sáng ki n kinh nghi m - conduongcoxua · pdf file2/ hệ quy chiếu: ... + hướng...
If you can't read please download the document
TRANSCRIPT
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 1 -
SNG KIN KINH NGHIM
************************************ PHNG PHP HNG DN HC SINH
GII BI TP PHN NG LC HC
CHT IM
CA: V XUN LP T: L - CNG NGH TRNG TRUNG HC PH THNG TIN L.
HNG YN NM 2010
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 2 -
Phn I: M U Vt l l mt mn khoa hc c bn ca chng trnh gio dc ph thng, trong h thng gio dc ph thng ca nc ta. Hc tp tt b mn vt l gip con ngi ni chung v hc sinh ni ring c k nng t duy sng to, lm cho con ngi linh hot hn, nng ng hn trong cuc sng cng nh trong cng vic. Nhim v ca ging dy b mn vt l bc trung hc ph thng l thc hin c nhng mc tiu gio dc m B Gio dc v o to ra: Lm cho hc sinh t dc cc yu cu sau: - Nm vng c kin thc ca b mn. - C nhng k nng c bn vn dng kin thc ca b mn. - C hng th hc tp b mn. - C cch hc tp v rn luyn k nng hp l, t hiu qu cao trong hc tp b mn vt l. - Hnh thnh hc sinh nhng k nng t duy c trng ca b mn.
B mn vt l c phn phi theo chng trnh ng tm. Lp 10 v 11 hc chun b cho lp 12, nn nhim v chnh ca vt l lp 10 l to cho hc sinh l to cho hc sinh k nng hc tp vt l theo ng c trng b mn. Vt l lp 10 c vai tr quan trng nht, c ton b cch tip cn b mn vt l, cch vn dng kin thc v pht trin t duy vt l cho hc sinh. Trong ni dung mn Vt l lp 10, phn ng lc hc cht im c tc dng rt tt, gip hc sinh pht trin t duy vt l. Trong phn ny th hin rt r cc thao tc c bn ca t duy vt l l t trc quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy tru tng n thc tin khch quan, nh: - Phn tch hin tng v huy ng cc kin thc c lin quan a ra kt qu ca tng ni dung c cp. - S dng kin thc ton hc c lin quan nh thc hin tnh ton n gin hoc suy lun tip trong cc ni dung m bi yu cu. - S dng kin thc thc t suy lun, bin lun kt qu ca bi ton (Xc nhn hay nu iu kin bi ton c kt qu). Vic hc tp phn ny c tp trung vo vic vn dng kin thc gii cc bi tp v ng lc hc cht im.
Vn t ra l: Lm th no hc sinh c nhng k nng gii cc bi tp v ng lc hc cht im mt cch lgc, cht ch, c bit l lm th no qua vic rn luyn k nng gii cc bi tp ng lc hc cht im l mt ni dung c th c th pht trin t duy Vt l, v cung cp cho hc sinh cch t duy cng nh cch hc c trng ca b mn Vt l cp trung hc ph thng.
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 3 -
Trong nhng nm ging dy b mn Vt l bc trung hc ph thng, ti nhn thy: mi phn kin thc u c yu cu cao v vn dng kin thc hc c vo gii bi tp Vt l. V vy mi phn ngi gio vin cng cn a ra c nhng phng n hng dn hc sinh vn dng kin thc mt cch ti u hc sinh c th nhanh chng tip thu v vn dng d dng vo gii cc bi tp c th:
Theo nhn thc ca c nhn ti, trong vic hng dn hc sinh gii bi tp cn phi thc hin c mt s ni dung sau: - Phn loi cc bi tp ca phn theo hng t dng nht. - Hnh thnh cch thc tin hnh t duy, huy ng kin thc v th t cc thao tc cn thc hin. - Hnh thnh cho hc sinh cch trnh by bi gii c trng ca phn kin thc .
Sau y ti nu nhng suy ngh ca c nhn ti trong vic hng dn hc sinh gii bi tp v ng lc hc cht im thuc Vt l lp 10 cp trung hc ph thng m ti p dng trong nhng nm qua c tham kho, rt kinh nghim v b xung. I TNG NGHIN CU - Kin thc: ng lc hc cht im v phng php vn dng kin thc trong vic gii cc bi tp ca phn ny. - i vi hc sinh trung bnh, yu: Yu cu nm vng kin thc c bn, phng php gii v gii cc bi tp n gin. - i vi hc sinh kh, gii: Yu cu p dng phng php gii vo bi tp kh, c tnh cht nng cao, vn dng kin thc mt cch tng hp.
