Şizofreni ve cinsiyet farklılıkları

77
T.C SAĞLIK BAKANLIĞI Bakırköy Prof. Dr. Mahzar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi 4.Psikiyatri Birimi Başhekim: Doç. Dr. Medaim Yanık Klinik Şefi: Doç. Dr. M. Emin Ceylan ŞİZOFRENİ VE CİNSİYET FARKLILIKLARI (UZMANLIK TEZİ) Dr. Kenan EREN İstanbul - 2006

Upload: lexuyen

Post on 04-Feb-2017

249 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

Page 1: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

TC

SAĞLIK BAKANLIĞI

Bakırkoumly Prof Dr Mahzar Osman Ruh Sağlığı ve

Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi

4Psikiyatri Birimi

Başhekim Doccedil Dr Medaim Yanık

Klinik Şefi Doccedil Dr M Emin Ceylan

ŞİZOFRENİ VE CİNSİYET

FARKLILIKLARI

(UZMANLIK TEZİ)

Dr Kenan EREN

İstanbul - 2006

Uzmanlık eğitimim suumlresince bilgi ve deneyim aktarımıyla

gelişimimdeki buumlyuumlk katkısı iccedilin klinik şefim Doccedil Dr M Emin Ceylanrsquoa

sağladığı bilimsel ccedilalışma ortamından dolayı Başhekim Doccedil Dr Medaim

Yanıkrsquoa rotasyonlarım sırasında yanlarında ccedilalışma olanağı bulduğum ve

birikimlerinden yararlandığım klinik şeflerine Dr Niyazi Uygur Doccedil Dr

Baki Arpacı Doccedil Dr Duran Ccedilakmak Doccedil Dr Huumlsnuuml Erkmen Prof Dr

Uumlmran Tuumlzuumln Doccedil Dr Yuumlksel Altıntaşrsquoa

Tez danışmanım Dr Abduumllkadir Taborsquoya birlikte ccedilalışma fırsatı

bulduğum tuumlm şef yardımcıları başasistanlar uzmanlar asistanlar

psikologlar ve hemşire arkadaşlarıma ccedilok şey oumlğrendiğim hastalarıma

Tuumlm yaşamım boyunca desteğini esirgemeyen aileme ve 19

yıldır varlığından buumlyuumlk guumlccedil aldığım sabır ve anlayışla her zor anımda

yanımda olan sevgili eşim Guumllhanrsquoa ve biricik kızım Şiirrsquoe

teşekkuumlrlerimlehellip

İCcedilİNDEKİLER

GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1

GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3

bull GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3

bull CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15

YOumlNTEM VE GERECcedilLER helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26

BULGULAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28

TARTIŞMA 45

SONUCcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53

OumlZET helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 56

SUMMARY helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58

KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60

EKLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 72

GİRİŞ VE AMACcedil Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan değişkenlerden biri

de cinsiyettir(1) Şizofrenideki cinsiyet farklılıklarına Kraepelinrsquoin demans

prekoksun genccedil erkeklerde goumlruumllen yozlaştırıcı bir hastalık olduğu

goumlzleminden beri ilgi duyulmuşsa da başlangıccedilta bu konudaki yaklaşımlar

bilimsel ve sistematik olamamıştır Daha sonra yapılan bir ccedilok ccedilalışma

şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından

cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir(2) Literatuumlrde

fikir birliği sağlanmış olan farklılıklar şoumlyle sıralanabilir

a) Kadınlarda başlangıccedil yaşı daha geccediltir Erken başlangıccedillı tipte insidans

erkekler arasında daha yuumlksektir Erkekler kadınlara goumlre şizofreniye daha

duyarlıdır Biyolojik etmenlerin oumltesinde pek ccedilok psikolojik nedenin

erkeklerde hastalığın erken başlamasına neden olabileceği ileri

suumlruumllmektedir

b)Kadınlarda premorbid işlevsellik daha iyidir

c) Kadınlarda antipsikotik ilaccedillara yanıt daha iyidir Erkek hastaların ilaccedil

uyumları daha koumltuumlduumlr

d) Kadınlarda yapısal beyin anormallikleri daha azdır

e) Kadınlarda psikososyal uyum daha iyidir

f) Şizofreniyi agreve eden ve şizofreniye karşı kişiyi koruyan etmenler

cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterir Bu etmenler psikolojik ve biyolojik

oumlzellikte olabilirler Soumlzuuml edilen etmenlerin en oumlnemlisi kadın cinsiyet

hormanlarıdır

g) Kadınlarda 40-45 yaş civarında ikinci bir insidans artışı goumlruumlluumlr

h) Erkeklerde tedaviye direnccedilli negatif belirtiler daha fazladır

1

ı) Kadınlarda bizar hezeyanlar daha azdır daha ccedilok somatik ve kıskanccedillık

tipte hezeyanlara sahip olabilirler

i) Erkekler politik komplolar vegizli aktivitelerle ilgili konularda duumlşuumlnce

bozukluğu goumlsterirler Mistik asalet ve guumlccedille ilgili buumlyuumlkluumlk hezeyanları

erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr

j) Apati affektte duumlzleşme sosyal geri ccedilekilme semptomları ve bunların

ilişkiler uumlzerinde olumsuz etkisi erkeklerde daha sıklıkta goumlruumlluumlr Affektif

semptomlar oumlzellikle depresyon kadınlarda daha sık goumlruumllmektedir

k) Kadınlarda alkol ve madde kullanımı erkeklere goumlre daha az goumlruumlluumlr

Fakat madde koumltuumlye kullanım bozukluğunun şiddeti ccedilok farklı olmayabilir

Şizofreni belirti ve bulguları erkeklerde ve kadınlarda aynı şekilde

goumlruumllmez Semptomlardaki bu farklılıklar sayesinde kadın hastalar

ilişkilerini daha guumlccedilluuml ve daha uzun suumlre suumlrduumlrebilirler(34567)

Diğer yandan yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip

ccedilalışmalarında bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet

farklılığının uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir

takip ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910)

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml gibi parametrelerle birlikte

klinik belirtilerin dağılım ve şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını

saptamayı amaccedilladık

2

GENEL BİLGİLER

GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ

Şizofreni geccedilen yuumlzyıldan beri ruh hekimliğini en ccedilok

uğraştıran fakat buguumln bile ccedileşitli youmlnleri tam accedilıklanmamış bir ruhsal

bozukluktur 19yuumlzyıldan kalma bir etki ile halk arasında korku uyandıran

ve ldquoerken bunamardquo diye bilinen bu hastalık genccedil yaşta başlayan insanın

kişilerarası ilişkilerden ve gerccedileklerden uzaklaşarak kendine oumlzguuml iccedile-

kapanım duumlnyasında yaşadığı duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda oumlnemli

bozulmaların goumlruumllduumlğuuml ağır bir ruhsal bozukluktur(11)

Şizofreni populasyonun yaklaşık 1rsquoini etkiler genellikle 25

yaşından oumlnce başlar yaşam boyu devam eder ve buumltuumln sosyal sınıflardaki

insanlarda goumlruumlluumlr Hastalık hakkında yaygın bir bilgisizlik olduğundan

hasta ve aileleri sıklıkla yetersiz bakım ve sosyal dışlanmadan yakınırlar

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da olasılıkla heterojen

etiyolojili bir grup bozukluğu iccedilerir ve kapsadığı hastaların klinik

goumlruumlnuumlmuuml tedaviye yanıtları ve gidişleri farklıdır(12)

TARİHCcedilE

Eski ccedilağ Sanskrit yazılarında ve Hipokrat okuluna bağlı eski

Yunan hekimlerinin yazılarında şizofrenik tuumlrde belirti goumlsteren ruh

hastalıklarının tanımlandığı bildirilmektedir 17yuumlzyılda Willisrsquoin 18

yuumlzyılda Pinelrsquoin bu hastalığı az ccedilok tanıdıklarına ilişkin yazıları vardır

18yuumlzyılın başında İngilterersquode John Halsam George Manrsquoın genccedillik

ccedilağında başlayan iccedile kapanma duumlşuumlnce bozukluğu ile belirli olarak

tanımladıkları ve bir ad veremedikleri iccedil koumlkenli (endojen) bozukluğun

şizofreni olduğu duumlşuumlnuumllebilir(121314)

Morel ldquoDementia Praecoxrdquo (erken bunama) deyimini ilk olarak

1860rsquoda kullanmıştır Hecker 1871rsquode lsquolsquohebefrenirsquorsquoyi ve Kahlbaum 1874rsquode

ldquokatatonirdquoyi tanımladıktan sonra tanınmış Alman ruh hekimi Kraepelin

3

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 2: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Uzmanlık eğitimim suumlresince bilgi ve deneyim aktarımıyla

gelişimimdeki buumlyuumlk katkısı iccedilin klinik şefim Doccedil Dr M Emin Ceylanrsquoa

sağladığı bilimsel ccedilalışma ortamından dolayı Başhekim Doccedil Dr Medaim

Yanıkrsquoa rotasyonlarım sırasında yanlarında ccedilalışma olanağı bulduğum ve

birikimlerinden yararlandığım klinik şeflerine Dr Niyazi Uygur Doccedil Dr

Baki Arpacı Doccedil Dr Duran Ccedilakmak Doccedil Dr Huumlsnuuml Erkmen Prof Dr

Uumlmran Tuumlzuumln Doccedil Dr Yuumlksel Altıntaşrsquoa

Tez danışmanım Dr Abduumllkadir Taborsquoya birlikte ccedilalışma fırsatı

bulduğum tuumlm şef yardımcıları başasistanlar uzmanlar asistanlar

psikologlar ve hemşire arkadaşlarıma ccedilok şey oumlğrendiğim hastalarıma

Tuumlm yaşamım boyunca desteğini esirgemeyen aileme ve 19

yıldır varlığından buumlyuumlk guumlccedil aldığım sabır ve anlayışla her zor anımda

yanımda olan sevgili eşim Guumllhanrsquoa ve biricik kızım Şiirrsquoe

teşekkuumlrlerimlehellip

İCcedilİNDEKİLER

GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1

GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3

bull GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3

bull CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15

YOumlNTEM VE GERECcedilLER helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26

BULGULAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28

TARTIŞMA 45

SONUCcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53

OumlZET helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 56

SUMMARY helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58

KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60

EKLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 72

GİRİŞ VE AMACcedil Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan değişkenlerden biri

de cinsiyettir(1) Şizofrenideki cinsiyet farklılıklarına Kraepelinrsquoin demans

prekoksun genccedil erkeklerde goumlruumllen yozlaştırıcı bir hastalık olduğu

goumlzleminden beri ilgi duyulmuşsa da başlangıccedilta bu konudaki yaklaşımlar

bilimsel ve sistematik olamamıştır Daha sonra yapılan bir ccedilok ccedilalışma

şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından

cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir(2) Literatuumlrde

fikir birliği sağlanmış olan farklılıklar şoumlyle sıralanabilir

a) Kadınlarda başlangıccedil yaşı daha geccediltir Erken başlangıccedillı tipte insidans

erkekler arasında daha yuumlksektir Erkekler kadınlara goumlre şizofreniye daha

duyarlıdır Biyolojik etmenlerin oumltesinde pek ccedilok psikolojik nedenin

erkeklerde hastalığın erken başlamasına neden olabileceği ileri

suumlruumllmektedir

b)Kadınlarda premorbid işlevsellik daha iyidir

c) Kadınlarda antipsikotik ilaccedillara yanıt daha iyidir Erkek hastaların ilaccedil

uyumları daha koumltuumlduumlr

d) Kadınlarda yapısal beyin anormallikleri daha azdır

e) Kadınlarda psikososyal uyum daha iyidir

f) Şizofreniyi agreve eden ve şizofreniye karşı kişiyi koruyan etmenler

cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterir Bu etmenler psikolojik ve biyolojik

oumlzellikte olabilirler Soumlzuuml edilen etmenlerin en oumlnemlisi kadın cinsiyet

hormanlarıdır

g) Kadınlarda 40-45 yaş civarında ikinci bir insidans artışı goumlruumlluumlr

h) Erkeklerde tedaviye direnccedilli negatif belirtiler daha fazladır

1

ı) Kadınlarda bizar hezeyanlar daha azdır daha ccedilok somatik ve kıskanccedillık

tipte hezeyanlara sahip olabilirler

i) Erkekler politik komplolar vegizli aktivitelerle ilgili konularda duumlşuumlnce

bozukluğu goumlsterirler Mistik asalet ve guumlccedille ilgili buumlyuumlkluumlk hezeyanları

erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr

j) Apati affektte duumlzleşme sosyal geri ccedilekilme semptomları ve bunların

ilişkiler uumlzerinde olumsuz etkisi erkeklerde daha sıklıkta goumlruumlluumlr Affektif

semptomlar oumlzellikle depresyon kadınlarda daha sık goumlruumllmektedir

k) Kadınlarda alkol ve madde kullanımı erkeklere goumlre daha az goumlruumlluumlr

Fakat madde koumltuumlye kullanım bozukluğunun şiddeti ccedilok farklı olmayabilir

Şizofreni belirti ve bulguları erkeklerde ve kadınlarda aynı şekilde

goumlruumllmez Semptomlardaki bu farklılıklar sayesinde kadın hastalar

ilişkilerini daha guumlccedilluuml ve daha uzun suumlre suumlrduumlrebilirler(34567)

Diğer yandan yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip

ccedilalışmalarında bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet

farklılığının uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir

takip ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910)

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml gibi parametrelerle birlikte

klinik belirtilerin dağılım ve şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını

saptamayı amaccedilladık

2

GENEL BİLGİLER

GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ

Şizofreni geccedilen yuumlzyıldan beri ruh hekimliğini en ccedilok

uğraştıran fakat buguumln bile ccedileşitli youmlnleri tam accedilıklanmamış bir ruhsal

bozukluktur 19yuumlzyıldan kalma bir etki ile halk arasında korku uyandıran

ve ldquoerken bunamardquo diye bilinen bu hastalık genccedil yaşta başlayan insanın

kişilerarası ilişkilerden ve gerccedileklerden uzaklaşarak kendine oumlzguuml iccedile-

kapanım duumlnyasında yaşadığı duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda oumlnemli

bozulmaların goumlruumllduumlğuuml ağır bir ruhsal bozukluktur(11)

Şizofreni populasyonun yaklaşık 1rsquoini etkiler genellikle 25

yaşından oumlnce başlar yaşam boyu devam eder ve buumltuumln sosyal sınıflardaki

insanlarda goumlruumlluumlr Hastalık hakkında yaygın bir bilgisizlik olduğundan

hasta ve aileleri sıklıkla yetersiz bakım ve sosyal dışlanmadan yakınırlar

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da olasılıkla heterojen

etiyolojili bir grup bozukluğu iccedilerir ve kapsadığı hastaların klinik

goumlruumlnuumlmuuml tedaviye yanıtları ve gidişleri farklıdır(12)

TARİHCcedilE

Eski ccedilağ Sanskrit yazılarında ve Hipokrat okuluna bağlı eski

Yunan hekimlerinin yazılarında şizofrenik tuumlrde belirti goumlsteren ruh

hastalıklarının tanımlandığı bildirilmektedir 17yuumlzyılda Willisrsquoin 18

yuumlzyılda Pinelrsquoin bu hastalığı az ccedilok tanıdıklarına ilişkin yazıları vardır

18yuumlzyılın başında İngilterersquode John Halsam George Manrsquoın genccedillik

ccedilağında başlayan iccedile kapanma duumlşuumlnce bozukluğu ile belirli olarak

tanımladıkları ve bir ad veremedikleri iccedil koumlkenli (endojen) bozukluğun

şizofreni olduğu duumlşuumlnuumllebilir(121314)

Morel ldquoDementia Praecoxrdquo (erken bunama) deyimini ilk olarak

1860rsquoda kullanmıştır Hecker 1871rsquode lsquolsquohebefrenirsquorsquoyi ve Kahlbaum 1874rsquode

ldquokatatonirdquoyi tanımladıktan sonra tanınmış Alman ruh hekimi Kraepelin

3

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 3: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

İCcedilİNDEKİLER

GİRİŞ VE AMACcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 1

GENEL BİLGİLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3

bull GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 3

bull CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 15

YOumlNTEM VE GERECcedilLER helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 26

BULGULAR helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 28

TARTIŞMA 45

SONUCcedilhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 53

OumlZET helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 56

SUMMARY helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 58

KAYNAKLARhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 60

EKLERhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 72

GİRİŞ VE AMACcedil Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan değişkenlerden biri

de cinsiyettir(1) Şizofrenideki cinsiyet farklılıklarına Kraepelinrsquoin demans

prekoksun genccedil erkeklerde goumlruumllen yozlaştırıcı bir hastalık olduğu

goumlzleminden beri ilgi duyulmuşsa da başlangıccedilta bu konudaki yaklaşımlar

bilimsel ve sistematik olamamıştır Daha sonra yapılan bir ccedilok ccedilalışma

şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından

cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir(2) Literatuumlrde

fikir birliği sağlanmış olan farklılıklar şoumlyle sıralanabilir

a) Kadınlarda başlangıccedil yaşı daha geccediltir Erken başlangıccedillı tipte insidans

erkekler arasında daha yuumlksektir Erkekler kadınlara goumlre şizofreniye daha

duyarlıdır Biyolojik etmenlerin oumltesinde pek ccedilok psikolojik nedenin

erkeklerde hastalığın erken başlamasına neden olabileceği ileri

suumlruumllmektedir

b)Kadınlarda premorbid işlevsellik daha iyidir

c) Kadınlarda antipsikotik ilaccedillara yanıt daha iyidir Erkek hastaların ilaccedil

uyumları daha koumltuumlduumlr

d) Kadınlarda yapısal beyin anormallikleri daha azdır

e) Kadınlarda psikososyal uyum daha iyidir

f) Şizofreniyi agreve eden ve şizofreniye karşı kişiyi koruyan etmenler

cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterir Bu etmenler psikolojik ve biyolojik

oumlzellikte olabilirler Soumlzuuml edilen etmenlerin en oumlnemlisi kadın cinsiyet

hormanlarıdır

g) Kadınlarda 40-45 yaş civarında ikinci bir insidans artışı goumlruumlluumlr

h) Erkeklerde tedaviye direnccedilli negatif belirtiler daha fazladır

1

ı) Kadınlarda bizar hezeyanlar daha azdır daha ccedilok somatik ve kıskanccedillık

tipte hezeyanlara sahip olabilirler

i) Erkekler politik komplolar vegizli aktivitelerle ilgili konularda duumlşuumlnce

bozukluğu goumlsterirler Mistik asalet ve guumlccedille ilgili buumlyuumlkluumlk hezeyanları

erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr

j) Apati affektte duumlzleşme sosyal geri ccedilekilme semptomları ve bunların

ilişkiler uumlzerinde olumsuz etkisi erkeklerde daha sıklıkta goumlruumlluumlr Affektif

semptomlar oumlzellikle depresyon kadınlarda daha sık goumlruumllmektedir

k) Kadınlarda alkol ve madde kullanımı erkeklere goumlre daha az goumlruumlluumlr

Fakat madde koumltuumlye kullanım bozukluğunun şiddeti ccedilok farklı olmayabilir

