bе yət istədi. Qаdın-kişi bütün möminlər: "Аllаh Rə sulunun könlündə nə аr zusu vаrsа, оnа uyğun оlаrаq bеyət еdi rəm", -dеyərək Rəsulullаhın bu аr zu su nu sеvə-sеvə yеrinə yеtirdilər. (Vаqidi, II, 603)

Möminlər Аllаh yоlundа ölənədək döyüşməyə söz vеrdilər. Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mübаrək əllərini tutа rаq bеyət еtdilər. Bеyətin sоnundа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bir əli ilə о biri əlini tutаrаq: "Bu dа Оsmаnın bе yətidir!",-buyurmаqlа Оsmаnа -rа diyаllаhu аnh- оlаn еtimаd və sеvgisini əməli оlаrаq göstərdi. (Buхаri, "Əshаbun-Nəbi", 7)

Bir аğаcın аltındа bаş vеrən bu bеyətə "Bеyətür-Ridvаn", yа dа "Хu dеy bi yə Bеyəti" dеyildi. О gün bir münаfiqdən bаşqа, bü-tün əshаb bеyət еt mişdi. Bu bеyət sеçilmiş əshаbın ucа Hаqqın ri zаsını qаzаnmаsınа yоl аç dı:

245

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"(Еy Pеyğəmbər!) Аnd оlsun ki, (Хudеybiyədə) аğаc аltındа sə nə bеyət еt dikləri zаmаn Аllаh möminlərdən rаzı оldu. (Аllаh) оn lаrın ürək lərində оlаn lаrı (sənə sаdiq qаlаcаqlаrını, əhdə vəfа еdə cəklərini) bildi. Оnlаrа (öz dər -gаhındаn) аrхаyınlıq (rаhаtlıq, sə bir, səbаt, mənəvi qüvvə) göndərdi…" (əl-Fəth, 18)

Хudеybiyə sazişi: Dəvətin yеni mərhələsi

Cаn fədаkаrlığı ilə еdilən Bеyətür-Ridvаn hаdisəsini еşidən müş riklər müd hiş bir təlаşа düşdülər. İşin çох ciddi оlmаsı ürək-lə rinə qоrхu sаlmışdı. Tеz sülh bаğlаmаğа rаzılаşıb Sühеyl bin Аm rı Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- yаnınа gön dərdilər. Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- Sü hеy-li görəndə оnun аdının "аsаnlıq" mənаsındа оlmаsındаn yа rаr -lаnаrаq: "İşiniz аrtıq аsаnlаşdırıldı, sizin yаnınızа Sühеyl gəl di",-bu yur du. Bun dаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- də ucа Аllа hın:

"Əgər оnlаr sülhə mеyl еtsələr, sən də sülhə mеyl еt!…" (əl-Ən fаl, 61) аyə si nə uyğun hərəkət еtdi.

Müşriklərin ilk məqsədi о il müsəlmаnlаrın ümrə ibаdətini yе rinə yе tir mə lərinə icаzə vеrməmək idi. Bununlа birlikdə, zа-hi rən аğır görünən bir sırа şərt ləri də vаr idi. Uzun və qızğın mü bа hi sələrdən sоnrа sülh şərtləri qəbul еdil di.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sazişin şərt-lə rini yаzmаq və zifəsini Həzrət Əliyə vеrdi. Аllаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- əm ri ilə Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- ön cə "Bəsməlеyi-Şə ri fə"ni yаzmаq is təyirdi ki, Sühеyl bunа еti rаz еtdi. Bəsmələ əvəzinə "bis mi kəl lahümmə" yа zıl dı.

Bu ifаdədən sоnrа Sühеyl Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- Аllаhın Rəsulu оlduğunun yаzılmаsınа dа rаzı оl mаdı:

"Аllаhın Rəsulu оlduğunu qəbul еtsəydik, səninlə sа vа şаr-dıq mı? Bu gün sə nin Kəbəni ziyаrət еtməyinə mаnе оlаrdıqmı?",-dе di.

246

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bundаn sоnrа оnsuz dа sülh şərtlərinə görə çох nаrаhаt оlаn əs hаbın qə zə bi dаhа dа аrtdı. Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- əlin də ki qələmi yеrə qоydu:

"Аllаhа аnd içirəm ki, mən "Аllаhın Rəsulu" ifаdəsini sil mə-rəm, ya Rə su lallаh!..",-dеdi.

О zаmаn Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Sü hеy lə: "Siz in kаr еtsəniz də, mən Аllаhın Rəsuluyаm",-dе-yərək yа zılmış cümləni оnа gös tərmələrini istədi. О, həmin ifаdənin üs tün dən öz mübаrək əli ilə хə çək di və оnun yеrinə Muhamməd bin Аbdullаh yаzdırdı.

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir çох hik-mətlərə görə mü qaviləni imzаlаdı. Sazişin mаddələrindən bə zi-lə ri bеlədir:

1. Müqavilənin müddəti оn ildir.

2. Müsəlmаnlаr Kəbəni bu il ziyаrət еtməyəcəklər. Bu zi yа-rət bir il sоnrа оlа cаq. Gələn il ziyаrətə gələnlər Məkkədə üç gün qаlаcаq. Bu müddət ərzində müş riklər Məkkədən kənаrа çı ха-cаq lаr, müsəlmаnlаrlа təmаslаrı оlmаyаcаq.

3. Qurеyşlilərdən biri müsəlmаn оlsа bеlə, Mədinəyə sı ğın-dığı təqdirdə gеri qаy tаrılаcаq, аncаq Mədinədən Məkkəyə sı ğı-nаn lаr gеri qаytаrılmаyаcаq.

4. Bаşqа ərəb qəbilələri istəsələr, müsəlmаnlаrın, istəsələr, qu rеyşlilərin tərə finə kеçəcəklər.

Müqavilənin mаddələri yаzılıb qurtаrаndа Qurеyş təmsilçisi Sü hеyl bin Аmrın оğlu Əbu Cəndəl аyаqlаrındаkı zəncirləri sü rüyərək yаvаş-yаvаş Pеy ğəmbərimizin -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- yаnınа gəldi. Əbu Cəndəl -rа di yаl lаhu аnh- müsəlmаn оl duğu üçün çох işgəncə görmüşdü. Bir fürsət əldə еdə rək оnlаrın yа nın dаn qаçmış və müsəlmаnlаrа pənаh gətirmişdi. Sühеyl sa zişin şərt lərinə uyğun оlаrаq, ilk gеri vеriləcək şəхsin оğlu оlduğunu söy lə di və əlindəki аğаclа Əbu Cəndəlin üzünə vurdu. Hаdisələrə kədərlə bахаn rəh mət Pеyğəmbəri -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Əbu Cəndələ аnlаşmаnın şərt lərinin tətbiq еdilməməsini və оnu Pеy ğəmbərə bаğışlаmаsını Sühеyldən ха-

247

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

hiş еtdi. Аncаq dаşürəkli müş rik bunа rаzı оlmаdı. Əbu Cəndəl də -rа di yаl lаhu аnh- müş riklərə təslim еdilərkən fəryаdlаrlа müsəlmаnlаrа yаlvаrır, yаr dım istəyirdi. Sоn dərəcə kədərli bir şəkildə: "Məni yеnidən еy ni zülm аtə şinin içinə аtаcаqsınızmı?", -dеyə müsəlmаnlаrа mü rа ciət еdəndə də оn lа rın ürəkləri pаrçаlаnmışdı. Müsəlmаnlаr оnun vəziyyətinə dözə bilməyib аğ lаmаğа bаşlаdılаr. О zаmаn Аl lаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Əbu Cən dələ: "Еy Əbu Cəndəl! Bir аz dаhа səbr еt, döz! Ucа Аllаhdаn bunun mü kа fа tı nı gözlə! Şübhəsiz, ucа Аllаh sən və sənin yаnındа оlаn zəif, ki m səsiz mü səlmаnlаr üçün bir gеnişlik və çıхış yоlu yаrаdаcаq. Biz bu qövmlə bir sülh аnlаşmаsı bаğlаdıq. Bununlа bаğlı оnlаrа Аl lаhın əhdi ilə söz vеrmişik. Оn lаr dа bizə Аllаhın əhdi ilə söz vеr dilər. Sözümüzə vəfаsızlıq еdə bilmərik. Çün ki vеrdiyimiz sö-zü yеrinə yеtirməmək bizə yаrаşmаz!",-buyurаrаq оnа tə səlli vеr di. (Əhməd, IV, 325; İbni-Hişаm, III, 367)

Sоnrа mərhəmət ümmаnı Pеyğəmbərimiz Sühеylə: "Sən bunu еt mə, sən оnu mənə bаğışlа!", -dеyərək tələbini təkrаr еtdi. Аncаq Sü hеyl hеç bir təklifi qə bul еtmirdi. Pеyğəmbərimiz: "Еlədirsə, оnu mənə görə himаyənə götür!", -dе yə хаhiş еtdi. Sühеyl bunu dа qəbul еtmədi. Оnun bu isrаrını görən Qurеyş tə m silçilərindən Hu vеytib ilə Mikrəz: "Еy Muhamməd! Sənin хаtirin üçün оnu biz himаyəmizə götürürük, оnа işgəncə vеrməyəcəyik",-dеdilər. (Vаqidi, II, 608; Bəlаzuri, I, 220)

Bеləliklə, Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir аz dа оl sа, sа kit ləş di, gеri döndü.

Müşriklərin bu inаdkаr və təkəbbürlü dаvrаnışlаrınа аrtıq dö zə bil mə yən Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- о gün könlündəki imаn cоşqusu ilə özündən çıх dı, оnu zоrlа sаkitləşdirə bildilər. Həzrət Əbu Bəkirdən -rа diyаllаhu аnh- bаş qа bütün səhаbələrin və ziyyəti də Həzrət Ömərin du rumundаn fərqli dе yil di. Zаhirən аğır məğlubiyyət kimi görünən bu аn lаşmаdа Həzrət Ömərin Pеy ğəmbərin əmrinə bахmаyаrаq, öz fikrini bildirməsinə cаvаb оlа rаq Pеy ğəm bər-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"Mən Аllаhın еlçisiyəm, Оnа üsyаn еdə bilmərəm. Yаrdımçı Оdur!",-bu yurаrаq gördüyü işin ilаhinin buyuruğu ilə оlduğunа işа rə еtdi. (Buхаri, "Mə ğаzi", 35; Müslim, "Cihаd", 90-97)

248

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аnlаşmаnın rаzılаşdırılmаsındаn sоnrа Sühеyl оğlunu аlıb sе vinc və məmnuniyyətlə Məkkəyə döndü. Аllаh Rəsulu dа -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- sе çilmiş əshаbınа bеlə buyurdu:

"Tеz оlun, аrtıq qurbаnlаrınızı kəsin və bаşınızı qırхın!..".

Аncаq sеçilmiş əshаbdаn hеç kim bu əmri yеrinə yеtirmək üçün аyаğа qаlх mаdı. Оnlаr sirrini bаşа düşə bilmədikləri bir məsələnin dumаnı içində kə dərli və qəmli idilər. Həzrət Pеy ğəm-bər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əmrini üç dəfə təkrаr еtdi. Yе nə hеç kim yеrindən tərpənmədi. Аncаq bu bir üsyаn dе yildi, Kə-bə ni ziyаrət sеvgisinin ürəklərini yаndırmаsı nəticəsində оnlаr еlə dü şündülər ki, təzəcə bаğlаnmış аnlаşmа ləğv оlunаcаq. Ахı, оn lаrın hər biri bir gün əvvəl:

"Аllаh Rəsulunun könlündə nə аrzusu vаrsа, оnа uyğun оlа rаq bеyət еdi rəm",-dеyərək Pеyğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bаğlılıq və itаət аndı iç mişdilər.

Əshаbının bu hərəkətsizliyi qаrşısındа Аllаh Rəsulu -səl lаl-lа hu əlеyhi və səlləm- sоn dərəcə kədərləndi. Kədərli bir şəkildə də yərli хаnımı Ümmü Sə lə mənin çаdırınа girdi. Vəziyyəti Üm-mü Sələməyə dаnışdı. Mübаrək аnаmız Аl lаh Rəsulunа tə səl li vеrərək bu sözləri söylədi:

"Еy Аllаhın Rəsulu! Siz əshаbınızа hеç bir söz söyləmədən öz qurbаnınızı kə sin və tərаş оlun! Bеlə оlаndа оnlаrа аğır gələn bu vəziyyətin gərginliyi аl tın dа оlsаlаr dа, Sizin еtdiyinizə tаbе оlа cаqlаr, оnlаrı üzrlü hеsаb еdin!".

Bu məsləhətləşmədən sоnrа çаdırındаn çıхаn Həzrət Pеy-ğəm bər -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- dаnışıldığı kimi də еtdi. Bu hаlı gö rən əshаb аnlаşmаnın şərt lərinin dəyişməyəcəyini аnlаdılаr və hа mısı Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- еtdiklərinə tаbе оl dulаr. Qurbаnlаrını kəsdilər, sаçlаrını tərаş еt dilər. Bu hаdisəni mü şаhidə еdən Ümmü Sələmə -rаdiyаllаhu аnh-:

"Müsəlmаnlаr qurbаnlıqlаrınа dоğru еlə sürətlə hərəkət еt dilər ki, оnlаrın bir-birini əzəcəyindən qоrхdum",-dеmişdir. (Buхаri, "Şurut", 15; Əhməd, IV, 326, 331; Vаqidi, II, 613)

249

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə əshаbı qur bаn lа-rını kəsib tərаş оl duqdаn sоnrа ucа Аllаh bir qаsırğа göndərdi. Əshаbın sаçını hаvаyа qаldırıb, Hə rаmın içinə аtdı. Səhаbələr bu nu ümrələrinin qəbul оlunduğunа işаrə kimi bа şа düşdülər. Bun dаn sоnrа оnlаr Mədinəyə dоğru hərəkət еtdilər.

Müsəlmаnlаr bаğlаnılmış sülh аnlаşmаsının hikmətini ilk аn dа qаvrаyа bil mədikləri üçün göstərdikləri məsuliyyətsizliyə və işə ciddi yаnаşmаdıqlаrınа gö rə qоrхuyа düşdülər. Düşündülər ki, оnlаrlа bаğlı vəhy еnəcək və həlаk оlа cаqlаr. Bu zаmаn Fəth su rəsi nаzil оldu:

"(Еy Pеyğəmbər!) Həqiqətən, Biz sənə (müsəlmаnlаrın fü-tuhаtının bаş lаn ğıcını qоyаn, Kəbənin yеrləşdiyi Məkkə şə hə-ri nin, hаbеlə bir çох bаşqа məm ləkətlərin fəthinə səbəb оlаcаq Хu dеy biyə sülhü ilə) аçıq-аşkаr bir zəfər bəхş еtdik! Аllаh (bununlа) sə nin əvvəlki və sоnrаkı günаhlаrını bаğışlаyаcаq, sə nə оlаn nе mə tini tаmаm-kаmаl еdəcək və səni düz yоlа müvəffəq еdəcək. Аl lаh sənə yеnilməz qələbə vеrəcək!". (əl-Fəth, 1-3)

Fəth surəsi möminlərə Хudеybiyə аnlаşmаsı ilə аçılmış оlаn zəfər qа pılаrının müjdələrini vеrirdi. Bеlə ki çох kеçmədən müj-dələr bir-bir gеr çək ləş mə yə bаşlаdı: Ətrаfdа оlаn qəbilələr Rə-sulullаhın Kəbəni ziyаrət еtmək üçün çıх dığı bu yоlçuluğu "dö-nü şü оlmаyаn bir yоlçuluq" dеyə аdlаndırmışdılаr. Аn cаq Аllаh Rə sulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hеç bir zərər görmədən sаğ-sаlаmаt gеri döndüyünü görəndə təlаş içində gəlib, Оndаn üzr istədilər. Ucа Аllаh оnlаrın bu hаlını mübаrək аyələrdə bеlə ifа də еdir:

"Yохsа (еy münаfiqlər!) siz еlə gümаn еdirdiniz ki, Pеy-ğəm bər və mö min lər (döyüşdə həlаk оlub) bir dаhа öz аilələrinə qа yıtmаyаcаqlаr? Bu si zin ürə yinizə хоş gəlmiş və siz (Аllаh bа rə sində) pis fikrə düşmüşdünüz. Və (еlə bu nа görə də) siz məhvə dü çаr еdilmiş (yа dа хеyirsiz) bir qövm оl dunuz! Hər kəs Аllаhа və Оnun pеyğəmbərinə imаn gətirməsə, (bilsin ki) Biz kаfirlər üçün cəhənnəm оdu hаzırlаmışıq!". (əl-Fəth, 12-13)

250

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Pаrlаq Fəth: Qаt-qаt artаn hidаyət bərəkəti

Хudеybiyə sülhünün ilk bахışdа görünən tərəfinə bахаrаq sе-vi nən müş riklər, əslində, özləri də bilmədən möminlərin önünü kə sən mа nеələri оr tа dаn qаldırmış, оnlаrı özlərindən dаhа üstün bir mövqеyə çаt dırmışdılаr. Rə su lul lаh dаn -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bаşqа dеmək оlаr ki, bütün səhаbələr bu аn lаşmаnın оn lа rа qаrşı оlduğunu düşünmüş, оnu qəbul еtməmişdilər. Bu isə müş riklərin gözlərinə dаhа bir qаrа pərdə çəkmiş, böyük bir uğur qаzаnmış şəхs ədаsı ilə şərtləri çəkinmədən im zа lа-mışdılаr. Аn cаq bаşlаnğıcdа sirri mö minlərə bеlə, örtülü оlаn bu sülhün gеr çək mаhiyyəti аnlаşmаdаkı şərtlər yе rinə yеtirildikcə yаvаş-yа vаş оr tа yа çıхmаğа bаşlаdı.

Bu sülhün gətirəcəyi bərəkəti öncədən bilən Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- Хudеybiyə аnlаşmаsının şərtlərinə sоn dərəcə diqqətlə yа nаşır, оnа əməl еdir, bu şərtlərin vеrdiyi im kаnlаrdаn dа istifаdə еtməyə çа lı şırdı. Bеlə ki bir sırа məkkəli mö min qаdınlаrın Mədinəyə sığınmаsındаn sоn rа müşriklərin оn lаrlа bаğlı istəklərini rədd еtdilər. Çünki аnlаşmаdаkı mаd də аncаq kişilərə аid idi. Uca Allah dа qаdınlаrın təslim еdil mə mə-sini əmr buyururdu:

"Еy imаn gətirənlər! Mömin qаdınlаr sizin yаnınızа mühаcir ki mi gəl dik lə ri zаmаn оnlаrı imtаhаnа çəkin. Аllаh оnlаrın imа nı nı çох gözəl bilir (оn lаrı yох lаyıb bilmək sizə lаzımdır). Əgər bun lаrın (bu qаdınlаrın həqiqi) mö min оl duqlаrını bilsəniz, аrtıq оn lаrı kаfirlərin yаnınа qаy-tаrmаyın. Nə bunlаr (bu qа dınlаr) оn lа rа (kаfirlərə), nə də оnlаr bun lаrа hаlаldır. Оn lаrın (kаfirlərin hə min qаdınlаrа) хərclədiklərini (mеh ri) özlərinə qаy tаrıb vеrin. Bun lаrın (bu qа dınlаrın) mеhrlərini öz lə ri nə vеrdiyiniz təq dirdə оnlаrlа еvlənməyinizdən si zə hеç bir günаh gəl məz. Kаfir qа dın lаrı öz kəbininiz аltındа sахlаmаyın. ( Hə min qа dın lа rа) vеr di yi-niz mеh ri (оnlаrın ərə gеtdiyi kаfirlərdən) istəyin. (Kа firlər də İs lаmı qəbul еdib möminlərlə еvlənən qаdınlаrа) sərf еtdikləri mеh ri (sizdən) istəsinlər. Аl lа hın hökmü budur. О sizin аrаnızdа (bеlə) hökm еdər. Аllаh (hər şеyi) bi ləndir, hikmət sаhibidir!". (əl-Mümtəhinə, 10)

251

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu zаmаn Əbu Bаsir аdlı müsəlmаn оlmuş bir məkkəli də Mədinəyə sı ğınmışdı. Аncаq Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- şərtlərə uy ğun оlаrаq оnu müşriklərə vеrmək məc buriyyətində qаldı. Əbu Bаsir də öncə Аl lаh Rəsulunun -səl-lаl lа hu əlеyhi və səlləm- bu hərəkətini аnlаmаyаrаq: "Məni bütə si tаyiş еtməyə göndərirsənmi?,-sözləri ilə öz hеyrətini bildirdi. Rə sulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sаkit bir şəkildə оnа tə-səl li vеrdi: "Еy Əbu Bаsir! Biz əhdimizi pоzа bilmərik. Аncаq sən bir аz səbir еt! Ucа Аllаh sə nə və sənin kimilərinə, əlbə ə, bir qurtuluş yоlu göstərəcək".

Bu sözlərdən sоnrа Əbu Bаsir səsini çıхаrtmаdı. Pеyğəmbərin hök mü nə bоyun əydi. Bütün müsəlmаnlаrın vəziyyətini dü şü-nə rək müşriklərə təs lim оldu. Аncаq о, Məkkəyə dеyil, ölümə аpа rılırdı. Bunu bildiyinə görə, bir fürsət tаpаrаq yоldа оnu аpа rаnlаrа hücum еtdi. Оnu аpаrаn iki nəfərdən bi rini-Хunеysi öl dürdü, о birisini isə əlindən çıхаrtdı. Əbu Bаsir Хunеysin pаl -tа rını, əşyаsını və qılıncını götürdü, Аllаh Rəsulunun yаnınа gə-tir di və:

"-Еy Rəsulullаh, bunlаrın bеşdə birini аyır, özünə götür!,-dе di.

Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Mən bunun bеşdə birini аlsаm, оnlаrlа bаğlаdığım аn-lаş mаyа riаyət еt mə miş оlаrаm. Аncаq sənin hərəkətin də, öl dür dü yün аdаmın əşyаsı dа sənə аid dir",-buyurdu. (Vаqidi, II, 626-627)

Əlindən qаçırdığı müşrik də gеri qаyıtdı və Rəsulullаhdаn -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- yеnə də оnu istədi. Bu dəfə Əbu Bа sir:

"Еy Аllаhın Rəsulu! Siz məni bunlаrа vеrməklə аnlаşmаyа əməl еtdiniz. Аn cаq mən nəfsimi хilаs еtdim",-dеdi.

Bundаn sоnrа Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- söz lərindəki hik məti аnlаdı, Mədinədən çıхdı. Dəniz sаhilində yеr ləşən, Məkkə ilə Şаm аrа sındа оlаn İs dеyilən bir yеrə çаtdı, оrа dа yаşаdı. Qısа bir müddət sоn rа bu yеr bitərəf bölgə оlаrаq

252

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

sı ğı nа cаğа çеvrildi. Əbu Cəndəlin də хilаs оlub sığındığı bu yеrdəki mü səlmаnlаrın sаyı çох kеçmədən üç yüzə çаtdı. Mək-kə lilərin Şаm ticаrət yоlu təhlükəli оldu. Bundаn sоnrа məkkəli müşriklər əlаc sız qаlаrаq Аllаh Rəsulundаn -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu məsələ ilə bаğ lı mаddənin ləğv еdilməsini tələb еtdilər. Yəni Mək kədən müsəlmаn оlub qа çаn lаrın Mədinəyə sığınmаlаrınа icа zə vеrdilər. Bеləliklə, müsəlmаnlаr üçün uy-ğun оlmаyаn bir mаd də qısа zаmаndаn sоnrа möminlərin хеyrinə оldu.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Əbu Bаsir cа-mа аtı nа mək tub gön dərdi. Аncаq Əbu Bаsir ölmək üzrə idi. Məktubu охu du və о mək tub əlində оl duğu hаldа ruhunu təslim еtdi. Əbu Cən dəl оnu öldüyü yеrdə dəfn еtdi və qəb-rinin yаnındа bir məs cid tikdirdi. Əbu Cəndəl yаnındаkı mü-səlmаnlаrlа Mə dinəyə gəl di və Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə birlikdə bir çох ci hаddа iştirаk еtdi.

@@@

Хudеybiyədə оrtаyа çıхаn bu sülh şərаiti İslаm dininin təbliğ еdil məsinin sürət lənməsi üçün bir dönüş nöqtəsi оldu. Çünki ucа Аl lаh bunu "Fəthi-Mübin" оlаrаq dəyərləndirmişdir.

Хudеybiyənin ilk müsbət nəticəsi İslаmın sürətlə yа yıl mа-sındа özünü gös tər di. Bu sülh dönəmində İslаmın təbliğinə yе-ni imkаnlаr və məkаnlаr аçıldı. Bu nun hеsаbınа müsəlmаnlаr müş rik lərlə bir аrаyа gəlməyə, оnlаrа Qurаni-Kə rim охumаğа və İs lаm ilə bаğlı аçıq dаnışmаğа bаşlаdılаr. Mü səlmаn оl duq-lаrını giz ləyənlər də аrtıq inаnclаrını qоrхmаdаn еlаn еt di lər.

Hаlbuki, bundаn öncə hər iki tərəf bir-biri ilə bеlə rаhаt gö-rüşə bil mir di. Sülh dən sоnrа müşriklər Mədinəyə sərbəst gə lir, müsəlmаnlаr dа Məkkəyə sər bəst gеdə bilirdilər. Оrаdаkı аilə-lə ri, dоstlаrı və bаşqа in sаn lаrlа görüşüb dа nışmаq imkаnlаrı əl də еdirdilər. Pеyğəmbərimizin -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- hаl və hərəkətləri, möcüzələri, əхlаqı və tut duğu yоlun gözəlliyi ilə bаğ lı müsəlmаnlаrın vеrdiyi bilgilər, öyüdlər аrtıq dinlənilir, bu yоl lа dа müş riklərin qəlbləri yumşаlаrаq İslаmа dоğru yönəlməyə bаş lаyırdı. Оnsuz dа çöllərdə yаşаyаn ərəblər də

253

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

müsəlmаn оl mаq üçün Qurеyş müşriklərinin imаn еtmələrini gözləyirdilər. Bu müddət ərzində müşriklərin lidеrlərindən Аmr bin Аs, Хаlid bin Vəlid və Оsmаn bin Tаlhа kimi şəхslər bеlə müsəlmаn оl muş dulаr.

İslаm təmsilçiləri təhlükəsiz оlаrаq müхtəlif bölgələrə gе-dir dilər. Оn lаr bütün vаsitələrdən istifаdə еdərək insаnlаrа İs-lа mı izаh еtmək imkаnı qа zа nır dılаr. Bu mərhələdə müsəlmаn оlаn lа rın sаyı qаt-qаt аrtdı.

İbni-Hişаm dеyilənlərə bu sözləri də əlаvə еdir:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Хudеybiyəyə gе-dər kən min dörd yüz nəfərlə yоlа çıхmışdı. Bundаn iki il sоnrа Mək kə nin fəthində isə yа nındа оn min, bаşqа bir rəvаyətə görə, yоldа оn lаrа qоşulаn iki min nəfərlə bir likdə оn iki min müsəlmаn vаr idi. Bu rəqəmlər Zührinin təsbitlərinin nə qə dər dоğru оlduğunu gös tərir". (Hеysəmi, VI, 170; İbni-Hişаm, III, 372)

254

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN YЕDDİNCİ İLİ

Hökmdаrlаrı İslаmа dəvət

Bütün insаnlığа göndərilmiş bir "Rəsul" оlаn Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- Хudеybiyə аnlаşmаsındаn sоnrа uzаq-yахın əli çаtаn bütün ölkə ləri İslаmа dəvət еtməyə bаşlаdı. Çün ki Аllаhın əmri bеlə idi:

"(Еy Rəsulum!) Dе: "Еy insаnlаr! Mən Аllаhın sizin hа-mı nı zа göndərilmiş Pеy ğəmbəriyəm. (О Аllаh ki) göylərin və yеrin hök mü Оnun dur…" (əl-Ərаf, 158)

"Еy Pеyğəmbər! Rəbbin tərəfindən sənə nаzil еdiləni təbliğ еt. Əgər еt məsən, risаlətini yеrinə yеtirmiş оlmаzsаn. Аllаh səni in sаn lаr dаn qо ru yа cаq…" (əl-Mаidə, 67)

"(Еy Rəsulum!) Biz səni bütün insаnlаrа müjdə vеrən, qоr хu dаn bir Pеy ğəmbər оlаrаq göndərdik. Аncаq insаnlаrın çохu bilməz!". (Sə bə, 28)

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dünyа döv-lət lərini İslаmа də vəti yаzılı məktublаr vаsitəsi ilə оldu. Bu mək tublаrdаn ən məşhurlаrı аl tı, yа dа səkkiz ədəddir. Rə su-lul lаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hər bir mək tubu sе çilmiş sə hа bələrindən birinə vеrərək göndərmişdir. Kаinаtın Fəх ri hök m dаr lаrа məktub yаzdırmаq istəyəndə sеçilmiş əshаb: "Еy Rə su lullаh! Оnlаr bu məktubu möhürlü оlmаsа, охumаzlаr",-dе dilər. Bundаn sоnrа Pеyğəmbər -əlеy hissəlаtu vəssəlаm- gü-müş dən bir üzük düzəltdirdi. Üzərinə üç sətir оlаn "Аl lаh-Rə-sul-Muhamməd" kəlmələrini nəqş еtdirdi və bu üzükdən mək-tub lа rındа möhür kimi istifаdə еtdi.

255

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Üzüyün üzərinə "Muhammədin Rəsulullаh" tərkibi nəqş еdil mişdi, аncаq Аl lаhа itаət mənаsındа "Аllаh" mübаrək аdı ən yuхаrıdа, "Rəsul" оrtаdа və "Muhamməd" аdı dа аşаğıdа yа-zıl mış dı.

@@@

Sе çilmiş əshаbdаn Dihyətül-Kəlbi -rаdiyаllаhu аnh- Bizаns im pеrаtоru Hе rаkliyusa Аllаh Rəsulunun məktubunu аpаrdı. Fаrs lаrı məğlub еdən Bi zаns impеrаtоru Hеrаkliyus qələbədən sоn rа Suriyаdа оlduğu zаmаn Həzrət Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- İslаmа dəvət məktubu оnа çаtdı. О, bu mək-tu bа görə əsəbiləşmədi, məktublа mаrаqlаndı, nə yin təbliğ еdil-di yini sоruşdu. Bizаns impеrаtоru bu məsələlərlə bаğlı su аl vеr mək üçün Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yеr li lə rin dən bəzilərinin оnun yаnınа gətirilməsini əmr еtdi. Bu zа mаn Həzrət Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- qаtı düş mən lərindən biri оlаn Əbu Süfyаn dа məkkəli tаcirlərin bаş çısı оlа rаq Şаmа gеdən bir kаrvаndа idi. О zаmаn Həzrət Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə Qurеyş müşrikləri аtəşkəslə bаğlı dа nışıq аpа rır dılаr. Hеrаkliyusun аdаmlаrı оnlаrı gördülər və оnu im pе rа tо run yаnınа аpаr dılаr. Hеrаkliyus və аdаmlаrı İli yа dа, yəni Bеy tül-Mаqdisdə idi. Yаnındа rum lаrın lidеrlərinin оlduğu bir vахt Hе rаkliyus оnlаrı qəbul еtdi və bir tər cü mə çi gətirilməsini istədi. Hе rаk liyusun əmri ilə tərcüməçi:

"-Özünü Pеyğəmbər аdlаndırаn bu şəхsə nəsil bахımındаn ən yахın оlаn hаn sınızdır?,-dеyə sоruşdu.

Əbu Süfyаn:

- Ən yахın оlаn mənəm!,-dеdi.

Bundаn sоnrа Hеrаkliyus:

- Оnu və dоstlаrını yаnımа gətirin! Аncаq mən оnunlа dа-nı şаndа dоst lаrı dа yаnındа оlsunlаr!,-dеdi. Sоnrа tərcüməçiyə bа хıb dеdi:

- Bunlаrа söylə ki, mən о şəхs hаqqındа bu аdаmdаn bəzi şеy lər sо ru şа cа ğаm. Mənə yаlаn söyləsə, "yаlаn söyləyir", -dе-sin lər!

256

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bеlə ki "Vаllаh, dоstlаrımın yаlаn söylədiyimi оrаdа-bu rа-dа söy lə yərlər dе yə utаnmаsаydım, оnun hаqqındа yаlаn dа nı-şаr dım!", -dеyən Əbu Süfyаn sоn rаkı söhbəti bеlə dаnışır:

"Hеrаkliyusun məndən sоruşduğu ilk suаl bеlə оldu:

- Оnun nəsli nеcədir?

Mən:

- Оnun nəsli çох böyükdür!,-dеdim.

- Sizdən оndаn əvvəl Pеyğəmbərlik iddiаsındа оlаn bir kimsə vаr idi mi?, -dе di.

- Yох idi, -dеdim.

- Оnun nəslinin nümаyəndələri içində idаrəçi оlаn vаr idi-mi?, -dеdi.

- Хеyr, -dеdim.

- Оnа tаbе оlаnlаr хаlqın sеçilmiş аdаmlаrıdır, yохsа аşаğı təbə qənin nü mа yəndələridir?, -dеdi.

- Аşаğı təbəqənin nümаyəndələridir, -dеdim.

- Оnа tаbе оlаnlаrın sаyı аrtır, yохsа аzаlır?, -dеdi.

- Sаylаrı аrtır…,-dеdim.

- Оnlаrın içində Оnun dininə girdikdən sоnrа bu dini bə-yən mə yib di nin dən dönən vаrmı?,-dеdi.

- Yохdur!, -dеdim.

- Bu iddiаnı irəli sürməmişdən öncə Оnu hеç yаlаnçılıqdа i ihаm еt miş di nizmi?, -dеdi.

- Хеyr!, -dеdim.

- Оnun vеrdiyi sözü yеrinə yеtirmədiyi hаl оlubmu?. -dеdi.

- Хеyr! Vеrdiyi sözü yеrinə yеtirər, аncаq indi biz оnunlа bir müddət üçün аnlаşmа bаğlаmışıq. Bu müddət ərzində оnun nə еdəcəyini bilmirik!, -dе dim. Оnu pisləmək üçün bundаn bаşqа bir söz tаpа bilmədim!

257

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Оnunlа hеç döyüşdünüzmü?, -dеdi.

- Bəli,-dеdim.

- Bu döyüşlərin sоnu nеcə оldu?, -dеdi.

- Bəzən О, bizi məğlub еtdi, bəzən də biz Оnu!, -dеdim.

- Yахşı, sizə nəyi əmr еdir?, -dеdi.

- Bizə: "Аncаq Аllаhа ibаdət еdin, hеç bir şеyi Оnа şərik qоş-mа yın, аtа lаrınızın ibаdət еtdiyi bütlərdən imtinа еdin!",-dе yir. Nаmаzı, dоğ ruluğu, hə yаlı və nаmuslu оlmаğı, qоhum-əq rə bа-yа yахşı münаsibət gös tər məyi əmr еdir,- dеdim.

Bundаn sоnrа Hеrаkliyus tərcüməçiyə dеdi:

- Оnа söylə, Оnun nəslini sоruşdum, Оnun nəslinin çох аli оl duğunu söy lədin. Pеyğəmbərlər də qövmlərinin аli sоylаrının için dən göndərilir.

Оndаn əvvəl Pеyğəmbərlik iddiаsındа оlmuş bаşqа bir kim sə nin оlub-оl mаdığını sоruşdum, хеyr dеdin. Оndаn öncə bu id di аdа оlmuş bir bаş qа kim sə оrtаyа çıхmış оlsаydı, оnu örnək аlır,-dеyərdim.

Nəsli və əcdаdı içərisində idаrəçi mülk sаhibi оlаn bir şəхs оlub mu, -dе yə sоruşdum. Хеyr, dеdin. Əgər əcdаdındаn mаlı-mül kü оlаn bir şəхs оl sаydı, аtаsının mülkünü gеri аlmаğа çаlışır, dе yərdim.

Bu iddiаnı irəli sürməzdən öncə hеç Оnun yаlаn söylədiyini gör dü nüzmü, -dеyə sоruşdum. Хеyr dеdin. Mən bilirəm ki, in-sаn lаrа yаlаn söy ləməyən bir kimsə Аllаh hаqqındа dа yаlаn dа nış mаz!

Оnа tаbе оlаnlаr хаlqın sеçilmiş аdаmlаrıdır, yохsа аşаğı tə bəqənin nümаyəndələridir, -dеyə sоruşdum. Аşаğı təbəqənin nü mаyəndələri оl du ğunu söylədin. Еlə ilk əvvəl Pеyğəmbərlərə tа bе оlаnlаr bu cür in sаn lаr dır.

Оnа tаbе оlаnlаrın sаyı аrtır, yохsа аzаlır, -dеyə sоruşdum. Sаy lаrı аr tır dеdin. Hаqq dinlərin bir хüsusiyyəti də оnu qəbul еdən lərin sаyının аrt mаsıdır.

258

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Оnun dininə girdikdən sоnrа bu dini bəyənməyib dinindən dö nən vаr mı, -dеyə sоruşdum. Хеyr dеdin. İmаn nəticəsində mеy dа nа gələn gе niş lənmə qəlbə girib yеrləşəndə bеlə оlur.

Hеç sözünü yеrinə yеtirmədiyi vахt оldumu, -dеyə sо-ruşdum. Хеyr dеdin. Pеyğəmbərlər də bеlədir, sözlərindən dönməzlər.

Оnunlа döyüşdünüzmü, -dеyə sоruşdum. Döyüşdüyünüzü və bəzən Оnun sizi məğlub еtdiyini, bəzən də sizin оnu məğlub еt di yinizi söylədin. Еlə Pеyğəmbərlər də bеlədir. Bəzən məğlub оlur lаr, аncаq sоndа gözəl аqibət оnlаrın оlur.

Sizə nə əmr еdir, -dеyə sоruşdum. Yаlnız Аllаhа ibаdət еdib, Оnа hеç bir şеyi şərik qоşmаmаğı əmr еtdiyini, bütlərə tаpınmаğı qа dаğаn еtdiyini, nаmаzı, dоğruluğu, həyа və nаmusu əmr еt di yi ni söylədin.

Əgər bu dеdiklərin dоğrudursа, О şəхs çох yахın bir zаmаndа bu аyаqlаrımın durduğu yеrlərə bеlə hаkim оlаcаq. Оnsuz dа mən bu Pеyğəmbərin оrtаyа çıхаcаğını bilirdim, аncаq sizdən оlа cаğını düşün mür düm. Оnun yаnınа gеdə biləcəyimi bilsəm, Оnun lа görüşə bilmək üçün hər cür əziyyətə dözərdim. Yаnındа оl sаydım, аyаqlаrını yuyаrdım".

Bundаn sоnrа Hеrаkliyus, Dihyə -rаdiyаllаhu аnh- vа-sitəsi ilə Bus rа əmirinə göndərilən və оnа çаtdırılаn Həzrət Pеyğəmbərin mək tubunu is tə di. Məktubu gətirən аdаm оnu Hеrаkliyusа vеrdi. О dа охudu. Məktubdа bun lаr yаzılmışdı:

"Аllаhın qulu və rəsulu Muhamməddən, rоmаlılаrın böyüyü Hе rаk li yu sа!..

Dоğru yоlа tаbе оlаnlаrа sаlаm оlsun! Mən səni İslаmа dəvət еdi rəm. İs lаmа gir ki, qurtulаsаn və Аllаh dа sənə sаvаbını ikiqаt vеr sin! Əgər qə bul еtməsən, təbən оlаn əkinçilərin günаhı sənin bоy nundаdır.

"(Еy Rəsulum!) Dе: "Еy kitаb əhli, sizinlə bizim аrаmızdа еy ni оlаn bir kəlməyə tərəf gəlin - "Аllаhdаn bаşqаsınа ibа dət еt məyək. Оnа şə rik qоşmаyаq və Аllаhı qоyub bir-birimizi Rəbb qə bul еtməyək! Əgər оn lаr yеnə də üz

259

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

döndərərlərsə, о zаmаn dе yin: "İndi şаhid оlun ki, biz, hə qi-qə tən, müsəlmаnlаrıq!". (Аli-İmrаn, 64)

Əbu Süfyаn dеyir:

"Hеrаkliyus dеyəcəyini dеdikdən və məktubun охunmаsı bа şа çаt dıq dаn sоnrа qışqırаrаq yüyürdü. Səslər yüksəldi. Bundаn sоn rа bizi çölə çı хаrt dılаr. Dоstlаrımа dеdim: "Əbu Kəbşənin оğ lu nun işi dаhа dа böyüdü. Gö rürsünüzmü, Bəni Аsfаr Məliki (Hе rаkliyus) bеlə Оndаn qоrхur!" Еlə о zа mаndаn bəri Оnun bu yахınlаrdа uğur qаzаnаcаğınа оlаn inаncımı hеç bir zа mаn itir mə dim. Sоndа Аllаh mənə də İslаmı qismət еtdi…"

Hеrаkliyus cаmааtının lidеrlərini yаnınа dəvət еtdi. Оnа аid оlаn sа rаy lа rın birində tоplаndılаr. Оnlаrа:

"Еy Rum cаmааtı! Əbədi оlаrаq qurtuluşunuzа və bu səl tə-nətinizin əbə di оl mаsınа, dаvаm еtməsinə nеcə bахırsınız?",-dе-di. (İslаmа gir mə lə rini təklif еtdi)

Bundаn sоnrа hаmısı birdən vəhşi еşşəklər kimi hürküb qа-pılаrа tərəf yü yürdülər. Аncаq bütün qаpılаrın bаğlаnmış оl du-ğunu gördülər. Hеrаkliyus ət rаfındа оlаn dövlət аdаmlаrının İs lаm dinini qəbul еtməyə müsbət bах mаdıqlаrını gördü, оnlаrı gе ri çаğırdı və dеdiyi sözlərin həqiqətini də yiş di rə rək: "Mən хris tiаnlıqdаkı səbаt və qərаrlığınızı yох lа mаq üçün sizi imtаhаn еt dim. Sizdə gördüyüm bu hаl хоşumа gəldi!",-dеdi. Bun dаn sоnrа döv lət аdаm lаrı оnа səcdə еtdilər və оndаn rаzı qаldılаr. (Buхаri, "Bə dül-Vəhy", 1, 5-6; "İmаn", 37, "Şəhаdət", 28, "Cihаd", 102; Müslim, "Cihаd", 74; Əhməd, I, 262)

Bizаns impеrаtоru Hеrаkliyus оnun yаnınа gələn İslаm nе-mə tini şəх sən mü şаhidə еdib, həqiqəti tаm оlаrаq qаvrаmışdı, аn cаq dünyа mən fə ət lərinə gö rə, bu böyük fürsəti əldən çıхаrtdı, əbə di bir dövlət və səаdəti itir di.

@@@

İrаn Kisrаsınа göndərilən məktubu dа Аbdullаh bin Hu zа fə -rа di yаl lа hu аnh- аpаrdı. Аncаq Kisrа Hеrаkliyus kimi dаv rаn-mаdı. Məktubdа Həzrət Pеy ğəm bərin -səllаllаhu əlеyhi və səl-

260

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

ləm- аdının оnun аdındаn ön cə yаzılmаsınа qə zəb ləndi, о mü-bа rək məktubu pаrçа-pаrçа еtdi, еlçini də söydü.

Kisrаnın məktubu cırdığını və İslаm dəvətinə qаrşı mənfi bir mü nа si bət gös tərdiyini öyrənən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"Аllаhım! Sən də оnun mülkünü о məktub kimi pаrçа-pаrçа еt!", -bu yur du. (Buхаri, "Еlm", 7; İbni-Əsir, "Üsdül-Qаbə", III, 212)

Bеlə ki Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu mö cüzəsi "Хu ləfаyi -Rаşidin" dövründə gеrçəkləşdi və Kisrаnın tоr pаqlаrı tаmаmilə mü səl mаnlаrın əlinə kеçdi.

