solunum sistemi€¦ · solunum sistemi, solunum yolları anatomisi, akciğerlerin temel anatomisi,...

Solunum SistemiDicle Aras

Solunum sistemi, solunum yolları anatomisi, akciğerlerin temel anatomisi, akciğer hacim ve kapasiteleri, akciğerlerde gaz değişimi,

gazların kısmi basınçları

3.9.2015 1

Solunum Sistemi

Solunum sisteminin temel görevi dış ortam ile vücut arasındakigaz değişimini sağlamaktır.

Bunun için O2 temin eder ve metabolizma sonucu kanda birikenCO2’yi dışarı atar.

CO2’nin kandan uzaklaştırılması ve O’in kana karışması işlemleriakciğerlerde gerçekleşir.

3.9.2015 2

Solunum Sistemi

Solunum sistemi; solunum yolları (ağız, burun, larinks,trakea, bronşlar, bronşioller, alveoller), akciğerler vesolunum kaslarından oluşmuştur.

Solunum sisteminin diğer görevleri ise;

Ses oluşumu sağlamak,Balon şişirme, üfleme, gülme, hapşırma gibi günlük

aktiviteler,Vücut pH’ının sabit tutulması veSolunum kaslarının urinasyon, defekasyon, doğum gibi

faaliyetlerde karın kaslarına yardımcı olmak.

3.9.2015 3

Solunum Sistemi

Akciğerler ile kan arasındaki O2 ve CO2 değişimiventilasyon ve difüzyondur.

Havanın akciğerlere mekanik olarak girip çıkmasınaventilasyon denir.

Difüzyon ise moleküllerin yüksekkonsantrasyondan düşük oldukları konsantrasyonadoğru yaptıkları rastgele hareketlerdir.

3.9.2015 4

Solunum Sistemi

Ventilasyon ile akciğerlere alınan havadaki O miktarı, venözkandaki O miktarından daha yüksek olduğu için O, akciğerlerdenkana doğru difüze olur.

Venöz kandaki CO2 de akciğerlerinkinden fazla olduğundan, CO2kandan akciğerlere doğru difüze olur ve ekspirasyon ile dışarıatılır.

3.9.2015 5

Solunum Sistemi

Egzersizle birlikte ventilasyon hacminde artış olur. Dinlenik hacim6 L/dk iken egzersiz ventilasyon hacmi 160 L/dk’ya hatta elitsporcularda daha yüksek değerlere ulaşabilir.

3.9.2015 6

Solunum Sistemi

Akciğerlerdeki bu büyük ve ani değişiklikler hassas ve karmaşıkbir kontrol sistemi gerektirir.

Bu kontrol sistemi; alveollerdeki hava ile kan arasındaki gazdeğişiminin ve normal kan pH’ının en iyi şekilde devamettirilmesini sağlar.

Farklı şiddetteki egzersizler akciğer fonksiyonlarını geliştirir.

3.9.2015 7

Solunum Yolları Anatomisi

Burun ve burun boşluğu;

Burun, kemik ve kıkırdak dokudan oluşan deri ile örtülü birorgandır.

Normalde havanın vücuda girdiği yerdir ve 2 burun deliğibulunur.

3.9.2015 8


Burun deliklerinde bulunan kıllar hava ile taşınan büyük tozparçacıklarının solunum yoluna girişini engeller.

Burun boşluğu veya ağız boşluğu ile solunum yollarına giren havasüzülür, ısıtılır ve nemlenir.

Burun boşluğu (nazal boşluk) burnun arkasındaki bölümdür venazal septum ile ikiye ayrılmıştır.

3.9.2015 9


Burun mukozasında yer alan silia adı verilen epitelyal uzantılarınhareketleri ince mukus tabakası ve havadan elimine edilen tozparçalarını farinkse doğru iter.

Farinkse ulaşan mukus yutularak mideye ulaşır.

3.9.2015 10


Paranazal sinüsler;

Kafatası kemikleri içinde (frontal, sifenoid) yer alan içi hava doluboşluklardır, burun boşluğuna açılırlar.

