sklep.wsip.plsklep.wsip.pl/uploads/litb/1243_litb.pdf · i. powitanie biologii # '( $ & )*...
TRANSCRIPT
����������!�����"������ .................................4!�$%����&� .....................................8
I. Powitanie biologii � '(� ����������$��&������)*�
�����+�� ......................................10� ,(� -�&��������� ������+������ ......14� /(� !�����������+����2&� .........20� 5(� ��� 6���������+����2&� ......... 25� 9(� !������������+����2&� ......... 31� ;(� <��������2&��� ......................... � =(� >�"*���&�������+����2&� .......... � � >���2��������������? ........... 35� � @�����$�������? .........................37
�� ����������������organizmów
� B(� �C� ���)���D ��������+����2&� ............................. 50
� E(� �F���� ���D ��������"���+����2&� ............................. 55
�'G(� �F���� ���� �H�������+����2&� ............................. 61
�''(� �F���� ����2��D������"���+����2&� ............................. 67
� � >���2��������������?? ...........71� � @�����$�������?? ....................... 73
��� ����������������������',(� ��� ��� ����� .........................76�'/(� <������� ................................... 81�'5(� >����� .................................... 86�'9(� J�� � ��$ ����� ..................... 93�';(� �L����+�� �&���$��� ������ ...100�'=(��J��� ......................................105� � >���2��������������??? .........111� � @�����$�������??? ..................... 113
�� ������������ 'B(� M�������� ��)��� �������� ..... 116�'E(� L�)��� ���+�����D����� .......... 121�,G(� �L�)��� ���� ������D����(�
C ���D ���� .......................... 127�,'(� �L�)��� ���� ������D����(�
!������$ ������ .................... 133�,,(� �L&D�������)*��$����������
��)������� ������D��� �H ......140�,/(� <����������"��������)��� ...145�,5(� �!�+�� ���)����N���������
��H������ ��$�������(�O�)* ....... 153�,9(� �!�+�� ���)����N�����������H�
����� ��$�������(������ ....... 157�,;(� �!�+�� ���)����N�����������H�
����� ��$�������(�P�� +�� ...... 161� � >���2��������������?Q ........166� � @�����$�������?Q .................... 171
O��������������������� ..................... 173F��������� .................................... 174?�������������+����� .................180%����� .........................................184
�������������� �� �������
20 21
Obserwacje organizmów
Obserwacja
obserwacja
3
20 21
Lekcje w�obr�bie podr�cznika ponumerowano w�sposób ci�g�y
Po tytule lekcji przedstawiono list� wa�nych poj��, z�którymi zapoznasz si� w�toku lekcji
Podr�cznik zilustrowano
ciekawymi rysunkami
Najwa�niejsze informacje oznaczono barwnym t�em
Ten podr"cznik jest podzielony na 4 dzia�y – kaDdy z nich zaczyna si" barwn� stron� dzia�ow�.
Podsumowanie dzia�u zawiera najwa�niejsze informacje przedstawione w formie tabel i schematów u�atwiaj�cych powtórzenie materia�u
oznacza tekst rozszerzaj�cy na CD
oznacza interakcj� na CD
oznacza animacj� na CD
Stosowane symbole
Do ka�dego dzia�u opracowano test, który mo�na wykona� w�szkole lub w�domu
Na ko�cu podr�cznika wyst�puj� ponadto: s�owniczek indeks polsko-angielski
O podr�czniku
Powitanie biologii
6
���!�������""�"���"������� 2��������"�� �H�������&�R���&���2����� *���������R��� ���)��� ���� ������D������ ��� �����2���R����������������� �����������&�(�>�����2����� ������������������������)������������������+�� ��2����2�������������������"����������H���&����� (�
M����&���+���������)��������� ����� �H���������������� ������ ��"��������������������R�D�$������������2�+���2���������������*(������ ���������D���� ������ ������������������ R����$���D�������������R���(������� R����R���(�����������R���+�� R���(����������(����M�����������H���������)����������� �H�������"��R���������� ���2��H�������R�� � ��$����������� �H���)������ �� 2��������2��������� 2���$�����&����D �� R����������� ���D���������� ���(�S�����2�U���������V�������"�U���� ��2�V(�%� ����H���*����+����� �� ���R���������)��������2����U������V�������"��2�������������� 2������� ������� �������R����������� �����������+�� ��� �H��"+�������&�(�
Koliber wysysa nektar z kwiatu za pomoc d�u�ie�o cienkie�o dzioba.