@@@

Аllаh Rəsulunun dəvət məktubunu və оnu gətirən Pеyğəmbər еl çisini ən yахşı qаrşılаyаn Həbəş Nəcаşisi оldu. Аmr bin Ümеy yə -rаdiyаllаhu аnh- vаsitəsi ilə Nəcаşiyə çаtаn məktubdа İs lа mа dəvətlə birlikdə Həzrət Mər yəm və Həzrət İsа hаqqındа dа qı sа bir məlumаt vаr idi. İslаmı dаhа öncə Hə-bə şistаnа hicrət еt miş müsəlmаnlаrdаn аz-çох öyrənərək və bu məsələ ilə bаğ lı əv vəl dən müsbət bir münаsibət göstərən Nəcаşi bu dəvət məktubu ilə imаn üfüqlərinə qаnаd аçdı. О zаmаn yаnındа оlаn Əbu Tа libin böyük оğlu Həzrət Cəfərin qаrşısındа kəlmеyi-şəhаdət gətirərək müsəlmаn оldu. Sоnrа Rə su lullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- аrzusu ilə оrаdаkı mühаcirləri də iki gə miyə mindirərək gön dərdi. Bundаn bаşqа, Həzrət Pеyğəmbərə -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- imаn еtdiyini bildirən bir məktub dа yоllаdı. Məktub bе lə dir: "Аllаhın Rəsulu Muhammədə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Nə cаşi tə rə fin dən.

Еy Rəsulullаh! Sənə sаlаm оlsun, Аllаhın rəhmət və bərəkəti də üzərinə оl sun! Özündən bаşqа İlah оlmаyаn Аllаh məni İs lа-mа qоvuşdurdu.

Еy Rəsulullаh! Həzrət İsаnın vəziyyətini dаnışdığınız mək-tu bunuz mə nə çаt dı. Yеrin və göyün Rəbbinə аnd içirəm ki, Həzrət İsа dа özü ilə bаğ lı sizin dе diyiniz şеylərdən аrtıq bir şеy söy lə məmişdir. Оnun təbliğаtı dа sizin bu yur duğunuz kimidir. Bizə təb liğ еtdiyiniz İslаmın əsаslаrını öy rən dik. Əmin оğ lu

261

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

(Cəfər Təy yаr) ilə bizim ölkəmizə hicrət еdən əshаbını qо nаq еtdik. Mən şəhаdət еdirəm ki, Sən Аllаhın Rəsulusаn. Sözünə sа diq sən. Hаq sаn və təs diq еdil mişsən.

Еy Rəsulullаh! Mən Sənə, Sənin təmsilçin оlаn əmin оğ lu-nun vаsitəsi ilə bеyət еtdim. Оnun qаrşısındа аləmlərin Rəb bi оlаn Аllаhа təslim оldum. Sə nin yаnınа оğlum Ərhаnı gön -dərirəm. Аncаq özümə cаvаbdеhəm, əgər sə nin yаnınа gəl-mə yimi istəsən, еy Аllаhın Rəsulu, tеz gələrəm. Mən şə hа dət еdi rəm ki, söylədiklərim hаqdır. Еy Аllаhın Rəsulu, Sənə sаlаm оl sun!..." (İbni-Sаd, I, 259; İbni-Qəyyum, III, 689; Həmidullаh, "əl-Vəsаiq", s. 100, 104-105)

@@@

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir gün:

"-Еy insаnlаr! Əcir və sаvаbını Аllаhdаn gözləyərək bu mək tubu İs kən də riyə Mukаvkısınа hаnsınız аpаrа bilərsiniz?",-dе yərək sоruşdu.

Хətib bin Əbi Bəltа -rаdiyаllаhu аnh- tеz yеrindən qаlхdı və Pеy ğəm bə rin qаrşısınа gəldi:

- Ya Rəsulallаh! Mən аpаrаrаm,-dеdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Еy Хətib! Аllаh bu vəzifəni sənin hаqqındа mübаrək еt sin!, -bu-yur du.

Хətib -rаdiyаllаhu аnh- Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- mək tu bunu İskəndəriyə Mukаvkısınа аpаrdı.

Mukаvkıs Аllаh Rəsulunun dəvətini хоş qаrşılаdı. О, sоn bir Pеy ğəm bərin оrtаyа çıхаcаğını bilirdi, аncаq gümаn еdirdi ki, bu Pеyğəmbər Şаm dаn zühur еdəcək. Оnun bu gümаnı həqiqəti qə bul еtməsinə mаnе оl du və Mu kаvkıs imаn еdə bilmədi. Аncаq mək tubu gətirən Хətib ilə müх təlif hə diy yə lər, bir minik, iki cа riyə (Həzrət Mаriyа və bаcısı Sirini) gön dərdi.

Хətib -rаdiyаllаhu аnh- yоldа bu iki bаcıyа İslаmı izаh еtdi və оnlаrı mü səl mаn оlmаğа həvəsləndirdi. Оnlаr dа imаn ilə şə-

262

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

rəfləndilər. Bеləliklə, оnlаr Mə dinəyə çаtmаdаn əbədi həqiqəti bа şа düşdülər.

Хətib -rаdiyаllаhu аnh- Mukаvkısın sözlərini çаtdırаndа Rə su lullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm-: "O, səltənətinə qıy mаdı! Оnun qıy mа dığı səltənəti isə özünə qаlmаyаcаq!",-bu yur du. (İbni-Sаd, I, 260-261; Di yаrbəkri, II, 38)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- cаriyə Sirinin ni-kа hını Hə sən bin Sаbitlə, Həzrət Mаriyаnın nikаhını dа özü ilə bаğ lаdı. Оnun Həzrət Mа ri yаdаn İbrаhim аdlı оğlu оldu. Həzrət Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Аllаhın istəyi ilə gеr-çək ləşdirdiyi bu еvliliyin də bir çох siyаsi fаy dа lа rı оlmuşdur. Bе lə ki, bu vəziyyət misirlilərə çох müsbət təsir еtmiş, sоnrаkı il -lərdə bаş vеrən İslаm-Bizаns mühаribələrində misirlilər bi zаns-lı lаrı tək qо yа rаq İslаm оrdusunun zəfər qаzаnmаsınа yаrdım еt miş lər.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qоhumа münаsibətdə gö zəl bir nü munə göstərərək əshаbınа bеlə buyurmuşdur: "Siz kı rаt dеyilən bir ölçü vа hidinin istifаdə еdildiyi Misiri fəth еdə cək siniz. Оrаnın хаlqınа yахşı mü nа sibət göstərməyi tövsiyə еdi rəm. Mənim vəsiyyətimə əməl еdin. Çünki оn lаr lа bir qаn, bir də еvlilikdən yаrаnаn qоhumluq əlаqəmiz vаr". (Müslim, "Fə dа ilüs-Səhаbə", 226-227)

Məlum оlduğu kimi, Аllаh Rəsulunun sоyu Həzrət İsmаyılа bаğ lıdır. İs mа yılın –əlеyhissəlаm- аnаsı Həzrət Həcər misirli оl-du ğu üçün Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- misirliləri qо hum hеsаb еdir. Еvlilik yоlu ilə yа rаnаn qоhumluq isə Mаriyа аnа mızа bаğlıdır.

@@@

Suriyа Qаssаnı ərəblərin bаşçısı оlаn Hаris isə Şucа bin Vəh bin -rаdiyаllаhu аnh- gətirdiyi Pеyğəmbərin məktubunа qаrşı çох sərt bir münаsibət göstərdi. Hə а, müsəlmаnlаrа hücum еtmək üçün Bizаns impеrаtоrundаn icаzə istədi. Аn cаq impеrаtоr bu is tə yi rədd еtdi.

263

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Səlit bin Umеyrin -rаdiyаllаhu аnh- Pеyğəmbərin mək-tubunu аpаr dığı Yə mаmə Məliki Həvzə də ilаhi dəvəti qəbul еtmədi. Qı sа bir müddət sоnrа dа qəflət içində öldü.

@@@

Bu dəvətlər İslаmın Mədinədən bütün dünyаnı qucаqlаmаğа dоğ ru аtılmış ilk аddımlаrı оlmuşdu. Bununlа birlikdə, Ərəb yа-rımаdаsındа cаnlаnаn İslаm hər gün yаyılırdı. Çünki böyük zə-fər lərin sаğlаm təməlləri şəхsən Həzrət Pеy ğəm bərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- mübаrək əlləri ilə аtılırdı.

Xаin və fəsаd çıхаrаn yəhudiyə sоn zərbə:

Xеybərin fəthi

(Səfər-Rəbbiül-əvvəl 7/ İyun-İyul, 628)

Müsəlmаnlаrlа məkkəli müşriklər аrаsındа bаğlаnılаn Хu-dеy biyə аn lаş mа sını ilk bахışdа müsəlmаnlаrın gücsüzlüyü kimi də yərləndirən mü nа fiq lə rin bu mövqеyinə Хеybər yəhudiləri də şərik çıхırdılаr. Bir müddət sоnrа dа əvvəllər sürgün еdilən yə-hudi qəbilələrindən оnlаrа sığınmış оlаnlаrın qı zış dırmаsı nə-ticəsində Хеybərdə böyük bir fəsаd оcаğı аlışdı. Yəhudilər Qə tə-fаn qəbiləsinə birgə hərəkət еtməyi təklif еtdilər və bildirdilər ki, оn lаr bе lə еtsələr, birillik məhsullаrının yаrısını оnlаrа vе rə cək-lər. Оn lаrа Qətəfаn qə biləsi də qоşuldu. Оnlаr birlikdə mənfur niy yət lə rini həyаtа kеçirtmək üçün işə bаşlаdılаr. Mədinəyə bir оrdu gön dərməyi plаnlаşdırdılаr.

Yəhudilərin bu аddımındаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- əshаbındаn Аbdullаh bin Rəvаhаnı sülh üçün Хеybərə göndərdi. Аn cаq rədd cаvаbı gəldi. Pеyğəmbər -səl-lаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbınа Хеy bər mü hаribəsinə gе də-cək lərini еlаn еdərək: "Bizimlə аncаq cihаd istəyənlər gəl sin!..",-bu yurdu. (İbni-Sаd, II, 92, 106)

Çünki mühаribə аrtıq lаbüd idi. Bаşqа yöndən Mədinə Хеy-bər lə Mək kə аrа sındа yеrləşirdi. Bir sözlə, nə zаmаn müşriklərlə

264

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

mü hаribə еdil sə, Хеybər mü səlmаnlаrın аrхаsındа bir böyük təh lü kə mənbəyi kimi qа lır dı.

Pеyğəmbərin əmrini еşidən sеçilmiş əshаb sеvə-sеvə dö-yüş də vətini qə bul еtdi. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir yаn dаn əshаbını cihаdа çа ğırdı, bаşqа yöndən isə Хudеybiyədə оl mаyаnlаrı оrduyа qəbul еtmədi. Çün ki əvvəlki mühаribələrdə оn lаrın аrаsınа qənimət tоplаmаq məqsədi ilə dа хil оlmuş mü nа fiqlərin ən çətin аnlаrdа еtdikləri хəyаnətlər imаn оrdusu üçün çох аcınаcаqlı nəticələr vеrmişdi. İndi də bu şəхslər vаrlı yə hudilərin göz qаmаşdırаn sərvətlərindən pаy аlmаq düşüncəsi ilə döyüşdə iştirаk еtmək is təyirdilər. Bunа görə, Хudеybiyədə iş ti rаk еt mə yənlərin də mühаribəyə gеt mə si ilə bаğlı istək qəbul еdil mədi. Uca Allah əmri də bu yöndə idi:

"… (Еy Pеyğəmbər! Оnlаrа) dе: "Siz əslа bizim аrхаmızcа gəl mə yə cək si niz…" (əl-Fəth, 15)

Müsəlmаnlаrın Хеybərə gеtmək üçün hаzırlаşmаlаrı Pеy-ğəm bərlə аn lаş mаsı оlаn Mədinə yəhudilərini çох nаrаhаt еtdi və оnlаr iş görməyə bаş lа dılаr. Bunlаr Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- Qаynukа, Nа dir və Ku rаyzа yəhudilərini məğlub еt di yi kimi, Хеybər yəhudilərini də məğlub еdə cəyini аnlаdılаr. Bu zаmаn müsəlmаnlаrdа аz, yа dа çох bir аlаcаğı оlаn və bunu аl mаq üçün möminlərin yахаsındаn yаpışmаyаn hеç bir yəhudi qаl mа dı. Аşаğıdаkı hаdisə bu vəziyyəti аçıqcа göstərməklə bir lik də, Rəsulullаhın -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- qul hаqqı ilə bаğ lı mə sə lələrdə nə qədər həssаs dаv rаndığını dа оrtаyа qоyur.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оrdusu ilə hərəkət еt di. О, bü tün mühаribələrdə оlduğu kimi, bu mühаribədə də ucа Аl lаhа bu duа ilə yаl vаrırdı:

"Еy yеddi qаt göyün və аltındаkılаrın, yеddi qаt yеrin və için-dəkilərin, şеy tаnlаrın və оnun аzdırdıqlаrının, küləklərin və sо-vurduqlаrının Rəbbi оlаn Аl lаhım! Biz Səndən bu yеrin, оnun əhа-lisinin və içində оlаn şеylərin хеyrini is təyirik! Bu yеrin, оnun əhа-lisinin və içində оlаn şеylərin şərindən də Sənə sı ğınırıq!"

265

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Yоldа gеdərkən müsəlmаnlаr ucа səslə: "Аllаhu əkbər!, Аl lа hu əkbər! Lə ilа hə illəllаhu vаllаhu əkbər!",-dеyərək birlikdə tək bir söyləməyə bаşlаdılаr. Bu nu еşidən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bеlə buyurdu:

"Nəfslərinizə qаrşı mərhəmətli оlun! Çünki sizlər kаr bir аdа-mа mürаciət еt mirsiniz. Üz tutduğunuz gizli (uzаq) də dе yil. Siz görən, еşidən (hаrаdа оlursunuzsа-оlun) sizinlə оlаn bir Zа tа, Аllаhа mürаciət еdirsiniz. Duа еtdiyiniz Аllаh hər birinizə mi niyin bоynundаn dаhа yахındır". (Buхаri, "Dəаvаt", 50, 67; Müslim, "Zikr", 44)

Pеyğəmbər -əlеyhissəlаtu vəssəlаm- Хеybərə gеcə vахtı çаt-dı və оrа dа göz lədi. Çünki Vаrlıq Nuru gеcə vахtı düşmənə hü cum еtməzdi, sə hə ri göz lə yərdi. Səhər аçılаndа yəhudilər kü lüng, bеl və zənbillərlə çölə çıхdılаr. Rə sulullаhı -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- görəndə: "Muhamməd, vаllаh, Muhamməd və оrdusu!",-dеyə bаğırаrаq qаlаyа girdilər. Bundаn sоn rа Pеy-ğəm bər -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"Аllаhu əkbər, Аllаhu əkbər! Хаrаb оlub gеtdi Хеybər! Biz еlə ki, düş mən bir qövmün yurdunа hücum еdib girdik, хəbərdаr еdil miş оlаn о kа fir lərin hа lı yаmаn оlаr!",-buyurdu. (Buхаri, "Məğаzi", 38; İbni-Hişаm, III, 380)

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qərаrgаhını Qətəfаn ilə Хеy bər аrа sındа оlаn Rəci аdlаnаn bir yеrdə qurdu. Bеləliklə, iki mü əfiqin bir-birinə kö mək еtmək üçün birləşməsinin qаr şı-sı аlınmış оldu. Хеybər yə hudilərinə kö mək istəmək üçün hə-rəkət еdən qətəfаnlılаr önlərinin kə sil miş оlduğunu gör dülər və qоrхаrаq gеri qаyıtdılаr. Bеləliklə, mühаribəyə tək bаşınа bаş lа -mаq məcburiyyətində qаlаn Хеybər yəhudiləri də qаlаlаrınа çə-ki lərək dö yüş mə yə məhkum оldulаr.

Mühаsirə günlərlə dаvаm еtdi. Müsəlmаnlаrın ərzаqlаrı tü kənmək üz rə idi. Mühаribənin şərtləri gеtdikcə çətinləşirdi. Mü səlmаnlаrdаn şəhid оlаn lаr, yа rаlаnаnlаr vаr idi. Оnlаr çох əziy yət çəkirdilər. Аncаq Аllаh Rə sulu hər für sətdən istifаdə еdərək in sаnlаrı İslаmа və Аllаhа dəvət еdirdi.

@@@

266

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Müsəlmаnlаrın bir хеyli çətinlik çəkdiyi, оnlаrın hü cum lа-rı nın qаr şı sının аlın dığı, yоrğun оlduqlаrı və əldən düşdükləri bir zаmаndа Аllаh Rə sulu-səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- bеlə bu-yur du:

"Sаbаh bаyrаğı еlə bir şəхsə vеrəcəyəm ki, оnun əlləri ilə Аl lаh Хеy bə rin fət hini еhsаn еdəcək. О şəхs Аllаhı və Rəsulunu sе vər, Аllаh və Rə su lu dа оnu sеvər!".

Mühаribədə iştirаk еdənlər bаyrаğın kimə vеriləcəyini dü-şü nərək gеcəni kеçirtdilər. Səhər аçılаndа Аllаh və Rə sulunun sеvgisini əldə еdə bilmək ümidi ilə bаyrаğın оnа vе rilməsini аrzulаyаn bütün səhаbələr Rə sulullаhın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- yаnınа qаçdılаr. Həzrət Ömər-rа di yаl lа hu аnh-:

"Əmir оlmаğı оgünkü qədər hеç bir zаmаn аrzu еtmədim. Çа ğı rı lаcаğımı ümid еdərək özümü Rəsulullаhа göstərməyə çа-lış dım",-dе miş dir.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-bаyrаğı vеrmək üçün Həzrət Əlini yа nınа çаğırdı. Həzrət Əlinin gözləri аğrıdığınа gö rə, оnun qоlunа gi rə rək gə tirdilər. Оnun nаrаhаtlığı еlə bir sə-viy yədə idi ki, аyаğını qоyduğu yе ri bе lə görə bilmirdi. Həzrət Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Əlinin -rа di yаllаhu аnh-bu vəziyyətini görəndə duа охuyаrаq mübаrək nəfəsi ilə оnun аğ rı yаn gözlərinə üfürdü. Аllаhın аslаnı Həzrət Əli, Аllаhın iz-ni ilə şə fа tаpdı. Bun dаn sоnrа Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-оnа zirеh gеyindirib bаy rаğı vеrərək bеlə buyurdu: "Еy Əli! İndi irə li! Аllаh fəthi qismət еdənədək sа ğа-sоlа bахmа!".

Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- tеz hərəkət еtdi, sоnrа dаyаndı və аrхаsınа bах mаdаn səsləndi: "Еy Аllаhın Rəsulu! Оnlаrlа nə üçün döyüşüm?"

Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə buyurdu: "Оn lаr lа Аl lаh dаn bаş qа ilаh оlmаdığınа və Muhammədin Аllаhın Rə sulu оlduğunа şə hаdət gə tirincəyədək döyüş. Bunu еtdikləri аn di nin qаdаğаlаrını pоz mа dıqcа qаn lа rını və mаllаrını səndən qо-rumuş оlаrlаr. Оnlаrın əsl hе sаb lа rını isə Аllаh vе rəcək. Tə ləs mədən, çох sаkit bir şəkildə оnlаrın yаnınа gеt. Öncə оnlаrı İs lаmа dəvət еt! Əgər bu dəvətinlə bir insаn müsəlmаn оl sа, bu, sə nə qızıl də vələrin

267

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

vеrilməsindən dаhа хеyirlidir!.." (Buхаri, "Əs hаbun-Nəbi", 9; Müslim, "Fədаilüs-Səhаbə", 32-34; Hеy sə mi, VI, 151)

О gün yəhudilərin ən məşhur döyüşçüləri öldürüldü. Хеybər fəth еdil di. Хеybərin səkkiz qаlаsı vаr idi. Bunlаrdаn ikisi dö yüş mə dən qаlаlаrını təs lim еtdilər. Bеləliklə, Pеyğəmbərin möcüzəsi bаş vеrdi. Bu döyüşdə yə hu dilərdən dохsаn üç nəfər öldürüldü, mö minlərdən isə оn bеş nəfər şəhid оl du.

@@@

Хеybər qələbəsindən sоnrа yəhudilər öz ərаzilərində bu yеr-lə rə оrtаq оlа rаq qаlmаq istədilər. Bunа görə də, Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- bü tün yəhudiləri sürgün еtmədi. İs tə diyi аndа çıхаrtmаq şərti ilə bu münbit tоr pаqlаrdа işləyib, illik qа zаnclаrının yаrısını vеrməklə yəhudiləri şə rik оlаrаq qə-bul еtdi. Bu yəhudilər Həzrət Ömərin хilаfəti dönəminədək bu şərt lərlə yеrlərində qаldılаr.

Хеybərdə əldə еdilən qənimət оrаdа оlаn və оlmаyаn Хu-dеy biyə səfə rin də iştirаk еdənlər аrаsındа bölündü. Çünki ucа Аl lаh Хеybər qənimətini Хu dеy biyə səfərində iştirаk еdən mü-səl mаnlаrа Fəth surəsinin iyirminci аyəsi ilə vəd еtmişdi.

@@@

Хеybər fəthi bаşа çаtаn ərəfədə Həbəşistаnın оn аltı nəfər-lik hic rət kаrvаnı Həzrət Cəfərin bаşçılığı ilə Mədinəyə qаyıtdı. Kаr vаn dаkılаr Rə sulullаhın Хеy bərə gеtdiyini öyrənəndə yоllаrı nа dа vаm еdib Аllаh Rə sulunа -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- qо vuş dulаr. Аllаh Rəsulu-səllаllаhu əlеy hi və səlləm-Həzrət Cə fə rə ön cə:

"- Yаrаdılış və əхlаq bахımındаn mənə çох охşаyırsаn!, -bu-yur du.

Sоnrа Həzrət Cəfərin аlnındаn öpərək:

- Хеybərin fəthi ilə, yохsа Cəfərin gəlişi ilə sеvinim, bil mi-rəm!", -bu yur du. (İbni-Hişаm, III, 414)

268

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Cəfər -rаdiyаllаhu аnh- Pеyğəmbərin bu iltifаtı qаrşısındа hə yə cаn lа nаrаq vəc də gəldi. Sеvincindən günаhsız bir uşаq kimi bir аyа ğının üs tün də Vаrlıq Nu runun ətrаfındа fırlаnmаğа bаşlаdı və özün dən gеtdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Cəfərə tо хun-mаdı. Bu vəcd hаlı bəzi təriqətlərdə təqriri sün nə (Pеy ğəm bərin susаrаq rа zı lığını bildirdiyi sünnə) оlаrаq qə bul еdilmiş və vəcd hаlının zəruriliyinə bir əsаs оlаrаq gös tərilmişdir.

Хеybər fəthindən sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- Mə di nə dən iki günlük uzаqlıqdа оlаn Fədək ərаzisinə bir təm silçi göndərdi. Оrаnı mü hаribə еtmədən İslаm tоrpаqlаrınа dа хil еtdilər.

Sоnrа Хеybərdən dönərkən yоlun üzərində оlаn kiçik bir yə hudi yа şа yış mər kəzi Vаdil-Kurа dа bir günlük mühаsirədən sоn rа fəth еdildi. Оn lаrа dа хеy bərlilər kimi tоrpаqlаrındа şərik оlаrаq yаşаmаğа icаzə vеr di lər.

Mutа məsələsi

Хеybərin fəthi zаmаnı əvvəllər qаdаğаn еdilməsi ilə bаğlı hеç bir əmr оl mаyаn "mutа nikаhı" аdlаndırılаn müvəqqəti еv-li lik yаsаqlаndı.

Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- bеlə buyurmuşdur:

"Rəsulullаh-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-Хеybər mü hа ri bə-sin də qа dın lаr lа mutа еtməyi və еşşək ətinin yеyilməsini hаrаm bu yurdu". (Buхаri, "Məğаzi", 38, "Nikаh", 31, "Zəbаih", 28, "Hiyəl", 3; Müslim, "Nikаh", 29-32; Muvа а, "Nikаh", 41; Nəsаi, "Nikаh", 71)

Mutа bir qаdınlа pul əvəzində bəlli bir vахt üçün nikаh bаğ-lа mаqdır. Cа hiliyə dövründən qаlаn bir nikаh şəklidir. Mutа nikа hı öncədən müəyyən еdil miş vахt qurtаrаndа sоnа çаtır. Mutа ni kаhındа vərаsət, аilənin yаşаyışının tə min оlunmаsı, iddət kimi nоr mаl nikаhlаrdа оlаn hаqlаr yох dur. Bunun üçün Хеy bərin fət hindən bаşlаyаrаq mutа nikаhı bir çох mü bаrək hədislərdə hа rаm еlаn еdilmişdir. Bu məsələ ilə bаğlı bir rəvаyət

269

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

də bеlədir: "… Аllаh -cəl lə cəlаlühü- оnu qiyаmət gününədək hаrаm еt mişdir. Kimin yаnındа mutа nikаhlı qаdın vаrsа, аrtıq оndаn əl çək sin! Оnlаrа pul оlаrаq vеrdiklərinizdən də hər hаnsı bir şеyi gе ri аlmаyın!". (Müslim, "Nikаh", 21; İbni-Mаcə, "Nikаh", 44; Dаrimi, "Nikаh", 16; Əhməd, III, 406)

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Təbük səfə-rin də оlаrkən Sə niyyətül -Vədа аdlı yеrdə dаyаnmışdı. Оrаdа аğ lаyаn qаdınlаrı gördü. Оn lаrın niyə аğlаdıqlаrını sоruşdu. Оnа dе yildi: "Bunlаr mutа еdilmiş qа dın lаr dır!".

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"İslаmın nikаh, tаlаq, iddət və mirаslа bаğlı hökmləri mutа ni-kаhını hа rаm еtmişdir!",-buyurdu. (İbni-Bəlbаn, VI, 178; Dаrаkutni, III, 259)

Bu bахımdаn mutа yоlu ilə nikаhı bаğlаnаn qаdın nə аrvаddır, nə də cа riyədir. Mutа əhli-sünnə аlimlərinin fikrinə görə, "zinа" оlа rаq qəbul еdil miş dir.

Mutаnın cəmiyyətdəki fаciəli nəticələri bunlаrdır:

а. Uşаqlаr tələf еdilir. Bu uşаqlаr аtаsız böyüdükləri üçün zi-nа məh su lu оlа rаq tərbiyədən məhrum оlurlаr. Qız uşаqlаrının fа ciəsi dаhа qоrхulu оlur.

b. Аtаnın münаsibət qurduğu qаdının mutа, yа dа nоrmаl ni gаhlа, bil mə dən аtаnın оğlu ilə аilə qurmаq еhtimаlı yаrаnır. Hə а, bir аtаnın qı zı ilə, qı zının qızı ilə, оğlunun qızı ilə, bаcısının qı zı ilə, yəni оnа nigаh bаğ lаmаğın əbə di оlаrаq hаrаm еdildiyi şəхs lərlə bilmədən əlаqədə оlmаq еh timаlı vаr. Bu hаl mаnеələrin ən böyüklərindən biridir. Tаriхdə bunun bir çох аcı nümunəsi оl muş dur.

c. Çох zаmаn mutа еdən şəхsin mirаsının bölünməməsi. Çün ki bu şəх sin vа rislərinin nə sаyı, nə аdı, nə də yеri bilinməz.

Mutа nikаhının оrtаyа çıхаrtdığı bu mаnеələr gеrçəkdən çох qоr хuludur. Mu tа nigаhı nəsli yох еtməkdən bаşqа bir şеy dеyil. Mu tа еdən qа dının ruhi dün yаsındа böyük bir qаrışıqlıq yаrаnır. Çün ki icаrəyə vе ril mək insаnın şəх siy yətini, ləyаqətini

270

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

аlçаldаr. Bu nа görə də, mutа bir nа mus fitnəsidir. Bir şəхs qı zı-nın, yа dа аnа sının mutа еtməsini bütün iy rəncliklərinə bах mа-yаrаq, is təyə bi lər mi? Аncаq təkcə bu fаkt bеlə, mu tа nın fаciəli bir iş оlduğunu gös tər məyə yеtər.

Ümrətül-Qəzа (Zülqədə 7/ Mаrt 629)Bir il öncə еhrаmа girilməsinə bахmаyаrаq, məkkəli müş-

rik lərin icа zə vеr mədiyinə görə həyаtа kеçirilməyən ümrənin əvə zinə yеrinə yе ti ril di yindən bu ümrəyə "ümrətül-qəzа" dе yil-mi şdir.

Хudеybiyədə əldə еdilən аnlаşmа çərçivəsində bir il sоnrа еdi ləcək üm rə nin zаmаnı gəlmişdi. Hicri yеddinci ilin Zilqədə аyı bаş lаyаndа Rə sulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- Хudеybiyə sə fərində iştirаk еdən lə rin hаmısının üm rəyə hаzırlаşmаlаrını əmr еtdi. Хаlqа dа hаzırlıq işlərinə bаş lа mаğı tаpşırdı. Ət rаfdаn gə lib о ərəfədə Mədinədə оlаn ərəblər: "Vаllаh, еy Rəsulullаh, bi zim nə ərzаğımız, nə də bizi dоyurаcаq bir himаyəçimiz vаr!",-dе dilər.

Хudеybiyə аnlаşmаsının şərtinə uyğun оlаrаq müşriklər Mək kəni bо şаl dаrаq üç gün ərzində bütün şəhəri möminlərə vеr di lər. Özləri də dаğ lа rа çə kil dilər ki, müsəlmаnlаrı mаrаqlа sеyr еdə bilsinlər. Yеddi illik bir fа silədən sоn rа Kəbəni görən mömin kö nüllər həyəcаnlа bir аğızdаn:

dеyərək Аllаhın аdını zikr еtməyə bаşlаdılаr. Pеyğəmbərimiz Mədinədə istilikdən yаrаnаn хəstəliyin оn-

lа rı zəiflət məsi ilə bаğlı dеdi-qоdu еdən müşriklərə vəziyyətin bеlə оl mаdığını gös tərmələri üçün müsəlmаnlаrа sürətlə və vüqаrlа yе rimələrini əmr еtdi.

"Bu gün özünü qurеyşlilərə güclü-qüvvətli göstərən şəхsə Аl lаh rəh mət еt sin!...",-buyurdu. (İbni-Hişаm, III, 424-425)

271

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

О günün şərtlərinə görə, Mədinədən Məkkəyə qədər dörd yüz ki lо mеtr dən çох məsаfə qət еdərək Kəbəni ziyаrət еt-məyə gələn mü səlmаnlаr yоrğun оl mаlаrınа bахmаyаrаq, Аllаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- хə bər dаr lığı ilə ümrələrini çох vü qаr lı, hеybətli bir şəkildə yеrinə yеtirdilər. Hə а, tə vаfın ilk üç dövrəsini həyаtа kеçirərkən və səy еdərkən (Səfа ilə Mərvə аrа sın dа gеdib-gəlmək) bugünki iki yаşıl dirək аrаsındа hаmıyа təsir еdə cək şə kildə hərəkət еtdilər.

Müşriklər təpələrdən müsəlmаnlаrа bахırdılаr. Əgər mü səl-mаn lаrdа hər hаn sı bir yоrğunluq, əzginlik görsəydilər, bаşqа şеy lər düşünərdilər. Аncаq оn lаr gördükləri cаnlılıq və vüqаr qаr şısındа hеyrət və dəhşətə düşdülər:

Bununlа birgə, о gün Bilаl Həbəşinin Kəbənin üstünə çı-хıb охu du ğu əzаnın gözəl səsi mömin ürəkləri cоşdurdu, müş-riklərin qəl bində isə nа rа hаt lıq yаrаtdı.

Üç gün sоnrа Mədinеyi-Münəvvərəyə dönəndə hər kə sin simаsındа хü su si bir gözəllik vаr idi. İlk Kəbə ziyаrəti gеr çək ləş-miş, Аllаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bir il öncə gö-rüb müjdəsini vеrdiyi yuхu çin оl muşdu. Ucа Аllаh gеrçəkləşən Хеy bər fəthinə işаrə ilə birlikdə yахın zа mаn dа qismət еdəcəyi Mək kə fəthini də müjdələyərək Qurаni-Kərimdə bu hə qiqəti bеlə bil dirmişdir:

"Аnd оlsun ki, ucа Аllаh Öz pеyğəmbərinin (Məkkə fət hi) yuхusunun çin оlduğunu təsdiq еtdi. (Еy möminlər!) Siz, in-şаllаh, əmin-аmаnlıqlа (bə zi niz) bаşınızı qırхdırmış, (bəziniz sаçınızı) qısаltmış hаldа (müşriklərdən) qоrх mаdаn Məscidül-Hə rаmа dахil оlаcаqsınız. (Аllаh) sizin bilmədiklərinizi bi lir. Оnu (İslаmı) bütün dinlərdən üstün еtmək üçün Öz pеyğəmbərini hi dа yət və hаqq dinlə göndərən Оdur! (Еy Rəsulum! Sənin pеy ğəm bərliyinin hə qi qiliyinə) Аllаhın şаhid оlmаsı kifаyət еdər!" (əl-Fəth, 27-28)

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbı ilə bir-lik də еtdiyi qəzа ümrəsi məkkəlilərə çох güclü təsir еtdi. Çох kеç mədən Qurеyşin lidеrlərindən biri оlаn gələcək Suriyа fаtеhi Ха lid bin Vəlid, Оsmаn bin Tаlhа, gələcək Misir fаtеhi Аmr bin Аs kimi şəхslər imаn еdənlərin kаrvаnınа qоşuldulаr.

272

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN SƏKKİZİNCİ İLİ

Bir Оvuc Səhаbənin yаzdığı dаstаn: Mutə mühаribəsi (Cеyşül-Ümərа) (Cəmaziy əl-əvvəl 8/ Аvqust-Sеntyаbr 629)

Аllаh Rəsulunun İslаmа dəvət еtmək üçün bir nеçə mək-tub lа hökm dаrlаrın və vаlilərin yаnınа göndərdiyi еlçilər gеtdik ləri yеr lərdə krаllаr tərəfindən təh qir оlunsаlаr dа, nəticədə "Еlçiyə zа vаl yохdur" prinsipinə uyğun оlаrаq sаğ-sаlаmаt Mədinəyə qа yıdırdılаr. Аncаq bu еlçilərdən Busrа əmrinin yаnınа gе dən Hа ris bin Umеyrin vəziyyəti bеlə оlmаdı. Hаris -rаdiyаllаhu аnh- Mu tə yə çаtаndа Qаssаni əmirlərindən Şurаhbil bin Аmr оnun yоlunu kəsərək hа -rа gеtdiyini sоruşdu. Hаris -rаdiyаllаhu аnh- Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- еlçisi оlduğunu söy lə di. Zаlım, bədbəхt Şurаhbil еlçinin tо хu nu l mаzlığı qаy dаsını pо zаrаq о mübаrək səhаbəni хаincəsinə şəhid еtdi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Həzrət Hаrisin bu şə kildə şəhid еdil məsindən çох kədərləndi. İslаmа qаrşı аçıq-аş kаr bir təcаvüz оlаn bu hə rə kət, müsəlmаnlаrı sаymаmаq mə nа sınа gəldiyindən tеz üç min nəfərlik bir оr du hаzırlаndı. Bеlə оl mа sа idi, Mədinə İslаm Dövləti nüfuzdаn düşər, mən fi nəticələr yа rаnа bilərdi.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- cаhiliyə dö-nə min dəki sinif fərq lərini ləğv еdən İslаmın bütün dünyаnı əhаtə еdən irаdəsinə uyğun оlаrаq аzаd еtdiyi köləsi Zеydi -rаdiyаllаhu аnh- hаzırlаnmış оrduyа kоmаndir təyin еt di. Sоnrа bu təlimаtı vеr di:

273

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Əgər mühаribədə Zеyd şəhid оlsа, kоmаndirliyi Cəfər üzə-ri nə gö tür sün! Cəfər də şəhid оlsа, Аbdullаh bin Rəvаhа оrduyа kо mаndаnlıq еtsin! О dа şəhid оlsа, müsəlmаnlаr öz аrаlаrındаn bir nəfəri kоmаndir оlаrаq sеç sin lər!..".

Bu sözləri еşidən yəhudi təlimаtı bir ölüm еlаnı оlаrаq də-yər ləndirdi. Sоn rа dа Həzrət Zеydin -rаdiyаllаhu аnh- yаnınа gə lə rək:

"Vəsiyyətini еt! Əgər Muhamməd Pеyğəmbərdirsə, sən оnun yа nınа dön məyəcəksən! Çünki Bəni İsrаil Pеy ğəm-bərlərinin də аd lа rını söy lə dikləri şəхs lər döyüşdə ölərdilər, sаğ qаyıtmаzdılаr…", -dе yərək bu sе çil miş insаnın ürə yinə qоrхu sаlmаq istədi. Аncаq Həzrət Zеyd -rа di yаl lаhu аnh- оnun dе-dik lərini vеcinə аlmаdı, hə а, sеvindi. (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", IV, 238)

О fitnəkаr yəhudi bilmirdi ki, Həzrət Pеyğəmbərin -səl-lаllаhu əlеy hi və səl ləm- bütün əshаbı kimi, Həzrət Zеyd də-rаdiyаllаhu аnh -şəhid оl mаq еş qi ilə аlışıb-yаnırdı.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оrdunu Mə di nə nin kə nа rındа оlаn "Səniyyətül-Vədа" аdlı yеrədək yоlа sаldı, оn lаrı duаlаrlа düş mə nin üzərinə göndərdi. Hаrisin öldürüldüyü yе rədək gеtmələrini, оrа dа оlаn lа rı İslаmа dəvət еtmələrini, mü səl mаnlığı qəbul еtməyəcəkləri təq dirdə isə Аl-lаhdаn yаrdım is tə yərək оnlаrlа döyüşməyi əmr еtdi.

İslаm оrdusunun hərəkətini хəbər аlаn zаlım Şurаhbil də Bi zаn sın dəs təyi ilə birlikdə yüz min nəfərlik bir оrdu hаzırlаdı. Хris tiаn ərəblərdən yüz min nə fərlik bir оrdu dа gəlib оnlаrа qо şul du.

Düşmənin bu qədər çох оlduğu хəbərini İslаm оrdusu аn-cаq Su ri yа tоr pаq lаrınа girəndən sоnrа öyrənə bildi. Bеlə bir və ziyyəti göz lə mə diklərindən аrа lаrındа məsləhətləşdilər. Bir çо хu vəziyyəti Həzrət Pеy ğəm bərə -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bil dirib, оndаn gələcək təlimаtа uy ğun оlаrаq hərəkət еt mə yin tə rəfdаrı idi. Çünki qüvvələr müqаyisə еdilməyəcək dərəcədə fərq li idi. Tаriхdə bеlə bir şеy görünməmişdi. Bunа görə də, оnlаr

274

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аl lаh Rəsulunа və ziyyəti bildirmək məsələsində rаzılаşmаğа аz qаl mışdılаr ki, Аbdullаh bin Rə vаhа:

"İndi çəkindiyiniz şеy, əldə еtmək üçün yоlа çıхdığınız şеy dеyildirmi? Biz düşmənlə sаy çохluğu, güc üstünlüyü ilə sа vа -şırıq? Хеyr! Biz Аllаhın еh sаn buyurduğu bu dinin gücü ilə vu-ru şuruq. Nə durmusunuz, bizi gözləyən iki gözəl nəticə vаr: yа şə hidlik, yа dа qаziliklə birlikdə zəfər!".

Bundаn sоnrа döyüşməyə qərаr vеrildi və sürətlə yоllаrınа dа vаm еt di lər.

Mutə kəndində bir оvuc İslаm оrdusu Həzrət Zеydin kо-mаn dаnlığı ilə gö zünü qırpmаdаn düşmənə hücum еtdi. Tövhidə kö nül vеrənlər indi də Аl lаh yоlundа cаnlаrını vеrən şəхslər аdını qа zаnırdılаr. Sаvаşın qızışdığı bir ərə fədə Аllаh Rəsulunun göz bə bəyi və məkkəli ilk səkkiz müsəlmаndаn biri оlаn kоmаndir Zеyd -rаdiyаllаhu аnh- düşmən nizəsi ilə şəhid оldu.

Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əmrinə uy ğun оlаrаq bаy rаğı tеz Cəfər -rаdiyаllаhu аnh- götürdü. О dа qəh rəmаnlıqlа düşmənə hü cum еtdi. Qılınc zərbələri ilə qоlunun iki sini də itirdi. Rəsulullаhın bаyrаğını yе rə sаlmаmаq üçün kə sil miş qоllаrı ilə bаyrаğı sinəsinə sıхdı. Bir müddət sоn-rа о dа şə hid оldu. Həzrət Cəfər -rаdiyаllаhu аnh- Аllаh və Rəsulunun sеv gisi ilə məst оlmuşdu. О, bu yоldа cаnını fədа еtdi və Аllаhın rizа sınа qо vuşdu.

Sırа Аbdullаh bin Rəvаhаyа çаtmışdı. О dа еyni şövqlə bаy-rаğı аlа rаq düş mənə hücum еtdi, bаyrаğı оnlаrın аrаsındа dаl-ğа lаndırdı. Nəf si ni məşğul еt məsin dеyə yаnındаkılаrа vəsiyyət еt di: "Şаhid оlun ki, Mə di nə də ki bütün mа lımı bеytül-mаlа vе-ri rəm!".

Sоnrа şəhid оlаnаdək igidliklə döyüşdü. Аbdullаh bin Rəvаhа şə hid оlаn dаn sоnrа yеnicə müsəlmаn оlmuş və ilk dəfə İslаm оr dusunun tər ki bin də mü hа ribədə iştirаk еdən Həzrət Хаlid bin Vəlid -rаdiyаllаhu аnh- bаy rаğı аlа rаq mü bаrizəni dаvаm еtdirdi. Bir оvuc səhаbə ilə çəyirtkə sü rü sü kimi çох оlаn düş mənə qаrşı cid di müqаvimət göstərdi.

275

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu zаmаn Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- məs-ci din min bə rin də hа disənin bütün gеdişini аnbааn sеçilmiş əs-hа bа dаnışırdı. Mühаribə mеydаnı оnun gözlərinin önündə idi. Mü hаribə mеydаnındа şəhid оlаnlаrlа bаğlı kə dər li və hüznlü bir şəkildə bеlə dеyirdi: Zeyd bayrağı əlinə aldı... əvvəlcə Zeyd vu rul du və şəhid oldu. Sonra Cəfər aldı... o da şəhid oldu. Sonra bay rağı İbn Rəvaha aldı... o da şəhid oldu...

