Staroslovenski jezik

- Najstariji slovenski jezik- Naziva se jo i crkvenoslovenskim i starocrkvenoslovenskim - Nastao u 9. veku i spada u junoslovensku grupu jezika - kao knjievni jezik:1) kod Junih Slovena od 9. do 18. veka2) kod Istonih Slovena od 10. do 18. veka3) kod Moravskih Slovena i eha od 9. do 11. veka

- Nastao kao liturgijski jezik; prve knjige su bile bogoslubene

- Tipovi staroslovenskog jezika: 1) moravski tip (Kijevski misal iz 10. veka)2) ohridski ili zapadnomakedonski tip (Zografsko jevanelje)3) preslavski ili istonobugarski tip (Savina knjiga, Suprasaljski rukopis)

- Poznati centri pismenosti:1) Resavaska kola u Srbiji 2) Trnovska kola u Bugarskoj

- Vie redakcija crkvenoslovenskog jezika: srpska, bugarska, ruska (=istonoslovenska), hrvatska, eka, rumunska (pravloslavni narod)

- Vizantijsko-slovenski deo: Slavia Orthodoxa - Latinsko-slovenski deo: Slavia Latina

- U Hrvatskoj latinski je bio slubeni jezik do 1847. godine- Makedonski knjievni jezik formiran je posle Drugog svetskog rata- eki jezik je uticao na formiranje slovakog knjievnog jezika u 19. veku- eki i poljski su uticali na formiranje luikosrpskog knjievnog jezika- Slovenaki i makedonski nemaju oslonac u crkvenoslovenskoj pismenosti

Srpski knjievni jezik

- Staroslovenski ili crkvenoslovenski jezik je evolurio u dve redakcije:1) srpskocrkvenoslovenska redakcija2) hrvatskocrkvenoslovenska redakcija

- Poetak srpske pismenosti poinje u vreme cara Vasilija I (867-883) po emu svedoe staroslovenski spomenici Marijino jevanelje i Temniki natipis

- Jezik srpske srednjovekovne pismenosti naziva se starosrpski

Srpskoslovenski jezik

- Srpskoslovenski jezik je bio crkvenoslovenski jezik u redakciji karakteristinoj za srpsku pismenost od njenog najstarijeg vremena

- U 18. veku srpskoslovenski jezik zamenjuje ruskoslovenski , a zatim slavenosrpski

- Hrvatskoslovenski jezik je bio potisnut, ali od kraja 15. veka oivljvava na osnovi dijalekata: akavskih, tokavskih i kajkavskih

- Kod Srba u Ugarskoj u 18. veku srpskoslovenski pod uticajem ruskih knjiga i ruskih uitelja zamenjen je ruskoslovenskim jezikom, ne samo u obrednim, crkvenim izdanjima nego i u svetovnoj literaturi

- Veliki beki rat (1683-1690)

- Mitropolit Mojsije Petrovi 1718. godine se obratio ruskom caru Petru I sa molbom za pomo u knjigama i uiteljima da bi spreio odvajanje od Srpske pravoslavne crkve

- Od strane ruskog dvora i crkve je 1721. godine je u Sremske Karlovce poslat jedan od najboljih prevodilaca Svetog sinoda Ruske pravoslavne crkve Maksim Terentjevi Suvorov u svojstvu uitelja

- U Sremskim Karlovcima je 1. oktobra 1726. godine poela da radi Slavenska kola posveena Pokrovu Presvete Bogorodice

- Jezik koje se u toj koli uio zvao se "slavenski jezik"- U to vreme poeo je period ruskoslovenske epohe u istoriji knjievnog jezika Srba

- I srpskoslovenski i ruskoslovenski jezik su bili redakcija istog jezika - crkvenoslovenskog

- U drugoj polovini 18. veka se stvara slavenosrpski jezik, koje je u osnovi imao fonoloki sistem srpskog narodnog jezika; delo: Slaveno-serbski magazin koji je napisao Zaharija Orfelin obuhvatajui i srpske narodne odlike i srpskoslovenske, ruskoslovenske i ruske

- Slavenska kola je zahvaljujui nastavi prema knjizi Teofana Prokopovia, ruskog knjievnika i pedagoga, nagovestila i pripremila terena za prosvetiteljsku literaturu docnijeg vremena

- Kasnije to nastavlja Manuil Koznainski, pravoslavni Poljak, ruski svetenik i monah, rektor Latinsko-slovenske kole u Sremskim Karlovcima i kasnije profesor na Kijevskog duhovnoj akademiji, koga je Sveti sinoc Ruske pravoslavne crkve poslao u Sremske Karlovce sa grupom uitelja

- Krajem 18. veka Srbi u Ugarskoj su u nekim sluajevima pisali i na ruskom knjievnom jeziku (visokog stila). To su uglavnom radovi Zaharija Orfelina i Jovana Rajia

- Koncepciju srpskog knjievnog jezika zapoeo je Vuk Stefanovi Karadi Srpskim rjenikom 1818. godine i drugim filolokim radovima i tek 1868. godine je reformisan pravopis i zvanino prihvaen

- Predstavnici hrvatskog preporoda na elu sa Ljudevitom Gajom reili su tridesetih godina 19. veka problem kajkavsko - novotokavskog knjievnojezikog dvojstva u korist novotokavskog. Hrvatsko ikavsko - ijekavsko dvojstvo reeno je kod Hrvata u korist ijekavice

