solidariteit in superdiversiteit
DESCRIPTION
Presentatie Stijn Oosterlynck - Socius Trefdag 'Solidariteit?!' (20 november 2014) Vlaanderen wordt snel diverser. We krijgen allemaal te maken met meertaligheid en culturele verschillen: als buur, werkgever, werknemer, leerling, leraar, vrijwilliger, sportbeoefenaar, trainer, jeugdwerker, sociaal-cultureel werker en noem maar op. Die toenemende diversiteit zet druk op de solidariteit in onze samenleving. In die omstandigheden zoekt het onderzoeksconsortium ‘DieGem’ naar nieuwe vormen van solidariteit in diversiteit. Heel gericht op plaatsen waar mensen van diverse afkomst elkaar tegenkomen zoals de werkvloer, de woonomgeving, de school, het cursuslokaal, het jeugdhuis en het sportveld. Prof. dr. Stijn Oosterlynck doceert o.a. stadssociologie aan de Universiteit Antwerpen. Hij is woordvoerder van de onderzoeksgroep OASeS, wat staat voor Centrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en Stad, en voorzitter van het Antwerpse Urban Studies Institute.TRANSCRIPT
Solidariteit in
superdiversiteit: kijken vanuit het
hier en nu
DieGem consor8um
Begin 2011 waren er in het Vlaamse Gewest meer dan 400.000 mensen ingeschreven met een vreemde na8onaliteit. Het aantal personen van vreemde herkomst lag vermoedelijk meer dan dubbel zo hoog . (Noppe & Lodewijckx, 2012) In de top 8en van de herkomstlanden niet meer alleen Nederland, Marokko, Turkije, Spanje en Frankrijk maar ook Polen, Roemenië, Bulgarije, Irak en India. Spraken we vroeger nog over etnische minderheden met een welomschreven profiel, dan moeten we het nu hebben over een ‘superdiversiteit’ aan herkomstlanden, mo8even en burgerschapsstatuten. (cfr. Vertovec, 2007)
Omgang met diversiteit grote uitdaging voor Vlaamse samenleving Er is discrimina8e op huisves8ngs-‐ en arbeidsmarkt. Jeugd en andere verenigingen zijn zelden afspiegeling van samenleving. Burgers liever solidair met ouderen, arbeidsongeschikten en werklozen dan met immigranten (Van Oorschot, 2006). Bewoners van etnisch gemengde buurten zich terug uit hun leefomgeving (Putnam, 2007).
Solidariteit in diversiteit?
• stelling: solidariteit in diversiteit is
mogelijk, maar vergt herdenken van kader voor solidariteit
• geen solidariteit tussen homogene groep van gelijkgestemden, maar solidariteit die culturele grenzen overs8jgt
• laagdrempelig voor nieuwkomers
Solidariteit en diversiteit • Solidariteit?
= delen op basis van gevoel van lotsverbondenheid
• Verschillende bronnen van solidariteit: -‐ onderlinge a_ankelijkheid -‐ sociale strijd -‐ waarden en normen -‐ ontmoe8ng
‘Na8onalisering’ van solidariteit • 20ste eeuw: lotsverbondenheid na8onaal
georganiseerd -‐ na8onale welvaartstaat -‐ gebaseerd op onderlinge a_ankelijkheid
(sociale zekerheid), sociale strijd (arbeidersbeweging) en ontmoe8ng (verzuiling)
-‐ maar veronderstelt culturele homogeniteit en gedeeld verleden (gedeelde waarden en normen)
‘Na8onalisering’ van solidariteit • vandaag: toegenomen diversiteit en mobiliteit
stelt na8onale organisa8e solidariteit in vraag -‐ culturele heterogeniteit en geen gedeeld
verleden (nieuwkomers)
-‐ werkloosheid onder migranten en veel wantrouwen over bijdrage (minder onderlinge a_ankelijkheid)
-‐ sociale strijd om culturele erkenning of materiële herverdeling?
