sonuç raporu

(NLP��

7h5.ø<(�8/86$/

(1)250$6<21�$/7<$3,6,

$1$3/$1,

6218d�5$3258

78(1$ � 7�UNL\H 8OXVDO (QIRUPDV\RQ $OW\DSÕVÕ 3URMH 2ILVL7h%ø7$. %ø/7(1� 2'7h .$03h6h7HO� �� )DNV� ��H�SRVWD� WXHQD#WXHQD�WXELWDN�JRY�WU

7�&��8ODúWÕUPD�%DNDQOÕ÷Õ

7h5.ø<(�8/86$/�(1)250$6<21ALTYAPISI ANAPLANI

SONUÇ RAPORU

78(1$�352-(6ø�.225'ø1$6<21�2)ø6ø�d$/,ù$1/$5,

3URI�'U�0XUDW�$úNDU� �7h%ø7$.�2'7h�%ø/7(1�(QVWLW��0�G�U��

Haluk Zontul (Elektronik Y.Müh, Proje Yöneticisi)

Doç.Dr.Haluk Geray �$�h�øOHWLúLP�)DN��'DQÕúPDQ�Mete Kavuncu �(OHNWURQLN�0�K��'DQÕúPDQ�Rukiye Özcivelek (Elektronik Müh, Uzman)$OWDQ�.�o�NoÕQDU� (Endüstri Y.Müh, Uzman)Necati Kara �(OHNWURQLN�0�K��8]PDQ��7�7�$�ù��Figen Kum (Elektronik Müh, U]PDQ��7�7�$�ù��Hüseyin Aktepe �(OHNWURQLN�0�K��8]PDQ��7�7�$�ù��

3URMH�2ILVL�$OW\DSÕ�'HVWH÷L�

Öner Demirkol �%7�'HVWHN�8]PDQÕ�Aysun Karaarslan (Proje Sekreteri)Sehap Önder �0DVD�hVW��<D\ÕQFÕOÕN�8]PDQÕ�%LQDOL�.ÕOÕo �%DVÕQ�'DQÕúPDQÕ�Meliha Bayar (Proje Sekreteri)Mustafa Erarslan �2ILV�øúOHUL�

1

ÝÇÝNDEKÝLER

GÝRÝÞ .............................................................................................................................................. 3

I. ÇEVRENÝN ÝZLENMESÝ ............................................................................................................ 7

1. DÜNYA ÜLKELERÝ ............................................................................................................. 7A. Ülkelerin Eylem Planlarý ..................................................................................................... 7B. Enformasyon Altyapýsý Yapýlanmalarý .................................................................................. 7C. Yönetimde Enformatik Teknolojiler Kullanýmý............................ .........................................8D. Telekomünikasyon Alanýnda Düzenleme ............................................................................. 8E. Enformatik Sanayii Politikalarý ve Yapýlanmalarý ................................................................... 8

2. TÜRKÝYE ........................................................................................................................... 11A. Eriþim ve Kullaným Yeteneði Açýsýndan Durum Saptamasý ................................................. 11B. Eðitim Sektörü ................................................................................................................. 13C. Saðlýk Sektörü ................................................................................................................ 15D. Özel Sektör .................................................................................................................... 16E. Küçük ve Orta Ölçekli Ýþletmeler (KOBÝ) ........................................................................ 17F. Enformatik Sanayii Yeteneði ............................................................................................. 17

3. ÝLK AÞAMA SONUCU ..................................................................................................... 21

II. GELECEK VÝZYONU VE HEDEFLER ................................................................................... 23

4. ALTYAPI PLANLAMASI .................................................................................................. 23A. Bilgi Toplumu Öngörüsü .................................................................................................. 24B. Ulusal Enformasyon Altyapýsý: Büyüklükler ve Teknolojiler ................................................ 25C. Abone Profili ve Harcamalar ............................................................................................ 27

5. ULUSAL KATKI PAYI VE ARAÇLAR ............................................................................. 29A. Karþýlaþtýrmalý Ýzdüþüm Yaklaþýmý ..................................................................................... 29B. Ulusal Katký Payýnýn Arttýrýlmasý ....................................................................................... 33C. Sektörel EÝT Sanayii Politika Araçlarý .............................................................................. 37

III. YENÝ KURUMSAL YAPILANMA ÖNERÝLERÝNÝN OLUÞTURULMASI .............................. 41

6. TÜRKÝYE�DE KURUMSAL YAPILANMANIN ÝNCELENMESÝ VE ÖNERÝLER .......... 41A. Enformasyon Altyapýlarý ve Bilgi Toplumu Yapýlanmalarý .................................................... 41B. Telekomünikasyon Alanýnda Düzenleyici Yapýlar ............................................................... 42C. Yönetimde Enformatik Teknolojilerin Kullanýmýyla Ýlgili Yapýlanma ..................................... 49D. Enformatik Sanayii Politikalarýyla Ýlgili Yapýlanmalar .......................................................... 52F. Üçüncü Aþamanýn Sonucu ............................................................................................... 53

REFERANSLAR........................................................................................................................... 87

GENEL KAYNAKÇA .................................................................................................................. 89

2

EK-1:TUENA Çalýþmasýndaki Raporlar ve Görev Alan Uzmanlar ................................................. 56EK-2: TUENA Anaplaný Enformasyon Teknolojisi Envanteri .................................................... 59EK-3: Bilgi Toplumu 2010 Çalýþma Toplantýsý Katýlýmcýlarý ........................................................ 63EK-4: Bilgi Toplumu 2010 Çalýþma Toplantýsý Sektörel Çalýþma Gruplarý Sonuçlarý ..................... 65EK-5: Enformatik Sektörünü Ýlgilendiren Hizmetlerin Tabi Olduðu Kurallar ................................. 71EK-6: Bilgi Toplumu 2010: Ulusal Katký Payý ve Araçlar Çalýþma Toplantýsý Katýlýmcýlarý ........... 77EK-7: Ulusal Katký Payý ve Araçlar Toplantýsýnda Öncelikli Alanlar ............................................ 79

Þekil-1: Anaplan Çalýþmasýnýn Örgütsel Yapýsý ......................................................................... 4Þekil-2: TUENA Anaplaný�nýn Ýþpaketleri ............................................................................... 5Þekil-3: Dünya EÝT Sektörünün Daðýlýmý ............................................................................... 10Þekil-4: Milli Eðitim Bakanlýðýnýn Altyapý Vizyonu .................................................................. 13Þekil-5: Altyapý Planlamasýnýn Oluþum Aþamalarý .................................................................. 23Þekil-6: Öngörüyü Geniþletici ve Daraltýcý Etkenler ................................................................ 24Þekil-7:Yýllara Göre Abone Daðýlýmý ..................................................................................... 26Þekil-8: Ulusal Katký Payý Belirlenmesi Süreci ....................................................................... 29Þekil-9: Baldeb Ýzdüþümüne Göre Türkiye ve Ýsrail ............................................................... 30Þekil-10: Baldeb Ýzdüþümüne Göre Türkiye ve Yunanistan .................................................... 31Þekil-11: 2010�a Doðru Türkiye Düþümü..... ...............................................................33Þekil-12: OECD Ülkelerinde Baskýn Ýþleticiler ...................................................................... 47Þekil-13:Bilgi Toplumu Yapýlanmasý ...................................................................................... 52

TABLOLAR LÝSTESÝ

ÞEKÝLLER LÝSTESÝ

Tablo-1: TUENA Anaplaný�nýn Çalýþmalarýnýn Dökümü ........................................................... 6Tablo-2: Dünyada EÝT (Sektörel) Sanayii Politika Araçlarý ...................................................... 9Tablo-3 Türkiye Evhalký EÝT Sahipliði ................................................................................... 11Tablo-4: Ulusal Enformasyon Altyapýsý Hizmetlerine Ýstek ...................................................... 11Tablo-5: Sosyo-Ekonomik Statüye Göre Evhalký Ýletiþim Araçlarý Sahipliði ............................ 12Tablo-6: Dünya�da Ýçerik Sektörü Politika Araçlarý ............................................................... 20Tablo-7: Yatýrým Harcamalarýnýn Yýllara Daðýlýmý .................................................................... 28Tablo-8: Türkiye�nin 1995, 2005 ve 2010 Endeks Deðerleri ................................................. 32Tablo-9: Kamu Satýnalýmlarýnda Dünya ve Türkiye ................................................................ 36Tablo-10: Türkiye ve EÝT Sektörel Ar-Ge Politika Araçlarý ................................................... 38Tablo-11: Türkiye ve EÝT Sektörel Sanayi Politikasý Dýþsatým Araçlarý ................................... 39Tablo-12: Enformasyon Altyapýsý ve Bilgi Toplumu Yapýlanmalarý ........................................... 41Tablo-13: Düzenleyici Yapýlarýn Deðerlendirilmesi .................................................................. 43Tablo-14: Yönetimde Enformatik Yapýlanmalarý ..................................................................... 49

EKLER

3TUENA Anaplaný Sonuç Raporu

GÝRÝÞ

Ulusal enformasyon altyapýsýnýn yaþamsal önemi Bilim ve Teknolojide Atýlým Projesi kapsamýnda 1995 yýlýndavurgulanmýþtýr. TÜBA-Tübitak-TTGV tarafýndan oluþturulan ve ilgililerin katýlýmýna açýk olan Bilim-Teknoloji-SanayiPolitikalarý Platformu çalýþmalarý çerçevesinde kurulan Enformatik Çalýþma Grubu raporunda da, Türkiye�nin karþýkarþýya bulunduðu tehditlere dikkat çekilerek anaplan çalýþmasýnýn yapýlmasý istenmiþtir (Mayýs 1995). Konu ile ilgili2000�e yakýn kiþi ve kuruluþa gönderilen raporda, enformatik sektörünün kazandýðý stratejik önem vurgulanarakenformasyon altyapýsýnýn oluþturulmasýna bir anaplan çerçevesinde yaklaþýlmasý gereði tekrarlanmýþtýr. Bu öneri verapor, TÜBÝTAK tarafýndan kilit konumdaki bütün kiþi ve kurumlara gönderilmiþtir. Bu aþamadan sonra MilliGüvenlik Kurulu Genel Sekreterliði, konunun önemi nedeniyle, 23 Ocak 1996�da çeþitli kamu kuruluþlarýný toplantýyaçaðýrmýþtýr. Bu toplantýda Master Planýn ulusal yararýn en çoða çýkartýlmasý ve hedeflenen yetenek düzlemlerineeriþilebilmesi için kaçýnýlmaz olduðu belirtilmiþ ve þu görüþler saptanmýþtýr;

l Yeni teknolojik olanaklarýn getireceði yasal sorunlardan kurtulmanýn yolunun elbette bu teknolojilerinülkeye girmesi ve yaygýnlaþmasýný engellemek olmadýðý,

l Dünya nimetlerinden alýnacak payýn belirlenmesinde en büyük rolü oynayan teknolojinin, benzer rolüyasalarýn ve uluslararasý hukukun biçimlenmesinde de oynadýðýnýn, göz ardý edilmemesi gerektiði,

l Enformasyon teknolojisi üzerinde etkinliðini artýranlarýn, geleceðin enformasyon toplumunun ekonomisineolduðu kadar hukukunda da hakim olacaklarý,

l Bu nedenle yapýlacak düzenlemelerin zaten kullanýlmasý kaçýnýlmaz olan bu teknolojilerin önünü açmasýve bunu yaparken de ulusal çýkarlarý gözetmesi gerekliliði,

l Internet�in ulusal enformasyon altyapýsýnýn baþlangýcý olarak deðerlendirilmesi; bu baðlamda ulusalenformasyon altyapýsý ve bunun üzerinde geliþtirilecek telematik hizmetlere iliþkin ek altyapýlarýn inþaýkonusunun bir master plan çerçevesinde ele alýnmasý gerekliliði.

Toplantý sonrasýnda, Baþbakanlýk, 5 Þubat 1996�daki bir yazýsýyla �Enformasyon teknolojilerinin geliþtirilmesive bilgi toplumuna geçiþin saðlanmasý maksadýyla enformasyon alanýnda kamu güvenliði ve menfaatleri, sosyo-ekonomik, yasal, kurumsal ve düþünülebilecek diðer hususlarý da kapsayan bir enformasyon (internet dahil)politikasýnýn geliþtirilmesine� duyulan ihtiyaç nedeniyle Ulaþtýrma Bakanlýðý sorumluluk ve koordinatörlüðünde,sekretarya hizmetlerini TÜBÝTAK Baþkanlýðý�nýn yürüteceði �Türkiye�de Enformasyon Politikasý ve EnformasyonAltyapýsý Master Planý�nýn oluþturulmasýný istemiþtir. Baþbakanlýðýn direktifleri gereðince Ulaþtýrma Bakanlýðýkoordinatörlüðü ve TÜBÝTAK Baþkanlýðý�nýn sekreteryasýnda 1996�da baþlayan çalýþmalarda dört kez toplanýlmýþtýr(26 Ocak, 15 Þubat, 19 Mart ve 10 Nisan). Bu toplantýlar sonucunda þu ilkeler oluþmuþtur:

l Enformasyon teknolojileri alanýnýn bir bütün olarak deðerlendirilmesi gerektiði, Ýnternet�in UlusalEnformasyon Altyapýsýnýn yalnýzca bir baþlangýç ögesi olduðu,

l Dünya üzerinde Ýnternet�i ulusal enformasyon þebekelerine çevirme yolunda geliþmiþ ve geliþmekte olanülkelerin planlarýný hazýrlayýp eyleme geçtikleri, Türkiye�nin entegrasyonu hedeflediði Avrupa Birliði�ndeyaþanan bu geliþmeler karþýsýnda kayýtsýz kalamayacaðý,

l Bu nedenle, Ýnternet�in Türkiye uzantýsýnýn ulusal enformasyon altyapýsýnýn ilk adýmý olarak deðerlendirilmesi,

l Ulusal güvenlik tanýmýnýn gerçekte ulusal menfaatlerin bir bütün olarak korunmasý geniþ çerçevesinde elealýnmasý durumunda konunun kavranmasýnýn kolaylaþacaktýr.

Bu toplantýlarda MGK Genel Sekreterliði, Genel Kurmay Baþkanlýðý, Ulaþtýrma Bakanlýðý, DPT Müsteþarlýðý,YÖK Baþkanlýðý,TÜBÝTAK Baþkanlýðý ve özel sektör þemsiye kuruluþlarýnýn temsilcilerinden oluþan bir çalýþmagrubunun oluþturulmasýna ve bu grubun �Enformasyon Altyapýsý Anaplaný Yürütme Grubu� adýyla anýlmasýnakarar verilmiþtir (Þekil-1). TÜBÝTAK tarafýndan hazýrlanan Ulusal Enformasyon Altyapýsý Anaplan HazýrlamaÖnerisi, 19 Mart 1996 tarihli toplantýda Yürütme Grubu�nun deðerlendirmesine sunulmuþ ve özel sektörü temsilenTürkiye Elektronik Sanayicileri Derneði (TESÝD) ve Türkiye Biliþim Sanayicileri Derneði�nin (TÜBÝSAD) birertemsilciyle katýlmalarýnýn saðlanmasýna karar verilmiþtir.

TUENA Anaplaný Sonuç Raporu4

Çalýþmanýn finansmaný ile ilgili sorunlarýn giderilmesi konusunda yapýlan çeþitli toplantýlar sonucunda TTGV,Türk Telekom ve TESÝD�in ve Ulaþtýrma Bakanlýðý�nýn kaynaklarýnýn biraraya getirilmesi saðlanmýþtýr. 31 Mart1997 tarihli toplantýda, Ulaþtýrma Bakanlýðý, TÜBÝTAK, TTGV, Türk Telekom ve TESÝD arasýnda imzalanmasýiçin hazýrlanan çerçeve protokol ve ikili sözleþmeler kabul görmüþ ve gerekli yasal süreç süreç baþlatýlmýþtýr. 30Haziran 1997 tarihi itibariyle Maliye Bakanlýðý ve Sayýþtay�ýn olumlu görüþleri alýnmýþ ve çalýþma baþlatýlmýþtýr.

TÜBÝTAK çatýsý altýnda oluþturulmaya baþlanan proje ofisi Ulusal Enformasyon Altyapýsý AnaplanýYürütme Grubu�nun üzerinde anlaþmaya vardýðý Teknik Þartname�de tanýmlanan, sorulara yanýt aranmasýylasürdürmüþtür. Çalýþmalarýn her aþamasý Ulaþtýrma Bakanlýðý baþkanlýðýnda oluþturulan, Genel Kurmay Baþkanlýðý,MGK Genel Sekreterliði, DPT Müsteþarlýðý, YÖK Baþkanlýðý, TESÝD, TÜBÝSAD, TTGV ve Türk Telekomyetkililerinin katýldýðý yürütme kurulunca izlenmiþ ve denetlenmiþtir. TÜBÝTAK bünyesinde oluþturulan projeekibi, yine TÜBÝTAK bünyesinde oluþturulan ve bu alandaki özel ve kamu sektöründeki uzmanlardan oluþanteknik yönlendirme komitesi tarafýndan TÜBÝTAK içi kalite denetimi yapýlarak yönlendirilmiþtir.

