Nr. 1-2/2013 - 11. årgangen - http://maalmannen.sambandet.noBlad for norsk målreising

I dette nummeret:Lars Bjarne Marøy Ivar Aasen: Eit 200-årsminne s. 2Olav Torheim Radikale impulsar s. 3Kasper Nefer Olsen Dei sju vikedagane s. 4Lars Bjarne Marøy Anglo-latin med ei klypa salt s. 5Olav Torheim Sjølvstendemarsj i Warszawa s. 6Lars Bjarne Marøy Eit språkpolitisk spark frå Polen til Noreg s. 7Olav Torheim Ordre Nouveau - Kampen for ein ny samfundsskipnad s. 8Siv-Kari Hjelmås Identitær, kva er no det då? s. 9Philippe Vardon Folkehopehav fyrst s. 10Olav Torheim Minnemarsj i Magdeburg s. 14Alex Kurbanov Lindemann den store s. 16Ornella Winter Umtala av Witchblood og Idis Örlög s. 17Ornella Winter Intervju med Frakass s. 18Olav Torheim Konsertmelding med Abnormality, Hekseri og Noose s. 19Megan Leo Bathory: Vikingmetall-pionerane s. 20Ornella Winter Bakgrunnsartikkel: 30 år med nasjonal musikk s. 21Torwin v. Runenfrost Uppstoda av manneætti frå eit norrønt-mytologisk synsleite s. 22Eirik Storesund Rosenrot og taklauk, sedhevd med djupe røter s. 22Megan Leo Vadim Zeland's Transsurfing s. 23Lars Bjarne Marøy Er det slutt på moderniteten? s. 24Lars Bjarne Marøy Polen liver midt i det europeiske spaningsfeltet s. 26Olav Torheim Frode Strømnes til minne s. 28

So rodde dei fjordan, so køyrde dei strondi.So rei’ dei lidan, so vassa dei sundiOg heggeliljune duppa i bakkan,Paa kyrkjegolvstiljune inn svinga stakkan’Det var Liv og Tone, og Rannei og Gyri,Og Gamla paa Fjone, lett trippa fyri.Det var Knut og Livaar, og Sveinung og Tore,Og buggen sin Styrkaar fraa Utigaard Jorde.

Og inn dei seg sessa paa kvaare si side,So lydde dei messa med’ tanken ro/k vide.Og Knut saag paa Tone, og Rannei paa Livaar,Og Gamla paa Fjone laut tenkje paa Styrkaar.Daa klokka ho klemta og kvendi sukkaOg karane kremta og ut dei seg tukka.Og sunnan og norran dei helsa i hendanSo rodde dei fjordan, so køyrde dei strendan.

So rodde dei fjordanAv Aslaug Vaa

200 år med Ivar AasenDei sju vikedagane frå norrønt mytologisk synsleite

Trugsmålet frå anglo-norskPolsk sjølvstendemarsj i Warszawa

Minnemarsj i MagdeburgAlternativ musikk frå Frankrike, Tyskland og Sverike...Og ordskiftet um det moderne prosjektet gjeng vidare

Med meir um millom anna:Kald vår i Ørsta, Søre Sunnmøre.

2Ivar Aasen: Eit 200-årsminne

Av Lars Bjarne Marøy«Det går mangt eit menneske

og ser seg fritt ikringfor Ivar Aasens skuld». Ordi ovanfor vart ytra av Tarjei Vesass. I 2013er det 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd. Det ergrunn til å sjå seg attende og tenkja yver kvaAasen fekk til og korleis ein kann skoda attendeyver arbeidet hans i dag.

I dag er kulturen vår mykje merkt av at folktenkjer på engelsk i tilknyting til ulike leve-former. På Aasens tid var vel engelsk lite kjend. Det som derimot var kjent var det danskeriksmålet, og det var mykje merkt av den tyskeskrivestilen. Tysk var eit mål som vart nytta veddet danske hoffet heilt til slutten av 1700-talet.I byrjingi av 1800-talet skapte folk sine eignespråklege bilete av di talemålet var det måletsom dei fleste hadde tilgang til. Fåe dreivmykje med lesing og skriving fyre etter 1850-talet.Stoda i dag: Norskdansk og anglonorskEi etterrøkjing um anglonorsk syner at deifleste unge er likesæle til bruk av anglonorsk. Idag er den engelske påverknaden på språk-bruken vår sterk, so sterk at mange kannhendaikkje ein gong idest å bry seg. Dei unge meinerat engelsk er kulare, tøffare og finare. Deimeiner at vanen er med på å avgjera at det erslik.

Det me vel kann slå fast er at språkhuglagetmillom unge vert prega av at den amerikanskemedieindustrien er sers sterk. Han når fram tildei unge gjenom dataspel, databruk reintålment og gjenom film og fjernsyn.

Det er ikkje so mange som les mykje pånynorsk i dag. Haldningane til målet vertpåverka av kor mykje ein ser det, høyrer det ogbrukar det.

Handfaste språkmøte i kvardagen vertprega av at nordmenn kopierar amerikanskefjernsynsseriar. Titlar som Farmen, BigBrother, Idol og liknande kjem rett inn ikvardagsmålet til folk. Det treng ikkje å ha somykje å segja i seg sjølv, men det er vel ofteslik at fjernsynsseriar som gjeng på engelsk ogvert teksta på norsk etterkvart endar upp med åverta upplæring i å tenkja på engelsk. Når folklett godtek dei engelske titlane, tyder det på atdei fleste tenkjer engelsk i utgangspunktet ellerikkje bryr seg um at symbolord skal vera pånorsk.

Det hev vore krampevorne freistnader på ågjeva norsk til kjenne. Me hev jamvel fengetaleumsetjing av amerikanske barne- og ung-domsseriar på fjernsyn. Dessse umsetjinganeber preg av at ein yverfører noko amerikansk tilnorsk på eit vis som ikkje vert truverdig.

Sambandsstatane er ein stat med 300 mil-lionar innbyggjarar med mange likskapsdragyver eit heilt kontinent. Desse likskapsdragi letseg ikkje utan vidare yverføra til Noreg ellerEuropa.Er det norske framleis sakssvarande?Uttrykket norsk nok hev vorte ein floskel i vok-ster. Det verkar som at det å vera norsk er nokobrysamt og noko som ein helst ikkje skal gjeraso mykje ut av. Hev verkeleg Ivar Aasen nåttfram? Me undrar oss yver det.

Noreg er eit land som flyt yver av olje ogpengar, iallfall ser det slik ut på yta, men kormykje er det attum fasaden vår? Eit land som errikt hev ofte eit tilvik til å verta sjølvnøgt, avdialle ikring gjerne ser upp til landet. Men irøyndi er det vel slik at Noreg ikkje hev allverdsens å leggja fram for andre land. Iallfall erme ikkje i stand til å tevla med mediestormak-ter som Storbritannia og sambandsstatane.Aasens fotavtrykk i samtidiAasen var eit uppkome av gode idear knytt tilmålvoksteren på 1800-talet. Skriftene hanstalar for seg sjølv. Han var i stand til å uttala segum språklege emne av mange slag og var ògdugande til å skriva skjønnlitterært.

Dersom ein ser på ein ungdoms språkmøtei dag kann ein kannhenda sjå eit mynster i dessespråkmøti og dei assosiasjonane som vert danakring desse språkmøti.

Nynorsken stend gjerne for noko sermektog avstikkande som kann eigna seg for dei somvil gjeva seg serskilt til kjenne. Bokmålet er inorsk samanheng rekna for nøytralt og er detmålet ein må nytta um ein ikkje skal verta ser-skilt påansa.

Engelsk stend derimot ofte for det ålmennei kulturlivet. Det glid inn på alle umkverve derdei mentale fyresetnadene skal utvidast, og derdet ikkje er noko norsk frå fyrr.

Dersom det finst noko norsk frå fyrr,tykkjer ein gjerne at det er litt avvikande mednorsk, og då er det greidt å halda fram mednorsk. Det engelske er noko ein lærer seglikevel, og det vert soleis ståande som noko

jamlikt og liketydande med det norske. Vedneste krossveg kann det engelske koma inn fordet norske og skuva det norske ut.

Litterære verkemiddel fylgjer gjerne sametankegangen hjå nynorskskribentar. Detengelsk let seg nytta avdi det er ålment og viserbeint til filmar og ytringar som mange er kjendemed. Bokmålet er det nøytrale målet som deiikkje let til å koma utanum. Det er ikkjegodteke å tenkja seg heilt fram til nye rotnorskeord og segjemåtar på alle nivå, um ein skaltolka mykje av det som vert skrive på nynorsk.

Det er mange år sidan det kom fram atnyhendeupplesarane i TV2 skreiv sakene påbokmål og las dei på nynorsk. Då er det ikkjerart um målet vert låkare enn det kunde ha vore.Kva må gjerast?Nynorsken treng eit trygt fotfeste og stader dermålet hev fyrerang. Det let til å vera langt mil-lom deim som driv med måldyrking i dag. Deter likevel ikkje tvil um at det finst grunnlag forei heil måldyrking på norsk grunn i den littera-turen som vart skipa til av klassikarar som fyl-gde etter Ivar Aasen.

Aasen-målet og den klassiske litteraturenpå nynorsk treng nye lesarar. Vinje og Garborg,Blix og Sivle, Aukrust og Nygard treng nyelesarar. Forfattarar som Rasmus Løland ogHans Seland og mange andre forfattarar trengnye lesarar, til liks med at vår tids forfattararbør finna fram til litterære verkemiddel somkjem heilt ut på nynorsk.

Hugsa bladpengane for2013!

Giro er stifta inn i bladet.Målmannen er av tekniske grunnarvorten duglegt forseinka. Artiklar forheile tvo nummer er vortne liggjandepå vent, og redaksjonen valde difor åhenta utgjevingsruta inn att med eitekstra tjukt dubbelnummer. I alt kjemdet til å verta fire nummer dette året.

Jamvel um bladpengane, nosom for 11 år sidan, ikkje er på meirenn 150 kr i året, vil me gjerne upp-moda dei som hev høve til det um ågjeva ei liti eller stor gåva til bladet.Bladpengar og gåvor er den viktugasteinnkomekjelda for Målmannen. Hugsanamn og tilskrift på innbetalingi!

Det er ikkje styresmakter ogstatsmidlar, men tingarar, som heldMålmannen i live!

3

Hausten 2013 kann ein sanna og gjeva til kjenne atdet er 200 år sidan Ivar Aasens fødsel. Men ikkje nokmed det: Den 30. november er det 75 år sidan einannan sentral norskdomsmann og måldyrkar døydde,Nikolaus Gjelsvik. Næste år kjem det dessutan til åvera 125 år sidan fødselen åt målgranskaren og mål-reisaren Gustav Indrebø.

Kven av desse som vert minte, og korleisdei vert minte, heng nært i hop med kva som skalvera innhaldet i dennorske målreisingi.

I dag svivdet seg for mange mål-folk ikkje lenger um åarbeida med språket sitt og å strida det norske måletfram på nye felt. Dei ynskjer einast å få lov til å haldafram med å nytta det målet dei er vande med å bruka.Me vil for vår part halda fram at den tidi då detnorske målet stod sterkast, då nynorskprosenten iskulen var på sitt høgaste, det var på den tidi då mål-rørsla meinte at det dei hadde uppnådd til dessarberre var byrjingi. På 1930-talet fanst det nynorskedagsavisor, ein fekk verdslitteratur tilgjengeleg pånynorsk, og det vart gjort nybrotsarbeid med å gjeradet norske målet tilgjengelegt på ei rad ulikeumkverve. Jamført med stoda i dag, so var det mestfor ein gullalder å rekna. Likevel so var det nett pådenne tidi at Gustav Indrebø med harme hævda at detvar ”audmjukande” slik som det stod til i våre dagar.For fyregangsmennene i målrørsla hadde visjonarsom nådde so mykje lengre enn til det som dei althadde uppnådd. Reaksjonært nynorskforsvar eller radikal høg-norskreising?Um ein stend for ei radikal målreisingslina, so erkvar vesle siger berre eit lite steg vidare mot eit målsom framleis er like endelaust langt burte. Ein lètikkje motparten få kvila, men arbeider trottugt vidarefor det ein hev sett seg fyre. Når det til dømes gjeldpåverknad frå bokmål eller frå anglonorsk, som mehev skrive mykje um i denne utgåva av bladet, er denradikale tilnærmingi å leggja lista ein stad der einaldri kann verta god nok, men til kvar tid skriva sonorskt og målreinskande som ein maktar å gjera. Einvil ikkje skifta ord um kor mykje engelsk eller anbe-heitelse som skal ha plass i målet vårt, ein vil tvertimot reinska dei framande innslagi heilt burt.

Um ein derimot hev eit konservativt synpå målstoda, so nøgjer ein seg med det som er statusquo. Stridskreftene vert berre samla um å føra strideni skyttargravene når ein kjem under åtak. Litt etter littfell det eine støttepunktet etter den andre. I redsla forå missa det vesle som ein framleis hev att, so måtarein seg til den nye stoda og endar med å tala vel umog verna um det som er ei vanstoda.

Målrørsla sitt forsvar av sidemålet kundevera eit godt døme. Saki er einast dagnær når detkjem krav frå bokmålshald um å taka sidemålet burt,og planen frå målrørsla hev vore å skamrosa den

rådande tvospråksstoda som ein ”uvurderlegressurs”. I staden for å taka inn yver seg dei van-demåli bokmålselevar hev med å læra seg nynorsk,hev målrørsla freista burtforklåra og nedtona atdagsens nynorskrettskriving, maltraktert av 75 årmed statleg samnorskpolitikk, faktisk er eit rot og eirøra utan like. I millomtidi er det ikkje lenger eigeneksamen og karakter att å verja, berre at elevane skallæra nynorsk i det heile...

E U - k a m p e nkunde vera eit annadøme på det same. Nei-sida vann EU-stridenmed ein strategi som

gjekk ut på å lovprisa Noreg som eit slags ”annleis-land” som var godt nok som det er og der ingenskulde koma utanfrå og fortelja at eitkvart kundegjerast onnorleis. Det var eit konservativt ogsjølvnøgt fleirtal som sa nei til EU i 1994, og ei fyl-gja av det vart at heile saki vart lagd død dagen etterat folkerøystingi hadde sagt sitt. Det tildrivet somnei-rørsla hadde bygt upp skulde ikkje nyttast til åføra striden vidare til neste nivå. Tvert imot, folketskulde forlikast og stridsviljen bremsast ned, jamvelum EU-tilmåtingi av det norske samfundet hevgjenge sin gang kvar dag etterpå.”Fred er ei det beste...”Den sosialdemokratiske samarbeids- og semjelina,med ”bygdedyret” vel so livande i Akersgata som iutgrend, er millom dei sidone ved ”Annleislandet”som snarare gjer det til eit Bakvendtland. Anten detsviv seg um målstrid, EU-strid eller karikaturstrid:Langvarande spaningar vert ikkje tolde, kvar gongdet byggjer seg upp til ein styrkeprøve, so skal dennorske husfreden tryggjast med eit delt semja langsei midtstraumslina.

Då svaler det hugen å sjå korleis folk utei Europa hev makta setja rettelegt nytenkjande poli-tiske rørslor på føtene. Målmannen hev vore tilstades på den polske sjølvstendemarsjen den 11.november i Warszawa, der meir enn 50.000 men-neske demonstrerte for eit sjølvstendig Polen tufta påhevdvunne verdiar. Her fær ein sjå at folket ikkjeberre nøgjer seg med å røysta kvart fjorde år, men tektil gatone der dei verkelegt kann gjera røysti si høyrd.I andre europeiske land finst det store politiske sub-kulturar som let liv og læra gå hand i hand i kvarda-gen, både med sosiale og kunstnariske syslar. Me trurat desse subkulturane kann vera forvitnelegt fornorske lesarar å få ein innblikk i, og me hev diforteke fyre oss dei identitære i Frankrike og sett nærarepå alterntiv musikk frå dette landet.

Ein må ikkje gløyma at me nordmennenefaktisk er ei sereigi folkegruppa. Me tel ikkje meirenn snaude 5 millionar i ei verd med sju milliardarmenneske. For tusund år sidan skreiv dei islendskefrendane våre verdslitteratur som ikkje stend attendefor noko som er skrive korkje fyrr eller sidan. Nårinteressa for å lesa denne litteraturen er mager her tillands, so er det ille. I Tyskland og Frankrike kjemEddaen og dei islendske ættesogone ut i eigneumsetjingar og i stødt nye upplag, medan dei norrønebokverki i Noreg er noko som serskilt interesserte lytleita etter på antikvariat eller på lagerutsal i hovud-stadsforlaget Samlaget. På same måten upplivde menylegt at ei tjodlynd norsk svartmetallgruppa kunde

spela for ein fullsett sal i Tyskland, medan den samegruppa snaudt makta samla 20 personar på Kvartereti Bergen.

I mange høve er det likt til at ein lyt tilutlandet for å vekkja til live att det som må verasovande kjenslenæmleik hjå oss sjølve, til dømesgjenom kunsten. I dette nummeret tek Megan Leofyre seg svenske Bathory, som makta formidlanordisk lynne i si reinaste musikalske form.

For dei norske og nordiske verdiane, vårtlynne, våre mentale fyrestellingar, er noko grunnleg-gjande som me alle burde ha skyldnad til å verna um.Likevel er ”norske verdiar” slik dei vert umtala iålmenta i dag vorte redusert til eit slags sett av samskøyrereglar, der kvar og ein stend fritt til å fremja sitteige verdisyn, og der samanhengskrafti i samfundetsmuldrar upp.

I tidlegare utgåvor av Målmannen hev detvore artiklar som legg vinn på at samfundet trengtradisjonar og ein berande doktrine som kann haldasamfundet saman. I fyrre nummeret millom annamed Torheim sin artikkel um monarkisten CharlesMaurras og med Stig Andresen sin artikkel umtradisjonalisten Rene Guenon. Me trur at dei tradis-jonelle tenkjarane hev mykje fyre seg, men dettrengst meir problematisering for å kunna komavidare. Lars Bjarne Marøy hev fylgt upp med eitinnspel til ordskifte kring det moderne prosjektet.God lesnad!

Utgjevar:Samorganet Målmannen

Tilskrift:Målmannen

Postboks 599 Sentrum5806 BergenBladstyrar:Olav Torheim

Epost: olaveth@gmail.comTlf: 99156428

Skype: fivreld25Netstad:

http://maalmannen.sambandet.noBladpengar kr 150,-

Bankgiro 2291 14 45666Målmannen fylgjer redaktør-

plakaten!

Radikale impulsarAv Olav Torheim

I den norske konsensuskulturen er ”bygdedyret” vel so livande i Akersgata som i Utgrend. Det gjer

”Annleislandet” til eit Bakvendtland..

HøgnorskNår berre det beste er godt nok:

http://sambandet.no/ordlistahttp://sambandet.no/grammatikk

Sank ein tingar tilMålmannen!- språkpolitisk ukorrekt sidan 2002 -

4 MålsakDei sju vikedaganeAv Kasper Nefer Olsen

Utan ein gong å tenkja nærare yver det, segjerme ofta at den sju dagar lange vika er eiuppfinning frå Midausten - til liks med somangt anna. Det franske ordet for laurdag,”samedi”, kjem ikkje det frå det hebraiske ordetsom svarar til ”den sjuande dagen”? Kor somer, den moderne vika hev openberre kjen-nemerke på eit rotekte europeisk upphav. Densju dagar lange vika var ikkje noko nytt somkom med kristendomen, ho høyrde tvert imot tilein hevdbunden idè som nordbuarane heldtuppe og varde um. Ja, dei gjekk so langt at deiplent neitta å føra inn skotåret. Skotåret brauteinskapen i vika med di det førde inn einumframdag kvart fjorde år. Islendingane valdesoleides helder å setja inn, etter avgjerd påalltinget i 955, ei heil vika kvart sjuande år(1).

Kvifor denne tilknytingi til vika? Detfranske ordet for vika, ”semaine”, er eit ordsom hev grunnlag i latin, ”septimāna”, [av sju][7]; det nordiske ordet er uku eller wiku(engelsk week) som tyder [runde (fullstendig)].Lat oss elles bita oss merke i at - som i dag, mentil skilnad frå ”vika” (på 8 dagar) åt dei gamleromarane - kvar dag i wiku hev sitt eige namn(dei latinske versjonane, som lesaren må haskyna, er ikkje klassiske):(1) MánadagR, Lunae dies > Måndag(2) TýsdagR, Martis dies > Tysdag(3) OđinsdagR, Mercurii dies > Onsdag(4) ÞórsdagR, Iouis dies > Torsdag(5) FrjádagR, Veneris dies > Fredag(6) LaugardagR, Saturni dies > angl: Saturday(7) SunnudagR, > angl: SundayKorleis skal ein skyna dette påhittet? Tvo dagarhev teke namn etter tvo himmellekamar somgjev oss ei tid å halda oss til: Månen og soli (påmoderne fransk er ikkje soli lenger å finna iordet ”dimanche” [herrens dag]). Dei femdagane som er att - eller um ein vil - dei somhøyrer med i ”runden” som me skal ganga - deihentar namni sine frå grunnleggjande hei-denske guddomar - undantaket er den sjettedagen hjå skandinavane som me skal komaattende til. Vika speglar samfundsskipnaden...I røyndi fylgjer den skandinaviske runden sersnoggrannt det trifunksjonalitetsskjemaet somvart utvikla av nordisten Georges Dumezil:(2) Ty = funksjon 1 A (justis)(3) Odin = funksjon 1 B (magi)(4) Tor = funksjon 2 (krig)(5) Frigg = funksjon 3 (fræve)

For dei latinske tolkingane, so samsvarar

Frigg og Venus rimelegt greidt, og identi-fikasjonen av Odin med den romerske gudenMerkur er jamvel klassisk (dei er båe tvoreisande, med ein breidbremma hatt på hov-udet, og båe tvo talar med dei daude). Um deter ei serskild forvirring for dagane (2) og (4), solet det seg orsaka: Tor kann i praksis identifis-era seg med Jupiter som er ein torevèrsgud, hanmed. Slik vert Mars standande att åleine. Korsom er, jamvel um han er ein gud av den fyrstefunksjonen, so hev Ty (til liks med Odin) eikrigersk sida med: Vikingane graverte Ty-runeninn i sverdet sitt for å sikra sigeren, og det erslik ein må skyna at dagen åt Ty er vorten dentil Mars....Og det som skiplar samfundsskipnadenKva då med den sjette dagen, skandinavane sinlaugardagR? Ordboki gjev oss til umsetjing:dagen for... reingjering! Um dette kanskje ikkjeer rangt, so er det helder ikkje noko blinkskot:Kva slags stilbrot er det ikkje å leggjakvardagslege arbeidsuppgåvor millom Venusog soli! Det er elles ingen grunn til å tru at ger-manarane - dei som fann upp såpa - berre vaskaseg èin gong i vika - og serskilt ikkje kveldenfyre messa!

I røyndi so sviv det seg um eit skjemt. Ellermeir noggrannt: Um eit tabu lagt fram som eitskjemt. Slikt er elles typisk nordisk: Danskaneno um dagen segjer framleis ”for syv sytten” istaden for ”for syv satan”. Kann ein ikkje segjanamnet åt den vonde? Nei, ikkje endeframt. Istaden tek ein dette dette tabuet (grovt) og gjerdet um i eit skjemt (mildt) - med hjelp frå dengamle nordiske poesien som nytta seg avstavrim. Dessutan, dei som egsar seg upp yverMuhammed-karikaturar no um dagen skulde havite korleides danskar kann tala um deira eignekristne gud. Det er heilt vanlegt å til dømes ånytta skjemtefulle umgrip som ”Kristus på denhøye hest”, der ”hesten” (det er å skyna somkrossen) er ei rimelegt krass tilvising til eit tor-turinstrument frå den føydale epoken. Ellerendå ein gong, ”Gud Fader i skuret,” der skureter å skyna som kyrkja.

