SOFTWARE

SOFTVER

Skup programa u sistemu

sistemski programi

Operativni sistem

Uslužni programi

Kompajleri /prevodioci

drajveri

aplikativni/korisnički programi

Opšte namjene

Posebne namjene

PODJELA SOFTVERA

SISTEMSKI – skup programa koji

upravljaju radom računara ili pomažu

korisniku da zadaje svoje zahtjeve

računaru

APLIKATIVNI – skup programa

namijenjenih za realizaciju korisničkih

zahtjeva

SISTEMSKI SOFTVER

OPERATIVNI SISTEM (OS) – kompleksan program koji upravlja hardverom računara

KOMPAJLERI – programi prevodioci, prevode program pisan u nekom programskom jeziku na mašinski jezik

DRAJVERI – programi za pravilno korištenje raznih perifernih ureĎaja

POMOĆNI USLUŢNI PROGRAMI – programi za arhiviranje, programi za održavanje sistema i sl.

OPERATIVNI SISTEM

Operativni sistem upravlja:

Procesorom

Memorijom

Ulazno/izlaznim jedinicama

Podacima

Drugim programima

OPERATIVNI SISTEMI

DOS

Windows

LINUX

UNIX

Windows Windows 1.0

Windows 2.0

Windows 3.0

Windows NT workstation 3,5

Windows 95

Windows 98

Windows 98 SE

Windows Me

Windows 2000 Profesional

Windows XP

Windows Vista

Windows 7.0

Windows 8.0

Windows 8.1

Windows 10

vrste operativnih sistema

jednokorisnički

jednoprogramski višeprogramski

višekorisnički

jednoprogramski višeprogramski

Podjela prema mogućnostima koje

pruža korisniku:

Jednokorisnički-jednoprogramski (DOS)

Jednokorisnički-višeprogramski (Windows)

Višekorisnički-jednoprogramski

Višekorisnički-višeprogramski (UNIX)

JEDNOKORISNIČKI – svi računarski resursi stavljaju se

na raspolaganje samo jednom korisniku.

Jednoprogramski OS mogu nadzirati rad samo jedne

aplikacije, dok je pokretanje više aplikacija onemogućeno

(primjer: MS DOS).

Višeprogramski OS mogu pokrenuti više aplikacija istovremeno

uz korištenje jednog procesora, te omogućuju prelazak iz jedne

u drugu aplikaciju (multi-tasking). (primjer: MS Windows 95 pa

nadalje).

VIŠEKORISNIČKI – upravlja radom računara koji radi

pod jednim OS. Budući da se radi o većem broju

računara koji istovremeno mogu raditi na različitim

aplikacijama, takav je sistem višeprogramski sistem.

Multi-korisnički OS omogućavaju da više

korisnika istovremeno koriste resurse računara.

Pristup više korisnika obezbjeĎuje se preko

mreže.

Primjer takvih OS: Unix, Linux, itd…

Glavni Računar

Terminali

DOS - Windows

DOS – tekstualni interface

Windows – grafički interface

DOS – jedan program

Windows – više programa “istovremeno”

Korisnički okruženje je okruženje unutar kojeg

korisnik vrši interakciju sa operativnim sistemom.

Tipovi:

Komandna linija: Korisnik preko tastature upisuje

komande koje izvršava operativni sistem.

(primjer: MSDOS, Unix).

GUI (Graphic User Interface): Korisnik u

grafičkom okruženju, obično u obliku prozora,

mišem tastaturom i drugim ulaznim ureĎajima vrši

interakciju sa OS-om.

KONTROLA RAČUNARA

Stariji operativni sistemi su svu kontrolu prepuštali

aplikativnom programu.

Današnji operativni sistemi kontrolu zadržavaju

za sebe, pa kontrolišu i sam program koji se

izvodi

OS ne komunicira direktno sa hardverom, nego

koristi BIOS.

Aplikacije meĎusobno mogu da razmjenjuju

podatke, pod kontrolom OS-a

HARDVER

OPERATIVNI SISTEM

BIOS

APLIKACIJA 3 APLIKACIJA 2

APLIKACIJA 1

Driver

STRUKTURA OS-a

Jezgro (engl. kernel) – najniži sloj OS-a, skup

programa za očitavanje tastature, prikaz slike na

monitoru, komunikaciju sa diskovima (traka,

sektor, blok)

Izvršioc (engl. executive) – srednji sloj OS-a

zadužen za logičku organizaciju podataka, za

čitanje i snimanje podataka i sl.

Ljuska (engl. shell) – najviši nivo OS-a zadužen

za komunikaciju sa korisnikom (interface OS-a)

APLIKATIVNI SOFTVER

Programi za obradu teksta – tekst procesori

Programi za rad sa tabelarnim podacima

Programi za rad sa bazama podataka

Programi za obradu crteža

Programi za obradu slika

Programi za animaciju

Programi za obradu zvuka

Programi za proračune u nauci i tehnici

Programi za zabavu - igre

ANTI-APLIKATIVNI SOFTVER

Teško se mogu svrstati u neku od kategorija

Vrste štetnih programa:

Virusi

Trojanski konji

Kameleoni

Softverske bombe

Logičke bombe

Vremenske bombe

Crvi

BORBA PROTIV “ŠTETOČINA”

ANTIVIRUSNI PROGRAMI Detektori (scaners) – samo ispituju

prisustvo virusa

Čistači (cleaners) – pokušavaju oporaviti datoteku, ako ne uspiju izbrišu je

Štitovi (shields) – pokušavaju spriječiti zarazu računara

Norton Antivirus, McAfee VirusScan Deluxe, Sophos Antivirus, F-Prot Professional ...