Baþbakanlýk direktifi üzerine baþlatýlan, Ulaþtýrma Bakanlýðý koordinatörlüðü ve TÜBÝTAK Baþkanlýðý�nýnsekretarya hizmetlerini yürüttüðü çalýþmada þu temel sorulara yanýt aranmýþtýr (Þekil-2);

l enformasyon teknolojisi alanýndaki konumumuz, birikimimiz nedir? (Durum Saptamasý)

l Dünyadaki teknolojik/kurumsal eðilimler ve geliþimin yönü nedir? (Dünyadaki Eðilimler)

l Dünyadaki geliþimler ýþýðýnda gelecekte ülkemizde gereksinim ve talep ne olacaktýr, nasýl karþýlanabilir?(Altyapý Planlamasý)

l Enformasyon teknolojisi altyapýsýnýn kurulmasýnda ulusal katkýda bulunabileceðimiz alan, ürün ve hizmetlernelerdir? Bu alanlardaki ulusal katkýnýn payýnda hangi büyüklüklere ulaþýlabilir? (Ulusal Katký PayýBelirleme /Hedef Belirleme )

l Enformasyon teknolojisi alanýnda nasýl bir kurumsal yapýlanma ile öngörülen hedeflere ulaþýlabilir?(Kurumsal Yapýlanma)

1997 Temmuz ayýnda baþlayan çalýþmada, ilk iki soruya yanýtlar 1997 yýlýnýn sonunda tamamlanmýþ vekamuoyuna duyurulmuþtur. Bu çalýþma sýrasýnda, ilk soruyla ilgili olarak Türkiye�de 4000 haneyi kapsayan bir sahaaraþtýrmasýyla iletiþim teknolojileri kullanýmýnýn daðýlýmý ve kullaným yeteneði konusunda bilgiler elde edilmiþtir.

ULAÞTIRM A BAKANLIÐI

Enform asyon A ltyapýsýA naplaný H azýrlam a ve Y ürütm e G rubu

TÜBÝTAK

Çalýþm anýn Organizasyonel Yapýsý

YönlendirmeKomitesi

Proje Ofisi

Þekil-1: Anaplan Çalýþmasýnýn Örgütsel Yapýsý


Geleceðe yönelik tutumlarý da ölçen saha araþtýrmasýnda çeþitli deðiþkenlerin yaþ, gelir, cinsiyet, eðitim gibi sosyo-ekonomik göstergelerle iliþkisi kurulabilmiþtir. Böylece, sosyo-ekonomik verilerin ve neden/sonuç iliþkilerininkurulmasýnýn da yolu açýlmýþtýr.

Üçüncü soru olan altyapý planlamasýnýn yanýtý için ise çalýþmanýn doðasý gereði katýlýmlý yöntemler kullanýlmýþ,200�den fazla sektör temsilcisi ile yüzyüze görüþmeler yapýlarak, gelecekte Türkiye�de kullanýlacak altyapý ile ilgiliöngörü ve kestirimlerde bulunulmuþtur. Bu çalýþmada teknolojideki geliþmeler ve maliyetleri, nüfus ve eðitim ile ilgiligelecek öngörüleri ortaya konmuþtur. Altyapýda kullanýlacak teknolojilerdeki eðilimler ve maliyetler TESÝD üyesifirmalarýn uzmanlarý ve proje ofisi elemanlarýnca oluþturulan bir çalýþma grubunda belirlenmiþtir. Yapýlan bu saptamalar,4-5 Temmuz 1998 tarihinde Antalya�da yapýlan bir çalýþma toplantýsýnda, aralarýnda müsteþar yardýmcýlarý, genelmüdürler ve baþkanlarýn da bulunduðu kamu ve özel sektörden üst düzey katýlýmcýlarla tartýþýlmýþ, Bilgi Toplumu2010 için sektörel vizyonlar oluþturulmuþtur.

Son iki soruya yanýt planlanan altyapý ve dünya örneklerinden hareketle yine katýlýmlý yöntemlerle aranmýþtýr.Bu kapsamda, 21-22 Kasým 1998 tarihinde sanayi ve kamu kesiminden 100�e yakýn uzmanýn katýlýmý ile bir çalýþmatoplantýsý düzenlenmiþ, Türkiye�nin öncelikleri ve kullanýlmasý gereken teþvik ve uygulama araçlarý konusundadüþünceler üretilmiþtir. Yerel katký payý ve kurumsal yapýlanma, düzenleme önerileri çalýþmalarý Aralýk 1998�deUlaþtýrma Bakanlýðý�na teslim edilmiþtir (Tablo-1; ayrýca raporlarýn dökümüyle, çalýþmaya katýlan uzmanlar listesiiçin EK�1�e bakýnýz). 1999�un ilk altý aylýk dönemindeyse, altyapý planlamasýnýn güncellenmesi gerçekleþtirilmiþ,yeni veriler ýþýðýnda tutarlýlýk analizleri yapýlmýþtýr. Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapýsý (TUENA) Anaplaný 1999Temmuz ayýnda Ulaþtýrma Bakanlýðý tarafýndan kabul edilmiþtir. 1999 yýlýnýn ikinci dönemindeyse güncellemeçalýþmalarýnýn baþlamasý için çalýþmalar sürdürülmektedir.

Projeyle ilgili kronolojik geliþmelerden ve teknik þartnameden de anlaþýlacaðý gibi anaplan yaklaþýmý olarak datanýmlanabilecek olan uzun dönemli stratejik planlama, ülkelerin kendi koyduðu hedeflere yönelik olarak hareketegeçmesine yönelik vizyon ve eylem planlarý oluþturulmasýna fýrsat vermektedir. Belirsizlik taþýyan gelecekteki ufukçizgisi çözümlenmeye çalýþýlýrken, özgün koþullarýn veya koþullar takýmýnýn etkilerine yönelik bilgi kazanmak hedeflenir.Uzun dönemli stratejik planlama yaklaþýmýnýn temel hedeflerinden biri uzun dönemli geleceðin incelemesini vedeðerlendirmesini yapabilen ve tekrarlanabilen bir araþtýrma paketi oluþturmaktýr. Bu aþamada, gelecek seçenekleri,en azýndan kavramsal açýdan, bugüne iliþkin olan verilerin türevi deðildirler. Belirsizlik içeren gelecek ve kýsadönemde alýnacak stratejik kararlar arasýndaki baðý, geleceðin olasý etkilerinin tanýmlanmasý ve bunlarýngözlemlenmesinin yollarýnýn oluþturulmasý kurmaktadýr. Katýlýmcýlýða, etkileþimli öðrenmeye ve planlamaya dayananulusal enformasyon ve iletiþim stratejileri, ulusal enformasyon altyapýlarýnýn kurulmasýnda �yukarýdan aþaðý devletplanlamasýna� veya �piyasanýn piyangolarýna� bir alternatif olarak ortaya çýkmýþtýr (Mansell, 1998:231-232).

Þekil-2: TUENA Anaplaný�nýn Ýþpaketleri

D U R U M S A P T A M A S I

A L T Y A P I P L A N L A M A S I

U L U S A L K A T K I P A Y I

Ý Ç Ý N A R A Ç L A R

K U R U M S A L Y A P I L A N M A

D Ü N Y A D A K ÝE Ð Ý L Ý M L E R

T U E N A Ç a l ý þ m a s ýn ýn K a p s a m ý v e Ý þ p a k e t l e r i


Sanayileþmiþ ülkelerin tamamý ve geliþmekte olan ülkelerin bir kýsmý ulusal enformasyon ve iletiþim stratejilerinioluþturan anaplanlar yapmýþtýr. Bir kýsým ülkeler ise 1998 yýlýna girildiðinde ulusal stratejilerini tanýmlayan veyayenileyen çalýþmalar baþlatmýþlardýr.

Uzun dönemli stratejik planlamanýn önemli diðer özellikleri arasýnda þunlar bulunmaktadýr:

l Uluslararasý deðiþim ve bu deðiþimin yerel etkileriyle baþa çýkabilmek için yeteneklerin artmasýný saðlar.

l Ufuk çizgisinde ortaya çýkmaya baþlayan yeni fýrsatlar ve tehditler önceden tanýmlanabilir duruma gelir.Fýrsatlardan yararlanma olasýlýðýnýn en çoða çýkartýlmasý, tehditlerin getireceði risklerin en aza indirilmesiamaçlanýr.

l Önde gelen göstergelerin neler olduklarý ortaya çýkar ve bunlar sürekli izlenebilir duruma gelir.

l Yeni geliþmelere uygun olarak stratejik eylemler, politikalar ve acil durum önlemleri güncellenebilir.

l Uzun dönemli stratejik planlama sonuçlarý, kýsa dönemli karar-verme sürecinin baþarýlý olmasý için enkritik, en önemli girdileri oluþtururlar.

Uzun dönemli stratejik planlama çalýþmalarýnýn üç aþamadan oluþtuðu görülmektedir:

l Çevrenin gözlenmesi:Varolan koþullar, etkiler ve eðilimlerin anlaþýlmasý (Teknik Þartnamedeki DurumSaptamasý ve Dünyadaki Eðilimler paketleri)

l Geleceðe iliþkin vizyon, senaryo ve öngörülerin oluþturulmasý (Altyapý Planlamasý/Ulusal Katký Payý/Araçlar)

l Politika ve yapýlanma önerilerinin oluþturulmasý (Kurumsal Yapýlanma)

l Eyleme geçme (operasyonel planlama)

TÜRK ÝYE ULUSAL ENFORMASYON ALTYAPISI (TUENA)ANAPLAN ÇALI ÞMALARININ ENVANTERÝ

Birim

Hazýrlanan Raporlarýn Sayfa Sayýsý 3397Alt Ýþ Paketi Raporlarý Adedi 10Uzman ve Akademisyenlerin Yazdýðý Çalýþma Belgesi Raporlarý Adedi 42Proje Ofisi Tam Zamanlý Çalýþan Sayýsý 14Ulaþtýrma Bakanlýðý�nýn Proje Yürütme Grubu Üye Sayýsý 9TÜBÝTAK Proje Yönlendirme Kurulu Üye Sayýsý 14Bilgi Toplumu 2010 Toplantýsý Katýlýmcý Sayýsý (4-5 Temmuz 1998-Antalya) 88Bilgi Toplumu 2010-Ulusal Katký Payý ve Araçlar Toplantýsý ( 21-22 Kasým1998-Antalya) Katýlýmcý Sayýsý

94

Oluºturulan Çalýþma Gruplarý 14Türkiye’yi Temsil Eden (Toplam nüfusun %65’ini oluºturan kent nüfusu)Hanehalký Saha Anketi

1

Mülakatlar yoluyla görüºü alýnan özel ve kamu kurumlarýnýn sayýsý 200Çalýþýlan Uzman Sayýsý 42

Tablo-1: TUENA Anaplaný�nýn Çalýþmalarýnýn Dökümü

v


1. DÜNYA ÜLKELERÝ

Ülkelerin genel yapýlanma eðilimleri, bu sektörlerle ilgili stratejik hedefleri ile baðlantýlý yapýlanmalar ve politikalarsaptanmýþtýr. Araþtýrma süresince 22 ülkeye iliþkin 416 belge ve eylem planý incelenmiþtir. Ele alýnan ülkeler þunlardýr:ABD, Almanya, Arjantin, Avrupa Birliði, Avustralya, Brezilya, Çin, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika,Güney Kore, Hindistan, Ýngiltere, Ýsrail, Japonya, Kanada, Malezya, Portekiz, Singapur, Tayvan, Yeni Zelanda.

Bu ülkeler incelenirken þu iþlevsel sýnýflandýrma gözönüne alýnmýþtýr:

l enformasyon altyapýlarý eylem planlarý,

l yönetimde enformatik teknolojilerinin kullanýmý,

l telekomünikasyon alanýnýn düzenlenmesi,

l enformatik sanayii politikalarý ve yapýlanmalarý.

A. Ülkelerin Eylem Planlarý

Ülkelerin eylem planlarý açýsýndan yapýlan incelemelerde, planlarýn ve ilgili diðer politika belgelerinin hedefleriaçýsýndan en fazla önemin enformasyon ve iletiþim teknolojileri donaným üretimine verildiði ortaya çýkmaktadýr.Ülke gruplamalarý açýsýndan bakýldýðýnda, en yüksek önemin enformasyon ve iletiþim teknolojileri donanýmüretimine verildiði ortaya çýkmaktadýr. Asya-Pasifik ülkeleri donaným üretimine en fazla önem veren ülkelerdir.Onlarý genel olarak sanayileþmiþ ülkeler olarak sýnýflandýrýlan grup izlemektedir. Donaným üretimine belgelerdeverilen önem, Avrupa ülkelerinde en düþüktür. Geliþmekte olan ülkelerin de donanýma önem verdikleri ancak buönemin ortalamanýn altýnda kaldýðý görülmektedir. Ülkeler önceliklerinde donanýmdan sonra en fazla önem verilenalanýn geniþ bant hizmetler ve içerik/çokluortam olduðu görülmektedir. Sanayileþmiþ ülkelerdeyse en fazla önemverilen alanýn içerik/çokluortam olduðu görülmektedir. En büyük önemi donanýma veren Asya-Pasifik ülkelerininikinci olarak da içerik/çokluortam sektörünü vurguladýklarý saptanmaktadýr. Avrupa ülkelerinin de en fazla önemverdikleri alan içerik/çokluortam olmaktadýr. Geliþmekte olan ülkelerin ortalamasýna bakýldýðýnda ise en az öneminiçerik/çokluortam alanýna verildiði ortaya çýkmaktadýr.

B. Enformasyon Altyapýsý Yapýlanmalarý

Ulusal enformasyon altyapýlarý alanýnda ülkeler arasýnda büyük benzerlikler bulmak oldukça zordur.Enformasyon altyapýlarý istihdam, kültür, hukuk, eðitim gibi genellikle farklý bakanlýklarýn sorumluluðu altýndakialanlarý etkilemektedir. Bu nedenle, önümüzdeki yýllarda hükümetlerin önündeki en önemli mücadele alanýnýn,ayrý ayrý bakanlýklarýn veya kurumlarýn politikalarý ve konumlanýþlarý arasýndaki eþgüdümü ve iþbirliðini saðlamakolabilir (Bkz: OECD, 1996). Genel olarak yapýlanmalarýnýn aþaðýdaki amaçlarý ve iþlevleri gerçekleþtirmeyihedefledikleri görülmektedir:

l Altyapýnýn gerekliliði ve parasal kaynaklarýn ayrýlmasý konusunda toplumda ve siyasal partiler arasýndaortak görüþün oluþturulmasý,

l Hükümetin gerekli fonlarý ayýrmasý konusundaki kararlýlýðýn ve eþgüdümün sürdürülmesinin saðlanmasý,

12345678901234123456789012341234567890123412345678901234123456789012341234567890123412345678901234123456789012341234567890123412345678901234123456789012341234567890123412345678901234I

ÇEVRENÝN ÝZLENMESÝ


l Bakanlýklarýn ve diðer devlet organlarýnýn bütünün kabul ettiði, özel sektörü de kapsayacak þekilde amaçlarýnbelirlenmesi,

l Amaçlarý uygulamak için merkezi bir çerçeve içinde ve zaman sýnýrý genel olarak konmuþ belirli politikalarüretilmesi,

l Prestijli ulusal firmalarýn baþý çektiði kampanyalar yapýlmasý,

l Kamuoyunu aydýnlatma, bilgilendirme kampanyalarý düzenlenmesi,

l Toplumun en geniþ kesimlerinin tartýþmalara katýlmasýnýn saðlanmasý,

l Pilot projeler, Ar-Ge, deney yataklarý (test-bed), politika oluþturma, çeþitli sektörlerdeki uygulamalar içinkamu ve özel sektörün katýlýmýyla yapýlarýn ve fonlarýn oluþturulmasý,

l Özel sektörün alana yatýrým yapmasý için gerekli ortamýn saðlanmasýna yönelik önlemlerin hazýrlanmasý.

C. Yönetimde Enformatik Teknolojiler Kullanýmý

Ýncelenen ülkelerden bazýlarýnda yönetimde enformatik teknolojilerinin kullanýmý konusunda ayrý birimbulunmamakla birlikte, bu tür yapýlarý oluþturma yönünde çalýþmalar bulunmaktadýr. Bu birimler, geleneksel olarak,kamu alýmlarý ve devletin enformatik teknolojileri kullanýmýyla ilgili eþgüdümü yaparak verimliliði ve uyumu saðlamayýhedeflemekteydi. Çünkü bilgisayarlaþma devlet yönetimine büyük parasal tasarruflar saðlamaktaydý. Bu yapýlarýnbir baþka görevi de kamu alýmlarýndaki çeþitli uygulamalar yoluyla, enformatik sanayiinde üretim yapan yerelüreticileri kollamaktý. Enformasyon altyapýlarýnýn oluþmaya baþlamasýyla birlikte, bu birimlerin geleneksel görevlerineek olarak yeni görevleri arasýnda �on-line government� gibi enformasyon teknolojileriyle hükümet tarafýndan sunulanhizmetler konusundaki bilgileri toparlamak ve Ýnternet gibi aðlar üzerinden sunmaya yardým etmek de bulunmaktadýr.Ayrýca, kamuya açýk bilgilerin toparlanmasýnda ve sunulmasýnda bu birimlerin de çeþitli görevler üstlendiðigörülmektedir.

D. Telekomünikasyon Alanýnda Düzenleme

Düzenleyici kuruluþun baþka kurumlarla paylaþtýðý veya onlara býraktýðý yetkilerin baþýnda rekabetle ilgilidüzenlemeler bulunmaktadýr. Pek çok ülkede telekomünikasyonda rekabet düzenlemesi, ekonomideki rekabetidüzenleyen kurullar tarafýndan yerine getirilmektedir. Benzer þekilde frekans düzenlenmesi iþini baþka kuruluþabýrakan ülkeler de vardýr. Doðrudan iletiþimle ilgili bakanlýðýn dairelerini düzenleyici kuruluþ olarak kullananülkeler de bulunmaktadýr. Genel olarak sanayi ve ekonomi politikalarýnda devlet öncülüðünde uluslararasý üstünlüksaðlama amacý olan ülkelerde �Japonya, G.Kore gibi Asya-Pasifik ülkeleri � telekomünikasyon düzenlemelerisanayi politikalarý kapsamýnda önemli bir sanayi geliþtirme aracý olarak kullanýlmaktadýr. Bu nedenle telekomünikasyonsektöründe hükümet etkisini azaltacak tam baðýmsýz düzenleyici kuruluþ yapýlarý oluþturmaktan kaçýnmaktadýrlar.