Şizofreni belirti ve bulguları erkeklerde ve kadınlarda aynı şekilde

goumlruumllmez Semptomlardaki bu farklılıklar sayesinde kadın hastalar

ilişkilerini daha guumlccedilluuml ve daha uzun suumlre suumlrduumlrebilirler(34567)

Diğer yandan yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip

ccedilalışmalarında bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet

farklılığının uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir

takip ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910)

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml gibi parametrelerle birlikte

klinik belirtilerin dağılım ve şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını

saptamayı amaccedilladık

2

GENEL BİLGİLER

GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ

Şizofreni geccedilen yuumlzyıldan beri ruh hekimliğini en ccedilok

uğraştıran fakat buguumln bile ccedileşitli youmlnleri tam accedilıklanmamış bir ruhsal

bozukluktur 19yuumlzyıldan kalma bir etki ile halk arasında korku uyandıran

ve ldquoerken bunamardquo diye bilinen bu hastalık genccedil yaşta başlayan insanın

kişilerarası ilişkilerden ve gerccedileklerden uzaklaşarak kendine oumlzguuml iccedile-

kapanım duumlnyasında yaşadığı duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda oumlnemli

bozulmaların goumlruumllduumlğuuml ağır bir ruhsal bozukluktur(11)

Şizofreni populasyonun yaklaşık 1rsquoini etkiler genellikle 25

yaşından oumlnce başlar yaşam boyu devam eder ve buumltuumln sosyal sınıflardaki

insanlarda goumlruumlluumlr Hastalık hakkında yaygın bir bilgisizlik olduğundan

hasta ve aileleri sıklıkla yetersiz bakım ve sosyal dışlanmadan yakınırlar

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da olasılıkla heterojen

etiyolojili bir grup bozukluğu iccedilerir ve kapsadığı hastaların klinik

goumlruumlnuumlmuuml tedaviye yanıtları ve gidişleri farklıdır(12)

TARİHCcedilE

Eski ccedilağ Sanskrit yazılarında ve Hipokrat okuluna bağlı eski

Yunan hekimlerinin yazılarında şizofrenik tuumlrde belirti goumlsteren ruh

hastalıklarının tanımlandığı bildirilmektedir 17yuumlzyılda Willisrsquoin 18

yuumlzyılda Pinelrsquoin bu hastalığı az ccedilok tanıdıklarına ilişkin yazıları vardır

18yuumlzyılın başında İngilterersquode John Halsam George Manrsquoın genccedillik

ccedilağında başlayan iccedile kapanma duumlşuumlnce bozukluğu ile belirli olarak

tanımladıkları ve bir ad veremedikleri iccedil koumlkenli (endojen) bozukluğun

şizofreni olduğu duumlşuumlnuumllebilir(121314)

Morel ldquoDementia Praecoxrdquo (erken bunama) deyimini ilk olarak

1860rsquoda kullanmıştır Hecker 1871rsquode lsquolsquohebefrenirsquorsquoyi ve Kahlbaum 1874rsquode

ldquokatatonirdquoyi tanımladıktan sonra tanınmış Alman ruh hekimi Kraepelin

3

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 4: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

GİRİŞ VE AMACcedil Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan değişkenlerden biri

de cinsiyettir(1) Şizofrenideki cinsiyet farklılıklarına Kraepelinrsquoin demans

prekoksun genccedil erkeklerde goumlruumllen yozlaştırıcı bir hastalık olduğu

goumlzleminden beri ilgi duyulmuşsa da başlangıccedilta bu konudaki yaklaşımlar

bilimsel ve sistematik olamamıştır Daha sonra yapılan bir ccedilok ccedilalışma

şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından

cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir(2) Literatuumlrde

fikir birliği sağlanmış olan farklılıklar şoumlyle sıralanabilir

a) Kadınlarda başlangıccedil yaşı daha geccediltir Erken başlangıccedillı tipte insidans

erkekler arasında daha yuumlksektir Erkekler kadınlara goumlre şizofreniye daha

duyarlıdır Biyolojik etmenlerin oumltesinde pek ccedilok psikolojik nedenin

erkeklerde hastalığın erken başlamasına neden olabileceği ileri

suumlruumllmektedir

b)Kadınlarda premorbid işlevsellik daha iyidir

c) Kadınlarda antipsikotik ilaccedillara yanıt daha iyidir Erkek hastaların ilaccedil

uyumları daha koumltuumlduumlr

d) Kadınlarda yapısal beyin anormallikleri daha azdır

e) Kadınlarda psikososyal uyum daha iyidir

f) Şizofreniyi agreve eden ve şizofreniye karşı kişiyi koruyan etmenler

cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterir Bu etmenler psikolojik ve biyolojik

oumlzellikte olabilirler Soumlzuuml edilen etmenlerin en oumlnemlisi kadın cinsiyet

hormanlarıdır

g) Kadınlarda 40-45 yaş civarında ikinci bir insidans artışı goumlruumlluumlr

h) Erkeklerde tedaviye direnccedilli negatif belirtiler daha fazladır

1

ı) Kadınlarda bizar hezeyanlar daha azdır daha ccedilok somatik ve kıskanccedillık

tipte hezeyanlara sahip olabilirler

i) Erkekler politik komplolar vegizli aktivitelerle ilgili konularda duumlşuumlnce

bozukluğu goumlsterirler Mistik asalet ve guumlccedille ilgili buumlyuumlkluumlk hezeyanları

erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr

j) Apati affektte duumlzleşme sosyal geri ccedilekilme semptomları ve bunların

ilişkiler uumlzerinde olumsuz etkisi erkeklerde daha sıklıkta goumlruumlluumlr Affektif

semptomlar oumlzellikle depresyon kadınlarda daha sık goumlruumllmektedir

k) Kadınlarda alkol ve madde kullanımı erkeklere goumlre daha az goumlruumlluumlr

Fakat madde koumltuumlye kullanım bozukluğunun şiddeti ccedilok farklı olmayabilir

Şizofreni belirti ve bulguları erkeklerde ve kadınlarda aynı şekilde

goumlruumllmez Semptomlardaki bu farklılıklar sayesinde kadın hastalar

ilişkilerini daha guumlccedilluuml ve daha uzun suumlre suumlrduumlrebilirler(34567)

Diğer yandan yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip

ccedilalışmalarında bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet

farklılığının uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir

takip ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910)

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml gibi parametrelerle birlikte

klinik belirtilerin dağılım ve şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını

saptamayı amaccedilladık

2

GENEL BİLGİLER

GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ

Şizofreni geccedilen yuumlzyıldan beri ruh hekimliğini en ccedilok

uğraştıran fakat buguumln bile ccedileşitli youmlnleri tam accedilıklanmamış bir ruhsal

bozukluktur 19yuumlzyıldan kalma bir etki ile halk arasında korku uyandıran

ve ldquoerken bunamardquo diye bilinen bu hastalık genccedil yaşta başlayan insanın

kişilerarası ilişkilerden ve gerccedileklerden uzaklaşarak kendine oumlzguuml iccedile-

kapanım duumlnyasında yaşadığı duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda oumlnemli

bozulmaların goumlruumllduumlğuuml ağır bir ruhsal bozukluktur(11)

Şizofreni populasyonun yaklaşık 1rsquoini etkiler genellikle 25

yaşından oumlnce başlar yaşam boyu devam eder ve buumltuumln sosyal sınıflardaki

insanlarda goumlruumlluumlr Hastalık hakkında yaygın bir bilgisizlik olduğundan

hasta ve aileleri sıklıkla yetersiz bakım ve sosyal dışlanmadan yakınırlar

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da olasılıkla heterojen

etiyolojili bir grup bozukluğu iccedilerir ve kapsadığı hastaların klinik

goumlruumlnuumlmuuml tedaviye yanıtları ve gidişleri farklıdır(12)

TARİHCcedilE

Eski ccedilağ Sanskrit yazılarında ve Hipokrat okuluna bağlı eski

Yunan hekimlerinin yazılarında şizofrenik tuumlrde belirti goumlsteren ruh

hastalıklarının tanımlandığı bildirilmektedir 17yuumlzyılda Willisrsquoin 18

yuumlzyılda Pinelrsquoin bu hastalığı az ccedilok tanıdıklarına ilişkin yazıları vardır

18yuumlzyılın başında İngilterersquode John Halsam George Manrsquoın genccedillik

ccedilağında başlayan iccedile kapanma duumlşuumlnce bozukluğu ile belirli olarak

tanımladıkları ve bir ad veremedikleri iccedil koumlkenli (endojen) bozukluğun

şizofreni olduğu duumlşuumlnuumllebilir(121314)

Morel ldquoDementia Praecoxrdquo (erken bunama) deyimini ilk olarak

1860rsquoda kullanmıştır Hecker 1871rsquode lsquolsquohebefrenirsquorsquoyi ve Kahlbaum 1874rsquode

ldquokatatonirdquoyi tanımladıktan sonra tanınmış Alman ruh hekimi Kraepelin

3

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 5: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

ı) Kadınlarda bizar hezeyanlar daha azdır daha ccedilok somatik ve kıskanccedillık

tipte hezeyanlara sahip olabilirler

i) Erkekler politik komplolar vegizli aktivitelerle ilgili konularda duumlşuumlnce

bozukluğu goumlsterirler Mistik asalet ve guumlccedille ilgili buumlyuumlkluumlk hezeyanları

erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr

j) Apati affektte duumlzleşme sosyal geri ccedilekilme semptomları ve bunların

ilişkiler uumlzerinde olumsuz etkisi erkeklerde daha sıklıkta goumlruumlluumlr Affektif

semptomlar oumlzellikle depresyon kadınlarda daha sık goumlruumllmektedir

k) Kadınlarda alkol ve madde kullanımı erkeklere goumlre daha az goumlruumlluumlr

Fakat madde koumltuumlye kullanım bozukluğunun şiddeti ccedilok farklı olmayabilir

Şizofreni belirti ve bulguları erkeklerde ve kadınlarda aynı şekilde

goumlruumllmez Semptomlardaki bu farklılıklar sayesinde kadın hastalar

ilişkilerini daha guumlccedilluuml ve daha uzun suumlre suumlrduumlrebilirler(34567)

Diğer yandan yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip

ccedilalışmalarında bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet

farklılığının uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir

takip ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910)

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml gibi parametrelerle birlikte

klinik belirtilerin dağılım ve şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını

saptamayı amaccedilladık

2

GENEL BİLGİLER

GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ

Şizofreni geccedilen yuumlzyıldan beri ruh hekimliğini en ccedilok

uğraştıran fakat buguumln bile ccedileşitli youmlnleri tam accedilıklanmamış bir ruhsal

bozukluktur 19yuumlzyıldan kalma bir etki ile halk arasında korku uyandıran

ve ldquoerken bunamardquo diye bilinen bu hastalık genccedil yaşta başlayan insanın

kişilerarası ilişkilerden ve gerccedileklerden uzaklaşarak kendine oumlzguuml iccedile-

kapanım duumlnyasında yaşadığı duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda oumlnemli

bozulmaların goumlruumllduumlğuuml ağır bir ruhsal bozukluktur(11)

Şizofreni populasyonun yaklaşık 1rsquoini etkiler genellikle 25

yaşından oumlnce başlar yaşam boyu devam eder ve buumltuumln sosyal sınıflardaki

insanlarda goumlruumlluumlr Hastalık hakkında yaygın bir bilgisizlik olduğundan

hasta ve aileleri sıklıkla yetersiz bakım ve sosyal dışlanmadan yakınırlar

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da olasılıkla heterojen

etiyolojili bir grup bozukluğu iccedilerir ve kapsadığı hastaların klinik

goumlruumlnuumlmuuml tedaviye yanıtları ve gidişleri farklıdır(12)

TARİHCcedilE

Eski ccedilağ Sanskrit yazılarında ve Hipokrat okuluna bağlı eski

Yunan hekimlerinin yazılarında şizofrenik tuumlrde belirti goumlsteren ruh

hastalıklarının tanımlandığı bildirilmektedir 17yuumlzyılda Willisrsquoin 18

yuumlzyılda Pinelrsquoin bu hastalığı az ccedilok tanıdıklarına ilişkin yazıları vardır

18yuumlzyılın başında İngilterersquode John Halsam George Manrsquoın genccedillik

ccedilağında başlayan iccedile kapanma duumlşuumlnce bozukluğu ile belirli olarak

tanımladıkları ve bir ad veremedikleri iccedil koumlkenli (endojen) bozukluğun

şizofreni olduğu duumlşuumlnuumllebilir(121314)

Morel ldquoDementia Praecoxrdquo (erken bunama) deyimini ilk olarak

1860rsquoda kullanmıştır Hecker 1871rsquode lsquolsquohebefrenirsquorsquoyi ve Kahlbaum 1874rsquode

ldquokatatonirdquoyi tanımladıktan sonra tanınmış Alman ruh hekimi Kraepelin

3

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 6: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

GENEL BİLGİLER

GENEL OLARAK ŞİZOFRENİ

Şizofreni geccedilen yuumlzyıldan beri ruh hekimliğini en ccedilok

uğraştıran fakat buguumln bile ccedileşitli youmlnleri tam accedilıklanmamış bir ruhsal

bozukluktur 19yuumlzyıldan kalma bir etki ile halk arasında korku uyandıran

ve ldquoerken bunamardquo diye bilinen bu hastalık genccedil yaşta başlayan insanın

kişilerarası ilişkilerden ve gerccedileklerden uzaklaşarak kendine oumlzguuml iccedile-

kapanım duumlnyasında yaşadığı duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda oumlnemli

bozulmaların goumlruumllduumlğuuml ağır bir ruhsal bozukluktur(11)

Şizofreni populasyonun yaklaşık 1rsquoini etkiler genellikle 25

yaşından oumlnce başlar yaşam boyu devam eder ve buumltuumln sosyal sınıflardaki

insanlarda goumlruumlluumlr Hastalık hakkında yaygın bir bilgisizlik olduğundan

hasta ve aileleri sıklıkla yetersiz bakım ve sosyal dışlanmadan yakınırlar

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da olasılıkla heterojen

etiyolojili bir grup bozukluğu iccedilerir ve kapsadığı hastaların klinik

goumlruumlnuumlmuuml tedaviye yanıtları ve gidişleri farklıdır(12)

TARİHCcedilE

Eski ccedilağ Sanskrit yazılarında ve Hipokrat okuluna bağlı eski

Yunan hekimlerinin yazılarında şizofrenik tuumlrde belirti goumlsteren ruh

hastalıklarının tanımlandığı bildirilmektedir 17yuumlzyılda Willisrsquoin 18

yuumlzyılda Pinelrsquoin bu hastalığı az ccedilok tanıdıklarına ilişkin yazıları vardır

18yuumlzyılın başında İngilterersquode John Halsam George Manrsquoın genccedillik

ccedilağında başlayan iccedile kapanma duumlşuumlnce bozukluğu ile belirli olarak

tanımladıkları ve bir ad veremedikleri iccedil koumlkenli (endojen) bozukluğun

şizofreni olduğu duumlşuumlnuumllebilir(121314)

Morel ldquoDementia Praecoxrdquo (erken bunama) deyimini ilk olarak

1860rsquoda kullanmıştır Hecker 1871rsquode lsquolsquohebefrenirsquorsquoyi ve Kahlbaum 1874rsquode

ldquokatatonirdquoyi tanımladıktan sonra tanınmış Alman ruh hekimi Kraepelin

3

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 7: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

1896rsquoda bu iki hastalık tipine paranoid ve basit tipleri de ekleyerek tuumlmuumlnuuml

ldquodementia praecoxrdquo tanısı altında topladı Bu terime goumlre hastalıkta (1)

erken başlama (2) bunama olması gerekiyordu(12)

1911rsquode yayınladığı ldquoDementia Praecox veya Şizofreniler

Gruburdquo adlı kitabı ile yeni bir ccedilığır accedilmış olan İsviccedilrersquoli Eugen Bleuler

Kraepelinrsquoin sandığı gibi hastalığın erken yaşlarda başlamasının ve bunama

ile sonuccedillanmasının zorunlu olmadığını goumlsterdi Bu hastalıkta kişinin

ruhsal hayatındaki yarılmaya (schisme) oumlnem vererek ldquoschizofreniardquo yani

zihin boumlluumlnmesi yarılması adını oumlnerdi ve zamanla bu terim kabul

goumlrmuumlştuumlr Artık guumlnuumlmuumlzde dementia praecox (erken bunama) terimi

kullanılmamaktadır(14)

Bleuler şizofreni semptomlarını temel(birincil) ve tali(ikincil)

olarak ayırmıştır En oumlnemli temel semptomun ccedilağrışım (assosiasyon)

bozukluklarıyla belirli duumlşuumlnce bozukluğu olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr

Diğer temel semptomları affektif bozukluklar otizm ve ambivalans olarak

saymıştır Bleulerrsquoin ldquo4A belirtisirdquo Assosiasyon Affekt Otizm (Autism) ve

Ambivalansı kapsıyordu Tali (ikincil) semptomlar arasında haluumlsinasyon

ve hezeyanlar vardı (1214)

Kişilerarası ldquointerpersonalrdquo psikoanalitik okulunun kurucusu

olan Harry Stack Sullivan toplumsal yalıtımın şizofreninin hem bir nedeni

hem de bir belirtisi olduğu uumlzerinde durmuştur Gabriel Langfeldt kuramsal

formuumllasyonlara girmektense ampirik deneylerden yola ccedilıkarak bir takım

oumllccediluumltler tanımlamıştır Langfeldt bu bozukluğu gerccedilek şizofreni ve

şizofreniform psikoz olarak ikiye ayırmıştır Gerccedilek şizofreni tanısını sinsi

bir başlangıccedil otizm duygusal kuumlntluumlk depersonalizasyon derealizasyon

belirti ve bulgularına dayandırmıştır Langfeldtrsquoden sonra araştırmacılar

gerccedilek şizofreniyi ldquoccedilekirdek şizofrenirdquo ldquosuumlreccedil (process) şizofrenirsquorsquo ya da

ldquoremisyona girmeyen şizofrenirdquo olarak da adlandırmaktadır(14) Kurt

Schneider şizofrenide birinci sıra semptomlar olarak adlandırdığı bir takım

4

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 8: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

semptomları tanımlamıştır Schneider bu semptomların (duumlşuumlnce yayılması

duumlşuumlnce sokulması tartışan ve yorum yapan sesler) sadece şizofreniye oumlzguuml

belirtiler olmadığını ancak bunların tanı koymada pragmatik değerlerinin

buumlyuumlk olduğu uumlzerinde durmuştur Schneider ikinci sıra belirtilerle de tanı

konulabileceğini oumlne suumlrmuumlştuumlr(15)

Freud da şizofreniyi ldquobirincil oumlzseverlik (narsisizm)rdquo doumlnemine

gerileme sonucunda ortaya ccedilıkan bir klinik tablo olarak ele almıştır

Psikanalistler de şizofrenide doğuştan yapısal bir yatkınlığın bir ego

zayıflığının ve birincil narsisistik duruma kolayca gerileyebilme eğiliminin

olduğunu kabul ederler Boumlyle bir zeminde ccedilevre ilişkilerinde kuumlccediluumlk buumlyuumlk

incinmeler bu gerileme eğilimini kamccedilılarlar(1316)

