so 5 chuyen de dau tu cong no cong final.pdf

THNG TIN CHUYN U T CNG, N CNG V MC BN VNG NGN SCH VIT NAM

PUBLIC INVESTMENT, PUBLIC

DEBT AND STATE BUDGET

SUSTAINABILITY

Khng c php s dng bt c ti liu no do Vin Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) xut bn vo mc ch thng mi nu cha c FES ng bng vn bn

Commercial use of all media published by the Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) is not permitted without the written consent of the FES

TRUNG TM THNG TIN T LIU in thoi Fax: (04) 37338930

E-mail: [email protected]

TRUNG TM THNG TIN T LIU S 5/2013

MC LC

I. Tng quan v u t cng, n cng, v mc bn vng ngn sch................. 1 1. Tng quan v u t cng............................................................................... 1 2. Tng quan v n cng ..................................................................................... 2 3. Bn vng NSNN.............................................................................................. 6 4. Mi quan h gia u t cng, n cng v thm ht NSNN ......................... 8

II. Thc trng u t cng, n cng v mc bn vng ngn sch Vit Nam ...10 1. Thc trng u t cng ca Vit Nam.......................................................... 10

1.1. Thc trng u t cng............................................................................... 10 1.2. nh gi v hot ng u t cng Vit Nam .......................................... 13

1.2.1. Cc kt qu t c ............................................................................ 13 1.2.2. Nhng hn ch thiu st ....................................................................... 14

1.3. Nguyn nhn ca cc yu km .................................................................... 19 2. Thc trng n cng ca Vit Nam................................................................ 21

2.1. Din bin n cng ca Vit Nam................................................................. 21 2.2. nh gi thc trng n cng Vit Nam.................................................... 26

2.2.1. Nhng mt tch cc .............................................................................. 26 2.2.2. Nhng hn ch trong vic s dng n cng .......................................... 26

3. Mi quan h gia n cng, u t cng v mc bn vng NSNN .......... 30 III. Kin ngh mt s gii php nhm s dng hiu qu ngun n cng, u t cng v tng cng mc bn vng NSNN........................................................ 33

1. Ti c cu tng th nn kinh t........................................................................ 33 2. Ti cu trc u t cng .................................................................................. 33 3. Qun l n cng hiu qu ................................................................................ 36 4. Lnh mnh ha, m bo k lut ti kha, an ninh, an ton ti chnh .......... 40

SUMMARY: PUBLIC INVESTMENT, PUBLIC DEBT AND STATE BUDGET SUSTAINABILITY................................................................................................ 41 TI LIU THAM KHO...................................................................................... 47

TRUNG TM THNG TIN T LIU S 5/2013 1

U T CNG, N CNG V MC BN VNG NGN SCH VIT NAM

I. Tng quan v u t cng, n cng, v mc bn vng ngn sch 1. Tng quan v u t cng Hin nay, c nhiu cch hiu u t cng khc nhau ty thuc vo iu kin v

trnh pht trin kinh t tng nc. Tuy nhin, mt cch khi qut nht c th hiu u t cng l vic s dng cc ngun vn Nh nc u t nhm thc hin cc mc tiu ca cc chng trnh, d n phc v pht trin kinh t - x hi.

Ngun vn cho u t cng bao gm cc ngun chnh sau y: - Vn Ngn sch Nh nc (NSNN): NSNN l h thng quan h kinh t pht

sinh trong qu trnh phn phi cc ngun ti chnh ca x hi to lp v s dng qu tin t nh nc nhm thc hin cc chc nng ca Nh nc. NSNN c hnh thnh t cc khon thu thu, ph v l ph. Trong thu l khon thu chim t trng ln nht ti hu ht cc quc gia trn th gii, khng phn bit ch chnh tr. Khon thu ny c xy dng trn c s trao i ngha v gia cng dn vi nh nc. Ph v l ph l ngun thu thng c cp u tin trong cc ngun thu vn c ca NSNN v n trc tip gn vi chc nng cung cp hng ha cng.

- Vn tn dng Nh nc: Vn tn dng Nh nc l khon n pht sinh t cc khon vay trong nc, nc ngoi, c k kt, pht hnh nhn danh Nh nc, nhn danh Chnh ph hoc cc khon vay khc do B Ti chnh k kt, pht hnh, u quyn pht hnh theo quy nh ca php lut.

- Vn ODA: ODA l ngun vn h tr chnh thc t bn ngoi bao gm cc khon vin tr v cho vay vi iu kin u i. ODA c hiu l ngun vn dnh cho cc nc ang v km pht trin c cc c quan chnh thc v c quan tha hnh ca chnh ph hoc cc t chc lin chnh ph, cc t chc phi chnh ph ti tr.

i tng ca u t cng hu ht cc nc u l cc chng trnh mc tiu, d n pht trin kt cu h tng k thut, kinh t, x hi, mi trng, quc phng, an ninh; Chng trnh mc tiu, d n phc v hot ng ca cc c quan nh nc, n v s nghip, t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, k c vic mua sm, sa cha ti sn c nh bng vn s nghip; Cc d n u t ca cng ng dn c, t chc chnh tr - x hi - ngh nghip c h tr t vn nh nc; Chng trnh mc tiu, d n u t cng khc theo quyt nh ca Chnh ph.

Vai tr u t cng gn lin vi quan nim v vai tr ch o ca kinh t nh nc ni chung v vai tr b ca bn tay nh nc ni ring trong qu trnh pht trin kinh t - x hi theo yu cu pht trin bn vng v bo m an sinh x hi. Thc t, vai tr ca u t cng c th hin r cc im nh sau:

Mt l, u t cng gp phn thc y qu trnh cng nghip ha hin i ha, pht trin kinh t v m bo an sinh x hi: u t cng ng gp ln vo tng


trng, chuyn dch c cu kinh t, Trong bi cnh khng hong kinh t ton cu th u t cng cng ni bt vai tr duy tr ng lc tng trng kinh t thng qua cc gi kch cu ca Chnh ph.

Hai l, u t cng gp phn nh hnh v pht trin c s h tng kinh t - x hi quc gia.

Ba l, u t cng lm gia tng tng cu ca x hi: u t cng chim t trng ln trong tng u t ca ton b nn kinh t. Khi tng cung cha thay i, s tng ln ca u t lm cho tng cu tng ko sn lng cn bng v gi cn bng cng tng.

Bn l, u t cng lm gia tng tng cung v nng lc kinh t: u t cng lm tng nng lc sn xut lm tng cung tng v sn lng tng, gi gim xung cho php tiu dng tng. Tng tiu dng li kch thch sn xut pht trin v lm kinh t- x hi pht trin.

Nm l, u t cng c vai tr nh l khon u t mi, to c huch v duy tr ng lc tng trng. u t cng nh v v cng c nn kinh t trong mi quan h ca khu vc v quc t. To nim tin v ng lc cho cc ngun u t khc vo trong nc gp phn tng trng kinh t.

Su l, u t cng gp phn gii quyt vic lm, gim thiu t l tht nghip, to vic lm v thu nhp cho ton x hi.

2. Tng quan v n cng N cng l mt khi nim tng i phc tp, xung quanh khi nim v ni hm

ca n cng vn cn nhiu quan im cha thng nht. Theo Ngn hng Th gii (WB) v Qu tin t quc t (IMF), N cng, theo ngha rng, l ngha v n ca khu vc cng, bao gm cc ngha v ca Chnh ph trung ng, cc cp chnh quyn a phng, ngn hng trung ng v cc t chc c lp (ngun vn hot ng do NSNN quyt nh hay trn 50% vn thuc s hu nh nc v trong trng hp v n, nh nc phi tr n thay). Theo ngha hp, n cng bao gm ngha v n ca Chnh ph trung ng, cc cp chnh quyn a phng v n ca cc t chc c lp c Chnh ph bo lnh thanh ton.

Quan nim v n cng ca WB v IMF cng tng t nh quan nim ca H thng qun l n v phn tch ti chnh ca Din n Thng mi v Pht trin Lin hp quc, bao gm bn nhm ch th: (1) n ca Chnh ph Trung ng v cc B, ban, ngnh trung ng; (2) n ca cc cp chnh quyn a phng; (3) n ca Ngn hng Trung ng; v (4) n ca cc t chc c lp m Chnh ph s hu trn 50% vn, hoc vic quyt lp ngn sch phi c s ph duyt ca Chnh ph hoc Chnh ph l ngi chu trch nhim tr n trong trng hp t chc v n.

Hin nay, ty thuc vo th ch kinh t - chnh tr, quan nim v n cng mi quc gia cng c s khc bit. Theo quy nh ca php lut Vit Nam, n cng c


hiu bao gm ba nhm l: n Chnh ph, n c Chnh ph bo lnh v n chnh quyn a phng. Trong :

- N Chnh ph l khon n pht sinh t cc khon vay trong nc, ngoi nc, c k kt, pht hnh nhn danh Nh nc hoc cc khon vay khc do B Ti chnh k kt, pht hnh, y quyn pht hnh theo quy nh ca php lut. N Chnh ph khng bao gm khon n do Ngn hng Nh nc Vit Nam pht hnh nhm thc hin chnh sch tin t trong tng thi k;

- N c Chnh ph bo lnh l khon n ca doanh nghip, t chc ti chnh, tn dng vay trong nc, nc ngoi c Chnh ph bo lnh.

- N chnh quyn a phng l khon n do y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng k kt, pht hnh hoc y quyn pht hnh.

Khi nim v n cng ca Vit Nam c nh gi l hp hn so vi thng l quc t. Ti hu ht cc nc trn th gii, Lut Qun l n cng u xc nh: N cng gm n ca Chnh ph v n c Chnh ph bo lnh. Mt s nc v vng lnh th, n cng cn bao gm c n ca chnh quyn a phng (i Loan, Bungari, Rumani), n ca doanh nghip nh nc phi li nhun (Thi Lan, Innxia).

Nh vy, mt cch khi qut nht, c th hiu n cng l tng gi tr cc khon tin m Chnh ph thuc mi cp t trung ng n a phng i vay nhm b p cho cc khon thm ht ngn sch v Chnh ph phi chu trch nhim trong vic chi tr khon vay . V th, n cng ni cch khc l thm ht ngn sch ly k tnh n mt thi im no . d hnh dung quy m ca n Chnh ph, ngi ta thng o xem khon n ny bng bao nhiu phn trm so vi GDP.

N cng xut pht t nhu cu chi tiu cng qu ln ca Chnh ph. Chi tiu cng nhm: Phn b ngun lc; phn phi li thu nhp; n nh kinh t v m. Tuy nhin, chi tiu cng qu ln hay km hiu qu cng s gy ra nhng bt n cho nn kinh t. Nhu cu chi tiu qu nhiu trong khi cc ngun thu khng p ng ni buc Chnh ph phi i thng qua nhiu hnh thc (nh pht hnh cng tri, tri phiu, hip nh tn dng) v vay tin trc tip t cc ngn hng thng mi, cc th ch ti chnh quc t b vo khon thm ht, t dn n tnh trng n cng.

Phn loi n cng C nhiu tiu ch phn loi n cng, mi tiu ch c mt ngha khc nhau

trong vic qun l v s dng n cng. Tng ng vi mi loi n s c gii php qun l bo m quy m n ph hp, qua s ch ng tng hay gim n to ngun thc y pht trin kinh t x hi. Cc tiu ch phn loi n cng hin nay gm:

Theo tiu ch ngun gc a l ca vn vay: N cng gm c hai loi: N trong nc v n nc ngoi. N trong nc l n m bn cho vay l c nhn, t chc trong nc. N nc ngoi l n cng m bn cho vay l Chnh ph nc ngoi, vng lnh


th, t chc ti chnh quc t, t chc v c nhn nc ngoi. Vic phn loi ny gip xc nh chnh xc hn tnh hnh cn cn thanh ton quc t. Vic qun l n nc ngoi cn nhm m bo an ninh tin t, v cc khon vay nc ngoi ch yu bng ngoi t t do chuyn i hoc cc phng tin thanh ton quc t khc.

Theo phng thc huy ng vn: N cng c hai loi: N cng t tha thun trc tip v N cng t cng c n. N cng t tha thun trc tip l khon n cng xut pht t nhng tha thun vay trc tip ca c quan Nh nc c thm quyn vi c nhn, t chc cho vay. Phng thc huy ng vn ny xut pht t nhng hp ng vay, hoc tm quc gia l cc hip nh, tha thun gia cc nh nc. N cng t cng c n l khon n cng xut pht t vic c quan Nh nc c thm quyn pht hnh cc cng c n vay vn. Cc cng c n ny c thi hn ngn hoc di, thng c tnh v danh v kh nng chuyn nhng trn th trng ti chnh.

Theo tnh cht u i ca khon vay lm pht sinh n cng: N cng c ba loi: N cng t vn vay ODA, n cng t vn vay u i v n thng mi thng thng.

Theo trch nhim i vi ch n: N cng c phn loi thnh n cng phi tr v n cng bo lnh. N cng phi tr l cc khon n m Chnh ph, chnh quyn a phng c ngha v tr n. N cng bo lnh l khon n m Chnh ph c trch nhim bo lnh cho ngi vay n, nu bn vay khng tr c n th Chnh ph s c ngha v tr n.

Theo cp qun l n: N cng c phn loi thnh N cng ca trung ng v N cng ca chnh quyn a phng. N cng ca trung ng l cc khon n ca Chnh ph, n do Chnh ph bo lnh. N cng ca a phng l khon n cng m chnh quyn a phng l bn vay n v c ngha v trc tip tr n.

c trng ca n cng Tuy c nhiu cch tip cn rng hp, khc nhau, nhng v c bn, n cng c

nhng c im ch yu sau: Th nht, n cng l khon n rng buc trch nhim tr n ca Nh nc c

th hin di hai gc tr n trc tip v tr n gin tip. Tr n trc tip c hiu l c quan nh nc c thm quyn s l ngi vay v do c quan nh nc s chu trch nhim tr n khon vay. Tr n gin tip l trng hp c quan nh nc c thm quyn ng ra bo lnh mt ch th trong nc vay n, trong trng hp bn vay khng tr c n th trch nhim tr n s thuc v c quan ng ra bo lnh.

Th hai, n cng c qun l theo quy trnh cht ch vi s tham gia ca c quan nh nc c thm quyn nhm m bo hai mc ch: m bo kh nng tr n ca n v s dng vn vay (m bo cn cn thanh ton v m) v an ninh ti chnh quc gia; t c nhng mc tiu ca qu trnh s dng vn. Bn cnh , vic qun l n cng mt cch cht ch cn c ngha quan trng v mt chnh tr x hi.


Th ba, mc tiu cao nht trong vic huy ng v s dng n cng l pht trin kinh t x hi v li ch cng ng. N cng c huy ng v s dng khng phi tha mn nhng li ch ring ca bt k c nhn, t chc no, m v li ch chung ca cng ng.

Bn cht ca n cng Vay n l mt cch huy ng vn cho pht trin. Bn cht n khng phi l xu.