Telekomünikasyon alanýnda klasik düzenleme iþlevlerinin þu tür yapýlarla yerine getirildiði saptanmaktadýr:

l Hükümetten baðýmsýz olan ve iþlevlerin büyük bölümünü yerine getirenler,

l Hükümetten baðýmsýz olmakla birlikte, iþlevlerin bir bölümünü bakanlýk veya diðer baðýmsýz birimlerlepaylaþanlar,

l Bakanlýk içerisinde yarý baðýmsýz yapýlar,

l Bakanlýk içerisinde tam baðýmlý düzenleyici bürolar.

E. Enformatik Sanayii Politikalarý ve Yapýlanmalarý

Enformasyon ve Ýletiþim Teknolojileri (EÝT), büro makineleri, veri iþleme cihazlarý, veri iletiþim cihazlarý,yazýlým, telekomünikasyon cihazlarý ve ilgili hizmet endüstrilerinin kapsadýðý teknolojilerden oluþmaktadýr. Enformasyonve iletiþim teknolojilerine yapýlan yatýrýmýn ekonominin bütünü üzerinde belirgin bir etkisi vardýr.

Enformasyon ve iletiþim teknolojileri kendi alanlarýnýn dýþýndaki alanlarý etkileyen jenerik teknolojilerdir. Buteknolojilerin diðer sektörlere getirdiði etki yalnýzca iç süreçlerde bir verimlilik artýþý sonucu ile sýnýrlý olmayýp ayný


zamanda firma ve kurumlarýn dýþ çevreleriyle olan iliþkilerini, yeni mekanizmalar sunarak deðiþtirmektedir. Budeðiþim sayesinde tasarým, üretim ve satýþ arasýndaki baðlar güçlenmekte, iç ve dýþ süreçler arasýndaki ayrýmlarkapanmakta ve iþlevler daha esnek olarak gerçekleþtirilebilmektedir. Bu esneklik maliyetleri düþürmekte ve firmalaraküresel ölçekte rekabet olanaðý saðlamaktadýr. Enformasyon ve iletiþim teknolojilerinin yaygýnlaþmasý, ayrýca, yenihizmet sektörlerinin de doðmasýna yol açmaktadýr. Bu sektörlerin örnekleri arasýnda finans, yayýncýlýk, eðitim veiçerik endüstrisi gibi hizmetler sanayiileri de sayýlabilir. Enformasyon ve iletiþim teknolojileri yukarýda deðinilenekonomik ve toplumsal etkileri sebebiyle neredeyse bütün dünyada kritik bir yatýrým alaný olarak görülmektedir. Buteknolojilerin doðru ve yaygýn olarak kullanýlmasý devletler tarafýndan teþvik edilmektedir. Küresel �bilgi toplumunun�ekonomisi tüm ülkelerde enformasyon aðlarýnýn kurulmasýný kaçýnýlmaz kýlmaktadýr. Enformasyon ve iletiþim

K amu SatýnAl ým larý

YerliSanayi/K O BÝ

Ar-G e M ali Te ºviklerD ýþsatým

Teºvikleri

W TO Anlaþm asýn ýnÝm zalanm am asý

Sanayi Geliºtirm ePlaný

Kam unun OdaklanmýþProje G iriºim leri

Y eni Y atýrým lardaG elir V ergilerindenÝndirim

Sanayi Geliºtirm ePlanlarý

U lusal GüvenlikÝstisnalarý

Y arýþm a/Ödül O daklanmýþ K am u-Ö zelProje O rtak lýk larý

H er Türlü V ergiÖ zendirm e Araçlarý

B ölgesel Ýnsiyatifler

Savunma Ýstisnalarý Atö lye Ç alýþm alarý Sanayi Geliºtirm ePlanlarýndaZorunlu luk lar

Seçic i B ölgeselY ardým lar

D onör Ü lke O lm ak

Acil D urumÝstisnalarý

Sanal GiriºimB ölgesi

B elli O raný Þart K oþm a Y atýrým Y ardým larý ITU ve U luslararasýForum larda E tk in lik

Ü lkenin sanayitabanýn ý geliþ tirm eistisnalarý

Y öresel D estekM erkezleri

Ü niversite/Özel SektörÝþbirliðini Þart Koþm a

D üºük Faizli K redi Y erli Katkýya V ergive Tarife Teºvikleri

Sýnýflandýrm aylaO ynam a

B ölgesel Kalkýnm aProgram larý

Y arýþm a/Ödül B ina ve A raziY ardým larý

G eri Ödem e Rebate

Y erel Katký Þartýaram a

Enform asyonToplum u Fonlarý

M üttefik lik Ö zendirm e G elirler V ergisiÝm tiyazlarý

D ýþsatým Sigortasý

Pahalý Teklifi Y erelolduðu içinind irim li saym ak

Giri ºim /riskSerm ayesi

Savunma SanayiEºgüdüm

AB Çerçeve Fonlarý B anka Kredileri

D önem Anlaþm alarý D anýþm anlýk/Tavsiye Yardým larý

H er Türlü M ali Teºvikler D ýþ Y atýrým Ç ekiciliðiSaðlanm asý

Standartlardaözgünlük

Fizib ilite Y ardým larý

B elgelem edezorluk lar(certification)

Ýstihdam Y ardým larý

Sanayi Geliºtirm ePlanlarý�nýnuygulanm asý

Eðitim Y ardým larý

Y erli M alý SatýnA lm a Yasalarý

Ü niversiteyleiþbirliði yardým larý

Ýhalelerde FiyatD ýþ ý Etken leriGözönüne A lm a

Ar-Ge Y ardým larý

Y erel Ü reticiKollam aTaahhütleri

Kam u Y atýrýmO rtak lýðý

D iðer Tarife D ýþýEngeller

Savunma SanayiiyleEºgüdüm

Teklif Verm eZorluk larý

Y atýrým Sigortasý

Tek ÝhaleU ygulam asý

FlagshipU ygulam alarý

TeknikSpesifikasyonlarýnKapalýlýðý

Serbest T icaretB ölgeleri

Tablo-2: Dünyada EÝT (Sektörel) Sanayii Politika Araçlarý


teknolojileri�ne olan bu eðilim 1996 yýlýnda dünya çapýnda 1.2 trilyon ECU�luk bir pazar yaratmýþtýr. Bu rakam birönceki yýla göre %9,5�luk bir büyüme ifade etmektedir. Yapýlan kestirimler bu büyüme hýzýnýn önümüzdeki yýllardada yaklaþýk ayný oranda süreceðini bildirmektedir (Bkz: Þekil-3 EITO, 1997).

Enformasyon ve iletiþim teknolojileri alanýnda böylesine büyük ve hýzla büyümeye devam eden bir pazarvarken, dünya çapýnda güçlü bir ekonomiye sahip olmak isteyen uluslar, pazarda üretici olarak yer almaya çalýþarakbu pazarýn ekonomilerine olan katkýlarýný arttýrmaya çalýþacaklarýdýr. Dünyada enformasyon teknolojilerinde vebu teknolojilerin tüm yaþamsal süreçlerde yarattýðý deðiþim hýzla devam etmektedir. Sanayileþmesini tamamlamýþve enformasyon teknolojilerinde üretici konuma gelmiþ ülkeler, uyguladýklarý bilim-teknoloji-sanayi ve dýþsatýmpolitikalarý ile bu deðiþimi yönlendirmektedirler. Politikalarý doðrultusunda, pazar olarak gördükleri diðer ülkelereise bu süreci pasif olarak izlemeyi ve kullanýcý rolünü üstlenmeyi tavsiye etmektedirler.

Ülkelerin enformasyon sanayii politikalarý baðlamýnda telekomünikasyon ve enformatik teknolojileri donaným,yazýlým ve içerik sanayiileri ve bunlara iliþkin politika araçlarý gözlemlenmeye çalýþýlmýþtýr (Tablo-2 ve Tablo-6).Dikkat çekici nokta, özellikle telekomünikasyon imalat sanayiini korumak/kollamak/yönlendirmek konusundakiçabalarýn genel olarak düzenleyici kuruluþlar eliyle deðil bakanlýklar ve diðer kurumlar eliyle özel sektörün politikaoluþturulmasýna katýlýmýyla yürütülmesidir. Genellikle Asya-Pasifik ülkelerinin imalat sanayiilerine önem verenlerinde,baðýmsýz düzenleyici kuruluþ yerine bakanlýk içinde birimler oluþturulmasý dikkat çekicidir. Ýmalat sanayii konusundahedefleri olmayan ülkelerde olabildiðince baðýmsýz düzenleyici kuruluþlar oluþturulmasýnýn sadece bu ülkelerintercihiyle deðil uluslararasý etkilerle de açýklanmasý gerekebilir. Bununla birlikte düzenleyici kuruluþlarla imalatsanayii arasýnda baðlantý kuran ülkeler de bulunmaktadýr.

43%

20%

2%

2%

8%

17%

8%

Te le kom Hiz me tle ri

Bilgis a ya r Dona nýmý

Ofis Ara ç la rý

Ve ri Ýle tiþ im Dona nýmý

Ya z ýlým Ürünle ri

Hiz me tle r

Te le kom Ara ç la rý

Þekil-3: Dünya EÝT Sektörünün Daðýlýmý

v


2.TÜRKÝYE

Çevrenin gözlenmesi çalýþmalarýnýn baþýnda ilgilenilen alana iliþkin dökümün (envanter) yapýlmasý gelmektedir.Elde olanlara iliþkin bilginin edinilmesinin ilerideki önerilere yönelik önemli veriler saðlayacaðý bilinmektedir. Ayrýcaenvanterin elde edilmesi çalýþmasýnýn kendisi, anaplan uygulamasý konusunda çalýþanlara önemli bir öðrenme fýrsatýtanýmaktadýr. TUENA Anaplaný için de envanter çýkarýlmýþtýr. Envanterin yöntemi ve içerilen baþlýklar EK-2�desunulmuþtur.

A. Eriþim ve Kullaným Yeteneði Açýsýndan Durum Saptamasý

Çevrenin gözlenmesinde önemli boyutlardan biri, Türkiye nüfusunun yeni iletiþim ve enformasyon teknolojilerineeriþim ve bu teknolojileri kullaným yeteneði açýsýndan deðerlendirilmesidir. Bu amaçla, TUENA çalýþmasý kapsamýndaProje Ofisinin gözetiminde ve ODTÜ Sosyoloji bölümünün yürütücülüðünde Ekim-Kasým 1997�de saha araþtýrmasýyaptýrýlmýþtýr. Türkiye�de nüfusun yüzde 65�ini oluþturan, 20 binin üzerinde nüfusa sahip yerleþim birimlerindeyaþayan bireyleri hanehalký temelinde temsil eden saha araþtýrmasýnýn örneklemi DÝE tarafýndan oluþturulmuþtur.Ýlk sonuçlar 1997 yýlý sonunda alýnmýþ ve kullanýlmýþtýr. Daha ayrýntýlý çözümlemeler 1998�in ilk aylarýndagerçekleþtirilmiþ ve TUENA Anaplaný�nda çeþitli boyutlarda yararlanýlmýþtýr.

Bu araþtýrmada iþyerlerinde bilgisayarý olanlarýn oraný %11,3; internet baðlantýsý olanlarýn oraný da %1,9olarak ortaya çýkmýþtýr. Bu sonuçlar, özellikle ulusal enformasyon altyapýsýnýn ana oluþturanlarý açýsýndan �telefonbir yana�yeni iletiþim ve enformasyon teknolojilerinin yeterli yaygýnlýkta olmadýðýný göstermektedir. Bilgisayar veinternet aboneliði oranlarý oldukça düþüktür. Kurulacak olan ulusal enformasyon altyapýsý üzerinden hangi hizmetleretalebin yoðunlaþacaðý konusunda fikir edinebilmek için 11 adet soru sorulmuþtur (Tablo-4). Yukarýda 11 madde

ÝLETÝÞÝM ARAÇLARI EVLERDE SAH ÝPLÝK ORANI (%)

Tele-sekreter 5,8

Faks 1,5

Telefon 81,8

Bilgisayar 6,5

Modem 1,3

Internet baðlantýsý 1,2

Tablo-3 Türkiye Evhalký EÝT Sahipliði

Tablo-4: Ulusal Enformasyon Altyapýsý Hizmetlerine Ýstek

ÖNERÝLENHÝZMETLER

ÝSTEKLÝLÝK (%) SIRALAMA

Tel, vergi, su vs borcu öðrenmek veödemek

82,6 1

Dilekçe vermek, cevap almak 75,5 2Lise/üniv. diplomasý/kurs belgesialmak

66,8 6

Ýþ baþvurusunda bulunmak 57,2 10Banka/borsa iºlemleri yapmak 58,5 9Rezervasyon yaptýrmak ve bilet almak 73,5 3Eþya görüp satýn almak 62,0 8Bilgi alýþveriþinde bulunmak 73,2 4Tartýþmalara, oylamalara katýlmak 69,6 5Film/müzik ve diðer sanatsaletkinlikler

73,2 4

Kütüphane, müze ve sanat galerineulaºmak

64,9 7


halinde sýralanan çeþitli hizmetlere sistematik olarak ailede 18 yaþýndan büyük olan çocuklarýn, erkeklerin, 18-24yaþ grubunun, bekarlarýn, çocuðu olmayanlarýn, iki yýllýk yüksek okul ve üstü eðitimlilerin ve Güneydoðu Anadolubölgesinde yaþayanlarýn ortalamadan daha olumlu baktýklarý ve beklentilerinin ortalamadan daha yüksek olduðugörülmektedir. Özetle, gelecekte kurulacak ulusal enformasyon altyapýsý üzerindeki iletiþim hizmetlerine hemen herkesim tarafýndan yoðun ilgi duyulmaktadýr ve beklentiler oldukça yüksektir. Örneklemin yapýsý açýsýndan, nüfusu 20binin üzerinde olan (kent) yerleþim yerlerinde yaþayan nüfus, kendilerine ulusal enformasyon altyapýsýnýn saðlayacaðýiletiþim hizmetlerini kullanmayý istemektedir.

�Eriþim uçurumu,� bilgi toplumuna doðru giden yolda ABD�den Avrupa�ya kadar en önemli sorunlardanbiridir. Çeþitli nedenlerle toplumun bir kesimi yeni aðlara eriþebilirken, geri kalan önemli bir bölümü bu aðýndýþýnda kalmaktadýr. Eriþim uçurumu bilgi toplumu olarak tanýmlanan toplumlarda �enformasyon zenginleri-enformasyon yoksullarý� olarak iki parçalý bir toplum yaratma tehlikesini beraberinde taþýmaktadýr. Toplumun güçsüzkesimlerinin eriþim sorunlarý iki boyutludur. Bunlardan birincisi fiziksel olarak eriþim, ikincisi kullaným için �yeterliþartlarýn� oluþmuþ olmasýdýr ki, bunu �kullaným yeteneðinin olmasý� þeklinde özetlemek mümkündür. Ayrýca, eriþilebilenenformasyon altyapýsýnýn da kullanýcýlar için yararlý olmasý için gerekli düzenlemeler olmalýdýr. Kýsacasý, eriþilecekaðýn üzerinde bulunan uygulamalarýn da toplumsal yararý karþýlamasý gereklidir.

Saha araþtýrmasýnda geleceðin ulusal enformasyon altyapýsýna yönelik olarak en anlamlý bilgileri verecekvarolan araçlardan iki tanesinin, bilgisayar ve telefonun sosyo-ekonomik deðiþkenlere göre daðýlýmý da araþtýrýlmýþtýr(Tablo-5). Kent nüfusunda bulunan bilgisayarlarýn % 52,5�i en üst gelir kesimindedir. Üst ve en üst gelir gruplarýgözönüne alýndýðýnda, Türkiye�deki bilgisayarlarýn yaklaþýk % 80�inin bu iki üst kesimde toplandýðý ortaya çýkmaktadýr.Bir baþka deyiþle, nüfusun % 40�ý bilgisayarlarýn % 77,5�ini; nüfusun % 60�ý bilgisayarlarýn % 22,5�ini kullanmaktadýr.

Eriþim açýsýndan dengesizliðin ortaya çýkmasý yanýnda kullaným yeteneði de büyük önem taþýmaktadýr. Bunedenle en yaygýn teknolojilerden olan telefonun kimi ileri hizmetlerine iliþkin kullaným yeteneði temel alýnmýþtýr.Sadece tuþlara dokunularak yararlanýlan bazý ileri özellikler en alt düzeyde kullaným yeteneðinin göstergesi olarakalýnabilir. Telefonlarýn kullaným özellikleriyle ilgili olarak araþtýrmanýn sonuçlarýnýn önemli mesajlar taþýdýðýgörülmektedir. Telefon hizmetleri içinde zorunlu olarak kullanýlmasý gereken arýza bildirme iþlemi, beklendiðigibi en yoðun kullanýlan hizmettir (%48,6). Banka iþlemleri dýþýnda, yukarýdaki hizmetleri kullanabilmek içinsadece telefona sahip olmak yeterli olduðu halde, özellikli kullaným hizmetlerinin düþük oranda kaldýðýgörülmektedir. Enformasyon altyapýsý açýsýndan çýkarýlabilecek sonuç, hanehalký bazýnda telefonun özelliklerinikullanma yeteneðinin düþük olduðudur. Bu düþüklük en alt ve alt gelir gruplarýna doðru gidildikçe artmakta, üst gelirgruplarýna doðru gidildikçe azalmaktadýr. Telefon gibi, bilgi altyapýsýnýn eþiði sayýlan bir teknolojideki bu kullanýmdüþüklüðü, daha geliþkin enformasyon altyapýlarýnýn kullanýmýnda da sorunlara yol açabilir. Bu açýdan özelliklehizmetlerin duyurulmasý ve kullaným konusunda gerekli eðitimin saðlanmasýnýn önemi ön plana çýkmaktadýr.