EPİDEMİYOLOJİ

ABDrsquode şizofreninin yıllık insidansı 1000 kişide 03-06rsquodır

Yaşamboyu prevalansının 1-15 dolaylarında olduğu ileri suumlruumllmektedir

Avruparsquoda ise 1000 kişide 01-05 arasında olduğu şizofreni gelişmesi iccedilin

yaşam boyu prevalansın 1000 kişide 7-9 arasında olduğu nokta

prevalansının ise 1000 kişide 25-53 arasında olduğu bildirilmektedir

Dolayısıyla şizofreninin yaşam boyu prevalansının 05 ile 1 arasında

değiştiği oumlngoumlruumllebilir Şizofreni tuumlm toplumlarda ve coğrafi alanlarda

goumlruumlluumlr İnsidans ve prevalans oranları duumlnyanın her yerinde yaklaşık

olarak birbirine eşittir(1214)

Tablo-1 Oumlzel popuumllasyonlarda şizofreni prevalansı(14)

Popuumllasyon Prevalans()Genel popuumllasyon 10Şizofreni hastasının monozigot ikizi 470

Şizofreni hastası iki ebeveynin ccedilocuğu 400

Şizofreni hastasının dizigot ikizi 120

Şizofreni hastası bir ebeveynin ccedilocuğu 120

Şizofreni hastasının ikiz olmayan kardeşleri 80

5

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 9: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Ccedilalışmalarda oumlnemli bulgu şizofreni gelişme olasılığının kış

ve baharın erken doumlnemlerinde doğanlarda daha fazla ve baharın geccedil

doumlnemi ve yaz mevsiminde doğanlarda ise daha duumlşuumlk olmasıdır Şizofreni

oluşumuyla ilgili viral hipotezler yavaş viruumlsleri retroviruumlsleri ve viral

yolla aktive olan otoimmun reaksiyonları iccedilerir Bazı ccedilalışmalar

hamileliğin ikinci uumlccedil ayı sırasında influenza ile karşılaşılmasından sonra

(sıklıkla kış mevsiminde ortaya ccedilıkar) şizofreni sıklığında artış olduğunu

goumlstermiştir(1417)

ETİYOLOJİ

Şizofreni tek bir hastalık olarak tartışılmış olsa da tanı

kategorisi olasılıkla heterojen etiyolojili benzer davranış belirtileri goumlsteren

bir bozukluklar grubunu iccedilerir Şizofreni hastaları farklı klinik goumlruumlnuumlmler

tedavi yanıtları ve hastalık gidişi goumlsterirler(12)

1) Stres yatkınlık modeli

Kraepelin Bleuler ve Freud kendi doumlnemlerindeki tuumlm

araştırmalar bir anormalliği belirleme konusunda başarısız olmuş olsa da

şizofreninin biyolojik anormallik sonucu geliştiğine inanmışlardı(15)

Biyolojik psikososyal ve ccedilevresel etkenlerin karşılıklı

etkileşiminin anlatımı olan stres yatkınlık modeline goumlre oumlzel bir

yatkınlığı bulunan bir kişi stresli bir durumla karşılaştığında şizofreni

belirtileri geliştirebilir Bir ccedilok genel stres-yatkınlık modelinde yatkınlık

veya stres biyolojik ccedilevresel veya her ikisi birden olabilir Ccedilevresel

etmenler biyolojik (infeksiyon) ve psikolojik (aile iccedili sorun veya bir

yakının oumlluumlmuuml) etmenlerle birlikte olabilmektedir Bununla birlikte bu

konudaki araştırmalar aile ve diğer bakım verenlerle etkileşimin şizofreni

hastalarının stres duumlzeylerine ve baş etme yetilerine etkilerini hastalık

seyrinde yarattıkları değişimleri konu alan bir ilgiye yol accedilmıştır

(121415)

6

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 10: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Hastalığın seyrini etkileyen etkenler arasında ilk psikotik

atağın başlangıccedil yaşı hastanın tedaviye uyum ve yanıtı hastanın sosyal

becerisi ve kişilerarası işlevselliği ile yineleyen atakların sıklığı sayılabilir

Bu ccedilalışmalar daha ileri doumlnemlerde duygu-dışavurumunun etkileri

uumlzerinde suumlrduumlruumllecek ccedilalışmaların oumlncuumlsuuml olmuş ve sonuccedilta duumlşmanca

tutum sergileyen aşırı kontrol uygulayan ailelerin alevlenme oranlarında

artışa neden olduğu belirlenmiştir Yakın doumlnemde genetik etkenlerin aile-

iccedili etkileşimleri ve bireyin ccedilevre koşulları ile baş edebilme yetisini

etkileyebileceği duumlşuumlnuumllmektedir(15)

2)Noumlrobiyolojik teoriler

Şizofreninin nedeni bilinmemekle son yıllarda ccedilok sayıdaki

ccedilalışmada limbik sistem frontal korteks serebellum ve bazal gangliyayı

iccedileren beynin belirli boumllgelerindeki patofizyoloji uumlzerinde durulmaktadır

Kendi aralarında bağlantıları olan bu doumlrt alandan birindeki işlev

bozukluğu bir diğerindeki primer patolojik suumlreci etkileyebilirBeyin

goumlruumlntuumlleme youmlntemleri ve postmortem beyin dokularındaki noumlropatolojik

ccedilalışmalar şizofreni hastalarının bir boumlluumlmuumlnde hatta bir ccediloğunda limbik

sistemin primer patolojide potansiyel boumllge olduğunu goumlstermiştir(12)

3)Noumlrogelişimsel teoriler

Şizofreni hastasının DNArsquosındaki bir anormallik prenatal

doumlnem ve erken ccedilocukluk doumlnemindeki beyin gelişimi ve bağlantı oluşma

aşamasındayanlış sinaps bağlantılarının kurulmasına neden olabilmektedir

Bu durum noumlron seleksiyonu ve goumlccediluumlnuumln erken evrelerinde fetal beyin

gelişiminde ortaya ccedilıkan anormalliklerden kaynaklanmaktadır(18)

Şizofreni belki de beyinde yaşamın başlangıcından itibaren

ortaya ccedilıkan gelişim bozukluğunun bir sonucudur bu gelişim bozukluğu ya

erişkinlikte yanlış noumlronların sağ kalmasına yol accedilan seccedilim hatasından ya

da sağ kalan noumlronların beynin doğru boumllgelerine goumlccedil edememelerinden

uygun bağlantıları kuramamalarından ve daha sonra (ergenliğin sonları ve

7

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 11: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

erişkinlik doumlneminde) kullanılmaya başladıklarında aksamasından

kaynaklanabilir(15)

Doğum komplikasyonları ile şizofreni gelişimi arasında bağıntı

bulunmuştur Ccedilalışmalarda erken-başlangıccedillı erkek ve kronik şizofrenik

olgularda doğum komplikasyonlarının (periventrikuumller kanamalar hipoksi

ve iskemik lezyonlar) kontrol grubuna oranla daha sık olduğu saptanmıştır

Bu tuumlr bağıntı geccedil-başlangıccedillı kadın ve akut şizofrenik hastalarda

belirlenmemiştir Doğum anormalliklerinin mi şizofreniye yol accediltığı yoksa

fetusa ilişkin preşizofrenik anormalliklerin mi doğum komplikasyonlarına

zemin hazırladığı accedilık değildirİnvivo beyin goumlruumlntuumllemesine dayanan

yapısal anormallikler iccedilinde en tutarlı olanı beyin ventrikuumlllerindeki

buumlyuumlmedir Gri cevherdeki kayıp hastalık oumlncesi erken ccedilocukluk

doumlneminde zayıf sosyal ilişki eğitim uyumunda yetersizlik ve doğum

komplikasyonları ile paralellik goumlstermektedir

Şizofreni hastalarındaki postmortem ccedilalışmalarda amigdal hipokampuumls

parahipokampal girus ve internal pallidum gibi limbik ve temporal

yapıların hacimlerinde azalma ve korpus kallozum agenezisi goumlzlenmiştir

(151920)

4)Şizofrenide noumlrodejeneratif teoriler

Beyin goumlruumlntuumlleme ccedilalışmalarında şizofreni hastalarının

beyninde fonksiyonel ve yapısal bozuklukların saptanması hastalığın seyri

sırasında noumlron fonksiyonlarında progresif kayba yol accedilan bir

noumlrodejeneratif suumlrecin devam ettiğini duumlşuumlnduumlrmektedir (18)

5)Noumlrotransmitterlerle ilgili teoriler

a)Dopamin

Dopamin hipotezinin en basit anlatımına goumlre şizofreni aşırı

dopaminerjik aktivitenin bir sonucu olarak ortaya ccedilıkar Bu teori iki

goumlzleme dayanmaktadır(I)Birccedilok antipsikotik ilacın (yani dopamin

reseptoumlr antagonistleri) etkisi ve guumlcuuml dopamin (D2) reseptoumlrlerine

8

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 12: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

antagonist etki edebilme yetenekleriyle paralellik goumlsterir (II)Amfetamin

gibi dopaminerjik aktiviteyi artıran ilaccedillar psikomimetiktir (111218)

b) Serotonin

Kuvvetli serotonin ilişkili aktiviteye sahip serotonin dopamin

antagonisti (SDA) ilaccedillarla (klozapin risperidon sertindol) ilgili

goumlzlemlerden sonra serotonin şizofreni araştırmalarında dikkatleri uumlzerinde

toplamıştır Oumlzellikle 5-HT2 reseptoumlruumlndeki antagonizmin psikotik

belirtilerin azaltılmasında oumlnemli olduğu ve D2 antagonizmasıyla ilişkili

hareket bozukluklarının gelişmesine karşı hafifletici etkisinin bulunduğu

vurgulanmıştır(61218)

c) Norepinefrin

Dopaminerjik ve noradrenerjik aktivite arasındaki ilişkinin accedilık

olmamasına karşın noradrenerjik sistemdeki anormalliklerin hastayı

sıklıkla relaps iccedilin yatkın hale getirdiği yolla noradrenerjik sistemin

dopaminerjik aktiviteyi duumlzenlediğini oumlne suumlren veriler giderek artmaktadır

Şizofreni hastalarının bir kesiminde beyinde ve beyin omirilik sıvısında

noradrenalinin arttığı ve bu yolla dopaminin ccediloğaldığı bildirilmiştir

(11141518)

d) GABA

Mevcut veriler bazı şizofreni hastalarının hipokampuumlste

azalmış GABArsquoerjik noumlronlara sahip olduğu şeklindeki hipotezle

uyumludur Teorik olarak inhibitoumlr GABArsquoerjik noumlron kaybı dopaminerjik

ve noradrenerjik noumlronlarda hiperaktiviteye yol accedilmaktadır(61418)

e) Glutamat

Oumlne suumlruumllen hipotezlerde glutamatın hipoaktivitesi

hiperaktivitesi ve yol accediltığı noumlrotoksisite uumlzerinde durulmaktadır Glutamat

antagonisti olan fensiklidinin akut alınmasıyla şizofreniye benzer bir

sendromun ortaya ccedilıkmasından dolayı şizofreni etiyolojisinde glutamatın

da etkisi olduğu iler suumlruumllmektedir (121518)

9

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 13: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

f)Diğer noumlrotransmitterler

Şizofreni belki heterojen bir bozukluk olduğundan olasılıkla

farklı noumlrotransmitterlerdeki anormallikler aynı davranış sendromuna yol

accedilar(12)

6)Genetik Etkenler

Genetik ccedilalışmalar şizofreninin geccedilişinde genetik bir

komponent olduğunu şiddetle oumlne suumlrmektedir Monozigot ikizlerde

hastalık konkordansı 33-78 arasında değişirken aynı oran dizigot

ikizlerde 8-28 arasında değişir

Şizofrenlerin birinci dereceden akrabalarında şizofreni gelişme riski

normal kişilerin akrabalarına goumlre en az beş kat daha yuumlksektir

Ebeveynlerden her ikisinin de şizofreni hastalığına sahip olması

durumunda ccedilocuklarda şizofreni gelişme şansı 40 daha yuumlksektir(621)

KLİNİK OumlZELLİKLER

Şizofreninin klinik bulgu ve belirtilerinin tartışmaları uumlccedil ana başlıkta

toplanmaktadır

1 Şizofreni iccedilin hiccedilbir bulgu veya belirti yoktur şizofrenide goumlruumllen her bir

bulgu veya belirti diğer psikiyatrik veya noumlrolojik hastalıklarda da

goumlruumllebilir Bu goumlzlem belirli bulgu ve belirtilerin şizofreni iccedilin tanısallık

goumlsterdiği şeklindeki sık işitilen klinik duumlşuumlncenin aksinedir Bundan

dolayı şizofreni tanısı iccedilin hastanın tıbbi ve psikiyatrik oumlykuumlsuuml aile ve

sosyal geccedilmişi hakkında olabildiğince kapsamlı bilgi toplamak aile

bireyleri ve arkadaşları ile goumlruumlşmek ayrıntılı bir ruhsal durum muayenesi

gerccedilekleştirmek son derece oumlnemlidir Klinisyen sadece değişebilen bir

ruhsal durum değerlendirmesiyle şizofreni tanısı koyamaz

2 Zamanla hastanın belirtileri değişir Oumlrneğin bir hasta aralıklı

haluumlsinasyonlara sahip olabilir ve sosyal durumlara uyumu değişkenlik

goumlsterebilir veya hastalığın gidişi sırasında gelip geccedilici bir duygudurum

bozukluğu belirtileri goumlruumllebilir

10

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 14: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

3 Klinisyen hastanın eğitim duumlzeyini entelektuumlel yeteneğini ve alt kuumlltuumlrel

konumunu hesaba katmalıdır Soyut kavramları anlama yeteneğindeki

bozulma oumlrneğin hastanın eğitim veya zekasını yansıtabilir

Dini organizasyonlar vetopluluklar organizasyon dışındakilere garip gelen

adetlere sahip olabilir ve bunlar o kuumlltuumlrel yapı iccedilinde normal olabilir

(1215)

Premorbid-prodromal bulgu ve belirtiler

Şizofreninin teorik formuumllasyonunda premorbid bulgu ve

belirtiler hastalığın prodromal doumlneminden oumlnce başlar Premorbid bulgu

ve belirtilerin hastalık suumlreci kendini kanıtlamadan oumlnce bulunduğuna ve

prodromal bulgu ve belirtilerin gelişmekte olan hastalığın boumlluumlmleri

olduğuna işaret eder Şizofreni hastalarının premorbid oumlykuumlsuumlnde tipik

ancak değişebilir şekilde şizoid veya şizotipal kişilik tiplerinden birisi

vardır Bu tip bir kişilik sessiz pasif ve iccedile doumlnuumlk olarak belirlenebilir ve

sonuccedilta ccediloğunun az sayıda arkadaşı vardır Bu konuda yapılan kontrolluuml bir

ccedilalışmada erkek şizofreni hastalarında premorbid doumlnemde koumltuuml sosyal

işlevsellik şizoid veya şizotipal kişilik oumlzelliklerinin affektif bozukluğu

olan kadın ve erkek hastalara goumlre daha sık olduğunu saptamışlardır(22)

Ccedilekingen bir ergenin yakın arkadaşları ve floumlrtleri olmayabilir ve takım

sporlarından kaccedilınabilir Boumlyle bir ergen sosyal etkinlikleri dışlayarak

sinema ve televizyon izlemek veya muumlzik dinlemekten hoşlanabilir(1222)

Şizofren hasta aileleri erkekler iccedilin ccedilocukluk ve ergenlikte

kadınlar iccedilin erken erişkinlik doumlnemlerinde ilerleyici davranışsal

bozukluklar bildirirler Bu bozukluklar sosyal-iccedile ccedilekilmeyi akademik ve

kişisel sorunları iccedilerirler Şizofreni geliştiren bir birey iccedile-doumlnuumlk utangaccedil

asosyal ve ccedilocukluk doumlneminde arkadaşı olmayan veya sadece bir kaccedil

arkadaşı olan bir kişi olarak tanınmış olabilir Bu bireyler oumlncelikle

bedensel belirtilerden yakınabilirler Ardından buumlyuuml gibi ileri derecede

alışılmadık hobilerle ilgilenmeye başlayabilirler Kişi acayip duumlşuumlnce tarzı

11

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 15: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

alışılmadık konuşma iccedileriği veya haluumlsinatuvar deneyimlerle karışık

anormal duygulanım sergileyebilir

Geccedilici bir psikotik atak hastanın psikiyatriste veya bir diğer hekime

getirilmesine yol accedilabilir ancak pek ccedilok şizofreni hastası prodromal

doumlnemin başlangıcına kadar herhangi bir anormallik goumlstermez Hastanın

davranışlarının veya bilişsel işlevlerinin bazı alanlarında değişikliğin

oluştuğu prodromal doumlnem aylardan yıllara kadar uzayabilir Hastalar ve

ana-babaları kişilik değişiklikleri iccedile-ccedilekilme azalmış akademik

performans cinselliğe ve oumlnceden zevk veren diğer aktivitelere karşı ilgi

kaybı obsesif-kompulsif ve rituumlalistik davranış kişisel bakımda azalma

sinirlilik sığlaşmış duygulanım buumlyuumlsel duumlşuumlnce ve artmış saldırganlık

bildirirler Bu belirtiler sıklıkla normal ergenliğin bir parccedilası

olabileceğinden yaklaşan psikozu belirlemek profesyoneller iccedilin bile

guumlccediltuumlr(12152324)

Prodromal bulgu ve belirtiler şizofreni tanısı konulduktan

sonra geriye doumlnuumlk olarak belirlendiğinden geccedilerlilikleri kesin değildir

bunlara bakılarak şizofreni tanısı konulmaz Bununla beraber ilk hastaneye

yatış bozukluğun başlangıcı olarak kabul edilmesine karşın bulgu ve

belirtiler sıklıkla aylar hatta yıllar oumlncesinden suumlregelebilmektedir Baş sırt

ve kas ağrısı guumlccedilsuumlzluumlk ve sindirim sorunları gibi bedensel yakınmalarla

başlayabilir Başlangıccedil tanısı temaruz veya somatizasyon bozukluğu

olabilir Aile ve arkadaşları hastanın giderek değişmekte olduğunu ve

kişisel sosyal ve mesleki etkinliklerde eskisi gibi işlevsellik

goumlsteremediğini fark ederler Hasta bu aşamada soyut duumlşuumlnceler felsefi

buumlyuumlsel ve dini yeni uğraşlar geliştirmeye başlayabilir Ayrıca prodromal

bulgu ve belirtiler garip davranış anormal duygulanım alışılmışın dışında

konuşma garip duumlşuumlnceler ve garip algısal deneyimleri iccedilerebilir(121523)

12

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 16: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Prognoz ve sonlanış

Şizofreni ccedilok değişik prognoz ve sonlanış oumlzellikleri goumlsteren

kronik bir bozukluktur Prognoz ve sonlanışın değerlendirilebilmesi iccedilin

kullanılan oumllccediluumltler şunlardır Hastalık belirtileri iş uyumu toplumsal

uyumu hastaneye yatış sayısı ve suumlresi bilişsel yetiler genel sağlık ve

intihar girişimidir Sinsi ve yavaş başlayıp yıllarca boumlyle suumlruumlp giderken

aktif hastalık doumlnemleri ortaya ccedilıkabilir Bu doumlnemler kendiliğinden ya da

tedaviyle yatışır Bundan sonra gene ccedilok yavaş ilerleyen ve daha ccedilok

negatif belirtilerin baskın olduğu reziduumlel şizofreni tuumlruumlne doumlnuumlşebilir