Sinüsler burun mukozası ile devam eden ince bir mukoza ilekaplıdır.

3.9.2015 11


Mukus üretir ve bu mukus burun boşluğuna boşalır.

Temel fonksiyonları kafatasının ağırlığını azaltmaktır, ayrıca sesiçin rezonans görevi vardır.

3.9.2015 12


Farinks;

Burun ve larinks arasındaki geçiş yoludur, ağız boşluğununarkasındadır.

Ayrıca ağız ve özefagus arasında da yemek geçişi için bulunur.

3.9.2015 13


Yiyeceklerin ağız boşluğundan özefagusa, havanın ise burunboşluğundan larinkse geçişini sağlar.

Vokal ses oluşumuna da yardım eder.

3.9.2015 14


Larinks;

• Treakeanın başlangıç noktasında genişlediği bölümdür.

• Havanın soluk borusuna geçişini sağlar, yabancı maddelerin solukborusuna geçişini engeller.

• Yapısında kas ve kıkırdak doku ile zarlar bulunur.

3.9.2015 15


Ses telleri larinksin içerisinde yer alırlar ses üretimindegörevlidirler.

Normal solunumda ses telleri gevşek pozisyondadır ve tellerarasında kalan boşluğa glottis denir.

Yiyecek ve sıvı maddeler yutulduğunda glottis kapanır.

3.9.2015 16


Trakea;

Trakea 2.5 cm çapında 12.5 cm uzunluğunda esnek silindirik birtüptür.

Göğüs boşluğu içinde ösefagusun önünde uzanır ve aşağıda sağve sol ana bronşlara ayrılır.

3.9.2015 19


Havayı toraks boşluğuna alır ve dışarı verir, havayı taşıyan enönemli borudur.

Yabancı maddeleri filtreleme yapar, yakalar ve dışarı atar.

Yapısında kıkırdak halkalar ve bunların arasında kaslar bulunur.

3.9.2015 20


Bronkuslar, bronşioller, alveoller;

Trakeadan ayrılarak havayı akciğerlere taşıyan hava yollarınabronkus denir.

Havayı alveollere taşıyan hava yollarına bronşiol denir.

3.9.2015 21


Bronşioller akciğer içinde gittikçe küçülürler, kıkırdak yapılarkaybolur ve sonunda alveoller olarak sonlanırlar.

Gaz değişimin gerçekleştiği, akciğerlerin fonksiyonel birimleri isealveollerdir.

3.9.2015 22

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Toraks boşluğunda, sağda ve solda iki akciğer (A) bulunur.

Her akciğerin bir apeks birde bazal kısmı vardır.

Sol akciğer sağdakine göre daha ince ve uzundur.

Sağ akciğer üst, orta ve alt olarak üç lob içerir.

3.9.2015 23


Sol akciğer üst ve alt olmak üzere 2 ana lob içerir.

Her lob, kendi içinde 10 bronkopulmoner segmente ayrılır.

Akciğerlerin üzerini viseral ve parietal plevra (iki katlı zar doku)örter.

3.9.2015 24


Viseral (iç) ve parietal plevra (dış) arsındaki potansiyel boşluğaplevral kavite adı verilir.

İçteki zarın iç kısmı A’lara, dıştaki zarın dış kısmı da kostalara vediyaframa bağlıdır.

Bu iki zar ve içlerindeki sıvı, ventilasyon sırasında oluşabileceksürtünmeyi azaltır.

3.9.2015 25


3.9.2015 26


Hava, burun ve ağız yoluyla boğaz olarak da bilinen farinks’eulaşır.

Farinksten geçen hava, ses tellerini içeren larinks’e oradan datrakea’ya ulaşır.

Trakeadaki hava vücut ısısına göre ayarlanır, filtre edilir,nemlendirilir ve A’lara ulaşır.

3.9.2015 27


Trakea, A’larda bronşlara ve sonra da bronşiollere ayrılır.

Bronşioller, gaz değişiminin meydana geldiği hava kesesişeklindeki alveollerde sonlanır.