N em li rt nhiu tc ng tch cc cho nn kinh t ca cc nc i vay. Nhng nn kinh t ln trn th gii nh M, Trung Quc, Nht Bn cng chnh l nhng con n ln. N cng c nhiu tc ng tch cc, nhng cng c khng t tc ng tiu cc. Tc ng tch cc ch yu ca n cng bao gm:

Th nht, n cng lm gia tng ngun lc cho Nh nc, t tng cng ngun vn pht trin c s h tng v tng kh nng u t ng b ca Nh nc. Mun pht trin c s h tng nhanh chng v ng b, vn l yu t quan trng nht. Vi chnh sch huy ng n cng hp l, nhu cu v vn s tng bc c gii quyt u t c s h tng, t gia tng nng lc sn xut cho nn kinh t;

Th hai, n cng gp phn tn dng c ngun ti chnh nhn ri trong dn c. Mt b phn dn c trong x hi c cc khon tit kim, thng qua vic Nh nc vay n m nhng khon tin nhn ri ny c a vo s dng, em li hiu qu kinh t cho c khu vc cng ln khu vc t;

Th ba, n cng tn dng c s h tr t nc ngoi v cc t chc ti chnh quc t. Ti tr quc t l mt trong nhng hot ng kinh t ngoi giao quan trng ca cc nc pht trin mun gy nh hng n cc quc gia ngho, cng nh mun hp tc kinh t song phng. Bit tn dng tt nhng c hi ny, th s c thm nhiu ngun vn u i u t pht trin c s h tng, trn c s tn trng li ch i tc, ng thi gi vng c lp, ch quyn t nc.

Bn cnh nhng tc ng tch cc, n cng cng gy ra nhng tc ng tiu cc: N cng gia tng s gy p lc ln chnh sch tin t, c bit l t cc khon ti tr ngoi nc. Nu k lut ti chnh ca Nh nc lng lo v thiu c ch gim st cht ch vic s dng v qun l n cng s dn n tnh trng tham nhng, lng ph trn lan. Tnh trng ny lm tht thot cc ngun lc, gim hiu qu u t v iu quan trng hn l gim thu cho ngn sch. Nhn bit nhng tc ng tch cc v tiu cc nhm pht huy mt tch cc, hn ch mt tiu cc l iu ht sc cn thit trong xy dng v thc hin php lut v qun l n cng.

V bn cht, n cng chnh l cc khon vay trang tri thm ht ngn sch. Cc khon vay ny s phi hon tr gc v li khi n hn, nh nc s phi thu thu tng ln b p. V vy, suy cho cng, n cng ch l s la chn thi gian nh thu: hm nay hay ngy mai, th h ny hay th h khc. Vay n thc cht l cch nh thu dn dn, c hu ht chnh ph cc nc s dng ti tr cho cc hot ng chi ngn sch. T l n cng/GDP ch phn nh mt phn no v mc an ton hay ri ro ca n cng. Mc an ton hay nguy him ca n cng khng ch


ph thuc vo t l n/GDP m quan trng hn, ph thuc vo tnh trng pht trin ca nn kinh t.

Qun l v nh gi n cng Khi xt n n cng, khng ch cn quan tm ti tng n, n hng nm phi tr

m phi quan tm nhiu ti ri ro v c cu n, vn quan trng phi tnh l kh nng tr n v ri ro trong tng lai, ch khng ch l con s tng n trn GDP. Hin nay, tiu ch ph bin nh gi mc an ton ca n cng c p dng c th l:

- Gii hn n cng khng vt qu 50% 60% GDP hoc khng vt qu 150% kim ngch xut khu. WB a ra mc quy nh ngng an ton n cng l 50% GDP.

- Dch v tr n cng khng vt qu 15% kim ngch xut khu v dch v tr n ca Chnh ph khng vt qu 10% chi ngn sch. Tuy nhin, trn thc t khng c hn mc an ton chung cho cc nn kinh t. Khng phi t l n cng/GDP thp l trong ngng an ton v ngc li. Mc an ton ca n cng ph thuc vo tnh trng mnh hay yu ca nn kinh t thng qua h thng ch tiu kinh t v m.

- nh gi ng mc an ton ca n cng khng th ch quan tm n t l n/GDP, m cn phi xem xt n mt cch ton din trong mi lin h vi cc ch tiu kinh t v m, nht l tc v cht lng tng trng kinh t, nng sut lao ng tng hp, hiu qu s dng vn (qua tiu ch ICOR), t l thm ht ngn sch, mc tit kim ni a v mc u t x hi Bn cnh , nhng tiu ch nh: c cu n cng, t trng cc loi n, c cu li sut, thi gian tr n cng cn c xem xt khi nh gi bn cht n cng, tnh bn vng ca n cng. Khi n cng tng cao, vt qu xa gii hn c coi l an ton, nn kinh t rt d b tn thng v chu nhiu sc p c bn trong v bn ngoi.

Tm li, vic nh gi ng thc trng n cng v bn cht n cng ca nn kinh t, quc gia l v cng quan trng, c bit trong nhng thi im nhy cm. Bi l, nu ch ch trng vo con s t l n cng cao mt cch thun ty s gy nn hiu ng tm l hoang mang, kch ng, thiu tin tng, lm gia tng cng thng x hi, b gii u c li dng tn cng, d gy ri lon nn kinh t, thm ch dn nn kinh t n bn b vc ph sn. Ngc li, nu yn tm vi t l n cng cn trong gii hn an ton m khng phn tch cn trng, ch ng mc n khon n c hnh thnh nh th no, bng cch no, thc trng nn kinh t ra sao v kh nng tr n th no, cng d y nn kinh t ri vo vng xoy thm ht ngn sch, tc ng tiu cc n tng trng.

3. Bn vng NSNN Bn vng ngn sch c nh ngha l tnh trng ngn sch lun c kh nng

cung cp cho Nh nc nhng cng c ti chnh kh dng; trong bt k tnh hung no, thu, chi v n NSNN u c nh nc kim sot mt cch ch ng; trong ngn hn, trung hn v di hn u khng y Nh nc vo tnh trng v n, mt n nh, mt an ton ti chnh. Khi ni n bn vng NSNN, cc chnh sch thu, chi ti


chnh v n cng s c xem xt chi tit, nht l n cng. Khi NSNN t ti s bn vng th cc chnh sch thu, chi tin trin n nh, an ton, vng mnh, khng cha ng nhng nguy c xy ra mt cn i nghim trng, khng dn n v hoc khng hong ngn sch.

Di gc ti chnh, bn vng ngn sch cho php mang li nhng ngun thu, nht l nhng ngun thu t thu i vi cc doanh nghip trong ni b nn kinh t, mt cch n nh v c th ngy cng tng, c kh nng p ng c cc nhu cu chi mt cch thun li, to ngun cho nh nc thc hin cc nhim v pht trin kinh t - x hi trong mt giai on. Bn vng ngn sch khng phi l bt ng, khng thay i theo thi gian v khng gian, bn vng ngn sch phi c hiu l bn vng trong trng thi ng. Mi nc, mi thi k, ty theo hon cnh kinh t - chnh tr - x hi c th m c cc mc bn vng tuyt i khc nhau. Do , s khng c nhng tiu ch hoc nhng ngng c nh v bn vng ngn sch ni chung cho tt c cc nc, cho mi thi k.

Bn vng ngn sch khng cp n vic ngn sch khng c bi chi. Ngn sch c xem l bn vng cng khng nht thit phi hon ton khng bi chi trong nhng chng mc nht nh c v quy m v thi gian. Bn vng ngn sch c ngha quan trng, chim v tr then cht bo m s bn vng v an ninh ca khu vc ti chnh cng v ko theo l s bn vng ca c nn kinh t - x hi. Song bn vng ngn sch cng ph thuc vo s n nh, bn vng nn kinh t, tc tng trng kinh t, cc yu t cu thnh thu v chi NSNN, qun l n cng v qun l cc ri ro tim n c kh nng tc ng n bn vng ngn sch. Trong , thu chi n ngn sch khng ch c hiu n thun l nhng con s hay nhng t l m tim n bn trong l nhng chnh sch thu, chnh sch chi, chnh sch n, chnh sch ca Nh nc i vi DNNN, chnh sch an sinh x hi, Ni chung l chnh sch ti chnh cng m cc Chnh ph , ang v s thi hnh. Cc chnh sch ti chnh cng l ci ngun v l nhng yu t nh tnh quy nh s bn vng NSNN.

Tnh bn vng ngn sch c nh gi da trn cc yu t nh kh nng thanh ton; tnh thanh khon; tnh d b tn thng; bo m tng trng bn vng; tnh n nh; tnh cng bng trong vic s dng NSNN. (Bng 1).


Bng 1: Tiu ch xc nh bn vng NSNN

Tiu ch Ni hm Thc o Kh nng thanh ton

Kh nng ca Chnh ph trong vic thc hin cc ngha v ti chnh theo cam kt ca mnh

Gi tr hin ti ca tng ti sn bng hoc ln hn gi tr hin ti ca cc khon n; Gi tr hin ti ca ngn sch c bn ca k tip bng s d n cng k hin ti.

Tnh thanh khon

Kh nng ca Chnh ph trong vic sn sng thanh ton cc ngha v ti chh hay ngha v n o hn

Tng ti sn c tnh lng cao (vn bng tin) hoc cc khon vay bng hoc ln hn cc khon n o hn. Mt tnh thanh khon khi tng cc ti sn d chuyn i thnh tin v cc khon vay khng s n o hn.

Tnh d b tn thng

Ri ro m cc khon n pht trin theo chiu hng vi phm tnh thanh khon hoc kh nng thanh ton v bo trc c nguy c xy ra khng hong

Thiu kh nng ti ti tr gy ra tnh trng mt tnh thanh khon, li sut cao v do vy s mt kh nng thanh ton.

Tng trng v pht trin bn vng

Chnh sch ti kha phi thc y tng trng kinh t

Cc ch s v thu, chi, n ngn sch vi GDP v tng trng GDP

Tnh n nh Kh nng p ng c cc nhu cu chi tiu ca Chnh ph trong khi gnh nng thu vn c duy tr nh c, khng phi tng thm.

Ch tiu t sut thu NSNN v n trn GDP c duy tr n nh.

Tnh cng bng

Khng lm dch chuyn gnh nng thu sang cc th h tng lai

Ngn sch lin th h; t sut n trn GDP n nh

Ngun: Bi ng Nghiu (2009), Phn tch mc bn vng ca NSNN Vit Nam v d bo n nm 2020, Nh xut bn Ti chnh, 2009.

4. Mi quan h gia u t cng, n cng v thm ht NSNN Trong iu hnh chnh sch pht trin kinh t x hi, Chnh ph c th v cn

thit phi s dng chnh sch NSNN c bi chi tc ng vo nn kinh t. Mc ch cao nht ca chnh sch ngn sch c bi chi l c thm ngun vn thc hin cc mc tiu pht trin kinh t - x hi. S dng ngn sch c bi chi ng ngha vi vic duy tr mt ngn sch c thm ht. Khi thm ht, Chnh ph phi s dng cc cng c ti chnh cn thit huy ng ngun b p thm ht. Ty theo bi cnh c th s


dng nhiu bin php nh pht hnh tin, vay trong v ngoi nc, tng thu, ct gim chi tiu k c chi trng xuyn v chi u t pht trin.

Thc t nhiu bin php khi thc hin li to ra hiu ng ph. Pht hnh tin b p c nhc im l cha ng nguy c lm pht. Tng thu, ct gim chi tiu ngn sch s phi ng u vi cc phn ng ca cc i tng np thu v cc n v l i tng b ct gim ngn sch. Mt khc, ct gim chi tiu v tng thu cn to ra hiu ng thu hp tng cu, gim ng lc thc y sn xut kinh doanh, km hm tng trng kinh t. T thc t , cc Chnh ph cc nc thng u tin la chn gii php vay trong v ngoi nc b p. Tuy nhin, vay trong nc b p bi chi lun cha ng nguy c km hm cc hot ng sn xut kinh doanh ca nn kinh t. Nu cc bin php thu ht tin vay ca Chnh ph cng hp dn th lung tin vn dch chuyn t cc khu vc doanh nghip v dn c v ngn sch cng ln, do gim ngun tin chy vo sn xut kinh doanh, do cn tr tng trng kinh t. Vay nc ngoi tuy khng gy hiu ng gim ngun vn ca khu vc sn xut kinh doanh nhng li phi chu sc p t bn ngoi. Hn na, vay trong nc v vay nc ngoi u c hiu ng li m li con, cng ngy cng lm nng thm gnh nng n ca Chnh ph.

vay c tin, Chnh ph phi a dng ha cc hnh thc vay, ng thi phi thc hin nhiu bin php tng mc hp dn cho ngi vay nh tng li sut, m rng u i thu thu nhp, cng tng cng i vay, c n gc v li u ngy cng tng, Chnh ph cng cht thm gnh nng n v cng lm gim quyn lc ti chnh ca mnh bi phi dnh ra mt phn chi tr cc khon ngha v n o hn bt buc. u t cng tng cao, dn n thm ht ngn sch ln, n cng tng ln s ko theo li phi tr tng. n lt n, li phi tr tng s cht thm gnh nng ln thm ht ngn sch. Vng lun qun ny s trm trng hn trong bi cnh li sut tng cao, tng trng thp, hiu qu s dng NSNN thp.

Hnh 1: Vng lun qun thm ht ngn sch v n cng

T phn tch trn c th thy, v nguyn tc trong iu kin nn kinh t c tng trng dng, khi t sut gia tng mc d n trn GDP n nh th Chnh ph c th tng chi tiu, tng u t trin khai cc chng trnh, chin lc pht trin, thc hin iu chnh kinh t, kch thch tng trng,Tuy nhin, khng th vay n trn lan b p chi ngn sch v li tr n s tng ln, to gnh nng n cho Chnh ph.

Vay b p thm ht

N cng tng

Thm nt ngn sch

Li phi tr tng


II. Thc trng u t cng, n cng v mc bn vng ngn sch Vit Nam

1. Thc trng u t cng ca Vit Nam 1.1. Thc trng u t cng u t cng Vit Nam hin c hiu l u t t ngun vn ca Nh nc,

bao gm u t pht trin t NSNN, tri phiu chnh ph, tn dng nh nc, vn vin tr pht trin chnh thc, u t pht trin ca cc DNNN v cc ngun vn khc ca Nh nc. Nhn chung, hot ng u t vn nh nc trong nhng nm va qua c mt v tr, vai tr rt quan trng, gi vai tr ch o v gp phn thu ht c nhiu ngun lc trong nc v ngoi nc cho u t pht trin, gp phn to nn nhng thnh tu pht trin kinh t, c th gii nh gi cao v tin tng vo s pht trin, t nng cao v th ca Vit Nam trn trng quc t.

