Dimenzije organizacione strukture

Jedan istraživački tim pod vodstvom Derek-a Pugh-a iz Odjela za istraživanje industrijske administracije sa Univerziteta Aston iz Engleske je razvio profil ključnih dimenzija za organizacije. Njihov cilj je bio mjerenje dimenzija organizacione strukture i organizacionog konteksta i komparacija kako se ove dimenzije razlikuju za različite tipove organizacije. Aston grupa je incijalno studirala navedene dimenzije na 52 organizacije, na osnovu čega su sumirana četiri karakteristična modela organizacije kako slijedi:

Organizacije modela 1. su firme srednje veličine sa manufakturnom-proizvodnom tehnologijom. Kompanije su imale razuman stepen specijalizacije, ali relativno nizak nivo formalizacije, standardizacije i centralizacije. Firme su bile u porodičnom vlasništvu i imale su minimalan nivo procedura i manipulacije sa dokumentima, vjerovatno zbog toga što su se radnici oslanjali na porodičnu ekspertnost i tradicionalne načine realizacije posla.

Organizacije modela 2. su također imale manufakturnu-proizvodnu tehnologiju, ali su bile velike organizacije. Ove firme su bile mnogo više specijalizirane, formalizirane, i standardizirane nego organizacije modela 1. Firme modela 2. Su također imale znatno veći procenat radne snage koja nije bila u direktnoj proizvodnji, ali su bile veoma decntralizirane.

Organizacije modela 3. također su imale manufakturnu-proizvodnu tehnologiju i bile su približne veličine kao i organizacije modela 1. Organizacije modela 3. su imale sličan broj zaposlenih ali formalizacija i centralizacija su bile na znatno višem nivou. Ovo je možda zbog toga što su organizacije modela 3. bile u vlasništvu i pod upravom Vlade, koja koristi birokratske mehanizme kontrole. Organizacije modela 3. su također imale viši procenat radne snage koja nije uposlena direktno u proizvodnim aktivnostima.

Napokon organizacije modela 4. predstavljaju jedan drugačiji tip organizacije. One su bile malotrgovinski lanci odnosno dio integralnog lanca isporuke vrijednosti za kupce i bile su slične veličine kao i organizacije modela 1. i 3. One su operirale u okviru veoma konkurentnog okruženja zbog postojanja drugih lanaca maloprodaje. Specijalizacija je bila niska što indicira da su zaposleni bili involvirani u cijeli niz aktivnosti. Standardizacija je bila veoma niska što je značilo da zaposleni mogu raditi posao na njihov sopstveni način. Organizacije modela 4. su također bile veoma neformalne, iako je jedan broj odluka bio centraliziran na više nivoe menadžmenta.

Navedena četiri modela organizacija predstavljaju različite strukturalne profile vezane za tehnologiju, specijalizaciju, standardizaciju, centralizaciju i konfiguraciju. Organizacije mogu biti analizirane kroz ove dimenzije i ove dimenzije veoma široko variraju u zavisnosti od kontekstualnih faktora kao što su veličina, tehnologija i okruženje. Navedene strukturalne profile možemo posmatrati i na drugi način. Na primjer organizacije modela 2. imaju znatno viši nivo specijalizacije, standardizacije i formalizacije. Šta to znači? Jedan od mogućih odgovora je da ove dimenzije strukture zavise od veličine organizacije. I zaista organizacije modela 2. su bile tri puta veće (kriterij veličine-broj zaposlenih) od organizacija ostalih modela. Drugo objašnjenje može biti da ove tri strukturalne dimenzije specijalizacija, standardizacija i formalizacija imaju međusobne interakcije i zaista su u najvećem broju organizacija na međusobno uporedivom nivou. Nadalje navedene tri dimenzije mogu predstavljati neke dublje karakteristike organizacije kao što je birokratizacija.

Centralizacija, suprotno, čini se da je nezavisna od ostalih struktiuralnih varijabli. Centralizacija je manja u velikim subsidijerima a najviša je u malim vladinim organizacijama. Ona je također niska u malim porodičnim kompanijama. Ovo možda znači da je centralizacija

dijelom funkcija veličine a dijelom vrste vlasništva. U veoma velikim organizacijama donošenje odluka mora biti decentralizirano ili u suprotnom će top menadžmenta biti pretrpan poslom. Ipak i vlasnička struktura utiče na nivo centralizacije. Centralna vlast uvijek želi čvršću kontrolu dok porodica može biti neformalna i isticati delegiranje na druge zaposlene.