- Beki Knjievni dogovor to je naziv pod kojim je u istoriju srpske i hrvatske filologije 1850. godine uao pokuaj da se odredi koji e se jezik i pismo koristiti (opti graanski zakonik)- Filolog Franjo Mikloi je 1849. godine sazvao "magnate" . Magnati su odluili da pismo prevoda bude latinica, a da se zakon prevede na tokavsko nareje

- ore Popovi (ura Danii) je na osnovu Mikoloievih beleaka prepisao je "fonolokim" pravopisom 16. marta 1850. godine tekst radnog dogovora, a Daniiev prepis je prepisao Stjepan Pejakovi i objavio 28. marta 1850. godine u "Hrvatskim Novinama" u Zagrebu, to je poznato kao tekst bekog Knjievnog dogovora. Potpisali su ga:1) Vuk Karadi2) ura Danii3) Franjo Mikloi4) Dimitrije Demetar5) Ivan Kukuljevi 6) Ivan Maurani7) Vinko Pacel8) Stjepan Pejakovi

- Rat za srpski jezik i pravopis 1847. godine ura Danii- Pismenica serbskoga jezika 1814.- Mikloi - rektor Bekog univerziteta, Kopitar - cenzor slovenskih knjiga

- Dositej Obradovi se prvi javno izjasnio 1783. godine o tome da Srbi treba da piu srpskim jezikom

- Srpsko - hrvatski jezik (nemaka verzija 1824. godine Jakob Grim); on je ozvanien mnogo kasnije tek 1923. godine u zajednikoj dravi Srba, Hrvata i Slovenaca

- Tokom 20. veka srpskohrvatski knjievni jezik je jedini slovenski jezik sa dva pisma i sad dva izgovora na mestu nekadanjeg jat - ekavskim i ijekavskim

Bonjaki jezik

- Glotonim "bonjaki jezik" nastao je preimenovanjem srpskohrvatskog jezika na jednom delu njegove teritorije kao naziv jezika Bonjaka

- Bonjaki jezik spada u politike, a ne istorijske jezike

Crnogorski jezik

- Glotonim "crnogorski jezik" uveden je 2007. godine odlukom skuptine Crne Gore kao naziv slubenog jezika u Crnoj Gori

- Vladimir Bakari je podrao naziv "crnogorski jezik"

Umetnika knjievnost kod Srba

- Moe se pratiti od 12. veka iz kojeg je sauvano Miroslavljevo jevanelje (napisano oko 1192. godine)

- Prvu biografiju "itije svetog Simeona" iz 13. veka napisao je Sveti Sava. Tu je i Domentijanovo "itije svetog Save" i "itije svetog Simeona" takoe iz 13. veka kao i Teodosijeva prerada Domentijanovog dela o svetom Savi - itija su u 14. veku psiali i arhiepiskop Danilo, Grigorije Camblak, Konstantin Kosteneki

- Stvarana je i poezija visoke umetnike vrednosti: Jefiminija "Tuga za mladencem Ugljeom" i "Pohvala svetom knezu Lazaru", Andonija Rafaila "Slovo o svetom knezu Lazaru" , nepoznatog besednika "Nadgrobna re o despotu uru Brankoviu"

- U 15. veku "Slovo ljubve" despota Stefana Lazarevia

- Dugo su u ouvanju srpske kulture glavnu ulogu imali manastiri npr. kola Raana, iji su istaknuti predstavnici bili Kiprijan, Jerotije, Gavril Stefanovi Venclovi - U to vreme poznati pisci su bili: Dositej Obradovi, Pavle Solari, Emanuil Jankovi, Jovan Mukatirovi

- Zaharija Orfelin objavljuje 1768. godine u Veneciji prvi srpski asopis Slaveno-serbski magazin

- U Vojvodini knjievnost se sve vie razgranavala:1) U drami - J. Vuji2) U romanu - M. Vidakovi3) U poeziji - L. Muicki

- Iz usmene knjievne tradicije svoj doprinos su dali: 1) Petar Petrovi Njego - "Gorski vijenac"2) Branko Radievi - "Pesme"

- Takoe su i "Memoari" Prote Mateje Nenadovi bili napisani ivim narodnim jezikom

- Za Brankom Radieviem ili Jovan Jovanovi Zmaj, ura Jaki i Laza Kosti

- U realizmu se istiu Jakov Ignjatovi, Milovan Glii, Janko Veselinovi, Radoje Domanovi, Laza Lazarevi, Petar Koi

- Poetkom 20. veka opet izbijaju pesnici: Vojislav Ili, Milan Raki, Jovan Dui

- Trajnu popularnost kod srpske publike stekao je komediograf Branislav Nui

- Istiu se mlai knjievnici Milo Crnjanski koje je ostvario najvie domete u srpskoj prozi u 20. veku, zatim Momiilo Nastasijevi, jedan od najveih srpskih pesnika ali i Ivo Andri, Desanka Maksimovi, Mea Selimovi, Isidora Sekuli, dok su programski kompaktnije grupe ili pisci nadrealistike orijentacije: D. Mati, Oskar Davio, M. Risti, A. Vuo, kao i pisci politiki leve orijentacije: J. Popovi, . Minderovi, R. Zogovi

