Uvod

Romantizam se u likovnim umjetnostima u potpunosti afirmisao oko 1830. godine.Dominantna crta ovog pravca jeste tenja za slobodnom inspiracijom. Romantizam eli da stvori umjetnost svog vremena, da izrazi osjeanja savremenog drutva i da bude aktuelan. Medjutim, on se isto tako okree i istorijskim temama i priama. Romantiarsko slikarstvo je snanu inspiraciju dobijalo od literature, posebno od poezije. Na arhitekturu je romantizam najvie uticao tako to joj je nametao korienje uzora i i skustava srednjovjekovnog gradjevinarstva pa se tako javlja imitacija gotskih objekata. Vajarstvo romantizma je ostavilo neuporedivo manje djela iza sebe u odnosu na slikarstvo, dok je prva treina XIX vijeka donijela preokret u evropskoj muzici.

1. Slikarstvo romantizma

Slikarstvo romantizma, slino kao i u knjievnosti, javlja se kao reakcija na neoklasicizam koji je svojom poetikom sputavao punu slobodu individualnog stavaralatva. Romantiari ponajprije naglaavaju slobodu i razmah mate, a izvorita svojim temama nalaze prvenstveno u legendarnim i istorijskim dogadjajima te, nerijetko, i u narodnom pjesnitvu. To vrijedi i za romantiarske slikare, koji posebnu panju pridaju oblikovanju kompozicije i patetinom izrazu, naglaenom koloritu te uoljivom kontrastiranju.

1.1 Britansko romantiarsko slikarstvo

Odluujui uticaj, kako na mlade, tako i na starije slikare, izvrio je predromantiarski pjesnik i likovni stvaralac Vilijem Blejk (1757-1827). On je stvarao i objavljivao knjige svojih pjesama s ugraviranim tekstom rukom bojenim ilustracijama. Blejk je raspolagao zamanim repertoarom mikelandjelovskih i maniristikih motiva. Na njegovoj slici Prauzrok stvari-Bog nalaze se elementi prerenesansnih oblika. Romantiarska ljubav prema prirodi je uveliko poveala ljubav prema pejzau kao slikarskom motivu. Najvee domete romantiarskog pejzaa imamo u djelima Dona Konstebla (1776-1827) i Dozefa Melorda Vilijama Tarnera (1775-1851). Sve slike Dona Konstebla prikazuju poznate izglede engleskih krajeva. Bavio se neopipljivim svojstvima poput: stanje neba, svjetlosti i atmosfere. Njegovi prikazi oblaka, neba, vjetrova, vode i sl. prepuni su dramatike i naglaenog doivljaja. Njegove znaajnije slike su: Pogled na Epsom, Vajvanho park u Eseksu, Obala kod Brajtona, Katedrala u Salisberiju i dr. [footnoteRef:2] Katedrala u Salisberiju [2: http://en.wikipedia.org/wiki/John_Constable#mediaviewer/File:John_Constable_-_Salisbury_Cathedral_from_the_Bishop%27s_Garden_-_Google_Art_Project.jpg]

Vrhunac u likovnim umjetnostima, engleski romantizam dostigao je u slikama Vilijama Tarnera. Kao i Konstebl, i on je pravio mnogobrojne studije prirode, a prizore koje je odabirao zadovoljavali su naklonost romantiara prema ivopisnom i uzvienom, a to su planine ili mjesta povezana sa istorijskim dogadjajima. Mnogi od njegovih pejzaa vezani su za knjievne teme.Neke od Tarnerovih slika su: Unitenje Sodome, Hanibalov prelaz preko Alpa, Zaliv sa hridinama, Norhemski zamak u svitanje, Hastings, Brod s robljem.

[footnoteRef:3] Brod s robljem( 1839) [3: https://www.google.me/search?q=William+turner]

1.2 Njemako romantiarsko slikarstvo

I u Njemakoj je pejza bio najbolje ostvarenje romantiarskog slikarstva. Na slikama najznaajnijeg njemakog slikara Kaspara Davida Fridriha (1774-1840) nema traga od obojene pare. Njegove linije su otre, atmosfera je prozrana, a prizori su statini. Kaspar David Fridrih je bio jedan od prvih umjetnika koji je slikao zimske pejzae u kojima je zemlja prekrivena potpuno snijegom i ledom i unio poseban prirodni ivot u njih. Par njegovih slika su : Jutarnja svjetlost, Ljubavni par posmatra mjesec i jedna njegova najpoznatija slika jeste Brodolom Nade (1824). Fridrihu je inspiraciju za ovu sliku dao jedan dogadjaj, kraj jedne zlosrene ekspedicije u Beringov moreuz. [footnoteRef:4]Brodolom Nade (1824) [4: http://hr.wikipedia.org/wiki/Caspar_David_Friedrich#mediaviewer/File:Caspar_David_Friedrich_006.jpg]