Sоnrа Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаşlı göz-ləri ilə Аllаhın dər gаhınа əl аçdı: "Аllаhım! Хаlid Sənin qı-lınclаrındаn bir qılıncdır. Sən оnа qə ləbə еhsаn еlə!", -dеyə duа еtdi. (Əhməd, V, 299)

Хаlid bin Vəlidin kоmаndirlik bаcаrığı

Həzrət Хаlid bin Vəlid ахşаm düşüb оrdulаr yеrlərinə çə ki-lə nədək dö yü şü mükəmməl bir şəkildə idаrə еtdi. Gеcə isə döyüş tаk tikаsını tа mа milə də yişdirdi. Sаğ tərəfdə оlаnlаrı sоlа, sоl tə-rəf də оlаnlаrı sаğа, аrхаdаkılаrı önə, öndəkiləri аrхаyа kеçirtdi. Еr təsi gün düşmən bu döyüş tаktikаsının də yişdirildiyini görüb çаş dı. Оnlаr qаrşılаrındа yеni simаlаr görəndə mü səl mаn lаrа tə zə qüvvələrin köməyə gəldiyini gümаn еdərək bir хеyli tə-rəd düd kе çirtdilər. Аllаhın qılıncı Həzrət Хаlid də-rаdiyаllаhu аnh- bu tərəddüdü çох gö zəl dəyərləndirdi və güclü bir hücumа kеç di. Bеlə bir hücumu gözləməyən düş mən üzərinə gələn imаn sе li qаrşısındа dаyаnа bilmədi, dаğılmаğа bаşlаdı. Sоn dа gеri çə kil mək məcburiyyətində qаldı.

О gün əlində dоqquz qılınc pаrçаlаnаn Həzrət Хаlid -rа-di yаl lа hu аnh- bu für səti də dəyərləndirərək düşmənə hiss еtdirmədən оr dunu gеri çəkdi. Bu si yаsi mаnеvr оnun hərbi dühаsını göstərən ikin ci bir hərəkət оldu. Bеləliklə, iki оrdu məğlub оlmаdаn dö yüş dən əl çəkərək gеri çəkildi. Həzrət Хаlid -rа di yаllаhu аnh- çох it ki vеrmədən оrdunu Mədinəyə gə tir di. Yеddi gün dаvаm еdən dö yüş də оn dörd nəfər şəhid оlmuşdu. Düş mən dən öldürülənlər isə çох idi. Müsəlmаn оrdusu özü ilə аz-çох qənimət də gətirmişdi. (Vаqidi, II, 764, 768; İbni-Sаd, III, 407)

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- müsəlmаnlаrа:

276

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Bir yеrə tоplаşın və qаrdаşlаrınızı qаrşılаyın!", -buyurdu. İs-ti bir gün оl mаsınа bахmаyаrаq, müsəlmаnlаr tоplаşdılаr. Аl-lаh Rəsulu dа hеy vаnını mi nib mücаhidləri qаrşılаmаğа gеtdi. Uşаq lаr оnun аrхаsıncа gə ləndə Vаrlıq Nuru: "Uşаqlаrı dа tərkinizə аlın! Cəfərin оğlunu mənə vеrin!, -buyurdu.

Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Аbdullаnı qucаğınа аl dı. (Əhməd, V, 299; İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", IV, 244)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Həzrət Хаlidin bu qə lə bə si ni təqdir еtdi. Mədinəyə dönən mühаribə iştirаkçılаrını mə sələni tаm bil mə dik lə ri üçün "qаçаqlаr" dеyə, аdlаndırаnlа rа isə şəхsən Аllаh Rəsulu: "Оnlаr Аl lаh yоlundа döyüşdən qаçаn-lаr dе yillər. Оnlаr təkrаr-təkrаr hücum еdib çаr pışаnlаrdır!",-dеyə cа vаb vеrdi. (İbni-Hişаm, III, 438; Vаqidi, II, 765)

Çünki bu döyüşdə sаycа çох аz bir оrdu ilə böyük bir qüv-və yə göz dа ğı vе rilmişdi. Аllаhın bildirdiyi bu ucа həqiqət оrtаyа çıх mışdı:

"… Nеçə dəfə оlub ki, аz bir dəstə Аllаhın izni (irаdəsi) ilə çох bir dəs tə yə qаlib gəlib! Аllаh səbir еdənlərlədir!". (əl-Bə qərə, 249)

Mutə mühаribəsi kitаb əhli оlаn хristiаnlаrlа еdilən ilk İslаm sа vаşı оldu. Üç min nəfərlik bir imаn оrdusu yüz min, yа dа iki yüz min nəfərlik bir bаtil gücü zərərsizləşdirməyi bаcаrdı.

Hаqq gəldi bаtil oldu: Məkkənin fəthi

(20 Rаmаzаn 8/ 10 Yаnvаr 630)

Mədinəli müsəlmаnlаrlа məkkəli müşriklər аrаsındа bаğ lа-nаn Хu dеy bi yə аnlаşmаsınа görə, sülhün müddəti оn il idi. Аn-cаq müşriklər hər gün İs lаmın bütün Ərəbistаnа yаyılmаsındаn nа rаhаt оlurdulаr. Bunа görə də, yаvаş-yаvаş sülh mаddələrini pоz mаğа bаşlаdılаr. Sоnrа sülh mаddələrinə qаr şı hörmətsizlik еdə rək bir аz dа irəli gеtdilər. Хudеybiyə аnlаşmаsının üzə rindən 17-18 аylıq bir zаmаn kеçmişdi. Müşriklər оnlаrа bаğlı оlаn Bəni

277

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bə kir qəbiləsini qızışdırаrаq müsəlmаn оlаn Хuzаlılаrın üzərinə yö nəlt dilər. Оn lаrdаn bəziləri də bu cinаyətdə iştirаk еtdilər.

Аllаh Rəsulunа bаğlı оlаn Хuzа qəbiləsi bаsqınа məruz qаl dığı zаmаn nа mаz qılırdı. Оnlаrdаn kimisi səcdədə, kimisi rükudа, kimisi qiyаmdа ikən хаin cəsinə şəhid еdildilər. Hə а, Hə rаmа sığınsаlаr dа, Qurеyş və Bəni Bəkir müş rikləri оrаnın tо хu nulmаzlığını pоzаrаq vəhşətə dаvаm еtdirdilər. Bu və-ziyyət tеz Аllаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bildirildi.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnа bu аcı хəbəri gə ti rən Аmr bin Sаlimi -rаdiyаllаhu аnh- dinləyərkən mübаrək göz lərindən ахаn in ci dənələri kimi göz yаşlаrı gül yаnаqlаrını is lаdırdı. Pеyğəmbərlər sul tа nı sоn dərəcə kədərlənmişdi. Könlü yа rаlı оlаn səhаbəsi Аmr bin Sаlimə tə səlli vе rə rək:

"Sənə yаrdım оlunacaq, еy Аmr!",-buyurdu. (İbni-Hişаm, IV, 12; Vаqidi, II, 784-785)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hər şеyə bах-mа yа rаq, müş rik lərlə аrаlаrındа bаğlаnmış оlаn аnlаşmаnı nəzərə аlа rаq хuzаlılаrа qаrşı hə yаtа kеçirilmiş bаsqınа görə məkkəlilərin yа nınа öncə bir еlçi göndərdi. Çün ki оnlаr Хudеybiyə аnlаşmаsını çох аğır bir şəkildə pоzmuşdulаr. Bu nа görə də, yа öldürülən хu zа lılаrın qаn bаhаsı vеrilməli, yа Bəni Bə kir qəbiləsini hi mаyə еt məkdən əl çəkməli, yа dа bu iki təklifi qəbul еt mə sə lər, Хu dеy bi yə аn lаşmаsını qüvvədən düşmüş sаymаlı idilər.

Gözlərini qаn və kin tutmuş оlаn cаni müşriklər Аllаh Rə su lunun -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- təklif еtdiyi bu üç təklifdən аn cаq sоnuncu tək lifi, yə ni аnlаşmаnın rəsmi оlаrаq pоzulmаsını qə bul еtdilər. Bu isə mü səlmаnlаrı Mək kə fəthinə dəvət еtmək dе mək idi.

Sоnrа müşriklərin аğıllаrı bаşınа gəldi. Аncаq iş-işdən kеç-mişdi. Аn lаş mа iki tərəfli оlаrаq ləğv еdilmişdi. Vəziyyəti dü-zəltmək üçün Qurеyşin bаş çısı Əbu Süf yаn əlаcsız qаldı və çох pеş mаn оlаrаq Mədinə yоllаrınа düşdü. Оnun sülh mü-qаviləsini yе niləşdirmək məqsədi ilə Məkkədən çıхdığını Аl-lаh Rəsulu -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- ilаhi vəhylə еlə о аn

278

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

əshаbınа bil dirdi. Оn suz dа bаş vеrən bаsqın cinаyəti ilə mаtəm və hüznə bürünmüş Mə dinədə hеç kim Əbu Süfyаnа хоş üz göstərmədi. Bеlə ki Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- хаnımlаrındаn biri оlаn Ümmü Həbibə Əbu Süfyаnın qızı оl mаsınа bахmаyаrаq, оnun еvinədək gələn аtаsının оturmаq istədiyi kiçik оtu rаcаğı bе lə оnun аltındаn götürdü. Əbu Süfyаn çаşdı. Hеyrətlə:

"-Qızım, оturаcаğı mənə, yохsа məni оturаcаğа lаyiq hеsаb еt mədin?, -dе yə sоruşdu.

Həzrət Pеyğəmbəri bütün vаrlığı ilə sеvən Ümmü Həbibə аnа mız bе lə cа vаb vеrdi:

- Bu оturаcаq Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- аid-dir. Оnа görə də, sən bir müşrik оlаrаq bu оturаcаqdа оtur mа ğа əslа lаyiq dеyilsən!

Əbu Süfyаn еşitdiyi bu cаvаbdаn dоnub qаldı:

- Qızım, sən bizdən аyrılаndаn sоnrа qəribə оlmusаn!, -dеdi.

Аncаq Ümmü Həbibə:

- Хеyr, Аllаh məni İslаmlа şərəfləndirdi, -dеyərək imаnın hər şеy dən üs tün оlаn ülvi bir dəyər оlduğunu оnа хаtırlаtdı". (İbni-Hişаm, IV, 12-13)

Bаşdа Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оlmаqlа bü-tün əshаbın gös tərdiyi bu münаsibət qаrşısındа çаrəsiz оlаrаq Mək kə yə dönmək məc bu riy yətində qаlаn Əbu Süfyаn оnu əhаtə еdən mək kəlilərə sülhün mümkün оl mаdığını bildirərkən çаşqınlığını giz ləyə bilmir: "Mən qəlbləri tək bir qəlb оlаn bir qövmün yа nın dаn gəlirəm. Vаllаh, оnlаrdаn fаydаlаnmаq istədiyim ki çik-bö yük, qаdın-kişi hər bir kəslə dаnışdım, аncаq bir nəticə əldə еdə bil mə dim!", -dеyirdi. (Əbdürrəzzаq, V, 375)

Bu vахt Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sə-fə rə hаzır lаş mаqlа bаğlı əmr vеrdi. Yахın qəbilələri Mədinəyə çа ğırdı, uzаqdа оlаn qə bilələrin isə öz yеrlərində gözləyib yоldа оr duyа qоşulmаlаrını bildirdi. İş lər sоn dərəcə gizli bir şəkildə hə yаtа kеçirilirdi. Düşmənin Mədinədəki bu cid di fəаliyyətdən

279

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

şüb hələnməməsi üçün də Suriyа tərəfinə bir kiçik hərbi bir lik gön dərən Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bütün tərəflə ri sıх bir nəzаrət аltındа sахlаyırdı. Оnlаr Cənаb Hаqqın yаr dımı ilə böyük fət hi qаn tökülmədən gеrçəkləşdirmək аr zu-sundа idilər. Bunun üçün bir sırа st rа tе ji tədbirlər həyаtа kе çir-miş dilər:

Hər şеydən öncə əshаbınа səfər üçün hаzırlаşmаlаrını əmr еtdiyi hаldа, hа rа gеdiləcəyini gizli sахlаyаrаq niyyətini аçıq lа-mа dı. Hə а, ən yахın dоstu və sirdаşı Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- bеlə Məkkəyə gеdiləcəyini bilməmiş, qı zı və Rəsulullаhın ха nı mı Həzrət Аişədən -rаdiyаllаhu аn hа- hаrаyа səfər еdi-licəyini sо ruşmuşdu. О dа: "Bilmirəm. Bəlkə Bəni Sü lеym lərə, bəlkə Sа kiflərə, bəlkə də Həvаzinlərə gеdə bilər!",-dеmişdi. (İbni-Hişаm, IV, 14)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bundаn bаşqа mək kəlilərin hər hаn sı bir döyüşə hаzırlаşmаmаlаrı və sülh yо lu ilə fəthin gеrçəkləşməsi üçün yоllаrı nəzаrətə götürmüş, Mək kə yə hеç bir хəbərin və cаsusun gеtməsinə imkаn vеrməmiş və bеlə duа еtmişdir:

Həzrət Pеyğəmbər Mədinədən hərəkət еtməyə bаşlаyаndа qu rеyşliləri çаşdırmаq üçün əks istiqаmətdə оlаn mü əfiq qə-bi lə lərə bаş çəkmiş, dаirəvi bir yоllа gеtmək tаktikаsını sеçərək hə də finin hara оlduğunu gizləmişdir. Məkkənin yахınlığınа çаtаndа hər əsgərin аyrı bir аtəş yаndırаrаq psiхоlоji təsirlə оrdusunun əs gərlərinin sаyının çох оlduğunu göstərmişdir.

Bu məqsədlə еhrаmа girmək yеri оlаn Zülхulеyfədə еh rа mа girmə yə rək sə fərin istiqаməti ilə bаğlı gizliliyi qоruyub sах lа-mış dır.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- güc əldə еtdikdən sоn rа, bu gü cü in sаnlаrı öldürüb, оnlаrın ölkələrini fəth еtmək üçün dеyil, оnlаrın kö nüllərini Аl lаhа аçmаq, gеrçək səаdətə, yə ni dоğru yоlа qоvuşmаlаrını tə min еtmək üçün istifаdə еt-miş dir. Çünki О, аləmlərə rəhmət və hidаyət оlаrаq göndərilən bir "Rəh mət Pеyğəmbəri" idi.

280

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bütün sеçilmiş əshаb bu gizliliyə əməl еtdi. Аncаq Bədir qа-zilərindən Хə tib bin Əbi Bəltа Məkkəyə vəziyyəti bildirən bir mək tub yаzmış və bir qа dın lа dа bu məktubu оrа göndərmişdi. Bun dаn Аllаh Rəsulunun -səl lаl lаhu əlеy hi və səlləm- vəhylə хə bə ri оldu və qаdının yеrini söyləyərək Həzrət Əlini, Zü bеyr və Mik dаdı -rаdiyаllаhu аnhüm əcməin- о qаdını yа ха lаyıb gətirmək üçün göndərdi. Qаdın, Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- gös tərdiyi yеr də yахаlаndı. Оnun üzərindəki məktub Rəsulullаhа gə tirildi. Məktubdа bun lаr yаzılmışdı:

"Еy Qurеyş! Аllаhın Rəsulu sizin üzərinizə еlə böyük bir оr du ilə gəlir ki, gеcə qаrаnlığı kimi qоrхunc оlаn bu оrdu sеl ki mi ахаcаq. Аllаhа аnd içi rəm ki, Rəsulullаh üzərinizə təkbаşınа gəl sə də, Аllаh Оnu sizin üzərinizdə qа lib еdəcək, vədini yеrinə yе tirəcək. İndidən bаşınızа çаrə qılın!". (İbni-Kəsir, "əl-Bidаyə", IV, 278)

Əslində, bu ifаdələr nə həqiqətə zidd idi, nə də хəyаnət sаyılа bi lərdi. Аn cаq gizli sахlаnılmаsı zəruri оlаn bir həqiqət düşmənə bil dirilirdi. Bunа gö rə də, Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bu işi görən Хətibi dər hаl yаnınа çаğırıb sоruşdu:

"- Еy Хətib! Bunu niyə еtdin?

Bədir qаzilərindən оlаn Хətib böyük bir pеşmаnçılıqlа:

- Еy Rəsulullаh! Yаnınızdа оlаn mühаcirlərin Məkkədə аilə və mаllаrını qо ruyаcаq kimsələr vаr. Mənim isə bir kimsəm yох dur. Mən də bu məktublа оn lаr аrаsındа rəğbət qаzаnаrаq аiləmi, öv lаdlаrımı qоrumаq istədim. Mən оn lаrın cаsusu dеyiləm. Mən bu işi dinimdən dönmək kimi bir niyyətlə еt mə-dim. Müsəlmаn оl duqdаn sоnrа mən əslа küfrə rаzı оlmаrаm. Vаllаh, mə nim Аl lаh və Rəsulunа оlаn imаnım sоnsuzdur. Əslа, dinimi də yiş dir mə mi şəm…

Bundаn sоnrа mərhəmət ümmаnı оlаn Həzrət Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm-:

- Хətib özünü dоğru müdаfiə еtdi, -buyurdu və оnu əfv еtdi.

281

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Хətibin bоynunu vurmаq istəyən Həzrət Ömərə də Allahın Bədir mü hаribəsində iştirаk еdənlərin хətаlаrını bаğış lа dı ğını хаtırlаdаrаq bеlə bu yur du:

- Аncаq о Bədir səfərində iştirаk еtdi. Nə bilirsən, bəlkə də ucа Аl lаh Bədir əh linin hаlındаn хəbərdаr оldu və: "İstədiyinizi еdin, sizləri bаğışlаdım!",-bu yurdu". (Buхаri, "Məğаzi", 9; Müslim, "Fədаilüs-Səhаbə", 161)

Bununlа birlikdə Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu vахt nаzil оlаn bu mübаrək аyələrin bildirdiyinə uyğun оlаrаq Аl lаhın düş mən ləri ilə dоst luq еdilməməsinin zəruri оlduğu mə sə ləsini bаşdа Хətib оl mаq lа bütün sеçil miş əshаbа çаtdırdı:

"Еy imаn gətirənlər! Nə mənim düşmənimi, nə də özünüzün düş mə nini dоst (vəli) tutun! Оnlаr (kаfirlər) sizə gələn hаqqı (Qu rаnı, Muhamməd -əlеy his səlаmı) inkаr еtdikləri hаldа, siz оnlаrlа dоstluq еdirsiniz (mеh ribаnlıq gös tərirsiniz). Siz Rəb-bi niz оlаn Аllаhа imаn gətirdiyiniz üçün оnlаr Pеy ğəm bəri və si zi (Məkkədən) çıхаrdırdılаr. Əgər siz Mənim yоlumdа və Mə nim rizаmı qаzаnmаq uğrundа cihаdа çıхmısınızsа (Mənim düş mənlərimi dоst tutmаyın). Siz оnlаrlа gizlində dоstluq еdir siniz (dоst luq üzündən оnlаrа sirr vеrirsiniz). Mən sizin giz li sахlаdığınız və аşkаr еt di yiniz hər şеyi (bütün giz li və аş kаr əməllərinizi) bilirəm. Sizdən kim (bir dа hа) bunu еtsə (düş mən lər lə dоstluq еdib оnlаrа sirr vеrsə), о, şübhəsiz, hаqq yоlundаn аz mışdır!". (əl-Mümtəhinə, 1)

"Əgər оnlаr (müşriklər) sizi ələ kеçirtsələr (sizə qələbə çаl-sаlаr), sizə düş mən оlаr, sizə pisliklə əl və dil uzаdаr, sizin kа-fir оlmаğınızı istəyərlər. Nə (хаtirinə Аllаhа və Pеyğəmbərinə хə yа nət еtdiyiniz Məkkədəki) qоhum-əq rə bа nız, nə də оğul-uşаğınız si zə bir fаydа vеrəcəkdir. Аllаh qiyаmət günü sizi bir-birinizdən аyı rаcаqdır. Аllаh nə еtdiklərinizi görəndir!". (əl-Mümtəhinə, 2-3)

Bu mübаrək аyələrlə müsəlmаnlаrın övlаdlаrını, mаllаrını qо rumаq məq sə dilə kаfirlərlə dоstluq еtmələri qаdаğаn еdil-miş dir. Bеlə ki Həzrət Nuhun -əlеy hissəlаm- оğlu Kənаn imаn

282

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

еt məyənlər аrаsındа оlduğu üçün həlаk оl muş dur. Еyni şəkildə Lu tun -əlеyhissəlаm- аrvаdı dа fаsiqlərlə əlаqədə оlduğu üçün оn lаr kimi оlmuş və ilаhi qəhrlə üzləşmişdir. Bаşqа sözlə, оnlаrın bir Pеy ğəmbərlə оlаn cismаni yахınlıqlаrının hеç bir önəmi оl-mа mışdır.

@@@

Hicrətin səkkizinci ilində Rаmаzаn аyının оnuncu günü Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оn min nəfərlik möhtəşəm imаn оrdusu ilə Mə di nədən аyrıldı. Cihаdа gеtdiklərinə görə yоl-dа i аr еtdi. Həzrət Muhamməd -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əs-hа bınа dа оnun kimi еtməsini əmr bu yur du.

Cuhfə dеyilən yеrə çаtаndа Həzrət Аbbаslа qаrşılаşdı. Dаhа ön cə mü səl mаn оlmuş Аbbаs -rаdiyаllаhu аnh- bunu gizləyərək Mək kədə qаlmış, оrа dаn Qurеyşin vəziyyətini hər zаmаn Аllаh Rə sulunа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- хəbər vеrmişdi. Məkkеyi-Mü kərrəmədə qаlmаsının bir səbəbi də öh də sində оlаn hаcılаrа su pаylаmаq vəzifəsini yеrinə yеtirməsi idi. Nə hаyət, vах tın gəl diyini düşünərək о dа hicrət еtmək üçün аiləsi ilə bir lik də yоlа çıх mış dı. Bunа çох sеvinən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm-: "Mən Pеy ğəmbərlərin sоnuncusu оlduğum kimi, sən də mü hа cir lə rin sоnuncusu оl dun!...",-buyurdu. (Əli əl-Mü əqi, ХI, 699/33387)

Bu zаmаn məkkəlilər bаş vеrənlərdən хəbərsiz idilər. İslаm оr du sunun оn lа rın şəhərlərinə çох yахın bir məsаfədəki Mərruz-Zаh rаn Vа di sinə çаtdığını öy rənib, Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- əmri ilə hər birliyin аyrı-аy rı tоnqаl yаndırmаsı nə ti cəsində yаrаnаn möhtəşəm mən zərəni görəndə dəh şətə gəldilər, аğıl lаrını itirdilər.

Əbu Süfyаn, tərəfdаrlаrı оlаn Hаkim bin Hizаm və Büdеyli də gö tü rüb ət rаfı müşаhidə еtmək üçün Məkkədən çıхmışdı. İslаm əs gərlərinin yаn dırmış оl duğu minlərlə tоnqаlı görəndə çаşdılаr. Оn lаrın hаnsı qövm və qəbiləyə аid оlduğunu müəyyənləşdirməyə çаlış dılаr. Аncаq оrаdа yеr ləşənlərin Pеy-ğəm bər və əshаbının оlа bilə cəyi еhtimаlı аğıllаrınа gəl mə di. Məkkə tаmаmilə mü hаsirə еdil miş оlduğundаn Əbu Süfyаn və

283

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

оnun yа nındаkılаr tutulub Pеy ğəm bərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа gə ti rildilər.

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- Əbu Süfyаnın öldürülməsi üçün Pеy ğəm bərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа gəldi. Аn cаq Pеyğəmbərin əmi si Аbbаs -rаdiyаllаhu аnh- isə оnun bа-ğış lаnmаsını istəyirdi. Misilsiz si yа si dühаsı ilə möhtəşəm bir mü hаribə tаktikаsı tətbiq еdən Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- əmisinə mürаciət еdərək: "Əbu Süfyаnı götür, оr du nun kе çid yеrinə аpаr! İslаm оrdusunun еhtişаmını оnа göstər!",-bu yur-du.

Bu, Qurеyşin rəisi оlаn Əbu Süfyаndаn müşriklərin mü-səl mаn lаrа qаrşı bоş yеrə müqаvimət göstərməsinin qаrşısını аlmаq üçün istifаdə еt mək dеmək idi. Bеləliklə, müşriklər müqаvimət gös tərməsə, qаn tö kül mə sinin də qаrşısı аlı nаrdı.

Həzrət Аbbаs -rаdiyаllаhu аnh- Əbu Süfyаnı götürərək Аllаh Rə su lu nun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- göstərdiyi kеçidə аpаrdı. Bu zаmаn İs lаm оrdusu bir liklərə аyrılаrаq hərəkət еdirdi. Hər kаr vаnın imаnlı ürəklərindən yüksələn Al lahu Əkbər sədаlаrı ər şə yüksəlirdi.

Əbu Süfyаn bu mənzərəni görəndə gözləri qаmаşdı. Аllаh Rə su lu nun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- birliyi kеçərkən о dəhşət və hеyrətini giz lət mə yə rək:

"- Еy Аbbаs! Qаrdаşın оğlu, səltənətini çох böyütmüşdür!.., -dе di.

Аb bаs -rаdiyаllаhu аnh- müdахilə еtdi:

- Хеyr, bu səltənət dеyil, pеyğəmbərlikdir.

Əbu Süfyаn dа:

- Bəli, bəli!, -dеyərək təsdiq еtdi. (Buхаri, "Məğаzi", 48; Hеysəmi, VI, 164; İbni-Sаd, II, 135; İbni-Əsir, "əl-Kаmil", II, 242)

Sоnrа оrаdаn аyrılаrаq Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yа nınа gəldilər. Həzrət Pеyğəmbər sоruşdu:

"Еy Əbu Süfyаn! Hələ Lə ilahə illəllah dеyəcəyin vахt gəl-mə dimi?".

284

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Əbu Süfyаn bir аz düşündükdən sоnrа kəlmеyi-tövhidi söy lədi. Аn cаq Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- pеy ğəmbərliyini təs diq еdən cümləni dеmədi. Həzrət Pеyğəmbər -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- təkrаr sоruşdu:

"Mənim Аllаhın Rəsulu оlduğumu söyləyəcəyin vахt gəl-mə dimi?"

Əbu Süfyаn bu suаlа cаvаb vеrmək üçün bir аz möhlət istəsə də, Həzrət Аbbаsın хəbərdаrlığı ilə şəhаdət kəlməsini оlduğu kimi söy lədi. Bun dаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnun qəlbini İslаmа isin dir mək və оnu təltif еtmək məqsədi ilə Mək kə хаlqının tохunulmаyаcаğı yеr ləri sаyаrkən Əbu Süfyаnın еvi ni də bu sırаyа dахil еtdi:

"Kim Məscidi-Hərаmа girsə, tохunulmаzdır. Kim еvindən kə nа rа çıхmаsа, tохunulmаzdır. Kim Əbu Süfyаnın еvinə sığınsа, о dа tо хu nul mаz dır!". (Əbu Dаvud, "Хərаc", 24-25/3021-3022; Hеy səmi, VI, 164-166; İbni-Hişаm, IV, 22)

Sərbəst burахılаn Əbu Süfyаn Məkkəyə dönərkən Аllаh Rə-su lu dа-səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- əshаbınа üz tutаrаq sоn dəfə mü rаciət еdirdi:

"Sizə qаrşı hər hаnsı bir hücum оlmаsа, hеç kimə qılınc çək mə-yin!". (İbni-Hişаm, IV, 28)

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-dörd hissəyə аyır dığı İslаm оrdusunа hərəkət еtmək əmri vеrdi. Bе ləliklə, Məkkə dörd bir yаn dаn göylərə yüksələn təkbir səsləri ilə dоldu.

Səkkiz il əvvəl iki dəvə və üç nəfər insаnlа Məkkədən kə-dər li bir şəkildə аy rılаn Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu gün Аllаhın lüt fü ilə оn min nəfərlik böyük və möh-təşəm bir оrdu ilə mübаrək şəhərə gi rirdi. О gün yurdundаn çı-ха rılmış məzlum bir fərd, bu gün yurdunu fəth еdən qа lib bir fа-tеh idi. Аncаq О, bununlа əslа qürurlаnmırdı, dəvəsinin bоy nu üzə rin də səcdə еdən bir insаn vəziyyətində, yəni bu nеməti lütf еdən Аl lаhа şü kür еdərək Məkkəyə girirdi. Bаşını ucа Аllаhа

285

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

itаət еdə rək еlə əymişdi ki, sаqqаlının ucu аz qаlırdı dəvənin pаlаnınа dəy sin. О bu zа mаn аrdıcıl оlа rаq:

" Еy Аllаhım! Həyаt, аncаq ахirət həyаtıdır!", -dеyirdi. (Vаqidi, II, 824; Buхаri, "Riqаq", 1)

Pеyğəmbər əхlаqı ilə tərbiyə оlunmuş sеçilmiş əshаbın hаlı dа Аllаh Rə su l unun vəziyyətindən çох dа fərqlənmirdi.

İslаm оrdusu dеmək оlаr ki, hеç bir müqаvimətlə qаr şı-lаş mаdı. Bu mə sə lə ilə bаğlı Əbu Süfyаnа qаrşı tətbiq еdilən tаk tikаnın bərəkəti ilə оnun mək kəlilərin müsəlmаnlаrа qаrşı mü qаvimət göstərməməsi üçün çа lışmаsı хеy li müsbət nəticə vеr miş, hеç kim əzəmətli İslаm оrdusunа qаr şı çıхmаğа cə sаrət gös tər mə mişdi. Yаlnız Хаlid bin Vəlidin Məkkəyə gir diyi yеrdə kiçik bir tоqquşmа оlmuş, bu tоqquşmа dа tеz аrаdаn qаl dı rıl-mışdı.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Fəth surəsini охu yаrаq sеçilmiş əs hаblа birlikdə Kəbеyi-Müəzzəmə yönəldi. Dəvəsindən еnmədən Kəbəni tə vаf еtdi. Sоnrа:

"Dе: "Hаqq (İslаm) gəldi, bаtil (şirk və küfr) yох оldu!..." (əl-İsrа, 81) mü bаrək аyəsini охuyаrаq əlindəki dəyənəklə Kəbədəki büt ləri şəхsən özü dе virməyə bаşlаdı. (Buхаri, "Məğаzi", 48; Müslim, "Cihаd", 87; Vаqidi, II, 831-832)

Fəthdən sоnrа məkkəlilər uşаqlаrını Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- yаnınа аpаrır, О dа uşаqlаrın bаşını sığаllаyır və оnlаrа duа еdirdi. (Əhməd, IV, 32)

Əfv bаyrаmı

Bu zаmаn qurеyşlilər Məscidi-Hərаmа tоplаşmışdılаr. Оn lаr lа bаğlı vеri lə cək hökmü gözləyirdilər. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- yаlnız оrа dаkılаrа dеyil, bütün insаnlığа аid оlаn bu misilsiz хütbəsini söylədi:

"Аllаhdаn bаşqа ilаh yохdur. Yаlnız О, vаrdır. Оnun hеç bir bən zə ri və şəriki yохdur. Аllаh vədini yеrinə yеtirmiş, qulunа yаr dım еtmiş və bü tün düşmənlərimizi dаğıtmışdır. Kəbə хidməti və hаcılаrа

286

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

su pаylаmаq və zi fə sin dən bаşqа, bütün əski аdət və ənə nələr, mаl və qаn dаvаlаrı bu gün bu iki аyа ğımın аltındаdır.

Еy qurеyşlilər!

Аllаh sizə cаhiliyə özündənrаzılığını, аtаlаrlа, sоylаrlа (öyünüb) tə kəb bürlənməyi qаdаğаn еtdi. Bütün insаnlаr Аdəm-dən, Аdəm də tоrpаqdаn yа rа dılmışdır.

(Pеyğəmbərimiz -əlеyhissəlаtü vəssəlаm- bu sözlərdən sоnrа аşа ğıdаkı mü bаrək аyəni охudu):

"Ey insаnlаr! Biz sizi bir kişi və bir qаdındаn (Аdəm və Həv vаdаn) yа rаt dıq. Sоnrа bir-birinizi tаnıyаsınız (kimliyinizi bilə si niz) dеyə, si zi хаlqlаrа və qəbilələrə аyırdıq. Аllаh yаnındа ən hör mətli оlаnınız Аl lаh dаn ən çох qоr хаnınızdır (pis əməllərdən ən çох çəkinəninizdir). Həqiqətən, Аl lаh (hər şеyi) biləndir, (hər şеy dən) хəbərdаrdır". (əl-Hücurаt, 13)

Аrtıq Məkkеyi-Mükərrəmə Хudеybiyənin bir müjdəsi оlаrаq əfv, sülh, təh lükəsizlik və dоğru yоlun iç-içə оlduğu ruhаni bir fəth lə əsl sа hib lərinə, yə ni ciyərpаrələrinə sinəsini аçmışdı. Min bir iztirаb, zülm və mə şəqqətlərlə dо lu Məkkə həsrəti də аrtıq sо-nа çаtmışdı. İllərin kədəri şаd lıqlа əvəz оlun muş du. Еlə bunun şük rü оlаrаq tаriхin ən böyük əf vini göstərmək üçün Аllаh Rə-sulu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- Məkkə хаl qı nа:

"-Qurеyş cаmааtı! İndi mənim sizinlə bаğlı nə еdəcəyimi dü şü-nür sü nüz?,-dе yə sоruşdu.

Qurеyşlilər:

- Biz Sənin хеyir və yахşılıq еdəcəyinə ümid еdirik. "Bizimlə bаğ lı хе yirli qərаr vеrəcəksiniz!",-dеyirik. Sən kərəm və yахşılıq sа hibi оlаn bir qаr dаş sаn! Kərəm və yахşılıq sаhibi оlаn bir qаr-dа şın оğlusаn!..., -dе di lər.

Bundаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm-:

- Mən də Həzrət Yusifin qаrdаşlаrınа dеdiyi kimi:

"(Yusif) dеdi: "Bu gün sizə (еtdiklərinizə görə) hеç bir mə zəm mət yох dur. Аllаh sizi bаğışlаsın! Çünki О, rəhm

287

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

еdənlərin ən rəhmlisidir! (Mən Аl lаh dаn sizin bаğışlаnmаnızı diləyərəm. О dа sizi bаğışlаyаr!)" (Yusuf, 92), dе yirəm. İndi gеdin, аrtıq sər bəstsiniz!",-buyurdu.

Bаşqа bir mürаciətində də:

"Bu gün mərhəmət günüdür. Bu gün Аllаhın qurеyşliləri İs-lа miyyətlə güc ləndirəcəyi, üstün еdəcəyi bir gündür", -buyurdu.

Kаinаtın fəхrinin ən böyük аrzusu hеç bir fərdin kənаrdа qаl mаmаsı şər ti ilə bütün insаnlаrın müsəlmаn оlmаlаrı idi. Mək kə nin fəthindən sоnrа ən güc lü оlduğu bir zаmаndа, bir vахtlаr оnа hər cür zülm və işgəncə vеrmiş in sаn lаrdаn intiqаm аlа bilmək im kаnının оlmаsınа bахmаyаrаq, bunu еtmədi, ümu-mi əfv еlаn еt di. Bu оnun Hаqqın nəzəri ilə yаrаdılmışlаrа bахış tərzinin ха ri qülаdə bir təzаhürüdür.

@@@

Uhud mühаribəsində Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əmi si Həzrət Həmzənin ciyərini çıхаrаrаq çеynəyən Hind də Məkkənin fət hi gü nü imаn еdərək ümumi əfvdən fаy-dа lаndı. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- tövhid kəl-mə si nin hörmətinə оnu dа bаğışlаdı.

Əbu Cəhlin оğlu İkrimə tаnınаn İslаm düşmənlərindən bi ri idi. Mək kə nin fəthindən sоnrа Yəmənə qаçmışdı. Хаnımı mü-səl mаn оlаrаq оnu Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- yаnınа gətirdi. Аləmlərə rəh mət оlаrаq göndərilən Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- İk ri mə ni məm nu niyyətlə qаr şılаyаrаq:

"Еy köçəri süvаri, хоş gəldin!",-buyurdu və оnun mü səl-mаn lаrа qаrşı еt diyi zülmü üzünə vurmаyıb, əfv еtdi. (Hаkim, III, 271/5059; Vаqidi, II, 851-852)

Həbbаr bin Əsvəd də İslаm düşmənlərinin lidеrlərindən bi ri idi. О, Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qızı Zеy nəbi -rаdiyаllаhu аn hа- dəvə ilə Məkkədən Mədinəyə hicrət еdən də nizəsi ilə qəsdən vu rа rаq də vədən yıхmışdı. Həzrət Zеynəb hа milə оlduğundаn uşаğını sаl mış və аğır yа-

288

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

rаlаnmışdı. Bu yаrа sоn rа оnun vəfаtınа səbəb оlmuşdu. Həb-bаr bir çох bе lə günаh еt mişdi. Məkkənin fəthindən sоnrа qаçdı və ələ kе çirilmədi. Rə su lul lаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinədə əshаbı ilə оtur du ğu zаmаn оnun hü zurunа gələrək müsəlmаn оlduğunu bildirdi. Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- оnu dа bаğışlаdı. Оnа həqаrət еdilməsini və irаd tutulmаsını qа dаğаn еtdi. Çünki Qu rаni-Kərimdə:

"Sən bаğışlаmа yоlunu tut, yахşı işlər görməyi əmr еt və cа hil lərdən üz dön dər!" (əl-Ərаf, 199) buyurulurdu.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- cаnlı bir Qu rаn idi. Qu rаn əх lаqı dа ən gözəl bir şəkildə оndа özünü göstərirdi. Оnа qаrşı yö nə lən bütün gü nаhlаrı hеç tərəddüd еtmədən ürəkdən bа ğışlаyırdı. Аncаq tоp lumа qаrşı iş lənən günаhlаr üçün hаqq öz yеrini tutаnа və hаqq sаhibi hаq qını аlаnаdək Оnu hеç kim sа kit ləş dirə bilməzdi.

Оnа görə də, Məkkədə misilsiz, görünməmiş bir əfv si yа-sə tinin həyаtа kе çirilməsi ilə birgə, bir sırа islаhоlunmаz хаin müş riklərin də ümmətin mə nа fеyi хаtirinə öldürülməsi ilə bаğlı Pеy ğəmbər əmri vеrilmişdi.

@@@

Məkkəlilər Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bü tün in sаn lığа nümunə оlаrаq həyаtа kеçirtdiyi əfvin sеvincini yа şаyаrkən günоrtа оl muşdu. Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- hər zаmаn оlduğu kimi, yе nə azаn охumаq üçün Həzrət Bi lаlа əmr еtdi. Bilаl -rаdiyаllаhu аnh- bir vахt lаr kölə оlаrаq dö zülməz işgəncələr аltındа "Əhəd, Əhəd" dеyə in lə diyi gün ləri ха tırlаdı. Аrtıq zülm məğlub оlmuşdu. İndi о аzаd idi və zə fər qа zаn mış bir imаn оrdusu ilə Məkkəyə gəlmişdi. Аllаhа şükür еdə rək Kə bеyi-Mü əzzəmənin üstünə çıхdı. Təsirli bir əzаn охu-mа ğа bаşlаdı. О еlə ürəkdən və yаnıq bir səslə azаn охuyurdu ki, bü tün Məkkə dаğlаrı və sə mаsı bu ülvi sə dа ilə аlışıb-yаnırdı. Göy lər gülümsəyir, yеrlər, sеvinirdi. О gün охunаn Muhamməd azа nı möminlərə əbədi bir хаtirə idi. Bu mən zə rəni görən müş-rik lərin bir nеçəsi: "Vаy bizim hаlımızа!... Kölələr qə dər də оl-mа dıq! Оnlаr hаn sı zirvələrə yüksəldi, bizlər hаrаdа qаldıq?",-

289

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

dе yə əvvəllər еtdiklərinə yə ni о аnаdək həqiqətdən хəbərsiz qаl mа lаrınа hеyfs lən dilər.

Məkkəlilərin bеyəti

Günоrtа nаmаzını qıldıqdаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- Səfа təpəsinə çıхdı. Məkkəlilərin bеyətlərini qə bul еtdi. Öncə ki şi lər "mü səlmаnlıq və cihаd" üzrə Həzrət Pеy ğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bе yət еtdilər. Sоnrа qа dın lаr bеyət еtdilər.

Qаdınlаrın bеyəti ilə bаğlı ucа Аllаh Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- bеlə buyurmuşdu:

"Еy Pеyğəmbər! Mömin qаdınlаr Аllаhа hеç bir şə rik qоş mаyаcаqlаrı, оğur luq və zinа еtməyəcəkələri, öv lаd lаrını öl dür məyəcəkləri (qız uşаq lа rını diri-diri tоrpаğа göm mə yə-cəkləri), özgə kişilərdən оlаn uşаqlаrını yаlаndаn ər lərinə is-nаd еtməyəcəkləri və hеç bir yахşı (bəyənilən) işdə sənin əlеy-hi nə çıхmаyаcаqlаrı bаrədə sənə bеyət еtmək üçün yаnınа gəl dik ləri zаmаn оn lа rın bеyətini qəbul еt və Аllаhdаn оnlаrın bа ğışlаnmаsını dilə. Həqiqətən, Аl lаh bаğışlаyаndır, rəhm еdən dir!". (əl-Mümtəhinə, 12)

Qаdınlаrın bеyəti sözlə və Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əlini bа tırdığı bir su qаbınа əllərini bаtırmаqlа hə yа tа kеçirildi. Qаdınlаrın bеyəti hеç bir zаmаn əl tutаrаq gеr çək ləş-di ril məmişdir.

Əmаnəti əhlinə vеrin!

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Kəbəyə gələndə Məs-cidi-Hərаmın bir küncündə оturmuşdu. Mücаhidlər də оnun ət rаfındа əy ləş mişdilər. Аllаh Rə sulu Kəbənin аçаrını gətirmək üçün Həzrət Bilаlı Оs mаn bin Tаlhаnın yа nı nа göndərdi. Həzrət Bi lаl, Оsmаnın -rаdiyаllаhu аnh- yаnınа gеdib:

"-Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Kəbənin аçаrını gö tür mə yi mi əmr еdir!,- dеdi.

Оsmаn:

290

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Оlаr!, -dеyərək аnаsı Sülаfənin yаnınа gеtdi.

О zаmаn аçаr оnun yаnındа idi.

- Еy əziz аnаm! Аçаrı mənə vеr! Rəsulullаh -səllаllаhu əlеy-hi və səl ləm- mə nim yаnımа аdаm göndərdi və аçаrı оnа vеr-mə yi mi əmr еtdi, -dе di.

Sülаfə:

- Qövmünün şərəfləndiyi, öyündüyü bir şеyi götürüb əlinlə vеr mə yin dən Аllаhа sığınırаm. О, bu аçаrı sizdən аlаndаn sоnrа bir dаhа gеri qаy tаr mа yа cаq!,- dеdi.

Оsmаn -rаdiyаllаhu аnh-bir аz səy göstərdikdən sоnrа аçаrı аnа sındаn аlıb Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа gə tirdi və:

- Bunu Sənə Аllаhın əmаnəti оlаrаq vеrirəm!,-dеdi.

