Inhoud

De Soefi-gedachte is een gezamenlijke uitgave van Soefi Beweging Nederland en Vereniging Soefi-Contact en heeft tot doel het verspreiden van het gedachtengoed van Hazrat Inayat Khan.

DE SOEFI-gedachte

september 2012

3 Ten geleide

5 De Soefi Boodschap Hazrat Inayat Khan

7 Herinneringen aan Soefi Wijsgeer Hazrat Inayat Khan Sirkar van Stolk, Daphne Dunlop

10 Een zoektocht naar God Wali van Lohuizen

14 Wolk van niet-weten

16 Interview met Karimbakhsh Witteveen Arjan Visser

18 Autobiografie Johannes Witteveen Kariem Maas

20 Bewustzijn, coherentie, doelgerichtheid Wali Folkersma

26 Van muziek in Nieuw Zeeland tot tempelbouw in Kaapstad Jan Nauta

32 Logica en poëzie van de zevende kaars Jaap Dekker, Kariem Maas

34 Gebeden tijdens de Universele Eredienst MirYam Mildenberg

35 Cursus over de biografische component van het soefisme

35 'Natuurlijke' verstilling kenmerkte Zomerschool 2012

36 Het begon zo Ragini Pierik

37 Gedicht ‘De sterkste' J.C. van Schagen

38 Over boeken en beelden

41 Informatie over de Soefi Beweging

44 Informatie over Soefi Contact

1

COLOFONde Soefi-gedachte 66e jaargang nummer 3september 2012

Verschijnt 4 x per jaar; in: maart, juni, september en december.

Adresveranderingen sturen aan de uitgever, Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag met uitzondering van leden Soefi-Contact, die mutaties sturen naar hun secretariaat.

© Soefi Beweging Nederland. Overname van agendapunten vrij.De inhoud van de artikelen is voor verantwoording van de auteurs en afgezien van plaatsing in dit tijdschrift en op daaraan gerelateerde websites, berust het copyright bij de auteurs.

Uitgever/Administratie:Stichting Soefi Beweging NederlandAnna Paulownastraat 78,2518 BJ Den Haagtel: 070 346 15 94 fax: 070 361 48 64sufiap@hetnet.nl www.soefi.nlwww.soefi-contact.nl

Abonnementen:jaarabonnement, incl. porto: € 16,00 abonnement buitenland: € 20,- per jaarlos nummer: € 5,00.Aanmelding door betaling via rekening 777555 tnv Stichting Soefi Beweging Neder land te Den Haag ovv penning-meester Leo Sosef. Drukker:NKB, Bleiswijk

.

Redactie: dhr. L.W. Carp (Ameen), voorzittermw. J.I.E. Bakker (Jaya)mw. M.A.J. van den Besselaar (Zubin)dhr. J.J. Dekker (Jaap), eindredacteurdhr. E.H.K.Logtmeijer (Karim)dhr. T. Maas (Kariem), hoofdredacteur Redactie-adres:redactiesg@gmail.com

Redactiemedewerker:dhr. N. Welten (Noud), opmaak

Illustraties:De redactie stelt alles in het werk om reproductierechten te regelen. Voor-zover dit niet correct is gebeurd, kunnen rechthebbenden contact opnemen met de uitgever.

Aanwijzingen voor auteurs:Bijdragen zijn welkom, mits niet langer dan ca. 2000 woorden en aangeleverd in Microsoft Word met eventuele voetno-ten als eindnoten. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen niet op te nemen of in te korten, en op de eigen websites te plaatsen. Kopij sturen naar het redactie-adres. Uiterste inleverdata voor het volgende nummer: 2 maanden tevoren (1 januari, 1 april, 1 juli, 1 okto-ber) of in over leg met de redactie.

2

Ten Geleide – over God

Waar heb je het over, als je het over God hebt, vraagt Wali van Lohuizen zich af in deze Soefi-gedachte. Aanleiding voor zijn behartenswaardige ‘zoektocht’ is dat de naam van God bij velen, en volgens hem juist ook bij intellectuelen, afkeer oproept. Wat dat betreft is de context waarin het universeel soefisme zich nu beweegt een heel andere dan in de tijd van Inayat Khan. Zijn tijd was nog door en door godsdien-stig. En dat verschil betekent nogal wat – misschien meer dan we zelf beseffen.In het tweede hoofdstuk van “In een oosterse rozentuin” spreekt Inayat Khan over “De persoonlijkheid van God”. Hij waarschuwt daarin dat we niet zomaar een ab-stractie moeten maken van God. Waarom niet? Omdat het godsideaal een veilige brug is tussen het beperkte en onbeperkte leven. Jazeker, het bereiken van het besef van het onbeperkte kan ook zonder brug maar de kans bestaat dat je dan verdrinkt. Het godsideaal is dus een middel maar niet het doel. Het is een middel dat tot geestelijke kennis van het onbeperkte kan voeren.Inayat Khan schetst daarbij vier stadia. In het eerste stadium is God een macht bui-ten je en probeer je nauwgezet te leven volgens zijn inzettingen. In het tweede sta-dium begin je de ware aard van de dingen te begrijpen, bijvoorbeeld hoe er in iets slechts altijd ook iets goeds kan zitten en omgekeerd. In het derde stadium begin je te beseffen dat je zelf het instrument bent van God en dat je God niet buiten je maar binnen in jezelf moet zoeken. Iemand die tenslotte het vierde stadium bereikt noemt God voortaan “de Waarheid”. “Hij gebruikt geen andere naam voor God dan alleen de Waarheid; aan het einde van zijn reis heeft hij het Goddelijk Licht gevonden dat de Waarheid is. Het Licht dat zijn hele wezen verlicht, het ganse heelal.”

In zijn tijd waarschuwde Inayat Khan dat je mensen die nog sliepen of in het eerste stadium verkeerden, niet zomaar wakker moest maken – ze zouden kunnen ver-drinken. Laat iedereen op zijn tijd zijn eigen stadia doorlopen.Dat was in een tijd en context die nog door en door godsdienstig was. Dus mensen moesten van het concrete begrip van God als een soort persoon buiten je, nog een hele weg gaan naar het abstractere begrip van God als Licht. Onze tijd en context is helemaal niet meer zo godsdienstig; minder mensen zijn direct betrokken bij een godsdienst, tegelijk hebben veel meer mensen een abstracte notie van God als ‘iets’, meer dan van God als een persoon. Inayat Khans derde en vierde stadium behelsen voor de 215.000 (!) lezers van het glossy tijdschrift Happinez geen schok-kende inzichten, waardoor ze van hun geloof zouden vallen en verdrinken. Dus zo omzichtig als in de tijd van Inayat Khan hoeven we niet meer te zijn. Sterker nog, als het woord God niet anders is dan een brug om tot Waarheid te komen, waarom zouden we het dan nog zo vaak en uitgebreid over God moeten hebben?In wezen zijn de rollen nu omgedraaid. Was ooit de context van het universeel soe-fisme godsdienstiger dan dat soefisme, nu is het universeel soefisme godsdiensti-ger dan de context. Kwestie van de wet van de remmende voorsprong? En bete-kent dit dat het nu, omgekeerd, gevaarlijk is om soefi’s wakker te maken?

Kariem Maas

3

De Soefi BoodschapInayat Khan1

Het woord boodschap houdt een andere betekenis in dan verstandelijke wijsbegeer-te. Twee ideeën heersen in de wereld: de ene is dat de mens door jaren en eeuwen heen geëvolueerd is, en de andere is dat er zoals Salomo gezegd heeft, niets nieuws is onder de zon.Dit verklaart ons, dat de goddelijke waarheid altijd dezelfde geweest is en steeds zal blijven. Niemand kan haar verbeteren en niemand kan een nieuwe boodschap brengen. Het is de goddelijke tong, die nu eens luid spreekt, en dan weer fluiste-rend. Het is het bewustzijn van de heilige Geest, die Christus deed zeggen: “Ik ben Alfa en Omega”.Zij die Christus begrenzen tot de historische periode van het leven van de profeet van Nazareth, beperken zeker ook de Boodschap. En dat is in tegenspraak met Zijn openlijke verklaring dat Hij de Eerste en de Laatste is. Christus zei ook: “Ik ben niet gekomen om een nieuwe wet te geven, maar ik ben gekomen, om de wet te vervul-len”. Met andere woorden, er is nooit een nieuwe godsdienst gegeven, ofschoon de wereld het steeds als zodanig heeft opgevat.

De mens verdeelt de mensheid, maar God verenigt. De mens schept er behagen in om te denken en te voelen: “Ik ben anders dan u, u bent anders dan ik, door nationaliteit, ras, geloof of godsdienst.” Ook de dieren doen dat. Maar naarmate de mens zich meer ontwikkelt, komt er een neiging in hem om zich te verenigen, om één te worden.Is Jezus Christus gekomen om een exclusieve gemeenschap te vormen, die chris-telijk genoemd zou worden? Of Boeddha om een geloof te stichten genaamd boed-dhisme? Was het Mohammed’ s ideaal om een gemeenschap te vormen, die mo-hammedaans heette? Integendeel, de profeet waarschuwde zijn leerlingen, dat zij zijn naam niet zouden geven aan zijn boodschap, doch dat die Islam genoemd moest worden: de boodschap van Vrede.

Niet één van de meesters kwam met de gedachte, om een exclusieve gemeenschap te vormen, of een bepaalde godsdienst te stichten. Zij kwamen allen met dezelfde boodschap van één en dezelfde God. Of de boodschap in het Sanskriet of in het He-breeuws, in Zend of in het Arabisch was, zij had steeds één en dezelfde betekenis.Het verschil tussen de godsdiensten is slechts uiterlijk, de innerlijke betekenis van alle is één. Als de mensen dit maar hadden begrepen, dan had de wereld veel oor-logen kunnen vermijden, want godsdienst is meestentijds de oorzaak van oorlog geweest. Godsdienst, die notabene aan de wereld gegeven is om vrede en harmonie te stichten! Hoe schrijnend, dat uit diezelfde bron oorlog en ellende moest voort-komen!

De Soefi Boodschap maakt de mensheid, dus niet de mensen van één natie of van één bepaald geloof maar van élk geloof, indachtig aan de waarheid die hun gebracht is door alle grote leraren van de mensheid: God, Waarheid en Godsdienst zijn één.Dualiteit is slechts een begoocheling van de menselijke natuur. Bedenk dus, welk

5

6

een grote dienst deze Boodschap te volbrengen heeft, juist in deze tijd, nu volk staat tegenover volk en ras staat tegenover ras. Nu de volgelingen van de ene gods-dienst voortdurend de volgelingen van de andere tegenwerken, en klassen tegen klassen zijn. Nu wedijver, haat en vooroordeel overal heersen. Wat zal het gevolg van dit alles zijn? Wat kan vergif voortbrengen? Waarlijk geen nectar, alleen vergif!

De Boodschap is niet voor één land, ras of gemeenschap, zij is voor de gehele mens-heid. Haar éne en enige doel is om een beter begrip teweeg te brengen tussen de delen van de mensheid die onderling verdeeld zijn, door het bewustzijn te doen ont-waken dat de mensheid één gezin is. Als één persoon in een gezin ziek of ongelukkig is, dan moet hij zeer zeker droefheid veroorzaken in het hele gezin. En zelfs dit is nog niet de beste vergelijking.De mensheid is één lichaam, het hele leven is één in zijn oorsprong en in zijn doel, in zijn begin en in zijn einde. Geen wetenschapsmens kan dit ontkennen! Als een deel van het lichaam lijdt, dan zal te eniger tijd het hele lichaam aangetast worden. Als uw vinger zeer doet, is uw lichaam niet vrij van pijn. Geen natie, ras of sekte kan ooit beschouwd worden als een afzonderlijk deel van de mensheid.Tegenwoordig schijnen opvoeding, politiek en alle richtingen in het leven te werken met een afgescheiden doel. Maar wat zal het einde zijn van zulk een strekking, waarheen zal zij de mensheid voeren? Als ieder zegt: “Ik moet het winnen van een ander”, waar zal dan de harmonie zijn en waar de vrede, waarnaar allen verlangen van welk ras of godsdienst zij ook mogen zijn?

Ongetwijfeld is deze toestand teweeggebracht door een aanhoudend materialisme en commercialisme, die aan elke ziel de geest hebben bijgebracht van wedijver en concurrentie. Daardoor is iedereen geheel vervuld van de zorg voor zijn eigen belan-gen en tracht men zich het beste toe te eigenen van wat het leven biedt.Het leven is één voortdurende strijd, en alleen één ding kan die strijd doen ophou-den: bedachtzaamheid voor anderen, wederkerigheid en onzelfzuchtigheid in plaats van hebzucht. Wanneer in ’s werelds ontwikkeling zelfzucht het centrale thema is, zal die ontwikkeling nooit leiden tot het verlangen en het doel van de ziel. Het moet uitlopen op vernietiging en evenals er eens een roep is geweest van alle zijden om aan eigen belangen te denken, is nú het ogenblik gekomen dat de Boodschap gegeven moet worden aan de mensen dat zij elkaar moeten begrijpen en helpen, want de vrede en het geluk van de enkeling hangt af van de vrede en het geluk van de hele mensheid.

De Soefi Beweging is samengesteld uit mensen die dezelfde idealen hebben om-trent het dienen van God en de mensheid. Die het ideaal hebben om een deel of hun hele leven te wijden aan de dienst van de mensheid op het pad van de waarheid. Deze Beweging bestaat in de meeste Europese landen en in Amerika.Zij heeft leden die behoren tot alle verschillende godsdiensten, allen zijn welkom: christenen, boeddhisten, Parsi’s, moslims.Er wordt niet gevraagd naar iemands godsdienst of geloof: ieder kan zijn eigen kerk, godsdienst of geloof volgen. Niemand hoeft te geloven in een bepaald geloof, leerstelling of dogma. Vrijheid van denken wordt gegeven.

7

Terzelfder tijd wordt persoonlijke leiding gegeven op het pad, zowel in de proble-men van het uiterlijke leven, als van het innerlijk leven.Aan hen die tot de esoterische school van deze orde behoren, worden behalve per-soonlijke leiding ook studies gegeven, die slechts aan hen kunnen worden toever-trouwd die gereed zijn om die te ontvangen. Er bestaan fijnere, geestelijke, morele en filosofische ideeën die niet terstond aan iedereen gegeven kunnen worden, maar die geleidelijk aan hen meegedeeld kunnen worden, die ernstig genoeg zijn om langs het pad van de waarheid te gaan.Iedere zoeker naar waarheid moet één ding bedenken: dat de eerste stap op het pad van waarheid is, wáár te zijn voor zichzelf.

1 Uit de website-bundel ‘Lessen van Hazrat Inayat Khan, de Nederlandstalige Religieuze Gathekas’, februari 2012, zoals die verschenen is op www.soefi.nl

Herinneringen aan Soefi Wijsgeer Hazrat Inayat Khan1

Sirkar van Stolk, Daphne Dunlop

Zodra een mens gaat zoeken naar iets dat werkelijk geloofwaardig is, zal hij, af-gezien van welke methode hij gebruikt, uiteindelijk een punt bereiken dat hem zelfkennis brengt. Er zijn vier hoofdpaden die leiden naar deze kennis. Mystici van verschillende innerlijke scholen hebben die al duizenden jaren gevolgd.Wij noemen ze de vier Koninklijke wegen:

De eerste weg is het pad van KENNIS De tweede weg is het pad van HANDELING De derde weg is het pad van MEDITATIE De vierde weg is het pad van DEVOTIE

Elk van deze wegen leidt het bewustzijn geleidelijk opwaarts om contact te maken met ons hogere zelf, en vandaar uiteindelijk naar God. Elk pad is geschikt voor een bepaald type mens. Het is dus niet zozeer een kwestie van kiezen voor een specifiek pad, maar je wordt er instinctief toe aangetrokken.