3.9.2015 28


3.9.2015 29

Konkalar, burun ilesinüslerin arasındakiduvarda yerleşen veher iki tarafta 3'er tanebulunan kemik ve bunusaran yumuşakdokudan ibarettir.

Bu etler burun içiyüzeyini arttıraraknemlendirme ve ısıtmagörevini sağlarlar.


3.9.2015 30


3.9.2015 31


3.9.2015 32


3.9.2015 33


3.9.2015 34


3.9.2015 35


Vücudumuzda 300 milyondan fazla alveol vardır.

Elastik, ince ve zarımsı duvarları gaz değişimi için uygunyüzeylerdir.

A’larda gaz değişimi burada yapıldığından en çok kapiller damaraalveoller sahiptir. Alveol hücreleri ve kapiller kan arasındadifüzyon oluşur.

3.9.2015 36


3.9.2015 37


3.9.2015 38


Alveollerde bulunan O kapiller kana ve kapiller kanda bulunanCO2 de alveollere geçer.

Dinlenme sırasında yaklaşık 250 ml O alveollerden kana ve 200ml CO2 de kandan alveollere geçer.

Şiddetli egzersizlerde bu değer yaklaşık 25 kat artar.

3.9.2015 39


3.9.2015 40

Gaz değişimine katılmayan;ağız, burun, farinks, larinks,trakea, bronşlar vebronşiollere ‘iletim bölgesi’,

Gaz değişiminin oluştuğualveollere ise ‘solunumbölgesi’ denir.

Ventilasyon

Ventilasyonda, havanın A’lara girmesine inspirasyon, A’lardançıkmasına ise ekspirasyon denir.

İnspirasyon: Diyafram ve eksternal interkostal kaslarınçalışmasıyla sağlanan aktif bir harekettir.

Bu kaslar kostaları ve sternumu yukarı, ileri veya dışarı doğrukaldırır. Aynı anda diyafram da kasılır ve aşağı doğru düzleşir.

3.9.2015 41

Ventilasyon

Diyafram kası kasıldığında karın boşluğundaki organları aşağı veöne doğru iter.

Kaburgalar arasındaki eksternal interkostal kaslar ve pektoralisminör kası kaburgaları yukarı dışa doğru kaldırır.

Sternokleidomasteoid kası da sternumu yukarı kaldırır.

3.9.2015 42

Ventilasyon

Göğüs kafesi büyüyünce A hacmi genişler ve A’lar içindekiintrapulmoner basınç azalarak vücudun dışındaki basınçtan düşükhale gelir.

Oluşan basınç farkının azaltılması için basıncın yüksek olduğudışarıdan, basıncın düşük olduğu A’lara hava girişi olur.

3.9.2015 43

Ventilasyon

Egzersiz sırasındaki gibi derin inspirasyonlarda, göğüs ve boyunbölgesindeki diğer bazı kaslar da göğüs kafesinin genişletilmesineyardımcı olur.

3.9.2015 44

Ventilasyon

Ekspirasyon: Dinlenme sırasında ekspirasyon pasif bir harekettir.

Ekspirasyon, inspirasyon ile kasılan kasların gevşemesi ve A’larınelastik geri çekilimi ile gerçekleşir.

Değişimler sonucunda başlangıç pozisyonuna gelinince göğüskafesindeki basınç artar ve içerideki hava dışarı doğru itilir.

3.9.2015 45

Ventilasyon

Egzersiz gibi zorlayıcı durumlarda ekspirasyonda aktif hale gelir.İnternal interkostal kaslar kasılarak kostaları aşağı doğru çeker.

Ayrıca karın kasları da kasılır ve karın içi intra-abdominal basınçartar. Böylece diyafram dinlenik pozisyonuna daha kolay döner.

Karın kaslarının kasılması ayrıca göğüs kafesinin aşağı ve içeriçekilmesini sağlar.