Dubrovaka knjievnost

- Razvija se od prve polovine 15. veka, o emu svedoe najstariji stihovi zabeleeni irilicom izmeu 1421. i 1430. godine

- U drugoj polovini 15. veka je pravi poetak dubrovake knjievnosti kada se javljaju dva istaknuta pesnika: iko Meneti i Dore Dri

- U Dubrovniku su postojala dva nareja: tokavsko-srpsko i akavsko-hrvatsko. Dubrovaka knjievnost je stvarana na tokavskom nareju

- Za Menetiem i Driem dolazi niz izvrsnih pesnika takozvanih petrarkista i strambotista: Mavro Vetranovi, Andrija ubranovi, Nikola Naljekovi

- Najistaknutiji dramski pisac bio je Marin Dri

- Od poetka 17. veka dotadanju vedru renesansnu literaturu smenjuje knjievnost takozvane katolike redakcije i uzima maha barokni stil

- Najvie uspeha je imala rodoljubiva epska poezija u pesnikom delu Ivana Gundulia. Rodoljubiva tematika u melodrami dostie vrhunac sa Junijem Palmotiem

- "Dubrovaka trilologija" i "Smrt majke Jugovia" napisao I. Vojinovi

Hrvatska knjievnost

- Hrvatska knjievnost se od 12. veka razvija na narodnom jeziku, pored hrvatske crkvene glagoljske knjievnosti, iji su najstariji sauvani spomenici takoe iz 12. veka (npr. Beki listii)

- Meu hrvatskim humanistima poznati su Juraj igori, Trankvil Andreis, Vinko Pribojevi, Marko Maruli, Hanibal Luci i Petar Hektorovi

- U posavskoj Hrvatskoj u 16. veku stvara Antun Vramec

- Kao kod veine drugih slovenskih naroda reformacija je uticala i na razvoj hrvatske knjievnosti. Matija Frankovi-Vlai, Antun Dalmatin, Stjepan Konzul i drugi izdaju brojne knjige i glagoljicom, i latinicom, i irilicom u kojima propagiraju ideje protestantizma

- Pokret katolike reakcije, koji je usledio u 17. veku zaustavio je razvoj renesansne knjievnosti, ali je doneo nove knjige na narodnom jeziku. Objavljuju se i originalna nauna i publicistika literatura, a posebno se izdvaja gramatika Bartola Kaia "Institutiones linguae illyricae" (1604. godine) za koju je veliki hrvatski filolog Vatroslav Jagi rekao da je to u osnovi gramatika srpskog narodnog jezika

- U 17. veku stvara i Juraj Kriani, hrvatski filolog, koji se zalagao za stvaranje zajednikog jezika svih Slovena i u progonstvu napisao gramatiku toga opteslovenskog jezika - "Gramatino iskazanje ob ruskom jeziku..." (1665. godina)

- Kasnije, u doba prosvetiteljskog racionalizma stvaraju popularni pisci kao to su Pavao Riter Vitezovi, Andrija Kai-Mioi, Antun Matija Reljkovi i Tito Brezovaki

- Na poetku epohe romantizma kod Hrvata se raa ilirski pokret i naglo jaa ideja jugoslovenstva

Ilirizam

- Ilirizam je bio nacionalni pokret kod Hrvata (od 1835 do 1848. godine), na koji su uticali ideje romantizma i stvaranje nacionalnih drava na Balkanu

- Ilirci su se najvie okupljali oko "Novina Horvatskih" (od 1836. "Ilirske novine"), i oko Ilirske stranke (osnovane 1841. godine), a od 1842. i oko Matice ilirske (kasnije preimenovane u Maticu hrvatsku)

- Ilirizam je dao vie pisaca, kao to su: Stanko Vraz, Ivan Maurani, Petar Preradovi, Dimitrije Demetar, Ivan Trnski

- Iz tog perioda hrvatske knjievnosti uveno je delo Ivana Maurania "Smrt Smail-age engia", tematikom i jezikom vrlo slino Njegoevom "Gorskom vijencu"

- Jedan od vodeih predstavnika ilirizma bio je Ljudevit Gaj. On je u hrvatsku pismenost uveo varijantu ekog pisma, koja je, uz male promene kasnije postala (srpsko)hrvatska latinica i slovenaka latinica

- Poetkom 20. veka javlja se hrvatska moderna, iji su predstavnici: Vladimir Vidri, Dragutin Domjani, Antun Gustav Mato, Vladimir Nazor, Ivan Kozarac

- Najplodniji i kroz ceo 20. vek najznaajniji hrvatski pisac je Miroslav Krlea, sa anrovski i tematski vrlo raznovrsnim opusom (poezija, pripovetke, romani, drame, eseji, knjievna i likovna kritika, ureivaki rad)

Slovenaki knjievni jezik

- Slovenaki knjievni jezik predstavlja standardizovanu sintezu elemenata iz razliitih slovenskih dijalekata, posebno dolenjskih, a u pogledu vokalskog sistema i gorenjskih (ostale slovenake dijalekatske baze su koruka, primorska, rovtarska, tajerska i panonska). Danas se u posebnu grupu sve ese izdvajaju i koevski govori

- Osnove slovenakom knjievnom jeziku postavio je u doba protestantizma i reformacije knjievnik Primo Trubar, koji je u svom knjievnom delu govor Ljubljane promovisao u slovenaki knjievni jezik. Njegove ideje su prihvatili i dalje razvijali Jurij Dalmatin i Adam Bohori, Sebastijan Krelj...

