ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ ΟΡΙΜΟΙ

Η επιςτιμθ που ζχει ωσ αντικείμενό τθσ να κατανοιςει και να

ερμθνεφςει πϊσ θ ςκζψθ, τα ςυναιςκιματα και θ ςυμπεριφορά

των ατόμων επθρεάηονται από τθν πραγματικι, φανταςτικι ι

υπονοοφμενθ ςυμπεριφορά των άλλων (Allport, 1968)

Η επιςτιμθ που μελετά τθν ανκρϊπινθ κοινωνικι ςυμπεριφορά

(Hogg & Abrams, 1988)

Η επιςτιμθ που μελετά τθν κοινωνικι φφςθ των ανκρϊπων και

τθν κοινωνικι καταςκευι τθσ γνϊςθσ (Condor & Antaki, 1998)

Επικεντρϊνεται ςτισ

κοινωνικζσ δομζσ και ςτο

πϊσ αυτζσ επθρεάηουν

το άτομο και τισ

εμπειρίεσ του

Επικεντρϊνεται ςτισ

ατομικζσ λειτουργίεσ και

ςτο πϊσ αυτζσ

επθρεάηουν τα κοινωνικά

ςυςτιματα

Κοινωνιο - κεντρική προςζγγιςη

Ατομο - κεντρική

προςζγγιςη

Ομαδικόσ νουσ

Σο κράτοσ ςυνιςτά

ενςάρκωςθ του

κοινωνικοφ

πνεφματοσ, ςτο οποίο τα

ατομικά πνεφματα

ςυμμετζχουν ενεργά

(Hegel)

Ατομικιςμόσ νουσ

Σα βαςικά ψυχολογικά

χαρακτθριςτικά του

ατόμου είναι

ανεξάρτθτα, γι’ αυτό

και παραμζνουν

αμετάβλθτα από το

κοινωνικό πλαίςιο

ΑΡΧΕ ΑΣΟΜΙΚΙΜΟΤ

Ηδονιςμόσ: Κάκε ενζργεια τροφοδοτείται από τθν

επικυμία για θδονι και αποφυγι του πόνου

Ωφελιμιςμόσ: υνιςτά ζνα από τα λεγόμενα

«ςυνεπειοκρατικά» ςυςτιματα θκικισ, κακϊσ

κφριο κριτιριο τθσ θκικισ ορκότθτασ μιασ πράξθσ

είναι οι ςυνζπειεσ τθσ

ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ ΣΩΝ ΜΑΗΩΝ

Σο άτομο γίνεται πρωτόγονο, λιγότερο ζξυπνο και

υπεφκυνο. Χαρακτθρίηεται από ανωριμότθτα, ενϊ χάνει

τα ιδιαίτερα γνωρίςματα (πνευματικά, φυςικά κ.λπ.)

που το κακιςτοφν αυτόνομθ, μοναδικι οντότθτα

ΤΝΕΠΕΙΕ ΜΑΗΟΠΟΙΘΘ

Ατομικό επίπεδο

− Εκφυλιςμόσ ανκρϊπινθσ αυταξίασ - περιφρόνθςθ αξιοπρζπειασ

− Σο άτομο ςτερείται λογικισ, προβλθματιςμοφ και κρίςθσ

(πνευματικι υποδοφλωςθ)

Κοινωνικό επίπεδο

− Εκρθκτικζσ καταςτροφζσ, βία, πόλεμοι, γενοκτονίεσ

− Κλονιςμόσ κφρουσ δθμοκρατίασ

− Εξάντλθςθ πρωτοτυπίασ - τυποποίθςθ

ΠΕΔΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΣΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ

Κοινωνικι νόθςθ

Απόδοςθ αιτιϊν

τάςεισ

Προ-κοινωνικι

ςυμπεριφορά

Επικετικι ςυμπεριφορά

Κοινωνικι

αλλθλεπίδραςθ

Κοινωνικι επιρροι

Κοινωνικζσ ομάδεσ

Διομαδικζσ ςχζςεισ

Εφαρμογζσ ςτθν πράξθ

ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΛΤΘ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΨΤΧΟΛΟΓΙΑ

Ενδοατομικό

Διατομικό

Διομαδικό

Ιδεολογικό

ΕΝΔΟΑΣΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Ο τρόποσ που οργανϊνει το άτομο τθν πρόςλθψθ, τθν αξιολόγθςθ του

κοινωνικοφ του περιβάλλοντοσ και τθ ςυμπεριφορά του απζναντι ςε αυτό

Ειδικοί μθχανιςμοί ςτο επίπεδο του ατόμου του επιτρζπουν να

οργανϊςει τισ εμπειρίεσ του

Σο άτομο αντιμετωπίηεται ωσ υπολογιςτικι μθχανι που επεξεργάηεται τισ

πλθροφορίεσ ανεπθρζαςτο από εξωτερικοφσ παράγοντεσ

− Ζρευνεσ για τθ δθμιουργία των πρϊτων εντυπϊςεων

− Ζρευνεσ κοινωνικισ νόθςθσ (γνωςτικι ιςορροπία, γνωςτικι

αςυμφωνία κ.α.)

− Ζρευνεσ για τθ κατθγοριοποίθςθ

ΔΙΑΣΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Αφορά ςτισ διατομικζσ διαδικαςίεσ ςε μια ςυγκεκριμζνθ

περίςταςθ

Οι κζςεισ των ατόμων εκτόσ από αυτισ τθσ περίςταςθσ δε

λαμβάνονται υπόψθ

Διαφορετικά άτομα ςτθν ίδια περίςταςθ φζρονται με τον

ίδιο τρόπο

Αδιαφορία για τισ ιδιαιτερότθτεσ του ατόμου

ΔΙΟΜΑΔΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Οι ςχζςεισ μεταξφ κοινωνικϊν ομάδων και κατθγοριϊν

Διαδικαςίεσ και μθχανιςμοί που ςχετίηονται άμεςα με

τισ διομαδικζσ ςχζςεισ:

− Θεωρία Κοινωνικισ Σαυτότθτασ

− Θεωρία κοινωνικϊν αναπαραςτάςεων

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Η ερμθνεία των κοινωνιοψυχολογικϊν

φαινομζνων, βάςει κοινωνικϊν κανόνων και αξιϊν που

ιςχφουν κάποια δεδομζνθ ςτιγμι και ςε ςυγκεκριμζνεσ

περιςτάςεισ

Καταπιάνεται με τισ κυρίαρχεσ ιδεολογίεσ ςτθν ερμθνεία

των κοινωνικϊν φαινομζνων

− Θεωρίεσ κοινωνικισ επιρροισ

− Θεωρίεσ για το λόγο

ΣΑΕΙ Αντιπροςωπεφουν τον κεντρικό άξονα τθσ αντίλθψθσ των κοινωνικϊν

φαινομζνων από τθν πλευρά του ατόμου

Κατευκφνουν τθ ςυμπεριφορά του ατόμου ςτισ ςυναλλαγζσ του με τουσ

φορείσ μιασ κοινωνίασ (οικογζνεια, φίλοι, ςφντροφοι, ςυνάδελφοι κ.λπ.)