(1112)

Bazı hastalarda delikanlılık ya da genccedillik ccedilağında oldukccedila kısa

suumlrede ccedilok renkli pozitif belirtilerle ağır psikotik noumlbet ortaya ccedilıkar ve

haftalarca aylarca suumlrebilir Bu doumlnem duumlzeldikten sonra uzun suumlre iyi

uyum doumlnemi olabilir ya da durum giderek negatif belirtilerin baskın

olduğu kronik reziduumlel şizofreniye doumlnuumlşebilir Bazen aktif pozitif

belirtiler yıllarca suumlrebilir (kronik paranoid şizofrenide olduğu gibi)Bazı

hastalarda da iyileşmeler ve depreşmelerle hastalık yıllarca suumlrebilir

Hastaların bir kısmı ccedilok az bir kısmı da tamama yakın iyileşebilirler

Hastaneye yatarak tedavi goumlrmuumlş hastalar suumlrekli ilaccedil kullanmış olsalar

bile yaklaşık 35-40rsquoı ilk yıl iccedilinde ikinci bir noumlbet geccedilirirler Noumlbet

sayısı arttıkccedila kronikleşme olasılığı artar Hastalığın gidişi ve sonlanışını

oumlnceden kestirmek hemen hemen olanaksızdır En az bir yıl izlemedikccedile

gidiş ve sonlanış hakkında kesin bir şey soumlylemek aldatıcı olabilir Yıllarca

ağır şizofrenik bozukluk goumlsterenler arasında normale yakın sosyal ve iş

uyumu yapabilecek denli iyileşenler az değildir İzleme ccedilalışmaları

şizofreni hastalarının en az 30-40rsquoının orta ve iyi derecede

duumlzeldiklerini aile iş ve sosyal uyum yapabildiklerini goumlstermektedir

(71215)

13

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 17: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Olumlu prognoz goumlstergeleri

Hastalık başlangıcının aniden ve renkli pozitif belirtilerle

gelişmesi olumlu prognozu duumlşuumlnduumlruumlr Hastalığın ortaya ccedilıkmasında ağır

ccedilevresel stres etmenlerinin yeri fazla ise de gidiş ve sonlanış daha iyidir

Katatonik şizofreni basit hebefrenik ve paranoid tuumlrlerden daha iyi gidiş

goumlsterir Ancak antipsikotik tedavi ile koumltuuml prognozlu olarak bilinen

tuumlrlerde de olumlu sonuccedillar alınabilmektedir

Hastalık oumlncesinde toplum iş ve seks yaşamına goumlreceli olarak

iyi uyum yapmış olanlarda prognoz ve sonlanış daha iyidir Aile ortamının

duumlzenli sağlıklı oluşu aile ve toplum iccedilinde denge bozukluğu belirtilerinin

olmayışı duygu dışavurumunun duumlşuumlk oluşu prognoza olumlu etki

yapabilir Gelişmekte olan uumllkelerde şizofreni prognozu gelişmiş uumllkelere

goumlre daha iyi bulunmuştur Tedaviye erken doumlnemde başlanan duumlzenli

devam eden aileleri yakın işbirliği kuran ve suumlrduumlren hastalarda prognoz

daha olumlu goumlruumlnmektedir(61112)

Olumsuz prognoz goumlstergeleri

Hastalığın erken yaşta başlaması ve gelişmesi olumsuz

prognoz goumlstergesidir Hastalık oumlncesi kişiliğin şizoid ya da şizotipal oluşu

belirtilerin sinsi ve yavaş ortaya ccedilıkışı koumltuuml prognoz olasılığını artırır

Hastaneye yatış sayısının ccedilok yatma suumlrelerinin uzun olduğu iyileşme

doumlnemlerinin kısa olduğu oranda prognoz koumltuumlduumlr Negatif belirtilerin

baskın olduğu hastalar tedaviden daha az yararlanmakta ve prognoz daha

koumltuuml olmaktadır Ailede kalıtımsal yuumlkluumlluumlk varlığında ise kronikleşme

olasılığı yuumlksektir Aile ortamının bozuk oluşu aile ve toplum iccedilinde denge

bozukluğu belirtilerinin ve duygu dışavurumunun yuumlksek oluşu prognoza

olumsuz etki yapabilir Hastanın kendisinden ve ailenin hastadan

beklentileri yuumlksek ve aşırı baskıcı olduğu oranda prognoz olumsuzdur

(6111223)

14

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 18: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

CİNSİYET VE ŞİZOFRENİ Birccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının klinik ve sosyodemografik

oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı goumlsterdiğini ortaya koymaktadır

Başlama yaşı premorbid işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri

gibi değişkenlerin kadın ve erkek hastalar accedilısından oumlnemli farklar

goumlsterdiği bildirilmektedir Aleman ve ark (2003) şizofreni gelişme

riskinde cinsiyetin etkisiyle ilgili yaptığı metaanaliz ccedilalışmasında 1980-

2001 yılları arasında yapılmış 49 ccedilalışmayı incelemiş bazı ccedilalışmalarda

şizofreninin daha yuumlksek olduğunun goumlruumllmesinin ccedilalışmalarda tanı

kriterleri yaş ve hastane etmenlerinin yarattığı eğilimin dikkate

alınmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir Şizofreni gelişme riski

kadın ve erkekte aynı olmakla birlikte erkeklerde bozukluğun daha ağır

seyretmesinin kolay tanı konulmasını sağladığı kadınlarda ise tam aksine

daha az tedavi arayışlarının olması sonucu tanının goumlzden kaccedilırılmasına

yol accediltığı ve bu yuumlzden erkeklerde riskin yuumlksek olduğu izleniminin

oluştuğu ileri suumlruumllmuumlştuumlr(223)

Lewine ve ark yaptıkları bir metaanalizde defisit şizofreninin

erkeklerde daha yuumlksek oranda goumlruumllduumlğuuml bulunmuştur Lewinersquoın yaptığı

aile ccedilalışmasında non-defisit grubunda erkek oranı 63 iken defisit

grubunda erkek oranı 91 olarak bildirilmiştir Goldstein ve Lewine

şizofrenide cinsiyet farklılığı ile ilgili goumlzden geccedilirme ccedilalışmasında

erkeklerin hastalığının kadınlara goumlre 4-6 yaş daha erken(semptom

başlangıcı ve hastaneye yatış accedilısından) başladığını ve bu yuumlzden daha

buumlyuumlk sosyal bilişsel ve duygudurumsal bozukluk goumlsterdiklerini

uzunlamasına daha koumltuuml bir sonlanıma sahip olduklarını bildirmişlerdir

Kadınlarda ise bozukluğun ailevi formunun erkeklere goumlre daha fazla

olduğu saptanmıştır Bazı yazarlar erkeklerde noumlropsikolojik bozulmanın

genelde kadınlardan daha fazla olduğunu bildirmelerine rağmen kimi

ccedilalışmalar bunu desteklememektedir(292325)

15

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 19: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın şizofreni hastaları daha fazla psikiyatrik yardım arama

eğilimindedir tedaviye uyumları daha iyidir ve erkeklere goumlre tedavi

periyotları daha kısa olup ve gereksinim duyulan antipsikotik ilaccedil dozları

daha duumlşuumlktuumlr Rasanen ve ark(1999) yatarak tedavi goumlren psikotik

bozuklukları da iccedileren değişik tanılı hasta gruplarında tedavi ve hastalığın

sonlanımında cinsiyetin etkisini değerlendirdikleri bir ccedilalışmada hastaneye

yatış sayısı yatış suumlresi ve psikososyal terapiler accedilısından cinsiyete goumlre

majoumlr bir farklılık saptamamışlardır Ancak kadın şizofreni hastalarının

tedaviye daha aktif katıldıklarını bildirmişlerdir(26)Kadın şizofreni

hastalarının erkeklere goumlre daha ccedilok klinik remisyona girdikleri ve daha

hızlı duumlzelmeler goumlsterdikleri hastaneden ccedilıktıktan sonra sosyal yaşama

uyumlarının daha yuumlksek olduğu bildirilmektedir McGlashan uzun suumlreli

izlem ccedilalışmasında hastalığın sonlanımının kadınlarda daha iyi olduğunu

ancak kadınların zaman iccedilinde bu avantajlarının bir kısmını yitirdiğini ve

hastalığın seyrinin kabaca erkek ve kadın accedilısından birbirine benzediğini

bildirmiştir(27)

Morbidite riski

Yaşamboyu şizofreni insidansının erkek kadın oranı literatuumlrde

belirgin farklılıklar goumlstermektedir Hambrecht ve arkrsquoa goumlre erkek kadın

oranının yıllık insidansı on bin kişilik popuumllasyonda 070rsquoden 347rsquoye

kadar değişmektedir(070-34710000) Hafner bu konuda yapılan

ccedilalışmaların ccediloğunda erkek baskınlığının metodolojik bir takım

sorunlardan kaynaklandığını ileri suumlrmuumlştuumlr Bu durumun ccedilalışma

oumlrneklerinin ccediloğunda geccedil başlangıccedillı kadın olguların hastalığı yeterince

yansıtmaması ve genccedil erkeklerde hastalığın sık goumlruumllmesiyle ilişkili

olabileceğini bildirmiştir (2829)

Bu ccedilalışmaların diğer kısıtlayıcı youmlnleri olarak kuumlccediluumlk saha

ccedilalışmalarının olması veveya yeterince temsil guumlcuuml olmayan oumlrneklemlerin

seccedililmiş olması kısıtlayıcı araştırma kriterlerinin kullanışlı standart

16

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 20: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

goumlruumlşme tanı ve kriterlerinin olmaması sayılmıştır Bu gibi guumlccedilluumlkler

nedeniyle cinsiyet farklılığına ilişkin ccedilalışmaların değerlendirilmesinin zor

olacağını belirtmiştir Yuumlzyıllık bir zaman suumlrecine yayılan 320 şizofreni

izlem ccedilalışması arasında bile uygun oumlrneklemin kullanıldığı bir ccedilalışma

bulunamamıştır(30)

Haumlfner ve ark (2003) ilk kez hastaneye başvuran hastaların

değerlendirildiği ABC şizofreni ccedilalışmasında hastalar beşer yıllık yaş

dilimleri halinde değerlendirilerek 12-14 yaş bandından 54-59 yaş bandına

kadar gruplandırılmıştır 30-35 yaş bandına kadar yaşamboyu şizofreni

riski erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek olduğu saptanmıştır Bu yaştan

sonra kadınların erkeklere yaklaştığı goumlruumllmuumlştuumlr Sonuccedil olarak daha

duumlşuumlk yaş kesitlerinde hastalık risk oranının erkeklerde daha yuumlksek

olduğu goumlsterilmiştir(23)

Hastalık başlama yaşı

Seeman (1982) ilk başvuru yaşında cinsiyet farklılığının

bozukluğun oumlnemli bir işareti sayılacağını işaret etmiştir(27) Duumlnya sağlık

oumlrguumltuuml tarafından on uumllkede yapılan ccedilalışmada elde edilen veriler başlama

yaşının kadınlarda erkeklere goumlre 34 yıl daha yuumlksek olduğunu ortaya

koymuştur Hastalık başlangıccedil yaşına ilişkin erkek kadın farklılığıyla ilgili

oranlar merkezlere goumlre değişiklik goumlsterse de (03rsquoden 51 yıla kadar)

buumltuumln merkezler başlama yaşının kadınlarda daha yuumlksek olduğunu

saptamışlardır Hafner (2003) geniş bir şizofreni tanımı kullanarak yaptığı

ilk epizod ABC ccedilalışmasında hastalığın başlangıcını ve erken seyrine

ilişkin sonuccedilları saptamaya ccedilalışmıştır Kullanılan tanı kriterlerine bağlı

olarak hastalığın başlangıccedil yaşı kadınlarda erkeklere goumlre 32-41 daha

yuumlksek bulunmuştur İlk psikotik semptomların ortalama başlangıccedil yaşının

erkelerde 265 kadınlarda 306 yaş olduğu bulunmuştur(232731)

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafında 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada

bildirilen başlama yaşının erkeklerde 267 kadınlarda 301 gibi oranlarla

17

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 21: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

benzer olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(32)

Haumlfner ayrıca başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirmiş ilk artışın 15-25 arası en yuumlksek olduğunu saptamıştır

Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında yavaş bir artış

goumlsterdiğini ikinci pikin (artış) ise 45-50 yaşlarında perimenopozal

doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının belirgin farklılık

goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark(1993) tarafından da

ortaya konmuştur(33) Başlangıccedil yaşında herhangi bir farkın olmadığını

goumlsteren birkaccedil ccedilalışma da mevcuttur Shimizu ve ark yaptıkları

ccedilalışmalarda erkek şizofreni hastalarında başlangıccedil yaşının kadınlara goumlre

bir yıl daha erken olduğunu bildirmişlerdir(34)Oumlte yandan Addington ve

ark(1996) Kanadada 113 hasta uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşı

accedilısından cinsiyet farkı bulunmadığı belirtilmiştir(35)Yuumlksek genetik

yuumlkluuml olgularda başlangıccedil yaşı accedilısından cinsiyet farklılığının olmadığını

bildiren ccedilalışmalar da vardır(3637)

Premorbid işlevsellik

Geriye doumlnuumlk okul kayıtlarının değerlendirilmesi hastalarla

yapılan geriye doumlnuumlk ccedilalışmalar ve kadın şizofreni hastaların ccedilocuklarında

yapılan ileriye doumlnuumlk ccedilalışmalar erkelerde kadınlara goumlre sosyal ve mesleki

işlevsellikte premorbid defisidin daha fazla olduğu saptanmıştır(383940)

İlk başvuruya kadar 4-10 yıllık izlem ccedilalışmasının olduğu İsrail

ordu ccedilalışmasında da benzer bulgular goumlsterilmiştir Hastalığın prodromal

doumlnemiyle ilişkili premorbid işlevsellikde cinsiyet farklılığının olduğu

saptanmıştır Prodromal doumlnem negatif semptomlar işlevsel bozulma ve

sosyal yeti yitimi ile karakterizedir ve erkeklerde daha erken başlar(41)

Erkek ve kadınlarda hastalığın şiddetine yaşın etkisi

Erkeklerde hastalığın şiddetli bir biccedilimde daha erken yaşlarda

goumlruumllmesi oumlstrojenin koruyucu etkisinin olmamasına bağlanmıştır Artan

yaşla birlikte hastalığın hafif formlarında artış olduğu bildirilmiştir

18

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 22: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadınlarda ise oumlstrojenin uzun suumlre koruyucu etkisine bağlı olarak daha

hafif formlar goumlruumllmektedir Belli bir oranda şizofreni hastalığı menopoza

kadar manifest hale gelmemektedir Premenapozal doumlnemde oumlstrojen

azalmayla birlikte kadınlarda yalnızca hastalığın insidansı artmaz aynı

zamanda hastalığın daha şiddetli formları da goumlruumlluumlr(42)

Haumlfner ABC ccedilalışmasında PSE (Present State Examination-

Şimdiki Durum Muayenesi) total skorunun geccedil başlangıccedillı hastalarda

erkek ve kadınların her ikisinde de daha duumlşuumlk olduğunu saptamıştır

Semptom skorları erken ve geccedil başlangıccedillı şizofrenide karşılaştırıldığında

cinsiyet accedilısından belirgin farklar ortaya koymuştur Ccedilalışmada kullanılan

sekiz semptom skorundan doumlrduumlnde erken başlangıccedillılara goumlre geccedil

başlangıccedillı erkeklerde daha duumlşuumlk skor elde edilmiştir Aksine geccedil

başlangıccedillı kadınlarda negatif semptomları goumlsteren SANS toplam skoru

erken başlangıccedillılara goumlre daha yuumlksek bulunmuştur Bu sonuccedillar

erkeklerde geccedil başlangıccedillı olguların daha hafif semptomatoloji goumlsterdiğini

ortaya koymaktadır Psikotik epizodun şiddetinden cinsiyete ilişkin yaş

farklılığının oumlstrojenin yaşa bağlı koruyucu etkisiyle ilişkili olduğu

hipotezini desteklediği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde ağır ilk epizodlar

goumlrece olarak genccedil yaşlarda goumlruumlluumlrken genccedil kadınlar genel olarak daha

hafif tablolar goumlstermektedir Fakat yaşamın ilerleyen doumlnemlerinde ağır ilk

epizod erkeklerde azalmakta premenapoz doumlnemindeki kadınlarda ise

hafif şekilde artmaktadır(23)

Lewin ve ark(1997)şizofreni başlangıcında yaş ve cinsiyetin

ilişkisini değerlendirdikleri ccedilalışmada erken başlangıccedillı kadınlara goumlre geccedil

başlangıccedillılarda daha koumltuuml bilişsel sonlanım geccedil başlangıccedillı erkeklerde ise

erken başlangıccedillılardan daha koumltuuml bilişsel gidiş goumlsterdiğini saptamışlardır

(43)

19

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 23: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Noumlrogelişimsel bulgular

Kadın beyni erkelere goumlre daha hızlı olgunlaşır Olasılıkla bu

yuumlzden prenatal-perinatal ve ccedilocukluk ccedilağının zararlı etkilerine karşı

kadınların beyni daha az zedelenebilirlik goumlsterirler(44)

Başlangıccedil yaşındaki cinsiyet farklılığında erkeklerin daha

baskın olmasının hastalığın erken başlangıcı prenatal ve perinatal

komplikasyonlarla ilişkili olabileceği iddia edilmiştir Ancak bu hipotez

metodolojik olarak daha guumlccedilluuml ccedilalışmalarda destek bulamamıştır(4520)

Castle 2000 ileri yaşlardaki şizofreni ve hezeyanlı

bozukluklardaki kadın baskınlığını erkek kadın beyninin yaşla

farklılaşması ile ilişkilendirmiştir(24)

Yazara goumlre yaşamlarının erken doumlnemlerinde kadınların

dopamin reseptoumlrleri kaybolur Fakat yaşamın ileri evrelerinde erkeklere

goumlre goumlrece olarak bir artış goumlsterir Dopamin 2 reseptoumlr kaybındaki

farklılık suumlrecinin noumlroleptiklere uzun suumlre maruz kalan yaşlı kadınlarda

tardif diskinezi sıklığının daha yuumlksek olmasıyla ilişkili olabileceği

bildirilmiştir(24)

Temel beyin morfolojisi kadınlarda buumlyuumlk oranda bihemisferik

işlevsellik şeklinde kendini goumlsterirken erkeklerde ise lateralizasyon daha

belirgin olarak ortaya ccedilıkmaktadır(4647)

Crow (1994) serebral lateralizasyondaki cinsiyet farklılığıyla

ilgili olarak yaygın bir matuumlrasyon ve beyin hacmindeki artışın sosyal

etkileşim ve yuumlksek derecede iletişim kapasitesinin gelişmesine hizmet

ettiğini ileri suumlrmuumlş şizofreni hastalığını dilde ortaya ccedilıkan serebral

lateralizasyona bağlı bir defekt olarak tanımlamıştır(48)

Cinsiyet farklılığına ilişkin noumlroimajinatif ve noumlroanatomik

birccedilok ccedilalışmada erkek hastalarda kadınlara goumlre daha fazla beyin

anormalliği goumlsterilmiştirBuna karşılık birccedilok ccedilalışmada şizofreni

20

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 24: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

hastalarında normal cinsiyet dimorfizminin arttığına dair bulgu

saptanmamıştır(23444950)