�y�ek z pylników przykleja si� do owada który poszukuje pokarmu.
Owad przenosi py�ek na inn ro�lin� te�o same�o �atunku.
Nietoperz za���bia si� w�kwiecie aby
si��n� do ukryte�ow��rodku nektaru.
SAPYLANIE �RSY_OWE
Endemiczny �e�on z�rodzaju Phelsuma wyst�pujcy na �auritiusie wypijajc nektar zapyla kwiat.
�otyl z� is�� t� �le� wysysa nektar z�kwiatu za pomoc trbki aparatu ��bowe�o.
�����������������������
7
�iele kwiatów ro�lin wodnyc� i�b�otnyc� jest okazjonalnie zapylanyc� przez �li���i. Ob�ryzajc li�cie i okwiat �limaki przypadkowo zapylaj kwiat. �imo �e ro�lina cz�sto z ic� powodu ponosi straty to jednak w czasie przed�u�ajcyc� si��opadów i�du�ej wil�otno�ci powietrza która uniemo�liwia loty�owadów �limaki staj si� dla ro�lin jedyn szans�na skuteczne zapylenie kwiatów i wydanie nasion.
�y�ek z owada przykleja si� do znamienia s�upka.
s�upek
py�ek
pr�ciki
����� �������������������R���� �����+�$�����")�����+�"�������� ���D�� �H��������H(�S�����"���� ������������R������ �H������"������������"����������������2�R���������"������������������������2�� �����������&�R���&������������������������R����������"����R���&����� ������������ 2�� ����2(S�����"���D �������"�� ����2���������������&�����$���������&�������� �H�����D�������������"���&�������������"�� 2��� �����2�R������&� �H�2�D���� +����������*��$����� 2�*��"�������D��(
Ostronos or�o �t� od�ywiajc si� py�kiem zapyla�kwiat banksji.
pylniki z ziarnami py�ku
Ten nietoperz od�ywia si�py�kiem kwiatów baobabu.
C����������������*���"!������"*4�#�����������������&���� ��������"����������������������������!��� ������"��������$��.��������������=�$������������"������?���"���$���������$�����#���-����������"������������B����!��������������"���������������������$��&���������������� �����������������/�����C�C3�
NAUKA
DYS
CYP
LIN
Y H
UM
AN
ISTY
CZN
E ���������������!"