Men lat oss koma attende til den heidensketidi. Kven er den unemnande som gøymer segattum laugardagR? Trulegt Loke, ”den vonde” iden skandinaviske mytologien. Den latinsketolkingi - teki vare på i engelske ”saturday” - ermed og byggjer upp under denne hypotesen.Utan å insistera tungt på affinitetane millomLoke og Saturn, lat oss sjå på det faktum at Sat-urn-statua i Roma er bundi upp heile året. Denspjotkastande guden er ikkje fri anna enn forden litt laussleppte nyårsfesten - på same måtensom Loke endar bunden upp av dei andsvarlegegudane, til dess at verdi gjeng under.

At tilvisingi til denne eksplosive makti i

lengdi vart i det meste laget, og at LokidagRsom ei fylgja av dette vart skift ut med skjemte-fulle laugardagR, det skulde ikkje yverraskastort.

Slik ser me at den skandinaviske vika erutleidd frå ordenen i Kosmos, ovanfrå og ned:frå Ty og Odin, um Tor og Frigg, ogcheilt ned i”djupni”, til den avgrunnsdjupe Loke. Sistnem-nde er kor som er korkje innanfor eller utanforden trifunksjonelle ordningi. Snarare svarar hantil den skipla ordningi, til ein karikatur av detheile, med di han blandar ihop alle funksjo-nane. Magikar til fullnads, so jamfører han segmed Odin sjølv. Økslingsfør som berre det, sokann han jamvel gjera alt det som ei kvinna er istand til - og fær kona si til å rodna. Kor som er,han hev plassen sin i vika (og då helst mot slut-ten!), for ingen annan gud fortente meir ennhonom å vera guden for tidi: Saturn identifis-erar seg, på gresk, med Cronos. Denne tidi somfører til slutten (”week-end”), men samstundestil ei ny byrjing.Numerologisk postskriptKvifor talet 7? Det er klårt, 4 x 7 = 28 svararmeir eller mindre til lengdi på ein månadssyk-lus, men denne umlag-kjensgjerningi må ikkjefå hugtaka oss for mykje: Hjå romarane, so varaden profane vika i 8 dagar, den heilage vika -endå verre - er av variabel lengd. I røyndi kannein koma til talet sju på eit tusundtals ulikemåtar; Jamvel terningen - ein platonisk lekamfastlagd med tali 3 (dimensjonar), 4 (kantar) og6 (sidor) - produserar talet 7 som ”ideal”: i eigamal dansk folkevisa vinn helten eit umoglegtparti med di terningen hans kløyver seg i tvo ogsyner tvo motsett rette sidor på ein gong, og sliktalet sju!

Når det kjem til den skandinaviske vika,kann me ut frå analysen ovanfor koma fram tilfylgjande formel:

Måne + (((Ty + Odin) + Tor + Frigg)) +Loki) + Sol

som vert:1 + ((2 + 1 + 1) + 1) + 1Dette er grunnen til at me segjer at talet 7 -

i minsto som ”base” for kalendaren - ikkjeberre er eit einstaka tal, men eit syntetisk num-mer. Syntese, til sjuande og sist, av ein heil kos-mologi. Det som forklårar kvifor dei i Nordenneitta å handsama sjudagarsvika som ein sim-pel talkonvensjon der ein etter eige skyn kundesetja inn ein ekstra dag : Kven veit kva for eingud som då kunde koma til å gjera seg gjel-dande?{1}Louis Goguillon: Calendrier Viking, in:UTLAGI n° 25, pp 12-15

Målsak 5

Kvifor tek norsk upp i seg ord og språktilfangfrå engelsk?

Dei upplagde årsakene er naturlegvis atengelsk er eit verdsspråk som folk yver heilekloten kann, og som nordmenn tilliks medandre må kunna um ein skal kunna kommu-nisera med folk yver landegrensone. Engelsker utbreidt yver alt, men kann ein finna andresvar på at engelsk er eit språk som påverkareit etter måten lite mål som norsk?Nye mentale bilæteDei mentale fyrestellingane som er knytte tilengelsk og norsk kann ein granska på mangemåtar. Nordmenn som hev språkmøte medengelsk kann vera av svært ymist slag. Detkann vera folk som må bruka engelsk i arbei-dssamanheng og i huslydshopeheng eller påymse umkverve i dagleglivet. Det er nok densistnemnde gruppa som er størst. Dei les oghøyrer engelsk, og noko må dei gjerne skriva.Dei fleste språkmøti gjeng kor som er ut på åberre forstå, med grunnlag i det ordtilfangetdei hev tileigna seg reint passivt. Det er færresom må vera verksame brukarar i engelsk ogha god tame i å nytta engelsk.

Dei fleste nordmenn vil difor kunna fylgjafjernsynsseriar, sjå filmar og greida å umsetjaengelsk so nokolunde når dei må, men når einkjem til å arbeida djupare med tekster påengelsk med gloselistor og semantiske koplin-gar millom ord, då er vel det noko dei færrastekjem burt i. Dei mentale fyrestellingane mehev kring engelsk er soleis på eit ytenivå, mendet let seg ikkje gjera å nekta for at jamvelmentale fyrestellingar på ytenivå kann hamykje å segja for mål og målbruk hjå mangenordmenner.

Nordmenner hev nok ikkje den heiltbreide ordforståingi av engelsk målet, menmange nordmenner hev arbeidt seg inn på ser-skilde felt der dei hev lese mykje engelsk. Tildømes hev psykologistudentar mykje pen-sumstoff på engelsk. Jamvel um psykologistu-dentar ikkje treng verta serskilt dugande i åbruka kvardagsengelsk, lærer dei truleg nokpsykologi-engelsk til at dei vil kunna ha sam-talar um faget eller iallfall kann draga ut lær-dom av pensumlitteratur på engelsk.Kunnskap til engelsk for breide gruppor kjemtruleg gjenom at dei hev studert på engelsk oggjenom at dei hev fylgt med i populærkulturen–filmar, fjernsynsseriar, musikk og liknande.Tysk setningsbygnad og anglo-latinskordtilfangNår ein kjem til setningsbygnaden, kann einmerka seg at engelsk er framandspråk num-

mer èin for dei fleste som hev norsk somfyrstespråk. Det språket som truleg stendnærast etter engelsk er tysk. Endå um fransk,spansk og andre mål er læreemne i skulen, erdet engelsk og tysk som er dei mest interes-sante måli. Dei er i same språkfamilie somoss, og difor er det meiningsfullt å sjå nærarepå engelsk og i nokre høve tysk. Då lærer memeir um vårt eige språk med det same.

For ei tid sidan kom Jan Terje Faarlundmed eit innspel um likskapane millom norskog engelsk. Desse likskapane skulde verakjende, likevel hev vel dei færraste utan ser-skild ihug for målgransking tenkt serskiltmykje yver at engelsk er nærare norsk enntysk. Dei som skal læra tysk eller fransk vertgjerne fortalde at tysk liknar mest på bokmålog fransk på engelsk, men segjer det alt?

Tysk er rett nok lett å læra reintortografisk, i motsetnad til fransk og engelsk,men ortografi er ikkje alt. Setningsbygnadengjeng fyre stavemåten. Me kann sjå at norskog engelsk hev mykje av den same setning-suppbygnaden, båe måli er SVO-språk. Det erat subjektet kjem fyrst, verbalet på andre plassog objektet attarst. I tysk derimot kjem objek-tet på andre plass, tyske er eit SOV-språk.

So er det klårt at ordtilfanget spelar inn.Mykje kann vera sams millom engelsk, tyskog norsk. Det ein vel like fullt kann slå fast ervel at tysk hev eit langt meir heimlegt ger-mansk ordtilfang. Det finst godt med latinskeord i tysk, men ikkje på langt nær so mangesom på engelsk, der er målet prega av detlatinske ordtilfanget, det ein kann kalla anglo-latin. Den tyske setningsbygnaden er ellesheilt i samsvar med det latinske målet.Blandar ein tysk setningsbygnad med anglo-latinsk ordtilfang, kjem ein snøgt til eit målsom ikkje er mykje norskt.Språklege pardaningar

Engelsk hev etter måten mange tvifaldigeordpar, der det eine ordet i paret er eit ger-mansk substantiv, men der adjektivet hevlatinsk upphav. Døme frå fysiologien er:head/capital, ear/aural, tooth/dental,tongue/lingual, lips/labial, neck/cervical, fin-ger/digital, hand/manual, arm/brachial,foot/pedal. Frå dyreriket hev engelsk par somhorse/equine, chicken/gallinaceous,cattle/bovine, pig/porcine, whale/cetacean,ape/simian, bear/ursine, man/human orhominid. Andre ord som hev ordpar er:

book/literary, edge/marginal, fire/igneous,water/aquatic, wind/vental, ice/glacial,boat/naval, house/domestic, door/portal,town/urban, light/optical, sight/visual,

tree/arboreal, marsh/paludal, sword/gladiate,king/regal, fighter/military, bell/tintinnabu-lary.

Det er lett å sjå at det er dei anglolatinskeordi som spreider seg i norsk vitskapstermi-nologi. Dei serengelske ordi hev ikkje so lettfor å spreida seg, jamvel um dei er kjende.

Då frankarane kom til England vart deiserverte mat frå dyr som hadde engelske namnsom vart ståande, men matrettane fekk deifranske namni. Slik fekk ein par av namnsom: pig/pork, sheep/mutton og chicken/poul-try. I Noreg i dag er det vel slik at matrettaneiallfall i snøggmatbransjen ofte kjem fråengelsk, medan namni på dyri ikkje vertendra. Fleirtalet av nordmenn er ikkje bønderog treng ikkje å bry seg so mykje med kvanamn det er på dyri, men sidan matproduksjo-nen skjer innanlands og dei norske namni ergodt innarbeidde, skal det noko til å endra pådesse namni.

Dei engelske matnamni på ferdigmaten erdet derimot vanskeleg å stogga. Det heiterhamburger. Karbonade er vel eit ord som er itilbakegang, noko godt norsk avløysarordfanst det vel heller ikkje. Chicken burger slærvel like fullt ikkje gjennom på norsk, då vertdet kjuklingburgar, vil eg tru. Men det heitercheese burger, whopper og chicken nuggets.Mange vil vel leggja imot, jamvel når dei serdei engelske ordi, og segja at norsk likevelstend sterkt. Det er ei stund til at ordet ost vertbytt ut med cheese, men med ein gong det vertordpar i språket med same tyding, vert detviktig kva tydingsumråde kvart ord fær. Deimentale fyrestellingane som vert bygde uppattum eit ord er ikkje so lette å kvitta seg med,og når sidetydingane til ordet vert til assosi-asjonsberarar, vert ordet sterkare. Fører einvaror med engelske namn inn frå utlandet, færein snøgt eit bruhovud for det framande ordet.Alle hev vel høyrt um cottage cheese og andrepakningar med cheese på, og då kjem cheese-ordet sterkare inn i medvitet.Kva vert ståande?På den eine sida kann språk leva sida um sidamed einannen, slik som i engelsk med dei ord-pari som dei hev på ymse umkverve. På denandre sida kann ord spreida seg og koma istaden for andre ord. Det er langt frå visst at den anglolatinskepågangen kjem til å stogga, og me bør vel korsom er satsa på det me er dei beste til, og detsom ingen andre tek seg av – å nytta detnorske språket so mykje me maktar. Anglo-latinen er soleis noko ein bør vera varsam medog taka med ei klypa salt.

Anglo-latin med ei klypa saltAv Lars Bjarne Marøy

6 Nasjonalisme

Målmannen var til stades og dekte sjølvs-tendemarsjen i Polen den 11. november2012, etter uppmoding frå MłodzieżWszechpolska (den all-polske ungdomen).Nasjonaldagsfeiringi den 11. novemberhev hevdslinor attende til slutten av fyrsteheimskrigen, men var forbodi av dei kom-munistiske styresmaktene frå 1945 til1990. Uoffisielt heldt tilkjennegjevinganefram heile tidi, med klår brodd mot kom-munismen og dei korrupte styresmaktene,og det er i dei hevdslinone at 11. novemberden dag i dag vert nytta av tjodlyndemotrørslegruppor.

Det var ikkje berre polakkar som var tilstades på manifestasjonen i Polen. Detsame var innbedne frendar og medhalds-menner frå Noreg, Ungarn, Belgia,Sverike, Frankrike, Kroatia og Italia.Eit land i trass mot alle verdsens makterAldri so gale at det ikkje er godt for noko,vert det sagt. Datoen 11. november burdevera ei påminning um dette. På dennedagen tok den fyrste heimskrigen slutt.Attende låg det gamle Europa i ruinar: Dettyske keisarriket var soga, Austerrike-Ungarn skulde verta kappa upp i småbitar,og det russiske tsarriket var skift ut med eitkommunistisk skrekkvelde. Kor som er,det var midt i denne tragedien at det polskefolket makta reisa seg og vinna attende detnasjonale sjølvstendet sitt. 11. november ersoleides vorten til nasjonaldag i Polen.

At landet Polen i det heile framleisfinst, det er utanum all plan. Landet hevvorte hersett og kløyvt upp millom stor-maktene heile tvo gonger. Den fyrstegongen var i 1795. Den andre gongen var i

1939, snaude 20 år etter at landet atterhadde vunne sjølvstendet sitt. Dei kommu-nistiske masseavrettingane i Katyn-skogentok livet av det polske offiserskorpset(22.000 mann vart brutalt slakta ned). Detsyner til gagns at den siste gongen var pla-nen at landet skulde utraderast èin gong foralle…

Men det skulde helder ikkje slutta der.Upp gjenom etterkrigstidi var Polen spjot-spissen, då dei austeuropeiske folki striddemot kommunismen. Dei fleste hev nokhøyrd um uppstanden i Ungarn i 1956, menikkje fullt so mange veit at det var i Poznani Polen at uppstanden fyrst tok til. Dei100.000 polakkane som gjekk ut på gata iprotestar mot det kommunistiske okku-pasjonsregimet, dei visste at dei ikkjehadde ein sjanse, men likevel so valde deiå tona flagg – til prisen av eit femtitalsmenneskeliv då soldatar og panservognervart sette inn mot dei fredelege protestane.

På 80-talet var det solidaritetsrørsla og

den katolske kyrkja som førde stridenvidare. Her i vest tenkjer me at striden vartkruna med siger i 1989, men der det polskefolket veit betre: Under ein ferniss avvestlegt demokrati vart den gamle mak-teliten sitjande med makti, og dennasjonale motstandskampen held diforfram.Eit folketog med trøkk iMøtepunkt for demonstrasjonen varsundag ettermiddag, framfor Kulturpalas-set i Warszawa. Det polske Kulturpalassetvar ei “gåva” frå Stalin etter at den andreheimskrigen hadde lagt byen i grus. Dettesosialrealistisk og neoklassisistiskuppførde steinslottet stend i våre dagarumgjeve av moderne skyskraparar ogkjøpesenter i massivt stål, glas og betong.Eit materialistisk audeland av postkommu-nisme og liberalisme.

Kor som er, polakkane vil vera herrar ieige hus,og okkupantar er okkupantar,

Sjølvstendemarsj i WarszawaPolakkar i titusundtals tek til gatone

Av Olav Torheim

Nasjonalisme 7same kvar hen dei kjem i frå. Ein kundesoleides høyra slagord verta ropa mot bådeRussland, EU og NATO.

Då Polen var hersett av kommunistanearbeidde den katolske kyrkja med å knytasaman ei motrørsla, og ho var eit midtpunkti den polske kulturreisingi og det antikom-munistiske motstandsarbeidet. Ho vildeikkje at Polen skulde forfalla til glas- ogbetongdekadense, slik som andre vesteu-ropeiske land. Mange bar difor framslagord som “Polen er katolsk og ikkjesekulært”.

Frammøtet på tilkjennegjevingi varhøgt yver det som var venta. Kor mangesom var til stades, skil seg på kven einspyrr. Massemedia som er lydige motstyresmaktene segjer 10.000, andre segjer50.000, og atter andre segjer so mange som100.000. Plassen framfor Kulturpalassetvar i alle fall, slik ein kunde sjå det, likestinn av folk som det han gjorde under fot-

ball-EM tidlegare i sumar, og den gongenvart det sagt at det var meir enn 100.000menneske til stades… Det er ei kjensgjern-ing.Politisperringar inkje meinbægjeDå demonstrasjonstoget tek til å gå, henderdet noko uventa. Me er ikkje byrja å gåmeir enn eit par hundrad meter fyre ein vartmøtt av massive politisperringar. Yver rop-ert vart det kunngjort åt folkemengdi atdemonstrasjonen var forboden, og folk vartbedne um å gå heim.

Gamle folk, kvinnor og born byrjardraga seg attende. Samstundes rykkjer“upplevingsorientert” ungdom fram motpolitisperringane. Det byrjar å smella iknallskot og snart kjenner me teven avtåregass. Stemningi er sjodande heit: Kvakjem til å henda no? Etter ein halvtimes tider det klårt at politiet ikkje lenger tenkjerpå å stogga eit hundradtusundtals polakkar

frå å feira nasjonaldagen sin. Demon-strasjonstoget fær gå vidare. Det ertydelegt nok at polakkar hev sin eigen måteå løysa upp i flokane på, han kann kanskjeverka litt framand på systemtrugne vesteu-ropearar.

I time etter time etterpå gjeng demon-strasjonstoget gjenom byen. Det eine bus-tadkvartalet etter det andre vert vitja avfolkehavet. Folk som stend på balkonganesine og ser på vert møtte med tilrop som“Kvar er flagget dykkar?”. Parolar vertropa, knallskot smell, bengalske ljos lyserupp den myrke himmelen. Hadde ein ikkjevisst betre, so hadde ein trudd at ein var påfotballkamp. Men her handlar det um nokomeir enn kvar ein skal sparka ei stusseleglærkula, her handlar det um kva slags stem-neleid den polske nasjonen skal taka – ogkva slags framtid det er som ventar allefolk i Europa.

Let det seg gjera å mannjamna Polen ogNoreg når det kjem til målsaki? Det er velikkje heilt på sin plass, men det er likevelnokre poeng når ein kjem til polsk mål-soga. Greidt nok, Polen er eit mykjestørre land enn Noreg. Landet hev vore eistormakt, og det polske målet hev vortebruka av diplomatar og lese av so vel deiromanovske tsarane som av andre kun-nige menneske innanfor det slaviske mål-valdet.

Men forklårar det alt?Målet hev vore gjenom ymsande

fasar som den gamalpolske fram til 1500-talet, den millompolske fram til 1800-talet, den nypolske fram til 1930 og denmoderne polske frå 1930-åri. Medan detnorske målet vart nedveikt og måttereisast upp att, var det polske målet ibruk, jamvel då Polen ikkje var ein eigenstat. Rett nok var den statslause tidi på

berre kring 120 år, men likevel må ein slåfast at dette var ei avgjerande tid.

Det norske målet tapte nett i ei avg-jerande tid millom svartedauden og refor-masjonen. Etter det var målet mest heiltute. Hadde Noreg havt prenteverk og eitmål som var eit røynleg bruksmål på1500-talet, kunde mykje ha vore onnor-leis. Det syner oss at ein må slå til når einhev høve til det og kann vinna fram meddei viktige tekniske nyvinningane eintreng um ein skal bruka eit mål. Noregvar altso ikkje vel utrusta då dei galdtsom mest å berga målet, kring refor-masjonen. Men på 1800-talet, korleis vardet då?

Her kann ein få til ei mannjamning,for det norske målet og det polske måletvar i bruk på same tid. Medan Polenmiste staten sin, fekk nordmennene eineigen norsk stat. Vandemålet var at nord-

mennene ikkje hadde nokon klår og fast-timbra kultur eller noko klårt norskspråk-leg medvit. Det norske målet var ikkje eitviktig skiljemerke til å peika oss ut fråandre enn svenskane. Der Polen ligg midti eit Europa der det spelar ei rolla kvensom er tysk, austerikisk, russisk, ukrainskeller kva det no måtte vera, so trong einikkje å gjeva seg til kjenne som nord-mann gjenom eit eige norsk mål.

Nordmenner let rett og slett ikkje til åkjenna seg utmana, på same måte sompolakkar. Ein brydde seg lite med kvasom er norsk eller ikkje. Der 11. novem-ber framleis er ein kampdag i Polen, vert17. mai til noko dvaskt og høgtravande.Noreg er landet der folk talar um alt deiburde ha gjort, og målfolk meiner atstaten må gjera meir. I Polen let det til åverta gjort meir i kulturlivet. Det kann einlæra av.

Eit språkpolitisk spark frå Polen til NoregAv Lars Bjarne Marøy

Me hev alle høyrt um mai 1968 i Frankrike,um vinstreradikale studentar som sette sineigen dagsetel med ville streikar og protestar- 68-ættleden. Men ikkje mange veit at det påsame tidi fanst ei sterk tjodlynd rørsla i lan-det, ei rørsla som samla mange tusundtalsunge medhaldsmenner til store folkemøte ogsom i åndslivet var fullt på høgd med dei vin-streorienterte ”motmennene” sine. Lat ossdifor fortelja litt um Ordre Nouveau og deipolitiske ideane som dei målbar.

Det som gjer Ordre Nouveau hugsa i denfranske ålmenta, det er framfor alt dei mangesamanstøytane som dei hadde med kommu-nistar - samanstøytar som til slutt enda med atbåde Ordre Nouveau og den kommunistiskeligaen vart forbodne av styresmaktene. Detsom derimot gjer det forvitnelegt å dragaOrdre Nouveau fram att for norske lesarar, deter samfundsanalysen som Ordre Nouveau dengongen gjorde seg. Han gjeld kanskje endåmeir idag, for tildrivi som Ordre Nouveaufann åt for 40 år sidan hev i våre dagar slegeut i full bløming, vilde nok mange ha sagt.

Ideane og programmet åt Ordre Nouveautok dei sjølve fyre seg i tvo bøker som kom uti 1972 og 1973. I 2009 kom bøkene samla i einyutgåva med fyreord av Alain Renault, einav dei leidande i rørsla den gongen.Det rotlause forbrukarsamfundetOrdre Nouveau slær fast at det liberale sam-fundet er i krisa, og at dei langt frå er deifyrste til å slå det fast. Det sedbundne sam-fundet, tufta på eit folkehopehav, det finstikkje meir. Liberalismen og kapitalismen hevrive folk upp frå det råmeverket dei tidlegarenaturlegt høyrde heime.

I det moderne samfundet gjeng livet gjengut på å tilverka og forbruka. Materielt hev deifleste det greidt nok, men velstanden er einastei fylgja av at det kapitalistiske systemet trengvedvarande gjenomstrøyming med varor ogtenestor. Millommenneskeleg stend folk deri-mot meir åleine enn nokon gong: Folk kjennerikkje grannane som bur i same bustadblokki,og arbeidsfelagane ser ein lite til utanumarbeidstidi. Medan ein i det sedbundne sam-fundet trong hjelp frå huslyd og grannar, sokann ein i forbrukarsamfundet kjøpa seg deitenestone ein treng. Um ein fell utanfor dettesystemet, til dømes um ein ryk ut or arbeid-slivet, so er ein derimot ikkje til nytte fornokon lenger. Den individuelle likskapen hevfostra sosial ulikskap og utanforskap.