Sonuccedillar arasındaki uyumsuzluğun bu ccedilalışmalardaki bazı

metodolojik farklılıklardan kaynaklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr MRI

ccedilalışmasında lateral ventrikuumlllerde genişlemekuumlccediluumlk hipokampal formasyon

bildirilmiştir(5051) Postmortem bir ccedilalışmada erkeklerde daha geniş bir

planum temporale saptanmıştır(52) Bir kaccedil ccedilalışmada kadınlarda

ventrikuumlllerde genişleme bildirilmiştir(53)

Fonksiyonel goumlruumlntuumlleme ile ilgili karşılaştırmalı analizler ve

noumlropsikolojik paradigmaların şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin kesin

bir yargı sağlamada yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır(545556)

Elde edilen bu verilerle oumlzellikle şizofreni riski ve hastalık

semptomlarının ortaya ccedilıkmasında beyin fonksiyon ve gelişimini etkileyen

steroid hormonlarının etkisiyle ilkişkilendirilemeyeceği iddia edilmiştir

(5758)

Adoumllesan ve erken erişkinlikte baş etme becerileri ve sosyal

davranışların cinsiyetlere goumlre farklılık goumlsterdiği bilinmektedir Belirgin

cinsiyet farklılığının daha ccedilok sosyal olarak uygunsuz davranış itemlerinde

ortaya ccedilıktığı saptanmıştır Bunlar kendini ihmal etme işe ilgide azalma

sosyal ccedilekilme ve iletişimde yetersizliktir Bu davranışlar daha ccedilok

erkeklerde goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda yalnızca aşırı adaptasyon ve sıradanlık

itemi daha ccedilok goumlruumllmuumlştuumlr Bir ccedilok ccedilalışmada alkol madde koumltuumlye

kullanımı prevalansının erkeklerde daha yuumlksek oranda bulunduğu

goumlsterilmiştir(596061)

Hafnerrsquoın ccedilalışmasında huzursuzluk itemi kadınlarda belirgin

olarak daha sık goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulguların şizofreniye spesifik olmadığı

davranışa ilişkin cinsiyet farklılığının normal gelişim doumlneminin oumlncesi ile

ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Sosyal olarak uygunsuz davranışların

21

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 25: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

erkek şizofreni hastalarında guumlccedilluuml bir şekilde yaşla ilişkili olduğu 30

yaşından oumlnce en yuumlksek goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(23)

Prognoz ve sonlanım

Kadın şizofreni hastalarına goumlre erkek şizofreni hastalarında

hastalığın kısa ve orta doumlnem seyrinin daha koumltuuml olduğu bildirilmiştir

Angermeyer ve ark(1990)rsquoın yapılan ccedilalışmalarla ilgili goumlzden

geccedilirmesinde ccedilalışmaların yaklaşık yarısında kadınlarda daha iyi bir

sonlanımın goumlruumllduumlğuuml ve bu bulguların istatistiksel olarak anlamlı olduğunu

belirlemiştir(62) Ancak yapılan başka bir ccedilalışmada ilk başvurudan sonra

beş yıllık semptomlarla ilgili seyirde kadın erkek arasında farklılık

saptanmamıştır(23)

Noumlroleptik tedavisine yanıt

Oumlstrojenin noumlroleptik benzeri etkilerinden dolayı kadın

şizofreni hastaları erkek şizofreni hastalarına goumlre noumlroleptiklere daha iyi

yanıt verirler ya da daha duumlşuumlk dozlara gereksinim duyarlar (6364) Ancak

daha ağır klinik goumlsteren postmenapozal kadınlar aynı yaştaki daha hafif

bir hastalık yaşayan erkeklere goumlre daha yuumlksek dozlarda antipsikotik

dozlara gereksinim duyarlar Seeman ve ark(1989b) benzer bulguları

ortaya koymuştur(64) Bu konudaki buumltuumln bulgular birbiriyle uyumlu

değildir Daha oumlzenli tasarlanan ccedilalışmalarda tedavi etkinliği ya da guumlnluumlk

antipsikotik dozlarına ilişkin cinsiyet farklılığı saptanamamıştır(65)

Kadın ve erkeklerin oumlzguumln tedavi programlarına gereksinim

duymalarının yalnızca gonadal hormonların farklı etkilerine bağlı

olmadığı aynı zamanda yaşam seyirleri ve bozukluklarının sosyal seyri

psikososyal durumları ve davranışsal predispozisyonların da farklılıklarla

ilişkili olabileceği iddia edilmiştir (6364)

Hastalıkla baş etme

Kadınların genel olarak yaşam hedefleri beklentileri ve

değişim kapasitelerinin erkeklere goumlre daha iyi olmasının kadınların

22

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 26: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

hastalıkları ile daha iyi başa ccedilıkmalarına yardımcı olabileceği ileri

suumlruumllmektedir Kadınlarda yaşam memnuniyeti erkeklere goumlre daha iyi

bulunmuştur Bu farklılığın erkeklerin yaşam hedeflerinin kadınlara goumlre

daha az gerccedilekccedili olması ve beklenti duumlzeylerinin yuumlksek olması ile ilişkili

olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Erkeklerde belirgin memnuniyetsizliğin

şizofreninin seyri sırasında yuumlksek oranda intihar gerccedilekleştirmelerine

katkıda bulunabileceği bildirilmiştir Yapılan bir ccedilalışmada kontrol

grubundaki erkeklerin 82rsquosi kadınların 84rsquouuml yuumlksek derecede yaşam

memnuniyeti bildirirken kadın şizofreni hastalarında bu oran 58 erkek

şizofreni hastalarında ise 43 olarak bildirilmiştir Sağlıklı kontrollere

goumlre şizofreni hastalarında bir ccedilok yaşam hedefinden sadece az bir kısmı

oumlnemsiz goumlruumlnmektedir Oumlrneğin aşık olmak tutarlı bir ilişki suumlrduumlrmek ve

oumlz saygı hem hasta hem de sağlıklı gruplarda hemen hemen eşit oranda

oumlnemli goumlruumllmuumlştuumlr Cinsel ilişki ve iş erkek hastalarda sağlıklı kontrol

grubundaki kişiler kadar oumlnemli iken kadın hastalarda yaşamın bu alanına

ait beklentilerin belirgin olarak daha az olduğu goumlruumllmuumlştuumlr(2566)

Klinik goumlruumlnuumlm

Şizofreni hastalarındaki klinik belirtilerin kadın ve erkekde

buumltuumlnuumlyle aynı olmadıkları bildirilmiştir Kadınlarda hezeyanlar daha az

gariptir Daha somatik ve romantik konularda zihinsel uğraşları vardır

Erkeklerin ise daha ccedilok politik komplolar ve gizli faaliyetler ile meşgul

oldukları saptanmıştır Mistik asalet ve iktidar konularında grandiyoumlz

hezeyanlar erkeklerde daha ccedilok goumlruumlluumlr Apati affekt duumlzleşmesi

konuşmada fakirlik sosyal izolasyon ve bunların ilişkiler uumlzerindeki

olumsuz sonuccedillarının erkelerde daha sık goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir Affektif

semptom oumlzellikle depresyonun kadınlarda daha sık goumlruumllduumlğuuml

saptanmıştır Bu semptom farklılığının kadınların toplum iccedilinde daha uzun

ve guumlccedilluuml ilişkiler kurmasına yardımcı olduğu goumlruumllmektedir(7)

23

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 27: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Şizofreninin daha geccedil geliştiği kadın hastalarda premorbid

işlevselliğin daha iyi olduğu hemen hemen buumltuumln ccedilalışmalarda

bildirilmiştir Preşizofrenik kadınların genel olarak preşizofrenik erkeklere

goumlre sosyal işlevsellik kognisyon sosyal başarı ve iş başarısı accedilısından

daha iyi durumda olduğu bildirilmiştir Bu durum akut psikotik epizodun

kadınlarda başlangıcın kronolojik olarak erkeklere goumlre daha geccedil ortaya

ccedilıkabilmesiyle ilişkili olabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr Ayrıca kadınların daha

hızlı iyileşmesinin bu sonuccedillarla ilgili olabileceği kabul edilmektedir

Kadınlar daha kısa periyotlarla hastanelerde kalmakta ve daha duumlşuumlk doz

antipsikotik ilaccedillarla taburcu edilmektedirler(383940)

Hospitalizasyon sonrası kadınların işlerine daha hızlı bir şekilde

doumlnebildiği bildirilmektedir Kadınlarda daha sıklıkla floumlrt evlilik ve ccedilocuk

doğurma goumlruumllebilmektedir Kadınların ilişki geliştirip suumlrduumlrmesi daha sık

goumlruumlluumlr Daha sıcak sosyal destek ağları oluştururlar(2638)

Kadın şizofreni hastalarında seyir ve sonlanıma ilişkin

avantajların ilk epizoddan sonraki 15 yıla kadar uzayabildiği

bildirilmiştir15 yılın sonrasında kadınların goumlsterdiği goumlrece avantajlar

kaybolmaktadır İleri yaştan sonra kadın ve erkeklerin hastalığının seyir ve

sonlanımı bir ccedilok boyutta kabaca benzerlik goumlsterir(67)

İntihar

Kadınlara goumlre erkek şizofreni hastalarında tamamlanmış

intihar daha sık goumlruumlluumlr Oumlzellikle tanı konulduktan sonraki ilk dekadda risk

daha yuumlksektir Şizofreni hastalarında erkekkadın intihar oranı genel

popuumllasyona goumlre daha duumlşuumlktuumlr Bu durum depresif semptomların

prevalans ve şiddetinin kadınlarda daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği

ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869)

Şizofreni hastalarının duygulanım bozukluğu goumlsteren

hastalardan daha ccedilok intihar girişiminde bulunabildikleri oumlnem verilmesi

gereken bir durumdur (13) İntihar şizofrenide sık goumlruumllen bir oumlluumlm

24

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 28: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

nedenidir Farklı tahminler olsa da şizofreni hastalarının yuumlzde 10 kadarı

intihar girişimi sonucu oumlluumlrler Genel popuumllasyona goumlre şizofrenide intihar

riskinin daha yuumlksek olmasına karşın bazı risk etmenleri (genccedil olmak

beyaz ırk ve sosyal yalıtım) her iki grupta da benzerdir Depresif durum

intihar girişimi oumlykuumlsuuml işsizlik ve reddedilme de her iki grupda intihar

riskini arttıran etkenlerdir Depresyon yaşamayan hastalarda izlenen intihar

girişimleri ise hastanın yaşadığı hezeyanlar ya da işitsel haluumlsinasyonlarca

tetiklenen genellikle ccedilok iyi duumlşuumlnuumlluumlp planlanmadan gerccedilekleştirilmiş ve

de ccediloğunlukla ldquoimpulsifrdquo nitelikli intiharlardır Oumlnceki ccedilalışmalar bu

bozukluğa oumlzguuml diğer risk etkenlerini ortaya koymuştur Bunların arasında

genccedil ve erkek olma ve sık alevlenmelerle giden kronik hastalığın varlığı

bulunmaktadır Taburcu olduktan sonraki doumlnemde yuumlksek psikopatoloji

duumlzeyi ve işlevsellikte bozulma intihar riskini arttırır Ayrıca hastalığın

yıkıcı etkilerinin farkında olma ve gelecekteki ruhsal yıkımın gerccedileğe yakın

değerlendirilmesi umutsuzluk tedaviye olan bağımlılık veya tedaviye olan

inancın kaybolması şizofrenili kişilerde intihar riskini arttırır Riskin yaşam

boyunca devam etmesine karşın mortalite riski genccedillerde taburcu olduktan

sonraki erken doumlnemde ve hastalığın başlangıccedil doumlneminde daha yuumlksektir

(136869)

25

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 29: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

YOumlNTEM VE GERECcedilLER

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışmaya rastgele oumlrneklem youmlntemiyle seccedililenler arasından hasta kabul

oumllccediluumltlerine uyan hastalar katıldı

Klinik değerlendirme DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni

tanısı konulan hastalara araştırma hakkında bilgi verildi Kabul edenler

ccedilalışmaya dahil edildi

Sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa Psikiyatrik

Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği)

ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Kabul Oumllccediluumltleri

1DSM-IV tanı oumllccediluumltlerine goumlre şizofreni tanısı almış olmak

2 15-60 yaş aralığında olmak

3 Yatışının uumlzerinden en az beş guumln geccedilmiş olması

Dışlama Oumllccediluumltleri

1Mental retarde olmak

2Alkol madde bağımlısı olmak

3Organisiteye bağlı psikiyatrik bozukluk olması

26

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 30: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Uygulanan Oumllccedilekler

1 Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Oumllccedileği Overall ve Gorham tarafından

geliştirildi(70) Oumlzguumln adı ldquoBrief Psychiatric Rating Scale (BPRS)rdquo dir

Tuumlrkccedilersquoye yalnızca ccedilevirisi yapılmıştır ve Guumllguumln Yanbastı tarafından

kullanılmıştır Epidemiyolojik ccedilalışmalarda guumlvenilirlik ve geccedilerlilik

accedilısından kuumlltuumlrler arası kullanılabilirlik duumlzeyi ccedilok duumlşuumlktuumlr ve bu nedenle

geccedilerlilik ve guumlvenilirlik ccedilalışması yapılmamıştır

2Pozitif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71) Oumlzguumln adıldquo Scale for the Assesment of Positive Symptoms

(SAPS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(72)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

3Negatif Semptomları Değerlendirme Oumllccedileği Andreasen tarafından

geliştirildi(71)Oumlzguumln adı ldquoScale for the Assesment of Negative Symptoms

(SANS)rdquo dır Erkoccedil ve arkadaşları tarafından Tuumlrkccedilersquoye uyarlanmıştır(73)

Tuumlrkccedile formunun ccedilalışmasında geccedilerlilik ccedilalışmaları yapılmamıştır ve

oumllccedileğin iccedil tutarlılığa sahip bulunması geccedilerliliğine goumlsterge olarak

alınmıştır

İstatistiksel Değerlendirme Ccedilalışmamız sonucunda elde edilen verilerin

istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS for Windows 100 istatistik paket

programı kullanıldı Karşılaştırmalarda studentrsquos t test mann whitney u

test ki-kare ve fisher exact test kullanıldı Plt005 anlamlı kabul edildi

27

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 31: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

BULGULAR

Ccedilalışmaya aldığımız 50 erkek ve 50 kadın toplam 100 hastanın yaş

ortalama değerleri tablo-2arsquodadır

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Yaş 4308 1079 3570 982 001

Tablo-2a Kadın ve erkek şizofreni hastalarının yaş ortalama değerleri

Kadınların yaş ortalaması değerleri erkeklere goumlre istatistiksel

olarak anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt0001)

KADIN ERKEKN N

YAŞ GRUBUlt30 5 100 18 36030-39 14 280 16 32040-49 17 340 9 18050+ 14 280 7 140Tablo-2b Hastaların yaş gruplarının dağılımları

Hastaların 30 yaş altı gruplarına bakıldığında kadınlarda bu

oran 5 iken erkeklerde 18 olarak bulundu40-49 yaş grubundaki

kadınların oranı 17erkeklerin ise 9rsquodu

28

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 32: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekN N

Ki- kare P

Medeni durumEvli 15 300 4 80Bekar 19 380 38 760

Boşanmış 14 280 7 140

Dul 2 40 1 20 786 0005

Tablo-3 Cinsiyete goumlre medeni durum dağılımı

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre

istatistiksel olarak anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur( plt005 )

Ccedilalışmamızda kadınlar arasında halen evli olanların oranı 30 (n15) iken

boşanmış 28 (n14) ve dul 4 (n2)olanların da geccedilmiş doumlnemlerde en az bir kez

evlilik yapmış oldukları goumlz oumlnuumlne alındığında kadınlarda genel evlilik oranı 62rsquoye

ulaştığı dikkat ccedilekmektedir Aynı yaklaşımla erkeklerin evlilik oranı

değerlendirildiğindede halen evli olanların oranı 8 genel evlilik oranı ise 24 olarak

bulunmuştur

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Kimlerle yaşıyorEbeveyn 18 360 38 760Yakınlarıyla 8 160 2 40Eş ve ccedilocuklar 18 360 3 60Yalnız 5 100 6 120Sosyal kurum 1 20 1 20 2154 0000

Tablo-4 Kimlerle yaşadıklarına ilişkin bulguların dağılımı

Birlikte yaşanan kişiler bakımından kadın ve erkekler

karşılaştırıldığında erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı

29

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 33: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

76rsquoya karşılık kadınlarda 36rsquodır Bu oran istatistiksel olarak anlamlı

bulunmuştur( plt005 )

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı 36rsquoya karşılık 6rsquodır

Kadın ErkekN N Ki-

kareP

Yaşadığı yerİl 40 800 43 860İlccedile 6 120 3 60Koumly 4 80 4 80 110 0575

Eğitim durumuOkur-yazar değil 7 140 1 20İlkoumlğretim 28 560 29 580Lise 10 200 14 280Yuumlksek 5 100 6 120 527 0153

Tablo-5 Hastaların eğitim durumu ve yaşadığı yere ilişkin bulguların

dağılımı

Cinsiyetler arasında yaşanılan yer ve eğitim durumu bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

30

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 34: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

KADIN ERKEKN N

MeslekYok 10 200 16 320İşccedili 2 40 6 120Ccediliftccedili - 00 1 20Devlet Memuru 5 100 1 20Serbest Meslek 3 60 22 440Evkadını 30 600 - 00Oumlğrenci - 00 2 40Emekli - 00 2 40Tablo-6 Meslek dağılımı

Kadınların 20rsquosinin erkeklerin ise 32rsquosinin hiccedilbir mesleği

yoktu Evhanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk

ccediloğunluğunun ( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise 44rsquouuml

serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler

05

101520253035

Hastalıkbaşlama yaşı

İlk ted yaşı Hastaneye ilkyatış yaşı

KadınErkek

Grafik-1 Cinsiyete goumlre hastalık başlama ilk tedavi ve hastaneye yatış yaşı grafiksel dağılımı

31

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 35: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye başlama yaşı ve ilk

hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır

(plt0001)

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2a

0

10

20

30

40

50

lt=20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45+

KADINERKEK

Grafik- 2b

Grafik-2a 2b Hastalık başlama yaşlarının beşer yıllık gruplar halinde

dağılımı

Burada hastalık başlangıccedil yaşı beşer yıllık gruplar halinde

değerlendirildi İlk artışın erkeklerde 20 yaş civarına kadar olan dilimde en

yuumlksek olduğu saptanmıştır Sonraki yaş doumlnemlerinde ise giderek azaldığı

dikkat ccedilekmektedir Kadınlarda ise hastalık başlama yaşının 20-30 yaş

aralığında kademeli olarak yavaş bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası

perimenapozal doumlnemde ise kuumlccediluumlk bir artış goumlsterdiği goumlruumllmektedir

32

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 36: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Hastalık başlama yaşı 2848 834 2228 580 000

İlk tedaviye başlama yaşı 3000 851 2326 645 000

İlk hastaneye yatış yaşı 3090 833 2416 639 000

Hastalık suumlresi 1418 833 1344 857 662

Hastanede kalış suumlresi 608 614 532 465 487

Tablo-7 Cinsiyete goumlre ortalama hastalık başlama yaşı tedaviye başlama yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastalık suumlresi ve hastanede kalış suumlresinin karşılaştırılması