mat
emat
yczn
e przyrodnicze
������
��
��
�
����
���
��
�����
��
B����!������������� ����&�����"#��������&����&�� ��&�#�����%� ��biologia ���$������"� ��$�!���&��$���� =�bios�>�#������"logos�>���� ������&��
B����!���������������!������#���������"*������" "���!�������� ��$����� ���"�����������#���� ���
B����!� ��� �������� ��&� ������ ��" �� ������� �!������ ��#����������� ��!���-� �� "��&������������$����!���� ���"���&�� ���������� �����&�#���� "����� ��&�����������!���� �����#����$���"��#���$�!����&� �D������ ����������!��������"������ ����&��obserwacje� �"���������������8������� ������$������ ������������ �����E����������&� ��������� ��������&��&���������������F�#�������� ����� �"&�#������ ��������� ����������- ������������� ����"������ �������&���������&���� ���&���� ��������&�� -������� �������"����� ����� ����������������
1<��������������+�"���=�
biologiiD:EFG�A�HJK�:4 ��������"!������" biologia botanika zoologia
mikrobiologia mikologia genetyka biologia molekularna
Tablela 1.1.�>�����������
10
#!� �$ / �J���������������� � ������������R���&� �H��������������"������������������������������� �H��� ����&�
/ ��-��������"�������4�O�� ����������� ����� �� �H���(
$ �<����"���!����������"�������>�� �� ���� �H������������ ��2��H�����(
% �N������"���������"��*��M����"�F����������������������H���������� �� �H��������������������2��|+�������)����������}(
6 ����"�����M����"!O�� ���)���������������� �H���(
Q �F����M����"���!������*���"�������>�� �� ���� �H������������������+��� �������������� � �����2��H�����&����������2��(
R �F����������"���������"��*��M����"�F����������������������H���������� �� �H��������������������������������2�������R��������� ����+������)���+�(
7. Potwierdzenie HipotezyO�� ���)������������ �H���(
A�"������"�����������"���
$X
Poznawanie przyrody ����������)�����!)�����-���������
9����������� �����������!������� "����&��������+��&�����������$�����&�� ���#�- ����������������$����� =� ��&��� ��$���������$������������!������������-������������������B�������������E��� ��&�������$��#�������� � ��� ����&�����"��!������&�����$����������" ��&�����#�O�C���6�!������������������������� ��� �������&��!� ��/�����1�C3��"��&��!� ���� ����&��!���� �&�-������ ��$�����&�����!������*"������#��������������$���������&������� &��
Obserwacja� ����� ������ " ������ � ��$� ����� �������� �� ��&� ��������-���$��9� ������������� ���������������������������������
#!� �% / �F����������������������������R�D�����������������������������
�-�������������")��D:EFG�A�HJK�:4� �-�������� lupa binokular �)������������!�"�!�
Y�����!Z� obiektyw okular preparat mikroskopowy
3
$/
!��������������"��
����#���������"�� ��&���#������������������%�������������&���&� ��$�!���� ����������$���� �� ����������������!�����&����A���������� ����������&���"���� �����������#�������������� ��&������!��
�-��������-�������*�)�,������"!��,!������"!�"*�����������"��*�!�M(��&�����&����&����������$��� ���&�����@ ������������� "������������CO���"�COO"U�/��U�V�O�OOC�?������=��"�&������������� ���CWCOOO��������3��4��������&@������������&���&� ��$��������� � �$�@��� ������"O�0���"7O"U��(������ ��" �� @���#���� �������!�����&�������� �����!������� ���&����O�C0"U��(������@��"����&����#�������� � ����������������#����� ����������$�������� ���@ ��&�������$�/�����1�03��
#!� �% % �M�$� �������$���&������������)����&D� �H������+���� �H�������&�
��&�������
��2&����+����
�H���������
��2&������������
����+� �
� �������� D����g ��������)��
�������2���
#!� �% $ �@������������������2����� �H��� �������2�������������������� 2�
Powitanie biologii
$6
���� �����&� ��&������� �������� �������!������$����� ��� ������#���lupy