Het pad van KENNIS wordt bereikt via de mind en de leerling die deze weg gaat komt tot het besef dat alle onderscheiden dingen een deel zijn van het Ene Geheel. Zoals het een “intellectueel” betaamt, kan hij jaren achtereen alles hebben geana-lyseerd. Hij beziet op kritische wijze wat destructief is en kan bijvoorbeeld van een roos bloemblaadje na bloemblaadje afhalen. Maar hij slaagt er niet in om het ge-heim te ontdekken van zijn voorbijgaand leven, de roos. Vanaf het moment dat hij zich op het spirituele pad begeeft, leert hij de verschillende elementen van het leven met elkaar in verband te brengen en zo vat hij de eenheid daarachter. De geestelijk leraar, wetende dat dit type niet in eerste instantie tevreden zal zijn met de verklar-

8

ing van het “Ene”, zal hem zeggen: “twee halven, of drie derden, of vier kwarten, zijn samen één” En wanneer zijn leerling deze waarheid toepast op alles wat hij ziet, is de missie van de leraar in dit opzicht volbracht en de reiziger gaat zijn pad.

Degenen die de tweede weg, het pad van HANDELING, volgen, zijn misschien wel helemaal niet intellectueel. Zij kunnen eenvoudige zielen zijn, die weinig weten van filosofie of religie. En desondanks ontwikkelen zij zich sneller dan het andere type door gestaag voorwaarts te gaan in hun ongecompliceerde leven. Of ze nu werken als boer of buschauffeur, of zelfs in zaken (een sfeer die zo vaak wordt gezien als oneerlijk), als ze maar vriendelijkheid en consideratie tonen naar hun medemensen. Dan staat de weg naar spirituele realisatie voor hen open of het nu in de omgang is met superieuren of ondergeschikten, met klanten of werknemers. Als dit type mens nauwgezet is en eerlijk en altijd correct, dan zal hij ver komen en zal het hem goed gaan.Hij is iemand die in eerste instantie zijn uiterlijk doel in het leven ontdekt. Dat is een ontdekking die niet ieder bekend zal zijn. Hij zal zich daarvoor met energie en van ganser harte inzetten. Door hieraan oprecht te werken en met goede gedachten voor anderen, komt hij ten lange leste zijn innerlijk doel te weten. Hij is iemand die zijn geweten bij elke stap die hij doet raadpleegt, en over wie Inayat Khan zegt dat in plaats van dat hij God zoekt, God hem zoekt. Zijn uiterlijke werk is in feite zijn religie.

De derde weg, het pad van MEDITATIE, leidt tot het bereiken van die vrede en kracht, waarbij het mogelijk wordt op elk moment uit te stijgen boven de onrustige condities van het leven. Door alle tegenslagen en wisselvalligheden van het dagelijks leven komt het besef dat het leven eeuwig is. De leerling op dit pad is iemand die voortdurend zoekt naar een antwoord op elke vraag die in hem opkomt. Hazrat Inayat Khan zegt ons daarover: “Er is geen vraag die zijn antwoord niet ergens heeft; vanaf het moment dat je hart in staat is elke vraag die in je opkomt te beant-woorden, ben je al op het pad.”Zoals Edward Fitzgerald het uitdrukte in zijn vertaling van de Rubaiyat van Omar Khayyam: Ik zond mijn ziel door het Ongeziene Om iets van het hiernamaals te beschrijven En na vele dagen kwam mijn ziel terug En zei: “zie, zélf ben ik Hemel en Hel.”

De vierde weg, het pad van DEVOTIE, is betrokken bij de liefde tot God en Inayat Khan zegt hierover dat er vier fasen zijn. De leerling op dit pad gelooft dat ondanks alle onrechtvaardigheid van de menselijke natuur er altijd toch één rechtvaardig Wezen bestaat. In de eerste fase is hij bezig zich een beeld te vormen van dit Wezen. Dat kan, zoals wij eerder zagen, een grote ziel zijn als Jezus Christus of Boeddha, die één van de gevestigde religies vertegenwoordigen. Het kan ook een bewonderd abstract iets zijn, zoals een landschap of een mooie zonsondergang. Maar welke vorm het ook heeft, het symboliseert het Goddelijk ideaal. De reiziger op dit pad houdt zijn beeld

9

voortdurend levend. Hij laat zich niet afleiden van de overtuiging dat, zelfs als de hele wereld hem niet serieus neemt, dit Wezentoch bestaat. Een bron van liefde, door wie hij zich beschermd en geleid voelt. Hij is iemand van wie gezegd wordt dat hij met hoop reist. Inayat Khan geeft aan dat zij die gebrek hebben aan hoop en moed, tekort komen aan een soort spirituele energie. Door pessimistisch te zijn, vernietigen ze de wortels van hun eigen vooruitgang.“Richt je hoop altijd op het beste dan zullen we zeker het beste krijgen”, was zijn uitspraak.De tweede fase van het pad van Devotie is wanneer de leerling een minnaar van God wordt. Liefde voelen voor een ogenschijnlijk abstracte Godheid, komt de scepticus als onmogelijk voor. Maar vanaf dat moment op dit bijzondere pad dat hij het beeld van zijn ideaal in zijn hart heeft gegrift, komt het gevoel van liefde gemakkelijk tot hem. Want zoals we zagen, toen we het hadden over het onderwerp meditatie, het is een prachtig mysterie wanneer we dat beeld helder en sterk in ons hart maken. Op een zeker moment zal God, of hoe we het te aanbidden Goddelijke ook maar willen noemen, dat beeld gaan vullen met Zijn Existentie. Een Hindoe dichter heeft gezegd dat de eerste stap op het pad van liefde iemand leert zeggen: “Ik ben niet.” Zolang hij denkt: “Ik ben”, is hij ver verwijderd van dat pad. Maar de reiziger op het pad van Devotie wordt zo gelukkig door de liefde die hij heeft ontdekt, dat hij daardoor de moed ontvangt de moeilijkheden in het leven met geduld het hoofd te bieden. Voor de derde, de minst makkelijke, fase op dit pad van Devotie, moet de leerling leren om alle ervaringen, goed en slecht, te beschouwen als van God gekomen.Als een vriend komt is deze regel eenvoudig toe te passen. Maar als een bedelaar om geld vraagt, of een vreemdeling in moeilijkheden, of iemand die een hekel aan hem heeft of hem minacht, dan moet de leerling toch steeds de Goddelijke invloed herkennen. In sommige mensen ziet hij de werking bewust, in anderen onbewust. Het is een fantastische oefening te leren dat je God overal kan zien, zelfs zich mani-festerend achter vele sluiers.De vierde fase wil zeggen dat je je zodanig identificeert met het Goddelijke, dat je persoonlijkheid zich automatisch naar buiten richt en functioneert als een voort-durend kanaal voor het verspreiden van het hogere licht. Zoals de dichter Roemi het uitdrukte “of je nu een menselijk wezen liefhebt of God, wanneer je het einde van je reis hebt bereikt op het pad van liefde, zal je worden gebracht naar de aanwezig-heid van de Koning van liefde”.De staat die de leerling dan ervaart kan het best worden omschreven door te zeggen dat hij zich gehuld en gedragen voelt en zo in extase, dat hij voor altijd is veranderd. Het element liefde is zo ontwikkeld in zijn eigen hart, hij leeft er zo mee, dat hij zich volledig verbonden voelt met elk wezen in het universum.De aanwezigheid van dit type zuivert en verheft alle anderen met wie hij in contact komt en het leven van de groten zoals Jezus en Boeddha - en zeker ook Inayat Khan zelf - waren er stralende voorbeelden van, dat het volgen van deze Koninklijke weg geen sprookje is maar een geweldige en bereikbare realiteit. Hoewel deze bijzondere kwaliteit sneller kan worden ontwikkeld via het pad van Devotie, kan het worden ontdekt en vergroot via elk pad, wanneer de regelmatige meditatie oefening wordt gevolgd. We moeten nooit vergeten, dat als we de oefening

10

doen als routine, hij niet veel zin heeft; je kunt daar geen blijvend resultaat van verwachten. Daarom onderwijst het Soefisme, in tegenstelling tot an-dere meditatie trainingen, niet alleen concentratie en meditatie die ons eenzijdig kan helpen, maar de liefde tot God, wat uitbreiding betekent …”

“De ziel is geluid”, zegt Hazrat Inayat Khan, “ een noot, een toon. Hij is of gestemd of ontstemd.” Door meditatie kunnen we hem zo afstemmen dat hij kan leiden tot Kosmische Harmonie. We kunnen de vonk in ons hart zo aanblazen dat we deel gaan uitmaken van het Hemelse Vuur van liefde. Dan kunnen we de alles overtreffende ”Eenheid” met het Goddelijke ervaren, waarover de mystici van de wereld zo vaak en al zo lang hebben gespro-ken en geschreven.

Sirkar van Stolk

1 Sirkar van Stolk, Daphne Dunlop: Memories of a Sufi Sage, Hazrat Inayat Khan, 1975, p. 173-177; vertaald door Jaya Bakker.

Een zoektocht naar GodEen bespiegeling van een soefi op het godsbegrip in deze tijdWali van Lohuizen

Wat is ‘God’ in deze tijd, voor deze mens? Om te beginnen kunnen we vaststellen dat God buitengesloten wordt van de werkelijkheid van veel mensen vandaag. De naam alleen al wekt bij velen, ook en juist bij intellectuelen, afwijzing, zo niet afkeer: ‘waar heb je het over’.Historisch echter is God een werkelijkheid, fysiek in gebouwen en rituelen, mentaal in denken, schrift en boeken, emotioneel in ervaringen op het psychische vlak als geborgenheid, devotie, of in schoonheid. Maar ook in getuigenissen van ervaringen die boven de zinnen uitgaan. De mens heeft in alle tijden en op alle momenten ge-zocht naar die ‘wereld’ van het ‘andere’. Dit zoeken lijkt een ingebouwd verlangen te zijn, een verlangen naar het hogere / diepere, het ‘andere’, of - anders geïnterpre-

11

teerd - naar het ‘zelf’. Waar men dat niet kon vinden heeft men mentale construc-ties en beelden bedacht als tegemoetkoming.Daarom nu een kleine persoonlijke herbezinning op de betekenis van woord en be-grip ‘God’ en ‘goddelijk’ als cultureel, religieus en historisch belangrijk fenomeen, dat het leven van velen motiveert.

Religie leeft op en beleeft een hergeboorte – maar vaak zonder ‘God’ (Alain de Botton in zijn Religie zonder God, bijvoorbeeld). De samenleving is horizontaal geor-ganiseerd en functioneert zo. Zo de samenleving, zo het denken en voelen van het individu. Verticaliteit heeft afgedaan. Daar past geen verheven godsbegrip bij, zoals de God van de westerse religies: de god in de hemel, en de hel is beneden.Idealen en grote verhalen zijn onderuit gehaald, gedemoniseerd, geridiculiseerd, in een cynische ontkenning. Daarmee zijn we richtinggevoel kwijt geraakt. Velen ervaren het leven als een vicieuze cirkel. Individu en samenleving zijn op zoek naar oriëntatie met een nieuw kompas. Wat is daarbij de magnetische pool, het licht in de duisternis? Boven en beneden zijn afgeschaft: de hemel is gevallen, de hel uit-gebrand. De geest is terug in de fles. Meten is weten, Zintuigen en logica bepalen gezichtsveld en denkraam. Daartegenover staat het winstpunt van de horizonver-ruiming: vrijheid, onbeperkt door dogma, vooroordeel, voorschrift, codes.In de zoektocht naar het godsbeeld – of beter bij de vraag ernaar – is het hori-zontalisme, dat zo kenmerkend is voor het modernisme, veelal de leidraad. God is geen bestaande werkelijkheid, zo zeggen bijvoorbeeld de theoloog Kuitert en domi-nee Hendrikse. Het is een projectie van de menselijke psyche. Bijvoorbeeld de God als machthebber, straffend, vergevend, toornig, liefdevol met zijn eigen voor- en

12

‘tegen’keuren. Godsbeelden worden door de mens gemaakt uit behoefte aan on-dermeer zekerheid, of uit een verlangen naar geborgenheid; ook uit een drang om te kunnen verklaren, het zoeken naar de oorzaak. Ze zijn de vrucht van menselijk denken.Of is dat omdat God als spirituele werkelijkheid echt onvoorstelbaar is en de mens, dat niet vattende, daarvoor een beeld boetseert, dat dus niet kan kloppen, terwijl hij ‘het’ toch aanvoelt en bevroedt? Want toch, er is een verlangen naar verticaliteit, een zoeken naar ‘het andere’. Nu en altijd geweest. Denk aan de behoefte opgetild te worden uit het platte vlak. Een ingeboren verlangen; soms ook een idee aange-trokken te worden. Symbool is het beeld van de vogel die opstijgt. Of wanneer mijn hoofd zich opwaarts richt; of in diep gepeins verzinkt. De verrukking als je vliegtuig zich verheft, de aarde achter zich laat, boven de wolken uit, de zon tegemoet. Is dat niet eigenlijk de bron van, laten we het maar noemen, religiositeit? Kan de horizontale spiraal van de vicieuze cirkel in denken en doen doorbroken worden tot een opwaartse spiraal, een helix? Een berg die omcirkelend beklommen wordt? Een horizontale verruiming door verheffing, of verzinking. Een hervinden van het/een ideaal. Licht.

Horizontaal en verticaal, dan praten we over dimensie. Over punt, lijn, vlak, lichaam. Over het onderkennen van ruimtelijkheid. De punt heeft dimensie nul; de lijn is eendimensionaal, het vlak heeft twee dimensies, terwijl de kubus (om maar een voorbeeld te nemen) drie dimensies heeft. Elke dimensie meer werkt verruimend in omvang, inzicht, mogelijkheden, akasha. Stel je voor dat je bewustzijn (waar-neming, verwerking) eendimensionaal is: je kunt je niet voorstellen dat er meer is dan lijn. Punten weten niet beter dan dat de wereld uit punten bestaat: punt uit. Stel dat ik tweedimensionaal ben; iemand legt me uit wat een kubus is; dat doet hij door de projectie ervan in het platte vlak te tekenen. Hij wil me zo graag de eenvoud en schoonheid van die ruimte laten kennen. Helaas, wat ik zie is een wirwar van lijnen, hulplijnen, scheve hoeken: geen eenvoud, geen schoonheid, geen inzicht. Pas als ik driedimensionaal kijk openbaart zich die andere wereld als een andere werkelijkheid; al het gekende wordt anders en krijgt een nieuwe betekenis, er openbaren zich nieuwe inzichten, oneindig-schijnende reeksen nieuwe mogelijk-heden doen zich voor. En als er nu eens ook een vierde dimensie zou zijn, en dus een andere wereld in deze onze wereld? En waarom niet? Omdat we het ons niet kun-nen indenken noch voorstellen? Alle zintuiglijkheid en logica weerspreken het. Maar schilders, musici en anderen lijken ons soms iets te willen laten zien en horen maar slagen er niet in de driedimensionaliteit te overstijgen. Misschien kunnen we er wat van leren zien? Zieners, profeten, mystici, filosofen – althans enkelen – pogen ons bewustzijn te openen.

Bewustzijn! Want kennisnemen van die andere wereld met onze op drie dimensies ingestelde zintuigen kan niet. Is er een andere waarneming? Die extra dimensie drukt de mens uit in hoger en dieper; dat is immers wat de mens aantrekt en uit-tilt. We leven uiteindelijk toch in een vlakke ervaringswereld: vliegen en duiken is niet aan ons, al hebben we wat toegevoegd aan hulpmiddelen om het soms een beetje te kunnen – hoe wonderbaar ook. Opgetild te worden is niet een zweverige

13

spiritualiteit. Het gebeurt je als iets jou pakt, je raakt bewogen, of zelfs bevlogen, het neemt je mee naar een andere wereld. Dat is niet speciaal noch zeldzaam, en evenmin elitair. Het hoort bij het leven wanneer we echt leven. Denk aan het proces dat zich in je voordoet wanneer na grote inspanning het werk voltooid raakt; een bereiking.Het bereiken van de top van de berg, het halen van de eindstreep. Ja zelfs in het proces van bereiking, wanneer het ritme van de beweging, de concentratie op het doen en het doel als een mantra wordt: de flow waarin je hele wezen betrokken is en die jou uittilt boven je beslommeringen, waarin het proces het doel wordt waar je in opgaat.Of in de natuur, in de liefde, bij een kunstwerk, een concert. Je voelt je ineens een ander mens. Je bent aangeraakt, je bent deel van een ‘andere’ werkelijkheid, opge-tild. Een dergelijke ervaring kan zo ingrijpend zijn dat hij transformeert, jou bewust maakt van een andere, een spirituele werkelijkheid. En dat is wat traditioneel wordt aangeduid als de ontmoeting met het numineuze, het/de Andere, cq de/het ene/Ene, buiten je danwel in je binnenste.