Cinsiyetler arasında hastalık ve hastanede kalış suumlresi bakımından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Hastaneye yatış sayısı 561 506 640 869 584

Tablo-8a Ortalama yatış sayıları

KADIN ERKEK

YATIŞ SAYISI N N

1 13 271 11 224

2-5 14 292 14 286

6-9 11 229 14 286

10+ 10 208 10 204

Tablo-8b Yatış sayısı gruplarının dağılımı

Cinsiyete goumlre hastaneye yatış sayısı değerleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmadı (pgt005)

33

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 37: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Kadın Erkek

N N P

Yok 42 857 32 667

Psikotik bozukluk 6 122 13 271

Duygudurum bozukluğu

1 20 1 21

Anksiyete bozukluğu

0 0 1 21

Alkolmadde kullanım bozukluğu

0 0 1 21 0032

Tablo-9 Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

Erkeklerde ailede psikiyatrik hastalık bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur( plt005)

Erkeklerin ailelerinde psikotik bozukluk bulunma oranı 271

kadınların ailelerinde 122 olarak saptanmıştır(plt005)

Yaşam boyu intihar girişimi

Kadın Erkek

N N

P

Yok 39 780 39 780

Var 11 220 11 220-

Tablo-10Cinsiyetler arasında intihar girişiminde bulunma oranı

İntihar girişiminde bulunma bakımından cinsiyetler arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (pgt005)

34

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 38: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

SAPS toplam skoru 8018 2753 6928 2700 0048

SANS toplam skoru 6722 2047 6360 2240 0401

BPRS toplam skoru 3980 1074 3926 1173 0811

Tablo-11 SAPS SANS ve BPRS toplam skorları

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulundu (plt005) SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel

olarak anlamlı bir fark saptanmadı(pgt005)

35

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 39: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Somatik uğraşlar 164 175 140 180 500Anksiyete 270 171 318 183 177Duygusal iccedile kapanma 320 134 378 111 021Duumlşuumlnce ccediloumlzuumllmesi 130 134 136 138 826Succedilluluk duyguları 110 143 172 186 065Gerginlik 228 137 222 102 804Manyerizm-postuumlr 38 73 82 94 010Grandiyoumlzite 266 215 226 195 332Depresif duygudurum 162 143 198 135 198Duumlşmanca davranış 364 152 288 160 017Kuşkuculuk 432 143 384 175 137Haluumlsinatuvar davranış 412 129 284 179 000Motor yavaşlama 112 98 122 104 621İşbirliği kuramama 194 143 190 122 881Olağandışı duumlşuumlnceler 278 164 330 143 095Duygusal kuumlntluumlk 298 163 296 150 949Taşkınlık 130 137 134 124 879Dezoryantasyon 74 135 38 109 145

Tablo-12 BPRS alt itemlerinin ortalama değerleri Erkeklerde duygusal iccedile kapanma ve manyerizm-postuumlr

ortalaması kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Kadınlarda duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede yuumlksek saptandı(plt005)BPRS diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı

(pgt005)

36

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 40: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

02468

1012141618

işitsel varsanı yorum sesler goumlrsel varsanı varsanıbuumltuumlnsel derec

varsanı toplamskoru

KadınErkek

Grafik-3 Anlamlı yuumlksek bulunan varsanıların cinsiyete goumlre dağılımı

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

İşitsel varsanılar 382 157 282 176 003

Yorumlayıcı sesler 326 177 246 180 027

Aralarında konuşan sesler 322 178 232 171 011

Somatik veya dokunsal varsanılar

134 132 100 114 171

Kokusal varsanılar 76 98 68 89 670

Goumlrsel varsanılar 176 156 114 132 035

Varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi

362 150 286 159 016

Varsanıların toplam skoru 1776 765 1318 754 003

Tablo-13 SAPS varsanı alt itemler ortalama değerleri

Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesivarsanıların toplam puanı

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazladır(plt005) (Tablo-13 Grafik-3)

Cinsiyete goumlre diğer varsanı itemlerinde istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

37

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 41: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Koumltuumlluumlk goumlrme hezeyanları 420 123 366 164 065Kıskanccedillık hezeyanları 94 141 116 130 418Succedilluluk guumlnahkarlık hezeyanları

114 116 158 147 100

Buumlyuumlkluumlk hezeyanları 262 185 196 163 061Dinsel hezeyanlar 156 173 130 161 438Somatik hezeyanlar 130 154 174 183 196Alınma hezeyanları 336 143 338 154 946Kontrol edilme hezeyanları 280 165 254 170 441Duumlşuumlnce okunması 190 184 202 186 746Duumlşuumlnce yayınlanması 162 154 160 155 949Duumlşuumlnce sokulmsı 130 130 152 153 440Duumlşuumlnce ccedilekilmesi 146 140 132 145 625Hezeyanların buumltuumlnsel derecelendirilmesi

386 114 336 161 077

Hezeyanların toplam skoru 2806 1146 2710 1254 690

Tablo-14 SAPS hezeyan alt itemleri ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında hezeyan alt itemlerinin skorları accedilısından

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)Koumltuumlluumlk

goumlrme hezeyanları buumlyuumlkluumlk hezeyanları dinsel hezeyanlar kontrol edilme

hezeyanları duumlşuumlnce ccedilekilmesi hezeyanları ortalama skorları ve

hezeyanların toplam skoru istatistiksel olarak anlamlı olmasa da kadınlarda

erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Erkeklerde ise kıskanccedillık hezeyanları

succedilluluk-guumlnahkarlık hezeyanları somatik hezeyanlar duumlşuumlnce okunma

hezeyanları duumlşuumlnce sokulması skorları istatistiksel olarak anlamlı olmasa

da kadınlarda biraz daha yuumlksek goumlruumllduuml

38

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 42: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

02468

1012

giyim

ve goumlruuml

nuumlş

sosy

al ve

cinn

sel d

avranış

saldı

rgan v

e taş

kın da

vr

stereoti

pik ve

tekra

rlayıc

ı

garip

davr

buumltd

erece

garip

davr

Tıoplam

skoru

KadınErkek

Grafik-4Cinsiyete goumlre SAPS garip davranış itemleri dağılımı

Kadın ErkekGarip Davranış Ortalama SS Ortalama SS P

Giyim ve goumlruumlnuumlş 232 127 178 111 026Sosyal ve cinsel davranış 210 140 162 132 082Saldırgan ve taşkın davranış

284 148 236 145 105

Tekrarlayıcı veya stereotipileşmiş davranış

114 114 128 93 503

Garip davranışın buumltuumlnsel derecelendirilmesi

272 126 234 110 112

Garip davranış toplam skoru

1108 548 938 481 103

Tablo-15 SAPS garip davranış alt itemleri dağılımı

Kadınların giyim ve goumlruumlnuumlş (hasta olağandışı tarzda giyinir

veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirir) puanlarının ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur(plt005) (Tablo-15

Grafik-4)

Cinsiyetler arasında SAPS toplam garip davranış skoru ve diğer

itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır

(pgt005)

39

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 43: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın Erkek

Ortalama SS Ortalama SS P

Duumlşuumlncenin raydan ccedilıkması

96 128 82 134 593

Teğetleme 142 149 108 151 259

Dikişsizlik kelime salatası 48 81 62 114 482

Mantık dışılık 184 140 140 147 129

Ccedilevresel konuşma 188 165 144 154 171

Basınccedillı konuşma 104 124 116 118 622

Ccedilelinebilir konuşma 180 147 144 133 202

Klang ccedilağrışım 56 79 56 86 1000

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

218 132 174 144 114

Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu toplam skoru

2328 1360 1962 1322 175

Tablo-16 SAPS Pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu alt itemleri

Cinsiyetler arasında pozitif formal duumlşuumlnce bozukluğu

toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık goumlruumllmemiştir(pgt005)

40

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 44: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Değişmeyen yuumlz ifadesi 284 145 268 135 569Kendiliğinden hareketlerde azalma

158 118 180 129 376

Anlamlı jestlerin yoksulluğu

326 127 308 124 476

Zayıf goumlz ilişkisi kurma 252 122 216 133 161Duygulanımsal yanıtsızlık 304 134 278 117 303Uygunsuz duygulanım 150 153 150 145 1000Sesteki esnekliğin yokluğu 276 102 260 129 494Duygulanımsal duumlzleşmenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

316 133 292 110 329

Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme toplam skoru

2084 800 1966 785 458

Tablo-17 SANS duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme itemlerinin

ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında SANS Duygulanımsal duumlzleşme veya kuumlntleşme

toplam skoru ve itemleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir

farklılık yoktur(pgt005)

41

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 45: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS p

Konuşma yoksulluğu 100 114 130 156 274Konuşma İccedileriğinin yoksulluğu

232 156 208 169 462

Blokaj 116 98 106 119 646Yanıt suumlresinde uzama 196 132 172 140 381Aloji buumltuumlnsel derecelendirilmesi

214 129 200 160 632

Aloji toplam skoru 862 525 816 663 701

Tablo-18 SANS aloji alt itemlerinin dağılımı

Cinsiyetler arasında SANS Aloji toplam skorları ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktur(pgt005)

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Uumlst-baş oumlzeni ve temizlik 282 102 240 125 069İş veya okulda sebatsızlık 394 108 380 116 533Enerji yoksulluğu 172 101 160 116 583İlgisizlik iradesizlik buumltuumlnsel Derecelendirilmesi

320 95 324 104 841

İradesizlikilgisizlik toplam skoru

1162 321 1104 371 405

Tablo-19 SANS İradesizlikilgisizlik alt itemlerinin ortalama değerleri

Cinsiyetler arasında İradesizlikİlgisizlik alt itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır( pgt005)

42

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 46: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

005

115

225

335

4

oyala

yıcıilg

iveetk

nlikle

r

cinse

l ilgi v

e etk

azalm

ası

yakn

lıkdo

stluk

kurm

aytne

ği

arkad

aşak

ranlar

lailişkil

eri

anhe

donia

sosy

aliteb

uumltderc

KadınErkek

Grafik-5 Anhedoniasosyalite itemlerine ait ortalama değerleri

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Oyalayıcı ilgi ve etknlikler 334 85 306 108 152Cinsel ilgi ve etkinlik azalması

342 88 296 114 026

Yaknlık dostluk kurma yeteneği

364 94 360 109 845

Arkadaş ve akranlar ile ilişkiler

370 95 358 109 559

Anhedoni asosyalitenin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

360 88 352 101 675

Anhedoni asosyalitenin toplam skoru

1770 403 1672 484 274

Tablo-20 SANS Anhedoniasosyalitenin ortalama değerleri

Kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorlarının

ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu(plt005)

Cinsiyetler arasında AnhedoniAsosyalitenin Toplam Skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı(pgt005)

43

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 47: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Kadın ErkekOrtalama SS Ortalama SS P

Sosyal dikkatsizlik 260 137 268 100 739Zihinsel durum testleri esnasında dikkatsizlik

298 115 270 118 233

Dikkatin buumltuumlnsel derecelendirilmesi

286 107 264 108 309

SANS dikkat alt oumllccedileği toplam skoru

844 328 802 305 508

Tablo-21 SANS Dikkat Alt oumllccedileği skorlarının karşılaştırılması

SANS Dikkat Alt oumllccedileğinin toplam skoru ve diğer itemler

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmadı( pgt005)

44

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 48: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

TARTIŞMA

Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

cinsiyetin etkisinin araştırıldığı bu ccedilalışmaya yatarak tadavi goumlren 50 erkek

ve 50 kadın olmak uumlzere toplam 100 şizofreni hastası katılmıştır

Ccedilalışmaya katılan kadın hastaların yaş ortalaması (438)

erkeklerden (357) yuumlksek bulundu Toplam hastalık suumlresi bakımından ise

kadınlar (148) ve erkekler (134) arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı

Hastalık suumlrelerinin her iki grupda da benzer olması ccedilalışmanın

guumlvenilirliği accedilısından oumlnemli bulunmuştur Ccedilalışmamızda yaşanan yer ve

eğitim durumu accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

saptanmamıştır Hastaların ccediloğunun il merkezinde yaşadığı eğitimlerinin

ağırlıklı olarak ilkoumlğretim duumlzeyinde olduğu goumlruumllduuml İstatistiksel olarak

anlamlı olarak goumlruumllmese de okur yazar olmayan kadın sayısının ( 14)

erkeklerden ( 2) fazla olduğu dikkat ccedilekmektedir Bu durumun uumllkemizin

genel sosyo-kuumlltuumlrel yapısı ile uyumlu olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(74) Mesleki

oumlzelliklere bakıldığında hiccedilbir meslek sahibi olmama oranının erkek

hastalarda daha yuumlksek olduğu goumlruumllduuml Evhanımlığı da bir meslek ccedileşidi

olarak kabul edildiğinde kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğunun ev hanımı olduğu

tespit edildi Erkeklerin ise 44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını

bildirdiler Cinsiyete goumlre sosyal rollere bakıldığında bu veriler uumllkemizde

kadınların buumlyuumlk ccediloğunluğun ev hanımı olduğu meslek sahibi olma

oranının erkeklere goumlre daha duumlşuumlk olduğu gerccedileğiyle uyumlu

goumlruumllmektedir

Tıbbi kayıtlardan ve hastalardan alınan bilgilerle işlevsellik accedilısından

ccedilalışma durumları değerlendirildiğinde erkeklerin genel olarak

işlevselliğinin duumlşuumlk olduğu duumlzenli bir meslek yaşantılarının olmadığı

tespit edildi

Ev hanımı olan kadın hastaların ise kendilerinden beklenen ev

hanımlığı ile ilgili temel işleri yerine getirebildiği oumlğrenildi Goumlrece olarak

45

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 49: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

kadın hastalar daha işlevsel goumlruumlnse de ev hanımlığının daha duumlşuumlk

işlevsellik gerektirmesi ailenin diğer uumlyeleri tarafından kompanse ediliyor

olması ya da bu konuda beklentilerin farklı olabilmesi nedeniyle bu

durumun hastaların işlevselliğini tam olarak yansıttığı soumlylenemez

Yapılan ccedilalışmalarda kadınların premorbid uyumunun daha iyi

ve evlilik oranlarının daha yuumlksek olduğu daha iyi eğitim aldıkları iş ve

kazanccedil accedilısından erkeklere goumlre daha iyi durumlarda oldukları saptanmıştır

(236775 767778) Bazı ccedilalışmalarda ise eğitim duumlzeyleri accedilısından fark

bulunmadığı belirtilmiştir(23) Gelişmekte olan uumllkemizdeki eğitim

duumlzeyinin gelişmiş uumllkelere oranla daha duumlşuumlk duumlzeyde olduğu

bilinmektedir Diğer yandan uumllkemizde erkeklerin ortalama eğitim

duumlzeyinin kadınlardan yuumlksek olmasına rağmen hasta grubunda erkeklerde

eğitim duumlzeyinin kadınlarla benzer bulunması erkeklerde hastalığın erken

başlaması nedeniyle toplumsal avantajlarını yeterince kullanamayıp eğitim

duumlzeylerinin duumlşuumlk kalmasının nedeni olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr (74)

Hastalığın başlangıcında kadın ve erkeklerin sosyal rol

performanslarını değerlendirdiği ccedilalışmasında Haumlfner (2003) kadınların iş

gelir sahibi olma evlilik ya da duumlzenli bir ilişkiye sahip olma accedilısından

erkeklere goumlre anlamlı bir uumlstuumlnluumlk goumlsterdiğini bildirmiştir(23)

Haumlfner ve ark (1999b) tarafından 57 ilk epizod şizofreni

hastalarının sağlıklı kontrol grubuyla karşılaştırıldığı başka bir ccedilalışmada

hastalığın başlangıcından ilk epizoda kadar geccedilen altı yıllık zamanda

sağlıklı kadın ve erkeklerin bir eş ya da partnerle birlikte olma yuumlzdesi

birbirine goumlrece yakın iken şizofreni hastalarında hastalığın başlangıcından

sonra suumlrekli olarak bu oranlarda azalma olduğu ancak kadın hastaların ilk

yatıştaki erkek hastalara goumlre avantajlarını belirgin olarak korudukları

saptanmıştır Bir eş ya da partner ile yaşama oranı erkek şizofreni

hastalarında(17) kadın hastalarda(33) olarak bildirilmiştir(79)

46

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 50: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Jablensky ve Steven (1997) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlnuumln 10

uumllkede yaptığı ccedilalışmayı değerlendirdikleri yazılarında erkeklerin 686

lsquosının bekar 238rsquonin evli kadınların ise 388rsquonin bekar 421rsquonin evli

olduğunu saptamışlardır(80) Ayrıca yazarlar gelişmekte olan uumllkelerde

evlilik oranının erkek ve kadın hastalarda gelişmiş uumllkelere goumlre daha

yuumlksek olduğunu bildirmişlerdir Kadın şizofreni hastalarında evlilik

oranının erkeklere goumlre daha yuumlksek olmakla birlikte ABDrsquodeki genel

toplumdaki evlilik oranından duumlşuumlk olduğunu bildirmiştir (3875)

Bizim ccedilalışmamızda da kadın hastalarda evlilik oranı (30)

erkek (8) hastalara goumlre anlamlı derecede yuumlksek bulunmasına rağmen

genel toplum iccedilindeki ortalamadan duumlşuumlk olduğu goumlruumllmektedir Hem

geleneksel anlamda erkeklere goumlre kadınların daha erken yaşta evlenmesi

hem de hastalığın kadınlarda daha geccedil başlamasının bu farkın oluşmasında

etkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Kadın hastalar daha ccedilok eş ve ccedilocukları ile

birlikte yaşarken erkek hastaların ise daha ccedilok ebeveynleri ile birlikte

yaşadığı goumlruumllduuml Bu durumun bir yanıyla kadın hastaların daha iyi bir

sosyal uyuma sahip olduğunun işareti olarak kabul edilebileceği gibi diğer

yandan geleneksel toplumlarda kadının sosyal olarak daha fazla ldquokorunur

olmasırdquoyla ilişkili olabileceği duumlşuumlnuumllduuml Yalnız yaşayan kadın ve erkek

sayısı accedilısından ise fark olmadığı goumlruumllduuml

Yuumlksek standartlı az sayıda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarında

bazı yazarlar hastalığın ilk doumlnemlerinde goumlruumllen cinsiyet farklılığının

uzun suumlreler iccedilinde azaldığını bildirirken 13 yıllık başka bir takip

ccedilalışmasında ise bu farklılığın devam ettiği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(8910) Bizim

hasta grubumuzda hastalık oumlykuumlsuumlnuumln her iki grupta da 14 yıl gibi uzun bir

suumlreye yayılması hastalığın başlangıcında cinsiyete ilişkin mevcut kimi

farklılıkların zamanla kaybolmasına bağlı olarak ccedilalışma yaptığımız kesite

yansımamış olabileceği ve bu konuda uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının

47

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 51: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

cinsiyete ilişkin farklılıklar konusunda daha sağlıklı bilgiler sağlayabileceği

duumlşuumlnuumllduuml

Yapılan ccedilalışmaların ccediloğu şizofreni başlama yaşının erkeklerde

daha erken olduğunu ortaya koymakla birlikte bazı ccedilalışmalarda fark

bildirilmemektedir Hastalığın başlangıcında cinsiyete goumlre farklılığın

ccedilapraz-kuumlltuumlrel ccedilalışmalarda da goumlruumllduumlğuuml bildirilmiştir(80) Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml tarafından toplam 10 uumllkede yapılan ccedilalışmada ve Haumlfnerrsquoin ilk

başvuru ccedilalışmasında birbirine benzer sonuccedillar elde edilmiştir Buna goumlre

şizofreninin başlama yaşı erkeklerde kadınlara goumlre uumlccedil doumlrt yaş daha erken

bulunmuştur Bu farklılığın kadınlarda oumlstrojen hormonunun hastalığa

yatkınlığı engelleyici bir etkiye sahip olmasıyla ilişkilendiren ccedilalışmalar

mevcuttur(233258 808182838485)

Bizim ccedilalışmamızda hastalığın başlama yaşı accedilısından

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur Ortalama başlangıccedil

yaşı erkeklerde 2228 kadınlarda ise 2848 olarak saptanmıştır

Haumlfner yaptığı ccedilalışmada başlangıccedil yaşını beşer yıllık gruplar

halinde değerlendirmiş ilk artışın erkeklerde 15-25 arası en yuumlksek

olduğunu saptamıştır Kadınlarda başlangıccedil yaşı oranı 15-30 yılları arasında

yavaş bir artış goumlsterdiğini ikinci artışın ise 45-50 yaşlarında

perimenopozal doumlnemde goumlruumllduumlğuuml bu doumlnemde erkek kadın oranının

belirgin farklılık goumlsterdiği saptanmıştır Benzer bulgular Castle ve ark

(1993) tarafından da ortaya konmuştur(3377)

Biz de benzer bir metod ile hastalığın başlangıccedil yaşlarını beşer

yıllık periyotlarla değerlendirdiğimizde benzer bulgular elde ettik Hasta

grubumuzda erkeklerin 20rsquoli yaşlara kadar belirgin artış yaptığı sonraki yaş

doumlnemlerinde ise giderek azaldığı dikkat ccedilekmektedir Kadın hastalarda ise

başlangıccedil yaşının 20-30 yaşlarda bir artış goumlsterdiği 45 yaş sonrası başlama

yaşının ise kuumlccediluumlk bir artış yaptığı goumlruumllmektedir Bu sonucun oumlstrojen

hipotezini destekleyen bir veri olarak yorumlanabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

48

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 52: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Ccedilalışmalarda hastalığın başlangıccedil yaşı olarak bazen ilk hastalık

belirtilerinin ortaya ccedilıkışının bazen de ilk başvuruların temel alındığı

goumlruumllmektedir (3677)

Biz ccedilalışmamızda hem hastalığın başlangıccedil yaşını hem de

tedaviye başlama yaşını cinsiyetlere goumlre ayrı ayrı karşılaştırdık Tedaviye

başlama yaşı accedilısından belirgin farklılık olduğu erkeklerde tedaviye

başlama yaşının daha erken olduğu goumlruumllduuml İlk hastaneye yatış yaşları

accedilısından da erkeklerde daha erken yaşta hastaneye yatışın istatistiksel

olarak anlamlı olduğu goumlruumllduuml Hastaneye yatış sayısı hastanede kalış

suumlresi ve hastalık suumlresi accedilısından ise cinsiyetler arasında anlamlı bir

farklılık saptanmadı

Literatuumlrdeki ccedilalışmalar goumlzden geccedilirildiğinde erkeklerin daha

sık ve uzun suumlre hastanede yatarak tedavi goumlrduumlkleri kısa suumlreli takip

ccedilalışmalarında yeniden hastaneye yatışın erkeklerde daha sık olduğu ve bu

farklılığın hastalığın ilk doumlnemlerinde belirgin olmakla birlikte yaşın

ilerlemesiyle farkın giderek azaldığı bildirilmiştir(897786)

Rasanen ve ark (1999) ise hastaneye yatış sayısı yatış suumlresi

ve psikososyal terapilere uyum accedilısından cinsiyete goumlre majoumlr bir farklılık

saptamışlardır(26)

Bizim hasta grubumuzda hastaneye yatış sayısı ve hastanede

kalış suumlresinin cinsiyetlere goumlre farklılık goumlstermemesinin her iki grubun

da benzer şekilde ccedilok uzun bir hastalık suumlrecine sahip olması nedeniyle

olası bir takım farklılıkların zaman iccedilinde kaybolduğu goumlruumlşuumlyle uyumlu

olduğu duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr(7)

Şizofreni hastalarında intihar riski normal topluma goumlre daha

yuumlksektir Literatuumlrde şizofreni hastalığında goumlruumllen intiharın cinsiyetle

ilişkisine ait ccedilalışmaların birbirleriyle uyumsuz olduğu goumlruumllmektedir

İntihar girişiminin kadınlarda daha yuumlksek ya da erkeklere eşit olduğunu

goumlsteren ccedilalışmalar yanında (33) erkeklerde daha sık olduğunu bildiren

49

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 53: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

yayınlar da mevcuttur(83) Ccedilalışmamızda intihar girişimi accedilısından

cinsiyetlere goumlre anlamlı bir farklılık yoktu Kadınlarda intiharın daha sık

olmasını kadın hastalarda depresif semptomların prevalans ve şiddetinin

daha yuumlksek olmasıyla accedilıklanabileceği ileri suumlruumllmuumlştuumlr(6869) Bizim

ccedilalışmamızda cinsiyetlere goumlre hastaların semptom şiddeti birbirine ccedilok

yakın olup affektif semptomları accedilısından farklılık mevcut değildi Bu

durumun intihar girişim oranlarının cinsiyetler accedilısından benzer olmasını

etkilemiş olabileceği duumlşuumlnuumllmuumlştuumlr

Ccedilalışmamızda hastalık şiddetini goumlsteren BPRS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından cinsiyetler arasında istatistiksel bir anlamlılık saptanmadı

Ancak duygusal iccedile kapanma manyerizm-postuumlr itemlerinin ortalaması

erkeklerde duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranışlar ortalaması ise

kadınlarda anlamlı derecede yuumlksek bulunmuştur Atalay (1998)rsquoın

uzmanlık tezinde BPRS toplam skoru erkeklerde kadınlardan daha yuumlksek

saptandığı belirtilmiştir(88)

Hasta grubumuzda pozitif belirtilerin değerlendirildiği SAPS

oumllccedileği toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre istatistiksel olarak anlamlı

bulundu SAPS alt oumllccedileklerine bakıldığında varsanı alt oumllccedileğinde

kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler duyma goumlrsel varsanılar

varsanıların buumltuumlnsel derecelendirilme ortalama skoru ve varsanı toplam

skoru erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur Bu bulguların

BPRS bulgularıyla uyumlu olduğu goumlruumllmuumlştuumlr Hezeyan alt oumllccedileğinde

cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılık yok iken giyim ve goumlruumlnuumlş

(olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml

değiştirme) alt itemi ortalaması kadınlarda anlamlı derecede fazla

bulunmuştur Negatif belirtilerin değerlendirildiği SANS oumllccedileği toplam

skoru accedilısından ise cinsiyetler arasında bir farklılık saptanmadı Oumllccedileğin alt

itemlerinden yalnızca cinsel ilgi ve etkinlik azalması ortalaması ise

kadınlarda erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulunmuştur

50

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 54: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Şizofreni semptomatolojisinde cinsiyet farklılığına ilişkin

literatuumlrler ccediloğunlukla pozitif ve affektif semptomların kadınlarda negatif

semptomların ise erkeklerde daha sık goumlruumllduumlğuumlnuuml bildirmektedir

(7899091) Ancak bazı ccedilalışmalar bu bulgularla uyumlu değildir

Erkeklerde hezeyan ve tipik haluumlsinasyonların sıklıkla daha fazla

goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren yayınlar yanında(389293) kadınlar ve erkeklerde

karşılaştırılabilir bir fark bulunmadığını ifade eden ccedilalışmalar da vardır

(3740778494) Bizim ccedilalışmamız da pozitif belirtilerin kadınlarda daha

fazla goumlruumllduumlğuumlnuuml bildiren literatuumlrlerle uyumluydu Negatif belirtiler

accedilısından ise cinsiyet farklılığı bildirmeyen ccedilalışmalara benzer sonuccedillar

elde edilmiştir(23)

Haumlfner şizofrenide cinsiyete ilişkin sonuccedillardaki

uyumsuzluğun standart goumlruumlşme ve tanı kriterlerinin olmaması kadar

araştırma desenlerinin yetersizlikleri tedavi durumundaki farklar

ccedilalışmaya katılan hastaların yaş ve hastalık suumlrelerinin farklı olmasıyla

ilişkili olabileceğini ileri suumlrmuumlştuumlr Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml tarafından

yapılan başka bir ccedilalışmada ise hastalar 156 yıllık uzun bir takip

ccedilalışmasında değişik zamanlarda kesitsel olarak değerlendirilmiştir Elde

edilen sonuccedillara goumlre tekrarlanan değerlendirmelerde ortalama semptom

skorunun uzun suumlre goumlrece olarak yuumlksek duumlzeyde stabilite goumlsterdiği

saptanmıştır Kadınlar ilk başvuruda eşit sonraki ilk bir buccediluk yıl iccedilinde

daha duumlşuumlk semptom skoru goumlstermişlerdir Ancak erkeklerin skorunun

uzun suumlre aynı devam ettiği goumlruumllmuumlştuumlr İkinci yıldan 156 yıla kadar olan

doumlnemlerde erkek ve kadınların hemen hemen aynı semptom seviyesi

goumlsterdiği saptanmıştır(23)

Bizim ccedilalışmamızda da pozitif semptomların toplam skoru

kadınlarda istatistiksel olarak daha yuumlksek olmakla birlikte bu farklılığın

ileri derecede anlamlılık goumlstermediği goumlruumllmuumlştuumlr Kadınlarda işitsel

varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

51

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 55: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

derecelendirmesi ve varsanıların toplam puanı erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazlaydı Her iki hasta grubumuzda hastalık suumlresinin 14 yıl gibi

uzun bir suumlreye sahip olması cinsiyetler accedilısından semptomatolojik kimi

farklılıkların belirgin olmamasına yol accedilmış olabileceğini

duumlşuumlnduumlrmektedir

Ccedilalışmamızda hastalığın başlangıccedil yaşı ve ilk hastaneye yatış

yaşı gibi bilgiler hastalardan ya da tıbbi kayıtlardan geriye doumlnuumlk olarak

belirlenmeye ccedilalışıldı Bu youmlntem kesin zamanları belirlemede doğru

bilgiye ulaşmada bir takım guumlccedilluumlkler doğurması nedeniyle ccedilalışmamızı

kısıtlayıcı bir oumlzellik olarak duumlşuumlnuumllduuml

Oumlte yandan her iki cinsiyet grubunda uzun hastalık suumlreci

sonrası yaptığımız kesitsel ccedilalışma hastalığın başlangıcındaki cinsiyete

ilişkin kimi farklılıkların yeterince yansımamasına yol accedilmış olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Bu yuumlzden kadın ve erkek şizofreni hastalarının hastaneye ilk

başvurusundan itibaren uzun suumlreli takip ccedilalışmalarının yapılması geniş

sayıda oumlrneklem gruplarının oluşturulmasının bu metodolojik sorunları

aşmada ve daha guumlvenilir veriler elde etmemizde yardımcı olabileceği

duumlşuumlnuumllduuml Ayrıca kadın hasta grubunda postmenopozal olguların yeterli

sayıda olmamasının cinsiyete ilişkin kimi farklılıkların ve bulguların

ortaya ccedilıkmasını etkilemiş olabileceği de kısıtlayıcı bir etmen olarak

duumlşuumlnuumllduuml Bizim ccedilalışmamızda klinik alt tipleri ayrıştırılmayıp yalnızca

semptom profiline bakıldı Bazı ccedilalışmalarda klinik alt tiplere goumlre cinsiyet

farklılığı bildirilmektedir (77788895)

Ccedilalışmamızda cinsiyete goumlre klinik alt tiplerin başlangıccedil yaşı

ile ilişkisinin araştırılmaması kısıtlayıcı bir etmen olarak duumlşuumlnuumllebilir

Diğer yandan şizofrenide cinsiyet farklılığına ilişkin sosyodemografik ve

klinik ccedilalışmaların yanında noumlrokognitif noumlroradyodiagnostik ve

molekuumller biyoloji alanındaki ccedilalışmalar heterojen bir hastalık olan

şizofreninin etiyolojisinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir

52

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 56: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

SONUCcedil Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ruhsal belirtiler ve ruhsal bozukluklarla ilgili etiyolojik ve

epidemiyolojik ccedilalışmalarda ccedilıkış noktası olarak alınan ccedileşitli

değişkenlerden biri de cinsiyettir Bir ccedilok ccedilalışma şizofreni hastalarının

klinik ve sosyodemografik oumlzellikler accedilısından cinsiyet farklılığı

goumlsterdiğini ortaya koymaktadır Hastalık başlama yaşı premorbid

işlevsellik semptom karakteri ve hastalığın seyri gibi parametrelerin

cinsiyet accedilısından oumlnemli farklar goumlsterdiği bildirilmektedir

Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış sayısı

ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi

Kadınlar arasında evli olanların oranı erkeklere goumlre yuumlksek

bulundu Kadın ve erkekler arasında birlikte yaşanan kişiler bakımından

erkek hastaların ebeveynleri ile birlikte yaşama oranı daha fazlaydı

İstatistiksel olarak anlamlı bulunmasa da kadınlarda eş ve ccedilocuklarla

birlikte yaşama oranı daha yuumlksek olarak bulundu

53

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 57: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Ev hanımlığı da meslek olarak kabul edildiğinde kadınların

buumlyuumlk ccediloğunluğunun( 60) evhanımı olduğu goumlruumllduuml Erkeklerin ise

44rsquouuml serbest meslek sahibi olduklarını bildirdiler Ancak mesleklerini

suumlrduumlrmeye yetecek derecede işlevselliğe sahip olmadıkları saptandı

Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml oranı

kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Cinsiyete goumlre BPRS toplam skoru ve diğer itemleri

bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık yoktu

Hastaların pozitif klinik belirtilerini değerlendiren SAPS oumllccedileği

toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek bulundu Kadınlarda

işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel varsanılar varsanıların buumltuumlnsel

derecelendirmesi varsanıların toplam puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı

tarzda giyinme veya diğer garip şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel

ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre

anlamlı derecede fazlaydı

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu

SANS anhedoniasosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında

kadınların cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması

erkeklere goumlre anlamlı derecede fazla bulundu Oumlte yandan anhedoni-

asosyalitenin toplam skoru ve diğer itemleri bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir farklılık goumlruumllmedi

54

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 58: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Ccedilalışmamızda elde edilen bulgular şizofrenide cinsiyetler

arasında sosyodemografik oumlzellikler ve klinik belirtiler bakımından bazı

oumlnemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır Bu konuda daha geniş

sayıda hastaları kapsayan ilk başvurudan itibaren uzunlamasına takip

ccedilalışmaları ile klinik ve sosyodemografik youmlnden cinsiyet farklılığını daha

iyi bir biccedilimde ortaya konabileceğini akla getirmektedir Klinik ccedilalışmalar

yanında genetik ve biyolojik alanda yapılacak ccedilalışmaların da şizofrenide

cinsiyetin etkisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayabileceği

beklenebilir

55

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 59: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

OumlZET Şizofreni genccedil yaşta başlayan duumlşuumlnce duygu ve davranışlarda

oumlnemli bozulmalara yol accedilan heterojenite goumlsteren ağır bir ruhsal

bozukluktur Ccedilalışmamızda kadın ve erkek şizofreni hastalarında

sosyodemografik oumlzellikler yanında hastalığın başlangıccedil yaşı suumlresi ilk

tedavi iccedilin başvuru yaşı ilk hastaneye yatış yaşı hastaneye toplam yatış

sayısı ve suumlreleri gibi parametrelerle birlikte klinik belirtilerin dağılım ve

şiddetini araştırarak cinsiyet farklılıklarını saptamayı amaccedilladık

Hastanemizin akut psikoz servislerinde yatarak tedavi goumlren

şizofreni tanısı konulmuş 50 erkek ve 50 kadın hasta ccedilalışmaya alındı

Ccedilalışma iccedilin seccedililen hastalara sosyodemografik soru formu BPRS (Kısa

Psikiyatrik Derecelendirme Oumllccedileği) SAPS (Pozitif Belirtileri

Değerlendirme Oumllccedileği) ve SANS (Negatif Belirtileri Değerlendirme

Oumllccedileği) oumllccedilekleri uygulandı

Ccedilalışmamızda kadınlarda hastalık başlangıccedil yaşı tedaviye

başlama yaşı ve ilk hastaneye yatış yaş ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede yuumlksekdi Erkeklerde ailede psikotik bozukluk bulunma oumlykuumlsuuml

oranı kadınlara goumlre anlamlı derecede fazla bulundu

SAPS toplam skoru kadınlarda erkeklere goumlre daha yuumlksek

bulunurken SANS ve BPRS toplam skorları bakımından istatistiksel olarak

anlamlı bir fark yoktu BPRS alt itemlerinden duygusal iccedile kapanma ve

manyerizm-postuumlr ortalaması erkeklerde daha yuumlksek goumlruumlluumlrken

duumlşmanca davranış ve haluumlsinatuvar davranış skoru kadınlarda anlamlı

derecede fazlaydı Kadınlarda işitsel varsanılar yorumlayıcı sesler goumlrsel

varsanılar varsanıların buumltuumlnsel derecelendirmesi varsanıların toplam

puanı giyim ve goumlruumlnuumlş (olağandışı tarzda giyinme veya diğer garip

şeylerle goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirme) cinsel ilgi ve etkinlik azalması ile ilgili

skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı derecede fazlaydı

56

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 60: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Cinsiyetler arasında hezeyan alt oumllccedilek itemlerinin skorları

accedilısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmasa da

hezeyanların toplam skoruyla birlikte koumltuumlluumlk goumlrme ve buumlyuumlkluumlk

hezeyanlarının skorları kadınlarda daha yuumlksek bulundu SANS anhedoni

asosyalitenin ortalama skorlarına bakıldığında kadınların cinsel ilgi ve

etkinlik azalması ile ilgili skorların ortalaması erkeklere goumlre anlamlı

derecede fazla bulundu

57

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 61: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

SUMMARY Schizophrenia is a severe mental disorder which develops at

young ages presents heterogenity and leads to serious disruptions in

thoughts emotions and behavior

In the present study the aim was to determine gender

differences by investigating sociodemographic characteristics age of onset

the first hospitalization the total number hospitalization and the duration

of hospital stay as well as distribution and severity of clinical symptoms

both in male and female schizophrenic patients

The study group was 50 male and 50 female acute psychosis

service inpatients Sociodemographic questionaire BPRS (Brief Psychiatric

Rating Scale) SAPS (Scale for the Assesment of Positive Symptoms) and

SANS( Scale for the Assesment of Negative Symptoms) were applied

In the study it was found that the average age of onset the

initial treatment and first hospitalization of females was significantly higher

than males Family history of psychotic disorders was found higher in

males compared to females

Total score of SAPS was found higher in females compared to

males whereas total score of SANS and BPRS did not show a significant

difference The average scores of BPRS subitems such as emotional

introvertion mannerism-posture were found higher in males whereas

average scores of hostile and hallucinative behaviors were found higher in

females The total score of BPRS and its other items did not show

statistically significat difference regarding gender

Auditory hallucinations interpreting voices visual

hallucinations overall rating of hallucinations total score of hallucinations

mode of dressing outlook (the patient dresses in an unusual way or

changes hisher outlook with bizzare things) diminished sexual interest and

activity were significantly higher in females than males

58

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 62: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