Η μελζτθ τουσ βαςίηεται ςτθν ανάλυςθ τθσ αντίλθψθσ των κοινωνικϊν

φαινομζνων

Χαρακτθρίηονται από ςτακερότθτα - αντιςτζκονται ςτθν αλλαγι

Μακαίνονται από το άμεςο και το ζμμεςο περιβάλλον. Η εκμάκθςθ και θ

αλλαγι τουσ εξθγοφνται με διάφορεσ κεωρίεσ μάκθςθσ (ςυμπεριφοριςτικι,

γνωςτικι, μιμθτικι κ.λπ.).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

Αντίληψη κοινωνικϊν φαινομζνων

Πϊσ βλζπει και πϊσ προςαρμόηει το άτομο τθ ςυμπεριφορά του

προσ τα ποικίλα φαινόμενα του ψυχολογικοφ και κοινωνικοφ του

περιβάλλοντοσ

Μορφζσ ψυχολογικϊν φαινομζνων

− Άτομα

− Ομάδεσ

− Αφθρθμζνεσ ζννοιεσ

− Φυςικά φαινόμενα

ΣΑΘ & ΑΝΣΙΣΟΙΧΕ ΗΜΑΙΟΛΟΓΙΚΕ ΕΝΝΟΙΕ

• Θζςθ

• Σοποκζτθςθ

• Γνϊμθ

• Πεποίκθςθ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘ ΣΑΕΩΝ

• Οικογζνεια

• χολείο

• Δάςκαλοσ

• Φίλοι

• ΜΜΕ

ΟΡΙΜΟΙ ΣΑΘ

Οριςμόσ Gordon Allport

Νοερι και νευρικι κατάςταςθ ετοιμότθτασ, οργανωμζνθ βάςει

εμπειριϊν, ϊςτε να κατευκφνει και να επθρεάςει δυναμικά τισ

αντιδράςεισ του ατόμου προσ αντικείμενα και ςυνκικεσ με τισ

οποίεσ ςχετίηεται.

Οριςμόσ ςφγχρονησ κοινωνικήσ ψυχολογίασ

Η χριςθ τθσ λζξθσ «ςτάςθ» προσ κάποιο πρόςωπο, αντικείμενο ι

κάποια ιδζα αναφζρεται ςε ζνα διαρκζσ ςφςτθμα με γνωςτικό

και ςυναιςκθματικό ςτοιχείο και κάποια τάςθ προσ ζκφραςθ

ςυμπεριφοράσ.

ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΑΕΩΝ - ΑΞΙΩΝ

Οριςμόσ αξίασ (Clyde Kluckhohn)

Είναι μία ςαφισ ι υπονοοφμενθ ςφλλθψθ του

επικυμθτοφ, χαρακτθριςτικι ενόσ ατόμου ι κάποιασ

ομάδασ, θ οποία επθρεάηει τθν επιλογι προτφπων,

μζςων και δράςεων που υπάρχουν ςτθν κοινωνία.

Σο «επικυμθτό» ςυνιςτά τθ λζξθ «κλειδί», που διευκρινίηει τθ

διαφορά μεταξφ ςτάςεων - αξιϊν

Οι αξίεσ αφοροφν ςε ςυλλιψεισ, ιδζεσ, ςε ςυμπεριφορζσ που θ

κοινωνία αξιολογεί ωσ επικυμθτζσ

Κάκε κοινωνία ζχει διαφορετικά αξιοκρατικά ςυςτιματα αναφορικά

με τουσ κανόνεσ τθσ επικυμθτισ ςυμπεριφοράσ των μελϊν τθσ

Σο αξιοκρατικό ςφςτθμα αφορά κανόνεσ που υποδεικνφουν τθν

επικυμθτι ςυμπεριφορά τθσ κοινωνίασ

Η παραβίαςθ κάποιων αξιϊν είναι πικανό να δθμιουργιςει τφψεισ ι

ςυναιςκιματα αποτυχίασ ςτο άτομο

Οι ςτάςεισ αφοροφν ςυλλιψεισ που δεν είναι τόςο

βακιά ριηωμζνεσ ςτα άτομα όςο είναι το

αξιοκρατικό ςφςτθμα τθσ κοινωνίασ.

Η παραβίαςθ μιασ ςτάςθσ ενδζχεται να προκαλζςει

τφψεισ ι ςυναιςκιματα αποτυχίασ. Πρόκειται για

προςωπικι παραβίαςθ και όχι παραβίαςθ του

αξιοκρατικοφ ςυςτιματοσ.

Θ ΣΡΙΔΙΑΣΑΣΘ ΘΕΩΡΙΑ ΣΩΝ ΣΑΕΩΝ (ROSENBERG ΚΑΙ HOVLAND, 1960)

Οριςμόσ ςτάςεων: Οι προδιακζςεισ που ζχει το άτομο να αντιδράςει ςε

κάποια είδθ ερεκιςμάτων με οριςμζνουσ τφπουσ αντίδραςθσ, τριϊν

διαςτάςεων:

1. ςυναιςκθματικι διάςταςθ: αναφζρεται ςε αξιολογικά ςυναιςκιματα

αρεςκείασ και δυςαρζςκειασ ωσ προσ το αντικείμενο των ςτάςεων. Κάκε

ςτάςθ ενδζχεται να διεγείρει κετικά, αρνθτικά ι ουδζτερα ςυναιςκιματα

2. γνωςτικι διάςταςθ: αναφζρεται ςτισ γνωςτικζσ λειτουργίεσ, οι οποίεσ

χαρακτθρίηουν τθν ανκρϊπινθ νοθμοςφνθ (γνϊςεισ, απόψεισ, πεποικιςεισ)

3. διάςταςθ τθσ ςυμπεριφοράσ: αναφζρεται ςε ςυμπεριφοριςτικζσ τάςεισ ι

προκζςεισ

ΣΑΘ ΚΑΙ ΤΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Θεωρία Fishbein – Ajzen

Η πρόβλεψθ τθσ ςυμπεριφοράσ βρίςκεται ςε άμεςθ ςυνάρτθςθ με

τθν πρόκεςθ του ατόμου να τθν εκφράςει

Η πρόκεςθ του ατόμου εξαρτάται από τισ εξισ παραμζτρουσ:

− τθ ςτάςθ που διατθρεί το άτομο προσ ενδεχόμενθ ςυμπεριφορά

(προςωπικι παράμετροσ)

− υποκειμενικι εκτίμθςθ αναφορικά με το πϊσ αντιλαμβάνονται

άλλα άτομα τθ ςυμπεριφορά του ατόμου (κοινωνικι επιρροι)

ΘΕΩΡΙΑ ΣΡΙΑΝΣΘ

Ζχει οριςμζνα κοινά ςτοιχεία με αυτιν των Fishbein – Ajzen

Προςκζτει περιςςότερεσ παραμζτρουσ

Η προβλεπόμενθ ςυμπεριφορά του ατόμου βρίςκεται ςε ςυνάρτθςθ με:

− Σάςεισ ςυμπεριφοράσ: εξαρτάται από τισ ςτάςεισ του ατόμου και τουσ

κοινωνικοφσ κανόνεσ ςυμπεριφοράσ

− υνικειεσ: οι ςυνικειεσ ςτο παρελκόν ωκοφν το άτομο να ςυμπεριφζρεται

αναλόγωσ και ςτο μζλλον

− Ψυχολογικι διζγερςθ (δεδομζνθ ςτιγμι): όταν το αυτόνομο νευρικό

ςφςτθμα βρίςκεται ςε κατάςταςθ διζγερςθσ/ετοιμότθτασ το άτομο ενδζχεται

να δραςτθριοποιθκεί

− Περιβάλλον: εάν οι ςυνκικεσ είναι ευνοϊκζσ, το άτομο ενδζχεται να

εκδθλϊςει τθ ςυμπεριφορά του και αντίςτροφα

ΘΕΩΡΙΕ ΣΩΝ ΣΑΕΩΝ

υμπεριφοριςτικζσ

Ψυχαναλυτικζσ

Γνωςτικζσ

ΘΕΩΡΙΕ ΜΑΘΘΘ - ΤΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΙΚΘ ΠΡΟΕΓΓΙΘ

Ορίηουν τθ ςτάςθ ωσ μία απλι ςυνικεια, διαμορφωμζνθ από το άμεςο

περιβάλλον του ατόμου βάςει των αρχϊν τθσ μάκθςθσ.