- V quy m u t cng: Cng vi s pht trin mnh m ca t nc, tng vn u t ton x hi cng lin tc tng cao. Trong giai on 2002-2012, tng vn u t trong ton x hi lin tc tng, bnh qun mi nm tng 15,89%. Trong , t trng u t ca khu vc kinh t nh nc kh ln (bng 2).

Bng 2: Vn u t ca cc thnh phn trong nn kinh t

Kinh t nh

nc

Kinh t ngoi nh

nc

Khu vc FDI

Kinh t nh nc

Kinh t ngoi nh

nc

Khu vc FDI

Nm Tng vn u t (T ng) C cu trong tng vn u t

ton x hi (%) T trng so vi GDP (%)

2000 59,1 22,9 18,0 20,2 7,8 6,2 2001 59,8 22,6 17,6 21,2 8,0 6,2 2002 200.145 57,3 25,3 17,4 21,4 9,4 6,5 2003 239.246 52,9 31,1 16,0 20,6 12,1 6,2 2004 290.927 48,1 37,7 14,2 19,5 15,3 5,8 2005 343.135 47,1 38,0 14,9 19,3 15,5 6,1 2006 404.712 45,7 38,1 16,2 19,0 15,8 6,7 2007 532.093 37,2 38,5 24,3 17,3 17,9 11,3 2008 616.735 33,9 35,2 30,9 14,1 14,6 12,8 2009 708.826 40,5 33,9 25,6 17,3 14,5 10,9 2010 830.278 38,1 36,1 25,8 16,0 15,1 10,8 2011 924.495 38,9 35,2 25,9 13,5 12,2 9,0

2012 989.300 37,8 39,9 23,2

Ngun: Tng cc Thng k v Nin gim thng k qua cc nm


T bng trn c th thy trong nhng nm gn y, t trng u t ca kinh t nh nc gim ng k, t mc hn 50% trong tng u t giai on 2001 2005, xung cn khong 39% giai on 2006 2010, 38% trong 2 nm 2011 2012. Tuy nhin, cn lu rng t trng u t Nh nc trong tng u t ton x hi gim khng phi l do Nh nc hn ch u t m ch yu l do s pht trin ca khi doanh nghip ngoi quc doanh khi khu vc ny c ci tri nh Lut Doanh nghip nm 2000, do s tng trng ca khu vc c vn FDI khi Vit Nam hi nhp su hn vo nn kinh t ton cu v do qu trnh c phn ha mt b phn khu vc DNNN.

- V c cu ngun vn u t cng: Trong thi k 2002- 2012, ngun vn t ngn sch chim t 43% n 64% trong tng s vn u t, ngun vn vay (gm: tri phiu Chnh ph, tn dng ngn hng do Chnh ph bo lnh, vn tn dng u t pht trin ca Chnh ph), vn vay nc ngoi chim t 15% n 30% v vn u t ca cc DNNN khong t 13% n 30%. T trng ngun vn t ngn sch c xu hng tng lin tc, trong khi t trng vn vay gim mnh qua cc nm (ngoi tr nm 2010), t trng vn u t ca cc DNNN tng mnh trong hai nm 2006-07 v bt u gim dn t nm 2008.

Bng 3: C cu ngun vn u t cng Vit Nam

Nm Vn t ngn sch

Vn vay Vn u t ca DNNN

Vn t ngn sch

Vn vay Vn u t ca DNNN

C cu trong tng vn u t cng T trng so vi GDP 2000 43,6 31,1 25,3 8,8 6,3 5,1 2001 44,7 28,2 27,1 9,5 6,0 5,7 2002 43,8 30,4 25,8 9,4 6,5 5,5 2003 45,0 30,8 24,2 9,3 6,4 5,0 2004 49,5 25,5 25,0 9,7 5,0 4,9 2005 54,4 22,3 23,3 10,5 4,3 4,5 2006 54,1 14,5 31,4 10,3 2,8 6,0 2007 54,2 15,4 30,4 9,4 2,7 5,3 2008 61,8 13,5 24,7 8,7 1,9 3,5 2009 64,3 14,1 21,6 11,2 2,4 3,7 2010 44,8 36,6 18,6 7,2 5,8 3,0 2011 52,1 33,4 14,5 7,0 4,5 2,0 2012 54,8 32,4 12,8 Ngun: Tng cc Thng k Quy m u t cng lin tc tng cao c 3 b phn cu thnh u t cng.

Trong 3 nhm ny, t trng nhm u t t NSNN c xu hng tng, t mc 43,6%


nm 2000 ln mc 64,3% nm 2009, nhng li gim xung mc 54,8% vo nm 2011. Trong khi , t trng vn u t Nh nc t vn DNNN c xu hng gim, t mc 25,3% nm 2000 xung 12,8% nm 2012. Vn u t Nh nc t vn vay gim t mc 31,1% nm 2000 xung cn 14,1% nm 2009 nhng li tng vt tr li ti 32,4% vo nm 2012. Cn lu , ngun vn vay c hnh thnh t cc ngun vay trong nc nh pht hnh tri phiu v vay nc ngoi bao gm vn vay ODA v tri phiu ngoi t. Tuy t trng vn u t t ngun vn vay gim nhng n khin n nc ngoi ca Vit Nam tng rt nhanh trong thi gian gn y.

- V phn b vn u t cng gia Trung ng v a phng: Vic phn b vn u t nh nc c thc hin theo hai cp ngn sch, l cp Trung ng v cp a phng (cp tnh). Trc nm 2002, t l u t nh nc (ch yu t ngun thu trong nc ca NSNN) theo hai cp Trung ng v a phng tng ng vo khong 60% v 40%. T nm 2002 n nay, t l vn c phn b theo cp Trung ng c xu hng gim lin tc v nm 2012 theo tnh ton s b t l hai cp Trung ng v a phng tng ng l 41,3% v 58,7%.

Bng 4: Vn u t ca khu vc KTNN phn theo cp qun l Trung ng a phng Nm Tng (t ng)

T ng % T ng %

2002 114.738 57.031 49,7 57.707 50,3

2003 126.558 63.870 50,5 62.688 49,5

2004 139.831 70.613 50,5 69.218 49,5

2005 161.635 82.531 51,1 79.104 48,9

2006 185.102 93.902 50,7 91.200 49,3

2007 197.989 95.483 48,2 102.506 51,8

2008 209.031 103.328 49,4 105.703 50,6

2009 287.534 143.241 49,8 144.293 50,2

2010 316.285 155.788 49,3 160.497 50,7

2011 341.555 148.580 43,5 192.975 56,5

2012 (s b) 374.300 154.586 41,3 219.714 58,7

Ngun: Tng cc Thng k v Nin gim Thng k cc nm - C cu u t theo ngnh: T trng ngun vn u t nh nc theo cc

ngnh ngh kinh t nm 2011 so vi nm 2005 kh n nh; u t khai khong (gim t 8,4% xung 6,% trong cng k). u t nh nc vo ngnh vn ti kho bi chim


t trng cao nht, l 21% nm 2005 v 20% nm 2011; u t vo sn xut v phn phi in, kh t chim v tr th 2, tng ng l 14,6% nm 2005 v 14,2% nm 2011; k l cng nghip ch bin, ch to, chim 9,2% nm 2005 v 10,3% nm 2011... Nh vy, vic phn nh chc nng, nhim v ca Nh nc trong nn kinh t v vn tp trung ngun vn nh nc vo cc dch v cng u tin ca nn kinh t (cc dch v khng hp dn i vi khu vc t nhn, khu vc t nhn hot ng khng hiu qu hoc khu vc t nhn khng c kh nng thc hin, nhng cp thit i vi nn kinh t) cha thc s chuyn bin nh mong mun.

Bng 5: C cu u t cng theo ngnh (%)

Ngun: Tng cc Thng k v Nin gim qua cc nm 1.2. nh gi v hot ng u t cng Vit Nam 1.2.1. Cc kt qu t c Trong cc ng lc cho tng trng kinh t ca Vit Nam giai on 2001

2010, u t ng mt vai tr rt quan trng th hin trn cc im sau: u t cng gp phn quan trng trong vic duy tr v thc y tng trng kinh t; u t cng gp phn pht trin cc c s h tng; u t cng h tr tch cc cho cng tc bo m an sinh x hi; u t gp phn vo vic n nh kinh t v m. C th:

Mt l, thng qua u t cng, h thng c s h tng trong nc tip tc c u t v pht trin, to ra cc tc ng lan ta, gp phn ci thin mi trng u t,


thc y tng trng kinh t. C th, vn u t pht trin t NSNN c tp trung u tin cho cc d n kt cu h tng, giao thng quan trng, c ngha chin lc ca t nc.

Hai l, trong tng u t ton x hi, ngun vn u t cng gp phn gii quyt kp thi cc nhu cu u t cho cng tc xa i, gim ngho, m bo an sinh x hi. NSNN c c cu li tng chi cho gio dc o to, khoa hc cng ngh, y t, vn ha, thng tin, gp phn nng cao ngun lc con ngi, to nn tng cho pht trin bn vng. ch ng b tr NSNN thc hin cc chng trnh mc tiu quc gia v xa i gim ngho, qua cung cp thm ngun vn cho pht trin kinh t - x hi nhng vng kh khn.

Ba l, u t cng pht huy vai tr ca mnh trong vic duy tr n nh kinh t v m. c bit trong bi cnh tc ng ca suy thoi kinh t ton cu giai on 2008 2010, chnh sch ti kha c ni lng thng qua cc chnh sch kch cu u t. Nh , u t cng gp phn quan trng trong vic hn ch tc ng tiu cc ca khng hong kinh t th gii, hi phc v thc y tng trng kinh t, nht l trong bi cnh u t ca khu vc t nhn v u t nc ngoi suy gim.

1.2.2. Nhng hn ch thiu st a) Chnh sch khung php l u t cng Trong nhng nm gn y, Nh nc ban hnh nhiu vn bn quy phm php

lut khc nhau nhm ci thin mi trng u t Vit Nam ni chung v u t cng ni ring. Mt s Lut lin quan nh: Lut NSNN (2002), Lut u t (2005), Lut Doanh nghip (2003), Lut Xy dng (2005), Lut u thu (2005), Lut t ai (2003), Lut Phng chng tham nhng (2005), Lut Thc hnh tit kim, chng lng ph (2005), Lut Qun l n cng (2009), Lut Qun l, s dng ti sn nh nc (2008), Bn cnh , ring i vi cc hot ng u t cng c iu chnh bng cc Ngh quyt ca Quc hi, Ngh nh, Quyt nh ca Chnh ph v TTCP1. Ngoi ra, cn c c h thng Thng t, Ch th hng dn cc ni dung c th ca cc B qun l chuyn ngnh nh KH&T, Ti chnh, Xy dng, Nhn chung, cc vn bn quy phm php lut ni trn v ang l c s php l quan trng qun l u t ni chung v hot ng u t cng ni ring, ng thi vic thi hnh nhng lut ny

1 Ngh nh s 52/1999/N-CP ngy 8/7/1999 ca Chnh ph v quy ch qun l u t v xy

dng, trong quy nh v ni dung k hoch u t, qun l u t cc d n (sau ban hnh thm cc Ngh nh sa i, b sung Quy ch ny, gm: Ngh nh s 12/2000/N-CP ngy 5/5/2000, Ngh nh 07/2003/N-CP ngy 30/1/2003); Ngh nh s 16/2005/N-CP ngy 7/3/2005 ca Chnh ph v quy ch qun l u t xy dng cng trnh v Ngh nh 112/2006 sa i, b sung mt s iu ca Ngh nh 16; Ngh nh s 131/2006/N-CP ngy 9/11/2006 ca Chnh ph v Quy ch qun l s dng ngun vn ODA; Ngh nh s 113/2009/N-CP ngy 15/12/2009 v gim st v nh gi u t; Ngh nh 24/2011/N-CP ngy 5/4/2011 sa i mt s iu ca Ngh nh s 108/2009/N-CP ngy 27/11/2009 v u t theo hnh thc BOT, BTO, BT; Quyt nh s 135/2009/Q-TTg ngy 04/11/2009 ca TTCP v ban hnh Quy ch qun l, iu hnh thc hin cc Chng trnh MTQG; Quyt nh 210/2009/Q-TTg ca TTCP v nguyn tc, tiu ch v nh mc phn b vn u t t NSNN.


mang li mt s kt qu nht nh. Tuy nhin, qua qu trnh trin khai thc hin cho thy, mt trong nhng yu t nh hng n hiu qu u t cng thi gian va qua l do h thng php lut v u t cng cn cha hon chnh v cha p ng vi yu cu thc t. Nhng vng mc trong khung php l v u t hin nay, c th l:

- Nhiu vn bn Lut iu chnh hot ng u t cng cha tht c th, r rng, ng b v y 2.

- Cha c mt vn bn Lut thng nht iu chnh ton b qu trnh u t cng (mt vn bn Lut ring) lm c s php l cho vic trin khai thc hin v qun l u t s dng ngun vn nh nc (s dng ngun vn nh nc khng nhm mc ch kinh doanh v s dng cho c mc ch kinh doanh). Hin nay, c qu nhiu cc quy nh lin quan n hot ng u t cng nm cc vn bn quy phm php lut khc nhau, v vy s c nhng khong trng hoc chng ln nhau, v ng thi gy kh khn cho cng tc tra cu v thi hnh.

- Cc vn bn quy phm php lut hin hnh cha xc nh r yu cu qun l nh nc v hot ng u t cng, i tng v ni dung qun l trong cc khu quy hoch, k hoch, chun b u t, trin khai thc hin d n, qun l s dng vn, qun l khai thc d n, Bn cnh , vic phn nh trch nhim ca cc ch th tham gia vo qu trnh qun l u t cng cha c r rng, v vy khi c sai phm rt kh xc nh c ch th c lin quan n sai phm trong qu trnh qun l.

- Thiu cc ch ti c th m bo vic chp hnh k cng, k lut trong u t cng, khc phc tnh trng u t phn tn, km hiu qu.

b) Hn ch trong c ch thc hin u t cng C ch thc hin u t cng Vit Nam hin nay ang tn ti nhiu hn ch.

C th: - C ch phn b ngun vn ca Vit Nam tuy theo xu hng phn quyn

nh hu ht cc quc gia trn th gii theo ui hin nay nhng li khng to ra c s cn bng gia vn u t cng gii ngn vi s ng gp vn cp a phng. C ch hin ti cho php cc tnh c ph duyt cc d n u t sau trnh ln chnh quyn trung ng xin ngn sch. iu ny v hnh chung khuyn khch cc a phng v ra nhiu d n c th xin c cng nhiu ngn sch cng tt. H qu l u t cng lin tc tng cao.

- Quy hoch trung ng khng c tt cng l nguyn nhn khin cho cc chnh quyn a phng d dng xy dng cc d n i hi vn t trung ng. Cc quy hoch khu cng nghip, cng hng khng, cng bin, u theo hng khuyn khch cc a phng phi c nhiu khu cng nghip, c cng hng khng, cng bin cho ring mnh.