Solidariteit: hier en nu • diversiteit sterk verlagen om solidariteit (in
homogeniteit) te onderhouden zowel onmogelijk als onwenselijk
• solidariteit in superdiversiteit verkennen door:
-‐ focus op wat hier en nu gebeurt -‐ starten vanuit plaatsen (HIER) en prak8jken
(NU) waar mensen (gedwongen) nabij zijn in diversiteit
Solidariteit: hier en nu
Solidariteit: hier en nu
Solidariteit: hier en nu
Solidariteit: hier en nu
Prak8jken • Interpersoonlijke prak8jken (NU): -‐ welke interpersoonlijke prak8jken spelen
zich af op superdiverse plaatsen? Torekes opsparen om samen naar eetcafé te gaan of om voedsel te kopen voor meest behoe6igen samen spelen 8jdens (twee)wekelijkse ac8viteiten, op weekend en op kamp
Prak8jken van solidariteit in diversiteit
• in prak8jken op diverse plaatsen wordt diverse bronnen van solidariteit geac8veerd:
-‐ onderling a_ankelijkheid “Alles moet buiten” verbindt cultureel diverse groep werknemers interna8onaal postbedrijf
-‐ sociale strijd gedeelde strijd voor publieke ruimte in Rabot verbindt diverse groepen gebruikers
Prak8jken van solidariteit in diversiteit
-‐ waarden en normen Stadswerking Chiro omdat waarden en normen klassiek jeugdbewegingswerk te weinig aanslui8ng vindt bij superdiversiteit samenleving
-‐ ontmoe8ng aanwezigheid van leraars en directeur Leuvens basisschool in buurt nodig om verbondenheid te ontwikkelen
Leren in diversiteit • solidariteit in diversiteit ontstaat in
prak8jken via leerprocessen “Ik heb al8jd gevonden dat ik een deel van mijn opvoeding ook op de chiro heb gekregen. Misschien omdat het zo natuurlijk was dat je gewoon samenlee6 met totaal andere soort mensen door elkaar maar je leert dat wel en je leert rekening houden met elkaar” (Groepsleiding Brusselse Chiro)
Leren in diversiteit • wat wordt er geleerd? -‐ verwerven van kennis, vaardigheden en
houdingen veranderende buurt van school leren kennen door er op café te gaan, organisa8es en evenementen te bezoeken
-‐ deel worden van een groep leerkrachten laten leerlingen eigen culturele kennis inbrengen –
leren van elkaar in diversiteit als onderdeel van groepsvorming
-‐ transforma8e van eviden8es en posi8es geen culturele meerderheid meer; schoolfeest interculturaliseren of communiceren met pictogrammen (maar levert weerstand op)
Burgerschap • van interpersoonlijk naar prak8jken van
burgerschap – dit is geen louter sociale cohesieverhaal!
-‐ zoeken naar wat deelnemers zichtbaar en bespreekbaar maken in interpersoonlijke prak8jken en leerprocessen maakt gemeenschap ook poli8ek (in plaats van louter sociaal) -‐ Vertegenwoordiging/herverdeling/erkenning
Burgerschap -‐ poli8eke vertegenwoordiging
doe-‐par8cipa8e door claimen en inrichten groenvoorzieningen in publieke ruimte
-‐ materiële herverdeling leraren gebruiken netwerken om goedkope of gra8s buitenschoolse ac8viteiten te organiseren
-‐ culturele erkenning een van eerste leidsters met hoofddoek die als rolmodel fungeert
Conclusie • toenemende etnisch-‐culturele diversiteit
samenleving stelt na8onale organisa8e solidariteit in vraag
• van culturele homogeniteit en gedeeld verleden naar interpersoonlijke prak8jken (nu) op bepaalde plaatsen (hier)
• in die prak8jken leert men omgaan met diversiteit
Conclusie • zoeken naar hoe vertegenwoordiging,
erkenning en herverdeling in interpersoonlijke prak8jken zichtbaar en bespreekbaar gemaakt wordt
• van sociale naar poli8eke gemeenschap, als basis voor lotsverbondenheid die solidariteit in diversiteit genereert