I eit tradisjonelt samfund, tufta pårangskipnad, der hadde alle sin faste plass.Sume hadde større handlerom enn andre, men

tanken attum var at ein stod på okslene tilkvarandre - og at jamvel dei som stod lengstnede på rangstigen hadde kjensla av å veramed på noko som var større enn dei sjølve.

I det liberale samfundet er mennesketderimot minka ned til det som gjer det likt alleandre, til personnummer og tal i statistikken.Den individuelle fridomen avgrensar seg sjølvnår alle andre skal ha same fridomen. Fridomtil å verkelegt skapa noko nytt, gjera verk somvarar, styra samfundet i ei ny stemneleid, denfridomen er alle frårana, meiner Ordre Nou-veau. Røynleg fridom er skift ut med falskfridom til å gå same vegen gjenom eit straum-lineforma system med utdaning og karriere.Til slutt vert me likevel mælte etter kor langtkvar og ein av oss kjem på denne eine vegen. Avpolitisering og teknokratiEin treng ikkje å vera imot teknologi ellertekniske framsteg, men teknologien skal tenasamfundet - ikkje umvendt. I det gamleindoeuropeiske samfundet var jordbrukskas-ten underlagd preste- og krigarkasten, ogdenne trifunksjonaliteten er grunnleggjande iden indoeuropeiske fyrestellingsverdi. Denneyverbygnaden er i våre dagar vorten plukkaned. Tilverking og forbruk er vortne mål i segsjølve. Økonomisk vokster og BNP er fremstemålet på um folk i eit land hev det godt.

Det parlamentariske systemet er spel forgalleriet, meiner Ordre Nouveau. Partipolitikkog valkamp er like velsmurt som økonomi ogreklame er det. Dei viser til at mai 1968 berrevar endå eit døme på det. Etter nokre vikormed streikar og uppreist kom De Gaullesterkare attende enn nokon gong!

Kor som er: Det som folk flest er i standtil å stella med, det er dei nære sakene i eigenkvardag og eige nærmiljø. Desse bør ein leg-gja til rettes for at folk kann greida upp isjølve - direkte demokrati. Men dei store sam-fundsspursmåli lyt løysast på andre måtar, ogav andre enn teknokratar og partipolitikarar.Samfundsuppløysande stemneleiderEit system som einast er tufta på material-isme, og ikkje på sams grunnleggjande ver-diar, det hev i røyndi ikkje noko å tilby folk.Helder ikkje innvandrarar ynskjer å vertainnlema i eit slikt samfund. Dei som ynskjerseg noko meir i livet enn berre materielt for-bruk, dei bryt difor ut og danar subkulturar.Slik fører likskapstanken paradoksalt nok tilat samfundet kløyver seg upp i stammor.Bandi vert brotne, både millom ættledene ogmillom gruppor i samfundet.

Ordre Nouveau ser det berre som eit sundtsvar at ungdomen gjer upprør, men meinerløysingi deira er rang. Dei fleste subkulturanevert dimeir yvertekne av næringsinteressor.Løysingi er ikkje å flykta, løysingi er åarbeida saman for eit røynlegt alternativ.Jamvel um Ordre Nouveau ikkje var redde forå kjempa mot vinstreaktivistar på gata, var detstyresmaktene dei gav det politiske og ideolo-giske andsvaret for vanstoda.Politiske og kulturelle framvegarOrdre Nouveau slo fast at det røynlege landetsom Charles Maurras hadde tala um, det fanstikkje lenger. Det liberale demokratiet haddeete seg inn i alt: Fagforeiningar, kyrkjor,samyrkelag, bankar. Det rådande systemetlegg til rettes for eit straumlineforma men-neske som um dagen stend ved samlebandetog um kvelden sit framfor fjernsynet (i våredagar framfor datamaskinen, og det både mor-gon og kveld). Folk vert innprenta av masse-media kva dei skal meina og av reklamen kvadei skal kjøpa. Dei vert minka ned til individ,med di dei er frårøva sin eigen personlegdom.

Det er soleides alt å byggja upp att, ogOrdre Nouveau var medvitne um den kul-turelle kampen. Samstundes åtvara dei motdei som trudde at ein einast kunde verauppteken av kultur eller at ein skulde kunnadriva fram ei sak utan ei rørsla i ryggen. Dettevar etter deira syn ”ei fårleg synkverving”:

For det fyrste trengst det ovstore ressursarfor å endra samfundet. Den nyliberale sam-fundsumdaningi hadde vorte drivi fram av eitstort apparat, det til den kapitalistiske bor-garskapen. Ein må gjerne sjå på alt løynde-spelet som framigjenom hev gjenge fyre seg

Ordre Nouveau - Kampen for ein ny samfundsskipnadAv Olav Torheim

8 Nasjonalisme

Gamal plakat frå Ordre Nouveau: ”Framåt!Frankrike, vakna! Andsynes riksstyret,andsynes marxismen - Til kamp, felagar! Forein ny samfundsskipnad!”

Nasjonalisme 9attum sceneteppet, men der sveiv det seg tilsjuande og sist einast um å utkrystalliseraidear som elles vart kjempa fram heilt ope.

For det andre hev ei radikal, tjodlyndrørsla eit heilt anna arbeid fyre seg enn deivinstreradikale. Vinstreradikale hev ingenvandemål med å spela vidare på idear som alter godtekne i eit liberalt samfund. Dei kannberre segja at dei vil ha ”meir demokrati”,”forsvara menneskerettar”, ”kjempa motrasisme”, og so burtetter. Ei rørsla som deri-mot vil utmana desse fyrestellingane, dei heveit mykje vandslegare arbeid fyre seg. Gjengdei for hardt ut, vert dei tekne for å vera ytter-leggåande, og det er ingen som vil høyra på

dei. Kor som er, um dei er utydelege på kvadei stend for, vert dei berre tekne for å veranoko anna enn det dei er. Då er det andre somkjem til å hausta fruktene av arbeidet deira...Identitære idearOrdre Nouveau lyfte fram mange idear somein i våre dagar kunde ha kalla for identitære:1. Den europeiske tanken. Ordre Nouveautrudde ikkje at dei europeiske statane åleinekunde hevda seg andsynes stormaktene USA,Kina og Sovjetunionen. Saman kunde derimotdei europeiske landi samordna seg, millomanna med herstell og økonomisk samarbeid.2. Innvandringskritikk. Det var berre eitt av

mange spursmål som Ordre Nouveau sette pådagsetelen, men analysen deira var klår nok:Den ikkje-vestlege innvandringi vart drivifram av pengeumsyn. Med innvandring færein både billeg og lydig arbeidskraft. I stadenfor å betra arbeidsvilkåri i dei mest krevjandeyrki, hentar dei ein ny underklasse. Innvan-dringi er krondømet på at interessone åt folketog dei til styresmaktene er i motstrid.

Dei som les boki ”Ordre Nouveau” færrøyna at mange idear og tankar som i våredagar vert sette fram som nye, dei er det slettikkje. Ordre Nouveau var langt fyre si tid medmykje av samfundskritikken sin. Kanskjeikkje so rart at dei vart forbodne?

Identitær - kva er no det då?Av Siv-Kari Hjelmås Johansen

Umgripet nasjonalisme er dei fleste alt kjendemed, men i det seinaste hev me høyrt gjete umein ny flokk nasjonale medhaldsmenner - deiidentitære. Nylegt gjekk ein video Europarundt på Youtube, ”Declaration de guerre” (Eikrigslysing), med franske Generation Identi-taire som sidan tok seg upp på taket på einmoskè i Poitiers for å minnast slaget i 732.Nasjonal eller identitær?Sume freistar setja nasjonalisme og patrio-tisme upp mot einannan, men det er mein-ingslaust. Nemningi nasjon kjem frå ”nais-sance” (fødsel) og patriotisme frå ”patrie”(fedreland). Same um ein ser på den kvin-nelege eller mannlege lina av upphavet sitt, soer det grunnleggjande for båe nemningane atat nasjonen eller fedrelandet er eit hopehavein er fødd inn i. Det etniske stend sentralt -og ikkje moderne, abstrakte idear somdemokrati, jamstelling og velferdsstat, somein kann få tokken av um ein lyder til festtalori dag, men som einast hev vore moglegt i sersetnisk homogene og konforme samfund.

Kva skil so nasjonalisme frå identi-tarisme? Eg tykkjer det er grunn til åpoengtera at all nasjonalisme er pr definisjonidentitær. Nemningi identitær fortel iutgangspunktet ikkje so mykje meir enn at einreknar identiteten som noko viktugt - utan atdet vert spesifisert kva slags identitet det ertala um. For dei som kallar seg identitære erpoenget som regel at dei er for alle slags iden-titetar som er røtte i eit etnisk upphav - antendet skulde vera tala um lokal identitet,regional identitet, nasjonal (historisk) identiteteller europeisk (sivilisatorisk) identitet.

Eg hev sjølv teke til ords for å nyttanemningi europeisk heimstadreising. For dethandlar um å finna ut kvar ein høyrer til, ogveit ein å byrja med sine næraste, so kjem detandre på plass mest av seg sjølv.

Den identitære rørsla kjem upphavlegt frå

Frankrike, eit land som både hev latinske,keltiske og germanske røter - og med storeregionale skilnader millom til dømes Bre-tagne, Alsace, Normandie eller Occitania. Påmange måtar eit lite Europa i mikrokosmos.Det er soleides ikkje til å undrast yver at detnett i dette landet hev vokse fram eit medvitbåde um den samla europeiske arven ogverdet av å taka vare på lokal og regional kul-tur - og då opposisjon til styresmaktene sinjakobinske statsnasjonalisme som vildetrykkja Paris-kulturen ut yver heile landet.

Stoda i Noreg er ei heilt onnor. Her synerdei nyaste genetiske etterrøkjingane at me ermillom dei mest mest etnisk homogene landii Europa, med ein genpool delt med våresvenske, danske, islendske og færøyske fren-dar. Den vestlandsregionalismen som sume imålrørsla hev teke til ords for vert soleides formeiningslaus å rekna um ein ser det frå iden-titær ståstad. I staden burde ein sjå på stoda iNoreg frå eit nordisk perspektiv, men i Noreghev ein liberalistisk vinstrenasjonalisme stadei vegen for det nordiske perspektivet. Soleideser dei nordiske landi er vortne til spelbrikkormillom stormakter, framfor å samla seg um eitevlefør blokk - som i neste umgang haddefunne sin plass i eit sterkt, samla Europa. Medeit samla Europa meiner dei identitære ikkjeeit samla Europa i einsrettande tyding avordet. Dei ynskjer ein organisk einskap, deralle regionar og nasjonar framleis held uppe

og dyrkar det som er sermerkt for desse - somi sum gjer Europa europeisk. Høgnorsk frå identitær, nordisk ståstadEin nordisk einskap må til liks med eineuropeisk einskap vera ein organisk einskap,der det som er sermerkt og verdt å taka varepå vert halde uppe. Då melder straksspursmålet seg, kva skal vera Noreg sitttilskot til dette, til dømes i målvegen?

Eg vil insistera på at det er høgnorskensom i nordisk og europeisk hopeheng lyt rep-resentera det nasjonale. Um ein vil argu-mentera for at bokmålet er sernorsk, ersterkaste argumentet paradoksalt nok at detbåde hev kutta sambandet til den gamledanske-norske bokheimen og hindra oss i åknyta nye band til den svenske. Høgnorskenhev derimot den føremunen at han både errotekte norsk og samstundes knyter seg bådetil svenskt mål og til islendsk og færøysk.

For danske målet sin part, so nektar meikkje for at me hev havt 400 års samband medDanmark. Den meiningslause millomlekkensom me kallar for bokmål kann me derimotmed godt samvit kvitta oss med. I heile Noregskal borni læra høgnorsk, med dansk tilsidemål og norrønt til valfag.. Ein identitær, europeisk heimstadreisarynskjer stutt sagt at ein på alle nivå skal ha til-gang til det beste for seg og sine.

10 Nasjonalisme

Ein Målmannen-kritikar, som me tykkjerkann vera unemnd, hevda nylegt at blad-styret fylgjer ein metapolitisk strategi. Deter alltid forvitnelegt med folk som meinerdei veit betre enn oss sjølve kva det er meheld på med, men me hev nytta høvet til åsjå nærare på kva dette umgripet inneber.Teksti nedanfor er henta frå boki ”Ele-ments pour une contre-culture identitaire”(Byggjesteinar for ein heimstadbundenmotkultur).

Det kann lyda vågalt å blanda CharlesMaurras sitt vidgjetne slagord ”Folkestyrefyrst!” i hop med arven frå GRECE. Denideologiske tenkjetanken GRECE, kallafor det franske nye høgre, var dei fyrste iFrankrike til å leggja fram dei metapoli-tiske teoriane hans Gramsci. Både Maur-ras og GRECE-kringværet hev havt sersmykje å segja for den radikale høgresida idet 20. århundret. Samstundes hev nettdesse vore millom dei som stod hardastimot einannan. Er det moglegt å sameinadesse tvo straumdragi? Det er ikkjefyremålet mitt, jamvel um eg er millomdeim som tenkjer at det er mykje meir fråCharles Maurras enn det ein skulde tru idette nye høgre.

Kva slags metapolitikk sviv det segum?

Eit kjappt søk i eit internett-upp-slagsverk gjev oss ei tyding som er greidnok:

”Føra politikken vidare, forbi det reintpolitiske”.

Guillaume Faye var millom dei somtala for å arbeida metapolitisk fråhøgresida. Lat oss sjå på den tydingi somhan kjem med i verket ”Kvi me kjempar”:

”Breida ut idear og verde av kultureltslag, der fyremålet på lengre sikt er eidjuptgangande politisk samfund-sendring”.

På ein netstad for internethandel finnme ei tyding som er litt meir dristig, ogsom svarar betre til det som me til sluttskal koma fram til:

”Metapolitikken gjeng ut på å få folktil å dela ein idè eller til å kjøpa eit pro-dukt, med di ein nyttar seg av tilgrensandeeller yverlappande midlar, ofte kul-turelle”.

Mormonarane gjev kostnadsfrieengelskkurs, politiske gruppor set i ganghumanitære åtgjerder, kyrkjor tilbydfysisk fostring for ungdom, andre hjelperfolk som lider naud…

Altso, det sviv seg um åtgjerder som iseg sjølve er prisverdige. Haka ved detheile, det er at dei ofte hev eit gøymtfyremål: ”Offeri” deira skal verta yverty-dde um serskilde politiske eller religiøseidear.

Some næringsverksemder gjer detsame. I Romania hev den mest populæretilverkaren av prevensjonsmiddel skipaein ikkje-statleg skipnad som kjempar motseksuelt yverførde sjukdomar… Det er eiåtgjerd som umveges tener til å framhevjaprodukti deira, men der upptaki deira færøkonomisk tilskot frå den europeiskeunionen - og studnad frå styresmaktene.

Som de hev skyna, metapolitikkengjeng ut på å nytta ei sak, som på yta eravkledd all ideologi og all kommersiellorientering, og å styra denne i ei leid somtener eigne interessor.

Endelegt skal me sjå på den tydingisom Jean-Yves Le Gallou kjem med i boki”Cinq cent mots pour la dissidence” (”500usamde ord”, fritt tilgjengelegt på Inter-nett). Le Gallou er tidlegare EU-stortings-mann og styrer samskipnaden Polemia:

”Å breida bilæte og konsept ut i sam-fundet. Framfor alt breider ein ut eitverdsbilæte – saman med idear som førertil politisk handling. I det 20. hundradårethev vinstresida heile vegen arbeidt kul-turelt for å knesetja læresetningane sineog den måten som dei ser verdi på. Dethev i næste umgang gjeve deim høve til åtaka makti åndelegt, og det medanhøgresida ikkje hev brydd seg med denkulturelle kampen.”

So her er me i dag…Medan mange kastar kreftene inn i det

komande valet – slik er det for min part! –og medan atter andre ordskiftest um kvendet er som skal redda verdi i 2012, so slær

eg for min part fast at politikken er dessu-tan – nei, framfor alt – det som politikkenumgjev seg med. Det er utanfor den sed-vanlege politiske aktivismen at me legggrunnlaget for ein politisk siger. Den poli-tiske verksemdi som eg vil kalla for ”sed-vanleg”, han dreiar seg einast um val avmålsmenner i styre og stell. Denne verk-semdi hev til sjuande og sist ikkje endraseg stort på all verdsens tid. Det gjeng ikleistrelappar og flygeblad, dei evigefiresidors kampanjefaldarane, ellerplakatane med blå bakgrunn (himmel,Marine, konge, alt etter kvar ein stend påhøgresida).

Ideen med metapolitiske prosjekt er ådraga til seg personar som aldri, eller sersusannsynlegt, hadde vilja koma til ei klas-sisk politisk tilskiping. Målet er å påverkamåten folk ser på verdi og på det samfun-det dei liver i, og slik skapa ei folkemein-ing som er venlegsinna til den politiskekampen me fører.

Den kontrarevolusjonære tenkjarenJoseph De Maistre hev vore den fyrste tilå nytta seg av dette umgripet. Kor som er,det var den heilage, transcendentaledimensjonen åt politikken som han meddet ynskte å framhevja (De Maistre haddeelles upphav frå Nice, eg let aldri høvet gåfrå meg til å gjeva heimstaden til kjennes).

Dagsens måte å nytta dette umgripetpå, måten eg sjølv nyttar meg av i kveld,skriv seg frå Alain de Benoist. Han hevsidan 1970-talet vore den fremste tals-mannen for for det politiske straumdraget,eller snarare det metapolitiske straum-draget, som ein kallar det franske nyehøgre. Det var den kommunistiske lei-daren og teoretikaren Antonia Gramscisom kveikte De Benoist til å formametapolitikken ut teoretisk. De Benoisthev gjort det so godt at ein hev kunnabyrja tala um ein gramscisme påhøgresida. Kva fortel Gramsci oss? Ingenkann taka makti politisk utan å taka maktikulturelt, utan å fyrebu folk åndelegt.

Maurras sitt ”politikk fyrst”, det er eigrunnsetning, ein dagsetel. Det identitære”metapolitikk fyrst”, som eg gjer framleggum, det er framfor alt ein framveg. Mendet er ein framveg heilt klårt politisk, forhan hev eit heilt klårt mål: Taka makti, ogkunna utøva og halda på henne.Elles er det heilt klårt på nett dette punktetat skilnaden frå Maurras vert tydeleg: Hanser det tvert imot slik at det er maktyver-

Folkehopehav fyrstAv Philippe Vardon

Philippe Vardon

Nasjonalisme 11takingi som gjev høve til å vekkja uppfolket åndelegt og få nytt liv i sjelene (detvert naturlegt nok ei forenkling frå misida, det sviv seg ikkje her um å gjeranoko studium av Maurras sin politiskefilosofi). Maurras talar um politisk maktfyrst, og me svarar honom at me lyt vinnaden metapolitiske sigeren fyrst. Slik sys-temet verkar i dag, so er det ein kann få tilmed beinveges politiske åtgjerder endåmeir avgrensa enn det var på Maurras sitid. Samstundes hev ein fenge langt betremiddel til å handla på det metapolitiskeumkvervet (for å segja det klårt: sam-bandsverktyi, og framfor alt dei somhøyrer internettet til, Jean-Yves le Galloutalar jamvel um ein ”teknologisk gram-scisme”).

Det vert tala sers mykje um FrancoisMitterand, i samband med årsdagen forhans død. Men sigeren til Mitterand i1981, det er framfor alt det som hende fyreden nemnde valsigeren, i dagspressa, mil-lom kunstnarar, med vitringsarbeid (infor-masjon). Og eg er ikkje tenkt å tala um –ok, eg kjem nok inn på det likevel – detsom vinstresida hev gjort etter at dei komtil makti. Det slappe huglaget som me seri rettsstellet, det me kvar dag ser døme på,det er atter eit døme på den kulturellepåverknaden, måten ein hev påverkahuglaget åt domarane. Den politiskepåverknaden frå vinstresida - det at nettdesse domarane er vortne sette inn – det ernoko som hev kome seinare, og det jamvelum vinstresida ikkje hev vore på plass il’Elyssèe på ei 15 års tid (L’Elyssèe, det erdet franske presidentpalasset). Påverk-naden på huglaget åt folk kann vara mykjelengre enn påverknaden ein hev på detfolk puttar i valurnone…

Lat oss tenkja på trotskismen. Eg vilingileis måla noko rosenraudt bilæte avdesse, for det hev eg sett ofte nok i sumekringvære på høgresida. Kor som er,makti åt trotskistane i Frankrike, og dåserskilt innanfor antirasismen, ho hev liteå gjera med valuppslutnaden deira. Upp-slutnaden som dei kann få ved val er ettermåten avgrensa, jamvel um ein tek denvesle mediestjerna Besancenot med i rek-nestykkjet. Nei, det er den kulturelle maktideira som gjer utslaget: Eg høyrer sjølv tilden ættleden som voks upp med lærararsom alle hadde den gule handi med ”ikkjemobb kameraten min” på ryggen.Troskismen, det var SOS Rasisme, stu-dentlagi og rockegruppone – med NoirDesir som eit framifrå døme på dette.

Det vert ofte sagt – og Julien Dray,grunnleggjaren åt SOS Rasisme og den

store klokkesamlaren, hev nylegt sagt detendå ein gong – at det som vinstresidaaldri rettelegt hev tenkt på, det er utryg-gleiken. Me kann evlaust slå fast at detsom høgresida framfor alt ikkje hev tekemed i reknestykkjet, det er kulturkampen!Um ein tenkjer på den nasjonale høgresidaeller den liberale høgresida…

Her nyttar eg ofte eit einfelt døme, deilokale folkebiblioteki. Um høgresida kjemtil makti i ein by, so bryr den nye bor-garmeisteren seg aldri med å kasta eitblikk på kva slags blad som er å finna ihyllone på biblioteket, eller syta for at bib-lioteket sluttar tinga L’Humanitè (kommu-nistisk dagsavis) eller Charlie Hebdo (vin-strelyndt skjemtetidskrift). Samstundeskann ein vera viss på at når ein by vertteken yver av vinstresida, so er det medèin gong slutt med å tinga Figaro Maga-zine (høgrelyndt tidskrift med tilknytingtil UMP) eller Valeurs Actuelles (konserv-ativt, høgrelyndt vikeblad).

Her skil den franske høgresida seggrunnleggjande frå den italienske. Hertalar eg ikkje berre um den radikale elleridentitære høgresida, men jamvel um sen-trum-høgre.

Den radikale, italienske høgresida erverkelegt eit døme på ein motkultur:Estetikk, sereigen klesstil, kunstnarar,idrottslag og framfor alt musikk. I møtemed den rådande språk- og umgrips-bruken, so maktar dei å snu på flisi ognytta systemet sine eigne umgrip mot segsjølv (ein kann tenkja på teikneserieheltenAlbator som er vorten ein helt hjå den”svarte” motkulturen, og når eg segjer”svart” so er det ikkje hiphop-kultureneller Magic System som eg tenkjer på…).Og dette sidan 70-talet. Den gongen grei-dde dei å skapa bylgjor i kulturlivet, ogdet ikkje minst med Camps Hobbit.Camps Hobbit var eit tjodlynt ungdom-slæger der det fyrst og fremst vart lagt tilrettes for leik og moro. I sjølve namnet,som peikar attende til heltane i Ringdrot-ten, ligg det eit program i seg sjølv. Ellesso hev sumarlægri dei seinaste åri fengenamnet Atreju, som denne gongen synertil helten i filmen Den endelause soga(tufta på Michael Ende si bok med densame titelen).