2 Tham kho V Tun Anh, 2010 v bo co ca V Gim st v Thm nh u t (B

KH&T) (bo co phc v Hi tho Ti c cu u t cng 12/2010 Hu).


- Vic thc thi cc d n ca Vit Nam phn ln l vn theo hnh thc Nh nc s hu 100% vn. Vi cc d n c thi gian ngn, n gin th hnh thc s hu ny em li hiu qu. Nhng vi cc d n c thi gian di hn v phc tp th cc nh thu d dng qua mt c quan qun l cng nh cc c quan gim st nhm y gi thnh d n ln cao. Tnh trng cc d n u t cng ca Vit Nam thng b i vn ln rt nhiu ln l mt minh chng cho vn ny.

- Vn ngn sch m trung ng cp cho a phng thiu c ch gim st. Quc hi gim st cc d n cp quc gia. Vi cc d n cp a phng th khu gim st thuc v Hi ng nhn dn cc cp. Do cc c quan ph duyt, thc thi v gim st u trc thuc a phng trong khi vn cp li thuc trung ng nn rt kh trnh khi vic cc cp ny cu kt vi nhau lm p kt qu d n thay v m bo c c d n c hiu qu nhm c th xin c nhiu ngn sch hn cho cc d n trong tng lai. Vic thiu c ch gim st c lp bn ngoi khin cho d n u t cng cc a phng tr nn km hiu qu.

- C ch gim st hin nay thiu nhng b phn chuyn trch. Trn nguyn tc, Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp thc hin nhim v ny. Tuy nhin, hu ht cc i biu Quc hi v Hi ng nhn dn li khng phi l i biu chuyn trch v bn thn cc a biu cng khng c cc c quan tr gip hu hiu. V l , kh nng gim st c phn khng c trn vn. Ngoi ra cc hot ng gim st cng ng cn yu do cc d n u t cng vn cn thiu cng khai. Cha c quy nh r rng v quyn v trch nhim ca cng ng trong vic tip cn thng tin c th gim st i vi cc hot ng u t cng mt cch hiu qu nht. Hot ng gim st thiu hiu qu c xem l mt nguyn nhn quan trng khin cho cc d n tr nn km hiu qu.

c) Hn ch trong phn cp u t Vic phn cp u t cng c thc hin mnh m Vit Nam k t nm

2000. V nguyn tc, phn cp qun l u t cng c thc hin ng b vi phn cp qun l kinh t - x hi v t chc b my hnh chnh cc cp t trung ng ti a phng.

- Cp trung ng: Quc hi gi vai tr quyt nh phng n b sung ngn sch trung ng cho tng B, ngnh v mc b sung ngn sch trung ng cho tng tnh, thnh ph trc thuc trung ng trn c s vn bn trnh ca Chnh ph. Quc hi quyt nh cc chng trnh, d n quc gia, cc cng trnh xy dng c bn quan trng u t t NSNN v iu chnh d ton NSNN khi cn thit.

- Cp a phng: Vic phn quyn trong vic quyt nh d n u t v phn b k hoch u t pht trin c thc hin mnh m k t nm 1997. Trc , tt c cc d n a phng u phi do cc c quan Trung ng thm nh v ph duyt. Trong giai on 1997 2003, cc a phng c thm nh v ph duyt cc d n nhm B v nhm C; i vi cc d n nhm A th cn phi c s cho php ca Th tng Chnh ph. T nm 2006 ti nay, tt c cc d n nhm A, B, C u thuc


thn quyn thm nh v ph duyt ca a phng. Chnh ph ch ph duyt c d n trng im quc gia do Quc h quyt nh ch trng.

Trn c s phn cp ca Trung ng, cc tnh v thnh ph s phn cp quyt nh u t cho cp huyn v x trong mt s lnh vc. y ban nhn dn l c quan chu trch nhim lp d ton v phn b ngn sch a phng cho u t cng.

c th ca phn cp u t ca Vit Nam l phn cp ng b v phn cp theo a gii hnh chnh, ngha l phn cp cng cc chc nng, nhim v nht nh i vi tng cp qun l nh nc theo a gii hnh chnh m cha ch ti c th v quy m, trnh pht trin, cc yu t t nhin ca tng a phng, cng nh c th v phm vi, hiu qu ca mt s dch v cng. Cng vi h thng qun l u t cn nhiu bt cp, u t theo phong tro din ra rm r, dn n vn tnh ha cc cng bin, tnh ha khu cng nghip, tnh ha cc khu kinh t, tnh ha cc trng i hc... H qu tt yu ca nhng vn trn l p lc u t a phng ln, l u t dn tri, manh mn v lng ph.

Phn cp ng lot v i tr: Nu a phng nh l n v phn cp th cc tnh v thnh ph trc thuc trung ng Vit Nam c chia ra thanh 3 nhm: Nhm mt gm H Ni v H Ch Minh c hng chnh sch phn cp c bit. Nhm hai gm ba thnh ph trc thuc trung ng cn li, bao gm Hi Phng, Nng v Cn Th vi hng chnh sch phn cp khng rng ri nh Nhm mt, nhng thng thong hn so vi Nhm ba, bao gm 58 tnh thnh cn li, c hng chung mt chnh sch phn cp, bt chp s khc nhau hin nhin v quy m, khng gian ti kha, ngun lc, nng lc, ca nhng a phng ny. Vic c mt tm p phn cp chung cho hu ht tt c cc a phng l iu c th hiu c t gc chnh quyn trung ng, song iu ny hn ch hiu qu ca chnh sch phn cp: Mt h thng phn cp hiu qu s iu chnh mc t quyt ca chnh quyn mi tnh sao cho ph hp vi nng lc ca chnh quyn tnh . Tt nhin, khi khng gian phn cp ca mi a phng no tr nn rng ri hn th cng cn phi quy nh trch nhim gii trnh cht ch hn v cng tc iu hnh ca chnh quyn a phng phi minh bch hn.

Phn cp khng ng b: Phn cp Vit Nam khng ng b, c th l cc ni dung khc nhau ca phn cp khng song hnh vi nhau, v do vy, khng nhng khng to ra tc dng cng hng m cn hn ch hiu qu ca phn cp. Chng hn nh phn cp v thm quyn quyt nh u t cho a phng kh rng, song phn cp ngun thu li khng c iu chnh mt cch tng ng. Kt qu l trong khi khng gian t quyt c m rng th ngun lc ti chnh ca a phng vn nh c.

d) Hiu qu u t thp Bn cnh nhng thnh tch t c, hiu qu u t s dng ngun vn nh

nc cha cao. Do tnh trng u t dn tri, sai i tng hay cng lc trin khai qu nhiu cc d n vt qu kh nng cn i ca nn kinh t... nn rt nhiu cng trnh u t d dang, thi gian hon thnh v a vo s dng b ko di.... dn n tnh


trng u t cng km hiu qu. Xt v tng th, hiu qu u t ca ton b nn kinh t Vit Nam trong nhng nm va qua vn cha xng so vi tim nng. Xt v tng d n, cn khng t d n u t c hiu qu thp hoc khng c hiu qu, khng p ng c yu cu pht trin kinh t v x hi, c bit c nhng d n, ni dung u t trng lp, chng cho, hoc gy cn tr, hoc lm mt hiu qu ca cc d n c u t trc .

Hnh 2: H s ICOR ca khu vc nh nc so v ICOR ca nn kinh t

Ngun: Ph Th Kim Chi, Trn Th Kim Dung, Vn Lm (2013), Hiu qu u t cng Vit Nam nhn t cc cng c nh lng

Hiu qu u t tnh theo h s ICOR ca ton nn kinh t lun cao hn Hiu qu u t ca khu vc cng. iu ny ng ngha vi vic lng vn u t khu cng b ra cho tng trng lun cao hn con s tng ng cn b ra ca u t trong phm vi ton nn kinh t. C th, trong cc giai on k hoch KT-XH 5 nm, giai on t 1996-2000, vn u t cng cn cho mt n v tng trng cao gp 1,4 con s trung bnh ca ton nn kinh t, sau tip tc tng cao hn trong 2 giai on k hoch 5 nm tip theo (tng ng l 1,4 v 1,5 cho giai on 2000-2005 v 2006-2010 giai on t 2011 n nay, tuy c gim hn nhng vn u t cng cho tng trng vn cao hn 1,3 ln so vi mc vn u t trung bnh ton nn kinh t.

ng thi, h s tng quan gia tng trng u t v tng trng gi tr tng thm ca u t s dng ngun vn nh nc trong thi k 2001 - 2010 l 1,6 ln, trong giai on 2006 - 2010 l 1,9 ln, cao hn so vi giai on 2001 - 2005 (1,5 ln), cho thy mc tng u t t c 1% tng trng gi tr tng thm ca khu vc ny giai on sau cao hn giai on trc, nu khng xt n cc yu t khc.

e) C cu u t cha hp l Hin nay ngun vn u t cng qu ch trng vo lnh vc kinh t. T trng

u t cho kinh t chim gn 80% v c xu hng tng ln trong cc giai on, trong


khi u t vo lnh vc x hi con ngi chim t l khim tn v ang c xu hng gim i. S bt cp ny th hin s ln t ca kinh t Nh nc vi kinh t t nhn nhiu lnh vc t nhn c th tham gia m cha th hin c vai tr x hi v dch v cng cng ng vi mc tiu hng u ca u t cng l u t nhng lnh vc m t nhn khng lm c hoc khng mun lm nhng li gii quyt vn cng bng v an sinh x hi.

Bng 6: T l u t cho cc lnh vc kinh t, x hi (%)

Nm Kinh t X hi Qun l

1995 2000 77,8 16,0 6,2

2001 2005 78,6 16,4 5,0

2006 2010 75,3 15,7 9,0

2011 - 2012 77,15 13,55 9,3

Ngun: Tng cc Thng k Bn cnh , u t cng cho lnh vc qun l nh nc c xu hng tng ln,

t 6,2% ca giai on 1995 2000 ln 9,3% giai on 2011-2012, cho thy cng tc ci cch hnh chnh t hiu qu cha cao.

1.3. Nguyn nhn ca cc yu km S yu km ca nn kinh t ni chung v u t cng ni ring l do cc nguyn

nhn sau: Mt l, vic ban hnh nhiu vn bn quy phm php lut lin quan n cng tc

qun l u t cng, nhm to c s php l trong iu hnh v qun l. Tuy nhin, cc vn bn hng dn cn chng cho, cha c s thng nht, cha ph hp vi tnh hnh thc t, dn n vic p dng rt khc nhau, gy kh khn cho vic hon chnh cc th tc trin khai thc hin.

Hai l, quyt nh u t cng vt qu kh nng ca nn kinh t dn n u t dn tri, ko di. Vic phn b vn u t cho cc d n vn cha hp l: Vic phn b vn cho cng trnh cha tnh n cng tc bi thng, ti nh c n khi khai trin u t xy dng b vng th mi bt u tnh n; a s cc d n u vt thi gian cn i vn theo quy nh. T lm nh hng n tin thi cng, tin gii ngn vn u t, u ko di thi gian u t ca d n gy lng ph v km hiu qu.

Ba l, quy hoch, c bit l quy hoch u t khng pht huy c tnh vng. Cng tc quy hoch trin khai cha kp thi, cha theo kp vi qu trnh thay i ca cc yu t khch quan. Mt s quy hoch ngnh, sn phm quan trng cn cha c tin hnh xy dng hoc ang trong qu trnh nghin cu; cht lng mt s d n


quy hoch cha cao cha c tm nhn xa, mt s cng trnh ra trong quy hoch cn mang tnh gii quyt tnh th.

Bn l, phn cp u t khng ph hp nng lc. Hin tn ti mt s bt cp trong phn cp qun l u t cng. Vic phn cp, phn quyn u t cho cc a phng, c s kinh t m thiu s kim sot li gy ra tnh trng u t dn tri trm trng hn, i khi u t khng v mc ch kinh t. a phng ua nhau xy dng cng nghip trn lan (xy dng nh my ng, luyn cn thp, xi mng, cng bin,...), ph v quy hoch v c cu ca nn kinh t.

Nm l, c ch phi hp gia cc a phng cn yu. Quan h gia cc a phng vi nhau hin nay mang tnh cnh tranh nhiu hn l phi hp. Mc d c tn ti mt s c ch iu phi vng, chng hn nh thng qua cc Ban ch o vng, song ban ch o ny hot ng trn c s kim nhim v bn thi gian. Hn na ngun lc v con ngi, ti chnh, v t chc ca cc Ban ch o u rt hn ch. Tt c nhng iu ny dn n mt h qu l vic phi hp gia cc a phng vi nhau hin nay rt lng lo.

Do c ch v li ch cc b a phng, tnh no cng mun tr thnh mt thc th kinh t "hon chnh" nng - cng nghip - dch v, km theo l trng i hc, bn cng, sn bay, khu kinh t... mc du khng hi iu kin.

Cng nghip ha t nc khng c ngha l tnh no, huyn no cng cng nghip ha m cn c s phn cng lao ng hp l ph hp vi li th ca tng vng. Trong khi , s lin kt v quy hoch vng cn xa mi p ng yu cu lm cho ngun lc b phn tn, trng cho, hiu qu thp, nn kinh t nc nh yu cng yu thm. S d c tnh trng ny mt phn do s ln ln khi nim, mt phn khc do tm l a phng ch ngha, cn bnh nhim k v nht l cch nh gi thnh tch, phn b ngn sch v vn u t t trung ng thc y cuc chy ua v d n, cng trnh, tc tng trng "GDP tnh-thnh.

Su l, theo di, gim st u t khng st, km hiu lc, hiu qu. Cc c ch gim st hin nay va tn ti xung t v li ch. Ch u t va thm nh, gim st v nh gi hiu qu. Bn cnh cng tn ti mt c ch gim st na ngy cng chng t vai tr quan trng l thng qua cc c quan i biu dn c. Tuy nhin, cho n thi im ny, hiu qu v hiu lc ca hot ng gim st ca Hi ng nhn dn cc cp cn rt hn ch. Bn cnh , cha hnh thnh c h thng thng tin chung v u t cng gia cc B, ngnh, a phng thng nht trong vic theo di, gim st u t cng. iu ny dn n s khng minh bch, khng thun tin trong vic qu trnh thc hin u t.

By l, vn hnh, duy tu bo dng i vi cc cng trnh u t c s h tng t ngun vn NSNN khng tng hp vi u t. Chnh sch u t ch quan tm n cc d n u t mi, khng quan tm n cng tc bo dng, vn hnh khai thc c hiu qu cc d n u t cng. Cc cng trnh c u t lun


cn mt lng chi ph thng xuyn vn hnh v bo dng. Th nhng thi gian qua, Vit Nam cha ch trng ng mc cho chi vn hnh v bo dng. Ngn sch chi thng xuyn v ngn sch chi u t pht trin c son lp mt cch ring r lm gim hiu qu s dng ngun lc cng. Hu qu l trong mt s ngnh, phn ln cc cng trnh qui m ln khng mang li hiu qu do thiu duy tu, bo dng.