‘God’ als een ervaring die transformeert; geen doctrinair gedefinieerd godsbeeld maar een ervaring die je overkomt als geen andere, veelal abstract: een aanwezig-heid. Gaaf, zuiver, onaantastbaar. Dan overstijgt jouw ervaring het zintuiglijke en verstandelijk logische. Het beeld van een als persoon voorgestelde godheid krijgt een andere dimensie: een als persoonlijk ervaren communicatie van gaafheid en eenheid. In die ervaring ligt de ontdekking dat de abstracte niet-persoonlijke God ervaren wordt als persoonlijk, waarmee je woordeloos in verbinding staat.Een verbondenheid die tot uiting komt in je beleven van de natuur, in de liefde,bij een kunstwerk, in muziek.Een ‘godsbeeld’ waarin het ongevormde, onvoorstelbare, onuitsprekelijke en onken-bare toch ervaren wordt en op onorthodoxe wijze verschijnt, als schijnbeeld voor de werkelijkheid erachter. Dan transformeren woord en beeld van gebed en meditatie tot ervaring, een glimp van de vierde dimensie die alles een nieuw licht geeft. Het bewustzijn verruimt. Het beeld verliest zijn beperking en wordt tot werkelijkheid. Het woord verliest zijn bepaaldheid en wordt tot waarheid.

Het beeld van God opent zich tot een ‘weten’; door het zintuiglijk en rationeel on-ervaarbare heen het ‘ervaren van weten’. Het ervaren van een werkelijkheid die anders is dan de fysieke, mentale of emotionele werkelijkheid. Die toch in deze wer-kelijkheden werkzaam is. Het gans andere, buiten / binnen; het subliem eigene; de druppel en de oceaan. Aanwezigheid. Een glimp van de Zon, een straal die verlicht. Een ander groter bewustzijn. Bewust zijn. Verkeren in de AlZijnde.Daarmee krijgt het godsbeeld een dynamische, werkzame kracht. ‘God is een werk-woord’. Energie. Levenskracht. Geestkracht. Wil. Werkzaam in schoonheid, harmo-nie, liefde. De handelende aanwezige God.

“Wolk van niet-weten”1

Mensen kunnen alleen maar op menselijke wijze over God spreken en denken.Er zijn volgens Aldous Huxley in zijn boek ‘Eeuwige wijsheid’ dan twee benaderingen mogelijk: 1) Er is de weg van ontkenning, van negatie. God is niet dit en niet dat, neti neti, niet zus en niet zo. Op de weg van ontkenning benadrukt men een onein-dig onderscheid tussen Schepper en schepsel. Alle aardse denkcategorieën schie-ten te kort. Wie zo doorgaat houdt niets over, verliest alle zekerheid, staat op den duur vertwijfeld met lege handen en eindigt, zoals sommige mystici zeggen, in een leegte: de donkere nacht van de ziel. Dan is er hulp nodig van een geestelijke leidsman, een mystagoog. In een beroemde middeleeuwse tekst uit de veertiende eeuw, ‘Wolk van niet-weten’, die geschreven werd door een onbekend gebleven christen, leidt de mystagoog de adept door de wolk van twijfel naar de ontmoeting met God. 2) De andere weg is de weg van de positieve uitspraken, van affirmatie. God is licht, God is liefde, God is barmhartig, God is almachtig, God is alomtegenwoor-dig, God is aldoordringend, etc. Maar, hoe dan ook, in ‘Wolk van niet-weten’ heeft de auteur het over ‘het altijd weer falende spreken’, ‘woorden deinzen terug voor het onzegbare’.

Landschap met wolk, onbekende kunstenaar 1910, in bezit van Instituut Collectie Nederland

In ‘De religie van het hart’ van Inayat Khan, lezen we de volgende inspirerende woorden:“Voor de mysticus is God de bron en het doel van alles. God is alles en alles is God. God is niet abstract voor de mysticus. Hij is een werkelijkheid voor hem. We moeten iets hebben om lief te hebben, te vereren, ons aan te hechten, om naar op te zien.

14

15

Voor de mysticus is God een stapsteen naar realisatie. Hij is de poort, de ingang naar de hemel. God is voor de mysticus een sleutel om daarmee het geheim van het leven te openen, de verblijfplaats vanwaar hij komt en waarheen hij terugkeert en waar hij zich thuis voelt.”

Ook anderen hebben ermee geworsteld dat we alleen maar op menselijke wijze over God kunnen spreken en denken. Hoe verschillend de uitkomst van die worsteling kan uitpakken blijkt uit een kleine bloemlezing: Gandhi:“God is kleiner dan een atoom. Hij is groter dan het Himalayagebergte. Hij is aan-wezig in een oceaandruppel. De zeven wereldzeeën kunnen Hem niet omsluiten. De rede staat machteloos als je Hem wil vatten. God staat buiten de greep van het verstand. Maar mijn geloof gaat verder dan mijn verstand. Ik zeg: God is, Hij was en zal altijd zijn.” Gerard Reve in ’Dagsluiting’:“Eigenlijk geloof ik niets en twijfel ik aan alles, zelfs aan U. Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft, dan denk ik dat Gij Liefde zijt, en eenzaam. En dat, in zelfde wanhoop, Gij mij zoekt, zoals ik U.” Bertus Aafjes in ‘Godsbegrip’:“God zit niet op een troon van chroom of nikkel. Soms zit hij in een oude pereboom en merelt. Soms staat hij op zijn hoofd in een klein kind. Want Hij is altijd soms. Hij is geen kerk van holle eeuwigheid. Hij is geen kathedraal van hoge, lege almacht. Hij is een nu, een hier, een altijd soms. Soms lust, die schuimt. Soms een verliefdheid, en wee de maagd. Maar altijd is hij overal in alles, zoals het is. Zoals het soms en altijd anders is.”

1 Auteur onbekend; bewerkt door Jaap Dekker en Kariem Maas

De intuïtieve geest is een godsgeschenk.En het rationele verstand is een dienaar.We hebben een maatschappij geschapen,

die de dienaar vereert en het geschenk is vergeten.

Albert Einstein

“Ik ben niet eenzaam, God is hier”fragmenten uit een interview met Karimbakhsh Witteveen

Aan de hand van de tien geboden interviewt journalist Arjan Visser voor het dagblad Trouw regelmatig bekende personen over hun leven en opvattingen. Deze interviews zijn in gebundelde vorm sinds 1998 ook als boek uitgegeven. Op 11 februari 2012 verscheen in Trouw een inter-view met Johannes (Karimbakhsh) Witteveen, een van de leiders van de Soefi Beweging. Hieronder een se-lectie van citaten die gaan over Wit-teveens leven, familieachtergronden en beleving van het universeel soe-fisme.

Godsbeeld“Het is belangrijk dat iemand die gelooft voor zichzelf één godsbeeld heeft, daar een diepe relatie mee opbouwt, ervoor buigt, zich eraan overgeeft en er hulp, troost of wat het ook moge zijn bij zoekt, maar het moet er niet toe leiden dat hij gaat denken dat je niet op een andere manier over die Ene zou mogen nadenken. Ieder mens maakt zijn eigen godsideaal, maakt zich er een eigen voorstelling van, dicht het wellicht andere kwaliteiten toe die in feite naar hetzelfde wijzen. Het heeft geen zin om elkaar te bestrijden, want de Goddelijke werkelijkheid, waar het uiteindelijk om gaat, stijgt boven alle vormen, boven al ons denken uit. Het is zoiets geweldigs dat het niet in woorden te beschrijven is.”

“Het Godsbeeld moet niet vast zijn, het moet bewegen naar gelang je eigen geeste-lijke ontwikkeling en de situatie waar je in verkeert. Die Ene is almachtig, aldoordrin-gend en alomtegenwoordig, maar tegelijkertijd en dat is merkwaardig verborgen, bedekt door de uiterlijke wereld, door al die dingen waar wij ons mee bezig houden. Het is onze opdracht die bedekkingen weg te nemen zodat we contact krijgen en ons hart kunnen openen voor de Goddelijke werkelijkheid.In hoeverre je steun krijgt als je het moeilijk hebt, of leiding krijgt als je niet weet hoe je moet gaan, hangt af van de oprechtheid en de diepte van het gebed. Hoe minder je vasthoudt aan het ego, hoe dieper het kan gaan. Als je bidt voor een diep verlangen, zal dat zeker worden verwezenlijkt, zij het niet onmiddellijk. Het kan een hele tijd duren. Dat vraagt geduld. En overgave. Aanvaard dat het komt op de wijze waarop het komen moet.”

16

17

“Ik verbaas mij over mensen die zich afvragen hoe de goede God zoveel vreselijke dingen, zoveel leed en pijn, kan toestaan in de wereld. Ze draaien de zaak helemaal om: het is niet God, maar het ego van de mensen dat dat doet. Wij zijn als vrije en verantwoordelijke mensen gemaakt. God heeft ons die vrijheid bewust gegeven, ook om verkeerd te doen. Het is de keuzevrijheid die voor bewustwording zorgt en ons leven zinvol maakt.”

Familie en huwelijk“Mijn vaders familie was protestant, maar ik heb nooit de indruk gehad dat die religie veel voor hem heeft betekend. Mijn moeder was een dochter van Floor Wi-baut die het katholicisme had opgegeven en lid werd van de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij. Ze kwamen via een leerling van Inayat Khan met het soefisme in aanraking en vonden al snel aansluiting in de kleine groep van universele soefi’s. Mijn moeder was een voorbeeldige soefi; ze wist als geen ander de harmonie te bewaren in het gezin. Mijn vader, hoewel zeer intelligent, was een emotionele man. Hij was snel geraakt, had diepe gevoelens over allerlei dingen. Zodra mijn moeder een oplossing voor een bepaald conflict had gevonden, gaf hij zich eraan over en liet het los. Ze begrepen elkaar door en door.”

“De familie van mijn vrouw had Inayat Khan al vroeg leren kennen. Haar vader had wat geld, werkte dus niet, en verhuisde met zijn gezin naar Suresnes, een plaatsje vlakbij Parijs waar Inayat Khan zomerscholen organiseerde. Ze heeft hem op zesja-rige leeftijd ontmoet en die gebeurtenis heeft een diepe indruk op haar gemaakt. Zij kreeg een geweldige liefde voor de soefi-boodschap mee, en ontwikkelde zich op een verfijnde manier tot een goede pianiste en componiste. Ik zag haar voor het eerst op een bijeenkomst voor jonge soefi’s, in 1946. Hoe kan ik haar voor u beschrijven? Ik vond haar erg mooi. Ze was klein van stuk, slank, hulde zich in een zachte sfeer en had prachtige, lange haren. We moesten om beurten iets over het soefisme vertellen en het trof mij dat wat wij tweeën daarover te zeggen hadden zo uitstekend bij elkaar aansloot. Ja, we vonden elkaar in het soefisme, maar tevens in de liefde; dat kwam tegelijk. Ik had wel eerder een meisje gekend dat ik ook erg lief vond, maar zij was geen soefi, te wereldgericht. En een ander meisje wel een soefi met wie ik destijds in kennis werd gebracht vond ik zeer intelligent en ook bijzonder aardig, maar op erotisch gebied deed zij mij helemaal niets.”

“Ons huwelijk heeft mij enorm geïnspireerd en geholpen om in mijn leven veel voor het soefisme te doen. Ook toen ik zo bezet was door al die maatschappelijke func-ties, heb ik mij daar, mede dankzij haar begrip en ondersteuning, waar mogelijk mee beziggehouden.En al die jaren heb ik ook iedere dag de tijd genomen voor soefi-oefeningen. Het was geen huwelijk zonder problemen, want we waren heel verschillende mensen. Ik ben een denker, erg op werk gericht. Zij was een gevoelsmens. Toch hebben wij al-tijd de harmonie weten te bewaren, als we botsten werd dat uitgepraat. Misschien niet direct, maar dan toch na een tijdje. We zijn, in 57 jaar huwelijk, naar elkaar toe gegroeid, we hebben veel voor elkaar over gehad. En we kregen ook nog eens vier prachtige kinderen. Vijf jaar geleden is zij overleden. Haar leven was volbracht,

18

ik moest haar vrijlaten. Zij gaat verder in haar leven na de dood en ik blijf hier om te proberen nog dichter bij het Goddelijke te komen. Ik ben niet eenzaam. God is hier.”

Harmonie“Voor mij is harmonie een belangrijk ideaal geweest. Zelfbeheersing, niet zomaar toegeven aan een impuls van boosheid en proberen de ander te begrijpen. Inayat Khan zegt: ‘Een soefi bekijkt alles vanuit twee gezichtspunten. Dat van zichzelf en dat van een ander.’Ik heb altijd de betrekkelijkheid van mijn eigen ideeën ingezien en geprobeerd om zo ver mogelijk meester te blijven over het ego. Dat gold ook voor mijn gedachten over het oplossen van de economische crisis. Ik schreef een artikel voor The Finan-cial Times (‘A bigger, bolder fund can stop the crash’, FT, 22 augustus 2011, AV) en liet het aan anderen over wat ermee zou worden gedaan. (…) Verder moet ik mij er niet meer mee bezighouden.”

“Dit wilde ik u, in dat verband, nog meegeven: je moet eerst iets leren en vervol-gens zul je het moeten ontleren. Dat wil niet zeggen dat je het kwijtraakt, maar het moet je niet in de weg staan. Het kan niet anders dan dat een mens verzamelt in zijn leven. Enerzijds is er de rijkdom die je meeneemt naar een volgend leven, anderzijds moet je alles loslaten om helemaal van het Goddelijke vervuld te raken. Dat is niet iets wat je op twee momenten van meditatie voorelkaar kunt krijgen; je moet ook proberen om in de loop van de dag op het Goddelijke afgestemd te blijven. Dat kan moeilijk zijn. Het leven komt de hele tijd op je af, en het sleept je mee. Tot rust komen, het evenwicht bewaren en in harmonie zijn: dat is de kunst van het leven.”