Phn II: NI DUNG A/ KIN THC C BN: I/ Cc khi nim c bn: 1/ Cht im: l vt th m kch thc c th b qua khi nghin cu. Cc trng hp m vt c th coi l cht im: - Kch thc ca vt rt nh so vi chiu di qu o ca vt v ch xc nh v tr ca vt trn qu o. - Vt rn chuyn ng tnh tin: Mi im trn vt c qu o ging nhau nn ch cn xc nh chuyn ng ca mt im trn vt. 2/ H quy chiu: L cng c gip nghin cu chuyn ng ca vt. - H quy chiu gm: H ta (thng dng h ta cc vung gc) gn vi vt lm mc v mc thi gian, ng h. - C hai trng hp s dng h quy chiu:
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 4 -
+ H quy chiu qun tnh: Trong Vt l lp 10 l h quy chiu ng yn hoc chuyn ng thng u so vi mt t. + H quy chiu phi qun tnh: Trong Vt l lp 10 l h quy chiu gn vi vt chuyn ng c gia tc khng i i vi mt t. 3/ Lc: - Lc l i lng c trng cho tc dng ca vt ny vo vt khc, kt qu l lm thay i chuyn ng ca vt hoc lm cho vt b bin dng. - Lc c ba c trng: + im t: L v tr tc dng ca tng tc. + Hng ca lc: L hng tc dng ca tng tc gm phng v chiu + ln ca lc: L mc mnh yu ca tng tc. - Biu din lc: Bng vect + Gc vect biu din im t ca lc. + Hng ca vect biu din hng ca lc, ng thng mang vect lc l gi ca lc. + Chiu di vect biu din ln ca lc theo t l xch quy c. 4/ Tng hp v phn tch lc: a/ Tng hp lc l thay th nhiu lc tc dng ng thi vo mt vt bng mt lc c tc dng ging ht nh tc dng ca ton b nhng lc y. Lc thay th gi l hp lc, cc lc c thay th gi l lc thnh phn.
21 FFF += - Quy tc: Cng vect Trong vt l thng dng quy tc hnh bnh hnh: Hp lc ca hai lc ng quy c biu din bng ng cho (k t im ng quy) ca hnh bnh hnh m hai cnh l nhng vect biu din hai lc thnh phn. b/ Phn tch lc l thay th mt lc bng hai hay nhiu lc tc dng ng thi v gy hiu qu ging ht nh lc y. - Quy tc: Quy tc hnh bnh hnh. phn tch mt lc thnh hai lc th cn phi bit phng tc dng ca hai lc . Nu phng tc dng ca hai lc thnh phn vung gc vi nhau th lc thnh phn l hnh chiu ca hp lc trn cc phng . 5/ Cc lc c hc: a/ Lc hp dn: L lc ht gia hai vt bt k - c im ca lc hp dn gia hai cht im. + im t: cht im ang xt. + Hng: Phng: trng ng thng ni hai cht im. Chiu: biu din lc ht.
+ ln: 221
hd rmmGF = Vi G = 6,67 Nm2/kg2.
- Trng lc: l lc ht ca tri t tc dng ln mt vt
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 5 -
c im: + im t: trng tm ca vt + Hng: Phng thng ng. Chiu t trn xung. + ln: P = mg g: gia tc ri t do (gia tc trng trng) b/ Lc n hi: L lc xut hin vt khi vt n hi b bin dng. - Lc n hi ca l xo ng u b ko hoc b nn: c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc n hi. + Hng: Ngc vi hng ca bin dng. (hng bin dng l hng chuyn ng tng i ca u y so vi u kia) + ln: Fh = k. l l = l l0: bin dng ca l xo. - Lc cng ca dy: c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc cng dy. + Hng: Phng trng vi dy Chiu hng v phn gia ca dy - Lc n hi ca mt mt b p c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc n hi. + Hng: Phng vung gc vi b mt vt Chiu ngc vi chiu ca p lc gy ra lc n hi . c/ Lc ma st: L lc xut hin khi mt vt chuyn ng hoc c xu hng chuyn ng trn mt mt vt khc. C ba trng hp: - Lc ma st trt: xut hin khi mt tip xc khi mt vt trt trn mt vt khc: c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc ma st. + Hng: Phng tip tuyn vi mt tip xc Chiu: ngc chiu chuyn ng tng i ca vt y so vi vt kia. + ln: Fms = t.N t: h s ma st trt - Lc ma st ln: xut hin khi mt vt ln trn mt vt khc. c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc ma st. + Hng: Phng tip tuyn vi mt tip xc Chiu: ngc chiu chuyn ng tng i ca vt y so vi vt kia. + ln: Fms = l.N l: h s ma st ln Ch : H s ma st ln l nh hn h s ma st trt t hng chc ln.