- Godine 1584. objavljen je Dalmatinov prevod "Biblije", kao i Bohorieva gramatika

- Veliki doprinos stvaranju slovenakog knjievnog jezika dao je u prvoj polovini 19. veka svojim pesnikim delom France Preern, a gramatikom slovenakog jezika Jernej Kopitar

- Do tog vremena ustalila se koncepcija slovenakog knjievnog jezika u ijoj je osnovi bio dolenjski dijalekat 16. veka, ali i crte nekih drugih dijalekata, posebno gorenjskih - u oblasti vokalizma

- Ljudi koji su pokuavali da od elemenata vie slovenskih jezika ili govora stvore novu vrstu slovenskog esperanta bili su: Hrvat Juraj Kriani, Slovak Jan Herkelj (idejni tvorac panslavizma (1820)), hrvatski filolog Fran Kurelac predstavnik Rijeke kole, u jednom periodu i eki slavista Jozef Jungman a kod Slovenaca najizrazitiji je bio Matija Majar Zilski, autor prvog slovenakog nacionalnog programa

- Do 1858. godine ideju o tome da bi Slovenci trebalo da nastoje da u svoj jezik unesu to vie rei i oblika iz drugih slovenskih jezika podravao je i France Preern

- Najstariji spomenik slovenake pismenosti jesu Briinski listii iz 10. veka, pisani latinicom

- U prvoj polovini 19. veka stvara jedan od najznaajnijih slovenakih pesnika France Preern

- U drugoj polovini 19. veka slovenaka knjievnost se sve vie usmerava ka realizmu, ali se jo ne oslobaa romantiarskog naslea. Najzastupljenija je poezija, razvija se proza sa pravim romanima, a sve je vie pokuaja i u drami. U tom periodu kao sledbenici realizma i naturalizma uzimaju se Fran Miliinski, Vladimir Levstik, France Bevk

- Posle Prvog svetskog rata preovladava ekspresionizam u obliku futurizma, konstruktivizma... najizrazitiji u lirici i u drami, neto malo u prozi

Bugarski knjievni jezik

- Stvaranje savremenog bugarskog knjievnog jezika poelo je u vreme bugarskog nacionalnog preporoda u 19. veku poto se Bugarska 1878. godine oslobodila petovekovnog turskog ropstva

- Osnovu bugarskog knjievnog jezika inili su severoistoni, odnosno centralnobalkanski govori.

- Veliki doprinos formiranju i afirmaciji bugarskog knjievnog jezika dali su u svojim delima bugarski knjievnici kraja prolog i pre polovine naeg veka:Hristo Botev, Ljuben Karavelov, Ivan Vazov, Elin Pelin

- Stvaranje knjievnog bugarskog jezika poelo je u Bugarskoj mnogo ranije (krajem 9. veka), ali je i rano prekinuto. U 11. veku Bugarska pada pod vlast Vizantije, to je imalo kao posledicu potinjavanje bugarske kulture grkoj kulturi i grkom pismu

- Zahvaljujui autoritetu vizantijske kulture vizantijski grki je od prvih godina postojanja bugarske drave dobio status prvog dravnog i zvaninog jezika. Tokom 10. veka (zlatnog doba bugarske srednjovekovne kulture) grki jezik je potiskivan u sferu bogoslubene i administrativne upotrebe, da bi u 11. veku, posle potinjavanja Bugarske Vizantiji, ponovo doao u prvi plan

- U Bugarskoj je poetak obnavljanja bugarske pismenosti oznaila pojava knjige Pajsija Hilandarskog "Istorija slavenobugarska" iz 1762. godine. Od velikog je kulturnog i pedagokog znaaja bilo i objavljivanje bugarskog bukavara 1824. godine, koji je sastavio lekar i pedagog Petar Beron *Preslavska kola u istonoj Bugarskoj, poznata pre svega po Konstantinu Preslavskom i takoe Ohridska kola na teritoriji dananje Makedonije

- Poseban znaaj za knjievnost i kulturni razvoj imala su dela "Re o pravoj veri" prevod Jovana Egzarha, "estodnev", traktat Crnorisca Hrabra "O pismeneh", a u 14. veku brojna itija svetaca, hronike, poslanice...