1.3 Francusko romantiarsko slikarstvo

Prvi romantiarski slikar u Francuskoj bio je Teodor eriko (1791-1824), koji je kao dvadesetogodinji mladi naslikao svoje prve slike Oficir Carske garde na konju i Ranjeni oklopnik naputa bojite. [footnoteRef:5] [footnoteRef:6] [5: Oficir Carske garde na konju, Teodor eriko] [6: Meduzin splav (1818-1819)]

Njegovi glavni uzori bili su David i Mikelandjelo. Svoje slavno djelo Meduzin splav eriko je naslikao u periodu od 1818. do 1819. godine.Slika je nastala na osnovu stvarnog dogadjaja kada je dravni brod ,,Meduza pretrpjela brodolom na obali zapadne Afrike s posadom od vie stotina ljudi. Sliku Meduzin splav eriko je naslikao sa mnogo realistikih elemenata opisujui uzbudjenje ljudi na splavu kada su ugledali brod koji e ih spasiti.Glavni predstavnik francuskog romantizma bio je Een Delakroa (1798-1863). U koloritu njegovih slika ima jakih tonova boje, obojenih senki i naporedo postavljenih komplementarnih boja. Delakroovo slikarstvo se oslanjalo na barokno slikarstvo. Javnosti je postao poznat 1824. godine nakon izlaganja njegove slike Pokolj na Hiosu gdje prikazuje borbe Grka protiv Turaka. Njegove slike najveim dijelom predstavljaju dogadjaje koji su vremenski udaljeni od zbivanja njegovog doba. Druga njegova karakteristika jeste njegovo insistiranje na izuzetno napetim trenucima ak i kada obradjuje teme koje nijesu istorijske. Ostala Delakroova djela su: Sloboda vodi narod, ena i papagaj, Otmica Rebeke, Arapi i dr.

[footnoteRef:7] [footnoteRef:8] [7: Pokolj na Hiosu, Een Delakroa] [8: Sloboda vodi narod, Een Delakroa]

[footnoteRef:9] [9: ene iz Alira, Een Delakroa]

Iz takozvane barbizonske kole potekla su trojica francuskih majstora Teodor Ruso (1812-1867), Fransoa Mile (1814-1875) i Kamij Koro (1796- 1875). Poslednja dvojica se ubrajaju u najsjajnije romantiarske slikare. Mile je slikao pejzae (Proljee) i prizore iz svakodnevnog ivota : Sijai, Drvosjee, Sakupljaice i druge. Koro je najvie slikao poetske pejzae prefinjenih nijansiranih boja poput: Most u Montu, Crkva u Mariselu, Homer i pastiri.

Poslednji francuski romantiar i prvi realist istovremeno, bio je Onore Domije (1808-1879). Domije je gotovo cijelog ivota davao satirine crtee kao priloge raznim pariskim nedjeljnim listovima. On je naslikao dosta slika s izrazito romantiarskim temama medju kojima je najpoznatija Don Kihot. Kod junoslovenskih naroda, najsnaniji predstavnik romantizma bio je srpski pjesnik i slikar ura Jaki (1832-1878). Njegove poznate slike su: ena s lepezom, Pogibija Karadjordja, Devojka u plavom.

2. Romantiarsko vajarstvo

U toku 30-ih godina, neobarokno vajarstvo dalo je jedno remek-djelo: reljefna skupina Marseljeza (1833-1836) koju je izradio Fransoa Rid (1784-1855). Vojnici, dobrovoljci iz 1792, okupljeni da brane republiku, jo uvijek su klasino odjeveni, ali duh slobode iznad njih prenosi na itavu grupu svoj snani zamah unaprijed. Rid je isti elan otjelotvorio u jednoj jedinoj figuri; spomenik maralu Neju (1853). Antoan Bari (1796-1875) stvara djelo Jaguar prodire zeca.

3. Romantiarska arhitektura

Za arhitekturu ovog pravca se moe rei da se sporo mijenjala u XIX vijeku. Ona je dugo bila podvrgnuta strogim neoklasicistikim tehnikim i estetskim pravilima i naelima gradjenja.U tehmiku gradnje sve vie ulaze novi materijali, prije svih gvodje. Belane je 1811. godine upotrijebio gvozdene grede za izgradnju kupole itne pijace u Parizu, dok je 1816. gvodjem ukrasio enterijere Kraljevskog paviljona u Brajtonu. Anri Labrust je 1843. godine koristio gvodje pri gradjenju tipine gotske gradjevine (Biblioteka ,,Sent enevjev u Parizu).Pored upotrebe novih metala, romantiarska arhitektura odlikuje se velikom sklonou ka slikovitosti i izraajnosti. Arhitekti mijeaju evropsku gotiku s elementima orijentalnih stilova u gradjevinarstvu. ,,Raskinova kua zabave Kraljevski paviljon u Brajtonu, koji je sagradio Don Ne od 1815. do 1818. Ser arls Bari i A. Velbi Pjudin su u Londonu projektovali monumentalni spomenik gotske arhitekture Britanski parlament, izgradjen 30-ih godina XIX vijeka. Jedan od najljepih primjeraka romantiarske arhitekture, Pariska opera, izgradjena po projektu arla Garnijea (1825-1898).