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 6 -
- Lc ma st ngh: xut hin khi mt vt c xu hng chuyn ng trn mt vt khc. Lc ma st ngh xut hin cn bng vi cc ngoi lc khc tc dng vo vt. c im: + im t: vt nhn tc dng ca lc ma st. + Hng: Phng tip tuyn vi mt tip xc Chiu: ngc chiu vi xu hng chuyn ng tng i ca vt y so vi vt kia. + ln: Cn bng vi cc ngoi lc khc tc dng ln vt. Bng ln hp lc ca cc ngoi lc khc tc dng ln vt. ln ca lc c gi tr cc i Fmsc = n.N n : H s ma st ngh Nn c th vit : Fms n.N Gi tr ca h s ma st ngh n ln hn h s ma st trt t cng mt cp mt tip xc. d/ Lc qun tnh: xut hin khi dng h quy chiu phi qun tnh. c im + im t: vt ta xt. + Hng: Ngc hng vi gia tc ca h quy chiu + ln: Fqt = ma vi a l ln gia tc ca h quy chiu qun tnh so vi mt t. II/ Cc nh lut Niu Tn 1/ nh lut I Niu - Tn: Nu mt vt khng chu tc dng ca lc no hoc chu tc dng ca nhng lc cn bng nhau th vt s ng yn hoc chuyn ng thng u. 2/ nh lut II Niu - Tn: Gia tc ca mt vt cng hng vi lc tc dng gy ra n, c ln t l thun vi ln ca lc v t l nghch vi khi lng ca vt.
a.mFhaymFa ==
3/ nh lut III Niu Tn: Nu vt A tc dng ln vt B mt lc th vt B cng tc dng tr li vt A mt lc, hai lc ny l trc i. Ngha l cng gi, cng ln nhng ngc chiu. III/ Phng php gii bi tp Vt l: 4 bc Bc 1: Tm tt u bi, i n v, v hnh (nu c) Bc 2: Phn tch u bi tm cch gii. Bc 3: Thc hin gii. Bc 4: Bin lun v p s.
Phng php gii bi ton ng lc hc cht im
V Xun Lp Trng THPT Tin L - Hng Yn - 7 -
III/ Phng php gii bi tp phn ng lc hc cht im: Khi hng dn hc sinh gii cc bi tp nn a ra angorit v cch vn dng trong linh hot cc bi tp c th. i vi cc bi tp v phn ng lc hc c mt phng php chung: Bc 1: Chn h quy chiu. Bc 2: Biu din cc lc tc dng ln vt. Bc 3: Vit biu thc nh lut II Niu-Tn. Bc 4: Chuyn biu thc vect thnh biu thc i s v tnh i lng yu cu. Vic chn h quy chiu thc hin sao cho bi ton gii c thun li nht. ng thi cng quyt nh n cc lc tc dng vo vt v qu o ca vt, do chn h quy chiu l qun tnh hay l phi qun tnh. Cc bi tp v ng lc hc cht im c th chia thnh hai dng chnh: Dng 1: Bi ton mt vt: c ba trng hp: + Mt vt chuyn ng thng. + Mt vt chuyn ng parabol (chuyn ng ca vt b nm). + Mt vt chuyn ng trn. Dng 2: Bi ton h vt. hng dn hc sinh s dng phng php ng lc hc vo gii cc bi ton ng lc hc cht im cn nu ra c cc thao tc hp l cho tng trng hp c th. Sau y l cch s dng ca c nhn ti trong qu trnh rn luyn cho hc sinh k nng gii cc bi ton ng lc hc cht im. B/ THC HIN P DNG TRONG CC BI TON C BN. Dng 1: Bi ton mt vt. Phng php gii: Bc