Ulusal enformasyon altyapýsýna kýrsal ve güçsüz kesimlerin eriþebilmesini saðlayan �kamuya açýk iletiþimmerkezi� uygulamalarýnýn belirli bir plan dahilinde ve adil/evrensel hizmet ilkeleri uyarýnca yaygýnlaþtýrýlmasýgerekir. Bu nedenle kamuya açýk merkezlerin yerlerinin seçiminden, hangi teknolojilerin uygulanacaðýna kadar pilotprojelere ve araþtýrma-geliþtirme çalýþmalarýna baþlanmasý gerekmektedir.

Araçlar En Alt%20

Alt%20

Orta %20

Üst(%20)

En Üst%20

Bilgisayar (%) 2,9 7,4 12,4 24,8 52,5

Telefon (%) 13,7 19,5 21,0 22,4 23,4

Tablo-5: Sosyo-Ekonomik Statüye Göre Evhalký Sahipliði


Özetle;

l Geleceðin haberleþme altyapýsýna eriþim için önemli ölçü olan bilgisayar sahipliðinin toplum içinde daðýlýmýdengesizdir. Geleceðin �bilgi toplumunun� geniþ kesimleri dýþlamamasý için alým gücünü yükseltecek uygunekonomi ve toplum politikalarý seçilmelidir.

l Toplumumuzda üst gelir gruplarý dýþýndaki geniþ kesimler; kýrsal alanlarda yaþayanlar; kente yeni göçenleriçin yaygýn/adil eriþim hakký için gerekli düzenleyici mekanizmalar oluþturulmalýdýr. Bu geniþ kesimleri �özelihtiyaç gruplarý� olarak tanýmlamak yetersizdir.

l Yaygýn/adil eriþim kavramý haberleþme ile ilgili tüm yasal düzenlemelere konmalý ve düzenleyici kuruluþlarlakamu kesimi gerekli ve uygun yöntemlerle bu hedefin gerçekleþtirilmesinden sorumlu olmalýdýr.

l Kamuya açýk haberleþme merkezi, toplumsal dýþlanmýþlýðý engelleyecek bir baþka mekanizmadýr. Kamuyaaçýk haberleþme merkezi zaman ve hedef olarak bir plana uygun þekilde yürütülmelidir.

l Kamuya açýk haberleþme merkezleri için pilot uygulamalar, sosyal araþtýrmalar ve teknolojik Ar-Geçalýþmalarýnýn eþgüdümü saðlanmalýdýr.

l Altyapý üzerinde çalýþacak uygulamalarýn kullanýmýnýn kolay olmasý yaygýnlýðýný arttýracaktýr.

l Halkýn varolan teknolojileri kullaným kapasitesi ve yeteneði yüksek deðildir. Bu alanda var olan teknolojilerinkullanýmýn etkinliðinin saðlanmasý için bilgilendirme ve eðitim çalýþmalarý hem kamu hem de özel kesimingündeminde olmalýdýr.

B. Eðitim Sektörü

Milli Eðitim Bakanlýðý çerçevesinde yürütülmekte ve planlanmakta olan çalýþmalar, sistemde bilgisayarlarýnokullarda artmasýný ve bunlarýn geniþbant enformasyon altyapýsý aðlarýyla yaygýnlaþmasýný içermektedir (Þekil-4). Eðitim sektörü, Avrupa Birliði�nden ABD�ye kadar bilgi toplumuna geçiþ çerçevesinde ele alýnmaktadýr.Bunun bir yaný da eðitim sektörünün en büyük enformasyon altyapýsý teknolojisi kullaným ve hizmet pazarýnýoluþturmasýdýr. Bu alandan beklentisi olan ülkeler eðitimdeki enformasyon altyapýsý ve enformatik stratejilerini,kendi ülkelerinin enformatik teçhizat, hizmet ve içerik üreticilerinin dünya çapýndaki rekabetinde öne geçmesiiçin kullanmaktadýrlar. Bu nedenle, Türkiye�de de eðitim sektörü planlamasý ile enformatik imalat ve

MEBSÝS

BakanlýkBirimleriDiðer MEBSÝS Modülleri

Ýl Milli Eðitim MüdürlükleriÝLSÝS Bilgi Akýþý

Ýlçe Milli Eðitim Müdürlükleri

OKULSÝS OKULLAR

Þekil-4: Milli Eðitim Bakanlýðýnýn Altyapý Vizyonu


enformasyon altyapýsý hizmetlerinde yerel katký payýný arttýracak stratejiler bütünleþtirilmelidir. Bu açýdanaþaðýdaki saptamalar yapýlabilmektedir:

l Stratejisiz ve plansýz olarak enformatik teknolojileri pazarlayanlarýn görüþleri yerine Türkiye�nin eðitim vesanayi gereksinmeleri ön plana çýkartýlmalýdýr.

l Sayýsý 75 bine yaklaþan okullar enformasyon altyapýsý üzerine önemli bir yük getirecektir. Bu nedenleeðitim sektörü ile enformasyon altyapýsý hizmeti üreten kuruluþlar arasýnda sýký bir iþbirliðinin saðlanmasýkaçýnýlmazdýr.

Antalya�da yapýlan �Bilgi Toplumu 2010� vizyon çalýþma toplantýsýnda eðitim grubu, �bilgiye kolayca ulaþan,bilgiyi kullanarak ürün ve bilgi üretebilen, giriþimci ve yaratýcý bireylerin yetiþtirilmesine olanak saðlayacak öðrenmealtyapýsýnýn, ulusal enformasyon altyapýsýnýn tümleþik bir parçasý olarak oluþturulmasý� görüþünde birleþmiþtir(TUENA,1998a. Ayrýca bu toplantýnýn katýlýmcý listesi ve diðer sektörlerin vizyonlarýna iliþkin sonuçlar EK-3 veEK-4�te sunulmuþtur).

Söz konusu çalýþmada geniþbantlý ulusal enformasyon altyapýsýnýn eðitime saðlayacaðý katkýnýn en çoðaçýkarýlmasý için yapýlmasý gerekenlerse þöyle belirlenmiþtir:

l Öðretim programlarýnýn çaðdaþ program geliþtirme ilkeleri uyarýnca, teknoloji destekli eðitime olanaksaðlayacak þekilde yeniden yapýlandýrýlmasý

l Ulusal öðrenme altyapýsýna eriþim için gerekli donaným ve yazýlýmýn saðlanmasý konusundaki hukuksalyapýnýn uygun hale getirilmesi

l Öðretmenlerin bilgisayar/enformatik/eðitim teknolojilerinde okuryazar/uygulayýcý/üretici olmalarýnýnsaðlanmasý

l Ulusal enformasyon altyapýsý üzerinden eriþilebilecek ders ve diðer yardýmcý kaynak içeriklerinin kaliteliolarak üretilebilmesi

Çalýþma toplantýsýnda ulusal enformasyon altyapýsýnýn eðitime sunacaðý yeni fýrsatlarýn þunlar olacaðýbelirtilmiþtir:

l Öðretmen merkezli (ezberci) sistemden, öðrenci merkezli (bilgiyi bulan, sorgulayan, yaþantýya aktaran,yeni bilgiler üreten bireylerin oluþtuðu) sisteme geçilmesine yardýmcý olmasý

l Uzaktan eðitim yoluyla geniþ kesimlere eðitim götürülmesi

l Bütün okullarýn en kaliteli uzmanlara, öðretmenlere ulusal enformasyon altyapýsý aracýlýðýyla ulaþabilmesi

l Öðrencilerin kendi aralarýnda ve okul dýþýndaki dünyayla etkileþeceði ekip çalýþmasý, katýlýmcýlýk vepaylaþýmcýlýðýn önem kazandýðý bir öðrenme ortamýnýn oluþturulmasý

Eðitim politikasý ile sanayi politikasý arasýndaki uyumun saðlanmasý sonucu yerel donaným, yazýlým veiçerik sanayilerinin geliþmesinin eðitime ve topluma katkýsýnýn neler olacaðý konusunda Antalya�daki çalýþmatoplantýsýnda ortaya çýkan görüþler de þöyledir:

lÜlkenin ve eðitim sektörünün gereksinimlerine ve gerçeklerine uygun ürünlerin ortaya çýkmasý

l Türkiye�nin küresel düzeydeki enformasyon ekonomisinden pay kapmasýna fýrsat saðlamasý

l Ülkenin gelir ve tüketim alýþkanlýklarýna uygun pazarlama yöntemleriyle, söz konusu ürünlerin daha hýzlýyaygýnlaþmasýna yardýmcý olmasý

l Ülkede yeni iþ alanlarý açmasý ve sosyo-ekonomik geliþmeye yardýmcý olmasý

Aralarýnda mühendis ve iletiþim teknolojileriyle ilgili uzmanlarýn da bulunduðu eðitimciler grubunun temelönerileri de þunlardan oluþmaktadýr:

l Altyapý ile ilgili teknik çözümlerin acil olarak saðlanmasý

l Altyapýnýn yaygýnlýðýnýn saðlanmasý, aðýn belli coðrafi bölgeleri ve sosyo-ekonomik kesimleridýþlamasýnýn engellenmesi


l Egitim sisteminin hitap ettiði geniþ nüfus kesitinin ve olasý içeriðin gözönüne alýnarak teknik altyapýnýngerekli yeteneklere sahip olarak planlanmasý

l Að yaygýnlýðýnýn ve fýrsat eþitliðinin saðlanabilmesi için tarife ve diðer düzenlemelerin yapýlmasý

l Eðitim hizmetinin kamusal özelliði gözönünde bulundurularak altyapý hizmetinin sürekliliði ve kalitesiningüvence altýna alýnmasý

l Eðitim sisteminin, merkezden belirlenen öðretim programlarýnýn dýþýnda, yerel birimlerce belirlenecekönceliklere de uygun biçimde geliþtirilmesi ve ulusal düzeyde bilimsel kýstaslara dayalý standartlarýn veölçme araçlarýnýn oluþturulmasý.

C. Saðlýk Sektörü

Tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de saðlýk sektörü ciddi bir biçimde büyümektedir. Ortalama yýllýk 6 milyarABD Dolarlýk bir harcamanýn yapýldýðý bu sektör, yüksek teknolojileri ve yanýsýra enformasyon ve iletiþim teknolojileriniyoðun bir biçimde kullanmaktadýr ve olanaklar arttýrýldýðýnda çok daha yoðun kullanacaktýr. Talep bugünden bekleneninüzerindedir ve bu talep arzla birlikte ivmelenerek artacaktýr. Yaklaþýk 160.000 yatak kapasiteli toplam 1.200hastane, 5.700 saðlýk ocaðý, yaklaþýk 3.000 özel poliklinik, 18.000 eczane, 3.000 civarý özel laboratuarve görüntüleme merkezi, evlerinden sisteme baðlanmayý bekleyen 80.000 hekim, 20.000 eczacý, 15.000diþhekimi yüksek bant geniþlikli bir ulusal aðý beklemektedir. Gerekli içerik ve uygulamalar geliþtirildiðinde bukitlenin sisteme katýlýmý bir yýl gibi kýsa bir sürede gerçekleþecektir.

Tüm dünya�da ayrý bir uzmanlýk alaný olarak tanýmlanan �Týbbi Enformatik� ne yazýk ki Türkiye�de henüztanýmlanmamýþtýr. Üniversitelerimizin bu alaný bir an önce tanýmlamalarý ve bünyelerinde bu alanda etkinlikgösteren birimler kurmalarý gerekmektedir. Hastane personelinin enformasyon ve iletiþim teknolojileri ile tanýþýklýðýda yenidir. Hekimler de dahil hemen hemen tüm personel bu teknolojilerle eðitim süreçlerinde tanýþamamýþtýr.Saðlýk personeli eðitimi içinde biliþim teknolojilerine yer ayrýlmalý; yaný sýra meslek içi eðitim programýnýn birparçasý olarak, enformasyon ve iletiþim teknolojileri eðitimi gündemde tutulmalýdýr.

�Bilgi Toplumu Vizyonu 2010� çalýþma toplantýsýnda oluþturulan saðlýk sektörü grubu, �Eriþim haklarýtanýmlanmýþ yetkili kiþi ve kuruluþlarca ulaþýlabilir, tüm vatandaþlarý kapsayan, her bireyin kendi bilgilerineeriþebildiði iþlevsel bir saðlýk veritabanýnýn; yüksek bant geniþlikli ve tüm ülkeyi kapsayan bir iletiþim omurgasýndapaylaþýlmasý ve teletýp uygulamalarýna varan teknolojilerin mesleki pratikte kullanýlmasý� hedefinin saðlýk sektörününbilgi toplumu vizyonu olmasý gerektiði sonucuna ulaþmýþtýr. Bu doðrultuda Saðlýk Sektörü Çalýþma Grubunun hedefve önerileri þöyle oluþmuþtur (Bkz.TUENA, 1998a. Ayrýca bu toplantýya katýlanlarýn listesi ve diðer sektörlerinvizyonlarý için EK-3 ve EK-4�e bakýlabilir):

lSaðlýk alanýnda enformasyon teknolojileri yazýlým, donaným, iletiþim, bakým-onarým ve eðitime yönelik malve hizmet satýn alýmlarýnda ve kullanýmlarýnda asgari standartlar belirlenerek izlenmeli, günün koþullarý ileteknolojik deðiþimlere ayak uyduracak biçimde güncelleþtirilmeli ve tüm bu hususlardaki yasal ve bürokratikengeller kaldýrýlmalýdýr.

l Türkiye genelinde saðlýk hizmetlerini planlayan, yöneten, finanse edenler ve sunanlar ile meslek örgütlerive sivil toplum kuruluþlarýnýn ve bu hizmetleri kullananlarýn yüksek bant geniþlikli, içerik ve uygulama yönündeniþlevsel bir ulusal enformasyon aðýna baðlanmasý saðlanmalýdýr.

l Enformasyon altyapýsýnýn saðladýðý iletiþim olanaklarýný göz önüne alarak, ülkenin dört bir yanýna daðýlmýþsaðlýk kurum ve çalýþanlarýnýn deneyim ve bilgi birikimlerini evrensel çözüm yollarý ve uygulamalar ilepaylaþmalarý ve mesleki iletiþimde bulunmak üzere bu altyapýyý kullanmalarýný hedef alan; saðlýk personelininenformasyon ve iletiþim teknolojilerinin etkin birer kullanýcýsý olmalarý saðlanmalýdýr.

l Saðlýkta kaynaklarýn etkili kullanýlmasý, hizmette yaygýnlýk, süreklilik ve kalite saðlanarak tüketici tatminininarttýrýlmasý amacýyla bu sistem; finansman, yönetim ve organizasyon, insangücü, hizmet sunumu alanlarýndabilgi teknolojilerinden azami þekilde yararlanmalýdýr.

l Saðlýk ile ilgili tüm verilerin karar verici süreçlerle ilgili veritabanlarý; tek numara sistemi temel alýnarak,


kiþisel bazda ve ulusal düzeyde oluþturulmalý ve bu veri tabanlarýnýn güncelliði sürekli olarak saðlanmalýdýr.Teletýp ve teleuzmanlýk gibi uygulamalarýn kýsa sürede pilot çalýþmalarýnýn baþlatýlmasý gerekmektedir.

l Enformasyon ve iletiþim teknolojilerinin saðlýk alanýnda kullanýmýna yönelik eðitimler saðlýk personelininmevcut örgün eðitim ve meslek içi eðitim programlarýna eklenmeli, Medikal Enformatik alanýnda lisans velisansüstü eðitim veren, araþtýrma-geliþtirme yapan birimlerin ve referans merkezlerinin oluþturulmasýsaðlanmalýdýr.

l Saðlýk kurumlarýnda kullanýlmak üzere, ülke koþul ve gereksinimlerine ve etik ilkelere uygun bilgi sistemleriile koruyucu, teþhis, tedavi ve rehabilite edici halk saðlýðý ve adli týp hizmetlerinin yürütülmesinde kullanýlacakuygulamalar üretilerek yaþama geçirilmelidir.

l Saðlýk hizmetlerinde tüm ulusal kurumlarca kullanýlabilecek, maliyet muhasebesine yönelik ortak veritabanlarýoluþturulmalý ve bu veritabanlarýnýn ilaç, týbbi donaným ve benzeri mallarý kapsamasý saðlanmalýdýr.