*****

De autobiografie vaneen vriendelijke reus

Het is een kloek boek, de autobiografie die Johan-nes (Karimbakhsh) Witteveen deze maand presen-teert. Kloek in omvang – 380 pagina’s – en wat be-treft inhoud. Het gaat niet over de minste zaken: politiek en economie op het hoogste nationale en internationale niveau, wel en wee van de Soefi Be-weging vanaf midden twintigste eeuw, en de per-soonlijke ontwikkeling van een man die nog steeds, op zijn 91e jaar, in hoog aanzien staat. Tegelijk is het een heel bescheiden boek. De toon waarop alles verteld wordt – bijna letterlijk, want je hóórt hem zo praten – is rustig, genuanceerd, sober. De toon van een vriendelijke reus die doet alsof het allemaal

19

vrij vanzelfsprekend was, hoe hij overal ‘ingerold’ is en zijn werk gedaan heeft. Als geboren professor weet Witteveen het allemaal ook simpel en helder op een rijtje te zetten – eigenlijk is er niets gecompliceerd, ook niet als het over wereldeconomie gaat. Concentratie en precisie, het weten scheiden van bijzaken en hoofdzaken, stellen hem in staat om in enkele zinnen alles te zeggen wat er gezegd moet wor-den. Een boek zonder opsmuk of eigendunk.Kenmerkend daarvoor zijn de slotparagrafen. “Het geheim van ouder worden” – een aansprekend onderwerp waarover toch makkelijk een heel boek te vullen is – weet hij in iets meer dan één bladzijde te ontsluieren, overzichtelijk gerubriceerd in zes punten. De paragraaf “Lessen uit mijn leven” is nog korter. Wat betreft ou-der worden merkt Witteveen op dat hij al lange tijd zijn leven op evenwicht heeft gericht en dat dat voor iedereen die ouder wordt waardevol zou kunnen zijn. En dan volgen zes aspecten die daarbij een rol spelen: 1 soefi-oefeningen (gebeden en concentratieoefeningen om gedachten en gevoelens zuiver te houden, plus adem-halingsoefeningen voor ritme, beheersing en contact met de goddelijke sfeer), 2 yoga-oefeningen om spieren en gewrichten soepel te houden, 3 acupunctuur om de doorstroming van energie te bevorderen waar dat nodig is, 4 wandelen, 5 een evenwichtig dagritme (met ’s ochtends een half uur voor oefeningen, werken, eten, rust en ’s avonds drie kwartier gebeden en meditatie) en 6 tot slot harmonie in je hart en met mensen om je heen. Zo simpel is het dus.Dat laatste – de magie van harmonie – is ook één van de drie levenslessen die Wit-teveen in de slotparagraaf van zijn autobiografie behandelt. “Mijn voortdurende gerichtheid op harmonie, die begrip en sympathie voor anderen vereist, heeft door alle fasen van mijn leven heen gespeeld. Mijn levensverhaal laat zien hoe moeilijk dat soms was, maar ook wat een fantastische schoonheid en liefdevolle warmte bij mij terugkwam. De oogst in de combinatie van functies in het bedrijfsleven die ik na het IMF kreeg, had niet mooier kunnen zijn en mijn persoonlijke omgeving met mijn kinderen, hulp en mijn grote kring mureeds was en is heel liefdevol en harmonisch.”Witteveen voegt daar als tweede belangrijke lijn in zijn leven aan toe dat het be-langrijk is om te zien hoe de geest van leiding in grote maar ook heel kleine dingen werkt om de “soms verborgen of overschaduwde weg van harmonie” duidelijk te maken. Derde en laatste punt is de moed die soms nodig is om dingen los te laten en nieuwe wegen in te slaan.Die moed is hem in zekere zin ingepraat door Pir-o-Murshid Ali Khan, zijn leraar. Die gaf hem als jonge man niet alleen ‘treatments’ en oefeningen om hem fysiek sterker te maken maar zei op een cruciaal moment, voor een moeilijke beslissing, ook met zo’n kracht “You must be very firm”, dat dit Witteveen zijn leven lang “als zegen” is bijgebleven. Harmonie houdt niet in dat je alles maar over je kant moet laten gaan, je moet ook staan voor wat jij zelf belangrijk vindt.Dat cruciale moment betrof de verkoop van het soefiterrein in Suresnes. De autobi-ografie handelt voor driekwart over economie en politiek en is vanuit dat oogpunt voor soefi’s van beperkt belang. Maar wat Witteveen schrijft over ‘soefipolitiek’ maakt ons beeld van die geschiedenis wel completer. Dat betreft ingrijpende mo-menten zoals de onteigening van de grond, de afsplitsing van Vilayats Soefi Orde, en problemen met opvolging van leiders, met name met Fazal die met Sufi Way ook

20

een eigen weg insloeg. Op de achtergrond speelt daarbij een botsing van culturen van oost en west. “De introductie van nieuwe elementen van leerlingschap en hië-rarchie in onze westerse democratische samenleving riep vaak moeilijkheden op”, aldus Witteveen.Er is nog een ander aspect waarom het boek voor soefi’s belangrijk kan zijn. Wit-teveen kaart dat zelf in zijn voorwoord aan. De hoofdstukken over verschillende onderwerpen kunnen afzonderlijk gelezen worden, maar Witteveen hoopt dat men het hele boek zal lezen om het onderliggende verband te ontdekken. Die rode draad is “de magie van harmonie”, niet voor niets de titel van het boek. En inderdaad spreekt uit het boek als geheel een opmerkelijke geest. Meestal bevatten (auto)biografieën sappige anekdotes en prikkelende details, op geanimeerde toon ver-teld. In Witteveens boek niets van dat al. Hoewel er soms “moeilijke” of zelfs “erg moelijke” momenten zijn, of “warme contacten”, blijven dat allemaal beschouwelijk beschreven kabbelende golfjes. Mogelijk dat veel lezers het boek daarom weinig zeggend vinden. Maar de goede verstaander bemerkt hoe daaronder de diepte van de oceaan constant aanwezig is, een grote stille kracht. Deze autobiografie houdt ons daarmee een spiegel voor: hoe manifesteert die stille kracht zich in ons leven? En hoe gedisciplineerd, hoe toegewijd werken wij er aan dat die kracht ruimte krijgt? Of hechten we eraan om af en toe eens goed onze eigen mening en emoties te etaleren? Waartoe eigenlijk?Het boek eindigt met een voor soefi’s optimistische noot. Na alle ellende van afsplit-singen, ruzies en rechtzaken, ervaart Witteveen het als een kroon op zijn soefi-werk dat er sinds kort verzoening is tussen alle partijen en dat een proces van reconcilia-tion met de Soefi Orde op gang is gekomen. Witteveen concludeert: “Ik ben er van het begin af aan op uit geweest om harmonische relaties en vriendschappelijke samenwerking op te bouwen. Nu is de weg daartoe open.”Kariem Maas

H.J. Witteveen en S. Rosdorff: De magie van harmonie - een visie op de wereldeconomie. Uitg.: Gibbon. € 29,90, ISBN: 978 94 91363 07 8, Zie voor achtergronden: www.hjwitteveen.nl en www.gibbonuitgeefagentschap.nl.

21

BEWUSTZIJN, COHERENTIE, DOELGERICHTHEIDWali Folkersma Het leven begint met de kennis van veelheid, maar in het bewustzijn van een-heid ligt het hoogtepunt van het leven. (Inayat Khan, Vadan, Bola)

In dit verhaal wil ik enkele opmerkingen maken over wat drie gebieden ons te zeggen hebben over het bewustzijn van de eenheid van alles en allen. Die gebieden zijn: wetenschap, bijna dood ervaring en universeel soefisme.

WETENSCHAPHet gaat over het gebied wetenschap, niet in strikte zin, maar meer in het ver-lengde daarvan, meer over hypothese. Centraal in het leven staat bewustzijn.Er is het verhaal van Murshid Inayat Khan over de zoon die niet wist dat zijn vader geld voor hem op de bank had gezet. De zoon was bezitter van het geld maar was zich daar niet bewust van. Zo gaat het ook vaak met ons. We vergeten vaak dat we een goddelijke ziel hebben, waardoor we verenigd zijn met alles en iedereen. Als kind begin je al met steeds meer bewust te zijn van je omgeving en van jezelf. Een cruciaal moment is wanneer het kind zich ‘ik’ gaat noemen. Misschien gaat het hem duizelen als hij zich later gaat indenken wat dat betekent: van de vele miljarden mensen die er zijn, geweest zijn en nog komen, wordt hij er zich dan van bewust dat hij deze ‘ik’ is.Dat hele vreemde idee krijgt een plaats als hij zich bewust gaat worden dat er op een dieper niveau verbinding is, niet alleen met álle andere mensen maar met álles wat in het universum voorhanden is. Op die manier wordt eenheid gevormd, zoals alle miljarden cellen van het lichaam van een mens een eenheid vormen. In de wetenschap hebben we te maken met de kwantum mechanica, met o.a. het verschijnsel verstrengeling, waarover later meer. Hieruit is ontwikkeld de hypothese van het Akasha-veld (de naam werd voorgesteld door Ervin Laszlo), afgekort tot A-veld, ook wel het kwantumvacuüm genoemd; de hier behandelde gegevens over het A-veld zijn grotendeels aan Laszlo’s boek ‘Kosmische visie’ ontleend. Het A-veld doordringt het hele universum, het is de ‘moederschoot’ waaruit al-les wat wij (zintuiglijk) waarnemen is voortgekomen en waarin dat alles ook weer opgaat. Dit is een veld vol virtuele energie en dat niet alleen, het bevat ook de informatie van alle gebeurtenissen die in het universum hebben plaatsgevonden, plaatsvinden en zullen plaatsvinden. Daar horen dus ook alle gedachten, daden en woorden van mensen bij, en de registratie hiervan is momentaan. En het is een veld, net zoals je een electromagnetisch veld hebt. Je kunt het niet waarnemen, alleen de effecten zijn waarneembaar.

KENMERKEN VAN HET A-VELD- Er is bewustzijn. En er bestaan bewustzijnsniveaus. - Er is coherentie. Samenhang; alles hangt met alles samen. Het werkt als een ho-listisch systeem, dat wil zeggen: elk deel bevat het geheel. En er is non-lokaliteit, dat wil zeggen: er is geen tijd en er is geen ruimte. Dus we kunnen verleden, heden en toekomst tegelijk beleven en we kunnen momentaan op een plaats van bestem-ming komen.

22

- Er is doelgerichtheid. Alles werkt met alles samen naar een bepaald doel. In te-genstelling tot wat Darwinisten beweren speelt toeval, in de zin van een lukrake gebeurtenis, in de evolutie geen bepalende rol. Zo is bijvoorbeeld, de ouderdom van de aarde in aanmerking genomen, de statistische kans dat onze evolutie op een basis van lukrake gebeurtenissen berust verwaarloosbaar klein.Dit zijn enkele belangrijke eigenschappen. We zullen iets meer zeggen over bewust-zijnsniveau’s en coherentie, oftewel samenhang; twee begrippen die in dit verhaal een belangrijke rol spelen.

BEWUSTZIJNSNIVEAUSWe onderscheiden verschillende bewustzijnsniveaus, zo kennen we bijvoorbeeld al-lemaal het normale waakbewustzijn, dat we dagelijks gebruiken. Maar er zijn nog een aantal andere niveau’s. Zelfs een stukje materie bevat, hoewel zeer primitief, bewustzijn. Hoe zouden anders chemische stoffen ‘weten’, dat er tussen bepaalde atomen een binding tot stand moet komen? Het A-veld kan dus op verschillende bewustzijns-niveaus benaderd worden. Ken Wilber onderscheid de volgende zes niveaus:- fysisch bewustzijn, heeft betrekking op materie en energie.- biologisch bewustzijn, heeft betrekking op speciaal dieren. - mentaal bewustzijn, heeft betrekking op mensen.- subtiel bewustzijn, is intuïtief en transpersoonlijk.- causaal bewustzijn, heeft te maken met samenhang tussen oorzaak en gevolg.- ultiem bewustzijn, is bewustzijn als zodanig.

COHERENTIECoherentie, samenhang, is op tal van gebieden aangetoond. Mensen die een sterk emotionele band hebben, kunnen via het A-veld een zogeheten transpersoonlijke verbinding hebben, zoals bijvoorbeeld geliefden, of een moeder en haar kind. Hun bewustzijn staat dan via het A-veld, dat alles verbindt met alles, in verbinding met het bewustzijn van de ander. Een bekend voorbeeld is de zogeheten ‘tweelingen-

23

pijn’: de ene helft van een eeneiige tweeling loopt verwondingen op, waarna de andere helft de pijn daarvan direct voelt. Die verbinding loopt via het A-veld, met in dit geval, coherentie, een sterke onderlinge binding. Een ander voorbeeld, waar-voor klinische bewijzen zijn, zijn healing bijeenkomsten, waarbij vastgesteld is dat door gebed een positieve invloed uitgeoefend kan worden op de gezondheid van niet-aanwezige andere mensen. Op dit gebied is met tal van experimenten de over-dracht van gedachten en beelden vastgesteld. In het algemeen kun je zeggen dat hoe meer verschijnselen met elkaar verwant zijn, des te meer binding, des te meer coherentie, er is.

Het A-veld concept spreekt veel (beta) wetenschappers nog niet aan, omdat er geen ‘harde’ bewijzen geleverd kunnen worden door op elke tijd en plaats reprodu-ceerbare experimenten, wat gezien de aard van het materiaal ook niet mogelijk is. Hoogstens kunnen op een statistische manier verschijnselen geduid worden.Echter, een wetenschappelijk bewezen aanwijzing is het verschijnsel verstrengeling. Twee deeltjes, bijvoorbeeld electronen met een verschillende draairichting, die een geheel vormen reageren momentaan op elkaar bij scheiding op grote afstand. Mo-mentaan, dus sneller dan het licht, wat de maximale snelheid is die in de officiele fysica mogelijk is. Er bestaan en bestonden vertegenwoordigers van de officiele wetenschap die wél in de principes van het A-veld geloven. Max Planck, nobelprijswinnaar en de eerste die een kwantumhypothese formuleerde, veronderstelde achter alle materie een bewuste en intelligente geest. Einstein zei dat een mens een bestanddeel is van het universum, maar dan een deel dat begrensd wordt door tijd en ruimte

BIJNA DOOD ERVARINGENEr zijn aanwijzingen van mensen die een bijna dood ervaring (BDE) hebben on-dergaan, die elementen bevatten die de eigenschappen van het A-veld lijken te bevestigen.Even een korte samenvatting van welke verschijselen kunnen optreden bij een BDE: In het algemeen is men zonder pijn en komt men in een sfeer van rust, vrede en geluk; men begint met uit het lichaam te treden en neemt daarbij het volledig be-wustzijn mee; men gaat door een donkere tunnel op weg naar een helder licht; men betreedt een wereld vol prachtige bloemen, landschappen en steden van licht; men ontmoet overleden familieleden en een Wezen van Licht, een meester of een engel die onvoorwaardelijke liefde uitstraalt; men krijgt een levensoverzicht waarin goede en kwade gedachten en daden getoond worden waarbij het Wezen van Licht geen oordeel geeft, maar je onvoorwaardelijk accepteert; tenslotte moet je terugkeren naar het aardse bestaan, omdat er nog een taak te vervullen is.Er treedt een levensverandering op: liefde wordt het belangrijkste in het leven en dat leven is een leerschool, en er is geen angst meer voor de dood. Een BDE is een diep in het leven ingrijpende ervaring, vandaar dat deze levensverandering het meest kenmerkende is.

We geven enkele gedeeltes uit verslagen van BDE-ers weer, die verband houden met het A-veld. Bewustzijn, coherentie en doelgerichtheid komen hier duidelijk aan bod. * Allereerst het besef dat er geen tijd en ruimte was:“Ik was overal tegelijk en soms werd mijn aandacht ergens op gericht, en dan was ik

24

daar ook aanwezig; wat ik direct besefte was, dat hier geen tijd en ruimte is; tijd en afstand leken niet te bestaan, het is hier altijd nu; en dat gaf een enorme vrede.” * Het waarnemen van de toekomst:“En als in een flits zag ik hoe mijn leven verder zou gaan; ik overzag een groot deel van mijn leven dat nog moest komen; de zorg voor mijn kinderen; de ziekte van mijn vrouw; alle situaties waar ik zelf in verzeild zou raken, zowel in mijn werk als daar-buiten; ik overzag het allemaal volkomen; ik heb al de dingen die ik toen voorzag opgeschreven en ik heb ze in de loop van de jaren ge woon kunnen afturven.”* Het begrijpen van de zin van het kwaad en het beseffen van het levensdoel:“Op datzelfde moment kwam in één tel een enorme kennis, een algeheel weten en begrijpen in mij, álle kennis, universele kennis; ik begreep hoe het heelal ontstaan is, hoe het universum in elkaar zit; ik begreep mensen in hun handelingen, de positieve maar ook waarom ze elkaar al dan niet moedwil lig leed aandoen; oorlog of natuurrampen, alles heeft zijn doel, zijn reden; het is logisch; ik begreep het ver-leden, het heden en de toekomst, ik zag de evolutie; ik zag en begreep, zonder enig oordeel, het verband, de coherentie, de samenhang; ik zag ook waar alle evolutie naar toe gaat, wat het uitein delijke doel is; ik besefte dat niet alleen ik deel uitmaak van dat grote geheel, maar alles en iedereen, elk mens, elk zielenwezen, elk dier, elke cel, de aarde, elke planeet, het universum, de kosmos, het Licht; alles staat met elkaar in verbinding en is ondeelbaar. (…..) Neen, die kennis zelf heb ik niet mogen meebrengen, waarom weet ik niet, misschien is het niet de bedoeling dat wij hier en nu, in onze fysieke vorm, over dergelijke universele kennis beschikken? Omdat we hier zijn om te leren? Om een andere reden?”