Medan me franskmennene i åreviseinast hadde einskildmusikarar som Doc-teur Merlin (musikar med tilknyting til detfranske nye høgre) og Jean-Pax Mefret(antikommunistisk musikar), so voks det iItalia fram rettelege rockegruppor. Hjå ossvar hardrock-gruppa Science et Violencemed Oliver Carrè og Jack Marchal åleine

um å kasta seg ut i eit liknande røyne … IFrankrike laut me venta til dess at dentjodlynde punk- og oi-musikken kom ogopna vegen på midten av 80-talet. Denfyrste bylgja med identitære rockegrupporvar so godt som alle arvtakarar – sumtid idirekte lina - frå dette kringværet.

I dag er det styresmaktene i Milan-regionen som held skipnaden Lorien medpengar. Lorien (atter ei tilvising tilTolkien-universet) tek fyre seg framvok-steren åt den alternative italienskemusikken. Etter at koalisjonen dei varmed i hadde sigra politisk, so er dennemotkulturen teken inn i varmen. Det somvar ”undergrunns” hev kome upp til yta ogjamvel vorte eit forskingsemne.

Heilt nylegt er”Nessun Dolore” vortenein storseljar i bokhandlane. Det er einroman som tek fyre seg upplevingane åttvo unge medhaldsmenner frå rørsla CasaPound. Sjå fyre deg at du hadde funne einroman um identitære medhaldsmenner påfremste hylla hjå FNAC (fransk kjeda somsel bøker, musikk og filmar) eller hjå Vir-gin! Med all den innverknaden det haddehavt i folkesetnaden.

Denne motkulturen hev lagtgrunnlaget for den politiske sigeren, bygdupp og sveisa i hop heile ættledar av med-haldsmenner. Ei sams, stor forteljing hevgjenge frå munn til munn, det hev skaptein sams kultur, eit hopehav. Eit hopehavsom i dag hev ministrar i eit sam-lingsriksstyre, eller som til dømes hevmakti i rådhuset i Roma. Ein kultur somskaper samarbeid på tvers av ymse slagspolitiske byggverk og som i våre dagaryverrislar heile høgresida - og soleides einstor part av det italienske samfundet.For å rettelegt få fram skilnaden, so er eittdøme sers råkande: I Italia er ”alternativmusikk” ei nemning for høgrelyndtmusikk: I Frankrike er den alternativerocken det same som rocken åt vin-stresida. Denne språklege skilnaden erikkje til å kimsa av.

Det sviv seg til sjuande og sist um åkunna lata seg kveikja av både det somvinstresida hev fenge til i Frankrike og detsom høgresida hev fenge til i Italia. Metek tak i dei ideane som Alain de Benoistog venene hans i det nye høgre hev dyrkafram, og samstundes lukar me ut detnavleskodande tankespinnet som ofte hevfylgt arbeidet deira. Den kulturelle mak-tyvertakingi, det er ikkje berre å få profes-sorane på universitetet til å høyra på oss,det er jamvel å gjeva ungdomane ifolkeskulane noko å lyda til på ipod’en.

Me må få ein motkultur til å veksa

12 Nasjonalismefram, spreida dei kulturelle kodane ogprenta desse inn i folkesetnaden, og dåserskilt ungdomen. Tanken attum er at meskal ha noko å tilby til ungdomen som idagleglivet støyter på ”den nye rampen”og som på alle livsens umkverve må lidaunder skadeverknadene åt masseinnvan-dringi og islamiseringi. Me skal gjeva deiknaggar å hengja dagshendingane på, meskal ”politisera uroi deira”, som det heiteri eit framifrå anarkistisk slagord.

Denne viljen til å setja eit varandeavtrykk, han kann ikkje nytta valkampensom einaste mælestav. Gjenombrotet måkoma på litt lengre sikt. Me dagdrøymerikkje um siger i 2012 (teksti kom ut i2011, merknad frå umsetjar), på samemåten som me veit at undergangen ikkjekjem dagen etter dette valnederlagethelder… Me tek det ofte upp att, men ja,me arbeider med ei tidslina som gjeng motår 2020, eller kanskje 2050. Kjenner de pådykk at me liver i eit tid der det hastar medå gjera noko? Det hev de heilt rett i, og detkjennest slik for oss med, men det må forall del ikkje få oss til å gå for snøgt fram.Dei gamle medhaldsmennene som er tilstades her i kveld, dei veit det vel: Då deidreiv på i 80-åri, då eg var byrja gjeranoko i 1995, so hadde eg med kjensla avat no hasta det å gjera noko. Men det somhastar, verkelegt hastar, det er å byggjaupp noko som held, eit røynlegt alternativ,ei røynleg motstandskraft. Og det kann meikkje gjera utan eit kulturelt grunnlag,utan vilje til nedslag i hjarta av samfundet.Det trengst velrette åtak rette mot huglagetåt folk, mot ordtilfanget deira, mot deikulturelle kodane og motane.

Men heilt handfast, kva slags formskal dette metapolitiske engasjementet få?Korleis skal me vinna den kulturellemakti, korleis gjeng me vidare for å byg-gja upp ein motkultur? Eg hev vorerimelegt teoretisk til dessar, og det er av dieg endelegt er tenkt å byrja taka fyre megnokre handfaste emne… Og pass på:

Eg kjem til å tala um det som me altfreistar gjera, samstundes som eg segjer tilmeg sjølv at alt stend att å gjera. Vel, meer ikkje ein gong komne halvvegs med detsom skal gjerast, men me er i minsto pårett veg.1) Eigne speltil og frirom. Dette skal vera vårt svar på ungdomskul-turhusi og på dei statsfinansierte ung-domssentri, desse templi for dei politiskkorrekte og for dei som hatar seg sjølve.Stadene der dei held skeid i slam, der femår gamle galliske smågutar vert lærde upp

i afrikansk dans.Globaliseringsrørsla hev sitt ”TAZ”,

me treng å ha våre eigne sjølvstyrde valdsom kann verta varande: det var grunnentil at me i 2004 opna La Maioun i Nice. TiBreizh i Bretagne er eit anna døme, medåkrar og økologiske hagar. Likeins er detmed La Barricade i Paris, La Traboule iLyon - og nett no Lou Bastioun som hevteke upp tråden etter La Maioun i Nice.130 kvadratmeter hev me her, med eigiskjenkestova (tileigna Albert Spaggiaro,me hev kalla det for ”Albert S. – Gentle-men’s Pub”), ein møtesal, ein idrottsal, einlivande bilætklubb, og med upplæringsåt-gjerder som til dømes skeid i nissart (dengode gamle dialekten i Nice). Me hevjamvel ein fotballklubb for reivungar, derdei som elles aldri hadde kome til å talamed einannan kann verta kjende.

Sjølvstyrde og sjølvkosta stader å verapå, der det er våre reglar og vår kultur sområr grunnen. Her skaper me nye måtar åumgå med kvarandre på, og her gjer mejamvel litt av eit pedagogisk arbeid nårfolk skal læra seg å arbeida saman medbyggjearbeid, vedlikehald og hushald.Folk fær kjensla av å vera saman umnoko, folk set si æra av å taka segskikkelegt av det som dei hev fengeandsvaret for.2) Taka soga og heimstadkjenslaattendeEit døme som me kann tala um: Sidan2003 skipar me til eit folketog som hyllarei heltinna frå Nice, Catarina Segurana.Dette fakkeltoget med ungdomar frå Nicesamla 40 personar det fyrste året, og mest200 personar sist september. Den ”off-isielle” tilskipingi åt styresmaktene i byen,ho samlar snaudt 50 personar, og då er deifolkevalde og musikarane rekna med…

Det sviv um å taka attende vår eigisoga, vårt eige minne. Ungdomen i Niceer alt sers byrge yver røtene sine, og mevilde gjeva dei ein modell, eit døme, eitsymbol. Men me kunde ha valt eit annadøme, og det er ei meining i det valet somme hev gjort. Me valde Segurana i stadenfor Garibaldi, i samsvar med dei verdianesom me meiner høyrer folket vårt til. Forme ser det slik at ho er den som målber ossbest. Og med Segurana vinn me einmetapolitisk siger: Medan den gamleættleden friviljugt knyter seg upp tilGaribaldi – med alle ideologiske fylgjonesom det fører med seg – so er det i våredagar Segurana som ungdomen reknar forden høge vernaren av Nice.

Dette tildrivet hev vorte fylgt upp med

til dømes folketog for Sankt Geneviève iParis og med ein folkelegt uppattliva ljos-fest i Lyon. På desse identitære samlin-gane er det kvar gong mange hundradtalspersonar som kjem for å gå i tog og feirasedhevden sin. Når dei gjer dette, so er deimed på å taka attende minnet vårt (somnår ein leitar fram att dei lokale talemålivåre, arkitekturen vår, osb), dei er med påå snu den politiske tilstemna.3) Taka dei politiske kampane attende”Le destra o e sociale o non e”, segjer deiItalia. “Høgresida er anten sosial eller soer ho ingi høgresida”. Å kalla seg høgre-lyndt i Frankrike svarar til ein annan røyn-dom her enn det gjer i Italia, men det somer visst er at kampen for millommen-neskeleg rettferd høyrer til sakene me ermest upptekne av. Prov på det er deimange vinterkveldane der me hev strekt uthandi til dei av brørne våre som er etter-latne på gata av ein stat som vel å hjelpaalle andre fyre han tek seg av sine eigne…

Likeins er det for regionalismen og forvernet um heimlandi våre. Vernet um deilokale identitetane og den lokale fridomener ein kamp som vart kuppa av vinstresidapå 70-talet (og laten i stikken av eihøgresida som hadde fullført denjakobinske umdaningi). Denne kampen ervorten innvoven i det politiske arvestoffetvårt. Maurras var fødselshjelparen! Det eri røyndi den altumsluttande vinstresidasom er grunnleggjande jakobinsk(jakobinismen er einsrettande, fransk stat-snasjonalisme, tufta på likskapstanken).

Med di me hev stade fram som anti-globalistar, so hev me tvinga dei hine til åverta alter- (globaliseringsrørsla iFrankrike vert kalla for ”altermondial-iste”). På den måten hev maska falle, deiynskjer berre ei onnor slags globalisering.

Jordvernarar er me òg, men heil-skaplege jordvernarar med di me jamvelvil taka vare på det menneskelegemangfeldet! Og me er fylgjerette når megjeng inn for lokale løysingar, ei løysingder jordvern og næringsvern møtest, ogder me jamvel tilbyd eit heimstadrøtt svarpå den marknadsstyrde globaliseringi.4) Det me tek attende, det tek me sam-stundes ifrå nokon andreJamvel um det framleis finst krampe-trekningar hjå sume akterutsigla samskip-nader, so hev me i våre dagar frårøva fien-dane våre det lendet som høyrer denlokale heimstadkjensla til. Me hev tvingadei til å draga seg ut derifrå – av di deielles stend laglegt til for å verta nyttige

Nasjonalisme 13brikkor for oss, av di dei elles kann komatil å tena oss på det metapolitiske planet!Me hev soleis hindra dei frå å halda frammed å føra folk på villspor i viktugekampsaker.5) Nytta seg av dagnære ovringar ipopulærkulturenDet finst ei fella som me framfor alt ikkjemå gå i: Me må ikkje verta so nøgde medoss sjølve og med våre eigne kultur-ovringar at me tek til å draga oss ut or detlendet som høyrer populærkulturen til.Filmen 300 hev vore eit godt høve til åskildra einskapen åt europearane i møtetmed trugsmålet utanfrå.

Braveheart, med Mel Gibson, hev voremerkesmann for ein heil ættled medhalds-menner. For min part hev eg sett honomtvo gonger etter einannan: Straks eg varsleppt ut frå fyrste framsyningi, so stelteeg meg upp for å sleppa inn att på denneste. Ingi yverrasking at det er filmensom dei unge identitære hev kryssa av fori faldarane dei hev fylt ut på sumarlægri.

Og elles, når me fyrst talar um sumar-læger, so hev me ikkje late høvet gå fråoss til å gjera nytta av Ringdrotten medPeter Jackson då filmen kom på kino.Nokre månader seinare var boki åt Tolkienhovudemne på sumarlægret vårt.

Tanken attum er å nytta ei kulturhend-ing som dagspressa hev lagt fram, og takahenne litt lengre, gå i djupni på henne.

Ikkje berre filmar, måvita, men andrekulturelle ovringar med:-Fribryting og dei nye gladiatorane somkjem med denne, me vil draga den fysiskefostringi og livskrafti fram att i eit sam-fund som er åt å verta kvinneleggjort.-Den elektroniske musikken, eimusikkform som er grunnleggjandeeuropeisk.-Casuals-moten (og livsstilen) som fyrstkom frå England, og som hev spreidd segyver heile Europa takk vere fotballtri-bunane og heiagjengane. Tribunane somsume reknar som støttepunkt for dei inn-fødde, stader der folk kann lata kjenslonefå utlaup – kjenslor som heilt klårt er forheimstadtrugne å rekna. Stikk i strid meddet som vert hævda frå journalisthald, ogfrå samskipnader som treng ein grunn tilat staten skal halda fram med å gjeva deimpengar, so er det lite politikk å finna på tri-bunen. Kjenslone er derimot tydelegt tilstades, og til sjuande og sist er det der atmetapolitikken kjem inn. Ein estetikk somlitt etter litt vert eit teikn på godtaking, einkultur som folk slær ring um, til sluttjamvel ideologisk. Langt på veg er det

dette som hev hendt i England med Eng-lish Defence League (jamvel um detteikkje er nokor gruppa som Vardon sernokon grunn til å stydja politisk, red.).

Og so er det pylsone, dei småegrisane… eller småe stykkje med fedrearvsom vert til verkty for motstandskamp.Anten ein tenkjer attende på aperitiffenmed pylsa og vin, ei skjemtevitjing i grise-maska ved Quick sin halal-butikk, ellersuppa me serverte åt dei heimlause.6) Å skapa noko, måvita…Der ein av byggjesteinane er platesel-skapet Alternative-s, som er uppfylgjarenåt eit eldre upptak, BleuBlancRock (eitordspel på Bleu, Blanc, Rouge, fargane idet franske flagget). Plateselskapet sprei-der musikken åt artistar som er heim-stadrøtte både i bodskap og uttrykksform(tekster eller musikkstilen som dei vel ånytta). Dei hev sine eigne utgjevingarmed, må vita, som Fraction, Hotel Stella,IPvox, Insurrection, Sequania.

Musikken er ikkje det einasteumkvervet der den identitære skaparevnakann sleppa fram. Dei seinaste tvo åri hevunge kunstnarar laga flygebladi for dentilskipingi som me hev halde til minne umSainte Geneviève i Paris. Det upphavlegemotivet vert sidan selt på auksjon.

Attåt dette hev me på dei identitærehusi våre havt ei rad fotoutstellingar.7) Køyra sakene våre fram, setja våreigen dagsorden: Ordvalet er ein krig!

Tala um papirlause når ein meinerulovlege innvandrarar, og sidan ummigrantar når ein meiner folk som erinnvandra… De ser me èin gong at det erikkje nøytral språkbruk.

”Islamisasjon”, dette umgripet tok mesjølve til å bruka, og i dag er det vorte eitrettelegt ordskifteemne i seg sjølv. Langtfrå å vera nøytralt, so set dette umgripetord på ei umdaning som samfundet vårtgjeng igjenom i møtet med islam.

Dei identitære hev dessutan dyrkafram ideen um den anti-kvite og anti-franske bodskapen som visse rap-grupporspreider. Dei sterke utspeli som dei ungeidentitære kom med mot gruppa Sniper,og det etterspelet som Novopress sytte forat dette fekk i pressa, det enda med at dettespursmålet hamna på dagsetelen iålmenta. Og det var Nicolas Sarkozy, dengongen innanriksminister, som såg segnøydd til å taka fyre seg dette spursmålet idet franske stortinget!

Nemningi ”småe kvite” (”petiteblanc”) hev me vore drivande med å få inn

i daglegtala (ein kann elles tenkja påvideoen ”Uppreisten åt dei småe kvite” -La revolte des petits blancs – som fornokre år sidan gjekk Internett rundt ogsom inneheldt bilæte av unge identitære).I dag er denne nemningi langt på veg vortidaglegtala, jamvel i munnen på politolo-gane og dei ”offisielle” analytikarane. Hoer beinveges knytt til spursmåli kring ”denetniske uppkløyvingi” (”fracture eth-nique”) som Guillaume Luyt byrja tala umi 2002, og som Ivan Rioufol frå Figaromeir eller mindre tok upp att tråden frå iboki ”La fracture identitaire”.

Og sidan… Nemningi ”identitær” iseg sjølv. Me hev litt etter litt knesett einemning som hev opna eit nytt politiskrom, og som medhaldsmenner i heileEuropa er byrja visa til.8) Den metapolitiske viljen treng eitråmeverk: Lag og frontorganisasjonar,nettverksarbeid, samvirkeMe må ha viljen til å gå ut yver dei reintpartibotne råmeverki. Desse råmeverkihev ein logikk som både for småe og storegruppor verkar sekterisk.

Berurier Noir, flaggskipet åt den alter-native og antirasistiske rocken på 80-talet,avslutta den siste framsyningi si med didei bad tilhøyrarane sine um å skipa sineeigne ”frie rockegruppor”. Dei trudde deivar frie, men dei avslutta laupet sitt påOlympia-stadion med ein konsertøkonomisk studd av statlege organ og avdei største radiostasjonane… Dei friemennene, og det veit de like godt sommeg, er på vår sida av sperringane. Dei erhjå oss her i kveld, og ikkje i gangane pårådhuset eller på samlingane åt RESF(”Resaeu education sans frontiers”, utdan-ing utan grensor. Ein støtteorganisasjonfor skuleelevar med foreldre som erulovlege innvandrarar).

Altso er det upp til dykk å skipa rock-egruppor som er røynlegt frie, og sam-stundes vera frie målarkunstnarar, friefilmmeldarar (og filmskaparar!), frie dik-tarar, frie turgåarar. Det er upp til dykk ågjera vårt verdsbilæte kjent. Eit verds-bilæte som ikkje berre er vårt, og ikkjeberre av i dag. For me er ikkje ideologar,men me hev ein fakkel me skal bera vårtvesle stykkje på vegen, trugne til deteldgamle minnet vårt og til sedhevden vår.

I dag krevst det at me handlar, medpolitisk verksemd og med dei metapoli-tiske framvegane som gjeng ut frå denne.Slik skal me vinna hjarto åt folket vårt, ogdet for å kunna vinna attende byane ogbygdene våre. Fram då frendar!

Minnemarsjen for den allierte bombingi avbyen Magdeburg hev vore ei årleg tilskipingsidan upptaket i 1999, og uppslutnaden ummarkeringi hev vokse jamt og trutt. 2012 vardet beste året so langt, med heile 1600 fram-møtte. Laurdag 12. januar var nasjonale med-haldsmenner atter samla, under slagordet”Ehrenhaftes Gedenken statt Anpassung anden Zeitgeist” (Ærefull minnemarkering istaden for tilmåting etter tidsåndi). Norskemedia nøgde seg med å gjeva att utanlandskenyhendemeldingar, der markeringi vert dømdnord og ned med dei krassaste ordlagi. Mål-mannen var derimot til stades, og kann gjevalesarane eit unikt innblikk i det som hende.

Takk vere den årlege Magdeburg-marsjen,hev det vokse fram eit medvit millom magde-burgarane um kva som hende med byen den16. januar 1945. På same måten som Dresdenskulde verta det ein snaud månad seinare, vartdenne byen lagd fullstendig i grus etter eitovstort bombeåtak frå samgongemaktene.Midtparten av byen vart meir enn 90 prosentøydelagt, og ein reknar med at på lag 60 pros-ent av heile Magdeburg vart øydelagt. Magde-burf hadde 15 kyrkjor, byen hadde fram til dåvore ein av dei venaste barokk-byane i Tysk-land, men etter det allierte luftåtaket var sogodt som alt burte. Meir enn sekstan tusundmenneske miste livet i luftåtaket.Verdig minnemarkering i fred og roMinnemarkeringi i Magdeburg hev til vanlegtteke til på jarnvegsstasjonen, so hev eingjenge ein stille marsj gjenom midtpunkti avbyen. Men tilliks med andre minnemark-eringar for allierte brotsverk i Tyskland, er detkvar gong like spanande å sjå um tilskipingi idet heile kann verta gjenomførd. Vinstreek-streme gruppor gjer sitt beste for å blokkeraog stogga alle tildriv som kann mana til ei

meir avbrigderik forståing av den tyske soga,og Magdeburg er ikkje noko undantak. I århadde dei kunngjort på netstader som anark-istiske Indymedia at dei skulde syta for atMagdeburg-marsjen vart soga…

Då morgonen rann, var stoda slik atnasjonale medhaldsmenner byrja samla seginne på jarnvegsstasjonen, og motgangsmen-ner byrja samla seg utanfor for å blokkera detheile. Langsetter det som motdemonstrantanetrudde skulde verta marsjruta, gjekk dei igong med å skipa til sitjeblokadar. Politiet iMagdeburg var kor som er budde på å halda

seg til lov og rett, og brått lyder ei uventamelding: Alle som skal vera med i min-nemarsjen lyt umbord på S-banen for å takadenne eit par kilometer ut or sentrum.Manøv-eren er vorten til etter eit augneblinksinnfallfrå politiet og etter at leidingi for tilskipingisamtykte.

Godt i utkanten av byen, på andre sida avElben, kann marsjen byrja. Folk steller segupp rad etter rad, med svarte syrgjeflagg ogtransparentar. Under ein innleidande uppman-ingtale takkar ein serleg dei frammøtte mein-ingsfrendane frå Noreg og Nederland. No skalme marsjera seks kilometer, frå utkanten avbyen og inn mot midtparten av byen.

Når motdemonstrantane utanfor jarnveg-sstasjonen fær vita um kva som er skjedd,vert dei rådlause. Dei hev røynt tidlegare atpolitiet veit kvar dei skal setja inn innsatsensin, og då motgangsmennene vil taka seg burtfrå jarnvegsstasjonen, vert dei stogga medmakt. Jamvel um det byggjer seg upp til eitstort gateslag millom politi og vinstreek-streme aktivistar, so er utkoma den same.

Motstykket millom dei valdelege vin-streekstremistane i midtparten av byen og deifredelege nasjonale medhaldsmennene somstilt og utan eit ord togar inn mot Magdeburger openberr. Ingen parolar vert ropa, frå fyl-

Minnemarsj i MagdeburgAv Olav Torheim

14 Nasjonalisme

Nasjonalisme 15

Bombeåtaket mot Magdeburg skriv seg inn iein lang serie målrette luftåtak mot tyske byarmot slutten av andre heimskrigen. Store byarsom Dresden, Darmstadt og Hamburg vartjamna med jordi i samsvar med britiske AreaBombing Directive av 14. februar 1942. Idette direktivet fekk kommandør for detbritiske luftvåpenet, Sir Arthus Harris, friehender til å gå laus på både sivile og militæremål i Tyskland: ” You are accordingly autho-rised to use your forces without restriction[…]”.

Fyremålet med bombingi var inkje annaenn å knekkja moralen åt den tyske sivilfolke-setnaden, for “[i]t has been decided that theprimary objective of your operations shouldbe focused on the morale of the enemy civilpopulation and in particular the industrialworkers”.