Βαςικζσ ζννοιεσ κεωριϊν μάκθςθσ:

− φνδεςθ (E.L. Thorndike): Όταν δφο ερεκίςματα βρίςκονται ςτον ίδιο χϊρο-

χρόνο δθμιουργείται ζνασ ςφνδεςμοσ ςτον οργανιςμό μεταξφ αυτϊν των δφο

− Ενίςχυςθ: υνιςτά κακοριςτικό ςτοιχείο ςφνδεςθσ ερεκίςματοσ - αντίδραςθσ

− Μορφζσ ενίςχυςθσ: Φυςιολογικι (τροφι, νερό, αποφυγι πόνου) και

Κοινωνικι (φιλί μθτζρασ, «όχι» πατζρα, ενδιαφζρον φίλων)

− Μίμθςθ: Χρειάηεται ενίςχυςθ. Αποτζλεςμα τθσ διαδικαςίασ Ε→Α

*Ο ςυμπεριφοριςμόσ εξθγεί πειςτικά τθ διαμόρφωςθ ςτάςεων με βάςθ τα

οικογενειακά πρότυπα (ενιςχφςεισ γονιϊν)

ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΝΩΣΙΚΘ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΘΘ (BANDURA)

Σα άτομα μακαίνουν ςτάςεισ μιμοφμενοι ςτάςεισ ατόμων

που εκτιμοφν (φίλοι, γονείσ, δάςκαλοι)

Ο ςυμπεριφοριςμόσ επικρίνεται:

− Ε→Α ιςοδυναμεί με τθν υπεραπλοφςτευςθ τθσ

ανκρϊπινθσ ψυχοςφνκεςθσ

− Η μίμθςθ δεν χρειάηεται ενίςχυςθ

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΘ ΘΕΩΡΙΑ ΣΑΕΩΝ ΨΤΧΑΝΑΛΤΣΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ

Αναπτφχκθκε από τον D. Katz και τουσ ςυνεργάτεσ του

Χαρακτθρίςτθκε ωσ ψυχοδυναμικι, κακϊσ προςεγγίηει το

χϊρο των ςτάςεων από τθν πλευρά των ςκοπιμοτιτων

Κρίςιμα ερωτιματα που εξετάηονται:

− Γιατί το άτομο ζχει οριςμζνεσ ςτάςεισ;

− Ποιεσ ψυχολογικζσ ανάγκεσ ικανοποιοφνται από τισ

ςτάςεισ του;

ΟΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΟΙ ΡΟΛΟΙ ΣΩΝ ΣΑΕΩΝ (KATZ)

Ωφελιμιςτικόσ – Προςαρμοςτικόσ

Γνωςτικόσ

Προεκτάςεισ των αξιϊν του ατόμου

Μθχανιςμόσ άμυνασ του «Εγϊ»

ΩΦΕΛΙΜΙΣΙΚΟ ΠΡΟΑΡΜΟΣΙΚΟ ΡΟΛΟ

Οι παρορμήςεισ ωθοφν το άτομο προσ

ευχάριςτεσ ςυναιςθηματικζσ καταςτάςεισ

και αποφυγή των δυςάρεςτων

ΓΝΩΣΙΚΟ ΡΟΛΟ

Αναφζρεται ςτθν απλοποίθςθ και κατανόθςθ με βάςθ

τισ γνωςτικζσ κατθγορίεσ των φυςικϊν και κοινωνικϊν

φαινομζνων του περιβάλλοντοσ

Διαμορφϊνονται ςτάςεισ χωρίσ να εξυπθρετοφν κάποια

ςυγκεκριμζνθ προςωπικι ι κοινωνικι ανάγκθ.

Απλϊσ, το άτομο ωκοφμενο από περιζργεια προςπακεί

να κατανοιςει το περιβάλλον του

ΡΟΛΟ ΠΡΟΕΚΣΑΕΩΝ ΣΩΝ ΑΞΙΩΝ ΣΟΤ ΑΣΟΜΟΤ

Σο αξιακό ςφςτθμα των ατόμων βαςίηεται ςτο γίνομαι

φμφωνα με τον Freud, το «Εγϊ» είναι το επίκεντρο τθσ

αυτοςυνειδθςίασ

Η αυτοςυνειδθςία κάκε ατόμου βαςίηεται ςε αξίεσ και

αρχζσ που δφςκολα μεταβάλλονται

Πολλζσ τοποκετιςεισ και ςτάςεισ του ατόμου ςυνιςτοφν

προεκτάςεισ των αξιϊν του

ΡΟΛΟ ΜΘΧΑΝΙΜΩΝ ΑΜΤΝΑ ΣΟΤ «ΕΓΩ»

Θ μείωςη του άγχουσ ή των τφψεων ςυνείδηςησ που

ακολουθοφν την απειλεί του «Εγϊ» (ψυχανάλυςη)

Οι μηχανιςμοί άμυνασ λειτουργοφν αςυνείδητα

ΘΕΩΡΙΑ ΓΝΩΣΙΚΘ ΤΝΕΠΕΙΑ ΣΩΝ ΣΑΕΩΝ (HEIDER)

Αφορά, κυρίωσ, το γνωςτικό και το ςυναιςκθματικό ςτοιχείο

των ςτάςεων

Γνωςτικό ςτοιχείο: τα βαςικά χαρακτθριςτικά είναι ότι τα δφο

ςτοιχεία ανικουν ςτθν ίδια κατθγορία

υναιςκθματικό ςτοιχείο: το άτομο αξιολογεί τα ςτοιχεία βάςει

χαρακτθριςτικϊν όπωσ: αγαπϊ-μιςϊ, ςυμφωνϊ-διαφωνϊ κ.λπ.

Όταν υπάρχει ςυνζπεια μεταξφ των ςτοιχείων, τότε θ

οργάνωςθ των ςτάςεων είναι ιςορροπθμζνθ

Όταν δεν υπάρχει ςυνζπεια μεταξφ των ςτοιχείων το άτομο

αναηθτά τθν εξιςορρόπθςθ, τθν «καλι μορφι» των ςτάςεων

Τιοκετεί τθν αρχι τθσ ομοιότθτασ από τθ κεωρία τθσ

μορφισ: Δφο ςτοιχεία, τα οποία γίνονται αντιλθπτά επειδι

ζχουν όμοια χαρακτθριςτικά ι ςχετίηονται μεταξφ τουσ

κατατάςςονται ςτθν ίδια γνωςτικι κατθγορία

Θ ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΙΟΡΡΟΠΙΑ

Εςτιάηει ςτθ μονάδα Ρ-Ο-Χ του γνωςτικοφ πεδίου του ατόμου

− Ρ : άτομο

− Ο : άλλο άτομο

− Χ: ςτάςθ ι αντικείμενο ι κζμα

Η τριάδα είναι ςυνεπισ όταν είναι ιςορροπθμζνθ

Η ιςορροπία εκτιμάται από τθ μζτρθςθ του αρικμοφ και των τφπων

των ςχζςεων μεταξφ των ςτοιχείων

το πλαίςιο τθσ 3άδασ είναι δυνατό να δθμιουργθκοφν 8 διαφορετικοί

ςυνδυαςμοί ςχζςεων (4 ιςορροπθμζνοι και 4 μθ-ιςορροπθμζνοι)