- Veliku ulogu u knjievnom i kulturnom ivotu prve polovine 15. veka imao je Grigorije Camblak, a pod uticajem grkog episkopa Damaskina Studita javljaju se i zbornici pripovedaka i pouka nazvani po njegovom imenu - damaskini. Bila su poznata i prevedena dela svetovne knjievnosti, na primer "Trojanska pria", "Varlaam i Joasaf"

- Poeci novije bugarske knjievnosti vezani su za 18. vek: Pajsije Hilandarski napisao je "Istorija slavenobugarska", a Sofronije Vraanski pie dela na narodnom jeziku

- Preporod koji je poeo od druge polovine 18. veka stvorio je osnovu za razvoj bugarske knjievnosti 19. veka. Ona e pun procvat doiveti posle 1878. godine naroito u delima kritikog realizma i patriotskog sadraja Ivana Vazova, kao i drutvenosatirinog sadraja A. Konstantinova

- Poetkom 20. veka u poeziji domirina simbolizam. Literaturu sa socijalnom tematikom pisali su: Elin Pelin, K. Radevski

Makedonski knjievni jezik

- Savremeni makedonski jezik oformio se kao knjievni jezik tek 1945. godine, prevashodno na osnovi centralnih makedonskih govora

- Poeci slovenske pismenosti u Makedoniji padaju na kraj 9. veka i prvu polovinu 10. veka. Tada su uenici irila i Metodija - Kliment i Naum, koji su bili proterani iz Moravske, stvorili u Ohridu veliki i poznati centar slovenske pismenosti

- Ohridska kola je zraila na zapad, slino Preslavskoj koli u istonoj Bugarskoj odakle su se uticaji irili prema Rusiji. Jak knjievni centar postojao je i u Lesnovu, manastiru u severoistonoj Makedoniji

- Ve u nekim najstarijim sauvanim staroslovenskim spomenicima prisutne su lokalne makedonske crte: "Asemanijevo jevanelje", "Sinajski psaltir", "Sinajski trebnik"

- Na makedonski jezik uticaj su imali ruski i grki jezik

- 1945. godine je utemeljen je makedonski knjievni jezik uglavnom na osnovi centralnomakedonskih govora

- Poecima najstarijeg perioda makedonske knjievnosti mogu se smatrati staroslovenski spomenici pismenosti sa ponekom lokalnom makedonskom crtom, najvie iz perioda Ohridske kole koju su krajem 9. veka osnovali Metodijevi uenici, Kliment i Naum

- U 13. i 14. veku vanu kulturnu ulogu je imao kratovski knjievno-prepisivaki krug sa centrom u manastiru Lesnovo

- U prvoj polovini 20. veka javljaju se pesnici koji piu u duhu nacionalnog romantizma: K. Miladinov, R. inzifov, G. Prliev i sakupljai narodnih umotvorina: braa Miladinovi, aprakev, Cepenkov

- Pun i samostalan razvoj makedonska knjievnost dobija u drugoj polovini 20. veka tanije od 1945. godine u poeziji: B. Koneski, S. Janevski, A. opov, G. Todorovski; u prozi: S. Janevski, S. Drakul, K. aule

Staroruski (opteistonoslovenski) knjievni jezik

- Istonim Slovenima je u 10. veku zajedno sa pismenou i knjigama sa slovenskog juga doao i staroslovenski, odnosno crkvenoslovenski jezik

- Ve u 11. veku crkvenoslovenski jezik nije vie samo sakralni jezik nego ulazi i u druge kulturne sfere

- Neka po sadraju svetovna dela vizantijske kulture pojavljuju se u prevodu sa grkog jezika na crkvenoslovenski npr. "Aleksandrida", " Istorija judejskog rata Josifa Flavija"

- U Kijevskoj Rusiji se stvaraju i originalna knjievna dela iji jezik pokazuje sintezu crkvenoslovenskih sa istonoslovenskim elementima npr. "Slovo o Igorevom pohodu", "Slovo o zakonu i blagodati", dela Vladimira Monomaha

- U celini formiranje staroruskog knjievnog jezika odvijalo se u znaku preplitanja i uzajamnog uticaja elemenata narodnog govora sa jedne strane i crkvenoslovenskog jezika sa druge strane, kao i injenice da su spomenici staroruske pismenosti obuhvatali u osnovi: crkvenu knjievnost, svetovnu literaturu i poslovne dokumente

Ruski knjievni jezik

- Krajem 12. veka oslabila je dravna mo Kijevske Rusije, pa je politiki i kulturni centar velikoruskog naroda bila Rostovsko-suzdaljska zemlja, a kasnije - Moskovska kneevina

- U 14. veku zavrava se period opteslovenskog, odnosno staroruskog jezika i poinje period staroruskog jezika u uem smislu koji je trajao do 17. veka. Od 17. veka poinje period razvoja ruskog jezika. On se zavrava poetkom 19. veka, kada se formira savremeni ruski jezk

- Drugi junoslovesnki uticaj na istonoslovensku pismenost (prvi je bio u 10. veku) bio je ve u 14. veku, a jasno se video tek u 15. veku

- Znaajan trag u tome periodu u ruskoj kulturu ostavili je Pahomije Srbin, zvani Logotet koji je na poziv arhiepiskopa Jevtimija II doao sa Svete gore u Novgorod i za 46 godina ivota napisao 10 itija, 6 pohvalnih slova i 14 slubi ruskim svetiteljima

- Krajem 16. veka i poetkom 17. veka u izgovoru se uvruje "akanje" - izgovor glasa "a" na mestu neakcentovanog "o", meutim u knjikom jeziku se uva "okanje" i niz jezikih crta koje se naslanjaju na crkvenoslovensku knjievnu tradiciju. Te i druge protivurenosti prevladane su tek u 18. veku zaslugom Vasilija K. Trediakovskog, a posebno Mihaila V. Lomonosova