Dagen etter at direktivet vart gjort kjent,gjorde RAF-stabssjef Charles Portalfyremålet med det heile endå tydelegare: ”Isuppose it is clear that the aiming points willbe the built up areas, and not, for instance, thedockyards or aircraft factories where theseare mentioned in Appendix A. This must bemade quite clear if it is not already under-stood.”

For dei som vil argumentera med at inter-nasjonale lover og reglar ikkje var like klåreden gongen som no, so er Haag-konvensjonenfrå 1907 verd å bita seg merke i. Her vert deteksplisitt slege fast at ”[…] all the necessarymeasures must be taken by the commander tospare as far as possible sacred edifices, build-ings used for artistic, scientific, or charitablepurposes, historic monuments, hospitals, andplaces where the sick or wounded are col-

lected, on the understanding that they are notused at the same time for military purposes.”

Legg ein Landkrigsordningi av 1907 tilgrunn, er det soleides klårt at at det å leggjagamle europeiske kulturbyar i grus var likemykje eit brot mot internasjonal lov og rettden gongen som det er no. I våre dagar er detkor som er ålmenn konsensus um at det åbomba sivilfolkesetnaden i ufredstider er foreit krigsbrotsverk å rekna.

Magdeburg-bombingi eit krigsbrotsverkAv Olav Torheim

Magdeburg i ruinar, januar 1945.

gjebilen tonar det einast klassisk musikk.På slutten av marsjen er det tid for appel-

lar. Dei frammøtte fær merksemdi si retta motat terrorbombingi av tyske byar berre var byr-jingi på ein serie med brotsverk frå sam-gongemaktene som ikkje tok slutt etter den 8.mai 1945. Tvert imot, millionar av tyskararskulde lata livet då samgongsmaktene hersetteTyskland. Folk døydde av utsvelting, fordriv-ing, valdtekt, mord og tortur (denne sida avden tyske etterkrigssoga byrjar ein so smått åsetja ljoskastarane på i våre dagar, millomanna i filmen ”Vier Tage in Mai”).

Ein av talarane tek deretter fyre seg kor-leis soga og sogeskrivingi hev skeiva seg tilog kva ein kann gjera for å retta upp i denvanstoda me ser i dag. Han målar fyrst eitnedslåande bilæte av eit moderne Europa dermeiningar som gjeng på tvers med liberalis-men og multikulturalismen vert haldne nedemed makt, og der hevdbundne verdiar vertbytte ut med forbrukarmentalitet. Han under-strikar likevel at det er råd å stå imot mak-thavarane. Det er råd å finna likesinna, det erråd å grunnleggja ein familie og fostra uppborn med sunne og gode verdiar, det er råd åskaffa seg eit frirom framfor å ormaktast ellerå søkkja ned i øydande subkultur.

Fredelege og lovlydige ungdomarVed nokre fåe høve greidde einskildpersonarfrå motdemonstrantane å taka seg fram tilminnemarsjen for å ropa slagord, men tilingen nytte. Dei som var med i marsjen vartikkje uppøste av ropi. Fiendslege tilrop vartikkje møtte med anna enn tagnad. Folk vartheller ikkje uppøste av at det vart kasta steininn i folkemengdi midt under ein uppman-ingstale. I staden for å arga seg upp lèt deipolitiet få gjera jobben sin med å taka handum dei valdelege uppreistmennene frå denytste vinstrevengen.

Dei tyske ungdomane som var møtte framog vilde demonstrera var i det heile ein heiltannan gjeng enn det rengjebiletet pressa vilskapa av deim, både åtferdi og klednaden var

sømeleg. Her kunde det høva å draga fram einliten episode heilt på slutten av marsjen, der eiung gjenta med punkarfrisyre og vinstreek-streme jakkemerke hadde greidt det kunst-stykkjet å rota seg inn millom dei nasjonalemedhaldsmennene på jarnvegsstasjonen. Hovar nok millom desse som var reist til Magde-burg saman med andre ytterleggåande vin-stretilhengjarar, men no stod ho i staden mut-ters åleine millom desse som ho skulde stoggamed vald. Ho skalv av redsle, og tårone rann istride straumar, men ingen korkje røyvdehenne eller sa noko til henne, og til slutt vardet jamvel nasjonale ungdomar som spurdepolitiet um dei kannhenda vilde hjelpa denarme jenta ut til sine eigne…

Lindeman-året vart markera i Noreg i 2012.Dersom ein tenkjer på kven Ludvig MathiasLindemann var, so kjem ein snart i burtisalmen «Kyrkja ho er eit gamalt Hus». Hanhev havt mykje å segja for norsk musikk- ogkultur heilt fram til i våre dagar. No assosierarein namnet hans fyrst og fremst med kyrkje-musikk og salmesong i den nasjonalroman-tiske perioden. Det finst knapt ei kyrkjehøgtidsom ikkje Lindeman hev skrive ein salmetonetil. Mange assosierar t.d. joli med «Eit Barn erfødd i Betlehem», påska med «Paaskemorgenslukker Sorgen», pinsa med «Apostlerne sad iJerusalem» og «Kjærleik, den er ljosensKjelde» og 17. mai med «No livnar det i Lun-dar». Alle er kjende og kjære norske salmar.Pluss endå fleire salmemelodiar båe i NorskSalmebok og ikkje berre, hev kome ut frå Lin-deman si penn. Under gravferd høyrer einganske ofte «Gud, når Du til oppbrudd kaller»med Lindeman sin melodi (dikt av JohanLyder Brun). Og me målfolk minnast alltid«Nordmannen», mest kjend som «MillomBakkar og Berg», på Ivar Aasen-dikt. (Densistnemnte var for resten ståande i tidlegareutgåvor av SangBoken / MelodiBoken, tilliksmed forskjellege salmar, bedehussongar ogliknande, nesten atterst i boka.)

For oss nordmøringar er det ekstra ære ogglede å heidra Lindeman fordi han kjem frå eistor musikalsk slekt frå Nordmøre og Trønde-lag. Faren, komponisten Ole Andreas Linde-man, var surnadøl, sorenskrivarson og elev avIsrael Gottlieb Wernicke frå Bergen, og Wer-nicke var elev av Johann Philipp Kirnbergersom i si tid var elev av C.Ph.E. Bach, sonen tilJ.S. Bach, so kom då Lindeman-slekti slik innunder rett lærar-elev-line heilt frå sjølvasteBach og dimed vart dei sterkt prega og hevds-bundne til Bach sin polyfoni fleire ættlederframyver. (Det var for resten Ole AndreasLindeman som i lag med Johan Henrik Berlinhadde skipa Det Throndhjemske Kammer-musikalske Selskab i 1786.) Sjølve LudvigMathias, sjuande barnet i familien, var fødd iTrondheim den 28. november 1812. Alt som11 – 12-åring byrja han å vikariera som organ-ist i Vor Frue kirke i byen. I 1833 fòr han tilChristiania for å studera teologi og musikk.Teologistudium fullførte han aldri; i stadenbyrja han som organistvikar for bror sin JacobAndreas i Vor Frelsers kyrkje, no OsloDomkyrkje. Frå 1839 og fram til han døydde23. mai 1887 var han fast organist i dennekyrkja.

Lindeman var ikkje berre kyrkjemusikarog organist. Han spelte ogso cello og kontra-

bass, dirigerte kor og underviste i kyrkje- ogskulesong, musikkteori og sjølvsagt orgel.Samans med sonen Peter (1858 – 1930) skipahan i 1883 ein sokalla «Organistskule» somganske straks utvikla seg til det fyrstemusikkonservatoriet i landet. Millom fleireLindeman-elevar kann ein nemna tri storekomponistnamn: Johan Svendsen, HjalmarBorgstrøm og Johannes Haarklou. Og samar-beidet med M.B. Landstad um hans ReviderteSalmebok (Lindeman komponerte ikkje berresalmemelodiar til Landstad sine dikt ogumsetjingar, men ikkje minst laga han koral-bok til Landstad si bok). Landstad og Moe sifolkvisesamling gjorde Lindeman djupt inter-essert i folkemusikk (Interessa han eigentleghadde havt sidan unge år), og sluttsatsen varfleire folkemusikksamlingar av Lindemansjølv, den største av dei er «Ældre og nyerenorske Fjeld-Melodier» i fleire hefte. Sam-lingi umfattar både religiøse og verdslegefolketonar i fleire sjangrar, m.m. bonsullar,kjempevisor, instrumentale slåttar. Det varmelodiar frå Lindeman si samling som EdvardGrieg brukte i sine «Fire Salmer» for kor - detsiste verket som den sjuke Grieg haddefullført sjølv. Lindeman komponerte ogsomykje klaver-, kammer- og kormusikk,utanom kyrkje- og orgelmusikk. Ein vikitg delav dei mest skapande arbeidi (m.m. eit stortsceneverk, strykekvartetter og pianosonate)gjekk diverre tapt under ein stor husbrann i1859 då komponisten var midt i livet. Ein deltapte verk kunne komponisten, sant nok, atter-skapa sjølv etter minne, men iallfall var detsannsynlegvis ikkje mykje av det som haddevore til.

I 1969 skipa barnebarnet Trygve Linde-man, cellist og dirigent, tidlegare direktør avMusikkonservatoriet i Oslo, som me nemndeovanfor, Lindemans legat. Denne stiftingi

stod i dei fyrste fire år for drifti av konserva-toriet, deretter tok staten over og namnet vartskift til Noregs Musikkhøgskole. Lindemanslegat delar ut Lindemanprisen kvart år ogdessutan hev dei i år laga eigi netsida for Lin-deman-jubileet. Norsk Musikforlag, i samar-beid med Lindemans legat og Norsk Kultur-råd, gav i 1983 ut noteserien «Lindeman-slekten i norsk musikkliv» i tri bind: bd. 1 –«Ældre og nyere norske Fjeldmelodier», bd. 2– «Klaverbok» og bd. 3 – «Orgelbok».

Og Lindeman-slekti held fram å leva i vårtid. Den mest kjende målsmannen er oldebar-net til Ludvig Mathias, hans son Kristian sr.sitt barnebarn, uppattkalla etter bestefaren, -komponist Kristian Lindeman jr. Kristian jr.ogso feirar runddato i år – 22. november varthan 70 år. Han hev komponert ei rad ovfagrepianostykkje. Nokre av dei hev artikkelfor-fattaren teke med i sitt repertoar.

Og heilt til slutt: Året 2012, Lindeman-året, er ogso året for ei stor og umfattandekyrkjereform. To ting som kanskje må høyrasvært dårleg saman, to nesten polare ting… Erdet berre eit tilfeldig samantreff? Eller eittragisk paradoks?.. Vanskeleg å gjeva eit bein-veges svar. Men kanskje er det ikkje heiltnaudsynt. Reformer er absolutt forgjengelegeting, dei berre kjem og gjeng, men norsksalmeskatt med Landstad sine dikt og Linde-man sin musikk i spissen skal leva ævleg ifolkeminne, trass alle reformer, alle slagsumskifte og kataklismar. Den er ein stornasjonal kulturarv som ein ikkje skulle haforsømt, iallfall!KjeldorCappelens Musikkleksikon. Bd. 4. J.W. Cap-pelens Forlag A/S, Oslo 1979, s. 357 – 362.Grinde, Nils. Norsk musikkhistorie. Ny rev-idert utgave. Musikk-Husets Forlag A/S, Oslo1993, s. 111 – 119.Hyldbakk, Hans. Vårsøg: Dikt i samling. Sur-nadal Heimbygdlags skrifter, 1997. (Ordet«surnadøl» er henta derifrå!)Lindeman-slekten i norsk musikkliv: Bd. 2.Fam. Lindeman`s KLAVERBOK. Bd. 3.ORGELBOK. Norsk Musikforlag A/S, Oslo1983.Muzykalnaya Encyklopedia. Bd. 3. Moskva1976 (på russisk).Norsk musikk: En antologi ved Nils Grindeog Kåre Grøttum. Universitetsforlaget, Oslo –Bergen – Tromsø 1974, s. 40.Tvete Vik, Randi. 2012 – Lindemanåret //Bladet KAMMERtoner, nr. 1, 2012, s. 4.

Lindemann den storeAv Alex Kurbanov

16 Musikk

Musikk 17

Witchblood let seg ikkje so lett setja i nokon bås.Denne gruppa er ihopsett av den kvinnelegemusikaren Iron Megiddo og ymse høves-musikarar, ho er evlaust for ei metall-musikkgruppa å rekna. Men kva slags metall-musikk? Det spursmålet er ikkje like lett å svarapå.

Prosjektet hev nyss sleppt ein EP, ”Bloodand the Elements”, ei slags konseptplata der deigrunnleggjande elementi er gjenomgangsemnet.Eitt spor er tileigna lufti, eit anna til jordi, ogendå eitt til elden. Den fire songar lange EP’enopnar med eit spor kalla ”Iron on Iron” (ele-mentet er lufti) som hev innslag av svartmetallog skrapmetall (thrash), låti er kann hendapåverka av gruppor som Absu og tidlegtBathory. Det næste sporet, ”Invocation of Bloodand Soul”, opnar med ein gitarsolo, og med denkjappe rytmen sin er denne songen trulegt denmest inntrengjande på heile upptaket - og solei-des tileigna elden. Han gjeng frå innslag av

skrapmetall, litt i same gata som Slayer, til daud-metall og lynande kjapp svartmetall.

Det tridje sporet er kalla ”Within the Realmof Eternal” og tek seg inn i Samael-liknandetrakter når det kjem til riffingi. Det er ei serskildblanding av svart og daud metall, der den tollegtjorda rytmingi koplar melodien til jord-ele-mentet. Det siste sporet er kalla “Blood and theElements” og er tileigna vatnet. Det hev småedrypp av tangentfjøl for å gjeva stemning, ogopnar med klassisk gitarspel som gjeng i moll,men er det næraste ein kann koma ”rein” svart-metall på heile plata.

Alt medrekna gjeng plata gjenom eit ettermåten vidt lende av ekstremmetall, med sterkerytmar og melodiske gradsstyrkar (kvalitetar),og er vandskelegare å skildra enn dei fleste.Solide tonediktingar, hugnadlegt å lyda til, ogein finn ymsande songstilar (alt frå gryling oghøgfrekvente skrik til hås klårsong med alt somkjem imillom), godt gitararbeid og soloar:

Denne EP’en bør vekkja åtgaum millom allemed ans for metallmusikk. Einaste åtfinningi færvera at det var berre fire songar. Eg vonar at deinæste gongen kjem med ein retteleg fullengdar.

Witchblood - Mangslungen metallmusikkAv Ornella Winter

Med meir enn ti songar er Idis Örlög sinsjølvtitulerte demo uvanlegt lang til demo åvera. Attåt songen so er det einast naturlegespelgreidor (gitar, harpa, trumba, fløyta) sombyggjer upp stemningi. Songane i seg sjølvetek fyre seg mytologiske emne frå den nor-røne gudeverdi. Ein skulde finna til prosjektetutfrå namnet og namnet peikar på at prosjek-tet er tileigna minne åt dei vernande krigarån-dene, idisane, som passar på skyldfolket ogetterkomarane sine. Örlög er ei tilvising tillagnaden, og lagnaden åt dette prosjektet er åfinna nyskapande tolkingar til å føra vidarefolkeeventyr, folkevisor og andre åndelegeovringar som er nedervde.

Upptakskvalitet og miksing er på detnivået ein kunde rekna med for ein demo, og

ljodstyrken brigdar seg frå spor til spor. Ljod-bilætet læt litt ruste, men det gjev tokken avat ein lyder til noko naturlegt og friskt, rett fråskogen.

Musikken hev innslag av nedervde folke-tonar, som her og der glid inn i strukturar fråvår eigen samtidsmusikk. Ei reint akustiskinnspeling av ”The Lake” (Bathory) er eiforvitneleg nytolking som høyrer fint heimemillom dei hine songane.

Emni som songane tek fyre seg gjeng frådei triste kjenslone og tårone hennar Frøya(”Amber and gold”) til soga um då Odin ofraseg sjølv til verdstreet Yggdrasil (“Nine Days,Nine Nights”).

Det frettest at ei retteleg fullengdsplata eri kjømdi, frå Wolftyr Productions. Eg gler

meg til å høyra korleis dette prosjektet kjemtil å gå vidare.

Idis ÖrlögAv Ornella Winter

Fyrste Witchblood-EP ute no:”Blood and the Elements”

Kolsvart fränkisk skrapmetallTinga plata på:

http://witchblood.bigcartel.comhttp://www.myspace.com/witchblood777

http://www.metal-archives.com/bands/Witch-blood/3540291885

Idis Örlog:

”The spiral tide of seasons”Plateslepp på valborgsnatti:http://www.wolftyr.com/

18 Musikk

Frakass er ei gruppa som Målmannen althev teke fyre seg ved eit par høve, hyper-aktive som dei er for tidi både med pla-teutgjeving og konsertar. Då Målmannensende epost med spursmål til intervju, komsvaret frå Michel ei snaud vika seinare -saman med orsaking for det “seine”svaret. Det hadde ikkje late seg gjera åsvara tidlegare, for han hadde i millomtidivore i Sudvest-Frankrike for å spela inneit nytt album, han hadde gifta seg og hanhadde vore i England i samband med einkonsert. Det er med andre ord tala um eigruppa som hev nok av jarn i elden.1. Heilt til å byrja med, kunde du ha fort-alt litt um Frakass til dei av lesarane våresom enno ikkje kjenner til gruppa?

Frakass vart skipa i 1986. Dei som varmed i gruppa var i snitt femten år gamle.På den tidi gjorde ikkje gruppa anna enn åspela andre sine låtar, og me rekna ikkjemed at Frakass skulde verta ei gruppa somstod på eigne føter. Fyremålet var ikkjeanna enn å skapa god stemning i festlegelag millom unge rebellar i kvartalet vårt,”Les Etats” (det er eit ovstort kvartal iLyon, styrt som ein liten by for seg sjølv).Desse konsertkveldane samla på lag 60personar (punkarar og rockarar) der kvarog ein kunde få ut sinnet sitt.

I 1989 byrjar me skriva våre eignesongar med titlar som ”Ni rouge ni mort”(Korkje raud eller daud), ”Légitimedéfonce” (Naudverje), og so burtetter.Men gruppa gjekk i uppløysing. I 1994valde eg å skipa gruppa upp att etter tildrivfrå plateselskapet LUG Records og ymsevener frå ”Les Etats”. I 1995 so gav me utden fyrste demoen vår, og tri spor derifråer å finna på samleplata ”France Explo-sion 2”. I 1997 gav me ut den fyrste platavår, ho speglar av desse fyrste harde åri.

2-Korleis vil du skildra den nasjonalemusikkscena i Frankrike?

Den nasjonale musikkscena iFrankrike greider seg etter måten godt ogheld seg stabil. Jamt og trutt dukkar detupp nye gruppor, so framhaldet er sikra.Men eg veit reint ålment at gruppone iFrankrike er flyktige, og dei hev soleidesvandt for å skriva seg inn i soga. Det er eittypisk fransk problem.

3.Kva er det som hev kveikt deg til ålaga musikk? Eg tenkjer her både påmelodiar og tekster. Kva for musikkgrup-por hev vore dei viktugaste påverknad-

skjeldone dine?Me freistar framfor alt å koma upp

med upphavstrugne tonediktingar og fåfram vår eigen stil, men me er samstundessterkt påverka av andre gruppor som mehev vore lydarar til: L'infanterie sauvage,Camera silens, Komintern sect, og soburtetter, for Frankrike sin part. Av utan-landske gruppor gjeng det mykje i britiskgatepunk, so lat meg til dømes få nemnaThe Exploited.. Inspirasjonen til tekstenehentar eg frå lesestoffet mitt, og det spen-ner seg frå F. Nietzsche til Platon, ogdessutan ymse slags politiske verk. Eg erpå same måten hugteken av deneuropeiske mytologien. Men tekstene erfyrst og fremst kveikte av det politiske ogsosiale livssynet mitt. Eg plar segja at egles aldri ei bok som ein bibel, og eg smirmine eigne meiningar.

4-Frakass hev upp gjenom åri gjenge ietter måten mange ulike musikalske stem-neleider. Kva meiner du er den beste platasom de hev gjeve ut og kvifor nett denne?

For kvar gong som me kjem ut med einy plata so tenkjer me at denne er denbeste. Men i ettertid vil eg ikkje segja atme hev nokor serleg fyrsterangslåt når detkjem til dei platone som me hev gjeve ut.

5-Kva tankar gjer du deg du um denkulturelle og åndelege arven me hev iEuropa? Kor viktugt er det å halda dennei live?

Den kulturelle og åndelege arven tilEuropa gjeng i våre dagar i uppløysing oger vorten sleppt ned av fleirtalet av euro-pearar- og det tener folk som ikkje hevnoko å fara med og dei gjeng hand i handmed den etniske utvatningi (”metissage”)i Europa. Den åndelege stoda i Europa er

ikkje noko anna enn restar av ein religionsom alt for 2000 år sidan skipla deieuropeiske kjerneverdiane. Den kulturelleog åndelege arven åt eit folk er berre lev-efør um dette folket vil vera til. I motsettfall so misser det røtene sine og sjeli si, ogdå er det ikkje lenger for eit folk å rekna.Difor er det so viktugt å halda i live denkulturelle og åndelege arven vår.

6-Kva er det som ein kann venta seg avFrakass i framtidi?

Me hev nyss gjort oss ferduge medden sjette plata vår, som skal koma ut ifebruar 2013 (intervjuet vart gjort i 2012,red.). Og me arbeider nett no med detsjuande, der me alt hev skrive eit par låter.Soleides er Frakass-eventyret langt fråbudd på å koma til ein ende. Gruppa ermeir samansveisa enn nokon gong.

8-På den siste plata dykkar, "L'appeldes dieux” (Kallet frå gudane) er det ei låtsom under titelen ”Aux armes” (Til åtak)tek fyre seg den triste røyndomen som meuppliver i dag. Um framtidi åt Europa,kva tenkjer du?

Mediemakti og den intellektuellemeiningsterroren er slik at dei europeiskefolki ikkje er reiduge til å vakna upp. Deneinaste utvegen som me hev att er å sjåøkonomien i landi våre ramla i hop, eineetter hin, som eit korthus. Og det er ikkjelenge att fyre det kan skje. Slik kjemfolket til å missa den vesle velstanden somdei hev i kvardagen - og dette kjem visse-legt til å verta etterfylgt av ungdomsup-preistar i dei afro-maghrebinskeforstadene. Når borgaren uppliver atråskapen finn vegen inn i hans eigen heim,so skynar han kvar det er han høyrer til -og han kjem atter til å verta den krigaren

Intervju med FrakassAv Ornella Winter

Musikk 19som han var fyre han vart sløva ned oglagd i tvangstrøya til bate for ein handfullmektige einskildmenne. Eg trur heiltærlegt at Europa ikkje kann verta atter-fødd or oska utan at det fyrst bryt samanfrå innsida i ei stor øydingstid. Og um detikkje hender, so kjem Europa til å døy.Dessutan so krevst det at europearanegjeng sigrande ut or øydingstidi, nokosom ikkje er visst, det helder. Og di meirtidi gjeng, di lengre undan er me frå dennemoglege sigeren.

9-Når eg les teksti til songen ”Volontède puissance" (”Vilje til makt”, frå sisteplata), so undrast eg på um du er vortenkveikt av boki l’Archeofuturisme av Guil-layme Faye. Kva er di meining um deipolitiske teoriane hans?