D. Özel Sektör

EÝT kullanýmýnýn sanayiye saðlayabileceði yararlar arasýnda; küreselleþme yapýsý içinde uluslararasý iþ fýrsatlarýnýnve iþbirliði olanaklarýnýn deðerlendirilmesi, uluslararasý pazarlama olanaklarýnýn incelenmesi, kalite yönetim sistemlerive toplam kalite yönetiminin uygulanabilmesi açýsýndan insan kaynaðýnýn geliþtirilmesi, know-how transferi, vetersine mühendislik uygulamalarý sayýlmýþtýr. EÝT�nin saðlayacaðý faydalar göz önüne alýndýðýnda, kullanýmda genelöncelik sýrasý, görüþülen kiþiye göre farklýlýklar göstermek kaydýyla, önce firmalarýn kendi bünyesindeki þirketlerle içiletiþimini, sonra mal veya hizmet saðlayan tedarikçilerle iletiþimini ve sonra da kamuyla iletiþimini saðlamak þeklindeolmuþtur. Tele-konferans sistemi hemen hemen her firma tarafýndan öncelikli istekler arasýnda sayýlmýþtýr, ancakmevcut fiziksel ve hukuksal altyapý buna olanak saðlamamaktadýr. Kamuyla iletiþimin varacaðý noktanýn tüketicininevden sipariþ verebilme noktasý olacaðý açýkça gözükürken elektronik ticareti düzenleyen yasalarýn bulunmamasýbüyük sýkýntý yaratmaktadýr. Evden baðlantýnýn yaygýn olabilmesi için web-tv sisteminin kullanýlmasý, bunun için dekablolu TV�ler aracýlýðýyla geniþlemekte olan kablo altyapýsýndan faydalanýlmasý genel bir öneri olarak gözeçarpmaktadýr.

Bu saptamalar ýþýðýnda, sektörün talepleri aþaðýda özetlenmiþtir.

l 1980�li yýllardaki sesli iletiþim ve veri iletiþimi altyapýsýndaki yeni teknolojiye yapýlan yatýrýmlarýn getirdiðigeliþmeler bilgi teknolojilerinin hýzlý geliþimine, bazý konularda Avrupa�nýn önüne geçilmesine yol açmýþtýr.Bugün de önerilerin hayata geçirilmesi ayrý kaynaklardan ve plansýz olarak deðil, geniþ katýlýmla hazýrlanacakbir �iletiþim anaplaný� çerçevesinde olmalýdýr.

l Önümüzdeki 20 yýl içinde bilgi teknolojisine baðlýlýðýný arttýran þirketler varlýklarýný sürdürebileceklerdir.

D evlet K uru lu º lar ýn da ki Ö nem li D iðer A ð P rojeler i

SAÐ L IK B A K A N L IÐ I: TSÝM , Ç K Y M , H B S p ro jeleri

ÝÇ ÝÞ L E R Ý B A K A N L IÐ I: M E R N ÝS P ro jesi, ÝL E M O D P ro jesi (Ýl En van terin inM odern izasyonu P ro jesi)

E M N ÝY E T G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü : P O L-N E T 2000 P rojesi, M ob il B ilg isayar P ro jesi,ayrýca u ygu lan m akta o lan 33 deðiþik p ro je

A D L Ý S ÝC ÝL G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü : A dli S icil P ro jesi

SA N A Y Ý B A K A N L IÐ I: K O B Ý-N E T (K O SG E B tarafýn dan yü rü tü lm ekted ir), E lektro n ikT icaret P ro jesi, K O SBÝL T O P P ro jesi (K ü çü k ve O rta Ö lçekli San ayi B ilg i T o p lam a P ro jesi)

P O ST A ÝÞ L E T M E S Ý G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü : H avale Ç ek Tahsilat G iþecilið i P ro jesi,E lektron ik P osta, O C R (O ptical C haracter R ecogn itio n ) O ptik K arakter Taným a P ro jesi,E lektron ik Tartý ve B ilg isayar P ro jesi, Ýn tern et P ro jesi

K A R A Y O L L A R I G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü : T C K P ro jesi, Y o l B ilg i Aðý P ro jesi, O to m atikG eçiº S istem i P ro jesi (O G S), T rafik Y ö n etim S istem i P ro jesi (T Y S), A cil H aberleºm e S istem iP ro jesi, Coðrafi B ilg i S istem i P ro jesi

T C D D : R ezervasyon ve O MÝS (O p eratio n al M an agem en t In fo rm atio n S ystem ) P ro jesi, C T C(C entral T raffic C ontro l) M erkezi T rafik K ontro l P ro jesi

T H Y : E lectron ic T icket (E lektron ik B ilet ) P ro jesi

T U R ÝZ M : TU RÝZ M -N E T P ro jesi, T U R SA B P ro jesi, Y u rtdýþý B ü rolara O to m asyo n P ro jesi


Bugüne kadar ucuz iþgücü, enflasyonist politikalar, teþvikler gibi faktörlerin de yardýmýyla ihracat yapmakmümkün olmuþtur. Ancak bunlar uzun vadeli etkenler deðildirler. Maliyetleri düþürmek için EÝT�yi verimlikullanmak artýk bir zorunluluk haline gelmektedir.

l EÝT�nin üç ayaðýný oluþturan donaným, yazýlým ve iletiþimden yazýlým noktasýnda da problemleryaþanmaktadýr. Bu sektörün desteklenmesi dýþa baðýmlýlýðýn kontrol altýnda tutulabilmesi için çok faydalýolacaktýr. Tüm bu önerilerin hayata geçirilmesi ayrý kaynaklardan ve plansýz olarak deðil, yine geniþ katýlýmlahazýrlanacak bir �iletiþim anaplaný� çerçevesinde olmalýdýr. Bu plan çerçevesinde teknolojisinin ne olmasýgerektiði üzerinde anlaþýlacak olan fiziksel altyapýnýn bir an evvel hýzlý, güvenilir, kesintisiz ve ucuz iletiþimisaðlamak için devreye sokulmasý gereklidir.

E. Küçük ve Orta Ölçekli Ýþletmeler (KOBÝ)

KOBÝ�ler, gerek istihdam olanaklarý gerekse yarattýklarý katma deðer ile ülkemizin sosyal ve ekonomikdokusunda önemli bir yer iþgal etmektedir. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi, toplam imalat sanayiinde faaliyetgösteren iþletmelerin %99 gibi çok büyük bir bölümünü oluþturmaktadýr. Ýstihdamýn %53.4�ünü KOBÝ�leroluþturmaktadýr. Gümrük Birliði ile ortaya çýkan uluslararasý pazarlara açýlma zorunluluðu KOBÝ�lerin ayaktakalmalarýný zorlayacak rekabet koþullarýný da beraberinde getirmektedir.

Ýnternet baðlantýsý olan KOBÝ�lerin þikayetlerini, hýzýn düþük olmasý, telefon faturalarýnýn yüksek gelmesi,servis saðlayan firmalarýn servis ücretlerini dolar üzerinden yapmasý, eðitim/kurs veren firmalarýn gerçek ihtiyaçlaracevap verememesi (teknik düzeyin kolay anlaþýlamamasý), Türkçe içeriðin az olmasý (Yazýlýmlarýn genelde Ýngilizceolmasý, Ýngilizce bilmeyen kullanýcýlar açýsýndan dezavantaj olmaktadýr. Türkçe�ye yapýlan çevirilerin ise, kolayanlaþýlmadýðý belirtilmiþtir. Yardým menülerinin de Türkçeye çevrilmesi gerekliliði vurgulanmýþtýr.) Türkiye içerisindearama makinalarýnýn olmamasý, Türkçe kaynaklardan (kütüphaneler vb.) araþtýrma yapýlamamasý olarak sýralayabiliriz.Türkiye�nin önde gelen kuruluþlarý arasýnda yapýlan anket çalýþmasýnýn bulgularýndan bir kýsmýnýn ayný zamandaKOBÝ�ler için de geçerli olduðunu söyleyebiliriz. Burada enformasyon teknolojilerinin yaygýnlaþabilmesi için önceliklebir altyapýnýn oluþmasý gerekliliði vurgulanmýþtýr. Internet�i halihazýrda kullanan iþyerlerinin %11,1 �i bu teknolojiyi�ne amaçla kullandýðýndan emin deðil� iken %38,9�u da kullaným stratejisini belirlemek için �ulusal altyapýnýnoturmasýný� beklemektedir. Ýnterneti kullanmayan fakat �genel olarak� bilen iþyerlerinin %18,5�i Ýnternet�i kullanmayýdüþünmediðini belirtirken, %22 �si ne amaçla kullanacaðýndan emin deðildir. Bu iþyerlerinin büyük bir kesimin de(%55,6�sý) �ulusal altyapýnýn oturmasýný� beklemektedir.

F. Enformatik Sanayii Yeteneði

Ulusal enformasyon altyapýsýnýn kurulmasýnda, ülkemizin alacaðý küresel ve ulusal payda, yerel sanayinin bualandaki yeteneði belirleyici öneme sahiptir. Enformasyon teknolojisi alanýndaki sanayi yeteneðinin incelenmesi,sanayinin kapsadýðý alan, sanayiyi oluþturan alt sektörler arasýndaki yapýsal farklýlýklar nedeniyle oldukça zordur. Bunedenle enformasyon teknolojisi deðer zincirini oluþturan

l cihaz ve malzeme üretimi (elektronik sanayii),

DTM: ÝHRACAT-NET Projesi, Dýþ Ticaret Ýzleme Projesi

HAZÝNE MÜSTEÞARLIÐI: HAZÝNE-NET Projesi

TÜBÝTAK �BÝLTEN: ETSOP Projesi (Elektronik Ticaret Stratejik Odak Noktasý Projesi)

GÜMRÜK MÜSTE ÞARLIÐI: BÝLGE-EDÝ Projesi, GÝBOS Projesi

MERKEZ BANKASI: EFT-I Projesi, EFT-II Projesi, EMKT Elektronik Menkul Kýymet SistemiProjesi, Ulusal Veritabanlarý Projesi

TOBB: Borsalararasý Bilgi Aðý Projesi, Odalararasý Bilgi Aðý Projesi

ÝGEME: GTPNET Projesi (Global Trade Point), Ticaret Noktalarý Projesi

OAÝB (ORTA ANADOLU ÝHRACATÇI BÝRLÝKLERÝ): ÝHRACAT-NET Projesi, OfistenTicaret Projesi


l iletiþim altyapýsý kurulmasý/iþletilmesi (að iþleticisi),

l yazýlým üretimi (yazýlým sanayii),

l içerik üretimi/sunumu (içerik sanayii)

l Türkiye�nin uluslararasý anlaþmalarý çerçevesindeki esnekliklerini kullanabilme,

alanlarýna yönelik bir saptama yapýlmasý planlanmýþtýr.

Elektronik Sanayii Sektörü

Dünya çapýndaki enformatik sektörünün (elektronik imalat, iletiþim hizmetleri ve içerik) 2010 yýlýna doðru2.000 milyar ABD Dolarý (2 trilyon ABD Dolarý) bir büyüklüðe ulaþacaðý kestirilmektedir. Enformatik sektöründedünya çapýndaki bu pazardan en fazla payý alabilmek için bugünden bakýþla yarýný hedeflemek gerekmektedir.Türkiye elektronik sektörünün 1996 yýlý üretimi 1,6 milyar ABD Dolarý olmuþtur. Elektronik sanayiinin üretimyeteneði açýsýndan bakýldýðýnda 1996 yýlý toplam üretiminde, 1995 yýlýna göre %28�lik bir büyüme görülmektedir.En yüksek yýllýk artýþ %51�lik oranla telekom cihazlarýnda gözlenmiþtir. Daha sonra %38�lik artýþla bileþenler altsektörü gelmektedir. Ancak 1994 yýlý ekonomik krizi ile önemli ölçüde düþen toplam üretim miktarý, 1996 yýlýnda1993 yýlý üretim seviyesini yakalayamamýþtýr. Türkiye�nin bu sektörde 1995 yýlýnda dýþalýmý 2,2 milyar ABD Dolarý,ayný yýl dýþsatýmýysa 502 milyon ABD Dolarýdýr. Dýþalým ve dýþsatýmýn ülkelere göre daðýlýmý incelendiðinde, hemalým hem de satýmda ticaretin yarýsýnýn Avrupa Topluluðu üyeleri ile yapýldýðý görülmektedir. Uzak Doðu ülkelerigirdi saðlanan ülkelerdir. Topluluk dýþýnda kalan Avrupa ülkelerinin ise ikinci büyük pazar olduðu gözlenmektedir.

Bilgi Teknolojileri pazarý içerisinde %73.7�lik en yüksek pay (888.7 milyon ABD Dolarý ile) donaným satýþlarýolarak görülmektedir. En fazla gelir elde edilen alan ise kiþisel bilgisayarlardýr. Toplam BT pazarý içerisindeki kiþiselbilgisayarlarýn payý %30 dur. Bu yüzdenin 1995 yýlýnda da %33 olarak gerçekleþtiði rapor edilmektedir. Bilgi teknolojilerive elektronik sanayii bir arada deðerlendirildiðinde dýþalýmýn bileþenler ve bilgisayar cihazlarýnda yoðunlaþtýðý, üretimve dýþsatýmýn ise, tüketim cihazlarý ve telekomünikasyon cihazlarýnda yoðunlaþtýðý gözlenmektedir.

Üretim temelindeki yetenekler arasýnda þu noktalar dikkat çekmektedir:

l Uluslararasý düzeyde elektronik sanayiinde en ileri yöntem olarak uygulanan yüzey montajý tekniði (SMT)kullanýlan baskýlý devre (PCB) oraný, büyük firmalarda oldukça yüksektir.

l Sektörün uluslararasý düzeydeki önemli analiz yöntemlerinden olan termal analiz, titreþim analizi, EMI/EMC analizi, klimatik testler, titreþim testleri, EMI/EMC testleri, kalýp tasarýmý konularýnda firma içerisindeyetenek olup olmadýðý önem taþýmaktadýr. Tüm büyük firmalar klimatik testleri firma içindegerçekleþtirebilmektedirler.

Elektronik sektörü yeteneklerinin yeni ürün yaratma açýsýndan ele alýnmasý gelecekteki rekabet gücüaçýsýndan önem taþýmaktadýr. Bu konuda þu saptamalar yapýlmaktadýr:

l Elektronik sektöründe en fazla yeni ürünün tüketim cihazlarý alt sektöründe olduðu görülmektedir. Gençürünlerin (1993-1996) cirodaki payý, KOBÝ�ler için %38,6, büyükler için ise %34,2�dir.

l Büyük firmalarda proje planlama ve izleme daha etkili bir þekilde yapýlmaktadýr. Büyük firmalar yeniürün geliþtirme projelerinin planlamasý için hemen hemen her zaman proje planlama yöntemikullanmaktadýrlar. Yöntemin kullanýmý KOBÝ�lerde daha düþüktür. Bu saptamalar, sektörün yenilemeyeteneðinin önemli bir potansiyel taþýdýðýný göstermektedir.

Küçük ve orta boy iþletmelerle karþýlaþtýrýldýðýnda, büyük firmalarýn kalite çalýþmalarýna çok daha önemverdiði görülmektedir. Yeni ürün geliþtirme sürecinde, büyük firmalarda teknik beceri ve yetenekler KOBÝ�leregöre tartýþmasýz daha iyi durumdadýr. Bilgisayar destekli tasarým (CAD), gerek mekanik ve gerekse elektronikalanlarda büyük firmalarda %100 kullanýlmaktadýr.


Ulusal Að Ýþletme Yeteneði

Türk Telekomünikasyon A.Þ. hat kapasitesi, hizmet çeþitliliði ve çalýþan boyutu açýsýndan dünya çapýnda biriþleticidir. Communications Week dergisinin 27 Kasým 1997 tarihli sayýsýndaki sýralamaya göre, TürkTelekomünikasyon A.Þ. dünyada ilk 50 iþletici arasýndadýr. Gelirlerin ve iþ gücünün daðýlýmý açýsýndan dünyadakibenzerleri gibi ana hizmet hattýný geleneksel telefon hizmeti oluþturmaktadýr. Sayýsal teknoloji kullanýmýndaki atýlýmöncesinde, hat bekleyenlerin sayýsýndaki yükseklik dolayýsýyla, Türk Telekomünikasyon A.Þ.�nin (o dönem içinPTT�nin) temel görevi telefon hizmetini yaygýnlaþtýrmak olarak konmuþtur. Siyasi iradenin temsilcilerinin bu yöndekipolitikalarýna uygun olarak Türk Telekomünikasyon A.Þ. görevini baþarýyla yerine getirmiþtir. Kendi geliþmiþlikdüzeyindeki ülkelerle karþýlaþtýrýldýðýnda telefon hizmetinin yaygýnlýðý açýsýndan en baþarýlý iþleticinin TürkTelekomünikasyon A.Þ. olduðu görülmektedir.

Bir kamusal hizmetin ve siyasi programýn parçasý olarak telefon hizmetinin yaygýnlaþtýrýlmasýnda gösterilenbaþarýnýn, pazar þartlarý altýnda tanýtýlmasý ve satýlmasý gereken kullaným kolaylýklarý ve diðer hizmetlerde gösterildiðisöylenemez. Bu eksiklikte, tarife belirleme ve tanýtým yapma konusunda karþýlaþýlan yasal engellerin yanýsýra1990�lý yýllarýn baþýna kadar Türk Telekomünikasyon A.Þ.�nin pazarýn önünde olmasýnýn verdiði rahatlýðýn daetkisi büyüktür.

Telekomünikasyon teknolojisi ve hizmetlerindeki hýzlý deðiþim, bu alanda, sürekli yatýrýmýn, araþtýrmageliþtirme çalýþmalarýnýn yaný sýra hizmetlerin de yakýndan izlenmesini gerektirmektedir. Bu izleme ancak, niteliklive sürekli meslek içi eðitimli iþgücü ile mümkündür.

ISDN, IN (akýllý að) ve diðer hizmetleri de kapsayan temel telekomünikasyon altyapýsý üzerinden verilecekulusal enformasyon altyapýsý hizmetlerinin getirdiði ve getireceði kullanýcý beklentileri, nitelikli insan gücü gereksinimive esnek yapýlanma konularýnda Türk Telekomünikasyon A.Þ.�nin göreceli olarak yetersiz kaldýðý söylenebilir. Bueksiklik, genelde dünyadaki tüm að iþleticilerinin baþlangýç aþamasýnda yanlýþ stratejiler izlediði, Ýnternet eriþimhizmeti konusunda doruk noktaya varmýþtýr.