2. Thc trng n cng ca Vit Nam 2.1. Din bin n cng ca Vit Nam Vit Nam m ca kinh t c gn 30 nm v t c nhng bc pht

trin vt bc. Tuy nhin, Vit Nam vn thuc nhm cc nc ang pht trin, quy m nn kinh t ca Vit Nam nh so vi mt bng chung ca th gii, nn kinh t ph thuc nhiu vo xut khu sn phm nng nghip th v cng nghip nh l ch yu. Do , hin ti v trong tng lai gn, vic tng vay n chnh ph ni ring v n cng ni chung l mt nhu cu tt yu v Vit Nam vn rt cn s h tr v mt ti chnh t cc t chc n phng, a phng trn th gii pht trin nn kinh t.

- Chnh sch qun l n cng Trong nhng nm gn y, Nh nc ban hnh nhiu vn bn quy phm php

lut khc nhau nhm qun l n cng Vit Nam. Mt s Lut lin quan nh Lut Qun l N cng 2009, Lut NSNN (2002), Bn cnh , i vi hot ng qun l n cng c iu chnh bng cc Ngh quyt ca Quc hi, Ngh nh, Quyt nh ca Chnh ph v TTCP nh: Ngh nh 134/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 1/11/2005 ban hnh quy ch vay v tr n nc ngoi, Ngh nh 136/2006/N-CP ngy 9/11/2006 ca Chnh ph ban hnh quy ch qun l v s dng ngun h tr pht trin chnh thc, cn c vo cc ngh nh ny, Th tng Chnh ph ban hnh cc quy ch hng dn c th v quy trnh, th tc i vi tng nghip v qun l n nc ngoi nh phn cp va qun l bo lnh Chnh ph, cho vay li t ngun vay, vin tr nc ngoi ca Chnh ph, xy dng ch tiu nh gi, gim st tnh trng v bo co thng tin n.

Nhn chung, cc vn bn quy phm php lut iu chnh hot ng vay n nc ngoi tng i ng b v y th hin nhng quan im i mi trong qun l n ca Chnh ph ph hp vi Lut NSNN (2002). Khun kh php lut v th ch cho qun l n cng c nhng bc ci thin ng k t khi Lut Qun l n cng (2009) v Ngh nh 79/2012/N-CP hng dn nghip v qun l v n cng ban hnh v c hiu lc vo 1/1/1013. Vai tr ca cc thit ch ch yu nh Quc hi, Chnh ph, Th tng Chnh ph, B Ti chnh, B K hoch v u t, Ngn hng Nh nc c quy nh r t khu hoch nh ch trng n cc khu c th ca ca qu trnh qun l n. c bit Lut quy nh r B Ti chnh c vai tr v trch nhim trong qu trnh qun l n cng. iu ny khc phc c nhng hn ch ca nhng nm trc l vai tr v mi quan h ca Chnh ph v c quan Chnh ph nh B Ti chnh, B K hoch v u t, NHNN u cha r. Hn na vic


thnh lp Cc Qun l n thuc B Ti Chnh l mt bc tin ln v mt thit ch qun l, a Vit Nam tin st vi cc nc c khun kh php l v th ch qun l vng mnh trn th gii.

- Thc trng n cng Trn thc t, nhng nm qua n ca cng ca Vit Nam tng nhanh c v gi tr

tuyt i cng nh t l n cng trn GDP (bng 7). Bng 7: S liu n cng Vit Nam t 2006 2012

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Tng Cng 15,641.33

19,252.56

21,816.50

27,928.67

58,913.07 66,391.18

77,480.98 N nc

ngoi 13,920.70

16,626.24

18,833.19 24,149.46 32,741.27

37,643.91 42,097.02 N trong

nc

1,720.63

2,626.32

2,983.31

3,779.21

26,171.80

28,747.27

35,383.96 N

cng/GDP (%) 44.50 47.00 49.60 52.90 56.30 54.90 55.70

N nc ngoi/GDP

(%) 31.4 32.5 29.8 39

42.20 41.5 41.1 N Chnh ph/GDP

(%) 44.6 43.2 43.3 N Chnh ph so vi thu ngn sch (%) 157,9 162,0 172,0

Ngha v tr n so vi

thu NSNN (%)

17.60 15.6 14.6 Ngha v tr

n so vi xut khu

(%) 4 3.8 3.3 4.2

3.40 3.5 3.5

Ngun: Bn tin n s 7, thng 7/2011 v s 2 nm 2013, B Ti chnh Theo s liu t B Ti Chnh, quy m n ngy cng ln v tng nhanh trong

nhng nm gn y. Nu nm 2006, n cng khong gn 16 t USD chim 44,5% GDP, tuy nhin n nm 2012, mc n tng ln 77 t USD (5 ln), chim 55,7% GDP.N nc ngoi v n trong nc ca Chnh ph u tng, vic pht hnh tri phiu Chnh ph thnh cng cng vi vic thu ht vn ODA t nc ngoi lm cho tng mc n ca Chnh ph tng ln trung bnh t 43% trong 3 nm gn y. V c cu n, trc nm 2010, n nc ngoi chim t trong kh ln (hn 80%) trong tng s n cng, tuy nhin t l ny c xu hng gim trong cc nm 2010 2012.

S liu n cng ca Vit Nam c s chnh lch ng k so vi s nh gi ca cc t chc quc t. Theo The Economist Intelligence Unit, n cng ca Vit Nam


nm 2001 l 11,5 t USD, tng ng 36% GDP, bnh qun mi ngi gnh s n cng xp x 144 USD. Nhng tnh n ht nm 2010, n cng tng ln 55,2 t USD, tng ng 54,3% GDP v Vit Nam c xp vo nhm c mc n cng trn trung bnh. Nh vy, trong vng 10 nm t 2001 n nay, quy m n cng tng gp 5 ln so vi tc tng trng n trn 15% mi nm. Nu tip tc vi tc tng ny ch trong vng 5 nm na, n nm 2016, n cng ca Vit Nam s vt qu 100% GDP nh hai nc thnh vin EU lm vo khng hong n cng gn y l Hy Lp (133,6% GDP), Ailen (129,2%GDP). N cng t trn 100% GDP l mt con s khng nh i vi nhiu nn kinh t ang pht trin v quy m nh, ph thuc nhiu vo xut khu sn phm nng nghip th v cng nghip nh nh Vit Nam.

Tnh hnh tr n ca Vit Nam T nm 2006 n nay, tnh hnh tr n cng ca Vit Nam khng n nh v hu

nh khng c s gia tng ng k v gi tr, trung bnh hng nm Vit Nam dnh ra trn 3,5% GDP chi tr n v vin tr. T l tr n/tng n cng gim dn qua cc nm, t 9,09% nm 2006 xung cn 6,53% nm 2010. Trong khi , quy m ca cc khon n cng ngy cng tng ln vi tc nhanh chng.

Bng 8: Tnh hnh tr n ca Vit Nam 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Tng tr n trong

k

764.51

885.90

1,103.88

1,290.94

6,547.07

7,485.76

10,215.77 Tng tr n gc

trong k

435.51

504.83

679.49

806.56

4,570.34

5,236.11

6,422.21 Tr li v

ph

329.00

381.07

424.39

484.38

1,976.73

2,249.65

3,793.56 Ngun: Bn tin n s 7, thng 7/2011 v s 2 nm 2013, B Ti chnh Tnh hnh qun l n cng N cng c o bng t l phn trm so vi GDP. Nhng nu ch xt ch tiu t

l n cng/GDP xc nh mc an ton l cha v cha phn nh ng thc cht vn . Do , nh gi c hiu qu qun l n cng ca Vit Nam, ta s dng phng php v c s m WB (2005) p dng nh gi hiu qu qun l n cng cng nh tnh trng n cng ca cc nc ngho c t l n cao (HIPCs)3.

Hp 1: nh gi tnh n nh ca n nc ngoi Vic nh gi tnh n nh v mc bn vng ca n cng c thc hin qua

vic nh gi cc ch tiu sau: - T l n nc ngoi/xut khu (NPV/X): o lng gi tr hin ti rng ca n

nc ngoi lin quan n kh nng tr n ca quc gia ly t ngun thu xut khu. Ngng an ton ca t l ny l 150%.

3 Mai Thu Hin v Nguyn Th Nh Nguyt (2011), Tnh hnh n cng v qun l n cng

Vit Nam , Tp ch Ngn hng, s 14 nm 2011.


- T l n nc ngoi/thu NSNN (NPV/thu ngn sch): o lng gi tr hin ti rng ca n nc ngoi lin quan n kh nng tr n ca quc gia ly t ngun thu NSNN. Ngng an ton ca t l ny l 250%.

- Mt quc gia c xem l an ton nu nh t l NPV/X nh hn 150%; t l NPV/DBR nh hn 250%. Theo mc ngng ca HIPCs, ch tiu th hai ch c s dng nu nh p ng hai iu kin: T l xut khu/GDP (X/GDP) phi ln hoc bng 30%; t l thu NSNN/GDP (thu ngn sch/GDP) phi ln hn 15%.

Ngun: Mai Thu Hin v Nguyn Th Nh Nguyt (2011), Tnh hnh n cng v qun l n cng Vit Nam, Tp ch Ngn hng, s 14 nm 2011.

Qua tnh ton ca nhm tc gi Mai Thu Hin v Nguyn Th Nh Nguyt (2011), c th thy t nm 2004 n nm 2010, t l X/GDP ca Vit Nam lun mc cao, trung bnh l 64,28%; trong khi t l thu ngn sch /GDP trung bnh mc 31,75%, thp nht l 22,35% vo nm 2009. Do , Vit Nam p ng c hai iu kin X/GDP 30% v DBR/GDP 15%. Trong khi , t l NPV/X 150% (NPV/X thp, lun di mc 60%) v NPV/thu ngn sch 250% (NPV/thu ngn sch lun di 150%). Nh vy, n cng ca Vit Nam p ng c yu cu v n bn vng v c nh gi l vn ngng an ton m WB4.

Trong vi nm gn y, mt cch tip cn mi m WB a vo nh gi cht lng qun l n cng l da vo cht lng chnh sch v th ch. Cc quc gia c chnh sch v th ch tt th c th chng c mc n cao hn so vi mc n nh n c bn. Cch tip cn ny a ra gi tr mc ngng da vo t l n truyn thng lm c s nh gi th ch v chnh sch ca quc gia. Da vo gi tr ngng, WB phn loi 3 mc thc hin chnh sch: km, va v mnh (Bng 9). Trong qu trnh nh gi chnh sch, qun l c xem l c trng s ln nht.

Bng 9: Mc ngng ph thuc vo chnh sch v th ch theo tiu chun ca HIPCs

Mc ngng Km CPIA 3

Va

3< CPIA


thy th ch v chnh sch qun l n nc ngoi caVit Nam xp vo ch s CPIA3, tc l mc km.

V s dng n trong nc. N trong nc c nh gi qua hai ch s l N trong nc/GDP v N trong nc/Thu ngn sch. Vi t l N trong nc/GDP nhn chung lun mc thp hn nhng kh st vi ngng 20%-25%, tng t, N trong nc/ Thu ngn sch lun mc thp hn nhng kh st vi ngng 92% (Bng 10), do , n trong nc ca Vit Nam c nh gi l n nh.

Bng 10: Ngng n trong nc theo tiu chun ca HIPCs

T l Mc ngng

N trong nc/GDP 20 25%

N trong nc/Thu ngn sch 92-167%

Ngun:WB, 2005

Nh phn tch trn, thng qua ch s ICOR, c th thy rng hiu qu s dng n cng v hiu qu ca cc d n u t cn rt thp. Vit Nam vay n u t v pht trin kinh t - x hi, song hiu qu u t thp khin ngun thu hi tr n trong tng lai t cc d n ny thp v b hn ch. Cc khon vay v chi tiu hin ti ca chnh ph khng to nn ngun thu hiu qu trong tng lai; chng lm tng sc p ln bi chi mi. Hu qu l, th h tng lai s phi chu gnh nng n cao hn th h hin ti. Tm li, tnh cng bng lin th h v gnh nng n Vit Nam c nh gi l thp5.

Bng 11: Mt s ch s o lng hiu qu qun l n cng ca Vit Nam nm 2004 2010 theo mc ngng ca HIPCs (%)

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

N trong nc/GDP 10.31 12.54 12.66 19.14 21.09 19.67 25.67

N trong nc/Thu ngn sch

37.12 37.07 34.44 50.65 59.07 88.01 91.42

Ngun: Mai Thu Hin v Nguyn Th Nh Nguyt (2011), Tnh hnh n cng v qun l n cng Vit Nam , Tp ch Ngn hng, s 14 nm 2011


Vit Nam , Tp ch Ngn hng, s 14 nm 2011.


Nh vy, p dng phng php nh gi hiu qu qun l n cng ca Ngn hng Th gii, c th thy n cng ca Vit Nam vn nm trong gii hn an ton theo mc ngng ca HIPCs, song nu xt tnh cng bng lin th h v gnh nng n cng th qun l n cng ca Vit Nam cn km hiu qu, cn phi c ci thin tt hn na trong thi gian ti6.

2.2. nh gi thc trng n cng Vit Nam 2.2.1. Nhng mt tch cc Thng qua cc chng trnh u t cng, n cng ca Vit Nam c chuyn ti

vo cc d n u t nhm ci thin c s h tng, to nn tng cho s pht trin kinh t bn vng. Nhn chung, vic s dng n cng ca Vit Nam trong nhng nm va qua mang li mt s hiu qu tch cc. C th nh sau:

Mt l, n cng p ng c nhu cu b sung vn cho u t pht trin v cn i NSNN. N cng giai on 2006 - 2012 l 23%, b p bi chi NSNN khong 5% GDP. Ngoi ra, nhiu d n c s h tng, cc chng trnh xa i gim ngho, ci thin mi trng, gii quyt vic lm, an sinh x hi, cc d n tng trng quc gia... u c u t bng ngun vn vay cng.

Hai l, cc ch s n cng hin nay nu theo chin lc di hn v chng trnh n cng trung hn th ang trong gii hn an ton.

Ba l, cc khon vay nc ngoi ca Chnh ph c k hn di, li sut c nh v u i; Chng hn nh cc d n ca WB hay ADB thng khong 20 - 30 nm, thm ch c d n 40 nm; thi gian ngn hn t 5 n 10 nm; li sut 11 - 12%. Thc t khong 80% khon vay l vay u i nn p lc n cng khng ln lm v c th ni l nm trong tm kim sot c.

Bn l, c cu ng tin vay a dng, c bit nhng nm gn y t gi ng Vit Nam v ng la tng i n nh, Nht Bn ni lng chnh sch tin t nn ng yn yu i, Vit Nam s c li rt nhiu trong chnh sch t gi, gim thiu ri ro.

Nm l, xu hng gim t trng nc ngoi trong c cu Chnh ph vi tiu ch t trng hng nm l n trong nc tng ln v n nc ngoi gim i.