Eg hev ikkje alltid vore hundrad pros-ent samd med synsmåtane åt GuillaumeFaye, men eg tykkjer at Arkeofuturismener ei av dei beste nye bøkene som tek fyreseg dei spursmåli me nyss hev voreinnum. Boki er heilt i samsvar med detsom hender i vår tid. Denne boki hev irøyndi inspirert denne songen. Og egtykkjer det er både morosamt ogtillitsvekkjande at det er nokon frå Noregsom steller meg dette spursmålet, sam-

stundes som at det aldri hev vore einkvansom hev spurt meg um det i Frankrike.

10-Er det ei serskild politisk rørslasom du styd?

Me hev arbeidt for rørslor av ymistslag, jamvel politiske parti, og me hevgjeve av både vårt blod og vår sveittegjenom mange år. Men i dag er me ikkjelenger røynlegt med i reint politisk arbeid,av di me tenkjer at denne vegen nett no erblokkert her i Frankrike tilliks med slikdet er i ein stor part av Europa. I røyndi erdet vorte umoglegt å gjera røysti si høyrdgjenom politikken um ein ikkje vel å leg-gja seg under diktatet frå styresmaktene.Det gjer oss sers upprådde...

Nett no er me for det meste involvertei den kulturelle kampen, takk veremusikken.

Men her lyt du lyda nøgje etter kva deter eg segjer, for eg er ikkje tenkt å forteljanokon at dei skal stikka av frå det politiskelendet, men snarare at kvar og ein fær veraverksam på det umkvervet der han høverbest inn, og framfor alt at han hev einurikkande styrke i seg.

I røyndi er det sjølvmord å draga segattende. Ein lyt vera yveralt, må vita, oghalda fram med å fylla upp gatone, fot-

balltribunane, fagforeiningane, dei poli-tiske partii, musikken, og so burtetter. Mestyd ikkje nokor serskild politisk rørsla,men me tykkjer at alle hev sin eigentilværerett, jamvel um meiningane våresumtid skil seg frå einannan.

11-Å vera tjodlynd i Frankrike, er detgreidt eller vandslegt?

Det er i røndi vandslegt å liva iFrankrike dersom ein er nasjonalist, meneg tykkjer det er endå verre å liva i detvedvarande sinnet som me kjenner på nårme ser at landet vårt kvar dag er vorteendå litt meir nedsarva enn det var dagenfyreåt, og er flutt endå eit steg vidare i eileid som bryt fullstendig med vårt eige synpå verdi.

12-Kva er det du tenkjer um Noreg?Eg hev aldri vore i Noreg, det einaste

landet i Skandinavia som eg hev gjesta erFinland. For meg er Skandinavia for alltidvogga åt dei europeiske folki og kanskjejamvel det åt hyperborearane sjølve.

-13-Hev du nokre siste ord?Me takkar dykk hjartelegt for interessa

som de syner for oss og for å ha gjeve osshøve til å ha ytra nokre ord på nordiskjord.

Med abnormalt hekseri strammar dei rennelykka i ProvidenceAv Olav Torheim

Det er ein sein augustkveld, og me ersamla til døds- og skrapmetallkonsertkveldmed dei amerikanske gruppone Abnormal-ity, Noose og Hekseri. Og kva kunde høvebetre til møtestad enn metallkneipa Dusk iProvidence, heimegrendi åt skrekk-for-fattaren H.P. Lovecraft?

Abnormality var den fyrste gruppasom var ute. Det er ei gruppa som er kjendfor brutal og teknisk daudmetall på høgtnivå, og er aktuelle med plata “Contami-nating the Hive Mind”, som hev haustagod kritikk. Mallika Sundaramurthy erelles å rekna ein av dei betre kvinnelegedaudmetallsongarane...

Neste gruppa ut var den lokale svart-metallgruppa Noose. Noose spelar tradis-jonell, primitiv svartmetall, og hev tidle-gare i år gjeve ut demoen “Woe Unto You,Oh Earth and Sea”.

Det var likevel Hekseri som alle ventapå til slutt. Hekseri hev fenge kultstatus iNew England for å ha drive med dødsbru-tal svartskrammelmusikk (black thrashdeath metal), men er sjeldne å sjå uppe påtilet av di dei tvo damone attum gruppa til

daglegt held til på kvart sitt kontinent (IronMegiddo i Nürnberg i Tyskland og LarissaGlasser i Boston i USA). Den siste platadeira kom i 2010, men eit nytt album skalvera i kjømdi og under konserten i Provi-dence kunde ein denne kvelden sanna atdet var mange nye godbitar i vente!

For meg - europearen- var det forvit-nelegt å sjå at den amerikanske hard-kjerne-kulturen frå 1980 og 1990-talet

hadde sett sine spor jamvel langt inn i met-alscena, ikkje minst med den nære dialo-gen som artistane på scenen hadde medtilhøyrarane. Songaren i Abnormity tokseg etter måten mange rundar ned tiltilhøyrarane med mikrofonen, og forNoose sin part vart både mikrofonstativ oggitar planta langt ut på tilgolvet.

Til vinstre: Iron Megiddo frå Hekseri. Til høgre: Noose.

20 Musikk

Den svenske musikkgruppa Bathory gjordepå 1980 og 1990-talet eit stort nybrotsarbeidpå ei rad ulike umkverve innanfor ytterleg-gåande metallmusikk, med nyovringar somskapte både ordskifte og rå uppøsing. Korsom er, Bathory vart stort på det åndelegeplanet, fordi musikken deira verka vyrdsamog nordisk når han tona ut og det skulde vertasjølve hjarta i arbeidet deira. Dette arbeidetbyggjer millom på frø frå ei forfedreånd,mesteparten av arbeidet vart gjort på sluttenav den musikalske karrieren deira.

Bathory vart skipa av Thomas Forsberg(Quorthon) in Vällingsby, Sverike, som i 1983var 17 år gamal. Han tok til å gjeva ut råe pla-tor fulle av ville gitarriff og skrik frå ei onnorverd. Stilistisk hev musikken frå dei fyrsteBathory-platone vorte rekna som fyrelauparfor dei norske svartmetallgruppone somdukka upp tidlegt på 1990-talet. Serleg på dentridje plata, Under The Sign of the BlackMark, kann ein kjenna på denne stemningi ilåter som “Call from the Grave” og “Enter theEternal Fire”. Desse fyrste arbeidi vert ofteumtala som svartskrammel (”black thrash”),med kjapp rytme, nådelaus framføring, krassetekster og med eit driv og ein energi somingen kunde stogga.

Alt med musikkstykkjet ”Equimanthorn”,som er med på Under the Sign of the BlackMark, kann ein få kjensla av å lyda til einberserk-krigar i det han skrik Odin-hyme somein galning. Kor som er, den nordiske åndihans Forsberg tok fyrst til å skina i det hanbyrja roa ned tempoet med Blood Fire Deathfrå 1988. Musikkstykkje som serskilt kundenemnast er “Odin’s Ride over Nordland”,etterfylgt av “A Fine Day to Die”. Jamvel umdet framleis er mest på måfå, tek Quorthonmeir og meir til å byggja fedrearven sin inn iteksttilfanget, med musikk som på høvelegtvis spegla dette att.

Stilen åt Bathory brigda seg drastisk dådei i 1990 kom med plata Hammerheart, derdei gjeng hovudstups inn i den nordiskemytologien, og der musikken målar framlandskap som høver til den kalde tundraen inord, atmosfærisk i ljod og kjensla. Teksti åt”Shores in Flames” fangar viking-anden åt deinordiske folki som reiste til land langt, langtburte:

“Mother winter leaves our landAnd opens wide the seasThe lukewarm breeze does beckon meAs it whispers through the trees

It says: Set your sailsAnd let me take your ship to foreign shoresTake farewell of those near you

And your land of the North!The wild cold deep black ocean's waves

Invites my hungry heartCry not my love I'll returnOnly death can keep us apart

Oden in the sky up highLet the Ravens of yours flyTo guide us on our sail to foreign shoresLet your Ravens fly”

Plata avsluttar med sporet ”One Rode toAsa Bay”, som jamrar ut um korleis deinordiske folki vende burt frå dei gamle, hei-denske jord- og naturnære vegane. Hanknyter denne snunaden upp mot at den gamlenordiske mentaliteten meir og meir vartpåverka av kristendomen.

“Twilight of the Gods”, den næste platasom Bathory gav ut, gjekk vidare med åutforska arketypiske nordiske emne, men medeit Ragnarok-perspektiv um at den moderneverdi er falsk og dømd til å falla. Det episkeopningssporet varar meir enn 14 minutt ogflyt beint inn i den næste songen, kalla”Through Blood by Thunder”, som atter glidsaumlaust yver i ”Blood and Iron”. Sjølveplata er wagnersk i tekst og melodi, tungt bygtpå dei same odinske røtene.

Etter å ha gjeve ut tvo thrash-plator til ,”Requiem” og ”Octagon” (sumtid kalla”motorsykkelmetall”), vende Forsbergattende til den nordiske metallmusikken sin.

Blood on Ice vart teke upp i 1989, menkom fyrst ut i 1996. Denne plata er fullt ogheilt eit konseptalbum, ho fortel soga um einnordisk krigar som er send ut for å hemna deisom er vortne kaldblodig myrda i landsbyenhans (etterlatne med spor av ”Blood on ice”).Han møter ein Odin-liknande mann i skogen,hjelpt av ei slags stygg heksedama, og hanofrar båe augo sine og hjarta sitt for å fullførauppdraget han er ute på. Plata hev mangeinnslag av tradisjonelle folketonar, og jamvelbard-liknande sogeforteljing. Songen ”Man ofIron” er dessutan fullt og heilt akustisk.

Plata ”Destroyer of Worlds” hev mangebyggjesteinar frå ”vikingmetallen”, men tek-stene gjeng i ei onnor stemneleid. Kor som er,etter utgjevingi i 2000, so sette Quorthon segfyre å skriva, taka upp og gjeva ut Nordland-platone. Desse platone kom til å vertahøgdepunktet av atmosfærisk, mytologisknordisk metallmusikk, og skulde jamvel komatil å markera slutten på den kunstnarlege lau-pebanen hans. Nordland I og Nordland II toklydarane med storm, i 2001 og 2003, respek-tivt. Dei var upphavlegt meint som dei tvofyrste i ein serie på fire plator. Men ThomasForsberg vart funnen død i 2004.

På Nordland-platone finn ein Quorthonsitt beste gitararbeid nokosinne, dugandetrumming, og rein og klår song som er full avlovprising til den nordiske heimstaden. I tek-stene fortel ein sogor um nordiske heltar ogum tilknytingi til den nordiske naturen. Det erein ubunden energi avspegla i desse arbeidi,og ei kjensla av rein kjærleik for dei nordiskelandskapi. Desse platone gjev eit innsyn i eiverd som ein gong var, forma av forfedrane,og no finst ho einast att på det astrale planet.Ingen annan upptaksartist i metall-verdi hevtileigna seg mytane,arketypane åt krigaren, shamanen og søkjarenpå det same høge nivået.

Nordland I opnar med ein dramatisk intro,som rydjer vegen for det ovstore ljodbilætetpå sporet ”Nordland”. Her kjem Quorthonmed lovsong til fjelli og det nordiske land-skapet. Plata gjeng vidare inn i ”Vinterblot”,so til ”Dragons Breath”, og so kjem Forsbergmed ”Ring of Gold”, der han er på sitt mestromantiske med ein song som gjeng rett tilhjarta. Dette sporet fortel soga um ein nordiskhelt som målber kjærleiken sin med ein gull-ring. Ringen bind dei tvo saman jamvel umhan kjem til å setja segl og reisa burt for eistund. Andre spor på plata er “Forever DarkWoods”, “Broken Sword”, “Great Hall Awaitsa Northern Brother” og “Mother Earth FatherThunder”,

Nordland II held fram i ei liknande ånd,med viking-eventyr og spirituelle røynslorfortalde i songar som “Bloodied Shore”, “Vin-land”. Plata endar hardtslåande med “ TheWheel of Sun”, som er eit slags fyrebod umForsberg sin eigen død:

“As sure as it is true once we all shall dieTrue it is not all men livesA king shall fallA child be bornThe Gods will take and Gods will giveBefore your time has comeDo climb your mountainside on a morningfairAnd smell the fragrance carried by the windLet it blow freely through your hair”.

Bathory heldt aldri nokon konsert. Dei varikkje ei gruppa som andre gruppor. Dei gjekkgjenom mange stiliske og lyriske fasar, deilivde ut ulike slags psykiske tilstand, serskiltdet som hev med det nordiske lynnet å gjera.Frå djupe dalar til høge fjell, verdi åt deigamle gudane vart mana fram att. Arbeidihans Thomas Forsberg er viktuge musikalsk,måvita, men fyrst og fremst er dei eit nordiskkulturverk, eit vindauga til å skyna forfedranevåre og å røyna den nordiske sjeli.

Bathory: Vikingmetall-pioneraneAv Megan Leo

Musikk 21Bakgrunnsartikkel: 30 år med nasjonal musikk

Av Ornella WinterMålmannen hev i dei seinaste utgåvone tekefyre seg tjodlynde musikkgruppor av ymistslag, seinast med intervjuet med franskeFrakass. Det er soleides tid for å samla trå-dane og gjeva eit yversyn yver kva som finstav alternativ nasjonal musikk Europa rundt,VikingrockVikingrocken uppstod i Sverike på sluttenav 1980-talet. Nett på den tidi då folk flesttrudde at punkrocken var daud, so uppstodhan på nyo i viking-skipnad. Det var gruppaUltima Thule frå Nyköping som gav ljod tilein heilt ny genre med di dei medutgangspunkt i røff britisk gatepunk byrjaeksperimentera med å leggja inn brotstykkjeav rockabilly, folkemusikk og vanleg pop-ulærmusikk. Tekstene tek fyre seg historiskeemne som vikingtidi og bragdene åt kri-garkongar som Karl den tolvte, men gjernemed samfundskritiske koplingar inn i våreigi samtid. Resultatet var eit konsept somfekk Ultima Thule til å få distribusjonsav-tala med EMI, og dei rakk å flyga heilt tiltopps på dei svenske hitlistone. I kjølvatnetav Ultima Thule kom det nye gruppor til,som til dømes Enharjarna og vårt eigenorske Glittertind.VikingmetallOgso dette er ei musikkretning med upphavfrå Sverike. Svartmetallgruppa Bathoryhadde ikkje fyrr vore pionerar innanfor tid-leg svartmetall, fyre dei gjekk vidare oggrunnla ein heilt ny genre, kalla vikingmet-all (sjå artikkelen av Megan Leo um viking-metall-pionerane i Bathory).IdentitetsrockIdentitetsrocken uppstod i Frankrike påmidten av 1990-talet, kalla rock identitairefrancaise (RIF), og er på mange måtar det

franske svaret på den svenske vikingrocken.Musikalsk er det ein miks av punkrock ogpopulærmusikk, og tekstene tek fyre seghistoriske og politiske emne, med tjodlynd,samfundskritisk tilnærming. Gruppor somkunde ha vore nemnde er til dømes InMemoriam, Insurrection, Vae Victis ogHotel Stella. Eller gruppa Fraction, somfyrst og fremst er kjend for di at gitaristen,Fabrice Robert, seinare skulde verta leidarfor den framgangsrike politiske rørsla BlocIdentitaire (sjå artikkel i dette nummeret umdei identitære).Tjodlynd hardkjernerockHardkjernerocken er ein sers hardlyndt ogstridhuga punkrock, og utøvarane meiner athan målber kjerneverdiane innanforpunkrocken, som til dømes det å lata godelivsverdiar få fylgje av ein god livsstil, og atein kann stå saman um å skapa noko i lag.Jamvel um punkrocken ovra seg fyrst ikringvære på vinstresida, skulde det berrevera på sin plass at denne genren vart utvidaav gruppor med tjodlyndt og fosterlendsktilnærming. Serleg i Tyskland stend dennasjonale hardkjernerocken sterkt, medframifrå gruppor som til dømes Moshpit ogThrima.Tjodlynd rapDen tjodlynde rapmusikken er ein ny genresom hev dukka upp i dei seinaste åri.Meiningane um hip-hop kann nok verakløyvde, men artistar som Goldofaf(Frankrike, sjå nummer 1 2011 for umtalaav Goldofaf) eller Dee Ex (Tyskland, inter-vju med henne kjem snart) hev i alle høvevel so gode låtar som dei som ellessirkulerar på hitlistone, og der dei når ut tileit større publikum med tekster som hevpositivt og uppbyggjelegt innhald medpatriotisk tilnærming, i staden for tekster umvald, sex og dop..Nasjonalsinna svartmetallDen fyrste nasjonalsinna svartmetallgruppavar norske Burzum. Medan norsk svartmet-all sidan hev gjenge i meir upolitisk leid,finst det i Aust-Europa eit stort kringvære avsvartmetallgruppor som hev reindyrka eistilretning der tematikken gjeng på tradis-jonell europeisk identitet og den gamle hei-denske arven vår. I Ukraina og Russlandfinst det hopetal med gruppor som gjeng idenne stemneleidi, til dømes Kroda ogDrudkh.

Heidensk folkemusikkDen heidenske folkemusikken hev sittupphav i svartmetallrørsla. Svartmetall er iutgangspunktet ein myrk musikkstil der detmeste gjeng i moll, og der vegen til å hentaidear frå folkemusikken ikkje er serleg lang.Byter ein ut elektrisk gitar og slagverk medakustisk gitar og sjamantromme, so byrjardet alt å likna noko meir autentisk nordiskog indo-europeisk. Millom dei tallausegruppone som hev etablert seg innanforgenren kann ein til dømes nemna Arkona(Russland) og Falkenstein (Tyskland) ellerIdis Örlög og Eliwagar (Noreg).NeofolkNeofolk er ei musikkretning som uppstod iEngland på midten av 1980-talet, og dergruppone Death In June og Sol Invictus varmillom fyregangsmennene. Neofolken hen-tar inspirasjon frå folkemusikk ogpunkrock, men med ei instrumentering somupphavlegt avgrensar seg til akustisk gitar,fløyte og sjaman-trumba. Tyske Forseti erdøme på denne fyrste generasjonen av neo-folk-gruppor, der uppskrifti var song medmonoton røyst og arpeggiospel på gitarenmed tvo eller tri akkordar. Seinare neofolk-gruppor hev gjenge vidare og millom annaarbeidt inn brotstykkje frå elektroniskmusikk, eit døme på dette er svenske Storm-fågel eller Ordo Rosarius Equilibrio.

Me kann sjå av yverskriftene her atutvalet er stort av ulike slags genrar, alle erfylde med kvalitetsgruppor, og det er ikkjeso reint lite. Um ein er gamal eller ung,gjeng i harringtonjakke eller lusekufte ellermed saggebukse - alle finn likevel noko somdei likar. Og kven veit, um nokre år lyt noklista utvidast endå meir. Den nasjonalemusikken er komen for godt.

Drudkh (svartmetall frå Ukraina).

Ultima Thule (svensk vikingrock).

22 Mytologi og esoterikkUppstoda av manneætti frå eit nordisk-mytologisk synsleite

Av Torwin v. RunenfrostEtter at Kosmos hadde vorte forma avYmir sin lekam, so jaga æsene jotnane burttil utkanten av verdi. Høgt uppe bygdeæsene Asgard, verdi åt gudane av åsaslekt.I midten lagde dei Midgard, verdi somsnart skulde høyra til menneskebroni.

Wotan såg at larvar og ormar komkrabbande ut or kroppen på den daudeYmir, og han gav Heimdall å uppgåva åforma dei fyrste menneski frå desselivendi. Desse kunde kor som er ikkje pånokon måte måla seg med æsene, ogWotan var ikkje nøgd med dei. Dei varmisforma, stygge og dumme.

Dimed laut Wotan atter senda Heim-dall til Midgard. Men denne gongen fekkhan med seg blod frå gudane for å skapa eimanneætt som var Asgard verdig. Slikskapte Heimdall Jarl-ætti (etter nokrefreistnader som fyrst hadde ført til træle-ætti og dinæst til karle-ætti). Jarleætti hevtradisjonelt vore ætti åt leidarane. Denneætti hadde ljos hud med blondt hår og blåeauge. Dei hadde noko uvanlegt vent yverseg, og dei var sers kloke og gåverike. Oftevert desse i mytologien umtala som sol-menneske.

Heimstaden åt desse solmenneski vardet som er vorte kalla for Atlantis. Atlantiskom jamt og trutt under åtak frå jotnanesom kom frå utkanten av Midgard (jord-skjelv og flaum), og slik gjekk det til atdenne staden ein dag sokk i sjøen. Sol-

menneski frå Atlantis vandra no ut ogbusette seg yver heile Nord- og Aust-Europa. Slik kom nye folkegruppor til åsjå dagsens ljos.

Frå denne soga kann me læra at memenneske halvvegs er av gudeætt. Me hevfenge blod frå gudane, me ber sjølve pånoko guddomlegt inne i oss. Samstundeshev me fenge kjøtet vårt frå jotnen Ymir.

Kva var so meiningi med dette? Kviforhev gudane i det heile skapt oss? Me er påjordi for å læra og ikkje for å lida. For åverta vise. Alt hev si meining, og det eringen uforsonleg dualisme, men snarareein slags harmoni, millom dei tvo ulikekreftene som held mennesket i hop. Ljosog myrke, uppbyggjing og øydeleggjing,dei er båe like relevante. Gudane knytteseg upp mot jotnane for å få samband tilnoko fysisk og handgripelegt - for berreslik kann dei påverka det som hender i denfysiske verdi. Dei treng oss for å kunna nåmåli sine.

Åndi vår er sett i hop av småe stykkjeav det guddomlege, som me kjenner fråWotan, Odin eller Svarog (germanske,nordiske og slaviske namn for det same).Kvar gong når me døyr, so vender desseframleis like reine stykkji attende til detguddomlege - fyre dei atter vert sendeattende til jordi, og me vert atterfødde inni ætti vår. So strævar me atter etter visdomog styrke, fram til næste gongen me døyr.

Me er skilde frå sjølve guddomen so lengeme er på jordi, men guddomen sjølv vertstyrkt gjenom vår eksistens.

Skulde me ein gong gjenom livetmakta koma til fullkomen visdom, so kjemme til å venda attende til det guddomlegeog endelegt berre verta verande der. Somein part av det guddomlege og det heilt inni æva. Dette tilstandet er betre kjent somValhall, og det hev inkje med dei kristnefyrestellingane um eit fysisk paradis ågjera. Det kann snarare jamførast med dethinduistiske Nirvana.

Den einaste måten å nå Valhall på, ogverta endelegt samanslutta med det gud-domlege, er å vera og å verta. Å strevaetter visdom og å liva slik som me er meintå liva. Di meir rettvist me liver, di nærareer me det guddomlege. Alt me hev avfysisk trong og fysiske dragnader er nokosom kjem frå jotnane. Slik gjeng det fyreseg ein kamp i oss, millom kjøtet åt jot-nane og åndi åt gudane. Ein ævelegdragkamp. Men hadde me ikkje havt kjøtetåt jotnane, so hadde me ikkje kunna økslaoss, me kunde ikkje eta og drikka, mehadde berre drege attende til det guddom-lege utan at me fyrst hadde fenge gjortnoko for å verta betre eller sterkare. Mehadde vorte verande guddomlege, men mehadde ikkje vorte noko betre på noko slagsumkverve, og eksistensen vår hadde ikkjetent til noko fyremål.