Deze BDE-ers hadden kennelijk door hun bijzondere bewustzijnstoestand direct toegang tot de informatie van het A-veld. Hierbij zal denkelijk het ontbreken van het fysieke lichaam een grote rol spelen. Het begrijpen van de zin van het kwaad en het beseffen van het levensdoel geeft het hoge bewustzijns-niveau weer.

EEN OOSTERS VERHAALNiet alleen mensen met een BDE hebben bewust toegang tot de hogere niveau’s van het A-veld. De mysticus heeft dit ook, en ook Laszlo erkent dat. Zo leven er in het oosten verhalen die aan de gedachte van een veld met ‘een geheugen voor alles’, vorm geven. Hazrat Inayat Khan vertelt een verhaal over Firdausi: “In Perzie leefde eens een dichter, Firdausi. De koning droeg hem op de geschiede-nis van het land te schrijven. Hij beloofde hem een gouden munt voor elk vers. Fir-dausi trok zich terug en schreef de overlevering der eeuwen neer. Personen, levens, grote daden, hij zag het allemaal voor zich en hij schreef wat hij zag in verzen neer. Toen hij terugkwam aan het hof was de koning diep onder de indruk, hij vond het schitterend. Maar er zijn nu eenmaal altijd lieden die niets van zieners moeten heb-ben, alleen een enkeling ziet de waarheid. Firdausi kreeg aan het hof veel kritiek te verduren en talloze mensen twijfelden aan het waarheidsgehalte van zijn verslag. Dat ging zelfs zover dat zij de koning vertelden dat Firdausi het allemaal had ver-zonnen. Dit deed de dichter veel verdriet en hij nam degene die zich het felst tegen hem had gekeerd apart, legde zijn hand op diens hoofd en zei: ‘Doe je ogen dicht en kijk.’ En de man zag bewegende beelden en riep: `Ik heb het gezien!’ Maar de dich-ter was diep gekwetst en wilde de goudstuk ken van de koning niet aannemen.”

25

UNIVERSEEL SOEFISMEHet voorgaande kan verdiept worden door het Universeel Soefisme, die stelt dat mystiek de bron is van alle godsdiensten. De stichter van het Universeel Soefisme, Inayat Khan, was een groot mysticus. In aansluiting op het verhaal over Firdausi is van hem bekend, dat hij anderen ook gebeurtenissen uit het verleden kon laten herbeleven. Van Beek, een volgeling, haalt het verhaal aan van een van de discipelen van Inayat Khan, die vertelt dat hij haar de gruwelen uit de Eerste Wereldoorlog liet herbeleven toen ze in de buurt van Mons in Frankrijk reisden, waar honderden-duizenden jonge mensen waren gesneuveld. Murshid liet haar deze hel herbeleven, maar liet ook zien dat er de hele tijd hemelse gedaanten aanwezig waren die hen bijstonden, hun pijn verlichtten en hen naar het hemelse hielpen.

Hazrat Inayat Khan geeft in zijn terminologie omschrijvingen die de hypothese van het A-veld bevestigen. Ook hier vinden we de begrippen bewustzijn, coherentie en doelgerichtheid terug. Voor coherentie kunnen we harmonie lezen en wat door hem ‘hart van God’ genoemd wordt, kunnen we als het A-veld opvatten. Enkele uit-spraken van Hazrat Inayat Khan:* Materie is een tijdelijke verdichte toestand van de geest.* De eeuwige harmonie is harmonie van bewustzijn. Daar zij in zichzelf eeuwig is, leven en bewegen alle dingen en wezens daarin. Alle trillingen, van de fijnste tot de grofste, worden door eeuwige harmonie bijeengehouden.* Ieder ding en ieder wezen aan de oppervlakte van het bestaan schijnt van de andere gescheiden, maar op ieder gebied onder de oppervlakte naderen zij elkaar steeds meer en op het meest innerlijk gebied worden zij allen één. Iedere verstoring van de vrede van het kleinste deel van het bestaan, aan de oppervlakte, treft het geheel en geeft inwendig verstoring. * In dit mechanisme van de wereld wordt alles wat er gebeurt, alles wat wordt er-varen in de vorm van gedachten of gevoe lens bijeengebracht. Waar? In het hart van God. Goddelijkheid is dat hart dat alle wijsheid omvat en waaraan alle wijsheid toe-behoort. Het hart van God is de intelligentie en de stroom van leiding in het hart van ieder mens, en daarom staat het niet los van het hart van de mens. Integendeel, het hart van de mens is één van de atomen waaruit het hart van God bestaat.* Het eerste wat we moeten begrijpen is dat de ziel een ongedeeld deel is van het aldoordringend bewustzijn. Ze is ongedeeld omdat ze het abso lute wezen is. Ze is volkomen gevuld met het hele bestaan. Onze psyche en ons lichaam, die een deel van het aldoordringend bewustzijn weerspiegelen, maken dat deel van het be-wustzijn tot een individuele ziel. Deze ziel is in werkelijkheid een universele geest.* Laat ieder zijn verlangens ontwikkelen zó, dat hij in staat zal zijn boven hen uit te rijzen naar het Eeuwige Doel.

Literatuur:Ervin Laszlo, Kosmische Visie, 2004, hfdst. 2 en 6Van Lommel, Eindeloos Bewustzijn, 2007, 58-62Verhalen verteld door Inayat Khan, 1990, 52Will van Beek, Hazrat Inayat Khan, 1983, 135Inayat Khan, In een oosterse rozentuin, z.j., 266Inayat Khan, De mystiek van het geluid, 1983, 21-25H.J. Witteveen, Tot de Ene, 2006, 85-87

Van muziek in Nieuw Zeeland tot tempelbouw in KaapstadJan Nauta

Het was een prachtige week, de Soefi-zomerschool die in april aan de Kaap werd gehouden in het ruim accommodatie biedende klooster van de katholieke kerk Schoenstatt. Opnieuw waren ook een aantal moerieds uit Nederland overgekomen. Zij waren geboeid door het verhaal, hoe ik als Hollandse emigrant naar Nieuw Zeeland, eigenlijk door een tweetal ‘toevalligheden’, betrokken ben geweest bij de bouw van de Soefi-tempel in Newlands, Kaapstad. Uniek in Zuid-Afrika en vooralsnog de enige tegenhanger ter wereld van Murad Hasil te Katwijk. Het is een verhaal vol anekdotes, dat begint bij mijn eerste ontmoetingen met Frederick van Pallandt. Die hebben mij tot het soefisme gebracht.

VAN ‘THE MALANDO’ NAAR MYSTIEKGedurende de jaren 1965 – 1968, toen ik nog in Christchruch (Nieuw Zeeland) woonde, speelde ik ’s avonds muziek met een trio in een Nederlands restaurant genaamd The Malando. Vele musici en artiesten kwamen daar ’s avonds na hun op-treden. Ook kwamen aldus Nina en Frederick dineren. Zij waren toen heel beroemd geworden met het zingen van hun filosofische liedjes. Voor mij was het ook een interessante ontmoeting omdat Frederik ook werkelijk veel afwist van muziek. Na een paar van zulke ontmoetingen bracht hij het boek van Hazrat Inayat Khan “The mysticism of Sound” voor mij mee. Dat was een deel van Hazrat Inayat Khan’s ver-zamelde werken, die wel de Pallandt-editie genoemd werd, naar Frederick’s vader, die als redacteur tussen 1960-1967 de 12 delen heeft bewerkt.Ik heb het boek toen niet gelezen, maar was wel onder de indruk en hoorde het woord ‘soefisme’ voor het eerst van mijn leven.

26

27

In 1967 werd mij een goede betrekking aangeboden in Kaapstad en zo emigreer-den wij in1968 met de hele familie naar Zuid-Afrika. Ongeveer een jaar nadien las ik in de krant dat de Soefi Beweging in Kaapstad een Universele Eredienst hield in The Italian Hall. Dat herinnerde mij onmiddellijk aan de ontmoetingen met Fre-derick en wij besloten om de dienst bij te wonen. Toen de eredienst begon en de kaarsen werden aangestoken ter ere van de verschillende religies en na het lezen van de geschriften, werd het mij duidelijk dat wij hier thuishoorden. Nadien werden wij hartelijk ontvangen door Wazir van Essen, die mij ook verder heeft begeleid tot mijn lidmaatschap. Jaren later kwamen Nina en Frederick ook naar Kaapstad om op te treden. Wij organiseerden een kleine partij bij ons thuis. Frederick kwam met een vriend, de bekende acteur Terence Stamp. Nog weer jaren later kwam Frede-rick opnieuw naar Kaapstad, maar niet om op te treden. Hij nam toen deel aan de soefi-dienst en hij zong na de dienst, zichzelf begeleidend op zijn gitaar. Ter ere van zijn aanwezigheid werd een tuinfeest gehouden in de prachtige tuin van de heer en mevrouw Van Hoorn Alkema.

Nadien had ik geen contact meer met Frederick, maar ik hoorde wel veel over hem. Blijkbaar behoorde hij tot de derde generatie van zijn fa-milie die waren toegetreden tot het soefisme. Zij waren bovendien zeer bevriend en ware vertrouwelingen van Hazrat Inayat Khan en zijn broers. In recente literatuur van buiten het soefi-circuit wordt zelfs gezinspeeld op mogelijke verbintenissen tussen beide families. Maar dat is in lucht opgegaan door

misverstand: het Indiaas protocol was dat het bedisselen van relaties als recht en plicht bleef voorbehouden aan beiderzijdse oudere generaties, daar mochten de belanghebbende jongelieden zelf onder geen voorwaarde aan te pas komen!Frederick’s vader Floris werd, na ambassadeur te zijn geweest in Delhi, als ‘Murshid Huzurnavaz’, secretaris-generaal van de Soefi Beweging te Genève. Door genoemde ‘Pallandt-‘editie, en zijn herziene editie van het reglement van de Soefi Beweging leeft hij in het soefi-spraakgebruik voort. Als louter theoretische vierde generatie van Pallandts die soefi zijn, mag misschien nog de oudste van Fredericks twee zo-nen gelden die blijkbaar in Nieuw Zeeland is gevestigd. In zoverre althans, dat één van zijn drie voornamen ‘Ali’ luidt, waarmee Frederick uiting had gegeven aan zijn toegenegen bewondering voor Pir-o-Murshid Ali Khan, neef en tweede opvolger van Hazrat Inayat Khan, als hoofd van de Soefi-Beweging.

28

MET DANK AAN DE HELD VAN DE HIPPIEBEWEGINGDe Soefi Beweging had in Kaapstad grond gekocht, centraal gelegen in Newlands, om een tempel te bouwen. Gedurende die periode was ik docent aan de afdeling architectuur van de universiteit te Kaapstad en Wazir gaf mij de opdracht de tem-pel te ontwerpen. De tempel moest de indruk geven van een Boeddha in meditatie. Zowaar geen gemakkelijke opdracht en ik ben er ook niet in geslaagd, daaraan te voldoen. Pas veel later werd mij duidelijk, dat die beeldende omschrijving sloeg op de in de twintiger jaren nog niet algemeen bekende vorm van de Taj Mahal: een grote koepel als “hoofd”, steunend op een halsring en dan verbredend tot vierkant aflopende schouderpartijen!. Al werd de hulp van een architect uit Pretoria ingeroe-pen, we kregen geen bevredigend resultaat.Een van onze eerstejaars studenten, Heinrich Kuhn, stelde belang in het ontwerp-proces van de Soefi-tempel. Hij maakte een model van zijn eigen ontwerp, dat be-stond uit een centrale cirkelvormige ruimte, omringd door vier kleinere cirkelvor-mige ruimten. De daken van alle aan elkaar verbonden ruimten waren schaaldaken, zogenaamde geodesie-domes.

Ofschoon dit ontwerp niet helemaal voldeed aan de oorspronkelijke opdracht, viel het bij iedereen geweldig in de smaak en er werd gelijk besloten daarmee door te gaan. In die tijd, de jaren zestig en begin zeventig, was er een enorme belangstel-ling voor het bouwen met geodesie-domes. De Amerikaanse architect en professor Buckminster Fuller had dit systeem onwikkeld en hij werd beroemd met het bou-wen van kollossale gebouwen. Zo bouwde hij een reusachtige biosphere koepel voor de wereldexpositie in Montreal in 1967. Hij was zeer populair bij jonge architecten en werd de held van de hippiebeweging van destijds. Want het bouwen van schaal-daken met driehoekige, aan elkaar bevestigde, panelen is betrekkelijk gemakkelijk; veel zeer aparte woningen werden ermee gebouwd door doe-het-zelvers.Nadat het model van de tempel door alle betrokkenen was toegejuicht moesten de bouwtekeningen worden gemaakt om goedkeuring te krijgen van Gemeente-werken. Heinrich Kuhn heeft daarmee zijn eindexamen als architect behaald, maar het duurde wel vele jaren voor het zover was. De bouwplannen werden niet snel goedgekeurd omdat de toepassing van geodesie-domes in Zuid-Afrika nog volkomen

29

onbekend was. Maar toen de instemming eenmaal was verleend, waren er gedu-rende de bouw van de tempel betrekkelijk weinig moeilijkheden.Een bouwcomité dat bestond uit Martin van Rensburg, Heinrich Kuhn en mijzelf hield toezicht op al de werkzaamheden. Het gebeurde dat ik ging kijken en mij verbaasde over de glanzende vloertegels die waren gebruikt. Ondanks tegenspraak van de aannemer heb ik het werk gestopt en mijn collega’s en Wazir gebeld. Beslo-ten werd om de tegelvloer af te breken. Het moet gezegd worden dat het bouwco-mité dit had moeten voorzien. Overigens hoorde ik later dat iets dergelijks in Sure-snes ook was voorgevallen, toen op Murshid Inayat Khan’s instructie een tegelvloer moest worden vervangen door een nieuw ontwerp! Daarna heeft een kunstenares ons geholpen met het ontwerpen van een prachtige vloer.Maar mijn grootste zorg was de constructie van de schaaldaken, want geen van ons had ervaring met deze constructie. Er waren zeshonderd aluminiumpanelen in vijf verschillende soorten. Ze waren vooraf door een gespecialiseerde firma vervaardigd en mochten slechts enkele milimeters afwijken.

VAN LEKKAGES NAAR VERJONGINGSKUUROp een zaterdagochtend kwam Heinrich met een team studenten. De hele dag wa-ren ze druk bezig en tot onze grote verbazing waren ’s avonds bijna alle vijf schaal-daken voltooid! Daarna moesten alle binnenpanelen met isolatie nog worden geïn-stalleerd. In 1978 was de tempel voltooid en vierde de gehele soefi-gemeenschap de opening. Ook waren er verschillende gasten die financieel aan de bouw hadden bijgedragen. Op die avond begon het echter hard te regenen en het tempeldak lekte als een zeef. Weliswaar is er geen koepel af gewaaid, zoals eens te Katwijk, maar ik kreeg van een van onze gasten wel een uitbrander.Gedurende het afgelopen jaar en begin van dit jaar is de tempel ingrijpend ge-restaureerd. Een verjongingskuur waarmee, naar wij allen hopen, voor nu en de toekomst des te levendiger de voortzetting kan worden gemarkeerd van de unieke uitstraling, die al steeds het kenmerk van onze Kaapse Soefi-tempel is gebleken.