- Iz Lomonosovljevog naunog opusa za razvoj ruske gramatike misli i formiranja ruskog knjievnog jezika naroito je znaajna "Ruska gramatika" objavljena 1755. godine (1757. godine). Naroito je bila znaajna njegova teorija o tri stila u ruskom knjievnom jeziku, a to su: visoki, srednji i niski stil

- U prvoj polovini 19. veka formiran je jedinstven knjievni jezik sa jedinstvenom knjievnojezikom normom

- Razvoj ruske knjievnosti poeo je poto su Istoni Sloveni primili hrianstvo 988. godine, a sa njim i pismenost- Stara ruska knjievnost (11. - 16. vek) razvila se iz knjievnosti Kijevske Rusije. Pored crkvene razvija se i svetovna knjievnost: hagiografije, propovedi i letopisi npr. jedan od najpoznatijih letopisa je "Nestorov letopis" nastao oko 1113. godine

- U 12. veku nastaju znaajna knjievna dela, meu njima i uveni spev "Slovo o Igorevom pohodu" (1185-1187)

- U 16. veku nastaje uveno "itije protopopa Avakuma"

- Od prve polovine 18. veka dominira klasicizam, da bi u drugoj polovini 18. veka pod uticajem francuskog prosvetiteljizma ojaali elementi drutvene kritike u delima satiriara Denisa Fonvizina i Ivana Krilova

- Gavrilo Deravin uvodi u poeziju intimna oseanja i nagovetava predromantizam i sentimentalizam. Vodei predstavnici sentimentalizma bili su: Aleksandar N. Radiev, Nikolaj M. Karamzin. Predromantizam je doiveo uspon poetkom 19. veka u eleginoj poeziji Vasilija A. ukovskog

- Ruska knjievnost postaje u svetu poznata od Aleksandra Pukina, za kojim sledi Mihail Ljermontov, Nikolaj Gogolj, Lav Tolstoj, Fjodor Dostojevski. Poezija Afanasija Feta i Inokentija Anjenskog, kao i proza Vsevoloda Garina i Antona ehova nagovestile su dolazak moderne

- Zlatni vek ruske knjievnosti se smatra 19. vek, a srebrni vek period izmeu dvaju vekova

- Predstavnici simbolizma: Aleksandar Blok, Andrej Beli, Valerij Brjusov i Fjodor Sologub, a akmeizmom i futurizmom poeo je avangardni period u kom se istiu: Ana Ahmatova,Vladimir Majakovski, Marina Cvetajeva, Sergej Jesenjin, Leonid Leonov, Aleksej Tolstoj, Nikolaj Zabolocki, Mihail Zoenko. Sledi period socijalistikog realizma: M. Bulgakov i M. oholov

Beloruski knjievni jezik

- Beloruski jezik vodi poreklo od staroruskog jezika

- 1785. godine Belorusija se ponovo ujedinila sa Rusijom

- Istorija beloruskog knjievnog jezika imala je i jedan stariji period, od 14. veka do sredine 18. veka, koji se naziva periodom starobeloruskog jezika. Na tom jeziku postojala je prevodna knjievnost, uglavnom verske prirode

- Od kraja 18. veka i do naih dana traje drugi period u istoriji beloruskog jezika, u kojem se tradicija oslonca na crkvenoslovenski jezik prekida, a beloruski razvija kao knjievni jezik na prevashodnoj narodnoj, i to na heterogenoj dijalekatskoj osnovi

- Za razvoj savremenog beloruskog knjievnog jezika posebno je bio znaajan razvoj lepe knjievnosti na tom jeziku s jakim osloncem na usmeno narodno stvaralatvo, na primer dela Janka Kupale, Jakuba Kolasa i dr.

- Postojala su dva bogoslubena jezika - crkvenoslovenski i latinski

- Od kraja 14. do 16. veka je belorusko-crkvenoslovenska, u 16. i 18. veku beloruska-crkvenoslovensko-poljska-latinska, u 19. veku belorusko-poljska-ruska , a od druge polovine naeg veka do danas beloruska-ruska diglosija

- U prvoj etvrtini 16. veka Francisko Skorina je postavio osnove tamparstva na tlu tadanje Belorusije. Njegovim stopama je iao Simon Budni

- Godine 1697. poljski sejm je zabranio izdavanje knjiga i nastavu na beloruskom jeziku

- Belorusku knjievnost novijeg vremena oznailo je pojavljivanje dveju anonimnih satirinih poema poetkom 19. veka "Eneida s nalija" i "Taras na Parnasu"

- Meu najpoznatijim beloruskim knjievnicima 19. veka bili su pesnik i komediograf Vikentije Dunjin-Marcinkevi, pesnik Francisk Boguevi, a krajem veka Janko Luina, Adam Gurinovi

- Poetak 20. veka obeleilo je stvaralatvo Janka Kupale, Jakuba Kolasa i Maksima A. Bogdanovia kao utemeljivaa nove beloruske knjievnosti, za kojima su sledili pripoveda Zmitrok Bjadulja, pesnika Tika Gartni, Kuzma orni

Ukrajinski knjievni jezik

- Ukrajinski jezik vodi poreklo od staroruskog jezika

- Kao knjievni jezik imao je dve faze razvoja: od 14. veka do sredine 18. veka trajao je period staroukrajinskog jezika, a od 18. veka poinje stvaranje savremenog ukrajinskog jezika