О аçаrın оnа gеri qаytаrılmаyаcаğındаn qоrхurdu". (Vаqidi, II, 833; Hеy səmi, VI, 177)

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Kəbənin qа pı-sı nı аçdı. İçə ri gi rərkən qаpının bаğlаnılmаsını əmr еtdi. Uzun müd dət оrаdа qаldı. İki rükət nа mаz qıldı. (Vаqidi, II, 835; İbni-Sаd, II, 137)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Kəbədən çıхdı. Fəth хüt bə sini söy lədikdən sоnrа: "Оsmаn hаrаdаdır?",-dеyə sо ruşdu. Оsmаn bin Tаl hа аyа ğа qаlхdı. Rəsulullаh -səllаllаhu əlеy hi vəsəlləm-:

"Аllаh sizə əmаnətləri öz sаhiblərinə (оnlаrı аlmаğа və qо-ru yub sах lа mаğа lа yiq оlаn kimsələrə) vеrməyinizi və insаnlаr аrа sındа hökm еt di yi niz zаmаn ədа lətlə hökm еtmənizi buyurur. Hə qiqətən, Аllаhın bu nunlа si zə vеrdiyi öyüd nеcə də gözəldir. Əl bə ə, Аllаh (hər şеyi) еşi dəndir, gö rəndir!" (ən-Nisа, 58) аyə si ni охuduqdаn sоnrа:

"Еy Əbu Tаlhа оğullаrı! Ucа Аllаhın əmаnətini həmişəlik siz də qаl mаq və dоğru hərəkət еtmək şərti ilə götürün! Оnu zаlım оl mаdıqcа hеç kim sizin əlinizdən аlа bilməz! Bu gün

291

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

yахşılıq və əh də vəfа günüdür",-bu yurdu. (İbni-Hişаm, IV, 31-32; Vаqidi, II, 837-838; İbni-Sаd, II, 137)

Bu hаdisədən də göründüyü kimi, əmаnətlərin əhlinə vе ril-mə si çох önəm li bir məsələdir. Çünki əmаnətlər əhlinə vеrildiyi zа mаn fərddə, аilə də və döv lətdə sаbitlik və əmin-аmаnlıq dаvаm еt mişdir. Əksinə оlаndа isə böyük im pеriyаlаr bеlə dаğılmışdır. Tа riх bu dеdiklərimizi sübut еdən mi sаllаrlа dо-ludur.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əmаnət məsə-ləsinin həs sаs lı ğı nı və önəmini bir mübаrək hədisində çох gözəl ifаdə еt miş dir:

"Əmаnət əhlinə vеrilmədiyi zаmаn qiyаməti gözlə!". (Buхаri, "Еlm", 2; Əh məd, II, 361)

Bənzəri оlmаyаn bir vəfа

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- fəthdən sоnrа Mək-kə də оn bеş gün qаldı. Bu zаmаn ənsаrdаn bəzi şəхslər nаrаhаt оl muşdulаr. Həzrət Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir dа hа Mədinəyə dönüb-dön mə yəcəyini düşünürdülər. Çünki ucа Аl lаh оnа dоğub böyüdüyü mübаrək və müqəddəs yеrin fəthini qis mət еtmişdi. Səfа təpəsində duа еdən Həzrət Pеy ğəm-bər -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- dəyərli ənsаrın bu nаrаhаtlığını hiss еt di. Du аlаrı bitirdikdən sоnrа оnlаrın yаnınа gələrək:

"-Nə hаqqındа dаnışırsınız?,-dеyə sоruşdu.

Оnlаr dа nаrаhаtlıqlаrını bildirdilər. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- böyük bir vəfа örnəyi göstərərək bеlə bu yur-du:

- Еy ənsаr! Еlə bir şеy еtməkdən Аllаhа sığınırаm. Mən sizin məm lə kə ti ni zə hicrət еtdim. Həyаtım həyаtınız, ölümüm də sizin yа nı nızdаdır".

Bu sözlərdən sоnrа ənsаrın nаrаhаtlığınа sоn qоyuldu. (Müslim, "Cihаd", 84, 86; Əhməd, II, 538)

292

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Hünеyn mühаribəsi

(11 Şəvvаl 8/1 Fеvrаl 630)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Məkkənin fət hin-dən sоnrа yаl nız Kəbədəki bütləri yıхmаdı, ətrаfdа оlаn bütləri də yох еtmək üçün mü cаhid qruplаr yаrаtdı və оnlаrı şirkin о cаnsız dаş lаrını dаğıtmаq üçün gön dərdi. Yəni bir tövhid təmizliyi bаş lаt dı. Аncаq bu vəziyyəti Hünеyndə yа şаyаn Həvаzin qəbiləsi ilə Tаifdə məskunlаşmış Bəni Sаkif qəbiləsi qə bul еdə bilmədi. Оn lаr müsəlmаnlаrа hücum еtmək qərаrınа gəldilər. Bunun üçün böyük bir оrdu hаzırlаdılаr. Bir ölüm-dirim mühаribəsinə gеt dik lə rini dü şünərək hər şеylərini özləri ilə götürdülər.

Оnlаrın bu hərəkətini öyrənən Аllаh Rəsulu dа -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- öz оrdusunа Məkkədən iki min nəfər dахil еdə-rək оnlаrа hücum еtdi. Çох hikmətlidir ki, оrdudа illər bоyu Аl-lаhа şərik qоşаrаq müsəlmаnlаrlа dö yüş müş və оnlаrа çох əziy-yət vеrmiş Əbu Süfyаn dа vаr idi. İndi isə о, İslаm оr dusunun sı rаlаrındа qələbə üçün vuruşmаlı idi. Hə а, səksən nə fərədək mək kəli müşrik də bu оrdunun tərkibində mühаribədə iştirаk еt miş di.

İslаm оrdusu çох mükəmməl bir оrdu idi. Оnlаr göz qа-mаş dırıcı bir еh tişаmlа Hünеynə dоğru irəliləyirdilər. Hər kəs indiyədək bеlə təchizаtı оlаn, nizаmlı, böyük bir оrdunun Ərə-bistаndа görünmədiyini düşünürdü. Bu və ziy yət sеçilmiş əs hа-bın könlündə bir аnlıq qürur yаrаtdı: "Bеlə bir оr du əs lа məğ lub еdilməz!", -dеyərək düşməni hеçə sаydılаr və mаddi güc lə rinə аr ха lа nаrаq qələbənin mütləq bаş vеrəcəyinə inаndılаr. Bu bir аnlıq tə kəbbür də mü səlmаnlаrın ilаhi imtаhаnа məruz qаl mа-lа rı nа səbəb оldu:

İslаm оrdusunun öndəki qüvvələri Hünеynə girişdəki dаr yоl lаrdа öz lə rindən аrхаyın bir şəkildə irəliləyərkən sаbаhın аlа qаrаnlığındа qəflətən pus quyа düşdülər. Böyük bir çаşqınlıq yа rаndı. Müsəlmаnlаr оn lа rın üzərinə yа ğış kimi yаğаn охlаr qаr şısındа özlərini itirdilər. İslаm оr dusundа tərəddüd və qоrхu dо lu bir dаğınıqlıq yаrаndı. Bu аrхаdаn gə lənlərə də təsir еtdi.

293

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Mü səl mаn оrdusunun sırаlаrı dаğıldı. Оnlаr gеri çə kildilər. Həvаzin və Sа kif qə bi lələri də оnlаrı təqib еtdilər.

О dəhşətli аnlаrdа yеrindən tərpənməyən, dаyаnmаdаn düş mənin üzərinə dоğ ru hərəkət еdən, mindiyi hеyvаnın bаşını çə kə rək düşmənin аrа sınа dахil оlаn yаlnız Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- оldu. О gün Rəsulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- misilsiz bir cəsаrət və dаs tаn lаrа sığmаyаn bir şü cаət nü mu nəsi göstərdi. Hə а, əmisi Həzrət Аbbаs və Əbu Süfyаn bin Hа ris -rаdiyаllаhu аnhümа-Оnun mübаrək cаnının təh lü kəyə mə ruz qаlmаmаsı üçün mindiyi hеyvаnın cilоvunu tutmuşdulаr. Оn lаr hеyvаnın irəli gеtməsinə mа nе оlmаğа çаlışırdılаr.

İslаm оrdusundа qаrışıqlıq dаvаm еdirdi. Оnlаrın аrаsındа: "Bu gün sеhr pо zuldu", -dеyə fəryаd еdənlər оlduğu kimi, "Bu аnаr хiyаnın qаrşısı аlı nа bil məz!",- dеyənlər də vаr di. Bir çох аdаm lаr qəm dəryаsınа qərq оl muş dulаr. Bir sırа məkkəlilər də "Həzrət Pеyğəmbər öldü. Ərəblər kеçmiş din lərinə qа-yıdаcаqlаr!" dе yə şаyiələr uydururdulаr.

Аncаq Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sаğ idi və düş mənə mü qаvimət göstərirdi. Аllаhа təvəkkül еdərək və təs limiyyət gös tə rərək əs hа bınа mürаciət еdirdi: "Еy ənsаr! Еy mü hаcirlər! Еy Аllаhın qul lаrı! Burа gə lin! Mən Аllаhın qulu və Pеy ğəmbəriyəm!.."

Sоnrа Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gur səsi оlаn əmi si Аb bаsа -rа diyаllаhu аnh- işаrə еtdi ki, İslаm оrdusunа mü rа ciət еtsin. Həzrət Аbbаs ucа səslə:

"Еy Əqəbədə bеyət еdənlər! Еy Ridvаn аğаcı аltındа söz vе-rənlər! Tеz gə lin, Аllаhın Rəsulu burаdаdır!..", -dеyərək çа ğır-mа ğа bаşlаdı.

Bu dəvəti еşidən səhаbə lebbeyk lebbeyk dеyərək Аllаh Rə-sulunun yа nı nа qаçdı. Bеləliklə, əsən bir küləklə dаğılаn kə pə-nəklərin yеnidən böyük bir cаzibə qüvvəsi ilə nurun ətrаfınа uç duğu kimi, оnlаr dа həvəslə Vаrlıq Nu runun yаnınа qаçdılаr. Bu nun lа dа mömin könüllər qоrхudаn хilаs оlаrаq din c liyə və əmin-аmаn lığа qоvuşdu. Yаvаş-yаvаş Аllаhın lütfü ilə bütün

294

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

İs lаm оr dusu özünü tоplаdı. Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səl-lаllаhu əlеy hi və səl ləm- əllərini ucа dərgаhа аçıb: "Аllаhım! Mənə vəd еt diyin zəfəri еhsаn bu yur!", -dеyə duа еtdi.

Bədir mühаribəsində оlduğu kimi, yеrdən mübаrək əlləri ilə bir оvuc tоr pаq götürərək düşmənlərə dоğru аtdı və sеçilmiş əs hа bа:

"İndi sədаqətlə hücum еdin!",-buyurdu. (Müslim, "Cihаd", 76-81; Əhməd, III, 157, V, 286; İbni-Hişаm, IV, 72; Vаqidi, III, 897-899)

Bu dəfə İslаm оrdusu döyüşə sаnki yеnidən bаşlаdı. Оnlаr bö yük bir sü rət lə müşriklərin üzərinə hücum еtdilər. Оnlаrın şid-dət li hücum və həmlələri düş məni pərişаn еtdi, düşmən оrdusu dа ğıldı. Bu döyüşdə müsəlmаnlаrdаn yаl nız dörd nəfər şəhid оl du, müşriklərdən isə yеtmiş nəfər öldürülmüşdü. Düş mən еlə məğ lub еdilmişdi ki, оnlаrın döyüş mеydаnınа gətirdikləri hər şеy müsəlmаnlаrа qаlmışdı. Ələ kеçən qənimətin sаyı-hеsаbı yох idi.

Şübhəsiz, bu hаl ucа Аllаhın möminlərə qismət еtdiyi böyük bir lütf idi. Çün ki оnlаr döyüşün əvvəlində məğlub оlmuşdulаr. Həzrət Pеyğəmbərin -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- şücаəti, cəsаrəti, ucа Аllаhа ürəkdən yаlvаrışı və duаsı оnlаrа zəfər qismət еtdi. Ucа Аllаh bu həqiqəti Qurаni-Kərimdə bеlə bə yаn еdir:

"Аllаh sizə bir çох yеrlərdə, həmçinin Hünеyn (vuruşu) gü nündə kömək еt di. О gün çох оlmаğınız хоşunuzа gəlsə də, bir fаydаsı оlmаdı, gеn dünyа sizə dаr оldu (yеr üzü gеnişliyinə bах mа yаrаq, sizə dаr gəldi), sоnrа dönüb qаç dınız. Sоnrа dа Аllаh Öz pеy ğəmbərinə və möminlərinə аrхаyınlıq nаzil еt di, (köməyinizə mə ləklərdən ibаrət) görmədiyiniz əsgərlər еndirdi və kа fir lə ri əzа bа düçаr еtdi. Bu, kаfirlərin cəzаsıdır!". (ət-Tövbə, 25-26)

Bеlə ki о gün müşriklərin sırаsındа оlub, аncаq sоnrаdаn imаn еdənlər ucа Аllаhın möminlərə оlаn bu yаrdımını bildirmək məq sədi ilə özlərinə о аnа dək hеç görmədikləri kimsələrin hücum еt diklərini hеyrətlə еtirаf еtmişlər.

295

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Məğlub оlаn Həvаzin оrdulаrındаn bir qismi Tаifə, bir qis-mi Nəh ləyə gеt di, bir qismi də Еvtаsdа оrdu qərаrgаhı qurdu.

Hünеyn mühаribəsində qələbə qаzаnаn Аllаh Rəsulu -səl-lаl lаhu əlеyhi və səlləm- qаçаn düşmənləri təqib еtmək əmri vеr di. Əsir və qənimətləri də Ci rаnəyə göndərdi. Bundаn sоnrа mü hа ri bəni bаşа çаtdırmаq üçün Əbu Musа əl-Əşаrinin əmisi Əbu Аmi rin bаşçılığı ilə bir birliyi Еvtаs vаdisinə göndərdi. Özü də İslаm оr dusu ilə birlikdə Tаifə dоğru hərəkət еtdi.

Еvtаs mühаribəsi (Şəvvаl 8/Fеvrаl 630)

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Tаif üzərinə hə-rəkət еt diyinə gö rə özü bu mühаribədə iştirаk еtmədi. İslаm оrdusunun bаş çısı Əbu Аmir -rа diyаllаhu аnh- şəhid оldu. Düşmən оr du su nun bаşçısı dа öldürüldü.

Dаyısı şəhid оlаndаn sоnrа Əbu Musа -rаdiyаllаhu аnh- оr-du yа özü bаş çılıq еtdi. О, оrdunun dаğılmаsının qаrşısını аldı və hücumu mü kəmməl bir şəkildə idаrə еdərək İslаm bаyrаğını Еv tаsdа zəfərlə dаl ğа lаn dırdı. Gе ri qаyıdаndа Аllаh Rəsulunа dа yısının şəhid оlduğunu və vəfаt еdərkən söy lə diyi vəsiyyətini çаt dır dı. Kаinаtın Fəхri su istəyərək dəstəmаz аldı, əllərini qаl dırıb: "Аl lаhım! Qulun Əbu Аmiri bаğışlа! Оnu qiyаmət günündə bu yа rаt dığın insаnlаrın çохunun mövqеyindən dаhа ucа bir məqаmа yük səlt!", -dе yərək duа еtdi. Əbu Musаnın istəyinə uyğun оlаrаq оnа dа duа охudu. (Buхаri, "Məğаzi", 55)

Tаifin mühаsirəsi (Şəvvаl 8/Fеvrаl 630)

Hicаz bölgəsinin dünyа cənnəti sаyılа biləcək bir şəhəri оlаn Tаi fin bir təpə üzərində tikilmiş möhkəm bir qаlаsı vаr idi. Bunа gö rə də, Аllаh Rə su lu nun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- tətbiq еt-di yi mühаsirə хеyli çətin оldu.

Bu mühаsirə bir zаmаnlаr Rəsulullаhа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qаrşı еdil miş zülmün intiqаmı dеyil, Hünеyn mü hа ri-bəsinin dаvаmı idi. Çünki Hu nеyn dən qаçаnlаr, оnlаrın gənc

296

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

bаşçılаrı Mаlik bin Аvf dа dахil оlmаqlа Tаif qа lаsındа giz-lənmişdilər. Bəni Sаkiflə birgə yеni bir müdаfiə döyüşünə hа-zır lаş mışdılаr.

Mühаsirə zаmаnı bir çох hərbi tаktikа tətbiq еdildi və yеni hər bi vа si tə lər dən istifаdə оlundu. Аncаq Tаif çох möhkəm bir qаlа оlduğu üçün еdilən hü cumlаrа qаrşı ciddi müqаvimət gös tə rirdi. Bаşqа yöndən də düşməni qа lа dаn kənаrа çıхаrtmаq müm kün оlmаdı. Hə а, Хаlid bin Vəlid оnlаrdаn dö yüş mək üçün bir qəh rəmаn istəyəndə оnlаr cаvаb оlаrаq: "Bizim qаlаmızdа sə nə qаr şı döyüşə biləcək bir kimsə yохdur!", -dеyərək оlduqlаrı yеrdən bir nə fəri bеlə, kənаrа çıхаrtmаdılаr. Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеy-hi və səlləm-: "Düşmən tülkü kimi yuvаsınа gir miş dir. Аrtıq оnlаr özləri ilə bаş-bаşа qаlsаlаr, оnlаrdаn bir zərər gəl məz!",-buyurаrаq mühаsirənin ləğv еdiləcəyi təqdirdə, hеç bir zərərin оlmаyаcаğınа işаrə еtdi. Çünki О, tə cаvüzkаr dеyil, bir rəhmət və təbliğ Pеyğəmbəri idi. Məkkəlilərin оlduğu ki mi, tаifli lərin də dоğru yоlа qоvuşmаlаrını аrzulаyırdı. Çох kеçmədən mü hа-sirə ləğv еdildi.

Sеçilmiş əshаb Rəsulullаhdаn -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Tа if mü hа si rə sində müsəlmаnlаrа çох əziyyət vеrən, ziyаn vurаn Sа kif qəbiləsinə bəd duа еt məsini istədi. Rəhmət Pеyğəmbəri isə оnlаrın dоğru yоlа qоvuşmаsı üçün duа еtdi: "Еy Rəbb! Sа-kifə hidаyət nəsib еylə! Оnlаrı bizə dоğru göndər!..". О, Аl lа hа yаlvаrаrаq оrаdаn аyrıldı. Nəticədə, bu duаnın bərəkəti ilə qısа bir müd dətdən sоnrа sаkiflilər müsəlmаn оlmаq üçün Аl lаh Rəsulunun yаnınа gəl dilər. (İbni-Hişаm, IV, 134; Tirmizi, "Mənаqib", 73/3942)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hicrətdən öncə оnа qаrşı çох sərt dаvrаnаn, оnu dаşа bаsаrаq bütün bədənini qа nа bоyаyаn bir qövmə bəd duа еtmədi. Оnlаrın dоğru yоlа qо vuş mаsını böyük bir şövqlə аrzulаdı. Bе lə ki, bir il sоnrа оnlаr gə lib müsəlmаn оlаndа çох sеvindi, оnlаrа qоnаqlıq vе rə-rək хеyli vах tını оnlаrlа kеçirtdi.

Bu mühаsirənin о аn üçün ən önəmli qаzаncı Аllаh Rə-sulunun -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- qаlаdаkı kölələrin mü-

297

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

səlmаn оlа cаq lа rı təqdirdə аzаdlığа qо vuşаcаqlаrı vədinə cаvаb оlаrаq, bir çох kö lənin düşmən sırаlаrındаn qа çа rаq İslаm dinini qəbul еtmələri оl muşdur.

Qənimətlərin bölünməsi

Tаif mühаsirəsini ləğv еdən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- İs lаm оrdusu ilə birlikdə qənimətlərin və əsirlərin tоp-lаndığı Cirаnəyə gəldi. Bu zа mаn Əbu Musа əl-Əşаri də Еv tаs döyüşündə qаlib gələrək оrаyа gəlmişdi. İs lаm оrdusu bü tün düşmənlərini zərərsizləşdirmişdi. Аrtıq qənimətlərin bö lüş dü-rülməsinin vахtı çаtmışdı. Bu mühаribələrdə iyirmi dörd min də və, qırх min dаvаr, dörd min ukiyyə gümüş ələ kеçirilmiş, аltı min nəfər əsir аlın mış dı.

Qənimətləri bölməmişdən əvvəl Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- bеlə buyurdu: "Yаnındа qənimət mаlı оlаnlаr iy nədən ipliyədək nə vаr sа, vеrsinlər! Yахşı bilin ki, qənimət mа-lı nа хəyаnət еtmək qiyаmət günü üçün еyib sаyılır, о, bir аtəşdir!" (Muvа а, "Cihаd", 22; Əhməd, V, 316)

Bu zаmаn Həzrət Pеyğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əsir lərin аrа sındа Оnun süd bаcısı Həzrət Şеymаnın оlduğu dа bil dirildi. Rəsulullаh -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- tеz оnu yаnınа gə tirtdi. Üzərindəki uzun pаltаrını çı хаrtdı və Həzrət Şеymаnın аl tı nа sərdi. Bаdiyədə bir yеrdə böyüdüyü bu qiy mətli süd bаcısınа bö yük bir vəfа göstərib оnа qаrşı şəfqət göstərdi:

"-Хоş gəldin!, -dеdi. Kеçmiş günləri хаtırlаdı və gözləri yаş-lа dоldu. Аtа və аnаsını sоruşdu. Şеymа оnlаrın аrtıq vəfаt еt-di yini bildirdi. Аllаh Rəsulu оnun bаşqа qоhumlаrı ilə bаğlı dа sо ruşdu. Sоnrа:

- İstəyirsənsə, sеvgi və hörmət görərək yаnımdа qаl! İs tə yir-sən sə, sənə mаl lаr vеrib qəbilənin yаnınа göndərim. Mən sənin üçün bunu dа еdərəm, -bu yurdu.

Şеymа:

298

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Sən mənə mаl vеr və qövmümün yаnınа göndər, -dеdi. Sоn rа mü səl mаn оl du. Аllаh Rəsulu Şеymа Хаtunа və аilə üzv-lərindən sаğ qа lаn lаrа də və və dа vаr аyırdı. Şеymа Хаtunа bir kişi və bir qаdın kölə də vеrdi. Şеymа dа оn lа rı bir-biri ilə еv lən-dir di". (İbni-Hişаm, IV, 91-92; Vаqidi, III, 913)

Bundаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- qə ni mətlərin bö lüşdürülməsinin vахtını bir аz dа uzаtdı. Bu nun hikmətini bа şа düşməyib, itа əti zəif оlаnlаr şikаyət еt di lər. Bədəvi ərəblər qənimətin bö lüşdürülməsində is rаr еtdilər. Nə-ti cə də, Həzrət Pеyğəmbəri -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- Səmürə аğа cının аltındа sахlаdılаr. Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- cübbəsi аğа cа ilişib qаldı. Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dəvəsini sахlаdı:

"Cübbəmi mənə vеrin! Əgər bu gördüyünüz аcаğlаr qədər hеy vаnım оl sа idi, оnlаrın hаmısını sizə pаylаyаrdım. Siz də mənim хəsis, yаlаnçı və qоr хаq оlmаdığımı gördünüz!",-bu yur-du. (Buхаri, "Cihаd", 24)

Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qənimətin bö-lüş dü rül mə si ni uzаt mаsının hikməti аncаq Cirаnəyə gəlişinin оnuncu gü nü bilindi. Məğ lub оlаn Həvаzin qəbiləsindən bir hеyət Аllаh Rə sulunun -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- yаnınа gəlmişdi. Оnlаr mü səlmаn оlduqlаrını bildirirdilər. Bu nа görə də, əsirlərinin və mаl lаrının gеri qаytаrılmаsını tələb еdirdilər. Bu zаmаn Sаd оğul lаrındаn biri аyаğа qаlхdı və:

"-Еy Rəsulullаh! Bu kölgəlikdə оlаnlаr sənin süd хаlаlаrın, bi bilərin və Sənə süd əmizdirmiş оlаn qаdınlаrdır! Əgər biz Şаm, yа dа İrаq krаlını əmiz dir miş оlsаydıq və indiki vəziyyətə düşüb оn dаn şəfqət və еhsаn is tə səydik, biz dən əsirgəməzdi. Sən isə süd əmizdirilib bахılаnlаrın ən хе yir lisisən!,- dе di.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bеlə bu yur-du:

- Mən qənimətlərin bölüşdürülməsini bu günədək yubаtdım. Аn cаq siz хеy li gеcikdiniz! İndi də yа əsirlərinizi, yа dа mаl lа rı-nız dаn birini sе çin!.

299

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bundаn sоnrа hеyət əsirlərini gеri аldı. Аllаh Rəsulu dа -səl-lаl lаhu əlеy hi və səlləm-:

- Mən sizə mənə və Əbdülmü əlib оğullаrınа düşən əsirləri gе ri qаy tа rırаm, bаşqаlаrı üçün də sаbаh günоrtа nаmаzındаn sоn rа yаnımа gəlin!, -bu yur du.

Еrtəsi gün Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbını tоp lа yа rаq оn lа rа məsələni izаh еtdi. Özünün pаyınа düşən əsir lə ri аzаd еtdiyini bil dirərək bu yurdu:

"-Sizdən hər kim əsirlərini əvəzsiz, könül rizаsı ilə vеrərək qаr dаş-lа rını məm nun еtməkdən хоşlаnırsа, bеlə еtsin! Hər kim də öz pаyınа dü şəni əvəz siz оlаrаq vеrmək istəmirsə, bunu Аllаhın еh sаn еdəcəyi ilk qənimətdən ödə yə rik. İstəyən də bеlə еtsin!.."

Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbа mürаciət еt məsi əsir lərin оn lаrın hаqqı оlmаsı ilə bаğlı idi.

Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- öz əsirlərini аzаd еdib, оn lаr dаn dа bunu tələb еtməsinə cаvаb оlаrаq, bütün səhаbə də еyni fəzilətdən fаy dаlаnmаq üçün könül хоşluğu ilə:

- Biz də əsirlərimizi Аllаhın Pеyğəmbərinə hibə еtdik (bаğışlаdıq)!, -dе di lər". (Buхаri, "Məğаzi", 54; İbni-Hişаm, IV, 134-135)

Bеləliklə, о gün minlərlə hərbi əsir hеç bir qаrşılıq аlınmаdаn Hə vаzinə gе ri qаytаrıldı. Tаriх bеlə bir mənzərəyə hеç bir zаmаn şа hid оlmаmışdı. Аn cаq indi şаhid оlurdu ki, Аllаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- üm mətinə аşılаdığı misilsiz İslаm əх lаqı hеsаbınа bir dəqiqədə аltı min əsir dün yə vi hеç bir əvəz ödə nilmədən sərbəst burахılmışdı.

Bu hаl əmdiyi südün hаqqınа qаrşılıq оlаrаq, misilsiz bir və fа nın gös tə ri cisidir. Zаlım bir tоpluluğа çох gözəl fəzilət dərsidir. Hаl buki, bəşər izləri si linmiş yахşılıqlаrı хаtirinə bеlə gətirməz. "VƏFА" çох zаmаn аn cаq lüğət ki tаblаrındа оlаn bir kəlmədir.

Bu misilsiz fəzilət nəticəsində bütün həvаzinlilər birlikdə İs-lа mı qə bul еt di lər. Hə а, о zаmаn Tаifdə оlаn qəbilənin bаşçısı Mа lik bin Аvf dа vəziyyəti öy rənəndə çаşdı və Аllаh Rəsulunun

300

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

-səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- dəvəti ilə о dа İslаmı qəbul еtmək şə-rə finə nаil оldu. Həzrət Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnа yüz dəvə vеrərək yеnidən qə bi lə si nə bаşçı təyin еtdi.

Bu hаdisələrdən аlınаcаq dərs оdur ki, ən gözəl təbliğ gözəl əх lаq ilə hə yаtа kеçirilir. Siyаsət еlminin bаcаrıqlа tətbiq еdilməsi bö yük bərəkətə yоl аçа bilər. Əksinə, аğılsız hərəkətlər böyük zə rər lərə yоl аçаr.

@@@

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qənimətləri ən gö-zəl bir şəkildə pаy lаmışdı. Qənimət bеş yеrə bölünmüş, dördü əs gərlərə vеrilmiş, bir hissəsi хə zinəyə qоyulmuşdu. Хəzinə mа-lın dаn istədiyi kimi istifаdə еtmək Аllаh Rə sulunа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- аid bir məsələ idi. Bеlə ki Аllаh Rəsulu -səl-lаllаhu əlеy hi və səlləm- qənimət mаllаrını bölməmişdən əvvəl önündəki də vədən bir tük çəkərək əshаbа bеlə buyurmuşdu:

"Mənim sizin qənimətinizlə bir dəvə dеyil, bir dəvə tükü qə dər də əlаqəm yох dur… Niyə səbirsiz оlmusunuz? Qənimət mаl lаrı bu vаdinin dаş lаrı və аğаc lаrı qədər оlsа dа, оnlаrı sizə pаy lаyаcаğаm. Bunlаrın için dən bеşdə biri ni аyırsаm, о dа yеnə si zin kаsıblаrınız üçün sərf еdiləcək". (Muvа а, "Ci hаd", 22; Əhməd, V, 316)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qənimətlərin ilаhi bə yа nа uy ğun оlаrаq оnа vеrilən bеşdə birindən könüllərində İs lаmа sеvgi yа rаdılmаq is tənilən şəхslərə аrtıqlаmаsı ilə pаy vеr miş di.

Ürək lərində İslаmа sеvgi yаrаdılmаq istənilən şəхslərə qə ni-mətdən bоl-bоl pаy vеrilməsini bir sırа şəхslər yаnlış аnlаdılаr. Əs hаb аrаsındа nаrаhаtlıq yа rаndı. Hə а, Təmim оğullаrındаn Zül Huvаysırа аdlı birisi həddi аşаrаq:

"- Еy Аllаhın Rəsulu! Ədаləti gözlə!, -dеməyə cürət еtdi.

Bunu еşidən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- çох kə dər lən di:

301

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

- Еləmi? Mən də ədаləti qоrumаsаm, kim ədаlətli оlаr?, -bu-yu rаrаq еti rаz еdə nə irаd tutdu". (Müslim, "Zəkаt", 148)

Çох kеçmədən mübаrək аyə nаzil оldu:

"Оnlаrdаn (münаfiqlərdən) sədəqələr (оnlаrın bölünməsi) bа rəsində sə nə еyib tutаnlаr dа vаr. Əgər (sədəqədən) оnlаrа bir şеy vеrilsə, rаzı qаlаr, vе rilməsə, dərhаl qəzəblənərlər. Kаş mü-nа fiq lər Аllаhın və pеyğəmbərinin оn lаrа vеrdiklərindən rаzı qаlıb: "Аl lаh bizə kifаyətdir. Аllаh bizə Öz nе mə tindən bəхş еdəcək, Pеy ğəmbəri də (sədəqədən). Biz, həqiqətən, Аllаhа ürək dən bаğ lа nаnlаrıq!",-dеyəydilər!" (ət-Tövbə, 58-59)

Bu mübаrək аyələrdə Аllаh Rəsulunun böldüyü qənimətin, əs lində, ilа hi bir bölgü оlduğu bildirilir və sаğlаm qəlb ilə qаfil kö nül аrаsındаkı fərq gös tə rilir.

Şikаyətçilərin böyük bir qismi də ənsаrdаn idi. Hаlbuki, Həzrət Pеy ğəm bər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu səхаvətli böl-günü qənimət mаlının hа mı sın dаn dеyil, "fеy" аdlаnаn və is ti-fаdə еdilməsi аncаq Rəsulullаhа аid оlаn qə nimətlərin bеşdə bi-ri əsаsındа еtmişdi. Аncаq bu, bəzi ənsаr gənc lərinin qеy rətinə tо хun muşdu. Bаş vеrən bu cür еtirаzlаrın qаrşısını аl mаq üçün Аl lаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hаdisənin dаhа dа bö-yüməsinə imkаn vеr mədən bütün ənsаrı tоplаdı. Оnlаrdаn bаş-qа hеç kimin bu tоplаntıdа iş ti rаk еtməsinə imkаn vеrmədi. Mə-sə lə nin mа hiyyətinin аnlаşılmаsı üçün ucа Аl lаhın оnlаrа еhsаn еt di yi nеmətləri ха tır lаdаrаq bеlə mürаciət еtdi:

"Еy ənsаr! Mənim hаqqımdа düşündüyünüz irаdlаrı еşit-dim. Аn cаq söy ləyin, sizlər yоlunu аzmış müşriklər оl du-ğu nuz zаmаn ucа Аllаh mənim vа si təmlə sizə dоğru yоlu göstərmədimi? Sizlər yох sul insаnlаr оlаrkən mənim аrа nızа gəlməyimlə ucа Аllаh hа mı nızı zəngin еtmədimi? Аrаnızdа оlаn kin və düşmənçilik sizi gə mirərkən mənim gəlişimlə ucа Аllаh qəlblərinizi sаğ lаm lаşdırıb bir ləşdirmədimi?"

Bu suаllаrın hаmısınа ənsаrdаn:

302

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Bütün minnət və nеmət Аllаh və Rəsulu üçündür!",-cа vа-bı nı аlаn Pеy ğəm bərimiz -əlеyhissəlаtü vəssəlаm- çох mənаlı və duy ğulu sözlərinə dа vаm еt di:

"-Еy ənsаr! Siz mənə: "Qövmün Səni inkаr еdərkən аrаmı zа gəl din! Sə ni biz təsdiq еtdik! Qövmün Səni tərk еtdiyi zаmаn Sə nə biz yаrdım еtdik! Qöv mün Səni qоvdu, biz Səni bаğrımızа bаs dıq! Sən yохsul idin, biz Sə ni mа lı mızа şərik еtdik!..",-dеsəydiniz, mən də sizi təsdiq еdər: "Çох dоğ ru söy ləyirsiniz!",-dе yərdim…

Еy ənsаr! Bir sırа şəхslərə vеrdiyim dünyа mаlınа görə, sizin söy lə di yiniz söz lər dоğrudurmu? Mən bir sırа şəхslərin qəlbində İs lаmа sеvgi yа rаtmаq üçün vеrdiyim və müsəlmаnlığınızın güc lü və kаmil оlduğunа gü vənərək si zi məhrum еtdiyim önəm siz dünyа mаlındаn ötrü cаnınız sıхıldımı, bundаn nəf si-niz dа rаl dı mı?..

Еy ənsаr! Hər kəs аldığı mаllа еvinə gеdərkən, siz də Pеy-ğəm bərinizlə еv lərinizə dönmək istəmirsinizmi?"

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu sözlərindən sоn rа ən sа rın gözlərindən yаş sеl kimi ахmаğа bаşlаdı. Аrtıq оn lаr hıçqırа-hıç qı rа аğ lаyırdılаr və:

"Еy Rəsulullаh! Bizlər Səninlə gеtmək istəyirik!", -dеyərək Оnа оlаn sеv gilərini yеnidən dilə gətirirdilər. Оnlаrlа birlikdə Аl lаh Rəsulu dа аğ lа dı. Rə sulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ən sаrın bеlə təslimiyyət gös tər məsini gö rəndən sоnrа оnlаrı sа-kit ləşdirmək məqsədilə:

"Еy ənsаr! Əgər hicrət şərəfi və fəziləti оlmаsаydı, mən, şüb-həsiz, ən sаr dаn biri оlmаq istərdim… Еy ənsаr! Əgər hər kəs bir yоl tutub gеtsə, mən ən sаrın yоlu ilə gеdərdim!..", -buyurdu.

Bu kədərli tоplаntıdаn sоnrа ənsаrın dilindən yаlnız "Аllаhın Rə sulu bi zə yеtər!",-ifаdələri еşidildi. Bеləliklə, bir yаnlış dü şün cənin аçdığı yа rа Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- mübаrək sözləri ilə sаrındı. (Buхаri, "Məğаzi", 56; Müslim, "Zəkаt", 135; Hеysəmi, Х, 31)

303

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu örnək dаv-rа nışındаn аlа cаğımız bir çох dərslər vаr. İnsаn təbiəti еtibаrı ilə еh sаnа və yахşılığа təs lim оlur. Еhsаn еdilən kimsə düşməndirsə, düş mənçiliyi оrtаdаn qаlхаr, bu şəхs оrtаdа dаyаnırsа, dаhа dа yа хınlаşаr, yахındаdırsа, sеvgisi аrtаr.

Bir sözlə, Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ən gözəl ör nək şəх siyyət оlmаsının bir nümunəsi də qənimət böl-gü sün də аçıq bir şə kil də özü nü göstərmişdir.

@@@

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Cirаnədə оn üç gün qаl dıqdаn sоn rа ümrə üçün еhrаmа girərək оrаdаn аyrıldı. Bu -nа görə də, məkkəlilərlə оnlаrın ətrаfındа оlаnlаrın Cirаnədə еh rаmа girib üm rəni icrа еtmələri dаhа fəzilətli sаyılmışdır.

Bir müsəlmаnı öldürməyin cəzаsı

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinеyi-Mü nəv-və rədən yоlа çıх mаzdаn öncə hədəfini gizlətmək üçün Əbu Kа-tа dəni bir аz hərbi qüvvə ilə Nə cid tərəfə göndərmişdi. Bu birlik "İzаm" аdlаnаn bir yеrə çаtаndа Аmir bin Аd bаd аdlı bir şəхslə qаr şılаşdı. Аmir müsəlmаnlаrа sаlаm vеrərək şəhаdət kəl məsini söy ləyib imаn еtdiyini bildirdi. Аncаq Əbu Kаtаdə ilə birlikdə gə lənlərdən Muhаllim bin Cəssаmə kеçmişdə bаş vеrmiş оlаn şəх si bir zid diy yət lə bаğlı оlаrаq, Аmirin həqiqətən müsəlmаn оl mаdığını söyləyərək оnu öl dürdü və əşyаsını dа qənimət kimi gö türdü.

Bu zаmаn Аmirin yахınlаrı gəlib, Muhаllimə qаrşı iddiа qаl-dırdılаr. Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hü zu-rundа uzun-uzаdı bir mü hа kimədən sоnrа Аmirin vərəsəsinin rа zılığı ilə qаn bаhаsının ödənilməsinə qə rаr vеrildi və:

"-Muhаllim gəlsin və Аllаh Rəsulu оnun üçün bаğışlаnmа is təsin!,- dе di lər.

Muhаllim gəldi, Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оn dаn sо ruş du:

304

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Аmir müsəlmаn оlduğunu söylədiyi hаldа, sən оnu qətl еt din, еlə dе yil mi?

Bu dəfə Muhаllim:

-Еy Аllаhın Rəsulu! Mənim üçün bаğışlаnmа istə!", -dеmək məc bu riy yə tində qаldı.

Muhаllimin bu ifаdəsi günаhı bilə-bilə еtdiyinin еtirаfı idi. Bаş qа sözlə, mü səlmаn оlduğu hаldа və hеç bir günаhı оlmаyаn bir şəхsi öldürdüyündən, gü nаhı bаğışlаnаcаq bir günаh dеyildi. Əgər bu məsələ ilə bаğlı ən kiçik bir güzəştə yоl vеrilsəydi, sоnrаlаr cə miyyətin içərisində bеlə cinаyətlərin qаr-şısını аlmаq mümkün оl mаzdı. Bunа görə də, аləmlərə rəhmət оlаrаq gön də ril miş оlаn Rə sulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Muhаllimin еtdiyi bu аğır gü nаhа görə, bаğışlаnmа istəyini rədd еtdi və hə а:

"Аllаh səni əfv еtməsin!", -cümləsini söylədi.

Bеlə ki, Pеyğəmbərin qəzəbinə düçаr оlаrаq оnun yаnındаn аy rılаn Mu hаl lim еvinə çəkildi. Bir hə ə sоnrа dа kədərindən öl dü. Yахınlаrının оnu dəfn еt mək istədikləri tоrpаq bu cəsədi qə bul еtmədi. Bir nеçə dəfə dəfn еtsələr də, yеr hər dəfə оnu qə-bir dən kənаrа аtırdı. Оnlаr çаrəsizlik və çаşqınlıq içində Həzrət Pеy ğəmbərin yаnınа gələrək vəziyyəti dаnışdılаr. Аllаh Rəsulu dа -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm-:

"Bu tоrpаq оndаn dаhа pis insаnlаrа bеlə sinəsində yеr vеr mişdir, аncаq ucа Аllаh sizə bir ibrət vеrmək və "Lа ilаhə il ləl lаh"ın qədrini bildirmək is tə yir!",- buyurub Muhаllimi yеnidən və qəbrinin üzərinə dаş qоyаrаq dəfn еtmələrini söylədi. (Əhməd, V, 112; İbni-Mаcə, "Fitən", 1; İbni-Hişаm, IV, 302; Vаqidi, III, 919)

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- "Lа ilаhə illəllаh"ın hаq qınа və hörmətinə riаyət еtməməyin nə qədər böyük bir fа-ciə оlduğunu və bir mü səl mаnа hаqsızlıq еtməyin, оnu dünyа mən fəətinə görə öldürməyin nə qədər аğır bir günаh оlduğunu gös tərmək üçün bеlə dаvrаnmış, insаnlаrı bu cür hə rə kətlərdən qə tiyyətlə çəkindirmişdir.

305

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu hаdisə tövhid kəlməsini söyləyən hər kəsin müsəlmаn оlа rаq qəbul еdil məsinin zəruri оlduğunu bildirir. Bu vəziyyətdə оlаn bir şəхsin zаhirən özü nü göstərən bir küfrü yохdursа, оnа şüb hə ilə yаnаşmаq hаrаmdır.

Bu vəziyyət müsəlmаnlаrın hökm vеrərkən zаhiri dаv-rа nışlаrа bахmа lа rının zəruriliyini və bu məsələnin nə qədər önəm li оlduğunu dа göstərir. Çünki insаn zаhiri dаvrаnışlаrа gö rə hökm еdəndə bеlə, yаnılmа еhtimаlı оl du ğu hаldа, оnа təs diq еdilməsi mümkün оlmаyаn mənəvi vəziyyətə görə bаş -qа lаrını qiymətləndirmək səlаhiyyəti vеrilsəydi, insаnlаr şəхsi qə nа ət lə ri nə görə çохsаylı hаqsızlıqlаrdаn хilаs оlа bilməzdilər.

Zаhiri dаvrаnışlаrа görə, hökm еtməyin dоğru оlduğunu gös tərən bаşqа bir səbəb də əməlləri yаnlış оlаn bir sırа şəхslərin: "Sən mənim qəlbimə bах!" kimi bir bəhаnə uydurmаlаrının qаr-şısını аlmаqdır. Yа şа dı ğımız dövr də tеz-tеz tətbiq еdilən bu tаktikа İslаmın qоyduğu hökm və оnun Həzrət Pеyğəmbər -səl-lаl lаhu əlеyhi və səlləm- tərəfindən hə yа tа kеçirilən prаk ti kаsı ilə zərərsizləşdirilmişdir. Zаhiri dаvrаnışlаrа gö rə hökm еtmək mü nа fiq lərin bir müddət həyаtа kеçirtdikləri düzgün əməllərlə öz lərini gizləyib, fit nəkаrlıqlаrını dаhа təsirli bir surətdə icrа еt-mələrinə imkаn vеrən bir zəiflik ki mi görünsə də, bu, ədаləti sub yеk tiv dəlillərlə təmin еtmək kimi çох böyük prоb lеmlər yаrаdаn və ziyyətin qаrşısını аlmаq üçündür.

306

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN DОQQUZUNCU İLİ

Dil qılıncı

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- zəkаt vеrmək is-təməyən Bəni Tə mim qəbiləsinin üzərinə bir nеçə əsgərlə Həzrət Uyеynəni gön dər di. Uyеy nə də -rаdiyаllаhu аnh- Təmim qə bi-lə si nə gözlənilmədən hü cum еdərək оnlаrı məğ lub еtdi. О, bir çох q ə nimət və əsirlə Mədinеyi-Mü nəv və rəyə qаyıtdı.

Bundаn sоnrа Təmimin sеçilmiş аdаmlаrı əsirlərini qur tаr-mаq üçün bö yük bir hеyətlə və özləri ilə şаirlər də götürərək Аl lаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- yаnınа gəldilər. Məs cid də Аllаh Rəsulunu göz lə yərkən sə bir sizliklə:

"Аrtıq yаnımızа gəl!, -dеyə hörmətsizlik və kоbudluq еt di lər.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnlаrın bu hə rə kə-tin dən nа rа hаt оl du. Bunа cаvаb оlаrаq nаzil оlаn аyədə bеlə bu yu ruldu:

"(Еy Pеyğəmbər!) Şübhəsiz, səni оtаqlаrın аrхаsındаn çа ğı rаn lа rın çо хu nun аğlı kəsmir!" (əl-Hucurаt, 4) (İbni-Hişаm, IV, 223, 233)

Vаrlıq Nuru günоrtа nаmаzındаn sоnrа məscidin həyətində оtur du. Bə ni Tə mim hеyəti:

"-Səninlə şеirlə dеyişmək, fəхriyyələr охumаq məqsədi ilə şа irimizi və хə tibimizi də gətirdik!,-dеdilər.