30

Het ontwerp van de soefitempel in Kaapstad, Newlands, is beschreven in het Zuiafri-kaanse tijdschrift Architect & Builder van september 1979. Volgens architect Heinrich Kuhn lagen aan de opdracht voor het ontwerp twee uitspraken van Inayat Khan ten grondslag. “Alles dat eerst op het spirituele vlak wordt bereikt wordt pas compleet als het zich kan manifesteren het op het fysieke vlak” en “De essentie van het soefisme is het bewustzijn van het goddelijke in de mens”. Van de vijf geodesische koepels waaruit de tempel bestaat symboliseert de bovenste koepel het spirituele niveau vanwaar het leven is gekomen. Bovenin deze koepel valt door een vijfpuntige ster licht naar binnen.

31

De vier koepels daaronder symboliseren het niveau van de mind, als schakel tussen hemel en aarde. Deze koepels staan op ruwe gemetselde muren, die symbolisch uitdrukking geven aan de driedimensionale wereld waarin wij leven. Omdat intimiteit voor een kerk van primai belang is, is het mogelijk de binnenruimte met een gordijn in kleinere ruimten te verdelen. Het altaar staat onder de hoogste koepel op een vloer met een mozaïek dat ‘de adem van compassie’ uitdrukt. Een van de lagere koepels bevat de toiletten, keuken, garderobe en dergelijke. Het ontwerp is afgestemd op de omringende bomen.

ZOMERSCHOOL 2013 ZUID AFRIKADe tweejaarlijkse zomerschool vindt in Zuid-Afrika op wisselende locaties plaats: Kaapstad, Johannesburg of Durban. Komend jaar, van 20 tot 28 april, is de zomer-school in Hartebeespoort Dam, gemakkelijk bereikbaar vanaf het vliegveld van Jo-hannesburg. De zomerschool zelf is gratis. Het plaatselijke centrum biedt kamers met eigen badkamer en alle maaltijden aan voor circa 400 Rand (40 euro per dag). Het programma bestaat uit onder andere klassen, sacred readings, stilte, zikr, universele eredienst, healing en confraternity-diensten. Er zal ruim tijd zijn om de lessen en atmosfeer van de Boodschap te laten bezinken en voor ontspanning. Voor meer informatie: elsje@wireless.co.za of essen@bucknet.co.za.

Logica en poëzie van de zevende kaars“Ter verheerlijking van de alomtegenwoordige God, ontsteken wij het licht dat hen allen ver-tegenwoordigt, die bekend en onbekend aan de wereld, het licht van de Waarheid hebben hooggehouden in de duisternis van menselijke onwetendheid”.

Deze lange zin wordt in de Universele Eredienst uitgesproken bij het aansteken van de zevende kaars. Maar wat staat er precies? Wat wordt er bedoeld? Twee redacteuren namen de zin onder de loep en kwamen tot verschillende conclusies. Wie de waarheid, of misschien zelfs Waarheid, in pacht heeft, blijft in het midden. Belangrijkste effect van zo’n uitvergroting van een schijnbare kleinigheid blijkt, dat het leidt tot bewustwording. Wat zegt dit mij? U, lezer, wordt daarom uitgenodigd na te denken over uw eigen versie van deze tekst. Laat de redactie weten wat voor u doorklinkt in deze woorden – daar kunnen wij allemaal wijzer van worden.

Jaap Dekker:Er zijn drie punten waar ik aandacht voor wil vragen en op grond waarvan ik een iets andere redactie van de zin voorstel. Ten eerste: onjuiste tekst.Taalkundig kan je niet spreken van bekend en onbekend. Het moet zijn: bekend of onbekend. Je kunt niet tegelijk bekend en onbekend zijn.Als er bedoeld wordt: “hen allen die bekend en hen allen die onbekend zijn….”, dan moet je dát zeggen en niet maar aannemen dat de toehoorder wel zal begrijpen wat je bedoelt terwijl je heel iets anders zegt. Ten tweede: slordige tekst.Het licht van de Waarheid hebben hooggehouden. Waar hebben we het over? De Waarheid; maar wat bedoelen we daarmee? We bedoelen de Goddelijke Waarheid en niet bijvoorbeeld een juridische waarheid: iemand die iets verkeerds heeft gedaan moet bestraft worden, of een natuurkundige waarheid: als een appel valt, valt die omlaag. Kortom: als we de Goddelijke Waarheid bedoelen moeten we dát zeggen en moeten we niet zomaar iets vaags zeggen in de veronderstelling dat de toehoorder wel zal begrijpen wat we bedoelen. Ten derde: ten onrechte beperkende tekst.In de duisternis van menselijke onwetendheid. Dus dat geldt niet voor daarbuiten, dat geldt alleen voor onwetenden, die nog in duisternis verkeren? De kaars wordt dus niet ontstoken voor hen die de Goddelijke Boodschap hebben hooggehouden in een kring van bijvoorbeeld Soefi’s die verder geëvolueerd zijn op het Pad en die niet meer verkeren in duisternis omdat zij het Licht hebben gezien en daarheen op weg zijn gegaan en die door onderricht van profeten, zieners en leraren geleerd hebben en niet meer verkeren in een staat van (totale) menselijke onwetendheid. Ik denk dat dat niet de bedoeling is van de tekst en als dat zo is moet je het ook niet zeggen. Resumerend stel ik voor de zin als volgt te verwoorden:“Ter verheerlijking van de alomtegenwoordige God ontsteken wij het licht, dat symbolisch hen allen vertegenwoordigt, die bekend of onbekend aan de wereld het licht van de Goddelijke Waarheid hebben hooggehouden”.

32

33

Kariem Maas:Deze spreuk bij de zevende kaars – en wat gezegd wordt bij de andere kaarsen – moet je niet beluisteren als feitelijke uitleg van een handeling. Als je er alleen logica op los laat, maak je de betekenis beperkter dan wenselijk is. Luister ernaar zoals naar poëzie, luister met je hart. Dan kunnen achter de woorden vele werelden zich openen. Het is een gebed en, zoals Inayat Khan zegt, bidden is vooral een manier om het eigen hart te openen. Met dat openen begint de eredienst.

Dat laat onverlet dat het slordig Nederlands is, dat tot misverstanden kan leiden.Om met zo’n slordigheid te beginnen: kan iemand bekend en onbekend tegelijk zijn? Nee natuurlijk. Maar dat wordt ook niet bedoeld. En dat heeft te maken met een komma die verkeerd staat. Zo is het al duidelijker:… het licht dat hen allen vertegenwoordigt die – bekend en onbekend aan de wereld – het licht van de Waarheid hebben hooggehoudenSommigen van die hooghouders zijn bekend, anderen niet. Het licht vertegenwoor-digt beiden, de bekenden en onbekenden.

Belangwekkender wordt het waar de waarheid in het geding is. Gaat het ons om mensen die ‘de Waarheid’ hebben hooggehouden of moet het ‘de goddelijke waar-heid’ zijn, zoals Jaap schrijft. Waarheden zijn er in vele soorten en maten. Daar lopen we in ons alledaagse leven vaak tegenaan. Niet liegen maar de waarheid spreken, lijkt nobel. Maar iemand eens even flink de waarheid zeggen, is meestal vooral eigenbelang. Als je de liefde wilt laten spreken en op harmonie uit bent, blijkt waarheid lastiger dan je ooit had vermoed. Dat gaat verder dan woorden – ook iemands houding kan boekdelen spreken. Waarheid in het alledaagse leven is complex. Toch benadrukt Inayat Khan dat er maar één waarheid bestaat; waarheid is één en ondeelbaar. Je kunt geen verschil maken tussen de complexe alledaagse waarheid en de ‘goddelijke waarheid’ op zondag. Dat is de kern van zijn mystieke boodschap, namelijk dat ik alles in mijn hele leven tot waarheid maken. In andere woorden gezegd, ik moet God tot wer-kelijkheid maken.

In diezelfde gewaarwording zit het besef dat we allemaal, elke dag, in duisternis van menselijke onwetendheid leven. Als wij denken aan wie het licht hooghoudt, als wij denken aan de heilige namen van het gebed salaat (van Rama tot en met Mohammed), dan beseffen we dat we met hen vergeleken allemaal natuurlijk toch vooral dwaallichtjes zijn. Het is maar goed dat er verlichte zielen zijn geweest zoals Inayat Khan, anders had ik in nog grotere duisternis rondgewandeld.Voor mij raakt dit aan de mystieke laag van de eredienst. De boeken en teksten gaan niet over ver weg in tijd en plaats, ze richten zich op zuiverheid, zelfopoffer-ing, waarheid hier en nu in mijzelf. Dat sluit aan bij salaat: ‘wij verheerlijken uw ver-leden, uw tegenwoordigheid verlicht diep ons wezen en wij zien uit naar uw zegen in de toekomst.’ Het is één Geest van Leiding, die als drijvende kracht alles levend maakt, die van alle tijden en overal is, als een ademtocht door mij heen gaat, en mij verbindt met verleden, heden en toekomst.

“Ter verheerlijking van de alomtegenwoordige God ontsteken wij dit lichtsymbool voor allen die – bekend en onbekend – in de duisternis van menselijke onwetendheidhet licht van de Waarheid hebben hooggehouden.”

Gebeden tijdens de Universele EredienstMarYam Mildenberg

Tijdens de Universele Eredienst zegt ieder van de drie voorgangers, de cherag(a’)s, een gebed van Hazrat Inayat Khan. We zeggen die gebeden vaak dagelijks, soms in het Engels, soms in het Nederlands, soms heel bewust de woorden voelend, dan weer wat sneller.Het is mooi om aan de dienst te mogen meewerken, kaarsen aansteken: als het ware de basis leggen voor de dienst, de teksten lezen: de muren en de spanten en het is heerlijk om te spreken tijdens de dienst. En alle drie de voorgangers voelen: als het gebed maar goed gaat.Ik weet nog zo goed hoe het voelde: in Breda, ik had gesproken in de prachtige Waalse kerk, daarna was er heerlijk muziek en ik stond op om Khatoem te gaan zeggen. Midden in het gebed wist ik het niet meer. Iedereen om mij heen hielp, zegde het volgend woord, de zin, het zei mij niets, ik kon er niets mee doen. Ik weet nog hoe het voelde. Helemaal blank was ik. Ellendig voelde het.Ik had de dienst van de waarde ontdaan, zo voelde het, ontheiligd.Ik kon alleen maar Amen zeggen.En toen, was ik het nog wel waard om de zegen door te geven?

Het had mij ook beangstigd: wat betekende dit? Wat was er mis met mijn hersens, mijn geheugen?Ik sprak erover met de vrouw die toen mijn haptotherapeute was.Zij zei: “Het is niet voor niets dat priesters, dominees, de gebeden, die ze vaak da-gelijks in de kerk zeggen, altijd voorlezen. En niet uit hun hoofd zeggen.Na een geïnspireerde spreek, na mooie muziek, moet je opeens omschakelen van inspiratie vanuit het hart naar het brein. Je moet vaststaande woorden uitspreken, hoe mooi ook, en misschien juist daarom.”Na die gebeurtenis dreigde ik grote spanning te voelen voor en tijdens de dienst, vooral tijdens de muziek: als het gebed nu maar goed gaat!Wat zonde, wat jammer om niet vrij te kunnen genieten.Nu neem ik Khatoem mee, met grote letters uitgetypt,en ik schaam mij niet meer als ik even die weg kwijt ben en ga voorlezen.Zonder spanning kan ik genieten van de hele dienst en ook van de muziek.

34

35

Cursus over de biografische component van het soefisme

De Stichting Shaikh-ul-Mashaik Maheboob Khan organiseert november 2012 een cursus over de biografische component van het soefisme en de onderlinge verban-den ervan in de bestaande literatuur. De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten op de vrijdagen in november van 19.00 uur – 21.30 uur, te beginnen op 2 november, in de Khankah Asaan Manzil aan de Frederik Hendriklaan 25 te Den Haag. Het is belangrijk dat de deelnemers vertrouwd zijn met boeken zoals die van Musharaff Khan, Keesing (2e herziene druk), Van Beek, en Pir Vilayat’s Message in our time. De tekst van Biography wordt in een mogelijk latere cursus bestudeerd. Het maxi-mum aantal deelnemers is 25. De cursus zal hoofdzakelijk worden gegeven door S.M. Mahmood Khan Maulabakhsh, soefi- en cultuurhistoricus en musicoloog. Men kan zich tot uiterlijk 1 oktober aanmelden bij de secretaris van de stichting, Safiye van Goens Youskine – emailadres: Safiye.van.Goens@gmail.com – of schriftelijk: Stichting Shaikh-ul-Mashaik Maheboob Khan, Frederik Hendriklaan 25, 2582 BR Den Haag, t.a.v. secretaris Safiye van Goens Youskine. De kosten voor de vijf bij-eenkomsten bedragen 30 euro, na acceptatie van de aanmelding over te maken op rekeningnr. 574354018 (ABN-AMRO) t.n.v. Stichting Shaikh-ul-Mashaik Mahe-boob Khan. Bij minder dan vijf aanmeldingen zal de cursus geen doorgang vinden. Hierover zult u in de maand oktober worden geïnformeerd. Op verzoek kan nadere specifieke informatie over de inhoud van de cursus worden toegezonden.

Los van deze cursus zullen de tweemaandelijkse bijeenkomsten van de Stichting Shaikh-ul-Mashaik Maheboob Khan in oktober weer van start gaan. De eerste bij-eenkomst is gepland op zondag 7 oktober 2012 om 14.00 uur aan Khankah Asaan Manzil aan de Frederik Hendriklaan 25 te Den Haag. Belangstellenden worden verzocht zich hiervoor uiterlijk woensdag 3 oktober aan te melden bij Safiye.van.Goens@gmail.com.

*****

'Natuurlijke' verstilling kenmerkte Zomerschool 2012

Het aantal deelnemers aan de Zomerschool in Katwijk is altijd lastig te bepalen, omdat deelnemers voor kortere en langere tijd elkaar afwisselen. Maar net als vo-rig jaar lag dit jaar het totale aantal bezoekers, inclusief de Open Soefidagen, ruim boven de tweehonderd. Opvallend was de verstilling die er dit jaar heerste. Moge-lijk kwam dat door het thema - natuur - maar ook het uitgebalanceerde program-ma waarmee elke dag begon: verdiepende ademhalingoefeningen, meditatief zingen van een wazifa en een 'stiltespreuk' tot slot. Ook de aardse kant van ons bestaan kwam aan bod: het onstuimige weer gaf precies ruimte aan natuurme-ditaties wanneer dat nodig was. Het intellect werd aangesproken door buitenge-woon inspirerende lezingen over natuur met name door Matthijs Schouten - diens boek 'Spiegel van de natuur is een aanrader. De 'formule' van de Zomerschool is nog steeds in ontwikkeling. De verstilling en verdieping die dit jaar kenmerkten doen nu al uitzien naar de zomerschool in 2013! KM

Het begon zo….Moerieds vertellen hoe ze in aanraking zijn gekomen met het soefisme van Hazrat Inayat Khan. Wie deze ervaring wil delen, wordt uitgenodigd deze in maximaal 400 woorden te beschrijven.

Het begon zo …Ragini Pierik

December 1996. Ik was te laat. In een plaatselijke natuurwinkel had ik een affiche zien hangen met Soefi dienst daarop. Dat woord deed iets me. Het kwam om zo te zeggen binnen . Het raakte mijn emotie-centrum. Ik wilde er naartoe gaan , maar de dienst was al gehouden . Pas een jaar later ben ik daadwerkelijk gegaan .Kort daarvoor had ik met mijn ouders een gesprek over de kerk en haar diensten . Ik verzuchtte: ”Er wordt zoveel gepraat, ik verlang naar stilte .”

Die ochtend kwam ik de zaal binnen waar een dienst met Lichtcere-monie gehouden zou worden . Er stond voorin een altaar. Kritisch als ik was had ik daar een enigszins negatief oordeel over. Vervolgens zag ik dat de mensen met hun ogen gesloten op hun stoel zaten . Zachte tampoeramuziek op de achtergrond. “Je wilde toch stilte?” hoorde ik van binnen . “Ga zitten en doe mee!” Ik nam plaats en sloot mijn ogen . Bij deze mediterende mensen voelde ik me thuis, kon ik mij overgeven en ontving ik een groot geschenk. Een geschenk in de vorm van licht dat over mij werd uitgestort. Zoveel dat het me erg ontroerde.Nog voor de dienst was begonnen had ik het Licht dat later symbolisch zou worden uitgedeeld, al ontvangen .