ΜΑΘΘΜΑΣΙΚΟ ΚΑΝΟΝΑ HEIDER

Βαςίηεται ςτον αρικμό είτε κετικϊν είτε αρνθτικϊν

ςυναιςκθμάτων για τθν ανεφρεςθ τθσ ιςορροπίασ ι

ανιςορροπίασ αντίςτοιχα

Εάν το ςφνολο των αρνθτικϊν ςχζςεων είναι 0 ι 2 το

ςφςτθμα βρίςκεται ςε κατάςταςθ ιςορροπίασ

Ο κανόνασ ιςχφει μόνο ςτθν περίπτωςθ που υπάρχουν

τρία ςτοιχεία

ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΓΝΩΣΙΚΘ ΑΤΜΦΩΝΙΑ (FESTINGER)

Η βαςικι τθσ κζςθ είναι ότι θ γνωςτικι αςυμφωνία

ςυνιςτά μια κατάςταςθ ιδιαίτερθσ ζνταςθσ, θ οποία

παρατθρείται όταν ζνα άτομο ζχει δφο ι και

περιςςότερα γνωςτικά ςτοιχεία που είτε είναι αςυνεπι

μεταξφ τουσ είτε δεν ταιριάηουν

Αναφζρεται ςε περιπτϊςεισ όπου παρατθρείται αςυμφωνία:

Α. μεταξφ των γνωςτικϊν ςτοιχείων των ςτάςεων: αφορά

ςτθν ψυχολογικι κατάςταςθ που βρίςκεται κανείσ ζπειτα

από τθν απόφαςι του να πάρει κζςθ με ςκοπό να μειϊςει

τθ ςφγκρουςθ (αςυμφωνία μεταξφ των δφο ςτοιχείων)

Β. μεταξφ ςτάςησ και ςυμπεριφοράσ: αφορά ςτθν

ψυχολογικι κατάςταςθ που βρίςκεται κανείσ όταν

αναγκάηεται να ςυμπεριφερκεί με τρόπο αντίκετο ςτισ

ςτάςεισ του

Η αςυμφωνία είναι μια ςυνεχισ μεταβλθτι τθσ οποίασ

θ ζνταςθ εξαρτάται από τθ ςπουδαιότθτα των

γνωςτικϊν ςτοιχείων και τθν αναλογία ςφμφωνων και

αςφμφωνων ςτοιχείων.

θμαντικά ςτοιχεία είναι αυτά που κατζχουν ιδιαίτερθ

κζςθ ςτθν αυτο-αντίλθψθ του ατόμου. Όςο πιο

ςθμαντικά τόςο πιο ζντονθ και μεγαλφτερθ θ

αςυμφωνία.

Σρόποι μείωςησ τησ Γνωςτικήσ Αςυμφωνίασ (Festinger)

1. Προςκζτοντασ νζα γνωςτικά ςτοιχεία (όταν ενιςχυκοφν

τα ςφμφωνα ςτοιχεία ι όταν τα νζα ςτοιχεία μειϊνουν τθ

ςπουδαιότθτα των αςφμφωνων)

2. Μετατρζποντασ τα ιδθ υπάρχοντα γνωςτικά ςτοιχεία

(όταν γίνουν λιγότερο αντιφατικά ι όταν μειωκεί θ

ςπουδαιότθτα τουσ)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Οι διαδικαςίεσ μζςω των οποίων οι άνκρωποι επθρεάηουν

ζμμεςα ι άμεςα τισ ςκζψεισ τα ςυναιςκιματα και τισ

πράξεισ των άλλων (Turner, 1991)

Αλλαγι των κρίςεων, απόψεων και ςτάςεων ενόσ

ατόμου, που είναι αποτζλεςμα τθσ ζκκεςθσ ςτισ κρίςεισ

απόψεισ και ςτάςεισ άλλων ατόμων (Van Avermaet, 1996)

κόπιμθ - Ακοφςια, Προφανισ - Δυςδιάκριτθ, υμμόρφωςθ -

Μειονοτικι επιρροι

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕ

Κριτιρια ςυμπεριφοράσ (π.χ. παραδόςεισ, αξίεσ) που

τυποποιοφνται και κακιερϊνονται μζςω τθσ επαφισ των

ανκρϊπων

Οι κανόνεσ δθμιουργοφνται κατά τθν επικοινωνία. τθ

ςυνζχεια παγιϊνονται και χρθςιμοποιοφνται ωσ κριτιριο

για τον ζλεγχο τθσ ορκότθτασ των απόψεων και τθσ

καταλλθλότθτασ τθσ ςυμπεριφοράσ

ΑΝΑΓΚΘ ΑΣΟΜΟΤ ΓΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤ ΚΑΝΟΝΕ

Προκειμζνου να μειϊςει τθν αβεβαιότθτα και να νιϊκει

ςιγουριά για αυτά που ςκζφτεται

Για να αποκτιςει ςιγουριά, θ ςυμπεριφορά των άλλων

χρθςιμοποιείται ωσ ςθμείο αναφοράσ

Όταν δεν υπάρχει ςθμείο αναφοράσ, θ επαφι με άλλα άτομα

βοθκά ςτθ μείωςθ τθσ αςάφειασ και τθσ αβεβαιότθτασ

Η διαδικαςία αυτι οδθγεί ςτθν ανάπτυξθ κοινά αποδεκτϊν

κοινωνικϊν κανόνων για το ςωςτό και το λάκοσ

ΤΜΜΟΡΦΩΘ

Θ αλλαγή ςυναιςθημάτων, απόψεων και

ςυμπεριφοράσ ενόσ ατόμου που ζρχεται ωσ

αποτζλεςμα τησ άςκηςησ φυςικϊν ή ςυμβολικϊν

πιζςεων από ζναν ηγζτη ή μια ομάδα (Moscovici, 1985)

ΚΙΝΘΣΡΑ ΓΙΑ ΤΜΜΟΡΦΩΘ

Επικυμία για ςωςτι εκτίμθςθ τθσ πραγματικότθτασ

και ςωςτι ςυμπεριφορά

Επικυμία να ευχαριςτιςουν τουσ άλλουσ, με ςτόχο

να κερδίςουν κοινωνικι αποδοχι και να

αποφφγουν τθν κοινωνικι απόρριψθ

ΕΙΔΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Πλθροφοριακι επιρροι: Κάκε επιρροι που οδθγεί το άτομο να

αποδεχκεί ωσ απόδειξθ αλικειασ, μία πλθροφορία από μζρουσ

κάποιου άλλου

Κανονιςτικι επιρροι: Κάκε επιρροι που προκαλεί τθ

ςυμμόρφωςθ του ατόμου προκειμζνου να αποφφγει τισ

αρνθτικζσ επιπτϊςεισ τθσ απόρριψθσ

Εξαρτάται από τθ δφναμθ των άλλων να επιβραβεφςουν ι να

τιμωριςουν, από το αν οι άλλοι είναι παρόντεσ ι μποροφν να

αποδϊςουν ευκφνεσ

ΒΑΙΚΕ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΕΠΙΡΡΟΘ (Β. KELMAN, 1958)