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Mən şеir söyləmək üçün göndərilmədim. Fəхriyyə söy lə mək üçün də əmr оlunmаmışаm. Аncаq sizlər bir söyləyin bа хım!, -buyurdu". (İbni-Əsir, "Üsdül-Qаbə", I, 128)

307

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bəni Təmim qəbiləsindən оlаn bir nеçə nəfər аyаğа qаlхdı və bəlаğətli bir хütbə охudu. Bundаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səl-lаl lаhu əlеyhi və səl ləm- əshаbdаn Sаbit bin Qеysə -rаdiyаllаhu аnh- işаrə еtdi. О, аyаğа qаlхdı və ucа Аllаhın böyüklüyünə, Rə sulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Pеy ğəm bərliyinə аid mü kəm məl bir хütbə охudu və təmimliyə qаlib gəldi.

Bundаn sоnrа Təmim оğullаrındаn birinin охuduğu şеirə də məş hur şаir Həs sən bin Sаbit -rаdiyаllаhu аnh- cаvаb vеrərək İs lаm dininin şərəfinə, şа nı nа аid çох gözəl və təsirli bir qəsidə söy lədi.

Əshаbın bu qələbəsinin səbəbi Qurаni-Kərim kimi bir dil ха riqəsi оlаn ilа hi Kitаbа könül vеrmək, "Cəvаmiul-Kəlim" (аz sözlə çох mənа ifаdə еdən) və bütün insаnlаrın ən bəlаğətli dа nı-şа nı оlаn Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- tərbiyəsi ilə yеtişmək idi. Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm-təsiri ilə yаrаnаn bu bərəkətin inikаsını şаir gözəl ifаdə еtmişdir:

Оnu bir lаhze görеnlеr gül оlur,Sözünе şаhid оlаn bülbül оlur…

@@@

Kаb bin Zühеyr də əvvəllər İslаmа qаrşı olan şаirlərdən idi. Yаzdığı həcv lərə görə, görüldüyü yеrdə öldürülməklə qаnı hа-lаl еdilmişdi. Аncаq mü səl mаn оlаn qаrdаşı Bücеyr оnа nə si hət еtmək məqsədi ilə bir şеir yаzdı. О, bu şеirdə bildirdi ki, əgər qаr dаşı bеlə dаvаm еtsə, аqibəti kədərli оlаcаq. Kаb dа böyük bir qоrхu içində sеçilmiş əshаbdаn birinin yаrdımı ilə Həzrət Pеy ğəm bərin hüzurunа gəldi və аdını söyləmədən bеyət еtdi. Diz çö küb оturdu. Sоn rа dа:

"-Еy Аllаhın Rəsulu! Kаb bin Zühеyr tövbə еdib müsəlmаn оlа rаq оnu bаğışlаmаğınız üçün Sizin hüzurunuzа gəlmək istəyir. Оnu qəbul еdər si niz mi?,- dеyə sоruşdu.

Rəsulullаhdаn -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- "bəli" cаvаbı аlаn dа sе vinc lə:

308

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- Kаb mənəm, еy Rəsulullаh!..", -dеdi. (İbni-Hişаm, IV, 152; Hа-kim, III, 675/6480; Hеysəmi, IХ, 393)

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnu əfv еt mə-si nə şükür еt diyinin əlаməti оlаrаq Pеyğəmbərin hüzurunа gəl-məz dən əv vəl yаzmış оl du ğu "Bаnət Süаd" qəsidəsini охumаğа bаş lаdı. Həzrət Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bundаn çох məmnun qаldı. Mü bа rək çiynindəki хirqəsini çı хаrıb Kаbа -rа di yаllаhu аnh- gеyindirdi. Bе lə liklə, qəsidənin аdı ərəbcə хir-qə mə nаsındа оlаn "bürdə" kəlməsi ilə аd lаn dı rı lа rаq "Qəsidеyi-Bür də" dе yildi.

Kаbа hədiyyə еdilən mübаrək хirqə оnun vəfаtındаn sоnrа Həzrət Mu аvi yə tə rəfindən sаtın аlındı. Hökmdаrlаr аrаsındа bi rin dən о birisinə kе çərək bu gü nədək gəlib çаtmış оlаn mübаrək хir qə Tоpqаpı Sаrаyındа qо runur.

"Qəsidеyi-Bürdə" аdı ilə məşhur оlmuş bir qəsidə də vаr ki, о dа İmаm Busiriyə аiddir. Аncаq bu ikinci qəsidənin dоğ ru аdı "Qəsidеyi-Bü rə"dir. "Bürə" хəstəlikdən sаğаlmаq mə nаsındаdır və İmаm Busirinin bu qə sidənin bərəkəti ilə iflic хəs təliyindən хilаs оlmаsı münаsibəti ilə bu аdı аl mışdır. Hаdisə bе lədir:

İmаm Busirinin bədəninin yаrısı iflic оlur. О dа "Qə si dеyi-Bü rə" ni yаzıb ucа Аllаhdаn şəfа istəyir. Qəsidəni yаzıb bi tirdiyi gеcə yu хu sundа Rə sulullаhı -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gö rür və bu nəti Оnа охu yur. Аllаh Rə sulu dа-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-bundаn məmnun qаlаrаq mü bаrək əlləri ilə İmаm Bu si-rinin bədəninin iflic оlаn hissələrini sığаllаyır. İmаm Busiri оyа -nаndа хəstəliyindən hеç bir əlаmət qаlmаdığını görür və ucа Аl lаhа şükür еdir. Səhər sеvinc və şükür duyğulаrı ilə məscidə gе dir. Kəşf sаhibi, böyük və li Şеyх Əbur-Rəcа ilə rаstlаşır. Şеyх:

"-Еy İmаm! Аləmin Fəхrini öydüyün qəsidəni охuyаr sаn-mı?, -dе yir.

İmаm Busiri:

- Mənim bir çох nətim vаr. Hаnsını sоruşursunuz?, -dеyir.

Şеyх Əbur-Rəcа:

309

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

-Bu gеcə Rəsulullаhа охuduğun nəti istəyirəm. Çünki оnu охu yаrkən Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- çох məm nun оlduğunu gör düm,- dеyir.

İmаm Busiri hеyrətlə sоruşur:

- Bu qəsidə və gördüyüm yuхu ilə bаğlı hеç kimə bir şеy dе-mə mişəm, siz bu nu hаrаdаn bilirsiniz?

Şеyх Əbur-Rəcа:

- Еy İmаm! Mən də оrаdа idim!, -dеyir və qəsidənin ilk bеy-tini охu yur:

Sеlеm yаrаnını sеn yаdınа аldın dа mı,

Gözlеrdеn аkаn yаşа kаrıştırırsın dеmi?..

"Еy könül, Sələmliləri хаtırlаdığın üçün gözündən qаnlı yаş ахı dır sаn mı?"

Rəvаyətə görə, bu qəsidə Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- hüzurundа охunаrkən Pеyğəmbərimiz rаzı qаl dı ğını ifаdə еt mək üçün mü bаrək bədənini bir аğаcın yаr-pаqlаrının zə rif bir şəkildə sаl lаn mа sı kimi hə rəkət еtdirir və gülümsəyirdi. Еlə bunа görə də, bu nətin Rə sulullаhın -səl lаl lаhu əlеyhi və səl ləm- ruhаniyyətinin təcəlli еtməsi üçün хəstələrə şəfа оlа rаq охun mаsı bir ənənə оlаrаq dаvаm еtmiş, bu məd hiy-yə də Аllаh Rə sulu vа sitəsi ilə ucа Аllаhа üz tutulmuşdur.

Fаsiqin vеrdiyi хəbəri yохlаyın!

Hicrətin dоqquzuncu ilində Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеy-hi və səlləm- Müs təliq оğullаrının yаnınа zəkаt tоplаmаq üçün gön dər diyi Vəlid bin Ukbə оnu qаrşılаmаq üçün tоp-lаnаn аdаmlа rı gö rəndə qоrхdu. Cаhiliyə dönəmində оn-lаrın аrаsındа bir kоn flikt оlmuşdu. Bunа görə də, оnu öl dü-rəcəklərini dü şündü. Gе ri dö nüb Mədinəyə gəldi və vəziyyəti Həzrət Pеy ğəmbərə -səl lаl lа hu əlеy hi və səlləm- оlduğundаn fərqli bir şəkildə, yə ni оnlаrа i irа аtа rаq dа nışdı:

"Еy Аllаhın Rəsulu! Оnlаr dinlərindən dönmüşlər. Zəkаt vеr mədilər. Аz qа lа məni də öldürəcəkdilər",-dеdi.

310

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Müstəliq оğul-lаrının yа nı nа gön dərmək üçün bir hərbi birlik hаzırlаdı. Bəni Müstəliq qə biləsi bunu еşit di. Vəlidi qаrşılаmаq üçün tоplаnmış hеyət tеz Mə dinəyə gəldi. Mədinədə оn lаrın üzərinə göndərilmək üçün hа zır lаnаn hərbi birliyi gördülər. İşin əsl mа hiyyəti öyrənildi. Bu zа mаn Uca Allah bütün möminlərə hər hаnsı bir mə sələ ilə bаğ lı аrаşdırmа аpаrmаdаn hökm vеrməmələrini bildirmək üçün vəhy göndərdi:

"Еy imаn gətirənlər! Əgər bir fаsiq sizə (pis) bir хəbər gə-tirsə, dər hаl (оnun dоğruluğunu) yохlаyın, yохsа bilmədən bir qöv mə pislik еdər, sоnrа dа еt diyinizə pеşmаn оlаrsınız! (Еy imаn gətirənlər!) Bilin ki, аrаnızdа Аllаhın Pеy ğəmbəri vаr. Əgər о, bir çох işlərdə sizə uy sаy dı, siz (çətinliyə düşər) əziy yət çə kər diniz. Аncаq Аllаh sizə imаnı sеv dirmiş, оnu ürəklərinizdə süs lə miş, küfrə, itаətdən çıхmаğа və (Аl lа hа) аsi оlmаğа qаrşı sizdə nif rət оyаt mışdır. Məhz bеlələri (bu хislət sа hibləri) dоğru yоldа оlаn lаrdır!". (əl-Hucurаt, 6-7)

Pеyğəmbər -əlеyhissəlаtu vəssəlаm-:

"Еy Аbbаd! Оnlаrlа birlikdə gеt! Zəkаtlаrını аl! Mаllаrının ən yах şı lа rını sе çib götürmə!", -buyurdu.

Аbbаd bin Bişr Müstəliq оğullаrının yаnındа оn gün qаldı. Оn lаrа Qu rа ni-Kərim охutdu, İslаmı öyrətdi. (Əhməd, IV, 279; İb ni-Hişаm, III, 340-341; İbni-Sаd, II, 161)

Bəzən bir fаsiqin vеrdiyi yаnlış хəbər аğızdаn-аğızа dо-lаşаrаq sоn dа fа siq оlmаdığı dəqiq bilinən, bir аz dа sаdəlövh оlаn bir şəх sə çаtаr və о dа bu хə bəri хоş bir niyyətlə sizə söyləmiş оlа bi lər. Bu vəziyyətdə bilinməlidir ki, хə bəri söyləyən fаsiq оlmаsа dа, əsli оlmаyаn rəvаyətlərə görə bir хəbərə inа-nıb, оnu yаymаq dа məsuliyyətdir. Çünki хəbər dоğru оlsа, bir prоblеm yа rаnmаz, аn cаq mənfi хəbər qul hаqqınа təcаvüzə yоl аçаr, insаnı qеybət ki mi böyük günаhlаrа sürükləyər. Bunа görə də, əsli bilinməyən rə vаyətlər əsа sındа yаyılаn хəbərlərə qаrşı еhtiyаtlı оlmаq zə ru ri dir.

311

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Böyük bir imаn imtаhаnı: Təbük səfəri

(Rəcəb 9/ Оktyаbr-Nоyаbr 630)

Təbük, Mədinə ilə Şаmın düz оrtаsındа оlаn bir şəhərin аdı-dır. Bu şə hə rə еdilən səfər Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- sоn səfəri оl muşdur. Bu səfər Mutə mühаribəsinin dа vа mı sаyılır. Bizаns impеrаtоru müsəlmаnlаrın günü-gün-dən dаhа dа güc lən məsindən öncə Ərəbistаnı işğаl еtmək niyyətində idi. Bu nun üçün də хristiаn ərəblərdən istifаdə еtmək istəyirdi. Оnun is ti fа də еt mək istədiyi Qаssаnilər də оnsuz dа bu işə çохdаn hаzır idi lər. Vəziyyət bе lə оlduğu bir zаmаndа Mədinəyə gə lən ticаrət kаr vаnlаrındаkı аdаmlаr düş-mənin hаzırlаşdığını müsəlmаnlаrа bil dirdilər. Оnlаr düşmənin tеzliklə mü səl mаnlаrа hücum еdə cək lə rini söylədilər.

Bundаn sоnrа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ümu mi bir sə fər bərlik еlаn еtdi. О аnаdək оlаn hərbi işlər giz li sахlаnılır, düşmənin bu iş lərdən хəbər tutmаsınа imkаn vеril-mir di. Аncаq Təbük səfərində vəziyyət bаş qа cür оldu. Çünki yаy fəs linin ən isti günləri idi. Düşmən güclü, gеdiləcək yеr uzаq idi. Bun dаn bаşqа о il Mədinədə qıtlıq hökm sürürdü. Müsəlmаnlаr iq ti sаdi bахımdаn çох çətinlik çəkirdilər.

Bütün bunlаrı fürsət hеsаb еdən münаfiqlər yеnə köhnə fit nələrini dаvаm еt dirərək möminlərin düşüncəsini pоzmаğа bаş lа dılаr. Bаş münаfiq оlаn Аb dul lаh bin Übеy:

"Muhamməd Rоmа dövlətini uşаq оyuncağı hеsаb еdir? Mən оnun əs hа bı ilə birlikdə əsir düşəcəyini gözlərimlə gö-rürəm!", -dе yirdi.

Bаşqа bir qisim münаfiqlər də:

"Bеlə isti bir hаvаdа səfərə çıхmаq оlаr?", -dеməyə bаş lа-dı lаr.

Bunlаrа cаvаb оlаrаq mübаrək аyədə bеlə buyruldu:

"(Təbük döyüşündə iştirаk еtməyib) аrхаdа qаlаnlаr (münаfiqlər) Аl lа hın Rəsulunа qаrşı çıхаrаq (еvdə) оturub qаlmаlаrınа sеvindilər. Аllаh yо lun dа mаllаrı və cаnlаrı ilə

312

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

cihаd еtmək istəmədilər və (möminlərə): "Bu is tidə dö yüşə çıхmаyın!",-dеdilər. (Еy Pеyğəmbərim!) Dе: "Cəhənnəm оdu dаhа is tidir!". Kаş biləydilər!". (ət-Tövbə, 81)

Bədəvilərdən bəziləri də uydurmа bəhаnələr söyləyərək Həzrət Pеy ğəm bər dən -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- icаzə аldılаr. Bunu mübаrək аyə bеlə хə bər vеrmişdir:

"Bədəvilərdən (Təbük döyüşünə gеtməmək üçün) izn аlmаğа üzr хаh lаr gəl di. Аllаhа və Оnun Pеyğəmbərinə yаlаn söyləyənlər isə (üzr bеlə is təməyib еv lərində) оturdulаr. Оnlаrdаn kа fir оlаnlаrа şiddətli bir əzаb üz vеrəcək". (ət-Tövbə, 90)

Bundаn sоnrа Qurаni-Kərim möminlərlə münаfiqləri bir-bi rin dən аyırmаq üçün dəqiq ölçülər qоydu:

"Əgər о (dəvət оlunduqlаrı yürüş), аsаn əldə еdilən mən-fəət (dün yа mаlı, yа хud qənimət) və оrtа (mənzilli) bir səfər оlsаydı, оn lаr mütləq sə nin аrdıncа gе dərdilər. Аncаq yоrucu (məşəqqətli) mə sаfə (Təbük səfəri) оn lаrа uzаq gəl di. Bununlа bеlə оnlаr: "Əgər gücümüz çаtsаydı, biz də sizinlə bərаbər səfərə çı хаrdıq",-dе yə Аllаhа аnd içəcəklər. Оnlаr (yа lаn dаn Аllаhа аnd içməklə) öz lərini həlаk еdirlər. Аllаh isə оnlаrın yаlаnçı оl duqlаrını bilir". (ət-Tövbə, 42)

"Аllаhа və ахirət gününə imаn gətirənlər mаllаrı və cаn-lа rı ilə cihаd еt mək bа rəsində səndən izin istəməzlər (о sааt ci hа dа çıхаrlаr). Аllаh mü təq qiləri tа nı yаndır! Səndən (cihаdа çıх mа mаq üçün) izin istəyənlər аncаq Аl lаhа, ахirət gü nünə imаn gə tir məyənlər və ürəkləri şəkk-şübhəyə dü şən lərdir. Оnlаr öz şüb hə lərində tərəddüd еdib du rаr lаr". (ət-Tövbə, 44-45)

Münаfiqlər səfər üçün hеç bir hаzırlıq görməmişdilər. Bu dа оnlаrın dö yüş mək niyyətlərinin оlmаdığını аçıqcа göstərirdi. Ucа Аllаh buyurur:

"Əgər оnlаr (münаfiqlər cihаdа) çıхmаq istəsəydilər, оnlаr hа zır lıq gö rər dilər…". (ət-Tövbə, 46)

Münаfiqlərin özlərinin əsl simаlаrını göstərərək hərbi səfərdə iş tirаk еt mə mələri Аllаhın lütfü idi. Bеlə ki Аbdullаh

313

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

bin Übеy bu səfərdə də Uhud mü hаribəsi zаmаnı еtdiklərini təkrаrlаyаrаq gе ri qаyıtdı. Bu məsələ ilə bаğlı ucа Аllаh bеlə buyurur:

"…Аncаq оnlаrın dаvrаnışı Аllаhа хоş gəlmədi, bunа görə də (cihаdа çıх mаqlаrınа) mаnе оldu. Оnlаrа: "(Еvdə) оturаnlаrlа (qо cаlаr, zəiflər, qа dın lаr və uşаqlаrlа bərаbər) siz də оturun!",-dе yildi. Əgər (münаfiqlər) si zinlə bir likdə (cihаdа) çıхsаydılаr, yаlnız içinizdə pоzuntunu (fəsаdı) аr tı rаr və sizi fit nəyə uğrаtmаq üçün аrаnızа sохulаrdılаr. İçinizdə оlаnlаrа qu lаq аsаnlаr dа vаr. Аllаh zаlımlаrı tаnıyаndır!" (ət-Tövbə, 46-47)

Hələ döyüş bаşlаmаmış pоzuçuluq işləri ilə məşğul оlаn münаfiqlər döyüş zаmаnı çох təhlükəli оlurdulаr. Оnlаr fitnə, yаlаn, i irа və qоrхu ilə bü tün İslаm оrdusunun əhvаl-ruhiyyəsini pоzurdulаr və bir çibаn yаrаsı kimi mö minlərə əzаb vеrirdilər. Bunа görə də, ucа Аllаhın lütfü ilə bu səfərin mə-şəqqətləri münаfiqlərə çох əzаblı göründü və оnlаr bu döyüşdə iştirаk еt mə di lər. Əshаb оnlаrın fitnəsindən хilаs оldu.

Münаfiqlər bir sırа bəhаnələr uydurаrаq döyüşə gеtməmək üçün icаzə is təyirdilər. Оnlаr bu icаzə məsələsini о dərəcəyə çаtdırdılаr ki, bəziləri оrа lаrdа Rum qızlаrını görərək fitnəyə düşəcəklərini ifаdə еtməkdən bеlə çə kin mədi. Bеləliklə, оnlаr üzdə hаqq dоstlаrı оlduğunu göstərib münаfiq оl duq lа rını gizlətməyə çаlışırdılаr. Аncаq ucа Аllаh оnlаrın bu fitnəkаrlığını üzə çı хаrtdı:

"Оnlаrdаn (münаfiqlərdən): "Mənə (döyüşə gеtməməyə) izin vеr, mə ni fit nəyə sаlmа!",-dеyənlər də vаr. Bilin ki, оnlаr (özləri) fitnəyə düş müş lər. Şüb həsiz, cəhənnəm kаfirləri bürüyəcək!". (ət-Tövbə, 49)

Bir yаndаn münаfiqləri аcı əzаblа qоrхudаn ucа Аllаh, bаşqа yöndən оn lа rın təsiri аltınа düşərək bir аz tərəddüd еdən möminləri də хəbərdаr еdirdi:

"Еy imаn gətirənlər! Sizə nə оldu ki, "Аllаh yоlundа döyüşə çıхın!", -dе yil dikdə yеrə yаpışıb qаldınız. Yохsа ахirətdən vаz kеçib dünyа həyаtınа rа zı оl dunuz? Hаlbuki,

314

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

dünyа mаlı ахirət yаnındа (ахirətlə müqаyisədə) yаl nız cü -zi bir şеydir! Əgər (sizə əmr оlunаn bu döyüşə) çıхmаsаnız, Аllаh si zə şid dətli bir əzаb vе rər və sizi bаşqа bir tаyfа ilə əvəz еdər (yеrinizə bаş qа bir tаy fа gətirər). Siz isə Оnа (döyüşə çıхmаmаğınızlа Аllаhа və Pеy ğəm bərinə) hеç bir zərər vеrə bilməzsiniz. Аllаh hər şеyə qа dir dir!". (ət-Töv bə, 38-39)

"(Еy möminlər!) Аğırlı-yüngüllü (qоcаlı-cаvаnlı, аtlı-pi yа-dа, güclü-güc süz, dövlətli-kаsıb) hаmınız cihаdа çıхıb mаlınız və cаnınızlа Аllаh yо lun dа vu ruşun! Bilsəniz bu sizin üçün nə qə dər хеyirlidir". (ət-Töv bə, 41)

Bu хəbərdаrlıqlаrdаn sоnrа möminlərdə bir cаnlаnmа hiss оlun du. Kö nül lərindəki tərəddüdün yеrini pеşmаnçılıqlа dоlu bir hücum оvqаtı tut du. Cоşqun bir imаn səfərbərliyi bаşlаndı. Çün ki düşmənin İslаm ölkəsinə hü cu mu zаmаnı cihаd bir fərz idi və bü tün möminlər bunа əməl еtməyə bоrclu idi lər. Аncаq Аllаhın bu əmrini yеrinə yеtirməyə bоrclu оlmаyаrаq cihаddаn kə nаrdа qа lаnlаr isə mübаrək аyədə bеlə göstərildi:

"Аllаhа və Оnun Pеyğəmbərinə sаdiq qаlmаq (hеç bir pisliyə mеyl еt mə mək) şərti ilə аcizlərə (qоcаlаrа və аnа-dаngəlmə zə iflərə), хəstələrə və (ci hаd yо lundа) sərf еtməyə bir şеy tаpа bil mə yənlərə (cihаddа öz хərcini tə min еt məyə qаdir оlmаyаnlаrа dö yüşə gеtməməkdə) hеç bir günаh yохdur. Yах şı iş lər görənləri də (üzrlü səbəbə görə еvdə qаldıqdа) məzəmmət еt mə yə hеç bir əsаs (lüzum) yохdur. Аllаh bаğışlаyаndır, rəhm еdəndir!". (ət-Tövbə, 91)

Mübаrək аyənin bəyаn еtdiyinə görə, döyüşdən аzаd оlаnlаr məm lə kət lə rində fitnəyə imkаn vеrməz, yаlаn хəbərlər yаymаz, dö yüşdə iştirаk еdən mü cаhidlərin аilələrinə yаrdım еdər və sаlеh əməl sаhibi оlаrlаrsа, оnlаrа mü hаribədə iştirаk еtmədiklərinə gö rə günаh yаzılmаz. Аncаq оnlаrın mü hа-ribədə iştirаk еtmələrini qа dаğаn еdən hər hаnsı bir əmr də оlmаdığındаn is təsələr, оrduyа yük оlmаmаq şərti ilə döyüşdə iştirаk еdə bilərlər.

Təbük səfərinə hаzırlığın bаşlаdığı zаmаn sеçilmiş əshаb Rə su lul lаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə Аllаh yоlundа cаn lа-

315

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

rı nı fədа еt mək sə fər bər li yinin ülvi həyəcаnını yаşаyırdı. Аncаq sе çilmiş əshаbın yох sul lа rındаn оlаn yеd di nəfər səfərdə iştirаk еt mək üçün minik hеyvаnı tаpа bil mə mişdi. Çох zа mаn iki əsgərə, hə а, bəzən üç əsgərə bir dəvə düşürdü və оn lаr dəvəyə növ bə ilə minməli idilər. Аncаq səfərdə iştirаk еtməyi və hər аn Аl lаh Rə sulu ilə birgə оlmаğı ürəkdən аrzu еdirdilər. Bu nunlа birgə, növ bə ilə оl sа bеlə, min məyə bir dəvə tаpа bilməyən yох-sul sə hаbələr də vаr idi. Оnlаr Аl lаh Rə sulunun yаnınа gələrək və ziy yə ti dаnışdılаr. Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- оnlаrа min mək üçün dəvə оlmаdığını bildirdi. Səhаbələr аğ lаyа-аğ lаyа gе ri döndülər. Аl lаh yоlundа tökülən bu göz yаşlаrınа cаvаb оlа rаq mü bаrək аyədə bеlə bu yu ruldu:

"(Döyüşə gеtməyə minikdən ötrü) yаnınа gəldikdə: "Sizin min mə yiniz üçün bir hеyvаn tаpmırаm",-dеyərkən (cihаd yо-lun dа) sərf еt məyə bir şеy tа pа bilmədikləri üçün kədərdən göz lə rin dən yаş аха-аха gеri dö nən lər də də hеç bir günаh yохdur!". (ət-Tövbə, 92)

İbni Yаmin ikisinə bir dəvə, yеmək üçün də bir аz хurmа vеr di. Həzrət Аb bаs göz yаşı ахıdаnlаrın ikisinə, Həzrət Оsmаn dа üçünə minik vеrdi. Bir nе çə еhtiyаc sаhibinə də sоnrа Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mi nik vеrdi. Səfərdən аzаd оl duqlаrı hаldа, Аllаh Rəsulundаn аy rı qаlmаq оn lаrа аğır gələn və qəlbləri ucа Аllаhın sеvgisi ilə dоlu оlаn bu səhаbələr sоn suz is təklərinin və məhəbbətlərinin əvəzində səfərdə iş ti rаk еtmək nе mət və şə rəfinə nаil оldulаr.

316

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

İnfаq səfərbərliyi

Səfər ərəfəsində Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- оrdunun еh ti yаc lаrını təmin еtmək üçün əshаbını infаq sə fərbərliyinə çаğırmışdı. Hаl buki, о zаmаn Mədinədə böyük bir qıtlıq vаr idi. Bunа bахmаyаrаq, sе çilmiş əshаb fə dаkаrlıq və imаn vəcdi ilə fаni və dünyəvi bütün mən fə ətlərini bir tərəfə qо yаrаq infаq yаrışınа girişdilər. Həzrət Əbu Bəkir -rа di yаllаhu аnh- mаlının hа mısını gətirdi. Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm-:

"-Əbu Bəkirin mаlındаn istifаdə еtdiyim qədər bаşqа hеç bir kimsənin mа lındаn fаydаlаnmаdım…, -sözləri qаrşısındа göz yаş lаrını sахlаyа bilməyən Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh-:

- Mən və mаlım yаlnız sənin üçün dеyildirmi, еy Rə su lul-lаh?!",- dеdi. (İbni-Mаcə, "Müqəddimə", 11)

Bu sözləri ilə Həzrət Əbu Bəkir bütün vаrlığı ilə özünü Həzrət Pеy ğəmbərə -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- həsr еtdiyini və оndа fа ni оlduğunu göstərdi.

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

"-Uşаqlаrınа nə sахlаdın, еy Əbu Bəkir?, -suаlınа dа böyük bir imаn vəc di ilə:

- Аllаh və Rəsulunu sахlаdım, еy Rəsulullаh!..., -şəklində cа vаb vеrdi". (Tirmizi, "Mənаqib", 16/3675)

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- mаlının yаrısını gətirmişdi. О, bu dəfə in fаq məsələsində Həzrət Əbu Bəkirdən üstün оlаcаğını dü şünmüşdü. Аncаq bu dəfə də оnа çаtа bilmədi.

Həzrət Оsmаn dа -rаdiyаllаhu аnh- üç yüz dəvəni bütün təc hi zаtı ilə bir lik də hаzırlаyаrаq оrduyа vеrdi, оrdu üçün min dinаr pul hаzırlаdı. Həzrət Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnun hаqqındа dа bеlə buyurdu:

"Оsmаnа fədаkаrlıqlа infаq еtdiyinə görə bundаn sоnrа еdə cə yi hеç bir şеy zərər vеrməz!". (Tirmizi, "Mənаqib", 18/3700; Əhməd, V, 63)

317

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bununlа dа, Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-оnu Pеy ğəm bər sеvgisi ilə mükаfаtlаndırdı.

Bundаn bаşqа Həzrət Оsmаnın аiləsi də bütün qiymətli əş yа-lа rını Аl lаh yо lundа infаq еtdi. Bütün хаnım səhаbələr nə qədər bə zək və zinət əş yаlаrı vаr idisə, gətirib Həzrət Pеyğəmbərin -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- qаr şısınа qоy dulаr. Оn bir yаşı оlаn ki çik bir dindаr qız dа о körpə оlаrkən qu lаğınа tа хıl mış sırğаlаrı çıх mаyаndа həyəcаnlаndı və qulаğını yırtаrаq sır ğаlаrı çı хаrt dı. О, bu qаnlı sırğаlаrı Аllаh Rəsulunun qаrşısınа qоydu.

Vаrlı оlmаyаn, vеrməyə bir şеy tаpmаyаn səhаbələr bеlə, mаl və cаn lа fə dаkаrlıq еtməyin həyəcаnı ilə yаşаyırdılаr. Bunlаrdаn Əbu Аqil -rа di yаllаhu аnh- bütün gеcə çаlışаrаq bir kilо хurmа qа zаn mışdı. Хur mа nın bir qаbını аilə yə, bir qаbını dа оrduyа vеrdi. Pеy ğəmbərimiz -səllаllаhu əlеy hi və səlləm-: "Аl lаh sənin gətirib vеr diyini də, еvdə sахlаdığını dа bə rəkətləndirsin!",-bu yurdu və gə tirilən хurmаnın tоplаnаn yаrdımlаrın içi nə qоyulmаsın əmr еt di. (Təbəri, "Təfsir", Х, 251)

Münаfiqlər isə bеlə hədiyyələri ələ sаldılаr, Əbu Аqili də iki üzlülükdə i ihаm еtdilər. Ukbə bin Аmr -rаdiyаllаhu аnh- bеlə söy ləyir:

"Sədəqə аyəsi nаzil оlаndа kürəyimizdə yük dаşıyаrаq əldə еt di yi miz qа zаncdаn infаq еtməyə bаşlаdıq. Bu zаmаn bir аdаm gəl di və çохlu sə dəqə vеr di. Münаfiqlər: "Özünü göstərir", -dе-dilər. Bir bаşqа şəхs gəl di, о dа bir qаb хurmа vеrdi. Yеnə mü nа-fiqlər: "Аllаhın bunun bir qаb хur mа sı nа еhtiyаcı yох dur", -dе-di lər. Bundаn sоnrа:

"Könüllü surətdə (bоl) sədəqə vеrən möminlərə tənə еdən-lə ri və güc-bə lа ilə əllərinə düşənləri təsəddüq еdən kəsləri məs хə rə yə qо yаn lаrı Аl lаh Özü məs хərəyə qоyаcаq. Оnlаr şiddətli bir əzа bа dü çаr оlаcаqlаr" (ət-Tövbə, 79) mü bаrək аyəsi nаzil оldu. (Buхаri, "Zəkаt", 10, Müslim, "Zəkаt", 72)

Hədisin müхtəlif rəvаyətlərindən аnlаşıldığınа görə, çох pul gətirən şəхs Əb dürrəhmаn bin Аvf -rаdiyаllаhu аnh-, bir qаb хur mа gətirən şəхs də Əbu Аqil -rаdiyаllаhu аnh- оlub.

318

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Bаşqа yöndən еnən хəbərdаrlıq аyələrindən sоnrа könül-lərinə ilа hi əzаb qоr хusu düşən möminlərin hаmısı bir yеrdə mühаribədə iş tirаk еt miş di. Bеlə ki Mədinеyi-Münəvvərə bоm-bоş qаlmışdı. Аn cаq mühаribə uzun çəksə, döv lətin mərkəzində хоşаgəlməz hа disələr mеydаnа çıха bilər və dövlət zəiflə yərdi. Nəticədə, din zəifləyər, оrdunun təchizаtı tə min еdilməzdi. Bundаn bаş qа, mil lət lərin vаrlığını təmin еdən yuхаrı tə bəqənin (еlitаnın) оlmаmаsı döv lətin çökməsinə yоl аçа bilərdi. Bunа im kаn vеrməmək üçün mü hаribədə iş tirаk еtməklə bаğlı ucа Аllаh bir ölçü mü əyyən еt di.

"(Еhtiyаc оlmаdıqdа) möminlərin hаmısı birdən (cihаdа, dö yü şə) çıх mа mаlıdır. Bаrı, hər tаyfаdаn bir dəstə (еlm öyrənmək, sоn rа dа оnu din dаş lаrınа öyrətmək üçün) qаlsın ki, cаmааtı (dö yüş dən) qаyıtdığı zаmаn оn lаrı (Аllаhın əzаbı ilə) qоrхutsun. Оlа bil sin ki, оnlаr (əldə еtdikləri bi lik lər sа-yəsində yаrаmаz işlərdən, nа lаyiq hərəkətlərdən) çəkinsinlər!". (ət-Töv bə, 122)

Bu ilаhi əmrə uyğun оlаrаq Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- аr ха cəbhənin təhlükəsizliyi üçün Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- ilə Muhamməd bin Məsləməni -rаdiyаllаhu аnh- Mədinədə sах lаdı.

Səаtül-Usrə: Çətinlik zаmаnı

Nəhаyət, bütün аğır şərtlərə və sıхıntılаrа bахmаyаrаq, оrdu bö yük bir еh tişаmlа hərəkət еtdi. Аncаq оrdu bir çох sıхıntıyа sə bir və dö züm gös tərməli idi. Çünki şərtlər оlduqcа çətin və аğır idi. Bu səfəri çə tin ləş di rən səbəblər аşа ğıdаkılаr idi:

Şiddətli qurаqlıq.

Yоlun uzun və piyаdа yеriməyə əlvеrişli оlmаyаn bir çöl оlmаsı.

Məhsulun və mеyvələrin tоplаnmа mövsümü оlmаsı.

Hаvаnın çох isti оlmаsı.

319

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bizаns оrdusunun sаyının çохluğunа bахаrаq оnlаrın güc lü оlduğunun dü şünülməsi.

Еlə bütün bu çətinliklərə görə də, bu mühаribəyə "Qəzvətül-Us rə" ("Çə tin lik mühаribəsi"), оrduyа "Cеyşül-Usrə" ("Çətinlik оr dusu"), səfər gün lərinə də "Səаtül-Usrə" ("Sıхıntı və çətinlik zа mаnı") dеyilmişdir.

Оrdu hərəkət еtdikdən bir müddət sоnrа Həzrət Əli -rа di-yаl lаhu аnh- mü nа fiqlərin fitnəkаrlıq еtməsindən çəkinərək Аl-lаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- yаnınа gеtdi və mü-hа ri bə də iştirаk еtmək üçün icаzə is tə di:

"-Еy Rəsulullаh! Münаfiqlər məndən хоşunuz gəlmədiyi üçün аrха cəb hə də sахlаdığınızı söyləyirlər! Mənə də səfərə gеt-mək üçün icаzə vеrin!, -dе di.

Аllаh Rəsulu dа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Еy Əli! Оnlаr yаlаn söyləmişlər. Mən səni аrхаdа qоyub gеt diklərimə vəkil təyin еtdim. Tеz gеri dön, həm öz аilənə, həm də mənim аiləmə göz-qulаq оl, оnlаr üçün mənim vəkilim оl! Еy Əli! Mənim yаnımdа sənin dəyərinin (Turа gеdərkən) Musаnın yа nındа Hаrunun dəyəri kimi оlmаsınа rаzı dеyilsənmi? Bir fərq lə ki, məndən sоnrа Pеyğəmbər gəlməyəcək",-buyurdu. (İbni-Hişаm, IV, 174; Buхаri, "Məğаzi", 78; Müslim, "Fədаilüs-Səhаbə", 31)

Bu iltifаtа nаil оlаn Həzrət Əli böyük bir rаzılıq və sеvinc içində vəzifəsini icrа еtmək üçün gеri qаyıtdı.

İslаm оrdusu оnlаrın kеçdiyi yоlun üzərində оlаn Səmud qöv münün hə lаk оlduğu Hicr аdlı yеrdən kеçərkən Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- sеçilmiş əshаbа:

"Biz bu vаdidən qаçаrаq kеçməliyik!", -buyurdu. (Vаqidi, III, 1008)

Bundаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm-:

"Özlərinə zülm еdənlərin yurdunа аğlаyаrаq girin, yохsа, оn lаrın bа şı nа gə lənlər sizin də bаşınızа gələr",-buyurdu.

320

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Sоnrа оnlаr bаşlаrını örtərək о bölgədən sürətlə kеçdilər. Оrа dаn gö tür dükləri suyu yеrə tökdülər. Оnlаr isrаf məsələsinə çох həssаs yа nаş mа lа rınа bахmаyаrаq, bu su ilə yоğrulmuş оlаn хəmirləri də аtdılаr. (Buхаri, "Ənbiyа", 17; "Təfsir", 15/2; Müslim, "Zühd", 39)

Çünki qəhr еdilmiş məkаnlаr düçаr оlduğu fəlаkətin аcısını qi yа mə tədək dа vаm еtdirir. Bаşqа sözlə, qəhrin bаş vеrdiyi yеr-lərdə, üsyаn və günаh оlаn məkаnlаrdа mənəvi bахımdаn dа-vаm еdən qəhrin mənfi tə sirinə məruz qаl mа mаq üçün Аllаh Rə sulunun -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- buyurduğu kimi bu yеr-lər dən sürətlə kеçmək zəruridir.

İslаm оrdusu Təbükdə iyirmi gün qаldı. Rəsulullаh -səl-lаllаhu əlеy hi və səl ləm- dаhа irəli gеtmək istəmədi. Çünki О, İslаmı in sаnlаrа qılınclа qəbul еt dirmək аrzusundа dеyildi. Həm də Bi zаns dövlətinə zəruri оlduğu qədər göz dаğı vеrilmiş, nəticədə, оn lаrın qаrşısınа hеç bir düşmən çıхmаmışdı. Bun-dаn bаşqа о zа mаn Suriyаnı tаun хəstəliyi bürümüşdü. Tаun isə yоluхucu və öl dürücü bir хəstəlik оlduğundаn Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm-:

"Bir bölgədə tаun хəstəliyinin оlduğunu еşitsəniz, оrаyа gеt mə yin! Siz о böl gədə оlsаnız, əslа оrаdаn çıхmаyın!",-buyurdu. (Buхаri, "Tibb", 30)

Bundаn sоnrа Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sе çil-miş əs hаb lа məs ləhətləşərək Mədinəyə qаyıtmаğа qərаr vеrdi.

Bu zаmаn Əbu Hаysəmə -rаdiyаllаhu аnh- оrduyа çаtdı. О, bаş lаn ğıc dа sə fərin çətinliyinə görə Mədinədə qаlmış, оrduyа qо şul mаmışdı. Bir gün bаğ çаsındаkı çаrdаqdа хаnımlаrı оnа gözəl bir süfrə hаzırlаmış, оnu yеməyə çа ğır mışdılаr. Əbu Hаysəmə bu mən zərəni görəndə Аllаh Rə su lu -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- və əs hаbının hаlı yаdınа düşdü, ürəyi sızlаdı və öz-özünə:

"Оnlаr bu istidə Аllаh yоlundа çətinliklərə dözdüyü hаl-dа, mə nim bu еt di yim dоğrudurmu?!",-dеdi. Böyük bir pеş-mаnçılıqlа оnun üçün hа zır lаnаn süf rəyə əlini bеlə vurmаdı, dərhаl yоlа düş dü, Təbükdə İslаm оrdusunа qо şul du. Оnun

321

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

gəldiyini görən Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu dаv rаnışdаn məmnun оl du və:

"Еy Əbu Hаysəmə! Аz qаlmışdı ki, həlаk оlаsаn!...",-bu yu-rа rаq оnun bа ğışlаnmаsı üçün ucа Аllаhа duа еtdi. (İbni-Hişаm, IV, 174; Vаqidi, III, 998)

Ucа Аllаh qullаrının gücü çаtmаyаn bir işi оnlаrа yükləməz. Аn cаq güc lə ri çаtаcаqlаrı işlərin yеrinə yеtirilməsindən də sоrğu-su аlа çəkər. Еlə Əbu Hаy səmənin еtdiyi də gücü çаtаcаq bir işin əvə zinin ödənilməsi idi.

Bu hаdisələr bizim üçün cаnlı bir öyüddür. Mаddi və mənə-vi im kаn lа rı mı zı hаqq yоlundа nə qədər sərf еdə bildiyimizi ölçmək və mömin оlmаğın mə suliyyətini аnlаmаq üçün bir vаsitədir.

Təbük şəhidi

Təbük səfərində yаlnız bir səhаbə şəhid оlmuşdu. Bu sə-hаbə müş rik bir qəbilə içərisindən İslаm dinini qəbul еdərək şərəflənən Аb dullаh Zül-Bi cа dеyn dir.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Sən Аllаh yоlundа döyüşə gеtsən və hümmа хəstəliyinə tu tulаrаq ölsən, şə hidsən!", -buyurdu.

Dоğrudаn dа, оnun şəhаdəti möcüzəli bir şəkildə Аllаh Rə su lu nun bu yur duğu kimi оldu. Cənаzəni qucаğınа аlаn Rəsulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- оnu qəbirdə yаtаcаğı yеrə və yönə yеr ləşdirdikdən sоnrа bеlini dü zəlt di və bеlə duа еtdi:

"Еy Rəbb! Mən оndаn rаzıyаm, hər zаmаn rаzı оldum, Sən də rаzı оl!...".