3.9.2015 46

Ventilasyon

3.9.2015 47

Ventilasyon

3.9.2015 48

Ventilasyon

3.9.2015 49

Ventilasyon

Solunum sırasında görülen basınç değişiklikleri, intra-torasik veintra-abdominal, solunuma yardımcı olmanın yanında venözkanın kalbe geri dönüşünde de etkilidir.

Basınçlar artınca kan büyük vene iletilir, ven sıkışarak kanı kalbeboşaltır. Basınçlar azalınca ven genişler ve kan ile dolar. Buhareketler venöz dönüşün temelini oluşturur.

3.9.2015 50

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Bir dakika içerisinde A’lara giren veya çıkan hava miktarına MDVya da solunum dakika ventilasyonu (SDV) denir.

MDV, tidal volüm (TV) veya solunum volümü (SV) ile solunumfrekansının (SF) çarpımıdır.

MDV= TV (L/soluk) * SF (soluk/dk)

3.9.2015 51


Dinlenme ventilasyonu: MDV dinlenik durumda, yaşa vecinsiyete bağlı olarak değişir. Kadınların MDV daha azdır.

Dinlenme sırasında ortalama SV 0.50 L/dk ve SF 12’dir. Öyleyseortalama MDV 6L kadardır.

3.9.2015 52


Egzersiz ventilasyonu: Egzersizle birlikte MDV artışının en önemlinedeni kasların O ihtiyacının ve vücut tarafından üretilen CO2’ninartmasıdır.

MDV, uzun dayanıklılık egzersizlerde erkeklerde 80-120 L/dk’yave kadınlarda 45-80 L/dk’ya çıkmaktadır. Kısa süreli maksimalegzersizlerde ise erkeklerde 120-140 L/dk’ya ulaşmaktadır.

3.9.2015 53


SF ise özellikle de kısa süreli maksimal egzersizlerde 35-40soluk/dk’ya çıkabilmektedir.

SV ve SF’nin artmasıyla MDV, erkeklerde 180L/dk’ya vekadınlarda 130 L/dk’ya ulaşabilir. Antrenmansız kişilerin egzersizMDV’leri daha düşüktür. Ancak daha yüksek ventilasyondeğerlerine sahiptirler. Çünkü ventilasyon verimleri düşüktür.

3.9.2015 54

Alveolar Ventilasyon ve Anatomik Ölü Boşluk

Her solukta A’lara alınan havanın tamamı alveollere ulaşıp gazdeğişimine katılamaz. Bir miktar hava; burun, ağız, farinks, trakea,bronşlar ve bronşiollerde kalır.

Bu hava hacmine anatomik ölü boşluk denir. Anatomik ölüboşluğun hacmi erkeklerde 0.15 L, kadınlarda 0.10 L kadardır.

3.9.2015 55

Alveolar Ventilasyon ve Anatomik Ölü Boşluk

Alveollere ulaşan ve gaz değişimine katılan havaya alveolarventilasyon denir.

Alveolar ventilasyonun hacmi; SV’ye, SF’ye ve anatomik ölüboşluğun miktarına bağlıdır.

Genellikle 0.50 L’lik solunumun, 0.35 L’si alveol yüzeylerineulaşabilir.

3.9.2015 56

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Spirometri;Akciğer ventilasyonunun incelenmesinde akciğerlere giren ve çıkan hava

miktarlarının kaydedilmesidir.

Spirometre;Spirometri işlemini yapan cihazlar.

Spirogram;Spirometre ile elde edilen akciğer hacim ve değişikliklerini gösteren

diyagram.3.9.2015 57


3.9.2015 58


3.9.2015 59


3.9.2015 60


A. Statik Akciğer Hacimleri;1. Soluk hacmi

2. İnspirasyon yedek hacmi

3. Ekspirasyon yedek hacmi

4. Rezidüel (artık) hacim

B. Dinamik Akciğer Hacimleri;1. Zorlu ekspirasyon hacmi

2. Maksimum istemli ventilasyon

3.9.2015 61


Soluk hacmi; normal solunum ile akciğerlere alınan veyaakciğerlerden çıkan havanın hacmidir.

Ortalama miktarı 500 ml kadardır.