Rosenrot og taklauk, sedhevd med djupe røterAv Eirik Storesund

Det er eit kjent faktum millom urtekjennararat rosenrot (Rhodiola rosea) merkjer seg ut påetter måten mange måtar. Ein kvalitet meddenne planta som kanskje er mindre kjend, erkorleis ein frå gammelt av hev bruka havadenne planta på norske torvtak. For det vartsagt at han verna mot husbrann og hindraljonnedslag. I ei segn frå Trøndelag vert detsagt at torevèrsguden Tor hadde gjeve lovnadtil Maria møy um at han ikkje skulde slå medljonelden i dei husi der han såg rosenroti påtaket. Ein annan ting er at rosenroti har eit rot-system som legg seg breidt, og som rømermykje væske. Dimed skal den liggja som eitnaturlegt brannteppe i torvtaket, um sosumeren var aldri so turr. Sant skal det jamvelvera at rosenroti gjerne vart nytta når det sko-rta på taklauk, ein lauk som var vidkjendkringum i Europa til bruk mot eld og torevèr.

I Norden kan han dessutan kallast for huslauk, som svarar til det norrnøne namnet, húslaukr.I svenske dialektar har dei kalla honom Thore-skägg, til liks med den tyske formi donnerbart(«toreversbart») og det gamalengelske navnetþunor-wyrt («torevèrsurt»). Det er ikkje

utenkjelegt at den elska og hata smånesla(Urtica Urens) hadde ein liknande funksjon,sidan dei i Södermanland hev nytta nemningiThors-nässla. Det er berrsynt at torevèret hevsanka både otte og ovundring millom forfe-drane, der det hadde ein ikkje so reint litenfunksjon i verdsbilætet deira. Når ein ferdast ikrysselden millom maktene, so er det godt åvera fyrebudd, noko som heilt klårt vertspegla att i dei mange skikkane og tabui ifolketradisjonen, og ikkje minst ifyrestellingane um rosenroti og taklauken.Upplysningane um taklauke si evna til å hin-dra torevèr gjeng som ein raud tråd frådagsens bygdesamfund og attende til denlærde antikken, og må difor vera sers gamal.Dette gjer samstundes at upphavet til tradisjo-nen er gåtefullt. I alle høve veit me at dette errøter som stikk både djupt og breidt.Rosenrot.

Mytologi og esoterikk 23Vadim Zeland’s Transsurfing

Av Megan Leo”Transsurfing” er eit umgrip innført avfysikaren og informatikaren Vadim Zeland.Det gjeng ut på at ein sjølv kann velja sineigen røyndom, og at draumar, ynskje og hug-mål kann kann gjerast til røyndom når ein gjereigne val. Dette er eit emne som mange alt erkjende med gjenom til dømes den populæreboki og filmen ”The Secret”. ”The Secret”segjer at berre du trur sterkt nok på det sjølv,so kjem du til å lukkast med alt det du gjenginn for å lukkast med. Alt det du ynskjer deger sikra berre du hev sterk nok tru på det. Dukann tru på det eller ikkje, men slik vert detsagt. Men det er meir i det enn berre dette.Transsurfing gjeng utyver vanleg ”positivtenkjing” og fortel kvifor me ofte endar med åfå det me aller minst ynskjer oss. Han innførerumgrip som ”jamvektskrefter”, ”variasjon-srom”, ”gliding” - og serskilt ”val” - og hannyttar desse umgripi til å skildra korleis mebyggjer våre eigne liv og lagnader. Transsurf-ing gjev oss dessutan eit eineståande utsynyver det som Zeland kallar for ”pendel-rørslor”.

Det finst ein grunnleggjande balanse iheile Universet. Naturi søkjer balanse, ogmennesket vert påverka av dei kreftene somfinst i universet. Dette vil til dømes segja atnår me legg altfor mykje vinn på eitkvart, sovert det sett i sving krefter som freistarmotverka dette. Um me braglar og skrøytereller kjenner oss store og mektuge, so kjemdet til å vera krefter i universet som vil avleidadenne overskotsenergien.

Det Zeland kallar ”variasjonsrommet” ernoko slikt som ein leikeplass for ulike paral-lelle univers. Dei livi me liver er tufta på kvafor nokre av desse parallelle universi det erme vel å gå inn i med tankane våre. Um tanke-vibrasjonane våre svarar til ein serskild vari-asjon, so er dette det som kjem til å koma tiluttrykk i livi våre. Um me ikkje er nøgde medstoda slik som ho er, so kann me brigdakvaliteten på tankane våre og soleides komatil nye resultat.

”Glidingar”, slik Zeland skildrar det, eraukeglas (linsor) som me ser verdi gjenom.Når me byrjar sjå oss sjølve på negativ vis,kanskje ”for tjukk”, ”for dum”, og so burtet-ter, då er dette det som kjem til å verta speglaattende til oss - jamvel um det faktisk ikkjeskulde vera slik.

Zeland understrikar kor som er at ein kannnytta ”glidingar” til å uppnå positive resultatmed. Du kann velja sjå på deg sjølv som intel-ligent, intellektuell, hugtakande og ven, og

dinæst liva ut dette bilætet av deg sjølv idagleglivet. Jamvel um du ikkje maktar luradeg sjølv til å byrja med, so kjem denne”illusjonen” til å verta røyndom um ein berreer uthaldande nok. Det som det handlar um erå få ånd og intellekt til å spela i lag. Det somåndi strevar etter, og som fornufti tenkjer ermoglegt å få til, det hev ein kraft nok til åarbeida fram. I motsett fall, når fornufti gjengpå tvers av det som åndi strevar etter, so hevein fenge ein blokade.

”Pendelrørslor” er ei sers forvitnelegovring, med di verdi er av full av deim. I eitideellt pendelsystem kann pendelrørsla haldafram for alltid, men i eit pendelsystem somikkje er ideellt vil friksjonen i systemet føra tilat pendelrørsla langsamt døyr ut um systemetikkje vert tilført ein impuls utanfrå. Det erdenne siste typen pendelsystem som Zelandskildrar. Eit system, ei eining, ein ide, somtreng vedvarande tilførsla av energi utanfråfor å ikkje langsamt døy ut. Nokre dømekunde vera styresmaktene eller ein personstyrd av sitt eige ukontrollerte sinne (der ”sin-net” eller dei bisnelege kjenslone vilde havore pendelen). Ein person kann sjølv hentaden energien som han treng, medan eit pen-delsystem treng tilførsla av energi frå andrefor å kunna halda det gåande i lengdi.

Ei riksmakt er ein skipnad laga til av men-neske, det hadde ikkje eksistert um det varmenneske som mata energien sin inn i det. Detskræmer deg med di det trugar deg med bøter,fengsel, og so burtetter, um du ikkje lyder det.Det er di eigi redsla som sikrar at systemetkann få lov til å halda fram.

Dersom ein ynskjer å sjølv velja kva slagsrøyndom ein skal liva i, so lyt ein slutta ågjeva energi til negative pendelsystem. Detheiter, å slutta attleta på alt, slutta ottast, sluttatvila, med di alt dette berre bringar ein detsom ein minst ynskjer. I verste fall risikerarein at ånd og fornuft tek til med eit negativtsamspel, der negative og hatefulle tankar vertpara med ventnader um at det ein ikkjeynskjer mest sannsynleg er nett det som kjemtil å skje. Ingen god kombinasjon...

Me vert dragne mot det me matarenergien vår inn i, og medvit er soleides eitlykjelord. Medvit um kreftene i universet, inaturi, i samfundet ikring oss, og um korleisalt dette verkar inn på oss. Skal me gjera verditil ein betre stad, lyt me fyrst ta til med osssjølve. Og for han som vil koma vidare per-sonlegt er kjenselivet vel so viktugt som denkalde fornufti. Vakn upp og ver medviten!

Samrøda: Alberto TorresanoMålmannen hev møtt Alberto Torre-sano, tidlegare generalsekretær i LaFalange, rørsla som styrde Spaniafram til 1975. Torresano kunde forteljaum eit langt politisk liv, som han toktil på berre 11 år gamal med det somvart kalla Ungdomsfronten.

Torresano er dessutan målmann sogodt som nokon, han hev studertfilologi både i Frankrike og i Tysk-land og er vorten professor i spanskspråk og litteratur.

Um rørsla si, La Falange, fortelTorresano at det er ei rørsla somkorkje stod til høgre eller til vinstre,dei vilde samla heile folket. Deiynskte ikkje å kalla seg for eit parti,med di dei ikkje vilde taka parti fornokor serskild gruppa i samfundet.

Sigeren i 1939 førde etter Torre-sano sitt syn til at Spania vannjamvekti og einskapen attende. Sam-stundes sikra dei nye styresmaktenearbeid til alle.

Men sidan 1975 hev det liberaledemokratiet gjeve landet fem mil-lionar fatige, den nasjonale einskapener truga av ei rad ulike sepa-ratistrørslor, og meir enn ti prosent avfolkesetnaden i landet i dag er fra-mandkulturelle innvandrarar.

Dei fleste minnesmerki frå dennasjonalistiske epoken er dessutanvortne rivne ned. Politiske rørslor somhev vilde føra vidare den nasjonal-syndikalistiske ideologien åt LaFalange er vortne forfylgde. Deteinaste monumentet som dei nyestyresmaktene ikkje hev våga øyde-leggja er den mektige ”dalen åt deifalne”, men jamvel her gjeng ord-skiftet um kva som skal henda.

Dei som tapte den spanske bor-garkrigen valde å flykta til Frankrike.Her vart dei verna av dei vinstreorien-terte franske styresmaktene. Deneinaste opposisjonen som var attinnanfor spania var den monarkistiskeopposisjonen, men desse gjorde tilgjengjeld eit solid undergravingsar-beid, etter Torresano sitt syn. Hansyner dessutan til at den spanskekongefamilien ikkje er røynlegtspansk, men høyrer til det franskeBourbon-huset.

Dvergemålet

24 Soga

Målmannen hev fleire gonger synt til hevdsli-nor og hevdsvunnen kultur og liknande. Bry-tingi millom gamal hevd og nye tider er nokosom hev funnest til alle tider. Det skiljepunktetsom hev kome klårare fram dei siste 250 åriknyter seg til den franske revolusjonen.Upplysingstankane er velkjende, men kvatankar som voks fram og som av sume vertkalla det moderne prosjektet og mot-tankanetil den franske revolusjonen og korleis deipåverka oss, det er vel kannhenda ikkje nokosom ein vanlegvis fær høyra so mykje um.

Frankrike skaka resten av Europa med denfranske revolusjonen i 1789. Det førde til atandre land i Europa måtte leggja ein plan, sodei kunde møta den europeiske stormakti,Frankrike.Upplysingstankane var vanskelegeå avvisa, men avvisast måtte dei. Dei færrastestatsleidarane i andre land vilde ha noko av atein skulde ha uppstandar, krav um politiskerettar for nye gruppor i samfundet og allerminst maktyvertakingar med valdsbruk.

Det galdt med andre ord um å finna framtil måtar å stogga tankane på, slik at tankaneikkje vart til handling. Ein måtte iallfall visa atdei som gjorde ålvor av tankane, ikkje skuldevinna fram. Ein tenkte seg framfor alt at einmåtte slå til mot kjernelandet Frankrike. Der-som Frankrike vart yvervunne, kunde siger-herrane syta for at det nye styresettet som varpå veg, ikkje breidde seg.

Frankrike såg fyre seg ein krig medAusterrike og Preussen og gjekk sjølv tilforkjøpsåtak mot Austerrike. Millom 1792 og1795 var Frankrike i krig, men etter kvart vartdet berre Storbritannia og Austerrike som stodatt som motstandarar. Seinare kjem naturlegnok napoleonskrigane og samgongslandi vinntil slutt siger yver Napoleon. I 1815 vart detklårt nok at revolusjonen møtte motstand og atrevolusjonstankane vart kraftig bremsa.

Likevel er det kome upp nye fyresetnaderfor å driva med statsstyring. Det nyttar ikkjelenger å avvisa frihandel, borgarskapen vert eimektigare samfundsklassa, adelsstandenmisser privilegia, tanken um folkerepresen-tasjon spreider seg - men vert halden nedeetter beste evna.Det moderne mot eit metningspunktEin kann vel slå fast at den franske revolusjo-nen hadde spreidt ein heil del tankegods, menat dette tankegodset ikkje let seg gjenomførafullt ut. Kva var det som bremsa dessetankane? Dette spursmålet kann vera vel sodagnært i våre dagar, for i våre dagar kann einvel segja at folk steller spursmål ved um det

sokalla moderne prosjektet som vart innleidtmed den franske revolusjonen og uppbrotetmed tidi fyre, hev nått eit høgdepunkt. Idealis-men frå revolusjonen hev vunne fram i poli-tikk og samfundsstyring like til no, men no letdet til å ha kome til eit metningspunkt.

Fyrr i tidi var det breide gruppor som vildeha gjenom viktige politiske saker som femndeum mange. I dag hev personlege rettar vorte tilumfemnande rettar for einskildpersonar ogmindretalsgruppor. Politikarane hev vorte eieigi interessegruppa og fagpersonar innanforjus, økonomi, journalistikk m.m kann køyraeigne kampanjar for gruppor av menneskesom vil påverka samfundsvoksteren.

Andre ser vel fyre seg ein vokster somgjeng i ring der noko av det gamle kjemattende. Ein kann sjå det slik at den franskerevolusjonen opna for so mektige krefter at umein skulde føra desse tankane til endes, haddedet ikkje vorte råd å taka vare på åndelegekrefter som strekkjer seg langt attende. Deimest ytterleggåande kreftene under revolusjo-nen ynskte ikkje nokor religionsutøving. Deihadde til mål å få burt kristne sinnbilete og ser-merke på alle frontar. Det vart jamvel sett igong freistnader på å innføra ein ny kalender.Ein vilde attende til år 0, men lukkast ikkje.

Seinare freista millom anna kommu-nistane i Sovjetsamveldet å få sett kyrkja tilsides og gjennomføra ei heil avkristning. Detser vel like fullt ut til at den ortodokse kyrkjahev yverlevt, jamvel um kristendomen langtfrå stend so sterkt som han kunde i Russland.Religionen er likevel framleis ei sterk kraft.Det er avgrensingar på kven som fær drivamisjonsarbeid i Russland i dag. Religiøsegrupperingar vert altso yverstyrde og i mangehøve stogga. Tilliks med at ein stoggar mot-tevlarar til den ortodokse kyrkja, vert det åkrenkja kyrkja sett på med motvilje. Pussyriots, det russiske punkbandet, vart skulda forgudsspotting mot kyrkja som maktsymbol. Påden andre side vert det sagt at den ortodoksekyrkja må stydja dei politiske makthavaraneanten dei vil eller ikkje.

Russland er langt frå det einaste landet derdet er gjort inngrep og sett avgrensingar motreligiøs forkynning, landet fylgjer berre i samefotefar som mange andre statar. I den islamskeverdi vert misjonssamskipnader og dei somfinn åt mot islam uppfatta som uroskapararsom det må slåast ned på.

Ein kann vel, kor som er, slå fast at kris-tendomen i Vest-Europa vart underlagd statenmed dei statsberande kyrkjone . Det var irøyndi ei kraft som melde seg alt med refor-masjonen. Voksteren på 1900-talet hev gjort

kyrkjone veikare. I nokre land vart dei meirpolitisk styrde, men med kvart vart dei laus-rivne frå statane og berre bruka når statlegeeller andre krefter fann nytte i å bruka deim.På den andre sida, kva er svaret på sekularis-eringi? Hjelper det å gjeva folk meir fridom?

Den menneskelege fridomen kjemkannhenda ikkje til å verta større enn i dag.Det kjem kannhenda jamvel eit atterslag.Verdsens råvaretilgang rømer ikkje endelausmateriell vokster. Energikjeldone hev grensor,og jakti på nye råemne er nådelaus. Oljesek-toren er eit døme på korleis det vert driverådrift på ressursar, gruverdrifti eit anna. Barn-earbeid finst det enno, jamvel etter 200 årsrevolusjonstankar. Krig og elende merkjermange land.

Den frie moralen fører ikkje berre til godefor alle menneske – fridom for ein part kannføra til ufridom for andre. Det vert snakka fintum menneskerettar, men dei fleste land i verdibryr seg ikkje meir med menneskerettar enn atdei vil ha mest mogleg ut or handelssambandimed andre land som bryt menneskerettane.Ytringsfridomen vert sett upp mot valdsbrukog trugsmål. Unge menneske vert drepne nårdei vil ytra seg um politikk. Verdi hev ikkjekome so langt som ein skulde ynskja. Hev menått eit metningspunkt? Hev folkeup-plysingstankane frå 1700-talet kome til vegsende?

Det er grunn til å setja seg inn i tankanekring det moderne prosjektet og tankane til deisom var kritiske til den franske revolusjonenalt i den tidlege reaksjonstidi. Samfundet varso langt frå framifrå fyre upplysingstankanevann fram, men idealtypen på eit folkestyrefinn ein snaudast når upplysingstankane var isin spede barndom på slutten av 1700-talet ogtidleg på 1800-talet. Det er like fullt her, nårtankar vert til handling, at ein må starta ogdinæst sjå framyver i tid mot vår eigi tid. Detfyrste me må verta klokare på er det moderneprosjektet.Tankane i det moderne prosjektetDet moderne prosjektet vert umgripsfest påminst tvo måtar. Umgripet vert knytt til ei storrørsla av nytenkjing i tidi millom år 1500 og år1800, der fornuftstenkjing og uppgjer medhevdsvunne maktpersonar og maktformerkom jamt meir til uttrykk. I oldtidi vart reli-gion og filosofi knytte saman med naturvit-skapen. Desse bandi slitna på 1600-talet. Dåbandi gjekk kvar til sin kant, vart naturvit-skapen knytt til å røyna ut korleis verdi verkautfrå sjølvstendige grunnsetningar. Dei langetidslinone kann visa til det som gjev meining

Er det slutt på moderniteten?Av Lars Bjarne Marøy

Soga 25utfrå ein filosofisk ståstad.

Dersom ein derimot tenkjer på det mod-erne prosjektet utfrå samfundsvitskaplegegrunnsetningar, kann det vera vel so naturleg åsetja upp det moderne prosjektet som eit pros-jekt som bitt seg saman med dei politiskeumveltningane på 1700-talet. Då vil ein gjernevisa til upplysingsfilosofien og til samfund-sumlagingane i den franske revolusjonen ogden amerikanske lausrivingi.

Det moderne prosjektet vert gjerne knyttupp til politiske eller upplysingsfilosofisketilnærmingar. Trui på fridom, sanning ogmetode er framherskande. Den vitskaplegerasjonelle tankegangen tvingar seg fram, oghan formar um på tenkjingi innanfor mangeumkverve. Samfundet fyre den franske revo-lusjonen var millom anna merkt av ymsandegradar med føydalisme, einevelde, lagdeling isamfundet og bindingar på menneskelegsamkvem. 1800-talet er det hundreåret då lib-eralismen og vitskap opnar upp for nye måtarå skipa til jordbruk, handel og samferdsla.Skilnaden millom menneski vert mindre. Vit-skapen skapar ei industriverksemd som gjevfolk tilgang til alt fleire hjelpemiddel og nyevaror: Frå hermetikk til medisin med nyekjemiske blandingar, frå syklar til dampbåtar,frå elektrisk straum til olje og gass. Liberalis-men legg til rettes for at dei vitskaplege fram-stegi kjem ut til folk og at dei vert tekne i bruk.Sanning og vitskapleg metodeDersom ein ser fyre seg det moderne prosjek-tet som noko som tok til med den franske rev-olusjonen, kann ein leita fram til nokre sentralesidor ved dette prosjektet som var viktige på1800-talet og som kannhenda er like viktig ågripa tak i dag, um ein skal verta klokare påden tidi me lever i, og korleis verdssoga hevpåverka oss dei siste 200 åri.

Me kann taka til med stikkordi sanning ogmetode. Det moderne prosjektet tuftar seg påat det finst nokre grunnleggjande meiningarsom byggjer på sanningar og som metodenfinn fram til. Dei grunnleggjande meininganeer gjerne knytte til Gud, idear eller ein sub-stans som ofte vert knytte til det menneskelegerøynslefeltet. Sanningi vert sett inn under nokosom gjeng utyver normale grensor, til og mednoko yversanseleg eller transcendent. Nårmetoden fær arbeida utfrå dei grunnleggjandemeiningane, kann den eine meiningi vinnafram i tevling med den andre. Slik kunde tildømes prestar koma fram til at dei ikkje lengerkunde tru på Gud. Vitskapsmenn kunde komafram til nye slutningar som til dømesuppdagingi av elektromagnetismen. Bønderkunde koma fram til at dei måtte leggja umjordbruket. Industrieigarar kunde koma framtil at dei laut nytta nye maskinor um dei skulde

lukkast i næringslivet og so burtetter. Når men-neske byrja å leggja um tenkjingi si samstun-des, gjorde det um på heile samfundet.”Dagsens problem kan ikkje løysast gjenom åtenkja på same måte som då me skapte deim”,sa Albert Einstein. På mange måtar kann einsegja at livet hev arta seg slik for menneski deisiste 200 åri. Nye teknologisk framsteg kjemtil, men dei skapar nye vanskar som gjer at memå tenkja i nye samanhengar.

Det ein hev kalla siste-instansane er einviktig einskildlekk når ein skal skyna dri-vkreftene i det moderne prosjektet. Ein er uteetter å finna fram til kva som er upphavet tilymse ovringar, og siste-instansane vert knyttenærare saman med mennesket. Ein tenkjersom empiristane at berre det me kann røynagjenom sansane danar grunnlaget for visskunnskap. Ei onnor løysing er å lita påvitugskapen. Kant set subjektet ogvitugskapen som siste-instans. Når alle men-neske samlar seg um røyndi på same vis, då erkunnskapen viss. Trui på vitugskapen hevlangt frå alltid vore like sterk som hjå Kant, tildømes dreg filosofen Schopenhauer fram vil-jen som det viktige. Den blinde livsviljen erein tanke som kann førast i mange leider.

Ein trur òg på framsteg og avs-løringsstrategien i den moderne tidi. Når berrefolk fær fridom til å handla som dei ynskjer,kjem dei til å fara åt på beste måte. Det somheng att av gamle verdiar som ikkje toler ljospå seg, kjem til å falma og falla burt, medandei nye umgangsformene, økonomiske skip-nadene, tankebygnadene og forteljingane umkva som er naturleg og vellukka livsførsla,vinn fram.

Desse synsmåtane er vel åt å ha nått einende i dag. Alt nytt er ikkje godt nytt lenger.Til sine tider viser det seg at trui på vitskap ogteknikk og på raske framsteg for mange haddeskuggesidor. Dei menneskelege og upphavlegesidone ved røyndi let seg ikkje attendevisa.Natur og umheim hev langt meir varigeutsyner yver seg enn det industrien og teknolo-gien hev synt seg å ha so langt. Ingen talar velum teknologi i tusundårsperspektiv, mennaturen er ei ovring som manar mennesket tilå tenkja lenger ein det er i stand til. Den men-neskelege livsførsla er likeins langt meirvarande enn teknologien. Det eine framstegetset det andre ut or kraft.