4. Muzika romantizma

Muziki romantizam se najee dijeli na dva perioda: rani i pozni. Njen pravi simbol je njemako-austrijski kompozitor, porijeklom Holandjanin, Ludvig van Betoven (1770-1827). Rodjen je u Bonu u porodici muziara. Devet godina radio je kao dvorski muziar u Bonu, a onda se preselio u Be, gdje e poslije studija kod Jozefa Hajdna, ostati do kraja ivota. Njegova tenja za slobodom i dostojanstvom nadovezuje se na Hajdna i Mocarta. Osnovne novine koje je Betovine uveo u odnosu na Hajdna i Mocarta jesu neto izmijenjeni sonatni oblik i drugaiji odnos prema instumentaliji. Betoven je poeo gubiti sluh, a od 1819. bio je potpuno gluv. Komponovao je simfonije, uvertire, kvartete, jednu operu. udesna Trea simfonija u Es-duru ili Eroika najavila je vijek romantizma. Betoven ju je posvetio Napoleonu I Bonaparti.

Beki kompozitor Franc Peter ubert (1797-1828) prikljuio se podmlatku ,,Hora bekih djeaka (1808), a nedugo zatim obuavao ga je italijanski kompozitor Antonio Salijeri. Ve 1819-1820 komponovao je uveni kvintet Pastrmka, a 1821. komponovao je operu u tri ina Alfonso i zvijezda. Poslednjih pet godina, ubert stvara solo pjesme iz ciklusa Lijepa mlinarnica i Zimsko putovanje. Italijansku muziku u prvoj treini XIX vijeka obiljeio je Luidji Kerubini, kompozitor opera, crkvene i kamerne muzike. Najpoznatije djelo mu je opera Anakreon, a poznate su mu i opere Vodonoa, Eliza i Demofon. Drugi italijanski kompozitor toga doba bio je Vinenco Belini. Komponovao je opere Pirat, Zaira, Puritanci i druge. Italijanski romantiarski kompozitor opere oakino Rosini komponovao je 39 opera, od kojih je najznaajnija Seviljski berberin (1816). Najslavniji italijanski reproduktivni umjetnik epohe romantizma bio je violinist i kompozitor Nikolo Paganini (1782-1840). Komponovao je violinske koncerte, sonate, kamernu muziku. U predstavnike francuske muzike iz epohe romantizma spadaju Fransoa Danijel Ober, sa operama Nijema iz Portiija, Fra Diavolo i Ernani, i Etjen Nikolas Meil koji je napisao operu Josif u Egiptu. U Njemakoj je njegovana ista simfonija. Tada je Feliks Mendelson (1809- 1847) napisao svojih pet romantiarskih simfonija. U vrijeme kada je stvarao Mendelson stvara i Robert uman (1810-1856). Pisao je komade za klavir i osnovao je Nove muzike novine (1835), u kojima je kritikovao lo muziki ukus, a hvali nove, talentovane kompozitore. Pred smrt je komponovao Bajronov ep Manfred. Poljsko-francuski kompozitor i pijanista Frederik open (1810-1849) bio je izuzetno nadaren. Sa svojih sedam godina objavio je prvu kompoziciju. Pored dva koncerta za klavir i etiri kompozicije za klavir i orkestar, skoro sve druge openove kompozicije pisane su za solo klavir. U muzici XIX vijeka madjarski kompozitor Franc List (1811- 1886) zauzima posebno mjesto. Poznate su njegove klavirske kompozicije u kojima je sjajno obradio uglavnom folklornu muziku madjarskih Cigana, a Madjarska rapsodija br.2 vai za jedno od njegovih najpopularnijih djela. Ostala poznata Listova djela su: Sonate, Simfonija o Faustu (1854), Simfonija o Danteu, Gradska misa i dr.

Rodonaelnik ruske klasine muzike i tvorac ruskog nacionalnog stila bio je Mihail Glinka (1804-1857). Njegova vana djela ivot za cara, Ruslan i Ljudmila i orkestralno djelo Kamarinskaja (1848).

Literatura:1. prof.dr Nada Tomovi i dr Nenad Peroevi, Kultura modernog doba, Niki 2011.2. www.artnit.net

Sadraj:Uvod...............................................................................................................................................11. Slikarstvo romantizma.................................................................................................................21.1 Britansko romantiarsko slikarstvo............................................................................................21.2 Njemako romantiarsko slikarstvo...........................................................................................41.3 Francusko romantiarsko slikarstvo..........................................................................................52. Romantiarsko vajarstvo.............................................................................................................83. Romantiarska arhitektura...........................................................................................................84. Muzika romantizma...................................................................................................................10Literatura.......................................................................................................................................12

12