Ενδοτικότθτα: διαδικαςία ςυμμόρφωςθσ, θ οποία

παρουςιάηεται όταν το άτομο ελπίηει ότι κα πετφχει

ευνοϊκι αντίδραςθ από ζνα άλλο άτομο ι ομάδα,

επειδι αναμζνει ότι κα αποςπάςει κάποια οφζλθ ι

επιδοκιμαςία και κα αποφφγει ποινι ι αποδοκιμαςία

Πθγι επιρροισ με δφναμθ και εξουςία

ΒΑΙΚΕ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΕΠΙΡΡΟΘ (Β. KELMAN, 1958)

Σαφτιςθ: διαδικαςία ςυμμόρφωςθσ που παρουςιάηεται

όταν το άτομο επιδιϊκει να δθμιουργιςει ι να

διατθριςει μια ικανοποιθτικι αυτοκακοριηόμενθ ςχζςθ

με ζνα άλλο πρόςωπο ι ομάδα

Πθγι επιρροισ ελκυςτικι

ΒΑΙΚΕ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΕΠΙΡΡΟΘ (Β. KELMAN, 1958)

Εςωτερίκευςθ: διαδικαςία ςυμμόρφωςθσ που

παρουςιάηεται όταν το άτομο δζχεται επιρροι

επειδι θ ςυμπεριφορά είναι ςφμφωνθ με το δικό

του ςφςτθμα αξιϊν

Πθγι επιρροισ με αξιοπιςτία

ΜΕΙΟΝΟΣΙΚΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Ο ςτόχοσ τθσ κοινωνικισ επιρροισ, βάςει

λειτουργικοφ μοντζλου, είναι ο κοινωνικόσ

ζλεγχοσ, δθλαδι θ διατιρθςθ ςτακερότθτασ μζςω

τθσ προςαρμογισ των ατόμων ςτο κοινωνικό ςφνολο

ΜΟΝΟΜΕΡΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Όςοι ζχουν δφναμθ & εξουςία

Όςουσ δεν ζχουν δφναμθ & εξουςία

ΠλειονότθτεσΜειονότθτεσ

ΓΕΝΕΣΙΚΟ ΜΟΝΣΕΛΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Η κοινωνικι επιρροι δεν οδθγεί πάντοτε ςτθ

ςυμμόρφωςθ. Ενίοτε οδθγεί και ςτθν κοινωνικι

αλλαγι, ςυμβάλλοντασ ςτθν εξζλιξθ του κοινωνικοφ

ςυςτιματοσ

Η κοινωνικι επιρροι εςωκλείει κοινωνικι ςφγκρουςθ, θ

οποία αναγκάηει τα άτομα να τθ διαπραγματευτοφν και

να τθν επιλφςουν

ΜΟΡΦΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Εξομάλυνςθ: Διαδικαςία αποφυγισ τθσ ςφγκρουςθσ μζςω

ςυμβιβαςμϊν

υμμόρφωςθ: Επίλυςθ τθσ ςφγκρουςθσ με τθν επικράτθςθ

τθσ άποψθσ τθσ πλειονότθτασ

Καινοτομία: Μία μειονότθτα δθμιουργεί και εντείνει τθ

ςφγκρουςθ, κατά τρόπο που θ επικράτθςθ τθσ άποψισ τθσ

να μοιάηει μονόδρομοσ για τθν επίλυςθ τθσ ςφγκρουςθσ

ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΜΕΣΑΣΡΟΦΘ (MOSCOVICI, 1980)

Πίεςθ πλειονότθτασ ενδοτικότθτα (άμεςθ, δθμόςια,

προςωρινι αποδοχι)

− Αιτία: θ διαδικαςία ςφγκριςθσ

− Πακθτικι αποδοχι

Πίεςθ μειονότθτασ μεταςτροφι (ζμμεςθ, με χρονικι

κακυςτζρθςθ, ιδιωτικι, μόνιμθ αποδοχι)

− Αιτία: θ διαδικαςία επικφρωςθσ

− Ενεργθτικι αποδοχι

ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΤ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤ ΑΝΣΙΚΣΤΠΟΤ (LATANE, 1981)

Η μειονοτικι και πλειονοτικι επιρροι ςυνιςτοφν δφο όψεισ

του ίδιου νομίςματοσ

Η επιρροι εξαρτάται από τα εξισ:

− το μζγεκοσ τθσ πθγισ επιρροισ

− τθν ιςχφ τθσ πθγισ επιρροισ

− χρονικι και χωρικι αμεςότθτα

− μζγεκοσ δζκτθ τθσ επιρροισ

ΜΕΙΟΝΟΣΘΣΑ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΘ

Είναι αυτόνομθ και δίκαιθ

Σα μζλθ τθσ επενδφουν ςτθν άποψθ που υποςτθρίηουν

Βάλλει τουσ κοινωνικοφσ κανόνεσ και δθμιουργεί αβεβαιότθτα ςτθν

πλειονότθτα

Τποςτθρίηει πωσ θ αποκατάςταςθ τθσ κοινωνικισ ςτακερότθτασ κα

επζλκει με τθ μετακίνθςθ τθσ πλειονότθτασ προσ τθ μειονότθτα

Η απόδοςθ των απόψεων και των πράξεων τθσ μειονότθτασ ςτθν

ψυχολογικι τθσ ιδιαιτερότθτα παρεμποδίηει τθν άςκθςθ τθσ

μειονοτικισ επιρροισ

ΤΠΑΚΟΘ ΣΘΝ ΕΞΟΤΙΑ

Παράγοντεσ που επθρεάηουν τθν υπακοι

− Φυςικι εγγφτθτα εξουςίασ

− Φυςικι εγγφτθτα κφματοσ

− υμπεριφορά άλλων

− Νομιμότθτα πθγισ εξουςίασ

ΟΜΑΔΙΚΘ ΠΟΛΩΘ

Ερμθνείεσ του φαινομζνου:

− Θεωρία κοινωνικισ ςφγκριςθσ

− Πλθροφοριακι επιρροι

− Θεωρία κοινωνικισ ταυτότθτασ -

αυτοκατθγοριοποίθςθσ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΤΓΚΡΙΘ (FESTINGER, 1954)

Οι άνκρωποι ςυγκρίνουν τθ γνϊμθ τουσ με αυτιν

των άλλων, προκειμζνου να τθν αξιολογιςουν

Επικυμοφν να ζχουν κετικι αυτοεικόνα

Επικυμοφν να τουσ βλζπουν κετικά οι άλλοι

ΕΡΜΘΝΕΙΑ ΟΜΑΔΙΚΘ ΠΟΛΩΘ

Αν οι άλλοι ζχουν παρόμοια άποψθ με τθ δικι μου

τότε γίνομαι πιο ακραίοσ, ϊςτε να διαφοροποιθκϊ

κετικά

Η απλι και μόνο γνϊςθ τθσ ςτάςθσ των άλλων ςε ζνα

κζμα αρκεί για να δθμιουργιςει πόλωςθ

ΠΛΘΡΟΦΟΡΙΚΘ ΕΠΙΡΡΟΘ

Σα επιχειριματα που ακοφγονται μζςα ςε μια ομάδα

πείκουν και μεταςτρζφουν

Οριςμζνα μζλθ τθσ ομάδασ, των οποίων οι απόψεισ δεν

είναι απόλυτα εναρμονιςμζνεσ με αυτζσ των υπολοίπων

προσ τθν επικρατοφςα κατεφκυνςθ

Αυτοφ του είδουσ θ επιρροι είναι πιο πικανι όταν

πρόκειται για ομάδεσ εργαςίασ που ζχουν να επιτελζςουν

ςυγκεκριμζνο ζργο

ΘΕΩΡΙΑ ΑΤΣΟΚΑΣΘΓΟΡΙΟΠΟΙΘΘ/ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΣΑΤΣΟΣΘΣΑ (TURNER ET AL. 1987)