>��&����� ��&������!�����������!�� ����� ������$ ����/�����1�23��B���&����������������������������"��#�����&������&����/�����1�53��,��&�@ ���� "����������������� ����� ����"����� ���������#���B���&�������������������������&�����������"�����@ ������ �������������������$���������@���$� ���������������&� ����� � �#�&��������&� ��
#!� �% ' �<���������������� ���� ���$����+&������������ ������ ������&�R���)����$����&�
)�������$��������������)��
������ �
��2��
������Lupa������������������������@ ��&������������ � ��������&�����"&��&����"0O������<��������� �����������>� binokular�� ������#�mikro-skopem stereoskopowym – �� ������"�� ��&�������!�������$�����&@�� ���"1OO������
1. ��)���R���$���+����D � ���������(2. >�������$���� 2���� ����������+����2�R���&� �2�D��� *���������� v�+�� 2�
����2R���� ��D ������� ��$2���������)�������+�(�3. >������������ �� ��� �������$��������������������&��2��������� �H(
�!�����������$�������� ���&����������������������� ������� �H( �J�� 2�����2�����2�D����� ������������+����2&����"�� �H���D�GR'�22(
�O�������� ������������D����$��������������+&�&������� ���+����2&��������� �H�+�� 2�����2(
�!����������������2&���� �H���+����2&���$����"������������ ���2&��������������"���� ��D ����2���������)�������+�(
POLECENIA
�����
PODSUMOWANIE
$Q
K��������� gatunek?%�"*����#���� ����������� �!����&� ��F�#���"���$������������,�����&� ����������!��������#�������������!���� �����������������"���������"�����@������� ��������$����������F������� ����#����������"������� ���������$������������ �����������&������#��������������������������������6������#� ��������$� �������$����&��$���&������������������������!�����!�����&�����������6�!�������"�����&��#� ���� " ���&����!���������������������"���$���� ��&�������
#!� �6 / �>��������������$���������������������&����2�� �H���2�2���&D��+������������)����$�������������������$��������D���$���
?��!���)�����������
4?���!@�������������")��
D:EFG�A�HJK�:4� gatunek systematyka ����!@������ ����������!��)��!�"� system naturalny �!��)��"���"�!
naukowa nazwa gatunku
Lew
OBSERWACJE �+�(,�)��-�
�+�.�/��)"��/
KLUCZE �+%+)�/�)/��/�ORGANIZMÓW
FILMY PRZYRODNICZE
LEKCJE .%�)-+�"
CZASOPISMA
%Q
0(1�!/�.�"�)��2�+�+3��)�"�
�+�)�/!��/4-�2�+�+3��)���5
��������������� �������� �����!�� �"�#� ���$��%��������� ��&���'(���#���������� )���%�*+(��,������&��*+���#������ � ������������������#-���"� �*)�&���./*%��,���0+(����&.�� �%�������"� �#� �)��)����%��1��-23�"��� 4���)�%���� �%���5&�#������ ���6%�$�����')����� �%��������.$��)�&�+���
7�7 ��� �#� 4���4���0)��&�%���� �%���5&�)�.�56%��� �*4�%�.4�)+(�&��&+45�%�����
A����)�������"��+���
1. ~�$����������+���� �H�����D�v� %$N�� ����������$�H�2��(� C�N��+����+����$ +���� ��(� <�N�� �����+����$ �����+��(� ~�N� 6�� ����$�H�2��(
$ �@�&���� ��2����� 6���������+����2&��� �v� %$N�������� ~�����(� C�N������J���+���� ������(� <�N�������� O������(� ~�N� {������ C����(
% $��)�������������$��2��v�#$%�����������������!����������������$��������+����������������v
� %$N� ������������ R���&� 2������������������(� <�N� ������D ��R���&� 2�����������&�(� C�N� ������������ R���&� 2�����������&�(� ~�N� ��������� ��)��� ������� R���&� 2������������������(
6 ��D���$� ������$����������2��� ���������� 2�������R����� �������$���������� �H��$��2��(
5. S���������&���+���������������������R�D�v� %$N����D� � +�������2������"��������$���� ��(� <�N�� ���������������+��������������"��$���� �������������$+���������(� C�N��������������������������������"��$���� �������������$+���������(� ~�N���$�2��+��������$�&D������� ������$�&D� �H���+�����H������(
6. ��2&����+�� �&����$��2&������)�����&D�����"v� %$N��������2���������2&�����+�(� <�N��������)�����H���������(� C�N��2��������2�������� 2�)����"���2&�����(� ~�N� � �"�������2�2����H�����&�(
)�������$��������������)��R������� � R� ������R�
�����R���2��
(�������"��+���
%'