Su l, hnh thc huy ng vn ngy cng a dng, linh hot, khng ch vay t cc t chc ti chnh m hin nay vay rt nhiu t cc dch v phi sinh v cc vn phng ti chnh khc.

By l, th ch chnh sch dn c hon thin, cng tc qun l n ngy cng tt hn v tip cn c thng l quc t.

2.2.2. Nhng hn ch trong vic s dng n cng


Vit Nam , Tp ch Ngn hng, s 14 nm 2011


Trong tnh trng lm pht ton cu ang gia tng, nguy c bng n mt cuc chin v tin t trn th gii th qun l n cng th no cho hiu qu l vn ng quan tm hng u ti Vit Nam. Vn n cng ca Vit Nam mc d c nh gi l an ton nhng cng ang tim n hng lot cc mi lo ngi t quy m, n tnh an ton v kh nng ti tr n cng. R rng, n cng Vit Nam ang tng nhanh trong khi thm ht ngn sch tr thnh cn bnh kinh nin, u t khng ngng m rng ko theo lm pht v li sut tng cao khin cho vic ti tr n cng ngy cng tr nn t v to p lc tn dng di hn. C th, cc ri ro v yu km trong vic s dng v qun l n cng c th c nhc ti bao gm:

Mt l, n cng ca Vit Nam c xu hng tng nhanh c n trong nc v n nc ngoi vi mc bnh qun 5-7%GDP/nm. Bn tin n nc ngoi ca B Ti chnh cho thy gnh nng n nc ngoi ang ra tng lin tc c v quy m n, n phi tr, v iu kin n. T l n cng Vit Nam hin chim 55,7% GDP nm 2012, mc d t l n ny vn nm trong tm kim sot (di 60% GDP theo cch tnh ch tiu t l n cng/GDP ca Lin hp quc) nhng qu cao so vi mc ph bin cc nn kinh t ang pht trin (t 30% 40% GDP) v so vi mt s nn kinh t mi ni nh Trung Quc (17,4% GDP), Innxia (25,6% GDP). Mc n cng tnh trn u ngi ca Vit Nam tng t 638,55 USD (nm 2011), ln 698,71 USD (nm 2012) vn thp hn so vi 817,22 USD (Trung Quc), 808,52 USD (Innxia), 4.626,4 USD (Malaixia), 1.195,29 USD (Philippin), 2.261.78 USD (Thi Lan). Nhng so vi mc n cng bnh qun u ngi ca Vit Nam xp x 112 USD (nm 2001) th mc n cng tng gp 6 ln trong mt thp k (2001 2011). Theo nh gi ca CIA World Factbook, n cng Vit Nam ng v tr 41/50 quc gia c t l n cng trn u ngi cao nht th gii (nm 2011). Gnh nng n/u ngi ang ngy cng gia tng. Theo c tnh vi tc tng n cng nh hin nay th sau 5 nm, n cng Vit Nam s vt qu 100% GDP v c th xy ra khng hong n cng.

Hai l, tnh trng chm tr trong gii ngn vn: Tnh trng chm tr trong gii ngn ngun vn u t t NSNN v ngun vn tri phiu Chnh ph din ra kh thng xuyn. Tnh trng d n, cng trnh thi cng d dang, chuyn tip, ko di, chm tin vn chm c khc phc. iu ny cng vi s thiu k lut ti chnh trong u t cng v trong hot ng ca cc doanh nghip Nh nc cng nh cc tp on ln, dn n u t dn tri, lng ph, tht thot vn u t tt c cc khu ca qu trnh qun l d n u t.

Ba l, nguyn tc c bn ca qun l n cng bn vng l n cng ngy hm nay phi c tr bng thng d ngn sch ngy mai. Nhng thc t ti Vit Nam, thm ht ngn sch tr thnh kinh nin v mc thm ht vt xa ngng bo ng 5% theo thng l quc t, e da n tnh bn vng ca n cng.

Bn l, trong thi gian qua, li sut v t gi lin tc bin ng theo hng tin ng Vit Nam b mt gi nn to ra p lc li sut i vi n trong nc v p lc


t gi i vi n nc ngoi. Trong tng lai, cc ngun vay u i s gim dn, chi ph vay n s tng ln do Vit Nam t ngng nc cho thu nhp trung bnh.

Bn cnh cc kh khn ni ti, Vit Nam cng ging nh cc quc gia khc trn th gii, chu nh hng bi khng hong ti chnh ton cu. Tin ng Vit Nam bt u mt gi so vi cc ng tin c sc mnh khc iu ny v hnh chung y gi tr cc khon n nc ngoi ca Vit Nam ln cao. Song song vi , gii u t khng cn coi Vit Nam l mt im n hp dn nh trc na. Mc d vic tin ng mt gi c th gia tng xut khu v cn cn thng mi, nhng tc ng tch ny khng nhiu do Vit Nam ch xut khu nhng hng ha th vi gi c thp.

Nm l, kh nng so snh v gim st quc t v an ton n thng qua cc ch s gim st ca Vit Nam thp do hch ton NSNN cha c chun ha v cng khai. C s chnh lch kh ln v T l n cng/GDP ca B Ti chnh v cc t chc ti chnh quc t. S d c s chnh lch nh vy v chng ta b st 2 tiu ch tng i quan trng l lng hu v khng thng k ht cc khon vay c chnh ph bo lnh khi thng k n cng.

Ngoi cc khon thu a vo ngn sch, cn mt s khon thu v hn 20 qu ngoi ngn sch thc hin cc chc nng ca chnh ph trong cc lnh vc pht trin kt cu h tng, thc hin chnh sch x hi, ti c cu doanh nghip Nh nc, Nhng khon chi ngoi NSNN u khng c tnh vo ngn sch tng hp hoc trong cc tnh ton thm ht NSNN. Vic cha tp trung thng nht thu chi ca tt c cc khon thu chi cng mt u mi cho thy nu ch xem xt bi chi NSNN so vi GDP th cha thy y quy m cng nh s m rng ca chi tiu cng. Ngoi NSNN c cn i, c mt lng ln tri phiu Chnh ph pht hnh u t cc cng trnh giao thng v thy li, cng tri gio dc c pht hnh u t kin c ha trng lp hc ngoi cn i NSNN. Nu cng tt c cc loi trn vo cn i, th bi chi trong nhng nm qua khng phi ch l 5% GDP. Tnh c tri phiu Chnh ph th bi chi ngn sch ln ti 9,7% GDP v 8,7% GDP trong hai nm 2009 v 2010. Vic thng k ngn sch cha chun xc dn n rt kh tnh ton chnh xc cc ch tiu ti chnh quan trng nh thm ht ngn sch hay ngng n cng.

Su l, thng tin v n cng khng minh bch. Hin nay, B Ti chnh cng bc u c nhng thng tin cng khai v n cng. Trong n cng cng mi ch quan tm n n chnh ph nn kh c th thy c ton cnh vn ti chnh cng v n cng v khu vc Nh nc l rt ln v Chnh ph vn phi chu trch nhim i vi khu vc ny. Thc trng ny dn n vic kh kim sot chnh xc quy m, tnh cht ca cc khon n. Thng tin khng minh bch lm cho cc t chc nh gi tn dng quc t khng c cn c nh gi thc cht tnh hnh ti kha ca quc gia i vay n, dn n nh gi khng chnh xc, quc gia vay n cng s phi chu mc chi ph vay n cao. Cc bng chng cho thy, cc nc c ti kha minh bch cng c chi ph i vay thp hn bi v th trng c c bc tranh chun xc hn v cc nguy c ti kha. H s ri ro xp hng tn dng ca Vit Nam cn mc cao, li thm thanh


khon thp, nn khi i vay bao gi cng phi vay vi li sut cao. Trong khi , Innxia v Philippin c h s ri ro tng ng Vit Nam nhng h vn c u i hn khi i vay nh tnh thanh khon cao hn v tch cc hn trong hp tc quc t.

S khng minh bch trong s liu v n cng dn ti vic khng hnh thnh c c ch cnh bo sm, hoc nu xy dng c th cng s a ra cc cnh bo thiu chnh xc. Thc t ny dn n nguy c nu xy ra khng hong n th cuc khng hong s n rt t ngt, kh nng ng ph kh kp thi.

By l, Vit Nam mi ch quan tm qun l n bt buc, trc tip m cha quan tm ti n n. Cc ngha v n thng c phn loi thnh n bt buc trc tip, n bt buc gin tip (hay n bt buc bt thng), n n trc tip, n n gin tip (n n bt thng). N n trc tip l khon n m vic hnh thnh n ph thuc vo cc quyt nh chnh sch ca Nh nc. Chng hn, nu trong tng lai, Chnh ph thc hin iu chnh chnh sch lng hu hoc cc chng trnh bo him x hi, ti tr cho cc chng trnh y t th s hnh thnh cc khon n ca Chnh ph. Ngoi ra n n trc tip cn bao gm chi ph thng xuyn trong tng lai ca cc khon u t cng.

N n gin tip cc loi n m ngha v n khng c bo lnh ca chnh quyn a phng, t chc thuc Nh nc v doanh nghip Nh nc, n pht sinh t vic gii quyt cc ngha v ca Nh nc khi t nhn ha, gii quyt vn ph sn ca cc ngn hng, ph sn ca cc qu lng hu khng c bn lnh hoc cc qu bo him x hi khc, cc khon chi khc phc mi trng, khi phc sau thm ha thin nhin. Cc khon n ny chnh ph khng c ngha v phi tr n m ph thuc vo quyt nh can thip, h tr chnh ph. Nu Chnh ph thy cn thit phi tr n thay gip h thng ngn hng khi b v th khi cc khon n t nhn tr thnh n chnh ph.

Ni chung, cc loi n n rt kh d tnh, khng n nh v thng c quy m ln hn rt nhiu so vi n bt buc. Trong khi , Vit Nam mt s ri ro th trng cha c tnh ton o lng chnh xc. Ri ro tn dng cha c phn nh trong ph cho vay li v ph bo lnh ca Chnh ph. Quy m ca cc khon n n, n bt thng cn cha c xc nh r, nhng c th c on rng s l con s khng nh. N ca doanh nghip Nh nc v h thng ngn hng c nguy c to nn ri ro i vi an ton n.

Tnh n nay, n xu trong cc ngn hng l gn 300.000 t ng, n ca DNNN khong 1,3 triu t ng. N xu cho vay bt ng sn khong 5% tng n xu ca h thng ngn hng, trong khi th trng ny ang d tha ngun cung rt ln. Theo s liu ca B xy dng, n cui nm 2012, c nc tn kho hn 42.000 nh gm cn h v nh thp tng, 92.800 m2 sn vn phng cho thu, t nn nh tn kho gn 800 ha, c tnh gi tr tn kho c khong 112.000 t ng. S liu tn kho ny cha phn nh ng tnh hnh thc t do nhiu d n tn kho nhng cha bo co, nhiu d n gii phng mt bng, u t kinh ph xy dng h tng nhng cha tip tc trin khai c, nhiu loi bt ng sn c cc nh u t th pht mua nhng khng bn c. iu cho thy, ri ro i vi n bt thng ca


Vit Nam c th cao mc d cho n nay cha c s liu tin cy c th xc nh r quy m n. Khi c c sc ph sn ca cc khu vc ny th n Chnh ph c th s tng ln rt nhanh. iu ng quan ngi l, mc d kh n lc, nhng Chnh ph cha thu thp c cc s liu tin cy c th c tnh c gi tr ca cc khon n n ny.

Nhiu khon chi tiu khng thng qua quy trnh ph duyt ngn sch ca c quan lp php. C quan hnh php cc cp vn c nhiu thm quyn trong vic quyt nh nhiu khon chi tiu, c bit l chi cho u t pht trin. Cc khon chi khng thng qua ngn sch ph duyt nhng vn c thc hin s l khon n n m NSNN s phi gnh tr trong tng lai, nhng nguy him l cc khon n ny b qua trong qu trnh xc nh gi tr n cng.

Bn cnh , vic phn cp qu rng, ng thi thiu cc bin php qun l ng b dn n tnh trng ph duyt qu nhiu d n vt kh nng cn i vn NSNN v vn tri phiu Chnh ph, thi gian thi cng ko di, k hoch u t b ct khc ra tng nm, hiu qu u t km, gy phn tn v lng ph ngun lc ca nh nc. Gi tr cc khon tin Nh nc n cc doanh nghip ng trc vn u t xy dng c bn cng n mc bo ng. Nm 2011, tng s n vn u t ca 63 tnh, thnh ph l 91.273 t ng ca 47.209 d n; trong , n vn xy dng c bn hon thnh l 25.423 t ng; n vn xy dng c bn ca 20.921 d n ang trin khai, n 41 d n gin tin vi tng s vn l 38.320 t ng. Vi cc khon n ny, rt nhiu doanh nghip ang lm vo tnh trng kh khn. Nhu cu trang tri cc khon n ngoi cn i vn ngn sch tr thnh gnh nng ln vi ngn sch v e da tnh bn vng ti kha.

3. Mi quan h gia n cng, u t cng v mc bn vng NSNN Theo quy nh hin hnh ca Vit Nam, u t cng v n cng c mi quan h

rt mt thit. Cn c php l quan trng nht quy nh mi quan h gia u t cng v n cng l iu 8, Lut NSNN 2002, C th:

Mt l, NSNN c cn i theo nguyn tc tng s thu t thu, ph, l ph phi ln hn tng s chi thng xuyn v gp phn tch ly ngy cng cao vo chi u t v pht trin, tin ti cn bng thu chi, chi ngn sch.

Hai l, bi chi NSNN c b p bng ngun vay trong nc v ngoi nc. Vay b p bi chi NSNN phi m bo nguyn tc khng s dng cho tiu dng, ch c dng cho mc ch pht trin v bo m b tr ngn sch ch ng tr n khi n hn.

Ba l, v nguyn tc, ngn sch a phng khng c cn i vi tng s chi khng vt qu s tng chi; trng hp tnh, thnh ph trc thuc trung ng c nhu cu u t xy dng cng trnh kt cu h tng thuc phm vi ngn sch cp bo m, thuc danh mc u t trong k hoch 5 nm c Hi ng Nhn dn cp tnh quyt nh, nhng vt qu kh nng cn i ca ngn sch cp tnh nm d ton, th c php huy ng vn trong nc v phi cn i ngn sch cp tnh hng nm


ch ng tr ht khi n hn. Mc d n t ngun vn huy ng khng vt qu 30% vn u t xy dng c bn trong nc hng nm ca ngn sch cp tnh.

u t cng v n chnh ph v thm ht NSNN Trn thc t sau nhiu nm m rng u t cng dn n h qu l mc chi t

NSNN mc cao, dn n s thm ht NSNN th tng mnh c v s tuyt i v t l trn GDP. Nm 2012, thm ht NSNN nh nc l 163,750 t ng v bng khong 6% GDP.