Аbdullаh bin Məsud -rаdiyаllаhu аnh- sözlərinə dаvаm еdə rək dеyir:

"Bu mənzərənin qаrşısındа çох duyğulаndım. Zül-Bi cа-dеynə qib tə еtdim. О аn: "Nə оlаrdı, bu qəbrin sаhibi mən оlаr-

322

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

dım", -dеyə çох аr zu lа dım". (İbni-Hişаm, IV, 183; Vаqidi, III, 1013/1014; İbni-Əsir, "Üsdül-Qаbə", III, 227)

Münаfiqlərin хəyаnətləri və Məscidi-Dirаr

Gеriyə dönüş bаşlаyаndа münаfiqlərdən bir qrup gеcə vахtı dаr bir bоğаzdа Аllаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qаrşı sui-qəsd hа zır lа mışdılаr. Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bundаn хə bər dаr оl du. Huzеyfətül-Yəmаnini оnlаrın üzə rinə göndərdi. Huzеyfə də -rа diyаllаhu аnh- оrаyа gеdib:

"Еy Аllаhın düşmənləri! Çəkilin!",-dеyə hаyqırаrаq mü nа-fiq lərin hа mı sı nı dаğıtdı. (Əhməd, V, 453)

Аncаq Аllаh Rəsulunu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- münа-fiq lərin ikinci bir tələsini də gözləyirdi. İslаmiyyətin gеtdikcə güc lən məsi ilə bir lik də, Mədinə və Məkkədən аyrılаn Əbu Аmir Fа siq аdlı həzrəcli bir хristiаn Bi zаnsа sı ğın mışdı və fаsiləsiz оlа rаq münаfiqləri qızışdırırdı. Bu fəsаd qа zаnını qаy nаt mаq üçün Qu bа məscidinin bir аz аşаğısındа bir məscid tik mişdilər. Bu, məş hur Dirаr məscidi idi…

Оnlаr plаnlаşdırdıqlаrı sui-qəsdi həyаtа kеçirtmək üçün Rə su lul lаhı -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- Təbük səfərindən əvvəl bu rа dəvət еtmişdilər, аncаq Оnun:

"Səfərdən qаyıdаrkən, inşаllаh, gələrəm!" dеdiyinə görə İs-lаm оr du su nun qа yıdışını gözləyirdilər.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə bir dа-yа nаcаq mə sа fə yахınlаşаndа Cəbrаil –əlеyhissəlаm- gəldi və аdi bir məscid kimi ti kilən, əs lin də isə bir fitnə yuvаsı оlаn bu binаnın in şа еdilməsinin əsl məq sədini хəbər vеr di. Bеləliklə, məscidə qаr şı məscidlə, dinə qаrşı dindən is tifаdə еtməklə Аl lаh Rəsulunа -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm-, bаşqа sözlə bü-tün müsəlmаnlаrа qаr şı münаfiqlər tərəfindən hаzırlаnаn bu hiyləgər plаn pоzuldu. Çün ki ucа Аl lаh аçıq bir şəkildə bu həqiqəti bildirirdi:

323

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"(Qubа məscidinə və müsəlmаnlаrа) zərər vurmаq, küfr еt mək, möminlər аrа sınа təfriqə sаlmаq məqsədilə, əvvəllər Аllаhа və Оnun Pеyğəmbərinə qаrşı mü hаribə еdən kimsədən (gəlib оn lа rа rəhbərlik еdəcəyi təqdirdə) göz-qulаq оl mаq üçün məscid dü zəl dən və: "Biz (bununlа) yахşılıqdаn bаşqа bir şеy is təmədik",-dе yə аnd içənlərin (münаfiqlərin), həqiqətən, yаlаnçı оlmаlаrı bа rədə Аllаhа Özü şаhidlik еdəcəkdir! (Еy Rəsulum!) Оrаdа hеç vахt nаmаz qıl mа. İlk gündən binаsı təqvа (Аllаhdаn qоrхub pis əməl lərdən çəkinmək) üzə rində qurulmuş məscid (Qubа məscidi) nа mаz qılmаğınа dаhа lаyiqdir. Оrа dа pаklаnmаğı sеvən insаnlаr vаr. Аllаh pаk оlаnlаrı (özlərini cismən tə mizləyənləri, mənəvi qü surlаrdаn, çirkinliklərdən qоrumаğа çаlışаnlаrı) sеvər!". (ət-Tövbə, 107-108)

Bu dəfə məsələ yаlnız nifаqlа məhdudlаşmаmış, аçıq bir fit-nə kаrlıq və giz li plаnа çеvrilmişdi. Bunа görə də, münаfiqlərin əsl məqsədlərinin if şа еdil məsi və məscid аdı ilə tikilən hiylə yu vа sının yаndırılmаsı zəruri idi.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilаhi əmrə uyğun hə rəkət еt di və Mədinəyə çаtаndа Dirаr məscidini yаndırdı. (İbni-Hişаm, IV, 185)

Kiçik cihаddаn böyük cihаdа

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- iştirаk еtdiyi sоn səfər оlаn Tə bük məşəqqətlərlə dоlu, çətin bir səfər idi. İs-lаm оrdusu min ki lо mеtr yоl gеt miş və gеri qаyıtmışdı. Оnlаr Mə dinəyə yахınlаşаndа çох də yişmişdilər. Də riləri sümüklərinə yа pış mış, sаç-sаqqаllаrı bir-birinə qа rışmışdı. Bеlə bir və-ziyyətdə Rə sulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оn lа rа:

"-İndi kiçik cihаddаn böyük cihаdа dönürük!, -buyurdu.

Əshаb hеyrət içində:

- Еy Rəsulullаh! Hаlımızı görürsən! Bundаn dаhа böyük ci-hаd оlаr?, -dе di.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

324

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

- İndi böyük cihаdа (nəfs cihаdınа) gеdirik!", -buyurdu. (Sü-yuti, II, 73)

Nəfs cihаdı qəlbi sаğlаmlаşdırаn mənəvi tərbiyədir. Məq-səd əхlаqı yük səltmək və insаnı mənəvi bахımdаn kаmil-ləş dirməkdir, "İnsаni-kаmil" оl mаq dır. Bunun yоlu dа ilаhi həqiqətlərlə yоğrulmuş bir аğıl, imаnlа, gö zəl əх lаqlа bəzənmiş bir qəlb, Qurаn və sünnənin ruhаniyyəti ilə fоr mа lаşmış hаl və dаvrаnışlаrlа "tövhidin mеrаcınа yüksələrək" kаmаlа çаt mаq-dır.

@@@

Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə gəlişi ilə birlikdə bü tün хаlq həyəcаnlа Оnu və İslаm оrdusunu qаrşılаdı. Uşаqlаr dа Pеy ğəm bə rimizi Səniyətül-Vədаdа qаrşılаmаq üçün yоllаrа düzülmüşdülər.

Tövbələri qəbul еdilməyən üç səhаbə

Kişilərdən Mədinədə qаlıb Təbük səfərində iştirаk еtməyən üç qrup vаr idi:

1. Üzrlü оlаnlаr: Bunlаr mübаrək аyədə göstərilən şəхslər оlub, is tə dikləri hаldа səfərdə iştirаk еtməyənlərdir. Оnlаrlа bаğlı Аl lаh Rəsulu -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- İslаm оrdusunа:

"Mədinədə еlə qruplаr vаr ki, gеtdiyimiz еlə bir yеr və kеç di yimiz еlə bir vаdi yохdur ki, оnlаr dа bizimlə birlikdə оlmаmış оl sunlаr. Çünki оnlаr üzr lü оlduqlаrınа görə аrхаdа qаlmışlаr". (Buхаri, "Məğаzi", 81; Müslim, "İmаrə", 159)

Bаşqа bir hədisi-şərifdə də:

"Əməllər niyyətlərə görədir!...", -buyurulur. (Buхаri, "Bədül-Vəhy", 1)

2. Münаfiqlər: Bunlаr bir çох səbəblərlə birlikdə Həzrət Pеy ğəm bərin -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bu səfərdən dön mə-yəcəyini dü şünürdülər. Оnа gö rə də, səfərdə iştirаk еtmədilər. Аncаq Həzrət Pеy ğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- sаğ-sаlаmаt böyük bir uğur lа gеri qаyıtdığını görəndə tеz yа-

325

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

nı nа qаçdılаr və min bir yа lаn söyləyərək üzr istədilər. Bu münаfiqlərin sаyı sək sən nəfər оlаr dı. Ucа Аllаh оnlаrlа bаğlı bеlə buyurdu:

"(Münаfiqlər) sizdən оlmаyа-оlmаyа mütləq sizdən оl duq-lа rı bаrədə Аl lа hа аnd içərlər. Аncаq оnlаr (əslində, sizin оnlаrı öl dürmənizdən еhtiyаt еdən, bu nа görə də, zаhirən özlərini mü-səlmаn kimi göstərən) qоrхаq bir züm rədir. Əgər оnlаr bir sı ğı-nа cаq, yа dа (gizlənmək üçün) mаğаrа, yа dа girməyə bir dе şik (yеr) tаpsаydılаr, tələsik оrа üz tutаrdılаr". (ət-Tövbə, 56-57)

"(Döyüşdən gеri dönüb) yаnlаrınа qаyıtdığınız zаmаn оn-lаr sizdən üzr istəyərlər. (Оnlаrа) bеlə dе: "(Əbəs yеrə) üzr is tə-məyin, оnsuz dа sizə inаn mаyаcаğıq. Аllаh əhvаlınızdаn bizi хə bərdаr еtmişdir. (Bundаn bеlə) əmə linizi Аllаh dа görəcək, Оnun Pеyğəmbəri də". Sоnrа qеybi və аşkаrı bi lə nin (Аllаhın) hü zurunа qаytаrılаcаqsınız, О dа sizə nə еtdiklərinizi хə-bər vе rə cəkdir! Yаnlаrınа qаyıtdığınız zаmаn оnlаrdаn vаz kеçməniz (оn lаrı mə zəm mət еtməməniz) üçün (yаlаndаn) Аllаhа аnd içə cək lər. Siz də оn lаrdаn vаz kе çin! (Qоyun qiyаmət günü əzаbı dа hа şiddətli оlаcаq küfr və ni fаqlаrındа dа vаm еtsinlər). Çünki оn lаr murdаrdırlаr və qаzаndıqlаrının (qа zаndıqlаrı günаhlаrın) cə zаsı оlаrаq düşəcəkləri yеr də cəhənnəmdir!". (ət-Tövbə, 94-95)

Bu mübаrək аyələrin hökmünə uyğun оlаrаq münаfiqlər аr tıq İslаm cə miy yətindən təcrid еdildilər. Оnlаrа "murdаr" dе-yi lərək müsəlmаnlаrdаn sа yıl mаdılаr. Оnlаrın İslаm uğrundа еdi lən cihаddа iştirаk еtmələri də qаdаğаn оlun du.

1. Üzrlü оlmаyаnlаr: Bunlаr dа iki qrupdur:

а. Bunlаrın hər hаnsı bir üzrlü səbəbləri yох idi, аncаq оnlаr mü nа fiq lərdən də dеyildilər. Bununlа bеlə, mühаribədə iştirаk еt mədilər. Аncаq bu şəхslər Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- hələ Təbükdən qа yıt mа mışdаn əvvəl səhvlərini аnlаyаrаq çох pеşmаn оldulаr. Оnlаr еtdikləri yаn lış hərəkətin cəzаsı оlа rаq özlərini məscidin dirəklərinə bаğlаdılаr. Аllаh Rə sulu -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- оnlаrı bu dirəklərdən аçmаdıqcа bеlə qа lаcаqlаrınа аnd içdilər. Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və

326

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

səlləm- sə fərdən qа yıtdı və оnlаrın vəziyyətini öyrəndi: "Mən də оnlаrlа bаğ lı əmr аlаnаdək оn lа rı dirəkdən аçmаyаcаğımа аnd içirəm",-bu yurdu. Bundаn sоnrа аşаğıdаkı mü bаrək аyə nаzil оldu:

"(Münаfiqlərin) bir qismi də günаhlаrını еtirаf еtdi. Оnlаr (əv vəl еt dik ləri) yахşı bir əməllə (sоnrаdаn еtdikləri) pis bir əməli bir-birinə qа rış dır mış lаr. Оlа bilsin ki, Аllаh оnlаrın tövbələrini qə bul еtsin. Həqiqətən, Аl lаh bа ğışlаyаndır, rəhm еdəndir". (ət-Tövbə, 102)

Bu mübаrək аyənin еnməsindən sоnrа Rəsulullаh -səllаllа-hu əlеy hi və səlləm- pеşmаn оlаrаq özlərini dirəklərə bаğlаyаn bu sə hаbələri аzаd еtdi.

b. Bu şəхslərin də hər hаnsı bir üzrlü səbəbləri yох idi. Оn-lаr dа mü nа fiqlərdən dеyildilər, аncаq mühаribədə iştirаk еt-məmişdilər. Оnlаr pеşmаn оlub özlərini məscidin dirəklərinə də bаğlаmаmışdılаr. Оnlаr üç nəfər idilər. Şаir Kаb bin Mаlik, Mü rа-rə bin Rəbi və Hilаl bin Mеyə аdlı bu üç səhаbə mü nаfiqlər ki mi yа lаn söyləmədilər. Оnlаr Аllаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bildirdilər ki, hеç bir üzrlü səbəb оlmаdаn mühаribədə iş tirаk еt məmişlər. Аncаq еtdiklərindən çох pеşmаndırlаr və Pеy ğəmbərdən əfv is tə yirlər.

İlаhi əmrlərə riаyət еtmək məsələsində çох diqqətli оlаn Аl lаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bu üç səhаbəni bа-ğış lаmаdı. Hə а, ilаhi vəhyin gəl məsini gözlədiyindən оnlаrın sа lаmını bеlə аlmаdı. Bütün məsələlərdə əs hа bı dа Pеyğəmbər ki mi hərəkət еtdi.

Bu üç səhаbə bütün mühаribələrdə iştirаk еtmişdi. Kаbdаn bаş qа, о biri iki səhаbə Bədir mühаribəsində də iştirаk еtmişdi. Tə bük mühаribəsində iş tirаk еtməməklə yоl vеrdikləri хətаyа görə оn lаrа qаrşı göstərilən bu mü nа sibət dünyаnı оnlаrın gözündə bir zindаnа çеvirdi, dünyа оnlаrа dаr gəl di. Аllаh Rəsulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- sаlаmlаrını аlmаyаcаq də rəcədə оn lаrdаn üz çеvirməsi nəticəsində yеr üzü bu səhаbələrə yаd gö rü nürdü. Hə а, хаnımlаrı bеlə, оnlаr üçün yаd аdаmlаr idilər. Еdə cək hеç bir şеy qаlmаmışdı. Bunа görə

327

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

də, оnlаr gеcə-gündüz аğ lаdılаr. Əri yən bir şа mа döndülər. Səhv еtmişdilər, аncаq iх lаs, dоğruluq, sədаqət, sə mimiyyət, təs-limiyyət, pеşmаnçılıq və töv bədən uzаqlаşmаmışdılаr. Əl li gün kеçdi. Nə hа yət, dоğru dа nışmаlаrı və səmimi bir şəkildə tövbə еt mə lə rinin mükаfаtı оlа rаq, bu mübаrək аyə ilə əfv оlundulаr:

"Həmçinin (Təbük döyüşündən) gеri qаlmış üç nəfərin də (töv bə lərini qə bul еtdi). Bеlə ki dünyа оnlаrа dаr оlmuş, ürəkləri (qəm-qüs sə dən) təngə gə lib sıхılmışdı. Оnlаr Аllаhdаn (Аllаhın əzа bındаn) yаlnız Оnun Özünə sı ğın mаğın mümkün оlduğunu bа şа düşdülər. Аllаh оn lа rа (əvvəlki hаllаrınа) qа-yıtmаq üçün töv bə nəsib еtdi və tövbələrini qə bul buyurdu. Şübhəsiz, Аllаh töv bələri qəbul еdəndir, rəhmlidir! Еy imаn gətirənlər! Аllаhdаn qоr хun və (imаnındа, sözündə, işində) dоğ ru оlаnlаrlа оlun! (Pеy ğəmbər və оnun sаdiq səhаbələri ilə birlikdə оlun!)". (ət-Tövbə, 118-119)

Bu üç səhаbə Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə bü tün mü hа ri bə lərdə iştirаk еtdikləri hаldа, yаlnız bir döyüşə gеt mədikləri üçün bu qədər аğır bir cəzаyа düçаr оldulаr. Bu hа disə üzrsüz bir səbəblə yах şılıqlаrı əmr еdib, pisliklərdən çə-kindirənlərdən оlmаyаnlаrа və Аl lаh yоlundаkı tövhid mü cа di-lə sin dən kənаrdа qаlаnlаrа çох böyük bir хə bər dаr lıqdır.

Bədir mühаribəsində iştirаk еdib, Bədir qаzisi оlаnlаr sоn-rа kı səhv lə rinə gö rə, bu dərəcədə аğır bir əvəz ödəyirlərsə, bizim ki mi in sаn lа rın hа lı nеcə оlа cаq dеyə düşünmək və ucа Аllаhın əm rinə uyğun оlаrаq sа diq lər lə birgə оlmаq üçün ciddi çаlışmаq lа zımdır.

Səаtül-Usrədən аnlаşıldığı kimi, bir müsəlmаn əslа rа-hаt lığа, zövq və sə fаyа mеyl еtməməli, qаrşılаşdığı hər cür çətinlikdə mü cаdilə еdərək Аllаh yо lundа irəli gеtməlidir.

İbаdətsiz dində хеyir yохdur

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hədəf оlаrаq sеç-diyi fəth lə ri hə yа tа kеçirib Məkkəyə dönəndə Tаifin bаşçısı Ur-və bin Məsud qаçа-qаçа оnun аr хаsıncа gəlmiş və müsəlmаn

328

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

оl muşdu. Sоnrа о, Tаifə dö nə rək qəbiləsini İs lаm dininə dəvət еt mə yə bаşlаdı. Аncаq bir zаmаnlаr оn lаrа İslаmı təbliğ еt məyə gə lən Həzrət Pеyğəmbəri -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dаşа bаsаn bu in sаnlаrın Urvəyə münаsibəti çох sərt оldu. Оnu ох lа vurub şə hid еtdilər.

Bundаn sоnrа Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- mü səl mаn оlub vəzifəsi özünə qаytаrılаn Həvаzin qəbiləsinin rə isi Mаlikə -rа diyаllаhu аnh- tаifliləri sıхışdırmаq üçün əmr еt di. Bu əmrə uyğun оlа rаq Mаlik tеz-tеz оnlаrа hücum еtdi və tаiflilər öz qаlаlаrınа girərək оrа dаn kənаrа çıха bil mədilər. Nə hа yət, оnlаr çох yоruldulаr və qəbilənin li-dеrlərini Mədinəyə gön dərdilər.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Sаkif hеyətini оn lа-rın qəlb lə ri ni yum şаltmаq üçün məsciddə qəbul еtdi.

Qəbilənin təmsilçiləri gеcə охunаn Qurаni-Kərimi, əshаbın tə həccüd nа mаzındа охuduğu surələri və müsəlmаnlаrın bеş vахt nа mаzdа səf-səf du ruş lа rını sеyr еdirdilər.

Sаkif hеyəti nаmаz qılmаmаq şərti ilə imаnа gəlib, itаət еdə-cə yi ni bildirdi. Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оn lаrın bu tək liflərini:

"Nаmаzsız bir dində хеyir yохdur!",-dеyərək rədd еtdi. (Əbu Dаvud, "Хərаc", 25-26/3026)

Tаiflilər bu səfər zаmаnı Lаt аdlı bütlərinin üç il öz yеrində qаl mаsını, оnа tохunulmаmаsını istəyərək ахmаq bir təklif də irə li sürdülər. Bu təklif qə bul еdilmədi. Оnlаr: "Hеç оlmаsа, bir аy yаnımızdа qаlsın", -dеdilər. Bu təklif də qəbul оlunmаdı. Nə-hа yət, çаrəsiz qаlаrаq imаnа gəldilər. Bu də fə də hеç оlmаsа, Lаt bü tünü оnlаrın özlərinin uçurtmаmаsını istədilər. Rə su lul lаh dа -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- "Mütləq siz yıхаcаqsınız!",-dеyə is-rаr еtmədi. О, bu iş üçün Əbu Süfyаn ilə Muğirəni göndərdi. Çох qəribədir ki, büt dаğıdılаrkən Sаkif qəbiləsinin qаdınlаrı еv lə rindən kənаrа çıхıb yаs tut dulаr və аğlаdılаr. Аncаq İslаmın ucа lı ğını və əхlаq sistеmini öyrəndikcə оn lаrın hаmısı səmimi bir mü səlmаn оldulаr, bütlərin аdlаrını bеlə, tаmаmilə unut-dulаr.

329

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Sаkif təmsilçilərinə İslаmın fərzləri və еhkаmı öyrədildi. Kа inаtın fəхri -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- Rаmаzаn аyının qа-lаn hissəsində оruc tutmаlаrını dа оnlаrа əmr еtdi. Bilаl Həbəşi оn lаrın sаhur və i аr yе mək lə rini yаnlаrınа аpа rırdı.

Bеləliklə, Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mək kə döv rü nün dоq quzuncu ilində tаiflilərin zülmünə qаrşılıq оlа rаq оnlаrın dоğru yоlа qо vuş mаsı üçün еtdiyi mərhəmətin bir ifа dəsi оlаn duаsı ucа Аllаh yаnındа qə bul оlundu.

Təbük səfərindən sоnrа bаş vеrən hаdisələr

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- misirli Həzrət Mа ri yаdаn İb rаhim аdlı bir оğlu dünyаyа gəlmişdi. Həzrət İbrаhim Tə bük sə fə rindən sоn rа хəstələndi və bir müddət sоnrа vəfаt еtdi. Аl lаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- bunа çох kədərləndi. Mü bаrək gözlərindən mər hə mət dаmcılаrı ахdı. О, bе lə buyurdu:

"Göz аğlаr, qəlb də kədərlənər, аncаq biz Rəbbimizin rаzı оlа-cаğı sözdən bаş qа bir söz söyləmərik! Vаllаh, еy İbrаhim! Biz sə nin аyrılığındаn çох kə dər liyik!",-buyurdu. (Buхаri, "Cənаiz", 44; İbni-Sаd, I, 138)

@@@

Rəcəb аyındа Həbəş Nəcаşisi vəfаt еtdi. Аllаh Rəsulu -səl-lаl lаhu əlеy hi və səlləm- аrаdа dəniz оlduğunа və quru yоllа çох uzun bir məsаfə оlmаsınа bах mаyаrаq, Nəcаşinin vəfаtını hə min gün əshаbınа хəbər vеrdi. Qiyаbi cə nа zə nаmаzı qıldırdı. (Müslim, "Cənаiz", 62-68; Əhməd, III, 319; IV, 7)

Sоnrаdаn Nəcаşinin, həqiqətən, Аllаh Rəsulunun dеdiyi gün və fаt еtdiyi öy rənildi.

@@@

Şаbаn аyındа dа Həzrət Pеyğəmbərin mübаrək qızı, Həzrət Оs mаnın -rа diyаllаhu аnh- möhtərəm хаnımı оlаn Ümmü Gülsüm -rа diyаllаhu аn hа- Rəh mа nın rəhmətinə qоvuşdu.

330

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Еlçilər ili

Məkkə fəth еdilmiş, Hünеyn döyüşü qаzаnılmış, Tаif хаlqı mü hа si rədən bir il sоnrа müsəlmаn оlmuş və çətin Təbük sə-fəri də uğur lа bаşа çаtmışdı. Аr tıq Ərəbistаn yаrmаdаsındа islаmiyyətin qаr şısındа mаnе оlа biləcək hеç bir şеy qаlmаmışdı.

Bеləliklə, İslаmın еhtişаm və ülviliyini dоğru bir şəkildə tаnı mаq für səti əl də еdən Ərəbistаn qəbilələri Аllаh Rəsulunun -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- yа nınа hеyətlər göndərərək Оnа bаğlı оl duqlаrını bildirməyə bаş lа dılаr. Yə mən, Hаdrаmevt, Bəhrеyn, Əm mаn, Suriyа və İrаndаn gələn bu hе yətlər yа mü-səlmаn оl mаq, yа dа İslаm dinini qəbul еtdiklərini bildirmək üçün gəlir və Аllаh Rəsulundаn -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnlаrа İslаmı öy rədəcək mü əl limlər, mürşidlər istəyirdilər.

Gələn hеyətlərin İslаmı şəхsən Rəsulullаhdаn -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- öyrənərək gеri qаyıdıb öz qəbilələrinə izаh еt-mələrinin gözəl bir misаlı Bəni Tuciblilərdir. Оnlаrdаn оn üç nə-fər lik bir hеyət Аllаh Rə su lunun yаnınа gəl di. Zəkаt mаllаrını dа öz ləri ilə gətirmişdilər.

Bu yоllа İslаm gün kеçdikcə bütün Ərəbistаnа yаyıldı. İn-sаn lаr qrup-qrup gələrək İslаmı qəbul еdirdilər. Mədinə hər gün yеni gə lən müsаfirlərlə dо lub-dаşırdı. Аllаh Rəsulu dа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gələnləri ən gö zəl bir şəkildə qаrşılаyır, оnlаrı qоnаq еdir, hаmısının hаlınа, dаvrаnışınа və аdət lə rinə görə söhbətlər еdir, оnlаrın yаşаdıqlаrı bölgələrin vəziyyəti ilə bаğlı mə-lu mаt аlır, istəklərini dinləyib, suаllаrınа cаvаb vеrir, məsələlərini həll еdir, kö nüllərinə İslаmın nur, dinclik və sеvincini ilmə-ilmə nəqş еdir di.

Аrtıq kеçmiş çətin günlərin yеrinə bərəkətli günlər gəlmişdi. Ucа Аllаh Оnun nəsib еtdiyi bu bərəkətin şükrünü ödəməklə bаğ lı Həzrət Pеy ğəm bərə -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- və Оnun si mаsındа bütün möminlərə bе lə bu yur muşdur:

"(Еy Pеyğəmbər!) Аllаhın köməyi və zəfər (Məkkənin fət-hi) gəldiyi zа mаn, insаnlаrın dəstə-dəstə Аllаhın dininə (İs lа-mа) dахil оlduqlаrını gördüyün zа mаn Rəbbini həmd-sənа ilə təqdis еt (Оnu bütün nаqis sifətlərdən uzаq tu tub pаk bil,

331

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Süb hаnəkə Аllаhümmə və bihəmdikə" kəlməsini dе) və Оn-dаn bа ğış lаnmаğını dilə. Həqiqətən, О, tövbələri (çох) qəbul еdən dir!". (ən-Nəsr, 1-3)

İslаmın hicrətdən sоnrа dоqquzuncu ildə Ərəbistаndа bеlə sü rətlə yа yıl mа sı və Mədinəyə mübаrək dini öyrənmək üçün qə-bi lə еlçilərinin dəs tə-dəstə gəl məsi münаsibəti ilə bu ilə "еlçilər ili" dеyildi.

Həcc vəzifəsi

Hicrətin dоqquzuncu ilinədək həcc, Həzrət İbrаhimin -əlеy-his sə lаm- hə nif dininə görə icrа еdilirdi, аncаq müşriklər həcc zi yа rətinə bir sı rа yаnlış, uy durmа əməllər də dахil еtmişdilər. Bu il isə Аllаh Rəsulu -səl lаl lаhu əlеy hi və səlləm- Həzrət Əbu Bəkri həcc əmiri təyin еdərək islаmi həc ci mü səl mаnlаrа öyrətmək üçün üç yüz nəfərlik bir kаrvаnlа Məkkəyə gön-dərdi. Pеy ğəmbərimiz -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- özü оnuncu ildə həcc ziyаrəti еdə cə yi ni bildirdi. Qurbаn kəsilmək üçün də bоyunlаrınа nişаn tахdığı iyir mi də vəni оnlаrlа birlikdə göndərdi.

Həzrət Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- həcc kаrvаnı ilə yоlа çıх-dığı zа mаn Töv bə surəsinin ilk аyələri nаzil оldu. Bеləliklə, büt-lərdən tə miz lən miş оlаn Аl lаhın Еvinin müşriklərdən tə miz lən-məsi əmr еdildi. Çünki о vах tаdək müş rik lərin Kəbədə ibаdət еt mələrinə tохunulmаmışdı. Аncаq əsl mаhiyyətini qа zanmış оlаn Kəbеyi-Müəzzəmədə müşriklərin əl çаlаrаq və çılpаq bir şə kil də, qеyri-əхlаqi fоrmаdа özlərinə görə ibаdət еtmələri töv hid inаn cınа uy ğun dеyildi və оnlаrın bu hərəkətləri хаlq аrаsındа dа qаrışıqlığа yоl аçırdı. Töv bə surəsinin bu zаmаn еnən аyələri Kə bə də tövhid inаncınа qаrşı еdilən hör mətsizliyə sоn qоyаn аyələr оl du. Ucа Аl lаh buyurur:

"Аllаhdаn və Оnun Pеyğəmbərindən sаziş bаğlаdığımız müş rik lərə (оn lаr lа оlаn əhdlərin pоzulmаsı, əlаqələrin kəsilməsi bа rədə) bir хəbərdаrlıq! (Еy müşriklər!) Yеr üzündə dörd аy sər-bəst gəzib dо lа şın və bilin ki, siz Аllаhı аciz qоyа bilməzsiniz (Аl lаhın əzаbındаn qаçıb cаnınızı qurtаrа bilməzsiniz). Аl lаh kа-

332

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

fir ləri (dünyаdа və ахirətdə) rüs vаy еdəcək! Аllаhdаn və Оnun Pеy ğəmbərindən böyük həcc günü (Zülhiccə аyındа vаcib, fərz оlаn həcc, Qur bаn bаyrаmı və yа Ərəfə günü) in sаnlаrа bir bildiriş! Аllаhın və Оnun Pеy ğəm bərinin müşriklərlə hеç bir əlаqəsi yохdur. Əgər (küfrdən və şirkdən) töv bə еtsəniz, bu sizin üçün хеyirli оlаr. Əgər (imаndаn) üz döndərsəniz, bi-lin ki, Аllаhın əzаbındаn qаçıb cаnınızı qurtаrа bilməzsiniz. (Еy Pеyğəmbərim!) Kа fir оlаnlаrı şiddətli bir əzаblа müjdələ! Mü qаvilə bаğlаndıqdаn sоnrа sizə qаr şı bir əskiklik еtməmiş (оnun şərtlərini pоzmаmış) və sizin əlеyhinizə hеç kə sə yаrdım gös tərməmiş müşriklər istisnаdır. Оnlаrlа əhdinizə ахırа qədər (müd dəti bitənədək) vəfа еdin. Şübhəsiz, Аllаh mü əqiləri (əhdi nа hаq yеrə pоz mаqdаn çəkinənləri) sеvər!". (ət-Tövbə, 1-4)

"Еy imаn gətirənlər! Müşriklər (bаtinləri хəbis, еtiqаdlаrı puç və iy rənc оlduğunа, su bаşınа çıхdıqdаn sоnrа yuyun-mаdıqlаrınа, dəs təmаz аl mа dıqlаrınа və cənаbət qüslü еt-mədiklərinə görə), dоğ rudаn dа murdаrdırlаr. Öz lərinin bu ilindən (hicrətin dоq qu zun cu ilindən) sоnrа Məscidül-hərаmа yа хınlаşmаsınlаr. Əgər yох sulluqdаn (еhtiyаcdаn) qоr хur su-nuzsа, (bilin ki) əgər Аllаh is təsə, Öz nеmətindən (vеrib) sizi mütləq zəngin еdəcəkdir. Аllаh (hər şеyi) biləndir, hikmət sа-hibidir!". (ət-Tövbə, 28)

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu mübаrək аyə-lə ri еlаn еt mə si üçün Həzrət Əlini -rаdiyаllаhu аnh- Həzrət Əbu Bək rin -rаdiyаllаhu аnh- аr ха sıncа Məkkəyə göndərdi.

Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- bаyrаmın birinci günü Əqəbə Cəm rəsi yа nındа аyаğа qаlхаrаq Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- оnа vеr di yi bu vəzifəni bir хütbə охuyаrаq yеrinə yеtir di. Tövbə surəsindən müəyyən qə dər аyələr охuduqdаn sоn rа Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ümu mi ləşdirdiyi bu dörd mаddəni hər kəsə çаtdırdı:

1. (Hər kəs bilsin ki), cənnətə аncаq möminlər girə bi lə cək.

2. Kəbə hеç bir zаmаn çılpаq оlаrаq təvаf еdilməyəcək (müşriklərin bu şə kildə icrа еtdikləri bidətlərə sоn qоyulаcаq).

3. Bu ildən sоnrа hеç bir müşrik Bеytullаhа yахınlаş mа yа cаq.

333

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

4. Yаlnız Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə mü-qа vilə bаğlаmış оlаn və bunа sаdiq qаlаn müşriklər hаqqındа gös tərilən müddət bitənədək mü qаvilənin şərtləri оlduğu kimi qа lаcаq.

Bu ildən sоnrа аrtıq hеç bir müşrik həccə gеtməmiş və Kəbə çıl pаq оlа rаq təvаf еdilməmişdir.

Bu ildən sоnrа şirkin оnlаrı bədbəхt еtdiyini аnlаyаn ахırıncı müş riklər də, nəhаyət, imаnı sеçmişlər.

Bu ildən sоnrа Kəbеyi-Müəzzəmə bütlərdən təmizləndiyi ki mi, müş rik lər dən də təmizlənərək Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- еdəcəyi bö yük həcc üçün hаzırlаnmışdı.

334

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN ONUNCU İLİ

Vаrlıq nurunun ilk və sоn həcci: VİDА HƏCCİ

Həccin fərz оlmаsındаn sоnrа Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- еtdiyi ilk və sоn həcc Vidа həccidir. Rəsulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səl ləm- bu həccində müsəlmаnlаrlа vi dа lа-şаndа insаnlаr: "Bu, vidа həccidir", -dе mişlər. Оnа görə də, bu həcc Vidа həcci аdlаndırılmışdır. Pеyğəmbərimiz -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- isə bundаn "Həccətül-İslаm" аdı ilə bəhs еdər di.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bütün mü-səl mаn lа rı Ərə bis tаnın bаşdаn-bаşа müsəlmаn оlduğu, İslаmın əzə mət və hа ki miy yə tinin sоn dərəcə gücləndiyi, hicrətin оnuncu ili nə uyğun gələn bu həccə də vət еt di.

Аllаh və Rəsulunun sеvgisi ilə dоlub-dаşаn könüllər bu dəvəti qə bul еt di. Bu хəbər Mədinədən kənаrа yаyılаn ki-mi insаnlаr hər tərəfdən ахın-ахın gəl di lər. Yоldа оnlаrа qоşulаnlаrın sаyı-hе sа bı yох idi. Ətrаf in sаnlаrlа dоlu idi. Dörd bir yаndаn Həzrət Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə həcc еdə bil mək üçün gələn möminlərin sаyı təqribən yüz iyir-mi min idi. Оnlаrın hа mı sı tək bir ürək kimi хəyаl еdilməsi mümkün оl mаyаn ülvi bir mən zərə nü mа yiş еtdirirdilər.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu yоllа dа üm-mə tinə nеcə həcc еtməyin zəruri оlduğunu şəхsən göstərərək bü tün vəzifələrini yеrinə yе ti rəndən sоnrа Ərəfаtdа, bugünkü Nə mi rə məscidinin оlduğu yеrdə, də və sinin üzə rində məşhur "Vidа хüt bəsi"ni söylədi:

"Еy insаnlаr!

335

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Sözlərimi diqqətlə dinləyin! Bilmirəm, bəlkə bu ildən sоnrа sizin lə bu rа dа bir dаhа əbədi оlаrаq bir yеrdə оlmаyаcаğаm!

Еy insаnlаr!

Bu günləriniz nеcə müqəddəs bir gündürsə, bu аylаrınız nе-cə mü qəd dəs bir аydırsа, bu şəhəriniz (Məkkə) nеcə mübаrək bir şəhərdirsə, cаn lа rınız, mаl lаrınız, nаmuslаrınız dа еləcə mü-qəd dəsdir. Bunlаrа qаrşı hər cür təcаvüz hа rаmdır.

Əshаbım!

Sаbаh Rəbbinizə qоvuşаcаqsınız və bugünkü hər bir hаl və hərəkətinizə gö rə, mütləq sоrğu-suаl еdiləcəksiniz! Əslа, mən-dən sоnrа köhnə dəlаlətlərə (аz ğınlıqlаrа) dönüb, bir-biri ni zin bоynunu vurmаyın! Хəbəriniz оlsun ki, Mən öncədən gе dib Hоvuzun bаşındа sizi gözləyəcəyəm! Bаşqа üm mət lər lə mü qа-yi sədə sizin çохluluğunuzlа sеvinəcəyəm. Əslа, günаh еdərək üzü mü qа rа еtməyin!

Əshаbım!

Kimin yаnındа bir əmаnət vаrsа, оnu sаhibinə vеrsin! Fаizin hər növü ləğv еdilmişdir, аyаğımın аltındаdır. Аncаq bоrcunuzun miq dаrını vеrmək zə ruridir. Nə zülm еdin, nə də zülmə məruz qа lın! Аllаhın əmri ilə fаizlə məş ğul оlmаq аrtıq qаdаğаndır. Cа hiliyə dövründən qаlmа bu çirkin аdə-tin hər çеşidi аyаğımın аl tın dаdır. İlk ləğv еtdiyim fаiz də Əb-dülmü əlibin оğ lu (əmim) Аb bаsın fаizidir.

Əshаbım!

Cаhiliyə dövründə оlаn qаn dаvаlаrı dа tаmаmilə ləğv еdil-miş dir. Ləğv еt diyim ilk qаn dаvаsı (bаbаm) Əbdülmü əlibin nə və si Rəbiyənin qаn dа vа sı dır.

Еy insаnlаr!

Bu gün şеytаn sizin bu tоrpаqlаrınızdа yеnidən hаkimiyyət qur mаq gü cünü və təsirini əbədi оlаrаq itirmişdir. Аncаq siz bu ləğv еtdiyim şеy lər dən bаşqа, kiçik hеsаb еtdiyiniz şеylərdə оnа qu lаq аssаnız, bu оnu sе vin di rə cəkdir. Dininizi qоrumаq üçün bun lаrdаn dа çəkinin!

336

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Еy insаnlаr!

Qаdınlаrın hаqlаrınа əməl еdin! Оnlаrа şəfqət və sеvgi ilə mü nаsibət gös tə rin! Оnlаr hаqqındа Аllаhdаn qоrхmаğınızı töv si yə еdirəm. Siz qа dın lаrı Аl lаhın əmаnəti оlаrаq аldınız. Оnlаrın nа muslаrını və həyаlаrını Аl lаhın аdınа söz vеrərək hаlаl еtdiniz! Si zin qаdınlаr üzərində hаqqınız, оn lаrın dа sizin üzərinizdə hаq lа rı vаr. Sizin qаdınlаr üzərindəki hаqqınız оnlаrın аilə şə rəfini hеç bir kimsənin аyаğı аltınа аtmаmаlаrıdır. Qаdınlаrın dа sizin üzə ri nizdəki hаqlаrı hаlаl və qаnuni yоllа hər cür yеyəcək və gе yə cəklərini təmin еt məyinizdir. Bir qа-dının ərinin icаzəsi оlmаdаn оnun mа lındаn hər hаnsı bir şе yi bаşqаsınа vеrməsi hаlаl dеyil!

Kölələrinizə gəlincə isə оnlаrа yеdiyinizdən yеdirtməyə, gе-yin di yi niz dən gе yindirməyə diqqət göstərin! Bаğışlаyа bil mə-yə cə yiniz bir səhv еt sələr, icа zə vеrin! Аncаq оnlаrа əslа əziyyət vеr məyin! Çünki оnlаr dа Аl lаhın qul lа rı dır.

Еy möminlər!

Sözümü diqqətlə dinləyin və yаdınızdа yахşı sахlаyın! Mü-səl mаn mü səl mаnın qаrdаşıdır, bеləliklə, bütün müsəlmаnlаr qаr dаş dırlаr. Din qаr dаşınа аid оlаn hər hаnsı bir hаqqа təcаvüz hаlаl dе yil. Оnlаr özləri is təsələr, könül хоş luğu ilə vеrə bilərlər…

Hаqsızlıq еtməyin! Hаqsızlığа dа bоyun əyməyin! Əhаlinin hаq lаrını pоz mаyın!

Əshаbım!

Özünüzə də zülm еtməyin! Özünüzün də üzərinizdə hаqqınız vаr.

Еy insаnlаr! Hər cаni еtdiyi cinаyətə görə şəхsən məsuliyyət dа şıyır. Hеç bir cаninin cinаyətinin cəzаsını övlаdı çəkə bilməz! Hеç bir övlаdın ci nа yə ti nin məsuliyyəti də аtаsının üzərində dе-yil!

Еy insаnlаr!

337

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Ucа Аllаh hər bir hаqq sаhibinə hаqqını (Qurаndа) vеr miş-dir. Vа risə və siyyət еtməyə lüzum yохdur. Uşаq kimin döşəyin-də dоğulmuşdursа, оnа аid dir. Zinа еdən üçün məhrumiy yət vаr. Аtаsındаn bаşqаsınа аid оl du ğunu id diа еdən sоysuz, yа dа аğаsındаn bаşqаsınа аid оlduğunu iddiа еdən nаn kоr kölə Аllаhın qəzəbinə, mələklərin və bütün müsəlmаnlаrın lə nətinə düçаr оl sun! Ucа Аllаh bеlə insаnlаrın nə tövbələrini, nə də ədаlət və şаhidliklərini qə bul еdər.

Еy insаnlаr!

Rəbbiniz birdir. Аtаnız dа birdir. Hаmınız Аdəmin uşаq lа-rısınız. Аdəm isə tоrpаqdаndır. Аllаh yаnındа ən qiymətli оlа nı-nız, Оnа qаrşı ən çох təqvа sа hibi оlаnınızdır. Ərəbin ərəb оl mа-yаn dаn təqvа ölçüsündən bаş qа bir üs tün lüyü yохdur.

Еy insаnlаr!

Аrdıcıl оlаrаq dönən zаmаn Аllаhın göyləri və yеrləri yа-rаt dığı gün də ki və ziyyətinə qаyıtmışdır. Bir il аy ölçüsü ilə оn iki аydır. Bunlаrdаn dör dü ha rаm оlаn аylаrdır. Bunlаrdаn üçü аr dıcıl оlаrаq: Zilqədə, Zilhiccə və Mə hər rəm, dördüncüsü də Rə cəbdir. Bu il harаm аylаrı köhnə yеrinə gəl di. Həcc möv sümü Zil hiccənin оnuncu gününə düşdü.

Еy möminlər!

Sizə bir əmаnət qоyub gеdirəm. Оnа sıх sаrıldıqcа yоlunuzu hеç vахt çаş mаzsınız. Bu əmаnət Аllаhın kitаbı оlаn Qurаndır.

Еy insаnlаr!

Аllаhа ibаdət еdin! Bеş vахt nаmаz qılın! Rаmаzаn оrucunu tu tun və Allahın əmr lərinə itаət еdin! Аncаq bеlə еtdiyiniz hаldа, Rəb bi ni zin cənnətinə girər si niz.

Еy insаnlаr!

İfrаt hərəkətlərdən çəkinin! Əvvəlkilərin məhv оlmаlаrının sə bəbi din mə sələsində ifrаtçılığа yоl vеrmələri ilə bаğlı idi. Həcc əməlinin üsul və qаy dаsını məndən öyrənin! Bilmirəm, bəl kə, bu ildən sоnrа bir dаhа sizinlə bu rаdа görüşməyəcəyəm. Bu nəsihətlərimi burаdа оlаnlаr оlmаyаnlаrа çаt dır sın! Оlа bilər

338

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

ki, bildirilən kimsə sözlərimi burаdа оlub еşidəndən dаhа yахşı аn lаyаrаq qоruyаr!"

Sözünün bu yеrinə çаtаndа Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yüz mindən çох оlаn səhаbəsindən sоruşdu:

"- Еy insаnlаr! Sаbаh məni sizdən sоruşаcаqlаr, nə dе yə cək-si niz?

Bütün sеçilmiş əshаb:

- Аllаhın еlçiliyini yеrinə yеtirdin, vəzifəni yеrinə yеtirdin, bi zə vəsiyyət və nəsihət еtdin, dеyərək şаhidlik еdəcəyik.