Er werd muziek gedraaid van Bach . Op die plek en op dat moment viel deze muziek voor mij op z’n plaats. In de vele cantates en passies die ik had gezongen had ik zo vaak de spiritualiteit van Bach’s mu-ziek ervaren . Bij mijn eerste uitvoering van de Hohe Messe, nog in de conservatoriumtijd, werd ik bij het beginkoor “Kyrie” diep getroffen door de spiritualiteit van zijn muziek. De ervaring tijdens deze dienst met lichtceremonie was vergelijkbaar maar nu meer zichtbaar.

Vanaf die eerste keer ben ik blijven gaan . Je kon er een innerlijke school volgen en opgenomen worden door middel van een inwijding. Om niet te hard van stapel te lopen ben ik eerst zuster- broeder-schapslid geworden in de eerste zomerschool die ik volgde. Ook dat moment staat me nog helder voor de geest. Zo goed en zo kwaad als het ging, met gebroken stem van ontroering, probeerde ik Bach te zingen “Bist Du bei mir”. Ik was zo dankbaar dat ik eindelijk de plek gevon-den had waar ik mijn spirituele zoektocht kon voortzetten .

36

DE STERKSTE

Ik heb de tijd, ge moet u niet haasten. Ik kan wachten. Ge kunt mij gerust uitstellen van dag tot dag. Ik ga niet weg.Ge kunt uittrekken met de grote jacht, zolang ge moet.Ik zal wel op uw huis passen, maar aan het einde, als ge terugkeert,rijk en machtig en zo moe, zal ik daar staan.Dan zult ge mij herkennen en uw rust aan mij drinken. Ik heb de tijd. Ge moet mij niet zoeken. Ik ben overal. Ge hoeft niet te speuren in geheime boeken. Ik lig open en bloot op straat.Ge hoeft niet naar de weg te vragen, ge kunt mij niet missen. Ge kunt gerust verder gaan en mij vergeten, maar eens zult ge stilstaan,bevreemd om een oude herinnering. En ik zal voor u staan.Dan zullen we tezamen vloeien en hetzelfde zijn. Ik heb de tijd.Ge moet mij niet ontvluchten. Ik ben onafwendbaar.Ge kunt u vermommen en uw naam verliezen in de groten steden. Ge zult daar oud worden en gezeten en geëerd. En ge zult nog wel eens om mij lachen als om een kinderbijgeloof, dat zijn greep reeds lang verloor. Maar onontkoombaar is mijn nadering en die verre dag dat ge me in de ogen moet zien en verzinken. Ik heb de tijd.Ge hoeft mij niet te weerleggen. Ik heb geen gelijk. Ge hoeft uw stem niet te verheffen, ik zal zwijgen bij uw betoog en ge kunt mij gerust bespotten. Ge kunt mij omsluiten met uw redenen, ge kunt mij inmetselen met uw argumenten. Ik zal mij niet verzetten. Maar aan het einde zult ge uw ge-vangenis leeg vinden, want mijn wezen is niet van tijd en ruimte,en het komt en het gaat uw bewustzijn voorbij.Dan zult ge zwijgen en vergaan. Ik heb de tijd.Ge hoeft u niet te wapenen. Ik strijd niet.Ge kunt mij gerust verdringen. Ik sta niet op mijn plaats. Ge kunt mij dwingen met geweld. Ik ben zwak als water.Ge kunt mij doden. Ik hecht niet aan mijn vorm.Maar onder uw handen zal ik opstaan, want ik ben onverdelgbaar. Ik ben als ether, dat stof en ruimten vervult.En als ge gans en al verwonnen hebt en triomferend praalt ten troon,dan zult ge rijp zijn en mij toevallen als een beurse vrucht. Ik heb de tijd. Ge kunt gerust wat spelen. Ik kan wachten. Ge kunt uw deugden verplegen en verzaken wat laag is en gemeen.Ge kunt uw pijlen op alle doelen schieten. Ik kan wachten.Ik kan wachten uw leven lang. Ik kan wachten reeksen van geslachten.Ik kan wachten, volkeren en beschavingen voorbij.Ik kan wachten de gang der tijden.Maar eens, een dag, als de golven komen, zullen wij samen zijn. Niets dan wat water van die grote Zee.

Uit: Narrenwijsheid door J.C.v.Schagen

37

OVER BOEKEN EN BEELDEN

Renske Wind-Wijma. Inzicht; ervaringen op mijn innerlijke weg 2000-2010. Soest, Boek-scout, 2011. € 16,95Vanaf haar jeugd is de schrijfster al gewoon haar ervaringen en belevenissen op te schrijven. Ook boeken en teksten die haar bijzonder raakten schreef ze op. Door diverse mediums en ook door een innerlijke stem werd ze opgeroepen haar eigen ervaringen op te schrijven, en nu ligt er dus dit boek. Het boek voert ons langs heel verschillende mensen en gebeurtenissen: de ashram van Sai Baba, reizen naar Co-lumbia en Peru, boeken en teksten van Deepak Chopra, de Bhagavad Gita en vaak ook teksten van Hazrat Inayat Khan want Renske, of Bhakti zoals haar soefinaam luidt, is ook soefi. Omdat misschien ook soefi’s geïnspireerd zouden kunnen worden door hetgeen zij heeft beschreven heeft de Soefi-gedachte graag aandacht willen besteden aan haar nieuwe boek. Zubin van den Besselaar

*****

Jeffrey M.Schwartz & Rebecca Gladding. Je bent niet je brein. Kosmos Uitgevers B.V., Utrecht/Antwerpen. 316 pag. prijs € 24,95 ISBN 978 90 215 5129 6 De schrijvers zijn neurowetenschappers, werkzaam aan de UCLA (University of Cali-fornia, Los Angeles), die aantonen dat wij niet door onze hersenen geregeerd wor-den, maar dat onze mind onze hersenen stuurt. Sommige neurowetenschappers maken de denkfout dat activiteiten in bepaalde delen van onze hersenen oorzakelijk zijn voor onze handelingen. Zij registreren hoe een activiteit in onze hersenen mani-fest wordt maar vergeten gemakshalve te vragen waarom die activiteit plaats vindt. Schwartz & Gladding leggen uit dat bepaalde activiteiten inderdaad in bepaalde gebieden van de hersenen geregistreerd worden, maar dat de geest een enorme invloed uitoefent op het functioneren van het brein. We zijn in staat onze reacties en onze gewoontes te veranderen. We kunnen ons denken, ons voelen, ons gedrag veranderen, we kunnen invloed uitoefenen op de manier waarop ons brein in de loop van ons leven geprogrammeerd is. Daardoor kunnen we ons bevrijden van on-gezonde gedachten en gedrag, we kunnen slechte gewoonten blijvend veranderen, kortom we kunnen ons brein herprogrammeren. Om ons brein te herprogrammeren hebben de schrijvers een vierstappenplan ont-wikkeld. Daardoor kunnen we controle krijgen over ons brein. Dat gaat door 1) het herbenoemen van misleidende boodschappen van je brein, dat wil zeggen: geef die boodschap een andere naam. Door die boodschappen dan 2) te herkaderen, dat wil zeggen: ga er anders tegen aankijken. Daardoor zijn we in staat die boodschappen 3) te herfocussen, dat wil zeggen je aandacht bewust op iets anders richten. Daar-door kan je dan 4) herwaarderen, dat wil zeggen: de misleidende boodschap van je brein wordt minder belangrijk voor je.Naast dit herprogrammeren van je brein is het belangrijk 5 werkzame aspecten te herkennen in relaties. Dat zijn 5 aspecten die werkzaam zijn zowel in relatie tot jezelf als in relatie met een ander. Het zijn de 5 A’s, die staan voor: 1) Aandacht. 2) Acceptatie. 3) Affectie. 4) Appreciatie. 5) Aanmoediging. Als we die 5 A’s hebben

38

39

leren herkennen, begrijpen we beter waarom boodschappen van ons brein mislei-dend kunnen zijn, dat wil zeggen waarom bepaalde boodschappen van ons brein ons iets ánders vertellen dan wat en wie we werkelijk zijn. Wilskracht en creativiteit zijn uitingen van onze mind en daarmee zijn we in staat ons geprogrammeerde brein te herprogrammeren. Als we willen kunnen in onze hersenen nieuwe hersenverbindingen worden gemaakt, waardoor we anders gaan reageren, waardoor we andere mensen worden. Kortom: jij bent niet je brein, jij bent meester over je brein.Jaap Dekker.

*****

Jean-Louis De Biasi. Geheimen, symbolen en ritualen van de vrijmetselarij. Uitgeverij Ankh-Hermes, onderdeel van VBK, Utrecht. 304 pag. ISBN 978 90 202 0524 4. Prijs € 27,95 Jean-Louis De Biasi is auteur, filosoof en spreker. Hij is lid van verschillende Grand Lodges in Noord Amerika en 32e graad vrijmetselaar van de Schotse Orde. In zijn boek behandelt hij zeer grondig vele aspecten van de vrijmetselarij, en hij zet uiteen wat het ware erfgoed is dat de maçonnieke inwijdingstraditie ieder mens te bieden heeft. Hij voert ons mee van het ontstaan van de Egyptische en Griekse mysteriën naar de ontdekking van de essentiële rol die deze broederschap in de hui dige we-reld speelt. Zo hebben in de Verenigde Staten van Amerika de maçonnieke denk-beelden een fundamentele rol gespeeld in de stichtingsteksten, in de symbolen en zelfs in de architec tuur van de nieuwe republiek. De stad Washington is ontworpen volgens maçonnieke idealen en overtuigingen. Het Witte Huis ligt exact ten noorden van het Washington Monument, dat gebouwd werd ter nagedachtenis van George Washington, die de eerste president, ‘vader van zijn land’, en tevens vrijmetse laar was.Maar wat is vrijmetselarij nu precies? De vrijmetselarij, die ook wel de Koninklijke Kunst wordt genoemd, is een wonderbaarlijke, wereldwijde beweging op basis van broederschap, tolerantie en filantropie. Vaak is het moeilijk om de uitdagingen van religie, cultuur. leeftijd, huidskleur, status en beroep achter je te laten en te beden-ken dat ieder mens een fundamenteel recht heeft op leven, op vrijheid en geluk, op de vrijheid om zijn of haar geloof te belijden en om te kunnen beschikken over onderwijs, gezondheid en kansen voor zelfontwikkeling en groei. Al lang geleden begrepen leiders van de mensheid dat we volgens wetten en idealen moeten le-ven die bedacht zijn met het oog op een steeds betere, mooiere toekomst. Dan ontstaat er een vorm van competitie, die iedereen aanspoort een beter mens te worden en die ons eraan herinnert dat dit werk constant verder gaat. De vrijmetse-larij vertegenwoordigt en demonstreert dit beginsel. Ze helpt ie dere ingewijde aan zichzelf te werken om een beter mens te worden en het algemeen welzijn vóór de eigen behoeften te stellen. De vrijmetselarij laat de hele wereld zien dat dit onder broeders echt zo werkt, en ook tussen hen en mensen die niet zijn ingewijd maar die wel behoefte aan steun hebben. Voor de meeste mensen waren de rituelen en de persoonlijke gebruiken van de broederschap lange tijd iets vreemds. Zo zet De Biasi uiteen, welk verband er bestaat tussen ingewijd worden in een uiterst merk-waardige ceremonie, waarbij vreemde en exotische namen worden aangeroepen

40

waar je misschien niets van begrijpt, en bijvoorbeeld de in Amerika zeer bekende groep vrijmetse laars die bekendstaat als de Shriners, die een rode fez en opval lend gekleurde kleding dragen. Amerikaanse vrijmetselaars staan aan het hoofd van tal van ‘s werelds groot ste liefdadigheidsinstellingen, en de bekendste hiervan zijn de Shriners, die met circussen, kleurige optochten, en activiteiten ten behoeve van fysiek gehandicapte kinderen en de Shriners Children’s Hospitals in de openbaar-heid treden.De geschiedenis van de broederschap begon niet ten tijde van de meesterbouwers van de kathedralen van Europa. Dat is een maçonnieke mythe, want ofschoon de bekendste symbolen, zoals winkelhaak, kompas, schietlood, en li niaal naar deze pe-riode verwijzen, is een groot aantal ervan in werkelijk heid veel ouder. Met De Biasi gaan we op zoek naar de oude plaatsen waar de eerste beschavin gen van de mens-heid zijn ontstaan. Om te kunnen begrijpen hoe de oude initia ties zijn bestendigd, is het noodzakelijk de vruchtbare gronden van Chaldea, het mysterieuze Egypte, het intellectueel stimulerende Griekenland, de glorieuze verlichting van de Itali-aanse renaissance en het Elizabethaanse Engeland te ervaren. Het is noodzakelijk oude tempels te ‘bezoeken’ en geheime en heilige boeken erop na te slaan om een eer ste indruk van de ware oorsprong van de vrijmetselarij te krijgen. Vrijmetselarij en symboliek zijn fundamenteel aan elkaar gelieerd. Rituele proces-sen zijn de zichtbare manifestatie van de ‘onzichtbare’ wereld zoals deze door de oude in gewijden van de tradities werd gezien. In wat we tegenwoordig de noëti-sche wetenschap noemen is al van oudsher bekend dat we slechts een klein deel van onze geestelijke kracht be nutten. Het overgrote deel van onze aangeboren vaardigheden bevindt zich in een sluimerende en onontwikkelde toestand. De oude ingewijden kenden deze werkelijkheid en gebruikten deze vaardigheden, zonder op de hindernissen te stuiten waar we in onze cultuur en tijd mee te maken hebben, en stelden een specifiek proces op voor de ontwikkeling ervan. Het zal duidelijk zijn dat je een dergelijke training niet in één keer kunt af ronden. Om deze reden zijn de graden ontwikkeld, die het mogelijk maken dat vrijmetselaars in volkomen vei-ligheid kunnen oefenen. De stad Alexandrië, die destijds middelpunt was van een wonderlijke ontmoeting van tal van oude culturen, was de bakermat van de herme-tische traditie, een van de belangrijkste tradi ties waar later de vrijmetselarij uit is ontstaan. Het hermetisme ontwikkelde een diep respect voor het religieuze en zag in elke vorm ervan een aspect van de hoogste waarheid. In iedere inwijdingstraditie bestaan er zowel individuele als groepsrituelen en oefeningen. Dit geldt ook voor de vrijmetselarij. De inwijdingen kunnen bij de kandidaat een bepaalde bewustzijns-toestand creëren. Dat is een belangrijke stap. De twee aspecten, het filantropische en het initiatische, bieden onmid dellijk een wonderbaarlijke sleutel om het godde-lijke te leren kennen, om ware tolerantie in praktijk te brengen, en om ieders zeer reële aan geboren vaardigheden steeds beter te leren gebruiken. Jaap Dekker.

*****

41

Soefi-centrainformatie, adressen en activiteiten

AMSTERDAMdhr. P. Smits (Amir), t 06 15 06 05 13<amir-20@hotmail.com>Universele Eredienst: Ignatiushuis,Beulingstraat 11, 1017 BA Am sterdam,1e en 3e zondag van de maand 11 uur. Op de 3e zondag voorafge gaan door de Confraternity of the Message 10.30 uur.

ApELDOORNOrientatiemiddagen: 2e zondag van de maand van 14-16 uur bij dhr. en mw. De Roos-Labeur (Corrie & At), Sparrenlaan 11, 7313 AT Apel-doorn, t 055-323 1633 <atderoos@hetnet.nl>

ARNHEMmw. H.M. de Caluwé - Rombout (Maharani), Groningensingel 423, 6835 ER Arnhemt 026-3213650 <maharani@planet.nl>mw. E.Steingröver (Johara), Meidoornplantsoen 23, 6706 DB Wageningen. <johara@telfort.nl>t 0317-425 072 ('s avonds).Studieklassen in overleg.Universele Eredienst: Vrijmetselaarsgebouw, Arnhemsestraatweg 360, 6881 NK Velp (Gld)1e zondag van de maand om 11 uur.