3.9.2015 62


İnspirasyon yedek hacmi (İYH); Normalin üstünde, derin birinspirasyon ile inspire edilebilen havanın volümüdür.

Değeri yaklaşık 3000 ml kadardır.

3.9.2015 63


Ekspirasyon yedek hacmi (EY); Normalin üstünde, derin birekspirasyon ile ekspire edilebilen havanın volümüdür.

Ortalama miktarı 1100 ml’dir.

3.9.2015 64


Rezidüel (artık) hacim; en zorlu bir ekspirasyondan sonra bileakciğerlerde kalan havanın miktarıdır.

Ortalama değeri 1200 ml’dir.

3.9.2015 65


Zorlu ekspirasyon hacmi; akciğer fonksiyonlarınındeğerlendirilmesinde kullanılan testlerden birisidir.

Zamana karşı akciğerlerden çıkartılan hava miktarını tanımlamakiçin kullanılır.

Bunun için ekspirasyonun birinci saniyesinde çıkartılan havamiktarını ölçülür ve buna FEV1 denir.

3.9.2015 66


FEV1 in zorlu vital kapasiteye (FEV1/FVC) oranı yaklaşık % 80kadardır.

Solunum yolunda herhangi bir obstruksiyon olduğunda bu değerdüşer.

3.9.2015 67


Maksimum istemli ventilasyon; kişinin bir dakikada alabileceğimaksimum hava miktarıdır.

Kişi 15 sn süresince hızlı ve derin soluk alıp verir. Bu süreiçerisinde alabildiği hava miktarı 4 ile çarpılarak maksimum havamiktarı saptanır.

3.9.2015 68


Solunum döngüsündeki olaylar tanımlanırken bazen akciğerhacimlerinin iki yada daha fazlasının bir arada ifade edilmesigerekebilir.

Bu tür kombinasyonlar akciğer kapasiteleri olarak tanımlanır.

3.9.2015 69


A. Akciğer kapasiteleri;

1. Vital kapasite

2. İnspirasyon kapasitesi

3. Fonksiyonel artık kapasite

4. Toplam akciğer kapasitesi

3.9.2015 70


Vital kapasite (VK); maksimal inspirasyondan sonra A’lardanverilebilen hava hacmidir.

VK; solunum hacmi, inspirasyon yedek hacmi ve ekspirasyonyedek hacminden oluşur.

Değeri 3000+500+1100= 4600 ml’dir.

3.9.2015 71


İnspirasyon kapasitesi (İK); normal istirahat ekspirasyondüzeyinden sonra maksimal bir inspirasyonla alınan havahacmidir.

İK, solunum hacmi ve inspirasyon yedek hacminden oluşur.

Değeri yaklaşık 3000+500= 3500 ml’dir.

3.9.2015 72


Zorlu vital kapasite (ZVK); maksimal inspirasyon sonrasında, hızlave zorla yapılan ekspirasyon ile verilebilen hava miktarıdır.

3.9.2015 73


Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRK); normal ekspirasyonsonrasında A’larda kalan hava hacmidir.

FRK; rezidüel volümden ve ekspirasyon yedek volümündenoluşur.

Değeri yaklaşık 1100+1200= 3100 ml’dir.

3.9.2015 74


Total akciğer kapasitesi (TAK); maksimal inspirasyon sonrasındaA’larda bulunan toplam havanın hacmidir.

Vital kapasite + rezidüel hacim ile bulunur.

Değeri 4600+1200= 5800 ml’dir.

3.9.2015 75


Yüzme sporu dışında antrenmanın bu A kapasiteleri üzerindefazla etkisi yoktur.

Bu volüm ve kapasiteler vücut büyüklüğü ve pozisyonuna bağlıolarak değişiklik gösterir.

3.9.2015 76


Tüm akciğer hacim ve kapasiteleri, kadınlarda erkeklerinkinden %20-25 daha düşüktür.

İri ve atletik kişilerde küçük ve zayıf kişilerden daha düşüktür.