The total scores of delucion subscales did not show significant

difference among genders However together with the total score of

delusions delusions of grandiosity and persecution total scores were found

higher in females The average scores of anhedonia and social withdrawal

were also investigated The average score of diminished sexual interest and

activity were found higher in females compared to males

59

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 63: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

KAYNAKLAR

1 7Anadolu Psikiyatri Guumlnleri Cinsiyet ve Psikiyatri 24-27 1998

Haziran Malatya İnoumlnuuml Uumlniversitesi Psikiyatri AD ampPsikiyatri Derneği

İlgili Literatuumlr O Doğan 1998 Doğan ve ark 1995 Myers ve

ark1984 Nathanson 1997

2 Aleman A Kahn RS Selten JP Sex Differences in the risk of evidence

from meta-analysis Arch Gen Psychiatry 2003 60 565-671

3 Canuso CM Goldstein JM Green AI The Evalution of women with

schizophrenia Psychofarm Bull 1998 34(3) 271-277

4 Kulkarni J de Castella A Smith D Taffe J Keks NCopolov DA

Clinical trial of the effects of estrogen in acutely psychotic women

Schizophr Res 1996 20 247-252

5 Marx CE Lieberman JA Psychoneuroendocrinology of Schizophrenia

Psychiatric Clin North America 1998 21(2) 413-434

6 Ceylan M Emin Araştırma ve Klinik Uygulamada Biyolojik Psikiyatri-

Şizofreni 1 cilt 2 baskı Syf 14-15-16-17 -31-87 İstanbul 2002

7 Seeman MV MDCM FRCPC FACP Medscape General Medicine 2

(2) 2000copy 2000 Medscape

8 Opjordsmoen S Long-term clinical outcome of schizophrenia with

special reference to gender differences Acta Psychiatr Scand 199183

307-313

60

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 64: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

9 Goldstein JM Gender differences in the course in schizophrenia Am J

Psychiatry 1988 145 684-689

10Harrison G Croudace T Mason P Glazebrook C Medley I Predicting

the long-term outcome of schizophrenia Psycol Med 1996 26 697-

705

11Oumlztuumlrk O Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Sayfa 217- 255 Ankara 2001

12Kaplan amp Sadock Klinik Psikiyatri Synopsis of Psychiatry Ninth

editionrsquoden Ccedileviri editoumlruuml Hamdullah Aydın Syf 134-154 2 baskı

Guumlneş kitabevi İstanbul 2005

13Işık E Guumlncel Şizofreni1Baskı Ankara 2006

14Kaplan HI Sadock BJ Kaplan amp Sadockrsquos Synopsis of Psychiatry

Behavioral Sciences Clinical Psychiatry Eighth edition1998 USA

15Current Psikiyatri Tanı ve Tedavi Current Diagnosis amp Treatment İn

Psiychiatryrdquoden ccedileviri editoumlrleri Birsoumlz S Karaman T Syf261-265 1

baskı Guumlneş kitabevi Ankara 2003

16Fenichel O Nevrozların Psikanalitik Teorisi Ccedileviri Tuncer S İzmir

1974

17Boyd JH Pulver AE Stewart W Season of birth Schizophrenia and

bipolar disorder Schizophr Bull 1986 12 173-185

18Stahl SM Essential Psychopharmacology Neuroscientific Basis and

Practical Application Second Edition 401-459 Cambridge University

Pres Cambridge 2000

61

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 65: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

19Hultman CM Oumlhnes A Prenatal and neonatal risk factors for

schizophrenia Br J Psychiatr 1997 170128-133

20Geddes J Lawrie S Obstetric complication of schizophrenia a meta

analysis Briti sh Journal of Psychiatry 1995167 786-793

21Gottesman I Schizophrenia Genesis The orijins madness1991

Newyork WH Freeman and Company

22Foerster A Lewis S Owen M Premorbid Adjustment and Personality in

Psychosis Effects of sex and diagnosisBr J Psychiatry 1991158171-

176

23Haumlfner H Gender differences in Schizophrenia Psychoendocrinology

200328Suppl 217-54

24Castle DJ Women and shizophrenia an epidemiological perspevtive In

Castle DJ McGrath J Kulkarni J (Eds) Women and shizophrenia

Cambridge University Press Cambridge pp 2000 19-34

25Lewine R At issue Sex and gender in schizophrenia Schizophr Bull

2004 30(4) 755-762

26Rasanen S Nieminen P Isohanni M Gender differences in treatment

and outcome in a therapeutic community ward with special reference to

schizophrenic patients Psychiatry 1999 62(3) 235-49

27Seeman MV Gender differences in schizophrenia Can J Psychiatry

1982 27 107-112

62

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 66: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

28Hambrecht M Riecher- Roumlssler A Fatkenheuer B Louza MR Hafner

H Higher morbidity risk for schizophrenia in males fact or fiction

Compr Psychiatry 1994 35 39-49

29Bland RC Demografic aspects of functional psychoses in Canada Acta

Psiyatr Scand1977 55 369-380

30Hegarty JD Baldessarini RJ Tohen M Waternaux C Oepen G One

hundred years of schizophrenia A meta-analysis of the outcome

literature Am J Psychiatry 1994 151 1409-1416

31Lewine RJ Sex differences in age of symptom onset and first

hospitalization in schizophrenia Am J Orthopsychiatry 1980 50316-

322

32Hambrecht M Maurer K Sartorius N Hafner H Transnational stability

of gender diferences in schizophrenia An analysis based on the WHO

study on determinants of outcome of severe mental disorders EurArch

Psychiatry Clin Neurosci 1992 242 6-12

33Castle TJ Wesseley S Murray RM Sex and schizophrenia effect of

diagnostic stringency and association with premorbid variables Br J

Psychiatry 1993 162 658-664

34Shimizu A Kurachi MYamaguchi N Torii H Isaki K Does family

history of schizophrenia influence age at onset of schizophrenia Achta

Pyschiatry Scand 1988 78716-719

35Addington D Addington P Gender and affect in schizophrenia Can J

63

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 67: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Psychiatry 1996 41 265-268

36DeLisi LE Bass N Boccio A Shilds G Morganti C Vita A Age of

onset in familial schizophrenia Arch Gen Psychiatry 1994 51 334-

335

37Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia results of an

epidemiologically based family study Br J Psychiatry 1995 167 184-

192

38McGlashan TH Bardenstein KK Gender differences in Affective

Schizoaffective and Schizofrenic Disorders Schizophr Bull 1990 16

319-329

39Mueser KT Bellack AS Morrison RL Wixted JT Social competance in

schizophrenia premorbid anjustment social skill and domains of

functioning J Psychiatr Res 1990a 24 51-63

40Moldin SO Gender and schizophrenia an overview In Frank E(Ed)

Gender and Its Effects on psychopathology American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 169-186

41 Weiser M Reichenberg A Rabinowitz J Kaplan Z Mark M Nahon D

et al Gender differences in premorbid cognitive performans in a

national cohort of schizophrenic patients SchizophrRes20004536

185- 190

42Lindamer LA Lohr JB Haris MJ Jeste DV Gender estrogen

schizophrenia Psychopharmacol Bull 1997 332 221-228

64

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 68: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

43Lewine RJ Haden C Caudle J Shurett R Sex onset effects on

neuropsychological function in schizophrenia SchizophrBull 1997 23

51-61

44Castle DJ Murray RM Neurodevelopmental basis of sex differences in

schizophreniaPsychological Medicine 1991 21 565-575

45Koumlnnecke R Hafner H Maurer K Loumlffler W an der Heiden W Main

risk factors for schizophreniaincreasing familial loading and pre- and

post and perinatal complications antagonize the protective effect of

oestrogen in women Schizophr Res 2000 44 81-93

46McGlone J Sex differences in human brain assimetry a critical survey

Behav Brain Sci 1989 3 215-263

47Witelson SF Hand and sex differences in the isthmus and genu of the

human corpus callosum Brain 1989 112 799-835

48 Crow TJ Syndroms of schizophrenia Br J Psychiatry1994165 721-

727

49Flaum M Swayze VW OrsquoLeary DS Yuh WT Ehrhardt JC Arndt SV

et al 1995 Effects of diagnosis Laterality and gender on brain

morphology in schizophrenia Am J Psychiatry 152 704-714

50 Andreasen NCEhrhardt JC Swayze VW Alliger RJ Yuh WTC Cohen

G et al Magnetik Resonance imaging of the brain in schizophrenia the

pathophysiologic significance of structural abnormalities Arch Gen

Psychiatry 1990 47 35-44

65

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 69: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

51 Bogerts B Ashtari M Degreef G Alvis JMJ Bilder RM Lieberman JA

Reduced temporal limbic structure volumes on magnetic resonance

images in first episode schizophrenia Psychiatry Res Neuroimage

1990 35 1-13

52Crow TJ Ball J Bloom SRBrown R Bruton CJ Colter N et al

Scizophrenia as an anomalyof development of cerebral asymmetry A

post -mortem study and a proposal concerning the genetic basis of the

disease Arch Gen Psychiatry 1989 46 1145-1146

53Gur RC Mozley PD Resnic SM Shtasel D Kohn M Zimmermann R

et al Magnetic resonance imaging in schizophrenia IVolumetric

analysis of brain and cerebrospinal fluid Arch Gen Psychiatry 1991 48

407-412

54Gur RE Gur RC Gender differences in regional cerebral blood flow

Schizophr Bull 1990 16 247-254

55Gur RC Mozley LH Mozley PD Resnic SM Karp JS Alavi A et al

Sex differences in regional cerebral metabolism during a resting state

Science 1995 267 528-531

56Reite M Cullum CM Stocker J Teale P Kozora E Neuropsychological

test performance and MEG-based brain lateralization sex differences

Br Res Bull 1993 32 325-328

57Seeman MV Prenatal gonadal steroids and schizophrenia Psychiatry J

Univ Ottawa 1989a 14 473-475

66

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 70: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

58Seeman MV Lang M The rol of estrogens in schizophrenia gender

differences Schizophr Bull 1990 16 185-194

59Mueser KT Yarnold PR Levinson DF Singh H Bellack AS Kee K et

al Prevalance of substance abuse in schizophrenia demographic and

clinical correlates Schizophr Bull 1990 b 16 31-36

60Jenkins R Bebbington P Brugha T Farrell M Gill B Lewis G et al

The national Psychiatry morbitidy survey of Great Britain Psychol

Med 1997 27 765-774

61Kandel DB Gender differences in the epidemiology of substance

dependence in the United State In Frank E(Ed) Gender and its defects

on psychopathology American psychopathological Association

Washington DC pp2000 231-252

62Angermeyer MC Kuhn L Goldstein JM Gender and the course of

schizophrenia differences in treated outcomes Schizophr Bull1990

16 293-307

63Seman MV İnteraction of sex age and neuroleptic dose Compr

Psychiatry 1983 24 125-128

64Seeman MV Neuroleptic prescription for men and women Social

pharmachol1989b 3 219-236

65Jeste DV Lind

66amer LA Evans J Lacro JP Relationship of ethnicity and gender to

67

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 71: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

schizophrenia and pharmachology of neuroleptics Psychopharmachol

Bull 1996 32 243-251

67Hafner HGender differences in schizophrenia In Frank E (Ed)

Gender and itrsquos effects on psychopathologyAmerican

Psychopathological Association Series American Psychiatric Pres

Washington DC pp 2000 187-228

68Walkup J Gallagher SK Schizophrenia and the life course national

findings on gender differences in disability and service useIntrsquol Aging

and human development 1999 Vol 49(2) 79-105

69Siris SG Bench C Depression and schizophrenia IN Hirsch SR

Weinberger D(eds) Schizphrenia 2 edBlackwell publishing 2003 142-

167

70 Herz MI Marder SRSchizophrenia Comprehensive treatment and

menagement Lippincott Williams and Wilkins 2002 158-160

71 Overall JE Gorham DR The brief psychiatric rating scale

Psychlogical Reports 196210799-812

72 Andreasen NC Methods for assesing positive and negative symptoms

Mod Probl Pharmachopsychiatry 19902473-88

73Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Pozitif Semptomları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991420-24

74Erkoccedil Ş Arkonaccedil O Ataklı C Oumlzmen E Negatif Semptomları

68

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 72: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

Değerlendirme Oumllccedileğinin guumlvenilirliği ve geccedilerliliği Duumlşuumlnen Adam

1991416-19

75Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) verileri 2000 yılı nuumlfus sayımı

sonuccedilları

76Pulver AE Brown CH Wolyniec P McGrath J Tam D Adler L

Carpenter T Childs B Schizophrenia age at onset gender and familial

risk Acta Psychiatr Scand 1990 82 344-351

77Bhatia T Franzos MA Wood JA Nimgaonkar VL Deshpande SN

Gender and procreation among patients with schizophrenia Schizophr

Res 2004 Jun 1 68 (2-3) 387-394

78 Salokangas RK Honkonen T Saarinen S Women have later onset than

men in schizophrenia--but only in its paranoid form Results of the DSP

project European Psychiatry 2003 Oct18 (6) 274-81

79 Jeste DV Harris MJ Krull A Kuck J McAdams LA Heaton R Clinical

and neuropsychological characteristics of patients with late-onset

schizophrenia Am J Psychiatry 1995 May 152 (5) 722-730

80Hafner H Maurer K Loumlffler W et al Onset and prodromal phase and

determinants of the course In Gattaz WFHafner H(Eds)Search fort he

Causes of Schizophrenia Vol IV Balance of the Century Springer

Berlin Heidelberg Steinkopff Darmstadtpp 1999b35-58

81Jablensky A Cole SW Is the earlier age at onset of schizophrenia in

males a confounded finding(Results from a cross- cultural

69

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 73: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

investigation) British Journal of Psychiatry 1997 170 234-240

82Faraone SV Chen WJ Goldstein JM and Tsuang MT Gender

differences in age at onset of schizophrenia British Journal of

Psychiatry 1994 164 625-629

83Naqvi H Khan MM Faizi A Gender differences in age at onset of

schizophrenia Coll Physicians Surg Pak 2005 Jun 15(6) 345-348

84 Suvisaari JM Haukka J Tanskanen A Lonnqvist JK Age at onset and

outcome in schizophrenia are related to the degree of familial loading

Br J Psychiatry 1998 Dec173494-500

85Andia AM Zisook S Heaton RK Hesselink J Jernigan T Kuck J

Morganville J Braff DL Gender differences in schizophrenia J Nerv

Ment Dis 1995 Aug 183 (8) 522-528

86 Seeman MV Psychopathology in women and men focus on female

hormones Am J Psychiatry 1997 Dec 154 (12) 1641-7 Review

87Usall J Ochoa S Araya S Marquez M NEDES Group (Assessment

Resarche Group in Shizophrenia) Gender differences and outcome in

schizophreniaa 2-year follow-up study in a large community sample

2003

88Test MA Burke SS Wallish LS Gender differences of young adults

with schizophrenic disorders in community care Schizophr Bull 1990

16331-344

89Atalay FY Şizofrenide sosyodemografik ve klinik oumlzellikler accedilısından

70

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 74: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

cinsiyet farklılıkları Uzmanlık Tezi Bakırkoumly Ruh ve Sinir Hast Hast

İstanbul 1998

90Castle DJ Murray RM The epidemiological of late onset schizophrenia

Schizophr Bull 19934 691-699

91Castle DJ Gender and age at onset in schizophrenia In Howard R

Rabins P Castle D(Eds) Late Onset Shizophrenia Wrightson

Biomadical Hampshire pp 1999 147-164

92 Leung A Chue P Sex differences in schizophrenia a review of the

literature Acta Psychiatr Scand Suppl 2000 401 3-38

93Goldstein JM Link BG Gender and the expression of schizophrenia J

Psychiatr Res 1988 22 141-155

94Lewis S Sex and schizophrenia vive la difference Br J Psychiatry

1992 161 445-450

95Fennig S Putnam K Bromed EJ et al Gender premorbid

characteristics and negative semtomps in schizophrenia Acta Psychiatr

Scand 1995 92 173-177

96 Kendler KS Walsh D Gender and schizophrenia Results of an

epidemiologically-based family study Br J Psychiatry 1995 Aug167

(2)184-92

71

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 75: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

EKLER

Sosyodemografik Veri Formu

1-Adı Soyadı

2- Cinsiyet 1) K

2) E

3-Yaş

4-Medeni durum 1) Evli

2) Bekar

3)Boşanmış

4) Dul

5- Halen yaşadığı yer 1) İl

2) İlccedile

3) Koumly

6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil

2) İlkoumlğretim

3) Lise

4) Yuumlksek

7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili

5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını

8)Oumlğrenc 9)Emekli

72

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı
Page 76: Şizofreni Ve Cinsiyet Farklılıkları

8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor

2-Başka nedenle ccedilalışmıyor

3)Ccedilalışıyor

9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn

2) Yakınlarıyla

3) Eş ve Ccedilocuklar

4) Yalnız

5) Sosyal kurum

6) Evsiz

10- Hastalığın başlangıccedil yaşı

11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı

12- İlk hastaneye yatış yaşı

13- Hastalık suumlresi

14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre

15-Hastanede kalış suumlresi

16-Hastaneye yatış sayısı

17-Ailede psikiyatrik hastalık oumlykuumlsuuml

18-İntihar girişimi

73

  • EKLER
  • Sosyodemografik Veri Formu
  • 1-Adı Soyadı
  • 2- Cinsiyet1) K
  • 2) E
  • 3-Yaş
  • 4-Medeni durum 1) Evli
  • 2) Bekar
  • 3)Boşanmış
  • 4) Dul
  • 5- Halen yaşadığı yer 1) İl
  • 2) İlccedile
  • 3) Koumly
  • 6-Eğitim 1) Okur ndash yazar değil
  • 2) İlkoumlğretim
  • 3) Lise
  • 4) Yuumlksek
  • 7-Meslek 1)Yok 2)İşccedili 3)Esnaf 4)Ccediliftccedili
  • 5)Devlet memuru 6)Serbest 7)Ev kadını 8)Oumlğrenc 9)Emekli
  • 8-Ccedilalışma durumu 1-Hastalığı nedeniyle ccedilalışmıyor
  • 2-Başka nedenle ccedilalışmıyor
  • 3)Ccedilalışıyor
  • 9- Kimlerle yaşadığı 1) Ebeveyn
  • 2) Yakınlarıyla
  • 3) Eş ve Ccedilocuklar
  • 4) Yalnız
  • 5) Sosyal kurum
  • 6) Evsiz
  • 10- Hastalığın başlangıccedil yaşı
  • 11-Tedavi iccedilin ilk başvuru yaşı
  • 12- İlk hastaneye yatış yaşı
  • 13- Hastalık suumlresi
  • 14- İlk hastalık başlangıcından tedaviye kadar geccedilen suumlre
  • 15-Hastanede kalış suumlresi
  • 16-Hastaneye yatış sayısı