- Postojali su maloruski (danas ukrajinski) dijalekti: jugoistoni, jugozapadni i severni, ije su crte u razliitom obimu prisutne u staroukrajinskom jeziku

- Borba protiv poljske i litvanske vlasti zavrila se ratom 1648-1654, u kojem su pobedili Ukrajinci pod vostvom Bogdana Hmeljnickog, a Ukrajina je ponovo prisajedninjena Rusiji

- Za konstituisanje staroukrajinskog kao knjievnog jezika pored knjievnih dela bili su vani filoloki radovi, pre svega gramatika crkvenoslovenskog jezika (sa ukrajinskim elementima) Lavrentija Zizanija 1596. godine i ruskoslovenski renik Pamve Berinde 1627. godine

- Novi ukrajinski jezik dobio je prvo izrazito umetniko ovaploenje u delu Ivana P. Kotljarevskog "Eneida", a potom u delima Tarasa evenka, a zatim i Lesje Ukrajinke, Ivana Franka

- Ukrajinska knjievnost ima svoj neposredni poetak u knjievnosti Kijevske Rusije. U 16. i 17. veku nastaju dela polemikog sadraja, silabika poezija i drama pod uticajem poljske knjievnosti, i besednika proza - Krajem 17. veka i poetkom 18. veka znaajni su tzv. kozaki letopisi

- U drugoj polovini 18. veka stvara veliki filozof, pesnik i pedagog Grigorije Skovoroda

- Nova ukrajinska knjievnost poinje krajem 18. veka delima pesnika Ivana P. Kotljarevskog koji u knjievnost uvodi narodni jezik

- Od dvadesetih do etrdesetih godina 19. veka u ukrajinskoj knjievnosti dominira romantizam. Proces forimiranja nove ukrajinske knjievnosti zavrio je Taras G. evenko pesnikim zbornikom "Kobzar", poemom "Gajdamaki"

- Krajem 19. veka i poetkom 20. veka stvaraju i Ivan Franko, Lesja Ukrajinka, Mihail Kocjubinski, Vasilije S. Stefanik, Vladimir K. Vinienko

- Dvadesetih godina stvaraju pesnici: Maksim Rilski, Pavlo Tiina, Leonid Pervomajski

Poljski knjievni jezik

- Poljski jezik zajedno sa kaupskim i luikosprskim ini lehitsku grupu zapadnoslovenskih jezika

- Iz 14. i 15. veka su najstariji poznati spomenici na poljskom jeziku " Svjentokike propovedi" koje su sauvane u kopiji iz druge polovine 14. veka, ali su verovatno napisane u 13. veku. S poetka 15. veka potie tekst duhovne pesme "Bogorodica" koja je verovatno nastala u 12. veku

- Prema miljenjima jednih naunika, poljski jezik se formirao prvenstveno na velikopoljskoj, a prema drugima na malopoljskoj dijalekatskoj osnovi. Prvo gledite zastupaju: Kazimje Nji, Tadeu Ler-Splavinjski, Stanislav Rospond, dok drugo gledite zastupaju: Aleksandar Brikner, Stanislav ober, Tadeu Milevski

- Istraivanja su pokazala da su u stvaranju uestovala oba dijalekta (kao i neki drugi dijalekti, npr. mazovjecki) ali i to da je od naroitog znaaja bila uloga ekog knjievnog jezika. Takvo gledite je Zislav tiber

- Za razvoj poljskog jezika od posebnog znaaja su dela pesnika Adama Mikcjevia i Julijua Slavickog, koja su oznaila poetak novog perioda u razvoju poljskog knjievnog jezika. Najznaajnije filoloko delo tog vremena je estotomni renik poljskog jezika (1806-1814), koje je sastavio Samuil B. Linde

- Poznati poljski pesnici i pisci: J. Kohanovski, I. Krasicki, J. I. Kraevski, H. Sjenkjevi, G. Zapolska, V. S. Rejmont, S. Pibievski, L. Kruovski, . Milo, T. Ruevi

- Poslednja dobitnica Nobelove nagrade 1996. godine: Vislava imborska

Luikosrpski knjievni jezik

*- Luikosrpski knjievni jezici stvoreni su u vreme nacionalnog preporoda krajem 17. i poetkom 18. veka. Prva donjoluika gramatika je objavljena 1640. godine, a prva gornjoluika gramatika: 1679. godine

- U istoriji luikosrpskih knjievnih jezika njihova unutranja opredeljenost bila je jo vea jer je gornjoluikosrpski prvobitno imao dve varijante, koje su se meusobno razlikovale, pre svega grafijom: centralnu ("protestantsku") i perifernu ("katoliku") varijantu. Slino Srbima na slovenskom jugu, Luiki Srbi imaju kulturnu ustanovu "Matica srpska" u gradu Budiinu ( nemaki: Baucen). Krajem 19. i poetkom 20. veka pobedu je odnela centralna varijanta gornjoluikosrpskog knjievnog jezika - Donjoluikosrpski knjievni jezik nastao je od donjoluikosrpskog (kotbuskog) dijalekta. Prva knjievna dela na tom jeziku napisana su u drugoj polovini 18. veka, ali za afirmisanje knjievnog jezika posebno su bila znaajna dela koja su se pojavila u vreme nacionalnog preporoda u 19. veku npr. pesme Handrija Zajlera i Jana Radiserba Velje.