Bng 12: Thm ht NSNN giai on 2000 - 2012

Nm Thu NSNN (t ng) Chi NSNN (t ng)

Thm ht NSNN (t ng)

T l thm ht NSNN/GDP (%)

2006 279.472 308.058 (28.586) 2,93 2007 315.915 399.402 (83.487) 7,30 2008 416.783 494.600 (77.817) 5,24 2009 442.340 584.695 (142.355) 8,58 2010 559.170 671.370 (112.200) 5,66 2011 674.500 736,000 (121,500) 4,79 2012 741.500 905,250 (163,750) 6,00

Ngun: Tng cc Thng k b p bi chi, Vit Nam buc phi i vay trong nc v vay nc ngoi. Do

s n vay c s dng vo nhng mc ch khng sinh li nn ton b s chi tr n gc phi trng ch vo pht hnh n mi, c bit l vay trong nc v NSNN ang ng trc vng xoy n nn vi quy m n ngy cng ln.

Bng 13: S pht hnh b p thm ht NSNN giai on 2007 - 2012 (t ng) 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Vay n trong nc 13.315 11.710 30.860 39.060 55.050

S pht hnh 51.572 48.009 75.150 82.100 92.600

S tr n gc 38.257 36.299 47.290 43.040 37.550

Vay n nc ngoi 6.779 15.037 30.338 20.050 16.310

S pht hnh 12.995 19.668 36.292 31.000 28.000

S tr n gc 6.216 4.631 5.954 10.950 11.690

Tng s n vay 20.094 26.747 61.198 59.110 71.360 140.200

Ngun: S liu Quyt ton NSNN cc nm 2007 - 2012


S pht hnh vay trong nc nm 2009 vt d ton ti 24,15% v vay nc ngoi vt ti 71,1% d ton do cn ngun lc ti chnh i ph vi khng hong. Ngc li, nm 2010 do kh khn huy ng trong nc nn vay trong nc gim gn 17% so vi d ton, trong khi vay nc ngoi tng ti 47,6% b p li.

Giai on 2006 2010 khc cc giai on trc khi ngun b p thm ht NSNN da ch yu vo vay trong nc vi t trng chim t 2/3 n trn 4/5. Tnh chung giai on 2006 2010, tng s n pht hnh l 409.856 t ng (tng ng 21% GDP nm 2010), trong tng n pht hnh trong nc l 306.065 t ng, chim 74,7% tng s n pht hnh tng ng 15,7% GDP nm 2010). Trong tng s n pht hnh 5 nm c 219.162 t ng tr n gc, chim hn tng s n pht hnh, trong tr n gc vay trong nc chim 82,3% tng s tr n gc. Tng s n mi pht sinh b p thm ht NSNN 5 nm 2006 2010 l 190.695 t ng (tng ng 9,77% GDP nm 2010), trong tng n mi pht sinh trong nc l 125.763 t ng, chim gn 66% tng s. R rng, trong giai on 2006 2010, ngha v n Chnh ph v ang gia tng nhanh chng, trong ch yu l vay n trong nc. Nu tnh thm c phn Chnh ph vay v cho vay li th tng n ca Chnh ph 5 nm 2006 2010 ln ti 506.776 t ng, xp x 26% GDP nm 2010, trong n nc ngoi chim 39,6%, tng ng 10,3% GDP nm 2010. Giai on 2011 2015, Quc hi khng ch vn TPCP pht hnh mc 45.000 t ng/nm.

Nh vy c th khng nh l u t cng c mi quan h trc tip vi n cng khi ton b s thm ht NSNN l dnh cho u t cng v c ti tr bi vay n trong v ngoi nc, thm vo , tuyt i a s vay n trong v ngoi nc cng dnh u t cng, hoc l u t trc tip ca Chnh ph, ca chnh quyn a phng l chuyn cho DNNN u t

u t cng v n chnh ph bo lnh N c Chnh ph bo lnh l cc khon vay c Chnh ph bo lnh cho mt

s tp on, tng cng ty Nh nc trong vic thc hin mt s d n u t cng trong cc lnh vc nh du kh, in, xi mng, hng khng, vin thng, Ngun vn ny chim mt t trng kh ln trong tng vn u t ca cc DNNN. Trong c cu n c Chnh ph bo lnh c xu hng tng ln, t 4% tng d n nm 2001 ln 10% nm 2005, v 18,6% nm 2011, tng ng khong 11,6% GDP7.

u t cng v n chnh quyn a phng Mc d n pht hnh tri phiu ca chnh quyn a phng hin nay cn kh

thp, hin c khong 0,6% GDP. Mc d n ca chnh quyn a phng hin nm trong gii hn quy nh ca Lut NSNN khng qu 30% tng chi u t xy dng c bn trong nc ca cc a phng.

7 D n 50739 CFBA (2011), Bo co nghin cu i mi ti chnh cng Vit Nam: thc

trng v nh hng n nm 2020.


III. Kin ngh mt s gii php nhm s dng hiu qu ngun n cng, u t cng v tng cng mc bn vng NSNN

1. Ti c cu tng th nn kinh t Hi ngh Ban chp hnh Trung ng ng ln th ba kha XI khng nh

cn y nhanh thc hin ti c cu nn kinh t, tp trung 3 lnh vc quan trng nht l: Ti c cu u t, trong trng tm l u t cng; Ti c cu th trng ti chnh vi trng tm l ti c cu h thng cc ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh; ti c cu DNNN, trng tm l cc tp on kinh t v tng cng ty nh nc. Theo nh hng , trong thi gian ti, Vit Nam cn kin quyt thc hin vic ti cu trc nn kinh t hng ti pht trin theo chiu su, mang li gi tr gia tng nhiu hn thng qua vic m bo s pht trin ca c s h tng, ngun nhn lc v nn ti chnh lnh mnh. Pht huy ni lc ca nn kinh t ni a, gia tng tit kim ni a gim dn s l thuc qu nhiu vo cc dng vn u t nc ngoi. Gii php ny l c s gia tng thu ngn sch, p ng nhu cu chi tiu cho u t pht trin v gim bt ri ro khi c s suy gim ca cc dng vn u t nc ngoi, c s bin ng ca nn ti chnh ton cu v li sut, t gi Mt im quan trng trong vic m bo s bn vng NSNN l cn thc hin ti cu trc cc tp on, tng cng ty nh nc, nh v li vai tr ca cc khu vc ny trong nn kinh t, xc nh r vai tr ch s hu ca nh nc, lnh mnh ha nng lc ti chnh ca cc DNNN qua gp phn lnh mnh ha nng lc ti chnh ca nh nc. Thc hin y nhanh qu trnh c phn ha, gim bt s lng doanh nghip m nh nc cn nm gi c phn chi phi trn c s thc hin r sot li ngnh ngh kinh doanh. Kin quyt khc phc tnh trng cc DNNN u t ra cc ngnh m khng phi ngnh ngh chnh. Gim dn s l thuc ca nn kinh t vo vn ngn hng, vn u t nc ngoi. Ch c ti cu trc nn kinh t v ci thin cht lng tng trng mi gip Vit Nam duy tr c tc tng trng cao trong tng lai.

2. Ti cu trc u t cng Nhn thc c nhng yu km ca u t cng trong nhng nm va qua,

ng, Quc hi v Chnh ph xc nh s cn thit ca vic ti c cu u t cng trong tng th ti c cu nn kinh t:

- Hi ngh Ban chp hnh Trung ng ng ln th ba kha XI khng nh ti cu trc u t cng l mt trong ba lnh vc trng tm ti c cu trong thi gian ti.

- Ngh quyt s 10/2011/QH13 ngy 08/11/2011 v K hoch pht trin kinh t x hi 5 nm 2011-2015 khng nh v phng hng ti c cu u t cng nh sau: C cu li u t cng theo hng sa i quy ch phn cp qun l, trc ht l u t t ngun NSNN v tri phiu Chnh ph, phi bo m nguyn tc ch quyt nh u t i vi cc d n th tc theo quy nh v khi xc nh r ngun, mc v kh nng cn i ngun vn. Khn trng xc nh cc tiu ch v th t u tin lm cn c ph duyt hoc ct gim d n u t. Vic quyt nh ph


duyt d n c ngun vn h tr t Ngn sch Trung ng thng qua cc Chng trnh mc tiu quc gia, cc Chng trnh mc tiu, cc khon h tr c mc tiu phi c kim sot cht ch, c s thm nh v ngun vn v cn i vn ca cp c thm quyn Trung ng. Bo m cc yu cu v tin , trnh cng ngh, cht lng v an ton cc d n, cng trnh quan trng quc gia.

Ngy 19/2/2013, Th tng Chnh ph k quyt nh ph duyt n tng th ti c cu kinh t gn vi chuyn i m hnh tng trng theo hng nng cao cht lng, hiu qu v nng lc cnh tranh giai on 2013 2020. n to, gp phn quan trng trong vic thng nht v c th phng hng, k hoch ti c cu u t cng, trong giai on 2013 2020. n xc nh cn i mi c bn th ch phn b, phn cp, qun l, s dng v gim st, nh gi i vi u t nh nc. Th tng Chnh ph cng ban hnh mt s vn bn quan trng nhm thc hin ti c cu u t cng, nh Ch th 1792/CT-TTg ngy 15/11/2011 v tng cng qun l u t t ngun vn NSNN v vn tri phiu Chnh ph; Ch th 32/CT-TTg ngy 07/12/2012 v vic loi b nhng ro cn v hon thin c ch, chnh sch nng cao hiu qu u t; Ch th s 27/CT-TTg ngy 10/10/2012 v nhng gii php ch yu khc phc tnh trng n ng xy dng c bn cc a phng, Ch th s 14/ CT-TTg ngy 28/6/2013 v tng cng qun l u t v x l n ng xy dng c bn t ngun NSNN, tri phiu Chnh ph. Bn cnh , Chnh ph cng ban hnh nhiu vn bn, chnh sch nhm tng cng thu ht, a dng ha ngun vn u t x hi. Th tng Chnh ph k Quyt nh s 71/2010/Q-TTg ngy 09/12/2010 v vic ban hnh quy ch th im u t theo hnh thc hp tc PPP. Ngoi ra, h thng php lut chuyn ngnh lin quan n cc cu phn ca u t cng cng tng bc c hon thin.

Tuy nhin u t cng thc s mang li hiu qu trong thi gian ti cn thc hin tt cc bin php sau y:

Mt l, xc nh r mc ch ca chnh sch u t cng phi phc v trc ht cho vic thc y v h tr pht trin theo hng bn vng, nng cao cht lng cuc sng v phc li cho ngi dn. Ti c cu u t cng khng ch lm gim u t nhm t tc tng trng kinh t cao m cn hng n vic kt hp hi ha pht trin kinh t vi m bo ngy cng tt hn cng bng v tin b x hi, s dng hp l cc ngun ti nguyn, bo v mi trng, m bo nguyn tc pht trin bn vng. Do , cn pht huy vai tr nh hng ca u t cng trong pht trin kinh t - x hi, thu ht cc ngun lc khc. Tng bc iu chnh c cu u t theo hng gim dn t trng u t cng trong tng u t x hi, nht l u t t ngun vn NSNN, u tin s dng vn NSNN tp trung u t cc d n ln, quan trng quc gia, c bit l h tng giao thng, h tng th quy m ln, d n c tnh chin lc quc gia v vng kinh t,... R sot li ton b danh mc u t c ph duyt, bao gm c nhng danh mc u t nhng cha trin khai. Cng quyt loi b cc danh mc u t khng cn ph hp vi iu kin v tiu ch mi, ngn nga vic tip tc sinh ra nhng danh mc u t "ba khng (khng r mc ch; khng cn i c ngun


lc, gy chm tr vic a d n, cng trnh vo s dng, lm trit tiu hiu qu; khng xc nh c phn k u t ph hp, gy lng ph ln ngun lc ca dn).

Hai l, trong ti c cu u t cng cn tng u t pht trin cc dch v phc v sn xut nng nghip, tiu th nng sn, khoa hc v cng ngh, o to v y t; gim cp vn ngn sch cho khi cc tng cng ty, tp on kinh t nh nc v chuyn trng tm u t cng ra ngoi lnh vc kinh t, tp trung vo pht trin cc lnh vc h tng v x hi. Ngoi ra, cn i mi t duy v vai tr ca Nh nc trong nn kinh t, c th l gim bt chc nng Nh nc kinh doanh. Khng nn phn b u t Nh nc vo cc ngnh m khu vc t nhn c th m nhim v m nhim tt, pht trin th ch v pht trin nng lc to c ngoi ng tch cc lan ta n khu vc t nhn, h tr khu vc ny trong qu trnh kinh doanh v ng gp vo tng trng kinh t.

Ba l, phi hp b tr ngun vn u t cng trn c s quy hoch u t cng c xy dng c cht lng cao v n nh. Mt mt cn coi trng nng cao cht lng v gi n nh cc quy hoch u t pht trin cc loi c lp c cp quc gia, ngnh cng nh a phng nh mt cn c ch yu nh hng u t cng; hn ch tin ti khng u t cng ngoi quy hoch, ph v quy hoch v bt chp quy hoch. Vic quy hoch cn hng ti xem xt pht trin kinh t - x hi theo vng kinh t thay v theo vng hnh chnh a phng. Quy hoch vng cn da trn mt s tiu chun v h tng nht nh (nh s sn bay, s cng, lng ng b v ng st) p ng li ch pht trin kinh t ca ton b vng . Cc tnh hoc a phng nm trong quy hoch vng cn tun th cc ch tiu ny v t tha thun phn b ch tiu (trnh tnh trng tnh no cng xy sn bay, v xy cng trong cng mt vng gy lng ph v gim hiu qu kinh t, thm ch trit tiu do p lc cnh tranh). Mt khc, tin hnh iu chnh v hon thin cc quy hoch u t lp, nu quy hoch sai, l trnh u t khng hp l v khng c thm tra y th qu trnh u t s khng th c hiu qu trong di hn.

Bn l, sa i v hon thin cc quy ch v phn cp u t, quy nh r v quyn quyt nh u t ca tng cp, gn vi quyn phn b ngun lc v cn i vn. Thc hin m bo nguyn tc ch quyt nh u t khi d n c th tc theo quy nh, xc nh r ngun vn v kh nng cn i vn tng cp ngn sch. Nghin cu hnh thnh c ch m cho tt c cc a phng trong thu ht cc ngun lc cho pht trin ph hp vi quy hoch, nng lc cng nh c im ca tng a phng cng vi vic hon thin cc c ch gim st, m bo s ph hp trong nh hng pht trin ca a phng vi nh hng pht trin ca tng vng, min.