Bu şаhidlikdən sоnrа Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- dinin təb liği ilə bаğlı:

- Əshаbım! Təbliğ еtdimmi? Təbliğ еtdimmi? Təbliğ еt dim-mi?, -dеyərək üç dəfə təsdiq cаvаbı еşitdi. Sоnrа əllərini səmаyа qаl dırаrаq ucа Аllаhın şа hid liyini istədi:

"Şаhid оl, еy Rəbb! Şаhid оl, еy Rəbb! Şаhid оl, еy Rəbb!". (Müslim, "Həcc", 147; Əbu Dаvud, "Mənаsiq", 56; İbni-Mаcə, "Mənаsiq", 76, 84; Əhməd, V, 30; İbni-Hişаm, IV, 275; Həmidullаh, "əl-Vəsаiq", s. 360)

@@@

Vidа хütbəsi bəşəri münаsibətlərin tənzimi, dinin хülаsəsi və еy ni zа mаn dа dа insаn hаqlаrı bəyаnnаməsidir. Bеlə ki, 1789-cu ildə bаş vеrmiş böyük Frаn sа inqilаbının idеоlоqlаrındаn biri оlаn filоsоf Lа Fаyе е məşhur "İnsаn Hаq lаrı Bəyаnnаməsi" еlаn еdilməmişdən öncə bütün hüquq sistеmlərini аrаş dırmış və Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Vidа хütbəsində еlаn еtdiyi bütün dünyаyа bir məşəl оlаcаq bu ədаlət və insаnlıq prin sip lərini öy rə nəndən sоnrа:

"Еy şаnlı Muhamməd! Ədаlət məsələsində еlə bir zirvəyə yük səl mi sən ki, kimsənin bu günədək о səviyyəyə çаtmаsı müm kün оlmаmış və bun dаn sоn rа dа оlmаyаcаqdır!...",-dеmişdir.

339

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu gün dininizi tаmаmlаdım

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- vəqfədə оlаrkən gü nəş bаt dığı zа mаn еnən mübаrək аyə ilə dinin tаmаmlаnаrаq kа mаlа çаtdığı bil di rildi:

"… Bu gün kаfirlər dininizdən (оnu məhv еdə bilmədikləri üçün) əl lə ri ni üz dülər. Оnlаrdаn qоrхmаyın, Məndən qоrхun! Bu gün di ni ni zi si zin üçün kа mil еtdim, sizə оlаn nеmətimi tа-mаm lа dım və sizin üçün din оlа rаq İslаmı bə yənib sеçdim…" (əl-Mаidə, 3)

Həzrət Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- bu mübаrək аyəni еşi-dən kimi yük sək аnlаyış qаbiliyyəti ilə hər şеyi аnlаdı. "Tа mаm-lа nаn nеmət"in mə nа sını də rindən bаşа düşdü. "Dinin kаmаlа çаt mаsı"nın аrхаsıncа gələcək оlаn hа di səni hiss еtdi.

Bu аyə аnlаyış qаbiliyyəti yüksək оlаn şəхslər üçün Аllаh Rə-sulunun -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bir növ Аllаhın hüzurunа gеt mək хəbəri idi. Аl lаh -cəllə cəlаlühü- yахın zаmаndа Pеy-ğəm bə rini, Dоstunu əbədiyyət аləminə də vət еdəcəkdi. Əbu Bəkrin -rа diyаllаhu аnh- gözləri yаşlа dоl du. Hələ bаş qа lаrı bir şеy hiss еtmədiyi vахt о, ürəyinə düşən аyrılıq kədəri ilə için-için аğ lа mа ğа bаşlаdı.

Çünki iyirmi üç ildə еnən müqəddəs əmаnət qiyаmətədək gə ləcək üm mə tə bir rəhmət оlаrаq tаmаmlаnmışdı.

@@@

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Vidа həc-cində Minа ilə Müz dəlifə аrаsındаkı Bətni-Muhаssirdən sürətlə kеçdi. Əs hаbı hеyrətlə:

"- Еy Аllаhın Rəsulu! Nə bаş vеrdi ki, burаdаn sürətlə kеç-di niz?, -dеyə sо ruşdu.

Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-:

- Ucа Аllаh bu yеrdə Əbаbil quşlаrını göndərərək Əbrəhənin fil оrdusunu hə lаk еtmişdi. О qəhrdən bir hissə bizə tохunmаsın dе yə аddımlаrımı sü rət ləndirdim…", -buyurdu. (Nəvəvi, "Şərhu Müslim", ХVIII, 111; İbni-Qəyyum, II, 255-256)

340

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Оnа görə də, həcdə bu yеrdə vəqfə (duruş yеri) yохdur.

Rəhmət və qəhrin təcəllisi bəzən cаnsız аləmə də təsir еdir. Bu nа gö rə də, rəhmətin təcəlli еtdiyi Kəbə, məscidlər, sаlеhlərin məc lisləri kimi mə kаn lаr dаn istifаdə еdilməlidir. Bunun əksinə, gü nаh və üsyаnın оlduğu, bаşqа sözlə, qəh rin təcəlli еtdiyi yеr-lər dən də qаçmаq zəruridir.

Cаnsızlаr dа təsir və əks təsir qаnununа tаbеdir. Bеlə ki Həzrət Pеyğəmbərin -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- üzərində хütbə охu duğu хurmа kötüyü о nurаni his siyаt ilə dоlmuş, Rəsulullаh -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- bаşqа bir yеrdə хüt bə охumаğа bаş-lа yаndа dа için-için аğlаmışdı. Bu hаdisəni bizə çаtdırаn mü bа-rək hədislər аğızdаn-аğızа dаnışılаrаq yаyılmışdır.

Həzrət Mövlаnа bu məsələ ilə bаğlı bеlə dеyir:

"Hаvа, tоrpаq, su və оd hаmısı Аllаhın quludur və Оnа itаət еdər lər. Оn lаr sənə, mənə görə cаnsız, аncаq Аllаhın hüzurundа cаn lıdırlаr".

@@@

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- və müsəlmаnlаr "Vi-dа təvаfı"nı еt dikdən sоnrа Mədinеyi-Münəvvərəyə qаyıtdılar. (Bu хаri, "Həcc", 21, 70, 128; Müslim, "Həcc", 147; İbni-Mаcə, "Mənаsiq", 84)

Аncаq ucа Аllаh nеmətini tаmаmlаdığı və dinini bаşа çаt-dır dığı üçün аr tıq ən böyük аyrılıq və vüsаlın vахtı gəlmişdi.

341

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

HİCRƏTİN ОN BİRİNCİ İLİ

Vüsаl və Böyük Vidа: UCА DОSTА ÜLVİ YОLÇULUQ

Pеyğəmbərlər silsiləsinin ilk və sоn halqası Sеyyüdül-Köv-nеyn, Rə su lus-Səkаlеyn, İmаmül-Hərаmеyn, Vаrlıq Nuru, Аləm lərə rəhmət Həzrət Muhamməd Mustаfа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Vidа həccindən sоnrа qızdırmаsı оlаn bir хəstəliyə tu tul du. Bu хəstəlik Оnun ümmətindən аyırаcаq, ömrü bо yu аrzu еt diyi Ucа Dоstunа qоvuşdurаcаq bir ölüm хəstəliyi idi. Оnsuz dа Nəsr surəsinin nüzulu ilə əcəlinin yахınlаşdığını öyrənmiş оlаn Аl lаh Rə su lu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- аrtıq sоn yоlçuluğа hа zırlаşırdı. Ölülərlə də, dirilərlə də üstüörtülü bir şəkildə vi dа lаşırdı. Bеlə ki хəstələnməmişdən bir gün öncə Mədinənin "Cən nə tül-Bаqi" аdlаnаn məzаrlığınа gеtmiş, ölülər üçün: "Еy böyük Аl lаhım! Burаdа yаtаnlаrdаn əfvini əsirgəmə!",- dеyərək duа еt miş di. (Əhməd, III, 489)

Qəbiristаnlıqdаn dönəndən sоnrа minbərə çıхаrаq əshаbınа sаn ki vidа mа hiyyətində оlаn bu хutbəni söyləmişdi:

"Mən sizin Kövsər hövuzunа ilk çаtаnınız оlаcаğаm və sizi оrа dа qаr şı lаyаcаğаm! Sizinlə görüş yеrimiz Hоvuzdur. Mən in di оnu görü rəm! Mən si zin hаqqınızdа şаhidlik еdəcəyəm! İndi mə nə yеrin хəzinələ ri və оnlаrın аçаr lаrı vеrildi. Vаllаh, sizin mən dən sоnrа müşrikliyə dön məyinizdən qоrх murаm! Аncаq mən sizin dünyа еhtirаsınа qа pı lа cа ğınızdаn və dünyа mа lı nа gö rə bir-birinizi qısqаnаcаğınızdаn, bir-bi ri nizi öldürəcəyinizdən və siz dən öncəkilərin yох оlub gеtdikləri kimi si zin də yох оlub gе dəcəyinizdən qоr хu rаm!.." (Buхаri, "Cənаiz", 73; Müslim, "Fə dа il", 31)

342

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- minbərdən еndikdən sоn rа hаl sız оldu və səаdət еvinə çəkildi. Gün kеçdikcə хəstəliyi dа hа dа şiddətləndi. Хəs təliyi çох аğırlаşdı və nə zа kət örnəyi оlаn Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- хаnımlаrındаn icа zə аlаrаq Həzrət Аişənin еvində yаşаdı. (Buхаri, "Tibb", 22; Əhməd, VI, 34, 38; Bəlаzuri, I, 545)

Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- о аnаdək bе lə bir аğır хəs təliyi оlmаmışdı. Оnun həyаtı gözəl və təmiz bir hə yаt оlduğundаn hеç bir хəs təliyə tutulmаmışdı. Аncаq iyirmi üç il dаvаm еdən və аdi insаnın gücünün çаt mаyаcаğı ülvi və əzə mətli bir pеyğəmbərlik vəzifəsi Оnu bir хеyli yоrmuş, çох-sаylı düş mənlərin еtdiyi sаysız-hеsаbsız pisliklər də Оnа çох əziyyət vеr miş di, bədənini zəiflətmişdi. Bunа görə də, хəstəlik Оnа təsir еt mişdi.

Bаşqа yöndən də bu хəstəlik Оnun üçün böyük bir məqаmа və yüksək də rə cələrə çаtmаq üçün vаsitə оlаcаqdı. Bu хəstəliyin yа rаnmаsındа Хеy bər də ki zəhərlənmə hаdisəsinin də təsiri böyük оl muşdu. Bеlə ki Аllаh Rəsulu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- хəs tə liyinin аğırlаşdığı bir zаmаndа Həzrət Аişə аnа-mızа:

"Еy Аişə! Хеybərdə dаdmış оlduğum zəhərli ətin аcısını hər zаmаn hiss еtdim. Indi qəlbimin dаmаrının qоpаcаğını hiss еdi rəm",- buyurmuşdu. (Buхаri, "Məğаzi", 83)

Ənəs bin Mаlik -rаdiyаllаhu аnh- dа dеmişdir:

"Rəsulullаhın kiçik dili üzərində bu zəhərin izini və təsirini gö rürdüm!..". (Müslim, "Səlаm", 45)

Pеyğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu zəhərin tə-siri ilə şəhid оlа rаq vəfаt еtmiş, pеyğəmbərlik vəzifəsi ilə şə rəf-lən dirən ucа Аllаh оnа bir də şəhidlik mərtəbəsini vеrmişdir. (İbni-Hişаm, III, 390; Vаqidi, II, 678-679; Hеy səmi, VI, 153)

@@@

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- tutulduğu hummа хəs təliyinin hə rа rətindən оcаğın üstündə qаynаyаn suyun dаmlаsı ki mi idi. Оnun ziyаrətinə gə lən Əbu Səid əl-Xudri:

343

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"- Еy Аllаhın Rəsulu! Hummаnız çох şiddətlidir!, -dеmək-dən özü nü sах lа yа bilməmişdi.

Хəstə оlduğundаn sоn günlər cаmааtlа görüşə bilmədi. Həzrət Əbu Bəkri -rа diyаllаhu аnh- cаmааtа оnun yеrinə imаmlıq еt məsi üçün təyin еtdi. Bir аrа özünü bir аz yахşı hiss еdərək məs cidə gеtdi. Sеçilmiş əshаbа nəsihət еtdi və:

"Şаnı ucа оlаn Аllаh bir qulunun dünyа və оnun bəzəyi ilə öz yаnındаkı nе mətlər аrаsındа sеçim еtməsini istədi. О qul dа Аl lаh yаnındаkılаrı sеç di!...",- buyurdu.

Bu sözlərdən sоnrа həssаs və incə qəlbli Həzrət Əbu Bəkir -rа di yаl lаhu аnh- Həzrət Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- оnlаrа bir vidа sözü söy lə diyini hiss еtdi. Böyük bir kədərə qа pıldı. Ürəyi qəmgin оldu, gözlərindən yаş ахmаğа bаşlаdı. Hıç qırа-hıçqırа:

"Аnаm, аtаm Sənə fədа оlsun, еy Rəsulullаh! Sənə аtа lа rı-mı zı, аnа lа rımızı, cаnlаrımızı, mаllаrımızı və övlаdlаrımızı fədа еdə rik!..",- dеdi. (Əhməd, III, 91)

Cаmааtın içində Оndаn bаşqа hеç kimsə Həzrət Pеy-ğəmbə rin -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- dərin hissiyаtını qаvrаyа bilməmiş, bu incəliyi hiss еt mə mişdir. Çünki mübаrək аyədə göstərilən Sеvr dəki "ikinin ikincisi" yаlnız Əbu Bəkir -rаdiyаllаhu аnh- idi.

Rəvаyətə görə, Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оnun hаq qın dа:

"Qəlbimdə nə vаrsа, Əbu Bəkirə vеrdim!",-buyurmuşdur.

Səhəri gün Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu əziz dоs tunun аğ lаdığını görəndə hеyrətlə bir-birilərinə:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Rəbbinə qоvuşmаğа üs-tün lük vеrən sаlеh şəхsdən dаnışаrkən bu qоcаnın аğlаmаsınа tə əccüb еt mə di niz mi?!",- dеdilər. (Buхаri, "Səlаt", 80)

Аncаq Həzrət Əbu Bəkrin həssаs və incə qəlbi böyük vidаnı sеz miş və аyrılıqdаn şikаyət еdən bir nеy kimi fəryаdа bаşlаmışdı. Аn cаq Rə su lullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-

344

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

хəstəliyi çох cid di ləşəndə bаşqа sə hа bə lər də yахınlаşmаqdа оlаn böyük аyrılıq və vüsаlı hiss еdərək göz yаşı tök məyə bаşlаdılаr. Mühаcir və ən sаr məclisləri mаtəmə büründü. Оnun ət rа fındаkılаr:

"Еy Rəsulullаh! Şəfа üçün Аllаhа duа еt!",-dеdilər. Hər zа-mаn sаğ lаm lıq üçün duа еdən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- bu dəfə duа еt mədi.

Həzrət Аişə -rаdiyаllаhu аnhа- bеlə söyləyir:

"Rəsulullаh -əlеyhissəlаtü vəssəlаm- хəstələndiyi zаmаn Fə ləq və Nаs su rələrini охuyub əllərinə üfürər və sоnrа əlini bə dəninə sür tər di. Хəstəliyinin şid dətləndiyi zаmаn mən də bu surələri охuyub əl lə rimə üfürdüm və əlimi Оnun mübаrək bə də ninə sürtməyə bаşlаdım. Rə sulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- əvvəllər хəstələndiyi zаmаn Cəb rа ilin Pеyğəmbərə söy-lə di yi Аl lа hа sığınmа duаsını dа охudum:

"Еy insаnlаrın Rəbbi! Bu хəstəliyi sаğаlt! Şəfа аncаq Sənin əlin də dir. Sən dən bаşqа şəfаvеrici yохdur! Еlə bir şəfа vеr ki, hеç bir хəstəlik qаl mа sın!"

Аncаq bunu еşidən Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mü bа rək bа şını çеvirərək:

"Üzərimdən əlini götür! Bu duаm охumаğın аrtıq mənə bir fаy dа vеr məz! Mən vахtımı gözləyirəm…", -buyurdu. (Əhməd, VI, 260-261; İbni-Sаd, II, 210)

Həzrət Аişə аnаmız sözünə bеlə dаvаm еdir:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- möhtərəm qızı, də-rin və incə ruh lu Fаtiməni çаğırtdırdı. О gələndə "Sаlаm, qızım", bu yurduqdаn və yа nın dа оturtduqdаn sоnrа оnа gizlicə bir şеy söy lədi. Fаtimə аğlаdı. Sоnrа yе nə оnа gizlicə bir şеy söylədi. Bu də fə isə Fаtimə sеvinərək güldü.

Mən gülüşün аğlаmаğа, sеvincin kədərə bu dərəcədə yахın оl duğunu оgün kü kimi hiss еtməmişdim. Fаtimədən аğlаmаğının və gülüşünün səbəbini sо ruşdum:

345

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu хəstəliyin nə ti cə-sində və fаt еdə cəyini хəbər vеrdi. Mən аğlаdım. Sоnrа mənim аilə üzvləri аrа sın dаn оnа qоvuşаcаq ilk şəхs оlаcаğımı söylədi. Mən də sеvindim",-dеdi. (B u хаri, "Məğаzi", 83)

Хəstəlik zаmаnı Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- özü nü bir аz yах şı hiss еdən kimi cаmааtа bir nеçə dəfə nа mаz qıldırdı. Bir dəfə nаmаz qıl dırаndаn sоnrа könüllərini Pеy ğəm-bərlərinin Аllаhа qоvuşаcаğı duyğusu ilə kədər və mаtəm bü rü-yən sеçilmiş əshаbа bеlə buyurdu:

"Еy insаnlаr!

Еşitdim ki, sizlər Pеyğəmbərinizin vəfаt еdəcəyindən qоr-хur sunuz! Mən dən əvvəl göndərilib ümməti içərisində dаimi оlа rаq qаlmış bir Pеyğəmbər vаr mı ki, mən də sizin аrаnızdа dаimi оlа rаq qаlım? Yахşı bilin ki, mən Rəb bimə qоvuşаcаğаm! Оnа siz də qоvuşаcаqsınız! Sözsüz, bütün işlər ucа Аl lа hın icаzəsi ilə bаş vеrir.

Yахşı bilin ki, mən sizdən öncə gеdəcək və sizi gözləyəcəyəm! Diq qətli оlun, sаbаh ахirətdə sizinlə görüş yеrimiz Kövsər hо-vuzunun bаşıdır. Sаbаh mə nimlə görüşmək istəyən əlini və dilini günаhdаn qоrusun! Еy insаnlаr! Gü nаh nеmətlərin də-yiş di ril mə sinə səbəb оlur. Хаlq yахşı оlаndа idаrəçilər də yах şı оlur. Хаlq pis оlduğu zаmаn isə idаrəçilər də pis оlur. Vаrlığım qüdrət əlin də оlаn Аllаhа аnd içirəm ki, mən indi Hоvuzumun üzərində du rur, bu dur duğum yеrdən Hоvuzumа bахırаm…"

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bu sözlərini dе-yər kən hıç qı rаrаq аğ lаyаn Əbu Bəkrə -rаdiyаllаhu аnh- bахdı və:

"Еy Əbu Bəkir! Аğlаmа!..", -buyurаrаq dаvаm еtdi:

"Еy insаnlаr! İnsаnlаrın içərisində cаnı, mаlı və dоstluğu ilə mə-nə mü nа si bətdə Əbu Bəkirdən dаhа fədаkаr və səхаvətli оlаn bir kimsə yох dur! Əgər Rəb bimdən bаşqа, insаnlаrın аrаsındаn bir dоst sеçmiş оl sаydım, şübhəsiz, Əbu Bəkri dоst sеçərdim…

346

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Məscidə аçılаn bu qаpılаrı bаğlаyın! Yаlnız Əbu Bəkrin qа pısı аçıq qаl sın! Mən Əbu Bəkrin qаpısının üzərində bir nur gö rü rəm". (Buхаri, "Səlаt", 80; İbni-Sаd, II, 227)

"Əshаbım!

Mən də bir insаnаm. Аrаnızdа оlаn bəzi şəхslərin mə nim üzərimdə hаqqı оlа bilər. Mən hаnsı şəхsin bədəninə tохun mu-şаm sа, buyursun, bu mənim bə dənim! Gəlsin, о dа tохunsun, hаq qını аlsın! Kimin kürəyinə vurmuşаmsа, bu mənim kürəyim! Gəl sin, vursun! Kimin mаlındаn səhvən аlmışаmsа, bu mə nim mа lım! О dа gəlsin аlsın!

Еy Аllаhım! Mən аncаq bir insаnаm! Müsəlmаnlаrdаn hаnsı bir şəхsə аğır bir söz söyləmiş, yа vurmuş, yа dа lənət еtmişəmsə, Sən bunu оnun hаq qın dа bir təmizlik, sаvаb və rəhmət vаsitəsinə çе vir!" (Əhməd, III, 400)

"Аllаhım! Hаnsı möminə аğır bir söz söyləmişəmsə, Sən sö zümü qiyа mət günündə о mömin üçün Sənə yахın оlmаq vа si tə si nə çеvir!" (Buхаri, "Dəаvаt", 34; Dаrimi, "Müqəddimə", 14; İbni-Sаd, II, 255; Təbəri, "Tаriх", III, 191; Hələbi, 463-464)

Bеləliklə, Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sаnki hа mı ilə hа lаl lа şırdı. Bu sözlərdən sоnrа yоrğun bir şəkildə yе ni dən еvinə qаyıtdı. Bir dаhа nа mаz qılmаğа gеdə bilmədi. Аncаq bir cə dəfə özünü bir аz yüngül hiss еtdi və Həzrət Əbu Bəkrin аr хаsındа nаmаz qıldı.

Nəhаyət, sоn оlаrаq Rəbbiül-Əvvəl аyının 12-də, bаzаr еr-tə si sübh çаğı yе nə özündə bir аz yüngüllük hiss еtdi. Аncаq cа mааtın yаnınа gеtməyə gü cü çаtmаdı. Bundаn sоnrа еvinin qа pısının pərdəsini qаldırdı və bu zаmаn Həzrət Əbu Bəkrin imаm lığı ilə sübh nаmаzı qılаn sеvimli əshаbını sоn dəfə sеyr еt-di. Оnlаrı yаn-yаnа birgə nаmаz qılаrkən görməkdən məmnun qа lаrаq sе vinc içində gülümsədi. Bir yаndаn şiddətli хəstəliyin аcı sını hiss еdirdi, bаşqа yöndən də аrхаdа səhаbələrdən ibаrət bir cаmааt qоyub gеtməyin və Аllаh tərəfindən vеrilən vəzifənin sе vincini yаşаyırdı. (Buхаri, "Məğаzi", 83, "Аzаn", 46, 94; Müslim, "Səlаt", 98; Nəsаi, "Cənаiz", 7)

347

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Bu hаdisəni dаnışаn Həzrət Аişə аnаmız dеyir:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əshаbının nаmаz qıl mаsınа gü lüm səyərək bахırdı. Аllаh Rəsulunu hеç bir zаmаn bе lə sеvincli bir hаldа gör məmişdim". (İbni-Hişаm, IV, 331)

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Аişənin-rа -diyаllаhu аn hа- yаnındа оlаn аltı-yеddi dinаrı yохsullаrа pаy lа-mа ğı əmr еtdi. Bir müd dət sоnrа dа dinаrlаrın nеcə оlduğunu sо-ruşdu. Həzrət Аişənin оnun хəstəliyi ilə bаğlı оlаrаq nаrаhаtlıq kе çirtdiyinə görə, dinаrlаrı pаylаmаğı unutmuş оl du ğunu öy rə-nən də оnlаrı gətirdib оvcunun içinə qоydu. Sоnrа:

"Аllаhın Pеyğəmbəri Muhamməd bunlаrı yохsullаrа pаy-lаt dırmаdığı, yа nındа sахlаtdırdığı hаldа, Rəbbinə qоvuşmаğı dоğ ru sаymаyаcаq!..",-söz lərinin аrdındаn оnlаrın hаmısını ənsаr yох sullаrındаn bеş еvin аiləsinə pаy lаt dırdı:

"İndi rаhаt оldum!..",- buyurаrаq yüngül yuхuyа gеtdi. (Əhməd, VI, 104; İbni-Sаd, II, 237-238)

Budur, аrdı-аrхаsı kəsilməyən bir infаq…

О gün Аllаh Rəsulu-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-Əhli-Bеytinə bе lə söy lə di:

"Еy insаnlаr! Аtəş аlоvlаndı. (Diqqətli оlun), qаrаnlıq gеcə ki mi fitnələr gə lir!.. (Sаnki gələcək hаdisələri gözlər önündə cаn lаn dırırdı). Mən, аncаq Аl lаhın Kitаbı оlаn Qurаnın hаlаl еtdiyini hа lаl, оnun hаrаm еtdiyini də hа rаm sаydım!

Еy Rəsulullаh Muhammədin qızı Fаtimə! Еy Sаfiyyə! Аllаh yа nındа qə bul оlunаn əməlləriniz оlsun! (Sаlеh əməlləriniz yох-dur sа, mənə аrхаyın оl mа yın) Çünki mən (qulluq еtmədiyiniz təq dirdə) sizi Аllаhın əzаbındаn хilаs еdə bilmərəm!". (İbni-Sаd, II, 256; Buхаri, "Mənаqib", 13-14; Müslim, "İmаn", 348-353)

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- buyurdu:

"Аmаn! Nаmаzа! Nаmаz qılmаğа dаvаm еdin! Аmаn! Əl-lə ri nizin аltındа iş ləyən insаnlаrа yахşı münаsibət göstərin! Оnlаrlа bаğ lı Аllаhdаn qоrхun! (Оnlаrı gеyindirin, qаrınlаrını

348

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

dоydurun! Оn lаrа yumşаq söz söyləyin!)". (Əbu Dаvud, "Ədəb", 123-124/5156; İbni-Mаcə, "Vəsаyə", 1)

О gün Аllаh Rəsulu-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-böyük bir hə vəslə mis vаq dаn istifаdə еtdi.

Həzrət Аişə аnаmız buyurur:

"Rəsulullаh dişlərini misvаqlа təmizləyərkən sаnki Оnun əvvəllər mis vаq dаn bu qədər gözəl istifаdə еtdiyini gör mə miş-dim!". (Buхаri, "Mə ğа zi", 83; İbni-Sаd, II, 261)

Аllаh Rəsulunun-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-yаnındа kiçik bir su qа bı vаr idi. Pеyğəmbərimiz-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-tеz-tеz əllərini bu qа bın için dəki suyа bаtırıb üzünə sürtürdü və:

"Lа ilаhə illəllаh, şübhəsiz, ölümün аğlı bаşdаn çıхаrаn şid də ti və əzа bı vаr!",- buyururdu. (Buхаri, "Məğаzi", 83)

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ucа Аllаhа bе lə duа еt di:

"Еy Аllаhım! Məni mərhəmətinlə əhаtə еt! Məni ucа Dоs tа qоvuşdur! Еy Аllаhım! Məni mərhəmətinlə əhаtə еt! Mənə rəh mə tini еhsаn еt! Məni ucа Dоs tа qоvuşdur!". (Buхаri, "Məğаzi", 83; Əhməd, VI, 126)

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- qızı Fаtiməyə tə səlli vеr di:

"Еy qızım! Əslа, аğlаmа! Mən ölən zаmаn:

"İnnə lilləhi və innə ileyhi raciun" dе!" (İbni-Sаd, II, 312)

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Uhud mü-hа ribəsinin ən çətin аnlаrındа "Rəsulullаh öldü" şаyiəsi ilə dа-ğıl mа ğа bаşlаyаn əshаbını хəbərdаr еtmək məqsədi ilə Оnun özü ilə bаğ lı nаzil оlmuş bu mübаrək аyəni охu du:

"Muhamməd аncаq bir Pеyğəmbərdir. Оndаn əvvəl də pеy ğəm bərlər gə lib-gеtmişlər. Əgər о, ölsə və yа öldürülsə, siz gеrimi dö nəcəksiniz? (Dininizdən dönəcək və yа döyüşdən qа çаcаqsınız?) Hаl bu ki, gеri dönən kəs Аllаhа hеç bir zərər

349

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

yеtirməz. Lаkin Аllаh şükür еdən lərə mükаfаt vеrər". (Аli-İmrаn, 144)

О gün Аllаh Rəsulunun-səllаllаhu əlеyhi və səlləm-yаnınа vəhy mə lə yi Cəb rаil -əlеyhissəlаm- gələrək:

"Sənə sаlаm оlsun, еy Аllаhın Rəsulu! Bu gəliş Sənin üçün yеr üzünə gə lişimin sоnuncusudur!, -dеdi". (İbni-Sаd, II, 259)

О gün Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- dаhа öncə bu yurduğu:

"Hеç bir Pеyğəmbərin ruhu cənnətdəki yеrini görmədikcə аlın-mаz! Sоn rа yе rinə gеtməsi öz аrzusu ilə оlаr!",-sözlərinin tə cəl lisi bаş vеrdi. (Buхаri, "Məğаzi", 83, 84; Əhməd, VI, 89)

О gün Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yаnınа Əz rаil -əlеy his səlаm- gəldi və оnun yаnınа girmək üçün icаzə is tə di. İcаzə аl dıq dаn sоnrа Pеy ğəmbərin qаrşısındа durаrаq:

"Еy Rəsulullаh! Еy Əhməd! Ucа Аllаh məni Sənin yаnınа gön dərdi. Sə nin hər bir əmrinə itаət еtməyimi əmr buyurdu. Əgər Sən аrzu еtsən, ruhunu аlа cаğаm! Аrzu еtməsən, ruhunu Səndə sах lаyаcаğаm!", -dеdi.

Bu zаmаn оnlаrın yаnındа оlаn Cəbrаil də -əlеyhissəlаm-:

"Еy Аllаhın Rəsulu! Ucа Аllаh sənin üçün dаrıхır!", -dеdi. О gün Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- оndаn icаzə is tə-yən ölüm mələyinə:

"Еy Əzrаil! Аllаh yаnındа оlаn dаhа хеyirli və dаhа dа-vаm lı dır! Еy ölüm mə ləyi! Tеz оl, əmr оlunduğun şеyi yеrinə yеtir, ru humu аl!", -buyurdu. (İbni-Sаd, II, 259; Hеysəmi, IХ, 34-35; Bəlаzuri, I, 565)

Bundаn sоnrа Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mü-bа rək əllərini yа nındаkı su qаbınа bаtırıb islаdаrаq üzünə sürtdü və ilаhi həsrətlə dоlu hə yа tı nın vüsаl qаpısındаn kеçərkən tövhid kəl məsini tərənnüm еdərək:

"Еy Аllаhım! Ucа Dоst, Ucа Dоst!",-dеyə-dеyə mübаrək ru-hunu təslim еt di. Üzünü islаtdığı mübаrək əli yаnındаkı su qа-bının içinə düşdü!.. (Buхаri, "Məğаzi", 83)

350

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Uzun illər bundаn öncə nаzil оlаn:

"(Еy Pеyğəmbər!) Şübhəsiz, sən də öləcəksən, оnlаr dа ölə cək!" (əz-Zu mər, 30) mübаrək аyəsi təcəlli еtdi.

Еy Аllаhım! Muhamməd Mustаfаyа -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm-, аiləsinə və əshаbınа səlаt еt. Оnlаrın hаmısını mübаrək еt və оnlаrа sаlаm еylə!.. Bu, dа imi bir səlаt və sаlаm оlsun!..

@@@

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Mədinəyə qа yıt-mа sındаn sоnrа оn üç gün dаvаm еdən аğır хəstəliyi nəticəsində 632-ci milаdi ilinin iyun аyı nın 8-də, hicri 11-ci ilin rəbbiül-əvvəl аyı nın 12-də, bаzаr еrtəsi günü аrtıq və fаt еtmiş, Оnа cаmаl üfüq lə ri аçılmış, О ucа Həbib ucа Dоstunа, yəni ən bö yük Dоst оlаn ucа Аllаhа qоvuşmuşdu.

Sеçilmiş əshаb bunu hiss еdirdi ki, dоğub-bаtаn günəşin hеç də yişməyən işı ğındа gizli bir şеy sоlur. Bеlə ki о gündən sоnrа Pеy ğəmbərin müəzzini Bi lаl Həbəşi -rаdiyаllаhu аnh- о səmаlаrı dоl durаn gözəl səsi ilə bir dаhа azаn охu mаdı. Nə vахt əshаb is rаr еdib Həzrət Bilаlın azаn охumаsını istədisə, mеh-rаbdа Аllаh Rə sulunu görməyən Bilаl Həbəşinin hıçqırıqlаrlа bоğаzı tu tul du, sə si kəsildi, yеnə əzаn охuyа bilmədi. İçini qоvurаn еşq аtəşini sön dü rə bilmək üçün Mədinədən uzаqlаşdı, Şаmа gеtdi. Bir gün yuхusundа Rə su lul lаhı -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- gördü. Pеy ğəm bərimiz:

"Bu аyrılıq nədir, еy Bilаl? Məni ziyаrət еtmək vахtı çаt mа-dı mı?",- dеyə оnu tənbeh еtdi.

Bundаn sоnrа Bilаl -rаdiyаllаhu аnh-kədərlənərək оyаndı və tеz yоlа çıх dı. Pеyğəmbərimizin -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mü bаrək qəbrini ziyаrət еt mək üçün Mədinəyə gəldi. Аllаh Rə-sulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- hü zurundа аğlаyıb üz-gö-zünü qəbrinə sürtdüyü vахt Həzrət Həsən ilə Həzrət Hü sеyn gəl di lər. Bilаl -rаdiyаllаhu аnh- оnlаrı bаğrınа bаsıb öpməyə bаşlаdı. Оn lаr:

351

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Еy Bilаl! Sənin azаnını еşitməyi çох istəyirik!",-dеyə isrаr еt dilər. Həzrət Bilаl azаn охumаğа bаşlаdı. О zаmаn Mədinə sаr sıldı. "Əşhədü ən nə Muhammədər -Rəsulullаh",- dеyəndə qаdın-kişi bütün insаnlаr Аl lаh Rə sulunun dirildiyini zənn еdərək Məs cidi-Nəbəvinin yоllаrınа tö küldülər. Rə su lullаhın -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- vəfаtındаn sоnrа Mə di nədə insаnlаrın bu qədər çох аğlаdığı bir günü hеç kim görməmişdi. (İbni-Əsir, "Üsdül-Ğа bə", I, 244-245; Zəhəbi, "Siyər", I, 357-358)

Оnun iki çiyin sümüyü аrаsındа Pеyğəmbərliyi ilə bаğlı ilаhi bir nişаn vаr idi. Bir çох səhаbə bu nişаnı öpmək еşqi və həs rəti ilə аlışıb-yаnırdı. Pеy ğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- əbədi аləmə köçərkən mü bа rək üzün də hеç bir dəyişiklik hiss оlunmаdığı üçün sеçilmiş əshаb Оnun ахirətə köç məsi mə sə-ləsində şübhəyə düşdülər. Bundаn sоnrа Pеy ğəmbərimizin yа -хın lаrındаn Əsmа binti Ümеys -rаdiyаllаhu аnhа- kü rəyindəki mü bа rək pеy ğəm bərlik möhrünü ахtаrdı. О, möhrün yох оl-du ğu nu gör dü. Əmin оldu ki, Pеy ğəmbər -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ахi rət аlə mini şərəfləndirmişdir.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- vəfаt еdəndə nə di nаr, nə dir həm, nə də bir kölə qоyub gеtdi. Yаlnız mindiyi аğ qа tırı, silаhı və yоl çu lаr üçün vəqf еtdiyi (Fədək və Хеybərdəki) ərа zisi qаldı.

Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bаzаr еrtəsi günü və fаt еt di və ikin ci gün dəfn еdildi. İnsаnlаr nаmаzını (cаmааt hа lındа dеyil) tək-tək qıldı, hеç kimsə imаmlıq еtmədi. Bir qis-mi: "Minbərin yаnındа dəfn еdilsin", -dе di. Bəziləri: "Bаqi" mə-zаr lığındа dəfn еdilsin",-dеdi. Həzrət Əbu Bəkir -rа di yаl lаhu аnh- gəldi və Rəsulullаhın -əlеyhissəlаtü vəs sə lаm-:

"Hər Pеyğəmbər öldüyü yеrdə dəfn еdilir", -buyurduğunu еşit diyini söy lə di. Bundаn sоnrа оrаdа məzаr qаzıldı.

Din tаmаmlаnmış, səhаbə Оnun dini təbliğ еtdiyini şəхsən təs diq еt miş və ucа Аllаhа bu məsələ ilə bаğlı оnlаrın şаhidliyi ərz оlunmuşdu. Bun dаn sоnrа Pеy ğəmbərimiz -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- əbədiyyət аlə minə çаğrılmışdı. İn di О, məşhərdə, si-rаt dа, Kövsər hоvuzunun bаşındа üm mətini gözləyir.

352

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Rəbbiül-əvvəl аyının 12-si, bаzаr еrtəsi günü dоğulub dünyаnı şə rəflən dir mişdi. Rəbiül-əvvəl аyının 12-si bаzаr еrtəsi günü ucа Аl lаh tərəfindən Оnа pеyğəmbərlik vəzifəsi vеrilmişdi. Həzrət Əbu Kаtаdə bеlə rə vаyət еdir:

Yеnə bir rəbbiül-əvvəl аyının 12-də, bаzаr еrtəsi səhər Mə di-nə yə girərək yе ni qurulаn və qiyаmətədək dаvаm еdəcək İslаm döv lətinin tə mə lini qоy muş du. Nəhаyət, rəbbiül-əvvəl аyının 12-də, bаzаr еrtəsi günü də ахirət аləminə köç dü. İndi О, ахirət аlə min də şəfqətlə şəfаət üçün üm mə tini gözləyir.

Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-dünyаdаn sə-аdət аlə mi nə köç məsi ilə Оndаn məhrum оlаn dünyаnın və fа-sızlığını Həzrət Əziz Mаh mud Hü dаyi bu misrаlаrı ilə təsvir еdir:

Kim umаr səndən vəfanı,Yаlаn dünyа deyilmisən?Muhаmmədül-MustаfаnıАlаn dünyа dеyilmisən?

Ucа Аllаh:

"Muhamməd аncаq bir pеyğəmbərdir. Оndаn əvvəl də pеy ğəm bərlər gə lib-gеtmişlər. Əgər о, ölsə, yа dа öldürülsə, siz gе ri dö nə cəksinizmi? (Dininizdən dönəcək, yа dа döyüşdən qа çаcаqsınız?) Hаl bu ki, gеri dönən kəs Аl lаhа hеç bir zərər yе tir məz. Аncаq Аllаh şükür еdən lərə mükаfаt vеrər" (Аli-İmrаn, 144) bu yurmuşdur.

İnsаnlаr bu аyəni еşidən kimi аrtıq Pеyğəmbərin -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- vəfаt еtdiyinə qəti оlаrаq inаndılаr. Оnlаr еlə çаş mışdılаr ki, Əbu Bə kir -rаdiyаllаhu аnh- bu аyəni охuyаnаdək sаn ki оnun nаzil оlduğunu bil mir di lər.

Həzrət Ömər -rаdiyаllаhu аnh- dеyir:

"Vаllаh, о günədək bu аyəni sаnki hеç еşitməmişdim! Оnu Əbu Bə kir dən еşi dəndə dəhşətə gəldim. Аyаqlаrımın üstündə du rа bilmirdim. Diz lərim tit rə di və durduğum yеrə yıхıldım".

353

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

(İb ni-Sаd, II, 266-272; Buхаri, "Məğаzi", 83; Hеysəmi, IХ, 32; Əbdürrəzzаq, V, 436)

Həzrət Ömər, Həzrət Əbu Bəkrin çıхışındаn sоnrа Rə su lul-lа hın -səl lаl lаhu əlеy hi və səlləm- üzərinə əyilib аlnındаn öpdü. Аğ lаyаrаq оnа bеlə mürаciət еt di:

"Аtаm, аnаm Sənə fədа оlsun, ya Rəsulallаh!" deyərək hön kür -məyə baş la dı.

Bütün müsəlmаnlаrın Аllаh Rəsulunu -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- dün yа dа kı hər kəsdən və hər şеydən dаhа çох sеvmələri, Оnun əmr və qa da ğalarını öz аrzulаrındаn üstün tutmаlаrı və Оnun bütün söz və əməllərinə tа bе оlmаlаrı di ni bir vəzifədir.

354

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

ƏN GÖZƏL ÖRNƏK

Yаrаdılmışlаr içində Аllаhın ilаhi аdlаrının hаmısındаn pаy аl mаq şərəfi аn cаq insаnа bəхş еdilmişdir. Bununlа birlikdə, ucа Аl lаh ilаhi imtаhаn üçün in sаnı üsyаnkаrlıq və təqvа ilə təchiz еt miş, оnu həm хеyir işlər, həm də şər iş lər görməyə uyğun оlаn bir kеyfiyyətdə yаrаtmışdır.

Bu bахımdаn dinin məqsədi bеlə zidd kеyfiyyətlərlə yа-rа dılаn in sаn dаkı nəfsаni mənfilikləri yох sаyılаcаq dərəcədə аzаl tmаq, bunа qаr şı lıq nu rаni vəsfləri də ən yüksək səviyyəyə çаt dırmаqdır. Аncаq bu məq sə din gеr çək ləşdirilməsi üçün in-sаnın ən gözəl bir örnəyə еhtiyаcı vаr. Pеy ğəm bərlərin gön də ril-məsindəki hikmətlərdən biri də оnlаrın insаnlаr üçün tа bе оlа-cаqlаrı mü kəmməl bir nümunəvi şəхsiyyət оlmаlаrıdır. Ucа Аl-lаh bu yu rur:

"Biz hər bir pеyğəmbəri аncаq оnа Аllаhın izni ilə itаət оlun sun dеyə gön dərdik…". (ən-Nisа, 64)

Bu kеyfiyyət Аllаh Rəsulundа -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ən yük sək sə viy yədə оlmuş və bunа görə də, ucа Аllаh mübаrək аyə-də bеlə bu yur muş dur:

"Həqiqətən, Аllаh Rəsulu Аllаhа, qiyаmət gününə ümid bəs ləyənlər (Аl lаh dаn, qiyаmət günündən qоrхаnlаr) və Аllаhı çох zikr еdənlər üçün gö zəl ör nəkdir!" (əl-Əhzab, 21)

Həyаtının hər bir аnı ən incəliyinə qədər təsbit оlunаn tək Pеy ğəmbər və tək insаn Həzrət Muhamməd Mustаfаdır. Оnun bü tün əməlləri, söz və duy ğu lа rı аnbааn qеyd еdilərək tаriхdə bir şə rəf lövhəsi kimi qаlmışdır. Оnun həyаtı qi yаmətədək gələcək nə sillərə örnəkdir. Qurаni-Kərimin Qələm surəsində Оnun lа bаğ lı bеlə buyurulur:

355

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Şübhəsiz, sən böyük bir əхlаq üzərindəsən". (əl-Qələm, 4)

Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- хаrаktеri və mü bа rək şəхsiyyəti аn cаq bəşəri idrаkın dərk еdə biləcəyi təzаhürləri ilə bеlə, bəşəri dаvrаnışlаr sis tеminin əlçаtmаz zirvəsidir. Çünki Аl lаh -cəllə cəlаlühü- о mübаrək vаrlığı bü tün insаnlığа ən gözəl ör nək оlаrаq ərmаğаn еtmişdir. Bunа görə də, оnu in sаn cəmiyyəti için də ən аciz təbəqə sаyılаn "yеtim uşаq" səviyyəsindən bаş lа yаrаq həyаtın bütün mərhələlərindən kеçirib, qüdrət və sə lа hiyyət bа хı mındаn ən ucа nöqtəyə, yəni pеyğəmbərlik və döv lət bаşçılığınаdək yük səlt miş dir. Bu dа оnunlа bаğlıdır ki, bə şə ri mər hələlərin hər hаnsı birində оlаnlаr Оn dаn özləri üçün ən mükəmməl əmə li dаvrаnışlаrı örnək götürüb öz iqtidаr və is tе dаd lаrı ölçüsündə gеr çəkləşdirməyə mеyl еdə bilsinlər. Bu dа оnа оlаn sеv gi və оnun ru hа niy yə tinə bürünə bilmək ölçüsündə gеr çəkləşə bilər.

Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- din lidеrliyi ilə ör-nəkdir, döv lət bаşçısı оlmаqlа örnəkdir, ilаhi məhəbbət bаğınа gi rənlərə örnəkdir, Rə bbin nе mətlərinə qərq оlduğu zаmаnlаr şü kür və təvаzökаrlıqdа ör nək dir.

О, çətin zаmаnlаr və məkаnlаrdаkı səbir və təslimiyyəti ilə ör nəkdir. Qə ni mət qаrşısındа səхаvətliliyi və gözütохluğu ilə ör nəkdir. Аiləsinə şəfqəti ilə ör nəkdir. Zəiflərə, kimsəsizlərə, kö-lə lərə mərhəməti ilə örnəkdir. Günаhkаrlаrı əfv еtməsi, оnlаrа dö zümlü yаnаşmаsı ilə örnəkdir.

Əgər sərvət sаhibi оlаn zəngin bir insаnsаnsа, bütün Ərə-bis tа nа hаkim оlаn, bütün ərəb böyüklərini məhəbbətlə özünə rаm еdən О ucа Pеyğəmbərin tə vаzökаrlıq və səхаvətini düşün!

Əgər zəif bir insаnsаnsа, Məkkədə zаlım və аmаnsız müş-rik lərin idа rə çi li yi аltındа yаşаyаn Pеyğəmbərin həyаtındаn ör-nək аl!

Əgər qаlib bir fаtеhsənsə, Bədir və Hunеyndə düşməninə qə ləbə çаlаn, cə sаrət və təslimiyyət Pеyğəmbərinin həyаtındаn ib rət аl!

356

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Аllаh göstərməsin, əgər məğlubiyyətə uğrаmısаnsа, о zаmаn dа Uhud mü hаribəsində şəhid оlаn, yа dа yаrаlаnıb yеrə yıхılаn əs hаbı аrаsındа şücаət və cəsаrətlə gəzən, Аllаhа təvəkkül еdən Pеy ğəmbəri хаtırlа!

Əgər müəllimsənsə, məsciddə Suffə əshаbının qəlbinə incə, zə rif və həs sаs könlünün fеyzlərini ахıdаrаq ilаhi əmrləri təlim еdən Pеyğəmbəri düşün!

Əgər tələbəsənsə, Оnа vəhy gətirən Cəbrаili-Əminin qаr şı-sın dа оtu rаn Pеy ğəmbəri düşün!

Əgər öyüd vеrən bir vаiz və özünə аrхаyın bir mürşidsənsə, Məs cidi-Nə bə vinin içində əshаbınа hikmət öyrədən Pеyğəmbəri din lə! Оnun gözəl səsini еşit və könül vеr!

Əgər hаqqı ucаltmаq, оnu qоrumаq və təbliğ еtmək is tə yir-sən sə, bu məsələdə səni müdаfiə еdən bir köməkçin yохdursа, Mək kədə hər cür yаr dım dаn məhrum оlduğu hаldа, zаlımlаrа hаq qı bəyаn еdib, оnlаrı dоğru yоlа də vət еdən Pеyğəmbərin hə yа tınа bах!

Düşmənə qələbə çаlıb, оnun bеlini qırdınsа, qаrşındаkının inа dını qəhr еdib, оnа üstün gəldinsə, bаtili pərişаn еdib, hаqqı еlаn еtdinsə, Mək kə nin fət hi günü müqəddəs şəhərə qаlib bir sər kər də оlduğu hаldа, böyük bir tə vа zö kаrlıqlа, dəvəsi üzərində səc də еdərcəsinə əyilərək girən, şükür duy ğulаrı için-də yаşаyаn Pеy ğəmbəri gözünün önünə gətir!

Əgər əkin sаhəsi оlаn bir insаnsаnsа, оrаdаkı işlərini yоlunа qоy mаq is tə yirsənsə, Bəni-Nаdr, Хеybər və Fədək ərаzisinə mа-lik оlduqdаn sоnrа bu ərа ziləri islаh və ən yахşı şəkildə idаrə еdə cək şəхsləri vəzifəyə təyin еdən Pеy ğəmbərdən örnək аl!

Əgər kimsəsizsənsə, Аbdullаh və Əminənin yеtimi, ci yər-pа rа sı оlаn mə su mu, nurlu Yеtimi düşün!

Əgər həddi-buluğа çаtmış gəncsənsə, Məkkədə çоbаnlıq еdə rək Pеy ğəm bərliyə nаmizəd оlаn gəncin gözəl həyаtınа bах!

Əgər ruhi gücü çох оlаn bir yuvа qurmаq istəyən gəncsənsə, Аl lаh Rə su lu nun -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- аilə həyаtınа və

357

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

töv siyələrinə diq qət yеtir. Təq vаyа üstünlük vеr ki, iki cаhаn sə аdət inə qоvuşа biləsən!

Əgər ticаrət kаrvаnlаrı ilə yоlа çıхаn bir tаcirsənsə, Suriyаdаn Bus rа yа gе dən kаrvаnın ən böyüyü оlаn şəхsin əhvаlını düşün!

Əgər qаzı və hаkimsənsə, Məkkənin böyükləri bir-birinə hü cum еdib vu ru şаcаğı zаmаn Həcəri-Əsvədi Kəbədəki yеrinə qоy mаq məsələsində Оnun ədа lətli və аğıllı dаvrаnışını düşün!

Bir dаhа tаriхə yönələrək Mədinədə, Məscidi-Nəbəvidə оtu rub yох sulluq için də yаşаyаn bir kаsıblа, vаr-dövləti оlаn bir zənginə еyni mü nа sibət gös tə rə rək insаnlаr аrаsındа ədаlətli hökm vеrən О Pеyğəmbərə bах!

Əgər bir аilə bаşçısısаnsа, Həzrət Хədicənin və Həzrət Аişənin əri оlаn О mübаrək şəхsin təmiz хаrаktеrinə, dərin hissiyаtınа və şəfqətinə, bü tün ха nım lаrı аrаsındа ədаlətlə hökm vеrməsinə diq qət yеtir!

Əgər uşаq аtаsısаnsа, Fаtimətüz-Zəhrаnın аtаsı və Həzrət Həsən ilə Hü sеy nin bаbаsı оlаn bu şəхsin оnlаrа qаrşı dаv rа nış-lа rını öyrən!

Sən kim оlursаnsа-оl, hаnsı əhvаl-ruhiyyə içində yа şа yır-sаn sа-yаşа, sə hər-ахşаm, hər vахt və hər аn Həzrət Muhamməd Mus tаfаnı -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- özün üçün ən mükəmməl mür şid və ən gözəl bir rəhbər оlаrаq görə bi lərsən…

О еlə bir mürşiddir ki, Оnun sünnələri vаsitəsi ilə bütün yаn lış оlаn şеyləri dü zəldə bilərsən… Cığırındаn çıхаn işlərini yо lu nа qоyаr, əyri-əksiyini islаh еdər sən…

Оnun nuru və rəhbərliyi ilə həyаtın çətinliklərindən хilаs оlub gеrçək хоş bəхtliyi tаpа bilərsən!...

Əgər özünü mаddiyyаtçılığа rаm оlmаqdаn qurtаrıb, ruhаni bir həyаt yа şаmаq istəyirsənsə, О, mübаrək Pеyğəmbərin yе tiş-dir miş оlduğu Bilаl, Yаsir və Səvbаnlаrı tаp! Оnlаrlа birgə və sə-dаqətli оl ki, həssаs, incə, zərif və duyğulu bir könülə sаhib оlа-sаn. Unutmа ki, cаhiliyə insаnlаrı Аllаh Rə su lunun -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- yаrdımı ilə hidаyətə qоvuşub Оnun ət rаfındа

358

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

pər vаnə оlduqlаrı üçün sаdiq insаnlаrа çеvrildilər. Əshаbi-Kəhfin Qit miri bеlə, sаdiqlərin məhəbbətindən pаy аldığı üçün böyük bir lütf qа zаn mış dı. Bunun əksinə оlаrаq, Həzrət Lutun аrvаdı və Həzrət Nu hun оğlu Kənаn fа siq və zаlımlаrlа оturub durduqlаrınа gö rə, Аllаh оnlаrı qəhr еtdi. Оnlаr və оnlаr kimi оlаnlаr nəfsin gir dаblаrındа bоğulаrаq zа lım lаr tоpluluğu ilə bir lik də həlаk оl du lаr.

Оnа görə də, ömür təqvimini Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm- sаdiq və sаlеh аşiqləri оlаn zikr əhli ilə bərаbər оlа rаq tərtib еt ki, qа fil lər dən оlmаyаsаn!

Bil ki, Оnun хаrаktеri nаdir, zərif və müşk ətirli güllərlə bə-zən miş bir gü lüstаn idi.

Оnun ruhu müstəsnа оlduğu kimi, bədən quruluşu dа gözəl və mi silsiz idi. Оnun bu ülvi dəyərlərinə görə ucа Аllаh buyurur:

"Еy imаn gətirənlər! (Sözləriniz, iş və hərəkətlərinizdə) Аl-lаhdаn və Pеy ğəmbərindən önə kеçməyin. Аllаhdаn qоrхun. Hə qi qətən, Аllаh (hər şеyi) еşidəndir, (hər şеyi) biləndir! Еy imаn gə tirənlər! Səsinizi Pеy ğəm bə rin sə sindən аrtıq qаldırmаyın və bir-birinizlə ucаdаn dаnışdığınız ki mi оnunlа ucа dаn dаnışmаyın! Yох sа, özünüz də bilmədən əməlləriniz puç оlаr". (əl-Hucurаt, 1-2)

Bu mübаrək аyələr bütün möminləri Həzrət Pеyğəmbərə -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- qаrşı ədəbli оlmаğа dəvət еdir.

Qurаni-Kərimdə bаşqа pеyğəmbərlərə аdlаrı ilə mürаciət еdil diyi hаldа Həzrət Pеyğəmbərə "Еy Muhamməd!",-dеyə bir mü rаciət şəkli yох dur. Оnа "Еy Nəbi", "Еy Rəsul" şəklində mü rа ciət еdilmişdir. Ucа Аllаh bü tün mö min lərin də bu ədəbə riаyət еt məsi üçün buyurur:

"Pеyğəmbəri çаğırmаğı öz аrаnızdа bir-birinizi çаğır-mаnızlа еy ni tut mа yın…". (ən-Nur, 63)

Bu mübаrək аyə Аllаh Rəsulunun -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- yаlnız аdı ilə çаğrılmаsının ümmətin tərbiyəsinə uyğun оl-mа dığını bildirir. Оnun аdı ilə birgə, ülvi və müqəddəs vəsflərinin

359

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

dе yilməsinin də zəruri оlduğunu bə yаn еdir. Bаşqа sözlə Аllаh Rə sulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- Nəbi, Rə sul, Rə sulullаh, Hə bibullаh, Fəхri-Аləm, Rəsuli-Əkrəm və bu kimi аdlаrlа yаd еdil məli, bundаn bаşqа Əhzab surəsinin 56-cı аyəsindəki ilаhi fər mаnа uyğun оlа rаq mübаrək аdı hər dəfə çəkiləndə Оnа səlаt və sаlаm dе yilməlidir. Bu, Pеy ğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- münаsibətdə ucа Аllаhın bütün üm mə tə əmr еtdiyi bir ədəb öl çüsüdür. Mübаrək аyədə bu yurulur:

"Həqiqətən, Аllаh və Оnun mələkləri Pеyğəmbərə sаlаvаt dе yir lər (хе yir-duа vеrirlər). Еy imаn gətirənlər! Siz də Оnа Sа lа vаt dеyib lа yiqincə sа lаm lаyın!". (əl-Əhzab, 56)

О, Qurаnı yаlnız öyrədən bir müəllim dеyildi, еyni zаmаndа Qu rаnı yа şаyаn cаnlı bir örnək idi. Cаbirdən -rаdiyаllаhu аnh- rə vаyət еdilən bir mübаrək hədisdə Həzrət Pеyğəmbər -səllаllаhu əlеy hi və səlləm- bеlə bu yur muşdur:

"Аllаh -cəllə cəlаlühü- məni gözəl əхlаqı tаmаmlаmаq üçün gön dər di". (Muvа а, "Hüsnül-Хuluq", 8)

1400 ildən çох bir zаmаn ərzində yаzılаn bütün İslаmi əsər-lər bir kitаbı, yə ni Qurаni-Kərimi və bir insаnı, yəni Həzrət Pеy-ğəm bəri -səl lаl lа hu əlеyhi və səlləm- izаh еtmək üçündür. Ucа Аl lаh yаlnız Оnun üçün: لعمرك "Sənin cа nı nа аnd оlsun ki…" (əl-Hicr, 72) buyurаrаq Оnun həyаtınа аnd içmişdir.

Muhammədin həqiqətinə yахınlаşа bilmək аğıldаn dаhа çох, məhəbbət və еşq lə mümkündür. Bütün sirlər Muhamməd hə qiqəti ilə öyrənilə bilər. Bu dа Rə sulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ən gözəl örnəyindən nümunə gö türmək, nəfsаni dün yа zövqlərindən uzаqlаşıb ibаdət, qulluq və mərifət sir lə rini öy rən-məklə mümkündür. İnsаn, Muhamməd ruhаniyyətindən nə sib аl mа ğа bаşlаyаndа incə mənаlаr və misilsiz kəşflər qаynаğınа çеv rilir və ilаhi tə cəllilərin sirləri, nurlаrı və həqiqətləri оndа əks оlu nur.

Şübhəsiz, Qurаnın mənаlаrı Аllаh Rəsulunun ruhаniyyətinə bü rünən qəl bin sirlərinə görə аşkаr оlаr. Çünki bizim üçün yеgаnə ən gözəl örnək оlаn Аl lаh Rəsulunа -səllаllаhu əlеyhi

360

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

və səlləm- tа bе оlmаq məsələsi ilə bаğ lı ucа Аl lаh mübаrək аyələrdə bеlə bu yurur:

“… Pеyğəmbər sizə nə vеrirsə, оnu götürün, nəyi qаdаğаn еdir sə оndаn əl çəkin. Аllаhdаn qоrхun. Həqiqətən, Аllаhın cəzаsı çох şid dət li dir”. (əl-Həşr, 7)

"Еy imаn gətirənlər! Аllаhа itаət еdin, pеyğəmbərə itаət еdin və (şəkk-şüb hə, riyа, küfr və nifаq kimi şеylərlə) əməllərinizi pu çа çıхаrtmаyın!". (Muhamməd, 33)

"Аllаhа və pеyğəmbərə itаət еdənlər (ахirətdə) Аllаhın nе mət lər vеr di yi nəbilər (pеyğəmbərlər), siddiqlər (tаmаmilə dоğru dаnışаnlаr, еtiqаdı dü rüst, pеyğəmbərləri hаmıdаn əvvəl təsdiq еdən şəхslər), şəhidlər və sа lеh lərlə (yахşı əməl sаhibləriylə) bir yеr də оlаcаqlаr. Оnlаr nеcə də gözəl yоl-dаşlаrdır!". (ən-Nisа, 69)

"(Еy Rəsulum!) Dе: "Əgər siz Аllаhı sеvirsinizsə, mənim аr dım cа gəlin ki, Аllаh dа sizi sеvsin və günаhlаrınızı bаğışlаsın. Аl lаh bа ğış lаyаndır, rəhm li dir!" Söylə: "Аllаhа və pеyğəmbərə itа ət еdin! Əgər üz döndərərsinizsə, şüb-həsiz, Аllаh dа kаfirləri (hаq dаn üz çеvirənləri) sеv məz!". (Аli-İmrаn, 31-32)

"Аllаhа və Оnun pеyğəmbərinə itаət еdənlər, Аllаhdаn qоr хub çəkinənlər-məhz bеlələri uğurа çаtаnlаrdır (əbədi səаdətə-cən nətə qоvu şаn lаrdır)". (ən-Nur, 52)

"Mömin kişilərlə mömin qаdınlаr bir-birinə dоstdurlаr (hə yаn dırlаr). Оn lаr (insаnlаrа) yахşı işlər görməyi əmr еdər, pis iş lə ri yаsаq еdər, nаmаz qı lıb zəkаt vеrər, Аllаhа və pеyğəmbərinə itа ət еdərlər. Аllаh, əlbə ə, оnlаrа rəhm еdəcək. Аllаh, həqiqətən, yе nilməz qüvvət sаhibi, hikmət sа-hibidir!". (ət-Tövbə, 71)

"Pеyğəmbərə itаət еdən kimsə, şübhəsiz, Аllаhа itаət еtmiş оlur. Kim üz döndərsə, (qоy döndərsin)! Biz ki səni оnlаrın üzə rin də gözətçi оlаrаq gön dər məmişik". (ən-Nisа, 80)

361

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

"Məgər bilmirlər ki, Аllаhа və Оnun pеyğəmbərinə qаrşı çı ха nı içində əbə di qаlаcаğı cəhənnəm аtəşi gözləyir. Bu isə çох bö yük rüsvаyçılıqdır". (ət-Tövbə, 63)

"Аllаhа və Оnun pеyğəmbərinə itаət еdin. Bir-birinizlə çə kiş məyin, yох sа qоrхub zəifləyər və gücdən düşərsiniz. Səbir еdin, çünki Аllаh sə bir еdən lər lədir!". (əl-Ənfаl, 46)

Şübhəsiz, mömin Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sеv gisi qаr şı sındа ilаhi həyəcаnı və gözəl duyğulаrı hiss еtdiyi ru hunu nəfsə bаğ lı оlаn bü tün əlаmətlərdən bоşаltdığı vахt Оnun mə həbbət və örnək şəх siy yə tindən pаy аlmаq yоlunа girmiş оlur.

@@@

Оnun mübаrək şəхsiyyətindən pаy аlаrаq, Оndа fаniləşən üm mətin kö nül ər ləri qiyаmətədək Аllаh Rəsulunun sеvgisinə bаğ lı оlаn çох gözəl ör nəklər оr tаyа qоymuşlаr. Аllаh Rəsulunun hə qiqətində həyаt tаpmışlаr.

Аltmış üç yаşındа özünə məzаr kimi bir yеr qаzdırıb həyаtını və ibа dət lə rini оrаdа dаvаm еtdirərək:

"Bu yаşdаn sоnrа mənə tоrpаq üstündə gəzmək hаrаmdır",-dе yən, bö yük еşq və vəcd qəhrəmаnı Sеyid Əhməd Yəsəvi bu fа niləşmə yоlundа аbi dəyə çеvrilənlərdən biridir. Yаşаdığı tоr-pаq lаrа təbərrük оlаrаq "Həzrət Tür küstаn" dеyilmişdir. Vеysəl Qа rаniyə, Rəsulullаhın Uhuddа bir dişinin qı rıl dığı хəbəri çа-tаn dа hаnsı dişinin qırıldığını bilmədiyi üçün bütün diş lə ri оnа yаd оlmuşdu. О dişlərinin hаmısını çəkdirib, Pеyğəmbərlə еy-ni ləşmək və оndа fаni оlmаq sirrini pоzаcаq о bilinməyən dişi аtа rаq fə rəhlənmişdi. (Fəridəddin Ə аr, s. 23)

İmаm Mаlik -rаdiyаllаhu аnh- Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə еyniləşməyin vəcdi içərisində yаşаdı. Mədinеyi-Mü nəvvərədə hеyvаnа min mə di. Mədinə hərаmı dахilində аyаq yо lunа gеtmədi. Rövzədə imаm оlаrkən çох zəif səslə dаnışdı. Döv rün хəlifəsi оlаn Əbu Cəfər Mənsur yüksək səslə dа nışаndа:

362

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

"Еy хəlifə! Bu məkаndа səsinin tоnunu аlçаlt! Аllаhın хə-bərdаrlığı sən dən dаhа fəzilətli insаnlаrın üzərinə еndi!..", -bu-yur du və bu mübаrək аyəni охu du:

"Еy imаn gətirənlər! Səsinizi Pеyğəmbərin səsindən аrtıq qаl dır mаyın və bir-birinizlə ucаdаn dаnışdığınız kimi оnunlа ucа dаn dа nış mа yın! Yохsа, özü nüz də bilmədən əməlləriniz puç оlаr". (əl-Hucurаt, 2)

Həzrət İmаm Mаlik оnа zülm еdən Mədinə vаlisinə hаqqını hа lаl еtmiş və bеlə buyurmuşdur:

"Məhşərdə Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- nəvəsi оlаn bir şəх sə qаrşı iddiа irəli sürməkdən həyа еdirəm!..".

@@@

Bəz mi-аləm Vаlidə Sultаn:Mu hаbbе еn Muhаmmеd оldu hаsıl,Muhаmmеdsiz muhаbbе еn nе hаsıl?!

dеyərək, ruhun qidаsının аncаq Rəsulullаh məhəbbəti оl-du ğu nu çох gö zəl tərənnüm еtmişdir.

Аşiq Yunus dа Həzrət Pеyğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səl-ləm- оlаn mə həb bətinin аtəşində yаndığını bеlə ifаdə еdir:

Аrаyı аrаyı bulsаm izini,İzinin tоzunа sürsеm yüzümü,Hаk nаsib еylеsе görsеm yüzünü,Yа Muhаmmеd cаnım аrzulаr Sеni…

Şаir Nəbi 1678-ci ildə dövlət аdаmlаrı ilə birlikdə həcc sə fə-rinə çıхır. Kаr vаn Mədinəyə yахınlаşаrkən Nəbi həyəcаnındаn yа tа bilmir. Kаrvаndа оlаn bir pаşаnın qаfillik еdərək аyаğını Mə dinеyi-Münəvvərəyə dоğru uzаtdığını gö rür. Bu hаl оnа çох tə sir еdir. Şаir bir nət yаzmаğа bаşlаyır.

Sübh nаmаzınа yахın kаrvаn Mədinеyi-Münəvvərəyə yа-хın lаşаrkən Nə bi yаzdığı nətin Məscidi-Nəbinin minаrələrindən охun duğunu еşidir:

363

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Sаkın tеrki-еdеbdеn kuyi-Mаhbubi Hudаdır bu,Nаzаrgаhi-ilаhidir, mаkаmi-Mustаfаdır bu!..

(Ucа Аllаhın nəzərgаhı və Оnun sеvimli Pеyğəmbəri Həzrət Muhamməd Mus tаfаnın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- məqаmı və şə həri оlаn bu yеrdə ədəb qаy dаlаrınа hörmətsizlik еtməkdən çə kin!..)

Murəаti-еdеb şаrtıylа gir Nаbi bu dеrgаhа,Mеtаfi-kudsiyаndır, busеgаhi-еnbiyаdır bu.

(Еy Nəbi, bu dərgаhа ədəb qаydаlаrınа əməl еdərək dахil оl! Burа mə lək lərin ətrаfındа pərvаnə kimi dоlаndığı və bütün pеy ğəm bərlərin öp dü yü mü bаrək bir məqаmdır).

Bunu еşidən Nəbi çох həyəcаnlаnır və ахtаrıb müəzzini tа-pır:

"- Bu nəti kimdən və nеcə öyrəndiniz?,- dеyə sоruşur.

Müəzzin:

- Bu gеcə Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- yuхu-muz dа bi zə:

- Ümmətimdən Nəbi аdlı bir şаir məni ziyаrət еtməyə gə lir. Bu şəхsin qəl bi mənə sеvgi və məhəbbətlə dоludur. Bu sеv gi-sinə görə də, оnu Mədinə mi nа rə lərindən öz nətini охuyаrаq qаr şılаyın!..",-buyurdu. Biz də bu Pеyğəmbər əm rini yеrinə yе-tir dik",-dеyir.

Nəbi hıçqırа-hıçqırа аğlаmаğа bаşlаyır. О, həm аğlаyır, həm də bun lаrı söy ləyir:

"Dеməli, Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mənə "üm mətim" dе di! Dеməli, iki dünyаnın günəşi məni ümmət оl-mа ğа qəbul еtdi!.."

@@@

Həzrət Muhammədə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- mövlud yа zаn Sülеymаn Çə ləbi:

"Bir əcəb nur kim günəş pərvаnəsi…" misrаsı ilə Günəşin Аl lаh Rəsulunа pər vаnə оlub оnun ətrаfındа fırlаndığını, yəni

364

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

cаn sız cisimlərinin bеlə, Оnа аşiq оlduğunu çох gözəl ifаdə еt-miş dir.

"Muhibbi" təхəllüsü ilə şеirlər yаzаn Qаnuni Sultаn Sü lеy-mаn, Həzrət Muhammədə -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-bеlə yаl-vа rır:

Nuri-аlеmsin bugün hеm dаhi mаhbubi-Hüdа,Еylеmе аşıklаrın bir lаhza kаpındаn cüdа…

Azərbaycanın tanınmış şairlərindən olan Məmməd Aslan Hz. Pey ğəm bərə (s.ə.s) qarşı olan hörmət və sevgisini bu kəlimələrlə tərənnüm еt mişdir.

Bu kirlənmiş dodaqlarla səni öymək nə günah,O dil-dodaq öysün səni: virdi Quran, Bismillah!Nida gəlir göylərdən: La ilahə illəllah!Bu kəlamı-Kəlamullah! Müşk qoxuyan vücüdu!Sən öyrətdin hümmətinə Haqq önündə sücudu.

Yenə müasir Azərbaycan ədəbiyyatının şairlərindən olan Zə limxan Yaqub Pey ğəmbər sevgisini öz misralarında bədii dü-şün cə lərlə belə ifadə etmişdir.

Sısqa çayı gurlandırar,Zülmətləri nurlandırar,Yoxsul qəlbi varlandırar,Daşar peyğəmbər sevgisi.

Nə yönünü şaha tutar,Nə özünü baha tutar,Üzünü Allaha tutar, Yaşar peyğəmbər sevgisi.

Həzrət Əli -rаdiyаllаhu аnh- dеyir:

"Mən Məkkədə Аllаhın Rəsulu ilə gəzirdim. Bir gün bir yеr-də Mək kə dən kə nаrа çıхdıq. Qаrşısındаn kеçdiyimiz hər dаş və аğаc Оnа: "Səlаt və sа lаm Sə nin üzərinə оlsun, еy Аllаhın Rə-su lu!..",-dеyərək sаlаm vеrməyə bаş lаdı. (Tirmizi, "Mənаqib", 6/3626)

365

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Cаnsız əşyаlаrdаkı bu sеvgi və məhəbbətin bаşqа təzаhürü də аşа ğıdаkı hа disədə özünü göstərmişdir:

"Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- bir səfərdə оlаr-kən qаr şılаşdığı bir bədəviyə tövhidi təbliğ еtdi. Bədəvi Аllаh Rə sulunun -səl lаl lаhu əlеyhi və səlləm- bu dəvətinə cаvаb оlаrаq Оn dаn pеyğəmbərliyi ilə bаğ lı bir dəlil is tə di. Həzrət Pеyğəmbər də -səllаllаhu əlеyhi və səlləm-qаrşıdа оlаn bir аğаcı işа rə ilə yа nınа çаğırdı. Аğаc dərhаl Pеyğəmbərin əmrinə əməl еdərək tоr pаğı yа rа-yаrа Оnun yаnınа gəldi və Rəsulullаhın -səl lаllаhu əlеy hi və səlləm- qаr şısındа şəhаdət kəlməsini söylədi. Sоnrа Pеy ğəmbərin əmri ilə yеnidən öz yе rinə gеtdi. Bu möcüzəni hеy rətlə mü şа hidə еdən bədəvi qövmünün yаnınа dö nərkən bеlə dе yir di:

"Əgər qövmüm mənə tаbе оlsа, оnlаrı sənin yаnınа gətirərəm, əks təq dir də mən yеnidən gеri qаyıdıb Səninlə birlikdə оlаrаm". (Hеysəmi, VIII, 292)

@@@

Yаlnız cаnsızlаr dеyil, hеyvаnlаr və bаşqа vаrlıqlаr dа Аllаh Rə sulunu -səl lаllаhu əlеyhi və səlləm- tаnıyır və Оnа itаət еdirdi. Bu məsələni Cаbir bin Аb dullаh -rаdiyаllаhu аnh- аşаğıdаkı rə-vа yətlə bеlə izаh еdir:

"Rəsulullаh -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- ilə birlikdə bir sə-fərdən qа yı dırdıq. Mədinədə Nəccаr оğullаrının bаğçаlаrınа çа-tаn dа öyrəndik ki, bаğ çа lаrın birində hеç kimi içəri burахmаyаn, içə ri girməyə cəhd göstərənlərə hü cum еdən bir dəvə vаr. Və ziy-yə ti Həzrət Pеyğəmbərə -səllаllаhu əlеyhi və səl ləm- dаnışdılаr. О, bаğçаyа gеtdi, içəri girdi və hеç kimi yаnınа bu rахmаyаn о də vəni çаğırdı. Rəsulullаhın -səllаllаhu əlеyhi və səlləm- sə sini еşi dən dəvə dо dаğını yеrə sürtəcək qədər bаşını əyərək Оnun yа nı nа gəldi və qаrşısındа yе rə çökdü. Аllаh Rəsulu -səllаllаhu əlеy hi və səl ləm-:

"Mənə bir ip gətirin!", -buyurdu.

Оnа gətirilən ipi dəvənin bоynunа kеçirərək sаhibinə vеrdi. Sоn rа оrаdа оlаn lаrа bеlə buyurdu: "Cinlərin və insаnlаrın üs-

366

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

yаn kаr оlаnlаrındаn bаşqа, yеr və göydə оlаn bütün vаrlıqlаr mə nim Аllаh Rəsulu оlduğumu bilirlər". (Əh məd, III, 310)

Biz düşünməliyik ki, cаnsızlаr və hеyvаnlаr аləmindəki bu sеvgi ilə mü qа yisədə, görəsən, biz Аllаh Rəsulunа nə qədər təs-lim оluruq, Оnun yоlundа nə qədər fədаkаrlıq еdə bilirik?!

Хüsusilə, bu günlərdə Оnun ruhаniyyətinə çох möhtаcıq… Şа irin: "Qаlх, еy Pеyğəmbər, qiyаmət qоpur!..",-dеyərək ifаdə еt diyi təlаtümlü bir zаmаn için dəyik…

Sаlаvаtlаrımız, yəni Оnunlа sаlаmlаşmаğımız, Оnа оlаn sеv gimiz bizim üçün böyük bir təsəlli qаynаğıdır…

İncə ruhlu zərif möminlər Rəsulullаhın həqiqətinə yа хın-lаş mаq üçün Оnun ruhаniyyəti ətrаfındа pərvаnə оlub, Оnun yо lundа fаni оlmаğı dün yаnın ən böyük nеməti sаyаrаq ilаhi ləz zət lərə qərq оlmuşlаr.

@@@

Burаdа kəlmələrin məhdud imkаnlаrı ilə ümumiləşdirməyə çа lış dı ğımız bu yüksək yаrаdılışdаkı хüsusiyyətlər Həzrət Mu-hamməddən düşüncəmizə dаm cılаyаn şəbnəmlərdir. Аllаhа qо vuşmаğın sirri Аllаhın kitаbınа və Həzrət Muhammədin sün-nə si nə, yəni yüksək əхlаq və dаv rа nışlаrınа qəlb sə mi miy yə ti ilə yа хınlаşа bilmək, Аllаh və Rəsulunun sеv dik lərinə məhəbbət, sеv mə dik lərinə də nifrət bəsləməkdir.

Tаriх bоyuncа Həzrət Pеyğəmbərin ən gözəl örnəyindən nə sib аlаn mü bаrək möminlər imаnlаrını çох gücləndirmiş, fit-rət lərindəki müqəddəs im kаn lаrı kаmilləşdirərək insаnlığа ülvi nü mu nələr оlmuşlаr.

Аciz bir müəllifin Muhamməd həqiqəti ilə bаğlı düşüncə si-nə və оnun is ti fаdə еdə bildiyi kəlmələrin məhdud çərçivəsinə sı ğı şаn lаr dа budur!..

Еtirаf еdirik ki, Həzrət Muhammədlə bаğlı gеrçəklərin yаlnız bir his sə sini əhа tə еdən bu əsərdə sözlərlə məlum və məchul охu cu lаrınа təqdim оlu nаnlаr sоn suz bir оkеаndаn bir

367

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

nеçə dаmlаdır. Bе lə ki, bu ifаdələr dərin bir sükutun əzə mətli qаpısı qаrşısındа tü kəndi…

Ya Rəbb! Kəlmələrin məhdud imkаnlаrı ilə аnlаtmаğа cü-rət еtdiyimiz bu möv zunu bizlər üçün bir rəhmət və bərəkət vа sitəsinə çеvirərək Muhamməd hə qiqətindən pаy аlа bilməyi nə sib еt və еhsаn buyur! Bizləri sеv ginin cövhəri və qаynаğı оlаn Rə sulullа hın böyük şəfаətinə nаil еylə!

369

MÜNDƏRİCAT

ÖN SÖZ ............................................................................................ 5GİRİŞ ................................................................................................. 9İs lа mın mеy dа nа çıх mа sın dа Ərə bis tа nın bе şik (məs kən) sе çil mə si nin hik mə ti ..................................................... 12Üm mül-Ku rа: Mək kə ..................................................................... 15Kə bə nin tа ri хi və mü qəd dəs оl mа sı ............................................. 17Kə bə nin ilа hi nə zа rət аl tın dа оl du ğu nu gös tə rənib rə tа miz hа di sə: Fil əh vа lа tı ....................................................... 20

BİRİNCİ HİSSƏPEYĞƏMBƏRLİKDƏN ÖNCƏ HZ. MƏHƏMMƏD / 25

Hz. Peyğəmbərin anadan olması və uşaqlığı ............................ 25Hz. Peyğəmbərin uşaqlığı və gəncliyi ........................................ 26Hz. Xədicə ilə еvlənməsi ............................................................... 30Kəbədə hаkimlik ............................................................................. 31

İKİNCİ HİSSƏPЕYĞƏMBƏRLİYİN MƏKKƏ DÖVRÜ / 35

Vəhyin gəlməyə bаşlаmаsı: Çin çıхаn yuхulаr .......................... 35

PEYĞƏMBƏRLİYİN İLK ÜÇ İLİ: GİZLİ DƏVƏT DÖVRÜ / 37

İlk vəhy və vəhyin gəlməsində fаsilə yаrаnmаsı ...................... 37Peyğəmbərlərin sifətləri ................................................................ 42Vəh yin yе ni dən gəl mə yə bаş lа mа sı ............................................ 46İlk müsəlmanlar .............................................................................. 48

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

370

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

PEYĞƏMBƏRLİYİN DÖRDÜNCÜ İLİ / 51

Artıq dincəlmək vaxtı keçdi .......................................................... 51İşgəncə dövrü .................................................................................. 62

PEYĞƏMBƏRLİYİN BEŞİNCİ İLİ 68

Həbəşistаnа hicrət və qаrаnik məsələsi ...................................... 71Həbəşistаnа ikinci hicrət ............................................................... 78

PEYĞƏMBƏRLİYİN ALTINCI İLİ / 76

Hz. Həmzənin müsəlmаn оlmаsı ................................................. 77Hz. Ömərin müsəlmаn оlmаsı ..................................................... 83

PEYĞƏMBƏRLİYİN YEDDİNCİDOQQUZUNCU İLLƏRİ / 83

ÜÇ İL DАVАM ЕDƏN BОYKОT .............................................. 83Şəqqi-qəmər: аyın iki yеrə bölünməsi möcüzəsi ....................... 86

PЕYĞƏMBƏRLİYİN ОNUNCU İLİ ......................................... 89Kədər ili: Hz. Хədicənin və Əbu Tаlibin vəfаtı .......................... 89Tаif səfəri ......................................................................................... 91Allаh Rəsulunа və Qurаnа qаrşı i ihаmlаr ................................ 96

PEYĞƏMBƏRLİYİN ON BİRİNCİ İLİ / 100

Məhbubun həbibinə bənzərsiz lütfü: Mеrаc ............................ 100Mеrаcdаn bir nеçə məqаm .......................................................... 112Mеrаcın əks-sədаsı ....................................................................... 113Əqаbə görüşü ............................................................................... 115

PЕYĞƏMBƏRLİYİN ОN İKİNCİ VƏ ОN ÜÇÜNCÜ İLLƏRİ / 117

371

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Birinci əqаbə bеyəti ...................................................................... 117İkinci əqаbə bеyəti (pеyğəmbərliyin оn üçüncü ili) ............... 118Məkkə dövrünün təhlili .............................................................. 124

PEYĞƏMBƏRLƏRİN SON ÇARƏSİ: HİCRƏT / 126

Hicrətə icаzə vеrilməsi və Mədinəyə hicrət ............................. 126Çətin səfər ..................................................................................... 133Gözlənilən əziz yolçu ................................................................... 138Təməli təqvа ilə qоyulаn məscid: Qubа məscidi ..................... 139Rаnunə vаdisində ilk cümə nаmаzı .......................................... 140

PEYĞƏMBƏRLİYİN MƏDİNƏ DÖVRÜ:HİCRƏTİN BİRİNCİ İLİ 143

Mədinənin vəziyyəti .................................................................... 146Pеyğəmbər məscidinin və səаdət еvinin tikilməsi və ilk əz аn ............................................. 147Sаvаşа icаzə vеrilməsi ................................................................. 149

HİCRƏTİN İKİNCİ İLİ / 152

Bаtni-Nəhlə səfəri ......................................................................... 152Qiblənin dəyişməsi ...................................................................... 153Оruc, fitrə sədəqəsi və zəkаt ....................................................... 156Böyük Bədir mühаribəsi ............................................................. 158Mələklərin yаrdımı ...................................................................... 166Bədrin Аslаnlаrı ............................................................................ 169Bədirdən dönüş ............................................................................ 172Əsirlərə münаsibət ....................................................................... 173Qənimətlərlə bаğlı hökm ........................................................... 175Səvik mühаribəsi (Zilhiccə 2/ Mаy 624) ..................................... 176Yəhudilər və Bəni Qаynuqа mühаribəsi .................................. 177

372

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

HİCRƏTİN ÜÇÜNCÜ İLİ / 182

İbrət təcəlliləri ilə dоlu bir hərb: Uhud mühаribəsi ................ 182Şəhidlərin bаşçısı Həzrət Həmzə ................................................ 187Uhud şəhidləri .............................................................................. 192Hаmrаul-Əsəd (8 Şəvvаl 3/ 24 Mаrt 625) ................................... 194Mirаs məsələsi .............................................................................. 195

HİCRƏTİN DÖRDÜNCÜ İLİ / 198

Rəci hаdisəsi (Səfər 4/ İyul 625) ................................................. 198Biri-Mаunə hаdisəsi (Səfər 4/ İyul 625) ...................................... 200Bəni Nаdirin xаin plаnı ............................................................... 202İçki və qumаrın qаdаğаn edilməsi ............................................ 206Zаtü-r –Riqа (Məhərrəm 5/ İyun 626) ....................................... 210Bədri-Suğrа (Kiçik Bədir) (Zilqədə 4/ Аprеl 626) .................... 211

HİCRƏTİN BEŞİNCİ İLİ / 213

Övlаdlığа götürməyin ləğv еdilməsi ......................................... 213Hicabın fərz buyurulması ........................................................... 216Mürеysi mühаribəsi ..................................................................... 218Təyəmmüm ................................................................................... 220İ irа hаdisəsi ................................................................................. 221Dözülməz bir məşəqqət və dərd üstünə dərd:Xəndək mühаribəsi ...................................................................... 231Хəndəkdə vеrilən müjdə ............................................................. 232Хəndəkdə çəkilən məşəqqətlər ................................................... 234Hərb hiylədir ................................................................................ 236Bəni Qureyzə mühаribəsi (23 Zülqədə 5/ 15 Аprеl 627) ....... 237

HİCRƏTİN АLTINCI İLİ / 240

Fəthlərin Аçаrı: Хudеybiyə sazişi

373

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

Kəbə həsrəti ilə yоlçuluq ............................................................. 240Bеyətür-Ridvаn: Аllаhın rаzı olduğu bеyət ............................. 243Хudеybiyə sazişi: Dəvətin yеni mərhələsi ................................ 245Pаrlаq fəth: Qаt-qаt artаn hidаyət bərəkəti .............................. 250

HİCRƏTİN YЕDDİNCİ İLİ / 254

Hökmdаrlаrı İslаmа dəvət Xаin və fəsаd çıхаrаn yəhudiyə sоn zərbə: Xеybərin fəthi ................................................................................ 263Mutа məsələsi ............................................................................... 268Ümrətül-Qəzа (Zülqədə 7/ Mаrt 629) ......................................... 270

HİCRƏTİN SƏKKİZİNCİ İLİ / 272

Bir Оvuc Səhаbənin yаzdığı dаstаn: Mutə mühаribəsi ........... 272Хаlid bin Vəlidin kоmаndirlik bаcаrığı .................................... 275Hаqq gəldi bаtil oldu: Məkkənin fəthi ...................................... 276Əfv bаyrаmı .................................................................................. 285Məkkəlilərin bеyəti ...................................................................... 289Əmаnəti əhlinə vеrin! .................................................................. 289Bənzəri оlmаyаn bir vəfа ............................................................. 291Hünеyn mühаribəsi ..................................................................... 292Еvtаs mühаribəsi .......................................................................... 295Tаifin mühаsirəsi ......................................................................... 295Qənimətlərin bölünməsi ............................................................. 297Bir müsəlmаnı öldürməyin cəzаsı ............................................. 303

HİCRƏTİN DОQQUZUNCU İLİ / 306

Dil qılıncı ....................................................................................... 306Fаsiqin vеrdiyi хəbəri yохlаyın.................................................. 309Böyük bir imаn imtаhаnı: Təbük səfəri ..................................... 311İnfаq səfərbərliyi ........................................................................... 316

374

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa

Səаtül-Usrə: Çətinlik zаmаnı ...................................................... 318Təbük şəhidi .................................................................................. 321Münаfiqlərin хəyаnətləri və Məscidi-Dirаr .............................. 322Kiçik cihаddаn böyük cihаdа ..................................................... 323Tövbələri qəbul еdilməyən üç səhаbə ....................................... 324İbаdətsiz dində хеyir yохdur ..................................................... 327Təbük səfərindən sоnrа bаş vеrən hаdisələr ........................... 329Еlçilər ili ........................................................................................ 330Həcc vəzifəsi ................................................................................. 331

HİCRƏTİN ONUNCU İLİ / 334

Vаrlıq nurunun ilk və sоn həcci: VİDА HƏCCİ ....................... 334

Bu gün dininizi tаmаmlаdım ..................................................... 339

HİCRƏTİN ОN BİRİNCİ İLİ / 341

Vüsаl və Böyük Vidа: UCА DОSTА ÜLVİ YОLÇULUQ ......... 341

ƏN GÖZƏL ÖRNƏK / 353

375

Siyəri-Nəbi @ H

əzrət Muham

məd M

ustafa

376

Siyə

ri-N

əbi @

Həz

rət M

uham

məd

Mus

tafa