Yazýlým Sanayii Yeteneði

Türk Yazýlým Alt Sektörü�nün yeteneðini ve sorunlarýný aþaðýdaki gibi özetlemek olanaklýdýr:

l Yazýlým evleri, sermaye, ciro ve personel açýsýndan bakýldýðýnda küçük iþletmelerdir.

l Yazýlým evlerinin %72�sinin sermayesi 1 milyar liranýn (bugünkü deðeriyle yaklaþýk 5.000 ABD Dolarý)altýndadýr. Genellikle þirketler kurulurken sermaye açýsýndan yalnýzca yasal zorunluluklarý yerine getirmiþgörünmektedirler.

l Yazýlým evlerinin 1994 yýlýndaki ortalama cirosu 819.000 ABD Dolarýdýr. Yazýlým evi baþýna düþen personelsayýsý 21�dir.

l Yazýlým evlerinin yazýlým geliþtirme süreçlerinde çoðunlukla kalite koþullarýna uygun yöntemlerkullanmamalarý büyük yazýlým projelerini baþarma ve özellikle yabancý ülkelerdeki rekabet þanslarýný büyükölçüde azaltmaktadýr.

l Yazýlým evlerinin yýllýk giderleri içinde personel giderleri bütçenin % 48 �ini oluþturmaktadýr. Bu doðal birsonuç olmasýna raðmen, yazýlým evlerinin finansman yetersizlikleri göz önüne alýndýðýnda, maliyetlerininazaltýlmasý ve daha büyük projelere soyunabilmeleri için, personel giderlerinde tasarruf yapmalarý kaçýnýlmazolmaktadýr.

l Sonuç olarak, yazýlým sanayii kamu sektörünün yönlendiriciliðinden yoksun kalmasýna raðmen belirli biryetenek ve üretim düzeyine ulaþmýþtýr. Sektör; hareketli, esnek ve genç yapýsýný devletin sektörde varolanyapýsal sorunlarýn giderilmesine yönelik destek ve yönlendirmesiyle birleþtirirse; enformasyon altyapýsýnýnkurulmasýnda kaçýnýlmaz olan katkýsýný en üst düzeye çýkarabilir.


Ýçerik Sektörü

Görsel, müzik, ses ve basýlý içerik gözönüne alýndýðýnda Türkiye�de ortalama içerik üretimi hacminin 1,9milyar ABD Dolarý olduðu görülmektedir (Bkz.Tuena,1997). Ancak verilerin farklý birimlerde ve standartlarauygun tutulmamasý yanýnda, kayýt dýþý içerik de bulunduðundan, verilen büyüklük tahmini olmak durumundadýr. Bupiyasanýn içinde en büyük payý basýlý içerik (900 milyon ABD Dolarý) almaktadýr. Müzik üretimi 537 milyon ABDDolarý; görsel içerik 386 milyon ABD Dolarý düzeyindedir. Enformasyon altyapýlarý açýsýndan en önemli birimsayýlmasý gereken çokluortam içerik büyüklüðü yaklaþýk 14 milyon ABD Dolarý olarak saptanmaktadýr. Bu rakamlarareklamcýlýk sektörü dahil edilmemiþtir.

Yetenek ve Türkiye�nin Esneklikleri

Sanayi yeteneði geliþtirmede bu sanayinin uymakla yükümlü olduðu uluslararasý kurallar ve devletin sanayigeliþtirme politikasýnýn aracý olarak kullanabileceði yöntemlerin, sanayi yeteneðinin bütünleyici bir parçasý olarakdeðerlendirilmesi gereklidir. Türkiye�nin bu alanla ilgili yükümlülükleri çoðunluklu olarak Avrupa Birliði ile yaptýðýgümrük birliði anlaþmasý ve GATT/WTO kapsamýndaki kurallar olmaktadýr (Hizmetler ve telekomünikasyon alanýndakiGATT anlaþmalarý ve Türkiye ve diðer ülkelerin programlarýna iliþkin EK-5�te bulunan metne ve tablolara bakýlabilir).Bu açýdan yapýlan bir genel deðerlendirme enformatik sektörünün, geleneksel sektörlere oranla çok daha fazla�oynama esnekliðine� sahip olduðunu göstermektedir (Bkz.Tuena,1999). Bunun bir nedeni, özellikle AB�nin kendienformatik sanayiine Asya-Pasifik ve ABD karþýsýnda rekabet üstünlüðü saðlamak doðrultusunda uygulamalariçinde olmasýdýr. AB ile gümrük birliði içinde olan Türkiye için, bu durum ek bir esneklik unsuru olarak kullanýlabilir.

Bu esnekliklerden biri de devlet yardýmlarýna iliþkindir. Türkiye�de enformatik sektörünün yararlanabileceði

A ra ç la r T a n ým ý Ü lke le r

U ru gu ay T u ru G örüºm elerin d ek i G en elH izm etle r A n laþm asýn a g ö rsel-iþ itse lh izm etler a lanýn da k a rþ ý çýkm ak

H izm etle r t ica retin e i liþk in o la rak yap ýla cakya týrým la rýn lib era lize ed ilm esin i içeren an laþm aya ,görse l-iþ itse l a lan ýn ýn a lýn m asýn a A vru p a B irlið i k a rþýçýk m ýþtýr.

A v ru p a B irlið i

Ýçe rik sek tö rü n ü n b azý a la n la rýn d ak u ru lacak firm a la ra yab ancý sah ip lið isýn ýrlam asý g e tirilm esi

Ö ze llik le rad yo ve te lev izyon istasyon la rýn ýnsah ip lið in e iliþk in o la rak , u lu sa l eg em en lik ve kü ltü re lm iras ve k im lið i k o ru m ak ve g eliþ tirm ek am ac ýylasýn ýrlam a g etirilm esi

B ütün b elli b aþ lý ü lk eler

R ad yo v e te lev izyon p rogram larýn d a ,ça lýn an m ü zik lerd e , g ö sterilend ram alard a ve s in em a fi lm lerin d ek o ta la r k on m asý

Y erli yapým la rýn k u llaným ýn ýn teþv ik i am acýyla radyo ,te lev izyon ve s in em a sa lon la rýn dak i g ö sterim lerd e y er liyapým k o ta s ýn ýn u yg u lan m a sý. K o ta la r k im i ü lk elerd ean a kuºak (p rim e tim e) içerm ek ted ir.

A v ru p a B irlið i ü lk eleri,A vu stra lya , K an ada veü lk elerin çoð u n lu ð u

Ö zel sek tö r ve/v eya k am u fon la rýy lah ed eflere yön elik p rogram laru ygu lan m asý

Ö ze l sek tö r ve/v eya k am u sek tö rü fon la rýn ýn b ira rayagetiri lm esiy le çeþ itli yap ým la rýn g erçek leþ tirilm esi.Ö rn eð in A vru p a K o n seyi�n in E u rim ag es ve A B �n insayýsa l te lev iz yo n p ro g ra m la rý ü re tm ey e yö n e likM E D IA I v e II p rogram larý .

A v ru p a B irlið i, K an ad a

V aro lan içerik lerin sayýsa lla þ týrýlm asý K itap , m ü zik , s in em a, rad yo ve te lev izyon p rogram larýg ib i içerik lerin , sayýsa lla þ týrýlm asý iç in k am u k esim in inm ali yardým d a bu lu n m asý

A vu stra lya , A v ru p a B irlið i

Ýçe rik sek tö rü n ü n u lu sa l en fo rm a syo na ltyapýla rýn a b að la n m asý iç in m a li d es tek

In tern et g ib i að la rýn içerik sek tö rü n d e ku llan ýlm asý iç insað lan an m add i teþv ik leri içerm ek ted ir.

K an ad a, kýsm en A vru p aB irli ð i

T e lev izyon p rogram larý iç in fono luº tu rm a

S eç ilm iþ p ro g ra m k ateg o rile rin e d es tek ler sað la n m asý K an ad a

Ýçe rik san ayilerin d e g iriþim cilið igeliº tirm ek için teºv ik ler

G en ellik le k onu yla i lg ili b ir ban ka ta ra fýn d an u zu nsü reli b orç , finan s d esteð i g ib i a ra ç la rla

Ö zellik le K anad a, b ü tü nü lk eler

K ü tü ph an elerin u lu sa l en fo rm asyona ltyapýs ýn a bað lan m asý için m a li d es tek

H alk a açýk ve d ið er kü tü p h an elerin In tern et�eb að lan m asý iç in d es tek ler sað lan m asý

K an ad a, A B ü lk eleri,A vu stra lya , A B D

Y u rtdýþ ý T an ýtým D esteð i Y u rtdýþ ýn a sa týþ yap m ak istey en içerik san ayic ilerin intanýtým faa liye tlerin in d es tek len m esi

K an ad a

Eð itim k u ru m larýn ýn b að lan m asý iç inm ali d estek

G erek i lk öð retim , g erek se m eslek i ve yü k sek ö ð re tim inað la ra bað la n ab ilm esi için yap ýlan d estek ler

B ütün ü lk eler

B asýlý m aterya l d að ýtýc ýla rýn a in d irim Ü lk ed e d að ýtým yap m ak istey en ler iç in p o staf iya tla rýn ýn d es tek len m esi

Ö zellik le K anad a, p ek çokü lk e

Tablo-6: Dünya�da Ýçerik Sektörü Politika Araçlarý


destek unsurlarýndan bir kýsmý iþler durumda deðildir. Ýþler durumda olanlar ise, esas itibariyle firmalara doðrudanfon giriþi yapmaktan çok, devletin belli bir alacaðýndan vazgeçmesi (örneðin vergi gibi) þeklinde dolaylý katký býrakantürdendirler. Bunun baþlýca nedeni, Türkiye�nin bütçe imkanlarýnýn sýnýrlý olmasýdýr. 1998 yýlý baþýndan itibaren baðlayýcýhale gelen yeni sübvansiyon kurallarý, enformatik sektörü bakýmýndan Türkiye�nin uygulayabileceði sübvansiyonlardadaraltýcý bir etki yaratmayacaktýr. Türkiye, gerek Ortaklýk Konseyi Kararýnýn ilgili hükümleri, gerekse söz konusuhükümlerin atýf yaptýðý ilgili ikincil mevzuatýn koyduðu kriterler bakýmýndan bütün coðrafyasý itibariyle en az geliþmiþbölge statüsündedir. Statüsü gereði Türkiye, bu sektördeki yatýrým safhasý teþviklerini dilerse azami tavanlarlauygulayabilecektir. KOBÝ�ler için ise, tespit edilmiþ bölge tavanýnýn 10-15 puan üzerinde uygulama yapýlabilmektedir.

Ýþletme safhasýndaki sübvansiyonlara ise, ikincil mevzuat ve topluluk pratiðinde genel olarak olumlubakýlmamakla birlikte, ekonomik faaliyetin istikrarlý bir biçimde sürdürülmesi açýsýndan dezavantajlar taþýyanbölgeler için tolerans tanýnabilmektedir. Türkiye�deki enformatik sektörü bu hukuki çerçeve içinde azami ölçülerdesübvansiyon desteði alabilecek bir konumdadýr. Dolayýsýyla desteðin sýnýrlarý, hukuki olmaktan çok Türkiye�ninakçalý imkanlarýna ve kamunun enformatik politikalarýna baðlý olarak belirlenecektir.

Enformatik sektörünün esnekliklerine kamu alýmlarý açýsýndan da yaklaþmak gereklidir. Pek çok ülke kamualýmlarýný enformatik teknolojilerini geliþtirmek için kullanmýþtýr. Uruguay Turu kapsamýnda gerçekleþen Anlaþma,Milli Muamele prensibini hemen her seviyedeki kamu alýmlarýna tatbik etmektedir. Ancak Anlaþma, sadece deðeri130.000 SDR�yi (IMF Special Drawing Rights-Özel Çekme Haklarý Para Birimi) aþan ihalelere uygulanmaktadýr.Yerel yönetim ihaleleri için daha yüksek alt sýnýrlar öngörülmüþtür.

3. ÝLK AÞAMA SONUCU

Dünyada enformasyon teknolojilerinde ve bu teknolojilerin tüm yaþamsal süreçlerde yarattýðý deðiþim hýzladevam ederken, Türkiye henüz bu deðiþim sürecinin baþlangýcýndadýr. Küresel bilgi toplumunun ekonomisi tümülkelerde enformasyon aðlarýnýn kurulmasýný kaçýnýlmaz kýlarken, Türkiye�nin de gelecekte yüksek kapasiteli vebüyük boyutta bir ulusal enformasyon altyapýsý gereksinimi duyduðu ortaya çýkmaktadýr. TUENA Anaplançalýþmasýnýn ilk iki paketi, Türkiye�nin ulusal enformasyon altyapýsýný kurarken hedefinin/vizyonunun þu noktalarolmasý gerektiðini ortaya koymaktadýr:

l Sürdürülebilir geliþme için genel sosyo-ekonomik yararýn en çoða çýkartýlmasý

l Enformatik sektörünün donaným, iletiþim hizmetleri, yazýlým ve içerik sanayi alt dallarýnda ulusal katkýpayýný yukarý doðru sýçratmasý.

l Küresel enformatik pazarýndan pay alabilmek için bölgesinde öncülük yapmasý.

l Yukarýdaki noktalarý gerçekleþtirecek politikalar ve yapýlanmalar üretilmesi.

Ýngiltere�nin en önde gelen bilim politikasý kurumlarýndan olan SPRU (Science Policy Research Unit)uzmanlarýndan Richard Hawkins, son makalelerinden birinde Türkiye�yi 21. yüzyýlýn küresel iletiþim altyapýsýkurulmasýnda adý geçecek bir ülke olarak göstermekteydi (1997:177-193). Türkiye�nin bu yeteneðe sahip olmasýnýnnedenleri þöyle açýklanmaktadýr:

l Türkiye, dikkate deðer bir özgün telekomünikasyon (üretim ve uygulama) deneyimi oluþturmuþtur.

l Yüzde 85�ini iç kaynaklardan saðladýðý telekomünikasyon altyapýsý yatýrýmlarýný gayrisafi yurtiçihasýlasýnýn yüzde 1�i düzeyinde tutabilmiþtir.

l Sayýsallaþma düzeyinde pek çok OECD ülkesinin önüne geçmiþtir.

l Türkiye, kendi ürettiði sayýsal santrallarý Orta Asya cumhuriyetlerine satmaya baþlamýþtýr.

Elektronik sanayii, ulusal að iþletmeciliði, içerik üretimi, yazýlým üretimi ve Türkiye�nin uymakla yükümlüolduðu uluslararasý düzenlemelerdeki konumu açýsýndan yaptýðýmýz bu yetenek saptamasýnýn ardýndan, Hawkins�in,ülkelerin aday olabilmeleri açýsýndan gerekli saydýðý koþullarý deðerlendirebiliriz. Adaylar için þu koþullar belirtilmektedir:


l Adaylarýn belli geliþmekte olan pazarlarda, tarihsel olarak ticari ve kültürel baðlarý olmalýdýr.

l Ticari, siyasal ve teknik baðlantýlarda tarihsel çeþitlilik bulunmalýdýr. Aracý ülkeler bir bölgesel merkezülkesinden daha fazlasýyla baðlara sahip olmalýdýr.

l Yerel piyasalarýn geliþkinliðine ve boyutuna oranla özgün teknolojik yetenek geliþmesi için yüksek birpotansiyel bulunmalýdýr.

l Araþtýrma ve geliþtirme çabalarýnda ve üretim yeteneklerinde yurtiçinden kaynak yatýrýmý ve yoðun deneyimbirikimi bulunmalýdýr.

Türkiye�nin enformasyon altyapýlarýnýn oluþumunda önemli bir aktör olabileceði saptamasýna yol açanyeteneklerinin kendiliðinden oluþmadýðýnýn vurgulanmasý gerekmektedir. Türkiye, 1965 yýlýndan sonra bir devletpolitikasý olarak telekomünikasyon alanýnda üretici olmayý ve ulusal teknolojik yeteneklerini geliþtirmeyi seçmiþtir.O dönemden 1980�li yýllarýn sonlarýna kadar sürdürülebilen bu politikanýn temel taþlarý þöyle özetlenebilir:

l Kamu kurumu olan PTT, telekomünikasyon altyapýsý yatýrýmlarýný yerel telekomünikasyon üreticilerindenkamu satýn almalarý yoluyla gerçekleþtirmiþ ve üreticilerin geliþmesine destek olmuþtur.

l Tübitak ve PTT Araþtýrma Laboratuarý ulusal teknolojik birikimlere yönelik politikalar çerçevesinde hemaraþtýrma ve geliþtirme çalýþmalarý yapmýþ, hem de yapýlanlarý desteklemiþtir.

l Firmalarýn ulusal teknoloji yeteneðinin devamlýlýðý için mülkiyet yapýlanmalarýnda yerli ortaklarýn çoðunluktaolmasý bir devlet politikasý olarak sürdürülmüþtür.

Hawkins�in Türkiye ile ilgili yaptýðý deðerlendirmeyi,

l Üretici firmalarýn mülkiyet yapýsýnda olan deðiþiklikleri,

l Türk Telekomünikasyon A.Þ�nin kamu satýn alýmcýsý rolündeki olasý deðiþiklikleri,

l Yeni ortaya çýkan uluslararasý ticaret kurallarýný (GATT Uruguay Turu ve Dünya Ticaret Örgütü -WTO),

l Sovyetler Birliði�nin daðýlmasý sonrasýnda ortaya çýkan Orta Asya cumhuriyetlerine yöneliktelekomünikasyon ve enformatik teknolojileri boyutunu

dikkate alarak yeniden hedeflere doðru yönlendirmek gerekmektedir.