Σο άτομο αυτοπροςδιορίηεται ωσ μζλοσ ομάδων που διαφζρει από

τα μζλθ άλλων ομάδων

Η αυτοκατθγοριοποίθςθ επικεντρϊνεται ςτισ ομοιότθτεσ με τα

μζλθ τθσ ομάδασ και τισ διαφορζσ με τα μζλθ εκτόσ αυτϊν

Σο άτομο που μοιάηει περιςςότερο με τα μζλθ τθσ ομάδασ και

διαφοροποιείται περιςςότερο από τα μζλθ των άλλων ομάδων

εκφράηει τθν πρότυπθ κζςθ τθσ ομάδασ (όχι ο μζςοσ όροσ)

Η πόλωςθ αυξάνεται με τθν παρουςία άλλθσ ομάδασ και ιδιαίτερα

όταν αυτι είναι διαφορετικι

Σο πλαίςιο κακορίηει τθν πρότυπθ κζςθ, θ οποία αλλάηει αναλόγωσ

ΟΜΑΔΙΚΘ ΚΕΨΘ (IRVING JANIS 1972, 1982)

Πρόκειται για ακραία μορφι πόλωςθσ ομάδασ

(Groupthinking)

Λαμβάνονται λανκαςμζνεσ αποφάςεισ

Παρουςιάηεται όταν θ διεργαςία αποφάςεων μιασ

ομάδασ αποηθτάει τθν απόλυτθ ομοφωνία

ΠΡΟΫΠΟΘΕΕΙ GROUPTHINKING

Πολφ ςυνεκτικι ομάδα

Απομονωμζνθ από άλλεσ πθγζσ πλθροφοριϊν

Ο αρχθγόσ ευνοεί μια ςυγκεκριμζνθ απόφαςθ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΟΜΑΔΑ (ΟΡΙΜΟ)

Αποτελείται από δφο ι περιςςότερα άτομα τα οποία

αλλθλεπιδροφν μεταξφ τουσ, ζχουν επίγνωςθ τθσ

ςυμμετοχισ τουσ ςτθν ομάδα, τθσ ςυμμετοχισ άλλων

μελϊν τθσ ομάδασ και τθσ κετικισ τουσ αλλθλεπίδραςθσ

προκειμζνου να επιτευχκοφν αμοιβαίοι ςτόχοι (Johnson

& Jonhson, 1987)

ΧΑΡΑΚΣΘΡΙΣΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΟΜΑΔΑ

• Αυτο-αντίλθψθ ςυμμετοχισ

• Αλλθλεπίδραςθ μελϊν

• Αλλθλοεπιρροι μελϊν

• Ικανοποίθςθ αναγκϊν

• Κοινωνικοί κανόνεσ

• Κοινοί ςτόχοι

ΔΙΑΣΑΕΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΟΜΑΔΑ

Μζγεκοσ

Χρονικι διάρκεια

Ομοιογζνεια

Οργάνωςθ

Δομι

Γεωγραφικι διαςπορά

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕ

Ευρζωσ αποδεκτζσ πεποικιςεισ αναφορικά με τθν

αρμόηουςα και μθ ςυμπεριφορά των μελϊν μιασ

ομάδασ

Χαρακτθρίηονται από ςτακερότθτα

Διαφζρουν ωσ προσ τθν αυςτθρότθτά τουσ

Διαφζρουν ανάλογα με το κφροσ των μελϊν τθσ ομάδασ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΡΟΛΟΙ

Οι αναμενόμενεσ ςυμπεριφορζσ από ζνα ςυγκεκριμζνο

μζλοσ τθσ ομάδασ ανάλογα με τθ κζςθ που κατζχει

Παρατθροφνται διαφορζσ ανάλογα με τθν κοινωνικι

κζςθ των ατόμων

Η υψθλι κοινωνικι κζςθ ςυνδζεται με υψθλό κφροσ και

δραςτθριότθτεσ

ΟΜΑΔΕ ΚΑΙ ΤΛΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ

Οι άρτια εκπαιδευμζνοι ςυμμετζχοντεσ αποδίδουν καλφτερα ςε απλά

ζργα μπροςτά ςε κοινό αντί μόνοι τουσ (Travis, 1925)

Η παρουςία των άλλων αυξάνει τθν επίδοςθ ςε εφκολα ζργα, ενϊ

μειϊνει τθν επίδοςθ ςε δφςκολα ζργα (Zajonc 1980)

Κοινωνικι διευκόλυνςθ: Η βελτίωςθ των καλά μακθμζνων αντιδράςεων

Κοινωνικι αναςτολι: θ αναςτολι των νζων αντιδράςεων

Η παρουςία των άλλων αυξάνει τθ διζγερςθ, διευκολφνει τισ

επικρατοφςεσ αντιδράςεισ, αναςτζλλει τισ μθ επικρατοφςεσ αντιδράςεισ

ΕΡΜΘΝΕΙΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΔΙΕΤΚΟΛΤΝΘ - ΑΝΑΣΟΛΘ

Αξιολόγθςθ

− Κατά τθν εκτζλεςθ ζργου παρουςίασ παρατθρείται ςφνδεςθ

απόδοςθσ - αξιολόγθςθσ (προςμονι κετικϊν ι αρνθτικϊν

αποτελεςμάτων)

− Οι επιδράςεισ τθσ κοινωνικισ διευκόλυνςθσ - αναςτολισ μειϊνονται

όταν μειϊνεται θ αξιολόγθςθ

Απόςπαςθ Προςοχισ

Η παρουςία άλλων ενδζχεται να προκαλζςει:

− ςφγκρουςθ τθσ προςοχισ ανάμεςα ςτο ζργο και τουσ άλλουσ

− διζγερςθ, ϊςτε να υπερνικιςει το άτομο τθ απόςπαςθ τθσ

προςοχισ

ΑΛΛΘΛΕΞΑΡΣΘΘ

τισ ομαδικζσ δοκιμαςίεσ τα ατομικά αποτελζςματα

εξαρτϊνται και από τθν απόδοςθ των άλλων

υνεργατικι αλλθλεξάρτθςθ: Η απόδοςθ ενόσ μζλουσ

προάγει τθν επιτυχία και των υπολοίπων μελϊν

Ανταγωνιςτικι αλλθλεξάρτθςθ: Σα κετικά αποτελζςματα

για ζνα μζλοσ ενδζχεται να είναι αρνθτικά για κάποιο

άλλο

ΔΙΑΗΕΤΚΣΙΚΕ ΔΟΚΙΜΑΙΕ

Η ομάδα πρζπει να προςδιορίςει ςυγκεκριμζνα, τί μπορεί να

προςφζρει κάκε μζλοσ τθσ

Η απόδοςθ τθσ ομάδασ ταυτίηεται με τθν απόδοςθ του πιο ικανοφ τθσ

μζλουσ

ε περίπτωςθ που θ άποψθ του πιο ικανοφ μζλουσ δεν γίνει πιςτευτι,

τότε θ ομαδικι απόδοςθ είναι χειρότερθ αυτισ του πιο ικανοφ μζλουσ

Απαιτείται ςυντονιςμόσ προκειμζνου να προςδιοριςτεί το πιο ικανό

μζλοσ

Απϊλειεσ κινιτρων: Σα λιγότερο αποτελεςματικά μζλθ ενδζχεται να

ελαττϊςουν τθν προςπάκειά τουσ εκμεταλλευόμενοι τθ ςυνειςφορά

των άλλων

ΕΝΩΣΙΚΕ ΔΟΚΙΜΑΙΕ

Απαιτοφν επιτυχθμζνθ ολοκλιρωςθ και ςυντονιςμό από

όλα τα μζλθ τθσ ομάδασ

Μθ διαιρετζσ ενωτικζσ δοκιμαςίεσ: θ ομάδα αποδίδει ςτο

επίπεδο του μζλουσ με τθ χειρότερθ επίδοςθ (π.χ.