Når ein kjem til reint menneskelege fram-steg, so kann det vera framsteg ein meiner atein hev havt i tenkjing kring menneskelegetilhøve. Til det kann det vera verd å vera mis-truisk, um enn ein kann taka i miss. Tak tildømes helse og kosthald. Moderne industrimater vel ikkje på langt nær so sund som mat somkjem beint frå naturen. Ordet naturleg er eitord som i sume reklametekster vert sett på som

noko so nær eit lykjelord. Men det naturlegeskal vel helst vera under menneskeleg styringog gjerne vera industriprodusert, då vert detikkje nett so truverdig, iallfall ikkje i alle høve.Fisk må då vera sundare enn Omega3-tablet-tar.

Ein kann avsløra gamle fordomar, men einkann like lett skapa nye fordomar. Det ervanskeleg å gå god for synspunkt som gjeng utpå at menneske var meir kunnskapslause itidlegare tider. Det er alltid noko som gjengtapt i soga, og um me trur at det som stend attforklårar alt um korleis folk tenkte, so tek ein imiss. I dag hev me stor kunnskap um fortidi,men me må likevel plukka ut det som er viktig,og då vert me kannhenda ikkje klokare enn detfolk var for 200 år sidan. Det kann vel vera atheile det moderne prosjektet kann avvisasteller kjem i eit heilt nytt ljos.

Det ein vel like fullt kann slå fast er at nårymse ovringar slær til for fullt, so fær det storefylgjor. Kvinnor hev alltid arbeidt, tilliks medmennene, men innanfor det moderne prosjek-tet skulde dei til sine tider takast ut or detformelle arbeidslivet. Det moderne prosjektetkann vel soleis til sine tider ha gjenge i motsettleid av det som var det upphavlege, at kvinnorog menner hadde arbeidshopehav på gards-bruk i det gamle jordbrukssamfundet. Detstend iallfall i motstrid til at kvinnor vart setteut av arbeidslivet og gjekk inn i ei slags iho-plaga husmorrolla, serleg på 1950-talet.

Me hev sett at ein kann tenkja seg siste-instansar som Gud, idear eller substans. Jür-gen Habermas meiner at siste-instansane ligg ispråket: Det sanne, det gode og det fagre tuftarseg ikkje beinast på mennesket, men på eitmenneskeskapt medium, språket. Språket ersjølve beraren av vitugskapen, av di han somlegg fram grunngjevingar må bruka deiinnebygde vitugskapsbygnadene i språket.Korleis Habermas ser på ikkje-verbale ytringareller kunstnarlege ytringar hev eg ikkje nokonkunnskap um, men ordskiftet um kva somkjem fyrst av språk og tanke er knappast avs-lutta på ein måte som set språket fyrst.Attende til revolusjonen og reaksjonenUpplysingstankane og det moderne prosjektetstend der med sine yverordna og abstraktebygnader. Gjeng ein nærare inn på reaksjonenmot den franske revolusjonen kjem ein korsom er ikkje utanum at nasjonalismen i dennetidi vart grunnleggjande viktig. Fran-skmennene måtte forsvara seg motkrigstrugsmål og andre land mot revolusjon-strugsmålet. Den lettaste vernestrategien synteseg å vera at ein samla folk attum ideen um eitnasjonalt hopehav. Tyskarar måtte verja segmot franskmenner, då kvarv tanken um at fran-skmenn kunde læra tyskarar um revolusjonen.

26 Soga

Tyskland hadde store vandemål då dei skuldeføra heimskrigane på 1900-talet. Landet lågmidt i Europa og måtte vinna fram på tvofrontar um krigen skulde føra fram til siger –austfronten og vestfronten. Tyskarane vildefor all del koma undan ein tvofrontskrig, mensoga gjorde det slik at dei fekk nett det. Tysk-land vart endeleg samla fyrst i 1871, meir ennhundrad år etter at samlingsarbeidet tok til.Det er råd å jamføra den tyske samlingi medmåten Sambandsstatane vart samla.

Når eg tek til med Tyskland her, er detikkje av di denne bakgrunnsartikkelen skalhandla um Tyskland, men av di Tyskland påsett og vis let seg samanlikna med Polen. Båenasjonane hev havt fotfestet sitt midt i Europa,og båe nasjonane hev havt vanskar med åsamla seg til ein slagsterk stat – på same tidsom at dei heller ikkje kunde attendevisasteller nektast for. Tyskland voks langsamtfram, tilliks med Sambandsstatane. Polen varderimot eit land som var innarbeidt med einsterk stat, men landet miste fotfestet.Eit land som misser fotfestetDen polske staten kom i vanskar av di formange eigenmektige adelsmenner stod imotkvarandre. Det toppa seg i at kvar einskildadelsmann kunde leggja ned veto mot avg-jerder i den polske riksdagen. Det førde natur-leg nok til at det vart tungrodd å styra staten.

Uttrykket polsk riksdag, peikar på at noko verturåd å halda styr på - alle skal ha fram sinemeiningar utan å høyra for mykje på dei hine.På ulike måtar undergrov «den polske riksda-gen» den polske staten. Staten vart kløyvd uppav grannane. Dei gode sidone ved det sokallaliberale vetoet var at avgjerder vart velgrunnlagde, ulempa var at framande makterkunde gripa inn og kløyva upp alle ordskifteog laga lange avgjerdsprosessar av spursmålsom hekk i hop med utanrikspolitikken.

Polen hev tilliks med Noreg ei kløyvdsoga, med ei stordomstid og ei attervakning.Landet vart burte frå kartet i 1795, og vartfyrst synlegt att i 1918, då fyrste heimskrigenvar yver. So kann ein segja; kvifor braut Polensaman og kvifor kom landet på fote att? Lan-det braut vel mykje saman for skuld trykketfrå stormaktene under Napoleonskrigane. NårPolen kjem på fote att, handlar det vel mykjeum fyrste heimskrigen. Stormaktene somhadde halde kontroll med Polen greider ikkjeå halda styringi med landet lenger. Auster-rike-Ungarn, Tyskland og Russland hev skiplastatstilhøve, og då polske lausrivingskrefterfekk studnad frå USA og Wodrow Wilsons 14punkt til tingingane i Versailles, der eitt av dei14 punkti var å lata nasjonalismeprinsippetråda i Europa, fekk dei polske frigjer-ingskreftene dimed det grunnlaget dei trongfor at dei skulde lukkast i å taka steget mot ei

statsdaning. Høgdepunktet er 11. november.Med ein historisk sjanse til å reisa seg attDifor er 11. november 1918 ein viktig dag forPolen. Då krigen var yver, stod polakkane rei-duge til å vinna landet sitt attende. 21 årseinare fekk dei den tyngste prøvesteinen påum statsdanningi hadde vore vellukka. Då vartlandet skilt ut i tvo partar, den eine partenskulde Sovjetunionen taka under seg, denandre Tyskland. Tyskland gjekk fyrst inn iPolen, og då lyste Storbritannia krig motTyskland. Sovjetunionen fekk derimot togainn umerka. Både Tyskland og Sovjetunionenhadde hemnmotiv til sinns då dei gjekk tilkrig. Dei hadde ikkje kunna visa seg sommektige etter 1. heimskrigen, og det var pin-samt for tvo ærekjære statar. Kva komhemnlysti av?

Etter fyrste heimskrigen var det ulage iRussland. Det herska borgarkrig millom kviteog raude herstyrkar. Dei kvite høyrde til dengamle herskarklassa og arbeidde hardt for åslå ned dei raude bolsjevikane. Dei indre mot-setnadene gjorde det vandt å halda det gamlerussiske herreveldet ihop. Polen låg i utkantenav dette herreveldet. Polakkane allierte segmed ukrainarar og kviterussarar og hadde istartfasten hell med seg i krigføringi mot deinye herskarane i aust, men so vart dei pressaattende til Warszhava. Her fekk dei likevel

Polen liver midt i det europeiske spaningsfeltetAv Lars Bjarne Marøy

Yverføringsverknaden måtte motverkast. Når den tyske nasjonalkulturen blømde

sterkt kring slutten av 1700-talet og tidleg på1800-talet, hekk nok det ihop med krigsstoda.Det var rett tid til å teikna ned eventyr og til åleita fram det som var sams i tysk soga.Nasjonalismen viste seg å vera ein måte åbremsa moglege revolusjonstankar i folket. Ogikkje berre bremsa nasjonalismen revolusjon-stankane, han verka utvidande med. Jamvel ivår tid hev nasjonalismen vist seg å hagjenomslagskraft. Mange nasjonalstatar hevkome til etter 1989. Ein kann sjå til Russland,Jugoslavia og Afrika.

Ein lyt til Rousseau um ein vil sjå korleisupplysingstidi og den nye tidi etter revolusjo-nen heng i hop. Det var Rousseaus tankar somfekk mana folket i Frankrike til strid. Det vareit mål for Rousseau å koma burt frå denufridomen som den moderne sivilisasjonenhadde ført med seg. Det frie mennesket inaturtilstand hadde vorte til eit ufritt menneskei samtidi, no måtte ein finna fram til ei ny formfor fridom. Korleis ein fær menneske til åverta samde um å leva saman innanfor den

same rettsstaten med dei same reglane oggrunnsetningane, det vart eit sentralt poeng.

Det kann vera mange ting som fær folk tilå slutta seg saman, og upplysingstidi la vinn påidealtilstand og fann dei fullkomne løysinganei vitugskapen. Ein revolusjon stend derimotikkje for eit idealtilstand, langt derifrå. Nårstore folkegruppor og innbyggjarar i heilestatar kjem under hardt press økonomisk ogmaterielt, kjem ein til tider då det krevst han-dling, og då er ikkje alltid dei teoretiske utleg-gjingane so nyttige. Ein kann derimot upp-sumera i etterkant og finna fram til kva kreftersom kom til uttrykk og kva fylgjor dessekreftene fekk.

Nasjonalismen kjem vel til uttrykk somein måte å løysa røynlege vandemål på. Detvar vel knappast slik at ein hadde sett fyre segkva kraft som kunde liggja i nasjonalismenfyre revolusjonen. Ein kann kannhenda segjaat det kann verka vitugt å slutta upp um dennasjonen ein høyrer til, men den franske revo-lusjonen innfører ein kløyvd truskap. Ein kannvera lojal mot sin eigen nasjon eller ein kannvera lojal mot tankar og ideal som knyter seg

til folkesuverenitet. Ein vitug nasjonalstat måtaka høgd for at borgarane i eit land både kjen-ner seg knytte til kvarandre gjennom ein samsidentitet og gjennom ei godtaking av det styre-settet landet hev. Lojalitet til statsleidarane ogdet politiske systemet måtte gå hand i handmed lojalitet til nasjonen. Dersom lojalitetenvart kløyvd, kunde leidarane i eit land risikeraå få folket mot seg.

Nasjonalismen samlar mykje av dei ser-dragi i det moderne prosjektet som me hevvore innum. Den er grunnlag for einnækjingsstrategi i høve til andre folk ognasjonar. Han utgjer ein siste-instans som deter vanskeleg å avsløra. Nasjonalismen hyservisse sanningar som ein kann kartleggja gjen-nom metodiske granskingar som til dømes avnorske målføre, avbrigde av eventyr, språklegeytringar med meir. Det er naturleg å slutta heri dette høvet, men langt frå alt som kunde seg-jast um det moderne prosjektet er sagt i dettestykkjet, det er mykje ein kann gå nærare innpå. Nasjonalismen er kor som er berre ein avmange mottankar til den franske revolusjonen.

27pressa seg innatt og berga sitt eige territorium,men ukrainarane og kviterussarane hamnaunder klovane til den russiske bjørnen.

Stalin merka seg krigsføringskunsti tilpolakkane, dei var gode strategar. Han mislikaog vantrudde polakkane i ettertid, og var ser-leg huga på å få teke ut leidarane åt det polskeherfolket. Nedslaktingi av 22 000 polske off-iserar er eit godt døme på mistrui til Stalin.Denne nedslaktingi fekk tyskarane skuldi for,men etter 1989 hev det kome fram at det irøyndi var Moskva som stod attum det heile.

Tyskarane på si sida fekk skuldi for atfyrste heimskrigen tok til. Det førde med segat dei laut leggja ut stor krigsskadebot tilsigerherrane. Serleg Frankrike var uppteke avat tyskarane skulde svara for dei store tapi lan-det hadde lide under krigen. Um tyskaraneskulde lukkast med å svara for dei pengane deiskulda, laut dei halda høg produksjon. Deihadde bruk for alle dei landvaldi og rikdom-skjeldone dei fekk nytta seg av. Kolgruvor varei stor rikdomskjelda i ei tid då olja ikkje spelanåme nær den same rolla i økonomi og energi-forsyning som ho gjer i dag.Folkereising, stormaktsspel og kamp umgruveressursar

Nokre av dei viktigaste gruvevaldi låg iØvre Schlesien. Då det braut ut uppreistar iØvre Schlesien, hadde tyske interessor alt åvinna på å slå ned uppreistane. Uppreistenkom etter at tysk grensepoliti slakta ned tipolakkar ved Myslowitzer Grube i 1919. Detvart generalstreik der 140 000 øvre-schle-siarar gjorde krav på at styresmakter og politiskulde bytast ut jamt millom polakkar ogtyskarar. Denne uppreisten var den fyrste. Dengongen greidde tyskarane å halda att. Umlag2500 leidande polakkar skal ha vorte hengdeeller avretta på onnor vis i samband meddenne uppreisten. Dette var i 1919.

Men det slutta ikkje med denne uppreis-ten. Ein ny uppreist melde seg i 1920. Dennegongen hadde det vorte sendt inn ein kom-misjon som skulde vurdera stoda etter den

fyrste uppreisten. Kommisjonen varsamansett av krigsvinnarane – Frankrike,Storbritannia og Italia. Britane og italienaranevar samhuga med tyskarane, medan fran-skmennene var samhuga med polakkane.Stoda var ugreid, for sigermaktene varkløyvde, og då vart det råd å spela på dei mot-setnadene som alt fanst. Enden på det heilevar ein ny uppreist, der polakkane vannsterkare fram og fekk tilgang til både detstadeigne tenesteverket og politi.

Etter ein tridje uppreist kom store delar avØvre-Schlesien på polske hender. Folkesam-bandet greip inn og stod for delingi. Tysklandvar svært misnøgt med tilhøvi. Dei fekk tilbodum at prisane på kol kunde minkast ned, umdei førde inn kol frå Polen, men dei vilde ikkjeha innførsla av kol frå Polen. Tilhøvi millomPolen og Tyskland heldt fram med å veraspende.

Når Polen kunde ha tilvererett som eigenstat, må ein sjå på korleis den polske nasjon-alismen vart bygt upp. Polen tilliks medmange andre land hadde ein sterk nasjonalis-tisk periode på 1800-talet.Polske tilskot til europeisk kulturlivPolsk nasjonalisme finn ein mange uttrykk for

på 1800-talet. Både forfattarar og musikarargav seg sterkt til kjenne. Mest kjend er nokPan Tadeus av Adam Mickiewicz. Dette ver-ket hev iallfall inntil nyleg stade sterkt i denpolske skulen, og verket hev vorte filmatisert.Chopin er truleg den best kjende kulturper-sonlegdomen som laut leva i utlegd. Deipolske dansane massurka og polynese hevspreidt seg langt utyver landegrensone. ForPolen er eit land som er fylt av kultur, antendet er tala um målarkunst eller teater. Detpolske språket og den katolske kyrkja hevhalde folket samla, slik at det ikkje var råd åfå dei inn under andre herrevelde for godt.

Difor er det interessant å merka seg atPolen jamvel greidde å stå av invasjonen frådei tvo store mektige grannane Tyskland ogRussland. Båe landi freista å knekkja Polenmed folkeflytjngar og hardstyre. Moskva hevhavt hard styring yver landet, men polakkanehev lært seg til å leva med å lesa millomlinone. Det var i Polen som i mange andrekommunistland at ein lærde seg til kva einkunde segja ute millom folk og kva ein kundesegja heime. Kulturelle symbolsaker vart vik-tige, medan politiske ytringar var noko ein varvarsam med.

Frå Chopin til polonese. Det polske tilskotet til europeisk kulturliv er stort.

B

Attende til: Målmannen, Postboks 599 Sentrum, 5806 Bergen

ISSN-1503-2469

Målmannen treng folk som skriv høgnorsk.Kom gjerne med stykkje og innlegg til bladet!

Det var med stor sorg at bladstyret i Målman-nen fekk melding um at professor Frode JensStrømnes er død, 75 år gamal. Det var paradok-salt nok i den siste leidaren fyre Strømnes gjekkburt at han vart nemnd ende ut som ein av densentrale tenkjarane som hev merkt arbeidet åtredaksjonen. Ideane åt Strømnes hev kor som ervore med på å staka ut kursen for Målmannen iheile det tiåret bladet hev kome ut.

Strømnes gjorde eit banebrytandearbeid innanfor kognitiv språkpsykologi. Ettermange tiårs forsking kom han i 2006 med boki”The Fall of the Word and the Rise of the men-tal Model”. Boki samlar trådane etter eit langtliv som forskar, fyrst som amanuensis vedAarhus Universitet i Danmark, sidan som pro-fessor ved Universitetet i Åbo i Finland og vedUniversitetet i Tromsø, fram til han dei siste årivar statsstipendiat i Volda.Eit nytt syn på språkStrømnes gjorde det til sitt livsverk å setja einalternativ modell upp mot det tradisjonellesynet på språk. Språksystemet vert i den tradis-jonelle forståingi sett på som sekvensar av ord.Læra um språk vert då læra um ordi. Det vertvidare hevda at folk kann tenkja med ord. Einkann tenkja på ting ein ikkje kann laga struktur-modellar av. Det hev matematikarar freista åprova. Språklæring er å læra ord heiter det.

Lingvisten Noam Chomsky hevhevda at alle språk er grunnleggjande like, meddi setningane kann minkast ned til noko hankallar for proposisjonar. Proposisjonane erimmaterielle og dei er dei same for alle språk.Berre proposisjonar kann ha sanningsverde, imotsetnad til analoge strukturar som bilete ogkart. Dei analoge strukturane kann ikkje ha san-ningsverdi av di dei vert kalla fleirtydige.

Kor som er: Innanfor kognitivspråkpsykologi hev det i dei seinaste 40 åri voregjort etterrøkjingar som hev endra synet vårt påspråk. Språket vert i ei sovori forståingsråmabytt inn i tvo nivå, addressor og mentale model-lar. Ordi som me nyttar oss av er einast addres-sor til mentale modellar, og det er desse me nyt-tar oss av når me tenkjer.

Dei mentale modellane grupperarting og hende utanfor mennesket.Adressone/ordi vert nytta til å finna ut kvar deimentale modellane er i heilen (hjernen).Utanum det ber dei ikkje kunnskap i seg. Men-

tale modellar som ber i seg kunnskap um hendeog ting hev alltid formlikskap med desse hendeog ting. Mentale modellar er som alle andremodellar hende i ei rømd og kann difor skynastutfrå ei rømd.

Sinnbilete vart nytta til å fremjaminne millom forsøkspersonar i ymse røyne(eksperiment) frå 1957 av. Røyni hev vortebanebrytande for å skyna menneskelegespråksystem. Sjølv var Strømnes mange år iFinnland og granska tilhøvet millom svensk ogfinsk mål. Han etterviste at finsk mål hev eionnor mental fyrestellingsverd enn det svenskemålet. Det hev gjeve seg interessante utslag.Han og forskingsmedarbeidarane hans nyttamange år på å koma fram til biletlege fram-stellingsformer for dei finske kasusi. Deibiletlege uttrykki kunde få fram sermerke ispråket og soleides letta målinnlæringi.

Strømnes kunde ettervisa klåre skil-nader millom indoeuropeiske mål og finsk mål.Forskingsrøyne syner at indoeuropeiske målforvirrar finsktalande. Slik målbruk fører tilfleire arbeidsulukkor millom finsktalande ennmillom svensktalande. Det hev ein kunna stad-festa statistisk, og det med alle andre tenkjelegevariablar haldne utanfor. Vegen vidareUm målet i eit land er med og skaper mentalefyrestellingar, kann ikkje desse fyrestellinganeuttrykkjast like godt gjenom eit mål som er valtpå slump. Det lyt vera det målet som er ser-merkt for landet som kann få fram desse men-tale fyrestellingane. Den norske målreisingikann soleides utløysa ei stor skaparkraft sommålstoda i dag held nede.

Strømnes meinte nynorsken i byr-jingi av fyrre hundradåret hadde ein historisksjanse til å vinna fram. Mykje godt arbeid vartden gongen gjort for å gjera det norske målet tileit tevleført europeisk kulturmål. Akademikararmed landsmålsbakgrunn lagde vinn på å nyttanynorsk både i skrift og i tala, og grunnlegg-jande skrifter frå den klassiske verdslittera-turen, som til dømes Odysseen av Homer, Ger-mia av Tacitus, eller Sakuntala av Kalidasa, vartumsett til god og velklingande nynorsk. Mendei tilnærmings- og jamstellingsstrategiane sommålrørsla gjekk for etter krigen var etterStrømnes sitt syn lagnadstunge for nynorsken.Tilnærmingslina, dialektromantikk og jam-

stellingsstrategiar gjorde det nynorske til eitindividuelt prosjekt for den einskilde - både nårdet kjem til rettskriving og det å kunna hevdarettane sine som nynorskbrukar. AlternativetStrømnes stod for var å byggja upp ein elitesom stod saman um å dyrka det norske måletfram som eit sjølvstendig og einskaplegt alter-nativ, og strida det fram på alle umkverve.Dessutan skulde ein bygt institusjonar og sikrakjerneregionar der nynorsken hadde fyreretten.

Frode Strømnes var ein mann somvar i stand til å samla trådane. Han var upptekenav at ein laut sjå praktisk på målstoda. Praktiskespursmål var like viktuge som teoretiske og ide-ologiske. Strømnes var til dømes undren på kvi-for nynorske avisor og tidskrift aldri tok fyreseg emne som til dømes korleis ein bygde meirenergiøkonomiske vedomnar eller noko so ein-felt som korleis ein hyvla ei fjøl!

”Me er materialistar som spør ettervinninga”, hevda sentrale folk i målrørsla etterkrigen. Sentrale folk i ei rørsla som hev ført detnorske målet mot undergangen. For er det nokomålreising og måldyrking handlar um, so er detnett det: Kjenslor, kjærleik og draumar, og ikkjekald materialisme. Strømnes hev med arbeidetsitt um språk og mentale fyrestellingar synt atmålsaki likevel er meir enn berre romantikk.Språket er ein måte å sjå og systematisera verdiikring seg. Det norske målet, med sin rikdom påpreposisjonar og si gode evna til å modellerarørslor, er eit program for å yverliva og takakjappe avgjerder der barsk natur og kaldt klimaikkje gav høve til å utsetja til i morgon det somlaut gjerast i dag. I vår globaliserte verd med friflyt av varor, kapital og arbeidskraft spelar dettekanskje ikkje so stor rolla lenger, men kven veitkor lenge dette systemet kjem til å halda seg?

Strømnes hadde framleis so mykje åkoma med, og var millom deim som me i røyndiikkje hadde råd til å missa. Det er likevel ikkjeanna å gjera enn å segja som i Tord Foleson,merket det stend, um mannen han stuper. Arbei-det åt Frode Jens Strømnes vert ståande.Strømnes hev lagt eit teoretisk grunnlag for eialternativ og radikal målreisingslina. Det erupp til oss å granska det og å setja visjonanehans ut i livet.

Frode Strømnes til minneAv Olav Torheim

Sluttordet:Kvart mål må talast og skrivastso, at fyremunene kjem fram, ogettermunene ikkje syner seg.... Nikolaus Gjelsvik