Türkiye�nin bu yeteneði potansiyel olarak devam etmektedir.

v


4. ALTYAPI PLANLAMASI

Pek çok ülkede yapýlan çalýþmalarda altyapýnýn büyüklüðünün gelecekteki taleple iliþkilendirilmeye çalýþýldýðýgörülmektedir. TUENA çalýþmasýnda da var olan talepten hareketle gelecekteki talebi tahmin için zaman serisianalizi ve neden sonuç iliþkisi yöntemleri kullanýlmýþtýr (Þekil-5). Ýletiþim araçlarý sahipliði ve kullaným isteklerinintoplumun þu anki demografik özellikleri ile ilintili olduðu bilinmektedir. Proje çalýþmasýnýn önceki aþamalarýndayürütülen hane halký yetenek ve kullaným saptamasý anketi, Türkiye kent nüfusu (20.000�den fazla nüfusa sahipyerleþim birimleri) üzerindeki saptamalara bir referans noktasý oluþturmaktadýr. OECD çalýþmalarýnda da kullanýlanbu neden-sonuç iliþkisinin Türkiye için de geçerli ve anlamlý bir iliþki tanýmladýðý görülmüþtür.

Sektörel/Toplumsal Açýlýmlar

Teknolojik AlternatiflerM aliyetler

Hedefler/Varsayýmlar

Gelecek Öngörüleri(Tarihsel Talep,Ýstatistikler,EÝT Anketi,Neden-Sonuç)

Bilgi ToplumuÖngörüsü

BE

NZ

ET

ÝM Y

AZ

ILIM

I Boyutlar

M aliyetler

Yatýrýmlar

ALTYAPI PLANLAM ASI

Þekil-5: Altyapý Planlamasýnýn Oluþum Aþamalarý

123456789012341234567890123412345678901234123456789012341234567890123412345678901234123456789012341234567890123412345678901234123456789012341234567890123412345678901234

GELECEK VÝZYONUve HEDEFLER

II

24 TUENA Anaplaný Sonuç Raporu

BÝLGÝ TOPLUMU ÖNGÖRÜSÜ

Að dýþsallýðý nedeniylegeniþleme

Elektronik ticaretuygulamalarýylageniþleme

VarolanÝletiþim

Hizmetleri

KamununEþgüdümzorluklarýndangelen daralma

Mali kaynaklarýnyetersizliðiyle gelendaralma

Varolanhizmetlerdençýkarakprojekteedilen talep

Kamuhizmetlerininsunulmasýylagelengeniþleme(Eðitim, Saðlýk)

A. Bilgi Toplumu Öngörüsü

Bu hesaplamalar ve varsayýmlar sonucunda, 2010 yýlýna kadar Türkiye�de birikimli olarak bilgisayar sahipliðive Ýnternet eriþiminin hanehalký bazýnda 20.000�den fazla nüfusa sahip yerleþim birimlerinde yaygýnlýðýna bakýlmýþtýr.Ulusal enformasyon altyapýsýnýn ilk örneði ve günümüzdeki temsilcisi sayýlabilecek Ýnternet, eriþilebilirlik düzeyibugünkü düzeyin altý katýna yükselse bile, 2010 yýlýnda yaklaþýk olarak 1.000.000 ile 1.500.000 haneden eriþilebilirolacaktýr. Toplam hane sayýsýnýn 15.500.000 civarýnda olacaðý göz önüne alýndýðýnda oran %10 düzeyinin altýndakalmaktadýr. Bu oran Türkiye�nin hedefi olamayacak kadar düþüktür. Bu nedenle, izlenecek politikalar bir �bilgitoplumu� hedefini yakalamaya yönelmelidir. Bilgi toplumu öngörülerinin oluþturulmasýysa, varolan talebi katlayarakarttýracak etkenleri gözönüne almak durumundadýr. Bu yönde geniþletici faktörler arasýnda þunlarýn gözönünealýnmasý gerekmektedir (Þekil-6):

l Küresel düzeyde ortaya çýkmakta olan politikalarýn bir kýsmý sanayileþmiþ güçlü ülkelerin uluslararasýüretimden ticarete kadar yapýlan etkinliklerinin pek çoðunu aðlar üzerine taþýmaya yöneliktir. Elektronikticaretin uygulanmasý yönünde yoðun çabalar, bu ülkeler ve OECD gibi uluslararasý kuruluþlarcasürdürülmektedir.

l Öte yandan, GATT anlaþmalarý ve bu anlaþmalardan kaynaklanan WTO (Dünya Ticaret Örgütü)tarafýndan uygulanmakta olan yeni ticaret rejimi geleneksel mallarýn ötesinde her türlü hizmetler ve iletiþimhizmetlerinin de derece derece serbestleþmesini içermektedir. Bu yöndeki geliþmeler de enformasyonaltyapýlarýna yönelik olarak geniþlemeyi gerektiren diðer faktörler arasýndadýr.

l Bu anlamda Türkiye�yi ilgilendiren bir diðer faktör de, bölgesinde oynamak istediði öncü role iliþkindir.Balkanlar, Karadeniz havzasý, Kafkasya, Orta Asya ve Orta Doðu çoðrafyasýnýn kesiþim noktasýnda öncülük,iletiþim altyapýlarýnda düðüm noktasý olmakla yakýndan iliþkilidir. Boru hatlarý ve ulaþým yollarýnýn yanýnda,geleceðin en stratejik altyapýsýný oluþturacak, AVRASYA Enformasyon Altyapýsý giriþiminin baþlatýlmasýstratejik açýdan önem taþýmaktadýr. Daðýtým noktasý olmak, hem Türkiye�nin bu bölgelerdeki ekonomikfaaliyetlerinin yaygýnlaþmasýný saðlayacak, hem de bu çoðrafyada enformasyon ve iletiþim ekonomisininimalat, að hizmet sunuculuðu, içerik ve kültür hizmetleri pazarýndaki rekabet gücünü artýracaktýr. LatinAmerika�da Brezilya, Afrika�da Güney Afrika Cumhuriyeti, Asya-Pasifik�te ise Singapur bu nedenle bölgeselenformasyon altyapýlarýnýn kurulmasýnda baþý çekmektedir.

Þekil-6: Öngörüyü Geniþletici ve Daraltýcý Etkenler


l Að dýþsallýklarý (network externalities) olarak tanýmlanan olgu, varolan talepler ve diðer senaryolarlaoluþan geniþlemeyi katlayabilecek bir deðiþken olarak ortaya çýkmaktadýr. Að dýþsallýðý, bir aða baðlananher bir aktörün/kullanýcýnýn aðýn toplam deðerini, diðer kullanýcýlar için arttýrmasý anlamýna gelmektedir.Bireyler, kendileri için bir altyapý aðýnýn deðeri arttýðý oranda o aða baðlanmak istemektedirler. Bununtipik bir örneði, Ýnternet kullanýmýna iliþkindir. Pek çok Ýnternet kullanýcýsý, iþyerleri açýsýndan Ýnternet�in,telefon ve faks kadar önemli olduðunu düþünmektedir. Ama TUENA kent nüfusu anketi sonuçlarýna göre,iþyeri açýsýndan klasik postanýn Ýnternet�ten daha önemli olduðunu düþünenlerin oraný azýmsanmayacakölçüdedir. Enformasyon altyapýsýnýn ancak belli bir noktaya ulaþmasýyla birlikte, bu kiþilerin büyük kesimienformasyon altyapýsýna baðlanacaklardýr. Çünkü aðýn dýþsallýðý, aðýn deðerini vazgeçilmez konuma getirmiþolacaktýr.

l Hükümetlerin izleyeceði politikalarýn geniþletici etkisi de gözönüne alýnmalýdýr. Gerek, kamu hizmetlerinindaha etkin, verimli ve ucuz sunulmasý için, gerekse de devlet/yurttaþ arasýndaki engelleri kaldýrmak içinkamu hizmetlerinin büyük bölümünün enformasyon altyapýsý üzerinden verileceði gözönüne alýnýrsa,geniþlemenin gerçek boyutlarý ortaya çýkacaktýr ki, bunun anlamý aða eriþimin toplumun herkesimi ve hanelerintamamýný kapsamasýdýr.

l Bilgi toplumunun doðasý, bilgiye eriþimin herkese açýk olmasýný gerektirmektedir. Bilgi toplumu, yurttaþlýkboyutu yanýna �aðdaþlýk� boyutunun katýlmasýný içermektedir.

Bu nedenle, bilgi çaðý toplumlarý arasýnda yerini almayý planlayan Türkiye, 2010 yýlýna kadar ulusal enformasyonaðýna eriþim için gerekli olan araçlara sahip olmak isteyen her haneye bu olanaðý saðlamayý hedeflemelidir.Ulaþýlmasý gereken bu büyüklükler, devletin bilinçli bir politika izlememesi halinde varýlacak noktadan, bilgisayarsahipliði için 2 kat, Ýnternet eriþimi için ise 10 kat daha yüksektir.

B. Ulusal Enformasyon Altyapýsý: Büyüklükler ve Teknolojiler

Altyapýda kullanýlacak teknolojileri ve oluþacak tahmini maliyetleri belirlemek amacýyla TESÝD ile ortaklaþaçalýþma yapýlmýþtýr (Bkz.Tuena,1998). Bu çalýþmada geleceðin geniþ bantlý þebekelerine dönüþümde kullanýlacak,

l iletim,

l anahtarlama,

l yerel döngü,

teknolojilerindeki alternatifler ve tahmini maliyetler belirlenmiþtir.

Altyapý ile ilgili bir kestirim yapýlabilmesi için,

l abone sayýsý/abone niteliði,

l abonelerin daðýlým ve birbirleriyle iletiþim gereksinimi,

konularýnda bilgi ve/veya kestirimlere gerek duyulmuþtur.

Çalýþmaya temel oluþturan abone sayýsý ile ilgili varsayýmlar; �Sektörel ve Toplumsal Açýlýmlar� ve �GelecekÖngörüleri� kýsmýndan yararlanýlarak oluþturulmuþtur. Özet olarak,

l 2010 yýlýnda tüm haneler aða baðlý olacaktýr. Bu baðlantý; bilgi toplumu hedefleri bölümünde aða yüksekkapasitede baðlanmanýn aracý olarak görülen bilgisayar sahipliði ile orantýlý (nüfusu 20,000�den büyükyerleþim birimlerinde %75, geri kalanlarýnda %25) olarak yüksek kapasitede, ya da düþük kapasiteliterminaller ile olabilecektir.

l Ýþyeri ve kurumsal abonelerin toplam sayýsýnýn 2010 yýlýnda 2,500,000 olacaðý ve bu abonelerin,

I.% 20�sinin 155 Mbps (Doðrudan fiber baðlantýsý ile verilebilecek 34Mbps-10Gbps geniþ bandý temsilenortalama),

II.% 80�inin 2Mbps (PSTN baðlantýsý olan veri þebekesi üzerinden, köþeye kadar fiber, ya da fiber-eþeksenli karma çözümlerle baðlý, 128Kbps-34Mbps aboneleri temsilen ortalama olarak)


Tablo-7: Yatýrým Harcamalarýnýn Yýllara Daðýlýmý

YILLAR Uçbirim Harcamalarý

($)

Þebeke Yatýrým

Harcamalarý($)

Toplam Harcamalar ($)

2001 769.805.792 583.502.987 1.353.308.779

2002 1.029.032.758 768.289.774 1.797.322.533

2003 1.319.266.708 865.637.580 2.184.904.288

2004 1.636.538.114 1.054.506.702 2.691.044.815

2005 1.974.650.284 1.296.163.155 3.270.813.439

2006 2.323.717.990 1.532.518.107 3.856.236.097

2007 2.694.518.002 1.741.225.596 4.435.743.598

2008 3.103.220.501 1.888.741.821 4.991.962.321

2009 3.453.930.931 1.932.271.175 5.386.202.106

2010 3.697.269.429 1.831.279.113 5.528.548.542

TOPLAM 23.174.699.952 15.025.185.242 38.199.885.195

Þekil:1 ABONE PROFÝLÝ

20

9

54

6

10

39

17

24

26

37

38

16

52

90

70

67

91

12

11

32

6

9

24 4

6 76 116

168

234

312

402

500

1

10

100

1000

10000

100000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

YIL

AB

ON

E S

AY

ISI

(x10

00)

Toplam-64 Toplam-2M Toplam-155M

kapasitede baðlanmýþ olacaklarý ve bu abone yapýsýna gidiþin bilgi toplumu hedefine uygun bir biçimdeolacaðý varsayýlmýþtýr.

l Abonelerin birbirleriyle olan iletiþim gereksiniminin ilgili yerleþim birimlerinin toplam abone sayýsý içindekioranýyla orantýlý, metropollere doðru asimetrik olacaktýr.

l Uç birimler, bugünkü fiyat ve kullaným alýþkanlýðýndan hareketle zaman içinde doðrusal deðiþen birdaðýlým gösterecektir.

l Terminallerin fiyatlarý 10 yýllýk sürede ortalama %50 oranýnda ucuzlayacaktýr.

l Abonelerin þebekeye eriþimleri ve gerekli iletim ve anahtarlama ile ilgili yatýrým maliyetleri bir öncekiböümde verilen (TESÝD ile ortaklaþa çýkarýlan) fiyatlardan baþlayarak 10 yýllýk sürede %66 oranýndaucuzlayacaktýr.

Bu varsayýmlar ve sýnýrlamalar ile benzetim hesaplamalarý yapýlmýþ, Altyapý Planlamasý raporunun 1998�in ilkaylarýnda yapýldýðýný gözönüne alýnarak, 1999 yýlýnýn Nisan ve Mayýs aylarýnda DPT�nin görüþleri de dikkate alýnarakbu baþlýkta güncelleme çalýþmasý gerçekleþtirilmiþtir. Bu çalýþmada ayrýca bir yýl önce tahmin edilen fiyatlamalarla,Türk Telekom�un gerçekleþen yatýrýmlarý karþýlaþtýrýlarak maliyetlerin doðruluðu sýnanmýþtýr. Güncelleme çalýþmasýnda

Þekil-7:Yýllara Göre Abone Daðýlýmý


gerek yatýrým harcamalarý gerekse de abone sayýlarýnýn telefon temelli yapýdan, yeni yapýya geçiþ öngörüsüylegeliþimi 2001 yýlýnda baþlatýlmýþtýr.

C. Abone Profili ve Harcamalar

Bu hesaplamalar sonucunda toplam abone sayýsý 2010 yýlýnda yaklaþýk 18.000.000 olarak öngörülmektedir(Þekil-7). Halen 17.000.000 civarýnda bulunan telefon abonesi sayýsýndaki görece düþük artýþ, abone profilinin deðiþmesive veri sitemleri üzerinden ses iletimi hizmetinin yaygýnlaþmasýndan kaynaklanacaktýr. Bugün yaklaþýk 1 terabit/snolan toplam abone kapasitesi, abone sayýsýnda çok önemli bir artýþ olmamasýna raðmen, abone tipindeki deðiþimdolayýsýyla 2010 yýlýnda 100 Terabit/sn düzeyine ulaþmaktadýr. Bu öngörülere göre,

l baþlangýçta %100�ü telefon abonesi olan 64 Kbps baðlantý sahibi kullanýcýlarýn, 10 yýl sonunda %10�utelefon sahibi olacak, buna karþýn %30�u ISDN, %10�u akýllý terminal ve %50�si Web-TV kullanacaklardýr.

l 2 Mbps baðlantý sahibi aboneler baþlangýçta %90 oranýnda akýllý terminal %10 oranýnda LAN kullanýrken,bu oran 10 yýl sonunda %80-%20 olarak gerçekleþecektir.

l 155 Mbps kapasitedeki baðlantýlarýn tamamýnda ATM anahtarlama ve LAN bulunacaktýr.

Maliyet doðrulamasýndan sonra yapýlan hesaplamalarda, 2001 yýlýndan 2010 yýlýna dek yapýlacak toplamyatýrým harcamasý 38 milyar dolar olarak planlanmýþtýr (Tablo-7). Bunun 23 milyar dolarý uç birim harcamalarý, 15milyar dolarý ise þebeke yatýrým harcamalarýdýr. Þebeke fiyatlarýndaki ucuzlama % 66 yerine % 50 olarak öngörülürsetoplam yatýrým harcamasý 16 milyar dolar, fiyatlar bugünün seviyelerinde kalýrsa 26 milyar dolarlýk þebeke yatýrýmharcamasý ortaya çýkmaktadýr. Türkiye�nin gelecekteki makro büyüklükleriyle, altyapý planlamasýnda önerilen uçbirimharcamalarý ve þebeke yatýrým harcamalarý arasýnda tutarlýlýk oranýna bakýlmasý için, 2005 ve 2010 yýllarý için öngörülengayri safi yurt içi harcama içindeki, toplam yatýrým oranlarýna bakýlmýþtýr.