αλπινιςτζσ)

Διαιρετζσ ενωτικζσ δοκιμαςίεσ: διακρίνονται ςε

υποδοκιμαςίεσ και ανατίκενται ςε ςυγκεκριμζνα άτομα

ανάλογα με τισ ικανότθτζσ τουσ

ΠΑΡΑΓΩΓΘ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΛΘΨΘ ΑΠΟΦΑΕΩΝ

Brainstorming (εγκεφαλικόσ παροξυςμόσ)

− Μείωςθ κινιτρων, φόβοσ αρνθτικισ αξιολόγθςθσ, απόςπαςθ

προςοχισ από τισ ιδζεσ των άλλων

Δειγματολθψία πλθροφοριϊν

− Δειγματολθψία και χριςθ των ιδθ διακζςιμων πλθροφοριϊν

ςτα μζλθ τθσ ομάδασ

− Προχπόκεςθ τα μζλθ να νιϊκουν ελεφκερα να διατυπϊςουν

τισ απόψεισ τουσ

− Σάςθ τθσ ομάδασ να εςτιάηει μόνο ςτισ κοινζσ και όχι ςτισ

μοναδικζσ πλθροφορίεσ

ΛΘΨΘ ΑΠΟΦΑΕΩΝ

ε δοκιμαςίεσ κρίςθσ θ «κυριαρχία τθσ πλειοψθφίασ»

εξυπθρετεί ςαν ςχιμα κοινωνικισ απόφαςθσ, με

ςκοπό να κακοριςτεί θ τελικι απόφαςθ τθσ ομάδασ

Ο φόβοσ απόρριψθσ εμποδίηει τθ δθμιουργικότθτα

των μελϊν τθσ

ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΟΝΣΑ ΣΙ ΑΠΩΛΕΙΕ

Σεχνικι τθσ εικονικισ ομάδασ

Σα μζλθ μιασ ομάδασ παράγουν ιδζεσ ατομικά και ςτθ

ςυνζχεια τισ ςυηθτοφν ςτθν ομάδα (brainstorming)

Εκπαίδευςθ τθσ ομάδασ ςτθν αποφυγι προκατειλθμμζνθσ

δειγματολθψίασ

Δθμιουργία υπο-ομάδων

«υνιγοροσ του διαβόλου»

ΔΙΟΜΑΔΙΚΕ ΧΕΕΙ

Οι ςχζςεισ μεταξφ των μελϊν μιασ ομάδασ ι μεταξφ των

μελϊν μιασ ομάδασ και αυτϊν μιασ άλλθσ ομάδασ, ςτο

βακμό που οι ςχζςεισ αυτζσ επθρεάηονται από

κακεαυτό το γεγονόσ ότι τα ςυγκεκριμζνα άτομα

ανικουν ι δεν ανικουν ςτθν ίδια ι ςε διαφορετικζσ

ομάδεσ (Sherif, 1962).

ΠΡΟΚΑΣΑΛΘΨΘ

Η αρνθτικι και ενίοτε εχκρικι ςτάςθ απζναντι ςτα μζλθ

μιασ ςυγκεκριμζνθσ κοινωνικισ ομάδασ, θ οποία βαςίηεται

αποκλειςτικά, ςτθ ςυμμετοχι τουσ ςε αυτιν

Η αξιολόγθςθ των μελϊν μιασ ομάδασ με μοναδικό

κριτιριο τθ ςυμμετοχι τουσ ςε αυτιν και όχι τα ιδιαίτερα

χαρακτθριςτικά του κακενόσ (αδικαιολόγθτθ ομοιογζνεια)

Θ ΠΡΟΚΑΣΑΛΘΨΘ Ω ΕΓΓΕΝΘ ΕΞΕΛΙΚΣΙΚΟ ΜΘΧΑΝΙΜΟ

Οι οργανιςμοί διάκεινται κετικότερα προσ τουσ γενετικά

παρόμοιουσ τουσ οργανιςμοφσ, ενϊ εκδθλϊνουν φόβο

απζναντι ςτουσ γενετικά διαφορετικοφσ από αυτοφσ

Χρθςιμότθτα για τθν επιβίωςθ των γονιδίων και τθν

κλθροδότθςι τουσ ςτθν επόμενθ γενιά

ΑΙΣΙΑ ΠΡΟΚΑΣΑΛΘΨΘ

Αυταρχικι προςωπικότθτα

φμπλεγμα χαρακτθριςτικϊν που προδιακζτουν το άτομο ςτθν προκατάλθψθ

και διαμορφϊνονται ςτθν παιδικι θλικία:

− υπερβολικόσ ςεβαςμόσ και υποταγι ςτθν εξουςία

− εμμονι ςτθν ιεραρχία και το κφροσ

− μετατόπιςθ του κυμοφ προσ τα αδφναμα άτομα

− αδυναμία ανοχισ τθσ αβεβαιότθτασ

− προβλθματικζσ διαπροςωπικζσ ςχζςεισ

*Κλίμακα F: Μετρά τον προςανατολιςμό προσ φαςιςτικζσ ι δθμοκρατικζσ

απόψεισ

ΑΙΣΙΑ ΠΡΟΚΑΣΑΛΘΨΘ

Η υπόκεςθ τθσ Ματαίωςθσ - Επικετικότθτασ

Οι ςυγκεκριμζνοι ςτόχοι που κζτει ζνα άτομο εγείρουν ψυχικι ενζργεια

Η υλοποίθςθ των ςτόχων οδθγεί ςτθν εκτόνωςθ τθσ ενζργειασ

Αν κάποιοσ παράγοντασ εμποδίςει τθν εκπλιρωςθ των ςτόχων βάλλεται θ

ψυχικι ιςορροπία

Η ιςορροπία επζρχεται με επικετικζσ εκδθλϊςεισ προσ εκείνον που

παρεμπόδιςε τον ςτόχο

Όταν το εμπόδιο δεν μπορεί να προςδιοριςκεί/αντιμετωπιςκεί, τότε θ

επικετικότθτα βρίςκει εναλλακτικζσ διεξόδουσ

Ιδιαίτερθ είναι θ ςθμαςία τθσ υποκειμενικισ αίςκθςθσ ματαίωςθσ και όχι

απαραίτθτα τθσ πραγματικισ

Θ ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΡΕΑΛΙΣΙΚΘ ΤΓΚΡΟΤΘ (SHERIF, 1966)

Η διομαδικι ςφγκρουςθ οφείλεται ςτθν ανάγκθ καταμεριςμοφ

περιοριςμζνων πόρων μεταξφ ομάδων (πραγματικι ι

φανταςτικι)

Όταν οι ςτόχοι των ομάδων είναι αμοιβαία αποκλειόμενοι

τότε προάγεται θ προκατάλθψθ και θ ςφγκρουςθ

Όταν οι ςτόχοι είναι αμοιβαία εξαρτϊμενοι και θ επιτυχία

τουσ απαιτεί τθ ςυνεργαςία των ομάδων, τότε οι ςχζςεισ είναι

αρμονικζσ

Θ ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΣΑΤΣΟΣΘΣΑ (TAJFEL)