ASSENmw. A. Stam (Iman), Keerweer 8, 9401 ES Assen, t 0592-707202 en 06-24 92 92 77<destam.afslag33@planet.nl>Studiebijeenkomsten en klassen voor belangstel-lenden, broeder-zusterschapsleden en moerieds. Universele Eredienst: Loge van de ODD Fellows, Hendrik de Ruiterstraat 2, 9401 KT Assen,3e zondag van de maand om 11 uur.

BREDAmw. Margo Armaiti Leerink, coördinator.Concordiaplein 47, 4811 NZ Breda.t 06 22 81 21 10 <margoleerink@gmail.com> Universele Eredienst: Waalse Kerk,Catharina straat 83-bis, 4811 XG Breda,3e zondag van de maand om 11 uur.

DEN HAAGdhr. L.W. Carp (Ameen), Anna Paulowna straat 78, 2518 BJ Den Haag, t 070-364 4590, f 070-361 4864 <sufipublications@hetnet.nl><www.soefi.nl/denhaag>Programma op aanvraag: 1e en 3e maandag van de maand open studie- en medi tatie-klas.; open Soefi-avonden; openhuis-bijeenkomsten; open spirituele film-avonden, en besloten klassen. Universele Ere dienst: Anna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haag, elke zon dag om 11 uur, Confraterni ty of the Message om 10.30 uur.

DEVENTERdhr. W.S. van der Vliet (Sikander), Juliana van Stolberglaan 6, 6961 GB Eerbeek. t 0313-650 334 <willemvandervliet@gmail.com>Universele Ere dienst: Logegebouw van de Vrijmetselaars, Rijkmanstraat 10, 7411 GB Deventer, 3e zon dag van de maand om 11 uur.

DRONTEN I.O.dhr. J.Koldijk (Kabir), Lindestraat 10, 8266 BG Kampen, t 038-3314446 <jellekoldijk@zonnet.nl>

EINDHOVENmw. L. Bredée-van Ginkel (Kamila), Jacob Catsstraat 28, 5671 VR Nuenen, t 040-2832518, <soeficentrum.eindhoven@gmail.com> Universele Ere dienst: Eckartdal, Nuenenseweg 1, 5631 KB Eindhoven, 1e zondag van de maand om 11 uur, Confraternity of the Message om 10.30 uur.

FRIESLANDmw. Y. Veenstra-Wiersma (Ynskje), Wommels. <byveenstra@ziggo.nl>Maandelijks meditatieavonden. Universele Ere­dienst: Bij de Put 15, 8911 GE Leeuw arden, 1e zondag van de maand om 11 uur.

GRONINGENdhr. D. Lieftink (Rama) t 0598-430422 <dicklieftink@gmail.com> Maandelijks: musi-cal tuning en meditatie; stilte en meditatie; 1e ma. vd maand: gespreksavond. Programma:zie www.soefi.nl onder centrum Groningen.

‘S HERTOGENBOSCHCoördinator: mw. T. Hendriks Franssen-van den Berg (Trudy), Ariënstraat 16, 5351 GD Berghem / Oss, t 0412-402689, <kennekeshoek@calway.nl>Secretariaat: dhr. F.W. Roza (Frans), Asterd-kraag 40, 4823 GA Breda. <frans.roza@wxs.nl>Universele Eredienst: Cen trum de Poort,Luy benstraat 48, 's Hertogenbosch.

HILVERSUMdhr. A.Antonius (Ananda), Arent Krijtstr 13 II, 1111 AG Diemen. Klas voor belangstellenden: 1e ma. v.d. maand; voor deelname bellen met:t 020-6907129 of <anandaaa@hotmail.com>Universele Eredienst: ‘De Ver eniging’, Ou de Engh weg 19, 1217 JB Hilversum ( bij het ge-meentehuis), 2e en 4e zondag van de maand 11 uur. Ivm lange afwezigheid van Ananda treedt op als interim-coördinator: dhr. G. van der Veer,t 035-5312130

42

REGIO KATWIJK, WASSENAARRegioleider: drs. J. Belt (Munir) Eykendonck 32, 2211 SG Noordwijkerhout. t 0252-373145 <j.belt@planet.nl>Murad Hassil, mw.Nora Kerssies, wakil.t 06 38 27 95 29 <verhuur@soefitempel.nl><www.soefitempel.nl>Universele Eredienst: Universel Murad Hassil, Zuid duinseweg 5, 2225 JS Katwijk aan Zee,1e, 3e en 4e zondag van de maand 11 uur. Confrater nity of the Message 1e en 3e zo. 10.30 u. Iedere 4e zo. spreekt Karimbakhsh Witteveen.

ROTTERDAMCoördinator dhr. B. de Wreede (Bauke),t 06 24 64 66 94 <bdewreede@gmail.com>t Centrum 010-751 0500Studie- en belangstellendenavonden: 1e maandag van de maand, opgave vooraf. Universele Eredienst: Soeficentrum Provenierssingel 41, 3033 EG Rotterdam,2e en 4e zondag van de maand, 11 uur.

TILBURGdhr. & mw. Ach terberg-Thierens (Mussavir & Nuria), Chopinstraat 26, 5011 VK Tilburg, t 013-4563241.Klassen voor belangstellenden eerste maandag van de maand. Voor deelname bellen met dhr.L.Raatgever, t 06 12 74 65 13

TWENTEdhr. J. Sniekers (Rahim), t 074-250 2479,<jansniekers@tiscali.nl>Universele Eredienst: Nivoncentrum, Lodewijkstraat 1, 7553 LB Hengelo,2e zondag van de maand om 11 uur, Confraternity of the Message om 10 uur.

UTRECHT / BILTHOVENdhr. W.S. van der Vliet (Sikander), Juliana van Stolberg-laan 6, 6961 GB Eerbeek, t S & S van der Vliet 0313-650 334 <willemvandervliet@gmail.com>bgg.: mw. J.L. van Male (Sakya), t 030-2723522 Universele Ere dienst: Huize ‘Het Oosten’, Jan Steenlaan 25, 3723 BT Bilthoven, laatste zondag van de maand om 11 uur.

ZEELAND mw. N. Gortzak (Nuria), Mme. Curiestraat 63, 4532 JX Terneuzen, t 0115-530599 en 06 40 55 61 31 Studiebijeenkomsten: 2e dinsdag van de maand. Info mw. A. van Schaik (An), t 0118-412875.Uni versele Ere dienst: Gebouw de Vier Elementen, Breeweg100, 4335 SK Middelburg, 1e zondag van de maand om 11 uur.

ZUID LIMBURGmw. Ingeborg Wuester (Hakima) <ingeborgwuester@yahoo.de>

Er zijn maandelijkse bijeenkomsten en om de twee maanden op zaterdagmorgen open klas-sen.

ZWOLLEdhr. C. Koster (Karim), Tijnje 48, 8033 AR Zwolle, t 038-4541817,Universele Eredienst: Bloemen dalstr. 11, 8011 PJ Zwolle, 4e zon dag van de maand om 11 uur, Confraternity of the Message om 10.30 uur.In Meppel is een Soefi-groep die elke 4e di. v.d. maand bijeenkomt. Contactadres: Zuideinde 46, 7941 GH Meppel. <paul.ketelaar@planet.nl><www.soefimeppel.nl>Informele Eredienst: Engelandseweg 19, Wezep,2e zondag van de maand om 10 uur.

SOEFI BEWEGING NEDERLANDAlgemeen SecretariaatAnna Paulownastraat 78, 2518 BJ Den Haagt 070-3461594, f 070-361 4864 <sufiap@hetnet.nl> Secretariaat open maandag tot en met donder-dag van 10 tot 13 uur. bgg.: t 070-3644590Financiën: dhr. P.H.Popkema (Nadir); na 18.00 uur: t 0314-361 449. <popkemail@hetnet.nl>

Nationaal Vertegenwoordigerdhr. L.W. Carp (Ameen) t 070-3644590,f 070-3614864 <sufipublications@hetnet.nl>

Nationaal secretarismw. L. Grashuis (Wahdud), A.Verweystraat 126, 2274 LM Voorburg. t 070-3644590 (overdag),t 070-3871705 (thuis) <sufipublications@hetnet.nl>

Office Representative GeneralBanstraat 24, 2517 GJ Den Haag, t 070-365 7664 <sufihq@xs4all.nl>

Internetwww.soefi.nl (nationale site).www.sufimovement.org (international site).

Penningmeester dhr. Leo Sosef, Stichting Soefi Beweging Nederland, rekening 5344374t 06 83 57 92 14 <Leo.Sosef@me.com>

Lidmaatschappen van de Soefi BewegingEr bestaan verschillende vormen:Moeried: dit zijn personen die de inwijding in de Inner lijke School van de Soefi Beweging heb-ben ontvangen en de esoterische klas sen en de esoterische training volgenBroeder-zusterschapslid: dit zijn zij die de ide-alen en doelstelling van de Soefi Beweging on-dersteunen.Lid van de Kerk van Allen: dit zijn zij die zich speciaal aangetrokken voelen tot de Universele Eredienst; dit verlangt niet dat zij ook om inwij-ding vragen.

43

Vriend van de Soefi Beweging: men kan zich opgeven als Vriend als men een ondersteuning aan het Soefiwerk wil geven.Belangstellende: eenieder die zich op wil geven als belangstellende en de informatie over soefi-activiteiten wil verkrijgen.

Contributieregeling 2012 Moerieds betalen per jaar: Alleen EchtpaarLaag € 100,00 € 150,00Normaal € 160,00 € 240,00Hoog € 235,00 € 355,00Broederschapsleden betalen per jaar € 70,00 en een Broederschaps-echtpaar € 105,00. Vrienden van de Soefi Beweging Nederland en leden van de Kerk van Allen betalen € 55,- per jaar.Dit is inclusief het abonnement op de Soefi-gedachte en de uitnodiging voor de Zomer-school.Alléén een abonnement op de Soefi-gedachte:€ 16,00 per jaar (=incl. porto Ned.)Wanneer men als lid van een andere Soefi orga-nisatie tevens ondersteunend lid van de Soefi Beweging wil zijn, betaalt men € 20,- per jaar en ontvangt men de Soefi gedachte.

DARGAHFinanciële bijdragen voor het sociale, culturele en extra soefi-werk bij de Dargah, rekeningnr.: 616577 t.n.v. Stichting Dargah te Den Haag.Voor organisatie, onderhoud, in richting vannieuwbouw en guest house, rekeningnr.:43 02 43626 t.n.v. Dargah-fonds te Den Haag.Schenkingen van boeken enz. (alle talen!):Walia en Wali van Lohuizen t 035 538 98 93

BIJZONDERE ACTIVITEITEN Zie op www.soefi.nl en voor algemene informa-tie over soefisme: www.soefikalender.nl

SOEFI BEWEGING BELGIËmw. L.D. Deslée (Leela), Sport straat 100, 900 Gent. Broederschapsvertegenwoordiger in België. info: sufirozentuin@skynet.be of 09.222.10.30

ANDERE ORGANISATIESSufi Ruhaniat NL: Arienne en Wim van der Zwan, Peace in Motion, t +49 (0)2294 993 78 41 +31 651 30.34.39 (GSM). samark@peaceinmotion.eu

Int. Sufi Orde NL: dhr. K. Wagtmans (Nafas), Rubinsteinstraat 347, 5011 ND Tilburg,t 013 456 02 28 kwagtmans@wanadoo.nl

Sufi Way NL: dhr. E. Koole (Elmer), Oudeweg 31, 9364 PR Nuis. t 0594-549863 elmerkoole@gmail.com

BOWL OF SAKI Een aanrader: via email kunt u de fraaie engels-talige Bowl of Saki dagelijks gratis toegestuurd krijgen. Via www.wahiduddin.net/saki komt u op de site, waar u zich kunt inschrijven.

SOEFISME Op YOUTUBE In samenwerking met de Soefi Beweging in Amerika is de Soefi Beweging Nederland op youtube te zien en te beluisteren. Klik op:*www.youtube.com/user/UniverseelSoefismeNL *www.youtube.com/user/IntSufiMovementUSA

NEW DELHI, INDIA, RETREAT Van 5 tot 12 november 2012

bij de Dargah van Hazrat Inayat Khan,o.l.v. Murshid Nawab Pasnak.

info en registratie: Nirtan Ekaterina Pasnakemail: epasnak@gmail.com

OpROEp

ONZE NATIONALE pENNINGMEESTERLEO SOSEF EMIGREERT EIND 2012 OF BEGIN

2013 NAAR DE VERENIGDE STATEN.

STICHTING SOEFI BEWEGING NEDERLAND ZOEKT DRINGEND EEN OpVOLGER VOOR LEO.DIT MAG EEN MOERIED, BROEDERSCHApSLID

OF BELANGSTELLENDE ZIJN.

KANDIDATEN GELIEVEN ZICH TE MELDEN BIJ AMEEN CARp, TEL. 070 364 45 90

EMAIL: SUFIpUBLICATIONS@HETNET.NL

Digitale NieuwsbriefAlle activiteiten van Soefi Beweging Nederland zijn te vinden op www.soefi.nl. Wie zich abonneert op de Nieuwsbrief krijgt auto-matisch geactualiseerde informatie toegestuurd per e-mail.

44

Soefi-Contact is een landelijke vereniging met afdelingen in Haarlem, Alkmaar en Bussum. De vereniging stelt zich ten doel: het stimuleren van de studie van Hazrat Inayat Khan's ideeën, alsmede het in praktijk brengen ervan, één en ander in de ruimste zin van het woord. Zij streeft dit doel na met alle daarvoor geschikte middelen.

Landelijk centrum en dagelijks bestuurLandelijk centrum: Soefi-Huis, Burgwal 38zw-40, 2011 BE, Haarlem.Website: www.soefi-contact.nl Voorzitter: dhr. E.H.K. Logtmeijer, t 035-6918347Secretariaat: dhr. W.R.F.Kuiper, Westerstraat 63, 2013 PM Haarlem, t 023-5313081 e-mail: m.dukker@chello.nlpenningmeester: mw. J.L.B.H.M. Kaars-de Groot, De Garst 3 - 007, 1785 RK Den Helder, t 0223-660961

Het verenigingsjaar van Soefi-Contact loopt van 1 juli t/m 30 juni.De contributie kan worden overgemaakt op rekeningnummer: 4239048 t.n.v. Soefi-Contact te Den Helder.Adreswijzigingen / mutaties en opgave van (nieuwe) leden en belangstellenden graag via het secretariaat, dhr. F.Kuiper.

Activiteiten afdeling Haarlem (Soefi-Huis)Alle activiteiten in Haarlem vinden plaats in het Soefi-Huis, Burgwal 38zw-40 te Haarlem.Universele Erediensten: iedere tweede en vierde zondag van de maand; aanvang 11.00 uur. Bezoek bibliotheek is mogelijk na de dienst. Informatie: 023-5272249 of 023-5370585, e-mail: j.w.hutter@alumnus.utwente.nl of walivdputt@gmail.com

Activiteiten afdeling AlkmaarUniversele Erediensten: elke eerste zondag van de maand in de Remonstrantse Kerk, Fnidsen 37, 1811 ND Alkmaar; aanvang 11.00 uur. Informatie: dhr. Michaël Schouwenaar, Vatropperweg 5, 1779 GE Den Oever, t 0227-512265, e-mail: soefi.noordwest@kpnplanet.nl en dhr. Nathan Feenstra t 072-5615712

Activiteiten afdeling BussumInformatie over activiteiten: mw. E. Schurink, t 035-6912990 en dhr. Karim Logtmeijer, t 035-6918347, e-mail: lion182@zonnet.nl.

VERENIGING SOEFI­CONTACT