Bn cnh , trnh tnh trng cc a phng lp d n trn lan xin ngn sch trung ng, vic ph duyt cng nh gim st t cp trung ng l cn thit. Trong khi ngn sch trung ng sn sng cam kt dnh mt khon ngn sch nht nh cho cc a phng th cc d n m a phng trnh cn m bo mt s tiu ch cn thit nh thit thc vi s pht trin ca a phng v khng ph v quy hoch chung th mi c gii ngn. Cch thc ny c cc quc gia cp vn


ODA thc hin i vi Vit Nam. Trong khi hng nm, cc quc gia dnh cho Vit Nam mt khon ngn sch no nhng c th ch mt phn rt nh trong c gii ngn v Vit Nam khng trnh c cc d n kh thi, tha mn tiu ch ca cc nc . Bn thn cc d n ODA ny, mt khi c gii ngn cng s c gim st bi cc t chc cp vn. Chnh sch mt mt m bo quyn t ch trong vic xy dng v la chn d n ca a phng nhng mt khc gip ngn cn a phng xy dng d n trn lan, ph v quy hoch chung.

Nm l, hnh thnh cc tiu ch xc nh cc u tin ngn sch cng nh xy dng h thng tiu ch nh gi hiu qu chi NSNN cho cc d n u t. Trn c s thc hin phn loi cc nhim v chi theo th t u tin gn vi cc nh hng pht trin theo tng lnh vc, tng vng, tng min. Xy dng k hoch ti chnh trung hn v k hoch chi tiu trung hn, m bo vic phn b ngun lc hng nm nh hng vo cc mc tiu kinh t - x hi trong trung v di hn, tng cng tnh c th d bo c, ch ng, tnh h thng trong phn b ngun lc.

Su l, thc hin a dng ha ngun vn u t, thu ht ngun vn t nhn vo qu trnh thc hin u t. Xy dng khun kh php l y mnh hnh thc PPP cho cc d n u t cng ko di nhiu nm, c tnh phc tp v to ra loi dch v c tnh thng mi. Vic trin khai rng ri u t cng theo hnh thc PPP i vi cc d n c tnh cht k trn s gip cho Nh nc trnh phi gnh chu ton b ri ro trong qu trnh thc thi d n. Hn na, bng vic ko nh thu vo vai tr s hu s gip cho Nh nc thc hin c nhiu d n cng hn vi cng mt lng ngn sch. N cng gp phn thc y s pht trin ca kh doanh nghip t nhn Vit Nam.

By l, xy dng, pht trin v hon thin h thng thng tin v u t cng. Trong c s lin kt thng tin gia cc c quan trung ng v a phng, gia cc B, ngnh... nhm hon thin c s thng tin d liu v h thng ha cc ch tiu thu thp thng tin, phn tch v x l cc d liu v u t cng phc v cho cng tc hoch nh chnh sch.

Tm l, ban hnh mt s Lut mi cho ph hp vi thc tin v yu cu pht trin ca nn kinh t trong giai on mi nh Lut u t cng, Lut u t c s h tng v Lut Quy hoch... ph hp vi yu cu thc tin ca vic qun l u t cng.

Cui cng Vit Nam cn phi pht trin cc c quan gim st v chuyn trch v nng cao kh nng tham gia ca cng ng vo vic gim st cc d n u t cng c cc d n u t cng hiu qu, cng tc gim st, t khu phn b ngn sch cho n khu thc hin u t, c ngha rt quan trng. Mun vy, trong thi gian ti Vit Nam cn c nhng gii php nng cao nng lc cho Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp. Ngoi ra, Quc hi cn ra Lut v tip cn thng tin i vi cc d n u t cng ngi dn c kh nng kim tra v gim st nu mun.

3. Qun l n cng hiu qu nng cao hiu qu qun l n cng, Th tng Chnh ph c Quyt nh

s 958/Q-TTg, ngy 27/7/2012 v Ph duyt Chin lc n cng v n nc ngoi


ca quc gia giai on 2011 2020 v tm nhn n nm 2030 theo , mc tiu ca vic qun l n cng l t chc huy ng vn vay vi chi ph v mc ri ro ph hp, p ng nhu cu cn i ngn sch nh nc v u t pht trin trin kinh t - x hi trong tng thi k; vic phn b, s dng vn vay phi ng mc ch, c hiu qu, m bo kh nng tr n; duy tr cc ch s n cng, n Chnh ph v n nc ngoi ca quc gia mc an ton, m bo an ninh ti chnh quc gia, ph hp vi iu kin ca Vit Nam v thng l quc t.

Chin lc cng ra nhng ch tiu c th v n cng ca Vit Nam, theo : N cng (bao gm n Chnh ph, n c Chnh ph bo lnh v n chnh quyn a phng) n nm 2020 khng qu 65% GDP, trong d n Chnh ph khng qu 55% GDP v n nc ngoi ca quc gia khng qu 50% GDP; Ngha v tr n trc tip ca Chnh ph (khng k cho vay li) so vi tng thu ngn sch nh nc hng nm khng qu 25% v ngha v tr n nc ngoi ca quc gia hng nm di 25% gi tr xut khu hng ha v dch v; m bo ch tiu t l d tr ngoi hi nh nc so vi tng d n nc ngoi ngn hn hng nm trn 200%.

t c cc mc tiu v ch tiu c th , Chin lc ra tm bin php c th bao gm: Hon thin th ch chnh sch v cng c qun l n; Tip tc nng cao hiu qu huy ng v s dng vn vay; Tng cng cng tc gim st, qun l ri ro, bo m an ton v n v an ninh ti chnh quc gia; Pht trin th trng tri phiu Chnh ph; Tng cng qun l n Tp on, Tng cng ty nh nc; m bo kinh ph xy dng v thc hin chin lc n; Thc hin vic cng khai, minh bch thng tin v n thng qua ch bo co, nh gi v tnh hnh huy ng, phn b, s dng vn vay v tr n cng v n nc ngoi ca quc gia theo nh k hoc t xut, ph hp vi quy nh ca Lut qun l n cng v thng l quc t; Hon thin b my t chc, y mnh ci cch th tc hnh chnh, hin i ha v nng cao hiu qu hot ng c quan qun l n

Tuy nhin, m bo s an ton ti chnh quc gia, bn vng NSNN, Vit Nam cn thc hin ng b cc gii php. Trong , ng ch l cc gii php sau y:

Mt l, xy dng chin lc vay n ph hp vi k hoch pht trin kinh t x hi, k hoch thu chi NSNN trong tng thi k. K hoch chin lc v vay n cng cn xc nh mc ch vay (vay n b p thm ht ngn sch, ti c cu n, b sung cho cc chng trnh, d n u t quan trng) hay vay nhm m bo an ninh ti chnh quc gia. Trong , cn ch r: Khon vay trong nc hay nc ngoi, thi hn vay tng ng (ngn hn, trung hn hay di hn), hnh thc huy ng v mc li sut ph hp. i tng s dng cc khon vay, hiu qu d kin; xc nh chnh xc thi im vay, s vn vay tng giai on, trnh tnh trng tin vay khng c s dng trong thi gian di hoc cha thc s c nhu cu s dng (huy ng vn, vay vn li em gi tin khng k hn ti ngn hng thng mi trong khi vn phi tr li cao).

Hai l, xy dng k hoch qun l n cng hiu qu theo , vic qun l n cng Vit Nam cn da trn 4 cng c chnh gm:


- Chin lc di hn v n cng. Cn c xy dng chin lc di hn v n cng l k hoch pht trin kinh t x hi 5 nm v 10 nm, cc k hoch pht trin ngnh, lnh vc, vng lnh th cng nh cc ngh quyt, quyt nh v ch trng huy ng, s dng vn vay v qun l n ca ng v Chnh ph

- Chng trnh qun l n trung hn, gm cc mc tiu, nhim v v gii php v huy ng, s dng vn vay, tr n v c ch, chnh sch, t chc qun l n trong giai on 3 nm lin k thc hin chi tiu an ton v n c Quc hi xc nh trong mc tiu, nh hng huy ng, s dng vn vay v qun l n cng.

- K hoch vay, tr n chi tit hng nm ca Chnh ph, gm: K hoch vay trong nc (gm huy ng vn NSNN v k hoch huy ng vn cho u t pht trin); K hoch vay nc ngoi, c thc hin thng qua cc hnh thc huy ng, gm vay ODA, vay u i, vay thng mi v c chi tit theo ch n nc ngoi; K hoch tr n, c chi tit theo ch n, c phn nh tr n gc v tr n li, tr n trong nc v tr n nc ngoi;

- Cc ch tiu an ton v gim st n cng. Cc ch tiu gim st n cng, n nc ngoi ca quc gia bao gm: n cng so vi tng sn phm quc dn (GDP), n nc ngoi ca quc gia so vi GDP, ngha v tr n nc ngoi ca quc gia so vi tng kim ngch xut khu, n Chnh ph so vi GDP

Ba l, nng cao hiu qu huy ng vn v tng cng kim sot s dng vn vay, vn c Chnh ph bo lnh. Gii php ny rt quan trng nhm m bo cho kh nng tr n v tnh bn vng ca n cng. Vay mn th mi c ngun u t cho tng trng. Chnh ph l ngi ng ra vay n, nhng khng phi l ngi s dng cui cng cc khon vn vay, m l cc ch d n, cc n v th hng ngn sch, cc doanh nghip; trong mi trng hp, NSNN phi gnh chu hu qu, ri ro trong ton b qu trnh vay n. Do , vn s dng vn vay sao cho hiu qu, bi l nhng ng tin vay mn, phi tr li v n hn s phi tr n. Huy ng, s dng vn vay p ng cc mc tiu v nguyn tc qun l n; Vay cho ngn sch phi kim sot cht ch m bo b p bi chi NSNN khng qu 5% GDP; R sot danh mc d n s dng vn tri phiu chnh ph, vay li vn vay nc ngoi v bo lnh; Nng cao cht lng cng tc thm nh, u thu; Tng cng theo di, gim st v d bo th trng.

Bn l, gim bt gnh nng cho chi tiu cng, gia tng ngun thu ngn sch. Cn i thu chi NSNN l cn i ln trong nn kinh t quc dn, va l nguyn nhn va l kt qu ca cc mt cn i khc trong nn kinh t quc dn. gim bt gnh nng n cng th phi gim bt gnh nng v chi tiu cng.

Nm l, m bo tnh bn vng, an ton v quy m v tc tng trng ca n cng. Thit lp ngng an ton n cng. Ch trng cng tc qun l ri ro i vi danh mc n, bao gm ri ro v ng tin vay, li sut, t gi, kh nng thanh ton v hot ng. Tin hnh phn tch bn vng n hnh thnh cc i sch ph hp. a dng ha cc cng c qun l n trong nc thng qua vic tip tc pht trin th


trng th cp nhm, tng cng kh nng t qun l ri ro thng cc nghip v phi sinh. Theo di cht ch, m bo thanh ton n y , ng hn; Xy dng ngng an ton v hn mc vay ph hp; Thu thp, bo co, cng khai cc ch tiu gim st an ton n; nh k bo co Chnh ph, hoc bo co t xut khi d on c nguy c mt an ton n; Phi hp vi cc c quan chnh ph xy dng cc gii php an ton n mang tnh thng nht vi cc mc tiu ti kha v tin t.

Su l, cng khai, minh bch v c trch nhim gii trnh trong qun l n cng. Trong thi i hi nhp kinh t quc t minh bch lun l mt i hi ln. Vic cng khai, minh bch nhm tng cng trch nhim trong qun l, s dng cc khon n cng v trch nhim gii trnh ca cc c quan qun l n cng. thc hin tt nguyn tc quan trng , n cng cn phi c tnh ton, xc nh y trong quyt ton NSNN v phi c c quan chuyn mn xc nhn.

Quy nh r nhim v kim ton n cng trong Lut Qun l n cng v Lut Kim ton nh nc. Kim ton nh nc kim tra, xc nhn s liu n, nh gi tnh bn vng ca n cng/GDP, trong mi quan h vi bo m an ninh ti chnh quc gia; c cu n, t l vay n nc ngoi trong tng s n; c ch qun l n, mc ch s dng cc khon vay n (nht l n nc ngoi); tnh minh bch trong cc khon n gip Chnh ph c s liu xc thc ra cc gii php tng th bo m bn vng ca ngn sch trong tng lai. Kim ton n cng cn c tin hnh thng xuyn kim sot kp thi cc ri ro trong qun l.

nng cao hiu qu hot ng kim ton n cng, cn tin hnh kim ton c lp cc hot ng qun l n cng hng nm. Cho php cc cng ty kim ton c lp khng trc thuc nh nc tham gia vo hot ng kim ton n cng m bo tnh khch quan, minh bch. Vic s dng cc cng ty kim ton c lp kim ton n cng c hai ngha: Mt l, tnh khch quan s cao; Hai l, s gim bt chi ph ca nh nc trong vic duy tr b my ca cc cng ty kim ton nh nc.

By l, y mnh quan h hp tc quc t. Tng cng qung b, gii thiu tri phiu chnh ph trn th trng quc t; To cc knh cp nht thng tin v kinh t v m, n cng, n nc ngoi ca quc gia; Tch cc cp nht tin tc v d liu th trng t cc cng thng tin ti chnh quc t; Hc hi kinh nghim qun l v xy dng chnh sch t cc t chc quc t c uy tn, cc quc gia thnh cng trong cng tc qun l n; Nghin cu tng bc ci thin h s tn nhim quc gia.

Tm l, thnh lp Qu tch ly tr n. Qu tch ly tr n c hnh thnh nhm m bo kh nng thanh ton ngha v n ca cc khon vay nc ngoi ca Chnh ph v cho vay li hoc ngha v n d phng ca NSNN pht sinh t cc khon bo lnh ca Chnh ph. B Ti chnh thc hin qun l Qu tch ly tr n vi nguyn tc bo ton v pht trin ngun vn tm thi nhn ri ca Qu, s dng ngun vn ca Qu ng mc ch, bo m tp trung y , kp thi cc ngun thu ca Qu.


4. Lnh mnh ha, m bo k lut ti kha, an ninh, an ton ti chnh - Lnh mnh ha ti kha, tng bc gim dn mc bi chi NSNN theo l trnh

xc nh trc vi cc bc i thch hp, m bo cn i gia mc tiu m bo tng vn u t ton x hi, thc y tng trng kinh t bn vng nhng vn lnh mnh ha c tnh hnh ti kha.

- Thit lp li k lut ti kha, gim thm ht ngn sch khng phi bng vic tng thu, m l gim chi trn c s tng hiu qu chi tiu. Cc khon thu vt d ton khng c dng tng chi tiu m phi c dng b thm ht ngn sch.

- Tng cng s phi hp gia chnh sch ti kha v tin t, m bo vic thc hin cc chnh sch ny c gn vi cc mc tiu v nh hng thng nht, c th l:

(i) Nng cao s phi hp v trao i thng tin gia chnh sch tin t v chnh sch ti kha ngay t khu xy dng v hoch nh chnh sch. Thit lp c ch phi hp hiu qu gia cc b, ngnh trong iu hnh chnh sch kinh t v m, trong vic gim st v duy tr cc cn i ln ca nn kinh t; ng ph h

so 5 chuyen de dau tu cong no cong final.pdf

Documents