Η κατθγοριοποίθςθ προκαλεί φαινόμενα ενδο-ομαδικισ

μερολθψίασ

Η απλι ςυμμετοχι ςε μια κοινωνικι ομάδα είναι αρκετι

για να εμφανιςτεί θ ενδο-ομαδικι μερολθψία

Σα μζλθ τθσ ομάδασ αξιολογοφν κετικότερα τα μζλθ τθσ

ενδο-ομάδασ και το ζργο τουσ, αποδίδοντασ μεγαλφτερεσ

αμοιβζσ από ότι ςτα μζλθ τθσ εξω-ομάδασ

ΑΠΛΟΠΟΙΘΘ ΣΟΤ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ

Αρχή τησ ενίςχυςησ: ενιςχφονται οι αντιλθπτζσ

ομοιότθτεσ μεταξφ των μελϊν τθσ ομάδασ και οι

διαφορζσ με τα μζλθ των εξω-ομάδων

Εξω-ομαδική ομοιογζνεια: όλα τα μζλθ τθσ εξω-ομάδασ

κεωροφνται υπερβολικά όμοια μεταξφ τουσ, ενϊ

αγνοοφνται οι ιδιαιτερότθτζσ τουσ

ΠΡΟΩΠΙΚΘ ΣΑΤΣΟΣΘΣΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΣΑΤΣΟΣΘΣΑ

Προςωπική ταυτότητα

− Οι όψεισ τθσ αυτό-εικόνασ ενόσ ατόμου που προζρχονται

από τα προςωπικά του χαρακτθριςτικά

Κοινωνική ταυτότητα

− Οι όψεισ τθσ αυτο-εικόνασ ενόσ ατόμου οι οποίεσ

προζρχονται από τισ κοινωνικζσ κατθγορίεσ ςτισ οποίεσ

κεωρεί ότι ανικει

− Η βαρφτθτα τθσ κοινωνικισ ταυτότθτασ ςτον οριςμό τθσ

αυτο-εικόνασ διαφζρει ανάλογα με τισ περιςτάςεισ

ΒΑΙΚΕ ΑΡΧΕ ΣΘ ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΚΟΙΝΩΝΙΚΘ ΣΑΤΣΟΣΘΣΑ

Σα άτομα καταβάλλουν προςπάκεια να διατθριςουν κετικι κοινωνικι

ταυτότθτα, ϊςτε να βελτιϊςουν τθν αυτο-εκτίμθςι τουσ

Η κοινωνικι ταυτότθτα ςτθρίηεται ςε ςυγκρίςεισ με άλλεσ ςχετικζσ ομάδεσ

ςτισ οποίεσ δεν ανικει το άτομο

υγκρίςεισ:

− Ευνοϊκζσ για τθν ενδο-ομάδα → κετικι κοινωνικι ταυτότθτα

− Μθ ευνοϊκζσ για τθν ενδο-ομάδα → αρνθτικι κοινωνικι ταυτότθτα

− Αν θ κοινωνικι ταυτότθτα δεν είναι ικανοποιθτικι εγκαταλείπει τθν

ομάδα και γίνεται μζλοσ άλλθσ

− Προςδίδει ςτθν ομάδα όπου ανικει κετικι διάκριςθ ςε ςχζςθ με τθν εξω-

ομάδα

Θ ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΑΤΣΟ-ΚΑΣΘΓΟΡΙΟΠΟΙΘΘ

Όταν τα άτομα λειτουργοφν ςε διομαδικζσ ςυνκικεσ δθμιουργοφν

γνωςτικζσ αναπαραςτάςεισ για τα χαρακτθριςτικά και τισ ςυμπεριφορζσ

που αρμόηουν ςε κάκε ομάδα και ςτα μζλθ που υπάγονται ςε αυτζσ

Αντιλαμβάνονται τον εαυτό τουσ βάςει αυτϊν των χαρακτθριςτικϊν και

όχι ςφμφωνα με τα προςωπικά τουσ χαρακτθριςτικά

Η αυτο-κατθγοριοποίθςθ αποπροςωποποιεί τθν αντίλθψθ των ατόμων

για τον εαυτό τουσ

Σα άτομα αντιλαμβάνονται τον εαυτό τουσ με ςτερεοτυπικό τρόπο, με

αποτελζςματα τθ ςυνοχι τθσ ομάδασ, τθν κοινωνικι ςυνεργαςία

Θ ΘΕΩΡΙΑ ΣΘ ΧΕΣΙΚΘ ΑΠΟΣΕΡΘΘ

Προκφπτει όταν υπάρχει διάςταςθ μεταξφ των επιτευγμάτων και των

προςδοκιϊν μιασ ομάδασ

Διαφορζσ ανάμεςα ςτο πραγματικό βιοτικό επίπεδο και ςε αυτό που

πιςτεφουν ότι κα ζπρεπε να απολαμβάνουν

Η αίςκθςθ άδικθσ αποςτζρθςθσ οδθγεί υπό ςυγκεκριμζνεσ ςυνκικεσ

ςε διομαδικι ςφγκρουςθ

Εγωιςτικι αποςτζρθςθ: αντίλθψθ αποςτζρθςθσ για το ίδιο το άτομο

Φρατερναλιςτικι αποςτζρθςθ: αντίλθψθ αποςτζρθςθσ για τθν

ομάδα

υγκρίςεισ: χρονικζσ και ςυγκρίςεισ με άλλεσ ομάδεσ

Θ ΤΠΟΘΕΘ ΣΘ ΕΠΑΦΘ

Η επαφι ενδζχεται να οδθγιςει ςτθ διάψευςθ των ςτερεοτφπων

Η επαφι ενδζχεται να επιφζρει και το αντίκετο αποτζλεςμα

Ανάγκθ φπαρξθσ περιςςότερων παραγόντων, ϊςτε θ επαφι να

είναι αποτελεςματικι

Κοινωνικι και κεςμικι υποςτιριξθ

Δυνατότθτα γνωριμίασ και ςυνεργαςίασ

Ιςότιμθ ςχζςθ

ΜΕΙΩΘ ΣΘ ΠΡΟΚΑΣΑΛΘΨΘ & ΒΕΛΣΙΩΘ ΣΩΝ ΔΙΟΜΑΔΙΚΩΝ ΧΕΕΩΝ

Αναθεϊρηςη των ςτερεοτυπικϊν αντιλήψεων

Ζκθεςη ςε πληροφορίεσ που διαψεφδουν τα

ςτερεότυπα

Λογιςτικό μοντζλο

− ταδιακι και ακροιςτικι αλλαγι ςτερεοτφπων

Μοντζλο μεταςτροφήσ

− Ριηικι αλλαγι των ςτερεοτφπων ωσ αποτζλεςμα μιασ πολφ

ςθμαντικισ νζασ πλθροφορίασ

Μοντζλο υποτφπων

− Σα ςτερεότυπα αλλάηουν όταν οι πλθροφορίεσ τα

διαψεφδουν και οδθγοφν ςτθ δθμιουργία υποτφπων,

υποκατθγοριϊν εντόσ τθσ ομάδασ

ΓΕΝΙΚΕΤΘ ΣΘ ΑΛΛΑΓΘ ΣΑΕΩΝ ΑΠΕΝΑΝΣΙ ΣΘΝ ΕΞΩ-ΟΜΑΔΑ

Μοντζλο αποκατθγοριοποίθςθσ

Μοντζλο επανακατθγοριοποίθςθσ (υπερκείμενθ

κατθγορία)

Μοντζλο τθσ ελάχιςτθσ ψυχολογικισ

κατθγοριοποίθςθσ