*- Poetkom 20. veka luikosrpski lingvista Arnot Muka sastavio je gramatiku i trotomni renik donjoluikosrpskog jezika

- Luikosrpska knjievnost poela je kao prevodna knjievnost - "Novi zavet" koji je preveo Miklavu Jakubica 1548. godine

- Sakupljanje knjievnosti i njeno objavljivanje poelo je sa zbirkom od skoro petsto narodnih pesama koje je u vreme narodnog preporoda zapisao Jan Arnot Smoler i izdao zajedno sa Joahimom Leopoldom Hauptom

- Donja Luica doivela je preporod sredinom 19. veka pod uticajem ekog romantizma

- Knjievnost dobija vei zamah tek posle Prvog svetskog rata zahvaljujui poeziji Mata Kosika, Mine Vitkojca

- Sredinom 20. veka poseban ugled stekle su poezija i proza J. Brezana koji pie na nemakom jeziku, kao i Jozefa Novaka, Jakuba Skale, Jana Lajnerta i drugih knjievnika

eki knjievni jezik

- Jezik s najduom knjievnojezikom tradicijom meu zapadnoslovenskim jezicima- Najstariji sauvani spomenici nastali su u 13. veku, a od 14. do 16. veka proces formiranja ekog knjievnog jezika je bio u osnovi ostvaren

- Veliku ulogu u tome imao je Jan Hus (oko 1370-1415), oko 1406. godine napisao spis o ekom pravopisu. Proglaen jeretikom, na saboru u Konstanci osuen na smrt i spaljen. Njegova smrt je izazvala husitske ratove (1419-1434)- Krajem 16. i u 17. veku knjievnost veoma razvijena - Kraljika biblija, dela Danila Adama Veleslavina, Jana Amosa Komenskog

- Nakon 1620. godine, eki knjievni jezik je praktino nestao, sledi period germanizacije i korienja nemakog jezika- Regionalni interdijalekti: istonomoravski, srednjomoravski i ljonski

*- Norme novoekog jezika ustanovio je Jozef Dobrovski, koji je nazvan i patrijarhom slavistike- Rad Dobrovskog nastavio je Jozef Jungman- Jan Kolar, Boena Njemcova, Jan Neruda - afirmisali eki knjievni jezik svojim delima- Jaroslav Vrhlicki - dao najjai peat ekoj knji. u poslednje dve decenije 19. veka

- Svetski ugled stekli su Karel apek, Jaroslav Haek, Frantiek Langer, Vitjeslav Nezval, Jiri Volker i Jozef Hora- Vladimir Holan, Jaroslav Sajfert, Bohumil Hrabal, Milan Kundera, Jozef kvorecki, Pavel Kohout, Vaclav Havel - predstavnici savremene eke knjievnosti

Slovaki knjievni jezik

- U drugoj polovini 10. veka stvorena je maarska drava koja je potinila i slovako plemstvo- Latinski jezik je bio jezik crkve, administracije i kulture sve do 19. veka- Kulturni kontakti izmeu eke i Slovake ojaali posle osnivanja univerziteta u Pragu 1348. godine- Pisali na latinskom ili ekom, a govorili na maternjem, slovakom jeziku

- Tek krajem 18. veka napisana prva gramatika i prvi renik slovakog jezika, autor Adam Bernolak- Protestanti su pisali na ekom jeziku Kraljike biblije

- Osnove savremenog slovakog jezika postavila je sredinom 19. veka grupa slovakih knjievnika i filologa, predstavnika slovakog nacionalnog preporoda, okupljenih oko Ljudevita tura, koji je sam 1846. godine napisao gramatiku slovakog jezika

- 1852. godine objavljena je gramatika slovakog jezika Martina Hatale

- Mnogi slovaki pisci pisali su na ekom jeziku i uestvovali u ekom preporodu. Sredinom 19. veka stvara se slovaki knji. jezik, romantina i revolucionarna poezija. Krajem 19. veka talas maarizacije.

Slovenski knjievni mikrojezici

- Jezik Gradianskih Hrvata u Austriji- Jezik Moliskih Slovena u oblasti Molize u srednjoj Italiji- Rezijski u severnoj Italiji- akavski u Hrvatskoj- Rusinski u Srbiji- Najvei doprinos u prouavanju mikrojezika dao je tartuski slavista A. D. Dulienko

- Za razliku od rusinskog jezika, luikosrpski ima razvijeniju knjoevnojeziku tradiciju i bolju standardizovanost, ali u pogledu funkcionalnih mogunosti rusinski je u svemu ravnopravan luikosrpskom, a u neemu ima moda i bolje mogunosti za dalji razvoj

- Poetak rusinske knjievnosti i rusinskog knjievnog jezika oznailo je objavljivanje zbirke pesama Gavrila Kosteljnika Iz mog sela, 1903. godine, objavio i prvu gramatiku dve decenije kasnije

- Da sudbina malih slovenskih jezika nije obavezno put nestajanja, ubedljivo svedoi primer kaupskog jezika, nalazi se u susedstvu dva velika jezika, poljskog i nemakog