3.9.2015 77

Akciğerlerde Gaz Değişimi

Akciğerlerdeki gaz değişimine pulmoner difüzyon denir. İkiönemli görevi vardır. Bunlar;

1. hücrelerde oksidatif enerji üretiminde kullanıldığı için kandaki miktarıazalan O seviyesini yükseltmek,

2. venöz kanla gelen CO2’nin A’lara geçişini sağlamaktır.

3.9.2015 78


Pulmoner difüzyon; A’lara O getiren hava (ventilasyon) veA’lardan O alarak CO2’yi bırakan kan (perfüzyon) olarak ikibölümden oluşur.

Hava pulmoner ventilasyon ile A’lara gelir.

Kan ise, önce vena kava ile kalbin sağ ventrikülüne buradan dapulmoner artere gelir ve A kapiller damarlarına kadar ilerler.

3.9.2015 79


A kapiller damarları, A’daki alveollerin etrafını çevreler.

Kapiller damarların ve alveollerin duvarları gaz değişiminisağlayacak şekilde incedir.

Bu şekilde alveoller ile A kapiller damarları arasında gaz değişimigerçekleşir ve O kana, kandaki CO2 de A’lara geçer.

3.9.2015 80


3.9.2015 81

Gazların Kısmi Basıncı

Solunan hava bir gaz karışımıdır.

Gazlar karışımdaki konsantrasyonları oranında belli bir basıncasahiptirler.

Bir gaz karışımı içinde her bir gazın uyguladığı bireysel basıncakısmı veya parsiyel basınç denir.

3.9.2015 82


Dalton’un gaz kanunlarına göre, bir gaz karışımının toplambasıncı karışımdaki gazların kısmi basınçlarının toplamına eşittir.

Solunan hava % 79.04 nitrojen, % 20.93 O ve % 0.03 CO2’denoluşur ve deniz seviyesindeki atmosferik basıncı (barometrikbasıncı) 760 mmHg’dir.

3.9.2015 83


Buna göre havadaki nitrojenin kısmi basıncı 600.7 mmHg, O’nınki159.0 mmHg (PO) ve CO2’ninki 0.3 mmHg’dir (PCO2).

3.9.2015 84


Vücuttaki gazlar sıvı içerisinde örneğin kanda çözünürler.

Henry’nin gaz kanunlarına göre gazlar sıvı içerisinde o sıvıdakiçözünülebilirlik düzeyleri ve ortam ısısına bağlı olarak kısmibasınçları oranında çözünürler.

3.9.2015 85


Bir gazın kandaki çözünebilirliği sabittir ve kanın ısısı da genelolarak aynıdır.

Bu nedenle alveoller ve kan arasındaki gaz değişimi için enönemli faktör iki alan arasındaki basınç farkıdır.

Alveol zarının iki tarafındaki gazların kısmi basınçlarının farklıolması sonucunda gaz değişimi gerçekleşmektedir.

3.9.2015 86


Atmosfer havasında;

3.9.2015 87

Gazın adı Yüzdesi Basıncı

Oksijen % 20.8 159 mmHg

Nitrojen (azot) % 79 597 mmHg

Karbondioksitve diğerleri

% 0.04 0.3 mmHg

Su % 0.50 3.7 mmHg

Toplam 100 760 mmHg


Solunum yollarında;

3.9.2015 88


Oksijen % 19,67 149 mmHg

Nitrojen (azot) % 74 564 mmHg


% 0.03 0.4 mmHg

Su % 6,20 47 mmHg

Toplam 100 760 mmHg


Alveol havasında;

3.9.2015 89



Nitrojen (azot) % 79.4 596 mmHg


% 5,3 40 mmHg

Su % 6,2 47 mmHg

Toplam 100 760 mmHg


Ekspirasyon havasında;

3.9.2015 90



Nitrojen (azot) % 74.5 566 mmHg

KarbondioksitVe diğerleri

% 3,6 27 mmHg

Su % 6,2 47 mmHg

Toplam 100 760 mmHg

solunum sistemi€¦ · solunum sistemi, solunum yolları anatomisi, akciğerlerin temel anatomisi,...

Documents