TUENA Altyapý planlamasýnda kapsanan þebeke büyüklüðünün gayri safi yurt içi hasýlaya oraný 1997 yýlýnda%0,29, 1998 yýlýnda ise % 0,27 olarak gerçekleþmiþtir. 2005 yýlý için hedeflenen altyapý büyüklüðünün öngörülenGSYH�ya oraný %0,32, 2010 yýlý içinse %0,30 olarak ortaya çýkmaktadýr. 2005 ve 2010 yýllarý için ön görülen uçbirim harcama büyüklüklerinin tutarlýlýk analizi için OECD Information Technology Outlook IT Donaným verilerindenfaydalanýlmýþtýr. 1997 yýlý için IT donaným harcamalarýnýn Gayri Safi Yurt içi Hasýla içerisindeki oraný % 0,5 olarakyer almaktadýr. 2005 ve 2010 yýllarý için öngörülen uç birim harcama büyüklükleri, o yýllar için yapýlan GSYHtahminlerine oranlanmýþtýr. 2005 yýlý için bu oran korunmakta, 2010 yýlýnda ise % 0,6 olacaðý ortaya çýkmaktadýr.1997 yýlý için bu oran OECD ortalamasýnda % 1,33 Avrupa Birliðinde %1, ABD�de ise % 1,83 olarak yer almaktadýr.

v


5.ULUSAL KATKI PAYI VE ARAÇLAR

Ulusal Katký Payý ve Araçlara yönelik çalýþma, Altyapý Planlamasý ile yakýndan iliþkilidir. Altyapý Planlamasýndaortaya konan hedeflere ulaþýlýrken, yerel katký oranýnýn optimize edilmesi gerekmektedir. Bunun gerçekleþebilmesiise özellikle bu alana giren sektörlerin durumunun saptanmasýna, sorunlarýnýn belirlenmesine ve bu sorunlarýn aþýlmasýiçin hangi araçlarýn kamu tarafýndan kullanýlabileceðinin ortaya konmasýna baðlýdýr (Þekil-8). Bunun yanýnda geleceðinteknolojilerinin neler olacaðý ve bunlar arasýnda hangilerinin ön plana çýkacaðýnýn 2010�lu yýllara doðru çözümlenmesien kritik noktalar arasýnda yer almaktadýr. Ýleriye doðru fýrsatlarýn yakalanabilmesi için bu çalýþmanýn yapýlmasýönem taþýmakla birlikte, bu çözümlemelerin her yýl yeniden tartýþýlmasý ve güncellenmesi gerekmektedir.

A. Karþýlaþtýrmalý Ýzdüþüm Yaklaþýmý

TUENA Projesinin kapsadýðý alana iliþkin olarak ülkeler arasýndaki karþýlaþtýrmalar enformasyon toplumuveya bilgi toplumu kavramlarý altýnda yapýlmaktadýr. Örneðin OECD �Enformasyon Toplumu Göstergeleri�üzerinde çalýþýrken baþka uluslararasý kuruluþlarýn da �Bilgi Toplumu� kavramý altýnda karþýlaþtýrmalar yapmayabaþladýklarý görülmektedir. Bunlardan biri de BALDEB (Bilgi, Altyapý, Deneyim, Beceri) izdüþümü yaklaþýmýdýr.Bu yaklaþým altyapýnýn mevcut durumu, geçmiþe dönük yeteneði, mevcut tecrübeleri ve bilgi birikimlerindenoluþan çok deðiþkenli ölçümü baz almaktadýr. Böylece bir ülkenin bilgi toplumuna geçiþteki konumunu saptamayave baþkalarýyla karþýlaþtýrmaya yönelik bir izdüþüm ölçeði ortaya çýkmaktadýr. Ayný ölçek ileriye yönelik olarakhedeflerin oluþturulmasýna da yardýmcý olabilir. BALDEB yaklaþýmýnda þu unsurlar endeks olarak kullanýlmaktadýr:

l Ýnternet�e baðlý makine sayýsý endeksi

l Teknik eleman endeksi

l Elektronik üretim endeksi

l Kiþisel bilgisayar endeksi

l Telefon abone endeksi

l Elektronik tüketim endeksi

l Okuma-yazma endeksi

l Televizyon alýcý cihazlarý endeksi

� Teknoloji Alanlarý

� Sektörün Durum u

� Sorunlarý ve Engelleri

� Araçlar

� Durum u Belirlem ek ve Hedef Koym ak

AltyapýPlanlam asý

Þekil-8: Ulusal Katký Payý Belirlenmesi Süreci


Þekil-9: Baldeb Ýzdüþümüne Göre Türkiye ve Ýsrail

Bu yöntem öncelikle Türkiye�nin bazý ülkelerle karýþlaþtýrýlmasý için kullanýlmýþtýr. Bu ülkelerden Ýsrail�leülkemiz arasýndaki karþýlaþtýrma sonucu ortaya çýkan durum Þekil-9�da görülmektedir. Ýsrail�in Ýnternet�e kayýtlýmakine endeksi ve elektronik tüketim endeksi Türkiye�ye göre iyi durumdadýr. Okumayazma endeksinin %97lerde olmasý ve elektronik tüketim endeksinin 197 deðerini almasý, Ýsrail�in enformasyon teknolojilerini kullaným vebu teknolojileri uygulama hýzý açýsýndan son derece iyi durumda olduðunun kanýtýdýr. Kiþisel bilgisayar ve telefonabone endeksleri de Türkiye�nin endekslerine göre daha iyi olduðundan Ýsrail�in enformasyon altyapýsýnýn Türkiye�ninmevcut altyapýsýndan daha iyi olduðunu söylemek mümkündür. Ýsrail�in teknik eleman ve üretim endekslerininbüyük olmasý (3 nolu eksen ile 5 nolu eksen arasýnda kalan alanýn büyük olmasý) Ýsrail�in hizmet sunumu ve kaliteliüretim için gerekli olan organizasyon altyapýsýnýn Türkiye�den daha iyi olduðunu göstermektedir. Oldukça küçük biryüzölçümü ve nüfusa sahip Ýsrail�in, Türkiye�den çok daha yüksek üretim endeksine sahip olmasý dikkat çekicidir.

Türkiye ve Yunanistan karþýlaþtýrýldýðýnda (Þekil-10), Yunanistan�ýn okuma yazma endeksi, televizyon cihazýendeksi, internet�e kayýtlý makine endeksi, kiþisel bilgisayar endeksi ve telefon abone endekslerinin Türkiye�dendaha iyi olduðu görülmektedir. Teknik eleman endeksinde ve elektronik tüketim endeksinde yaklaþýk olarak Yunanistanile ayný durumda olmakla beraber, elektronik üretim endeksinde Yunanistan�dan iyi olduðumuz ortaya çýkmaktadýr.Elektronik tüketim endeksi, okuma yazma endeksi ve televizyon cihazý endeksi arasýndaki iliþki deðerlendirildiðinde,Yunanistan enformasyon teknolojilerini tüketim yeteneðinde burun farký ile Türkiye�den öndedir. Kiþisel bilgisayarendeksi ve telefon abonesi endeksi arasýndaki iliþkide de benzeri bir durum geçerli olmasý Yunanistan�ýn altyapýkonusunda Türkiye�den az farkla önde olduðunun saptanmasýna yol açmaktadýr. Bununla beraber teknik elemanendeksinde neredeyse baþabaþ olan iki ülkeden Türkiye, üretim yeteneði konusunda kýlpayýyla daha avantajlýdýr.

Tuena Anaplaný belgeleri içinde Avustralya, Malezya, Rusya gibi ülkeler de ayný yöntemle, Türkiye�ylekarþýlaþtýrmalý olarak incelenmiþtir. Ýncelenen ülkelerden Yunanistan, �Yunan ekonomisi sadece geleneksel imalatve hizmet sektörlerine odaklanmýþ durumdadýr. Yeni ürünlerde ve yeni hizmet alanlarýnda araþýtrma-geliþtirmeçabalarý son derece yetersizdir,� (Prime Ministry 1999) saptamasýný yapmýþ ve 1999 yýlýnýn ilk aylarýnda �enformasyon

Türkiye / Ýsrail

2

3 4

5 6

7 8

Kiþ is e lBilgis a ya r

Ýn de ks i

Te le fonAbo neÝn d e ks i

E le ktr on ikÜre tim iÝnd e ks i

Ele ktro n ikTü ketimiÝnd eks i

Ok uma -ya z maÝn de ks i

TV C iha z ý Ýn de ks i

Te knik E le ma nÝn d e ks i

In te r ne t�e KayýtlýMa kin e Ýn de ks i

1( 14 7)

< 5

Türkiye

< 5

(197)

(198 )


toplumu� giriþimini baþlatmýþtýr. Bu plana göre Yunanistan, Avrupa Birliði tam üyelerinin yararlanabildiði �EnformasyonToplumu� sübvansiyon ve teþviklerine sahip olmanýn avantajýný da kullanarak yeni oluþacak ulusal enformasyonaltyapýsýný �Balkanlar ve Ortadoðu� yanýnda Kýbrýs, Karadeniz, Doðu Akdeniz, Güney Akdeniz ve diðer uluslararasýpazarlarda bir �çekim kutbu� olarak kullanmak istemektedir (s.35). Yunanistan, bu fýrsatýn kullanýlamamasý durumdauluslararasý açýdan �geride kalmýþ� bir ülke olacaðýnýn farkýndadýr. Bu çerçevede þu stratejik hedeflereyönelinmektedir:

lEnformasyon ve telekomünikasyon teknolojileri (ICT) alanýnda �komþu ülkelerde� aktif olan Yunanfirmalarýnýn, ortak giriþimler, know-how transferi ve Avrupa Birliði programlarý ve insiyatiflerinden yardýmalýnarak güçlendirilecektir. (s.35)

l�Geniþ coðrafi sahada� Enformasyon Toplumu politikalarý anlamýnda Avrupa Birliði �giriþimci koordinatörü�Yunanistan olmalýdýr.

lBalkanlarda telekomünikasyonun geliþtirilebilmesi için bir merkez kurulacaktýr. Selanik�te kurulacak olanmerkez bu coðrafyada dinamik telekemonükisyon sektörünün yaratýlmasýný ve desteklenmesini hedefleyecektir(s.35).

lDoðu ve Güney Akdeniz bölgelerinde �telematik hizmetlerin� geliþmesi için Girit�te bir merkez oluþturulacaktýr.

BALDEB izdüþümü yaklaþýmý kullanýlarak ülkemizin bugünkü durumu ile 2005 ve 2010 yýllarýnda olabileceðidurumu arasýnda bir karþýlaþtýrma ve hedefleme yapmak mümkündür. Tablo 7�de Türkiye�nin 2005 ve 2010 yýllarýnda,yetenek göstergeleri için seçilen deðerlerin ulaþacaðý büyüklükler deðiþik kaynaklar kullanýlarak oluþturulmuþtur.Bu deðerlerin yýllara göre deðiþimi tablodan görülmektedir. Tablodaki nüfus ve okuma yazma ile ilgili tahminlerDevlet Ýstatistik Enstitüsü verilerinden, ekonomik veriler Dýþiþleri Bakanlýðý�nýn yapmýþ olduðu 2010 ve 2020 yýllarýnýkapsayan Türkiye�nin bu yýllarda ekonomik verilerindeki deðiþimi ortaya koyan bir çalýþmasýndan, diðer veriler isedaha önce TUENA proje ofisince yapýlan altyapý çalýþmalarý sonucu ortaya çýkan verilerden derlenmiþtir (bilgisayarsayýsý, internet�e baðlý makine sayýsý). Bu verilere göre Türkiye�nin 2010 yýlýnda GSYÝH�sýnýn 621 milyar Dolar

Þekil-10: Baldeb Ýzdüþümüne Göre Türkiye ve Yunanistan

Türkiye / Yunanistan

2

3 4

5 6

7 8

K iþ is e lBilg is a ya r

Ýn de ks i

Te le fonA bo n eÝnd e ks i

E le ktr o n ikÜ re tim iÝn de ks i

E le ktr on ikT ü ke tim iÝnd e ks i

O kum a - y a z m aÝn d e ks i

T V C iha z ý Ýn de ks i

Te knik E le m a nÝnd e ks i

In te r n e t�e K a yýt lýMa kine Ýn de ks i

1( 14 7)

<5

T ür kiye

< 5< 5

(1 34 )

Y un a n is ta n


Tablo-8: Türkiye�nin 1995, 2005 ve 2010 Endeks Deðerleri

DEÐERLER 1995 2005 2010

NÜFUS (KÝÞÝ) 62.530.000 70.000.000 75.000.000

GSYÝH (MÝLYAR $) 130,7 400,54 621,75

ELEKTRONÝK ÜRETÝM (MÝLYAR $) 4,5 26 50

ELEKTRONÝK TÜKETÝM (MÝLYAR $) 8,5 31,99 54,825

BÝLGÝSAYAR SAYISI (ADET) 780.000 9.000.000 19.000.000

OKUMA YAZMA ORANI (%) %88 %94 %97

ÝNTERNET�E BAÐLI MAKÝNA SAYISI (ADET) 45.602 2.000.000 11.500.000

TEKNÝK ELEMAN SAYISI (KÝÞÝ) 249.430 480.000 650.000

KÝÞÝ BAÞINA DÜÞEN GSYÝH ($) 2.090 5.722 8.290

KÝÞÝ BAÞINA DÜÞEN ELEKTRONÝK TÜKETÝM ($) 136 457 731

civarýnda olacaðý, nüfusunun yaklaþýk 75 milyon civarlarýnda, okuma yazma oranýnýn ise yaklaþýk %97�lerdeseyredeceði öngörülmektedir (Tablo-8).

Buradaki verilere göre yapýlan deðerlendirmeler ve hesaplamalardan Þekil 11�deki izdüþüm ortaya çýkmaktadýr.Elektronik üretim ve tüketim endeks deðerleri ise hedef olarak konulmuþ ve Türkiye�nin bu alana yapmasý gerekenkiþi baþýna yatýrým miktarý yýllýk üretim ve tüketim miktarlarý belirlenmeye çalýþýlmýþtýr. Bu tabloda 2005 ve 2010yýllarý için sahip olunan toplam televizyon sayýsýnýn ve toplam telefon abone sayýsýnýn giderek internet teknolojilerinedönüþmesi beklenen ulusal enformasyon altyapýsý yeteneðinin bir göstergesi olamayacaðý düþünüldüðünden, telefonabone endeksi ile televizyon cihazý endeksi deðerlendirme kapsamýna alýnmamýþtýr. Tüketim endeksi, �AltyapýPlanlamasý� iþ paketinde öngörülen harcama ile uyumlu olarak seçilmiþtir. Bu duruma göre, grafikteki endeksdeðerlerine ulaþýlabilirse ülkemizin kiþisel bilgisayar endeksinde, üretim endeksinde, tüketim endeksinde, teknikeleman endeksinde ve özellikle internet�e baðlý makine endeksinde çok önemli artýþlarýn olacaðý söylenebilir. Bunlararasýndan, kiþisel bilgisayar endeksi, tüketim endeksi ve teknik eleman endeksindeki artýþlar ülkemizin enformasyonaltyapýsýnýn önemli oranda geliþtiðinin bir göstergesi olacaktýr. Okuma yazma endeksinde ve tüketim endeksindehedeflenen deðerlere ulaþýlmasý ise ülkemizin enformasyon teknolojilerini tüketim yeteneðinin ve yeni teknojilereuyum sürecinin önemli oranda geliþeceðini göstermektedir. Öngörülen hedefe ulaþmak için elektronik sektörüüretimimizi her yýl %17,5 oranýnda artýrmamýz gerektiði ortaya çýkmaktadýr. Son üç yýllýk (95, 96, 97 yýllarý) elektroniküretim verileri baz alýndýðýnda, yýllýk ortalama büyüme oranýnýn %33 oranýnda gerçekleþtiði görülmektedir. Bu durumda%17,5�luk uzun dönem büyüme hedefi kolaylýkla gerçekleþtirilebilecek bir hedef olmaktadýr. Ýzdüþümü analizlerinde,önümüzdeki yýllarda rekabet içinde olacaðýmýz ülkeleri yakalayabilmek açýsýndan kat etmemiz gereken yolun büyüklüðügörülmektedir.

Üretim endeksinde hedef alýnan ülke olarak Ýsrail seçilmiþtir. Türkiye�nin 2010 yýlýnda, Ýsrail�in þu andabulunduðu üretim yeteneðini ve kapasitesini tutturabilmesi için her sene üretim kapasitesini %17,5 oranýnda artýrmasýzorunluluðu vardýr. Elektronik sektörünün GSYÝH içindeki oraný %3,4 civarýndadýr. Hedeflenen endekslereulaþýlabilmesi için bu oranýn 2010 yýlýnda %8�ler civarýna çýkartýlmasý gerekmektedir. Üretim ve tüketim endekslerindehedeflenen deðerlere ulaþýlmasý ve mümkünse üzerine çýkýlmasýna çalýþýlmasý ülkemizin enformasyon altyapýsýnýkuvvetlendirecek, bu teknolojileri tüketim yeteneðini artýracak ve ülkemizin dünya üzerindeki rekabet þansýnýartýracaktýr. Diðer endekslerde de istenilen hedeflere ulaþýlabilmesi esas itibari ile üretim ve tüketim endekslerinebaðlý olduðundan bu endekslerin tutturulamamasý diðer endekslerin de tutturulamayacaðý anlamýna gelecektir. Busonuçlar, mutlak anlamda ulaþýlmasý gereken sayýsal hedefleri deðil, uzun dönemli stratejik planlama yaklaþýmýnauygun olarak geleceðe hazýrlýklý olma, deðiþimi takip etme, deðiþim sýrasýnda ortaya çýkacak þanslarý ve tehditleriizleyerek, atýlým yapmak için kullanýlabilecek ana ölçü birimlerini ve baþlangýç noktasýndan türetilen büyüklükleriyansýtmaktadýr.


Öngörülen hedeflere ulaþýlmasýnýn bir koþulu da, enformatik sektörünün deðer zincirindeki katma deðeriyüksek bölümlere yönelmek ve bu baðlamda ulusal/yerel katký payýný artýrmaktýr. Ýncelenen ülkelerin neredeysetamamý katma deðeri düþük iþlerden, katma deðeri yüksek iþlere geçiþi hedeflemektedirler. Örneðin, hem Singapur,hem de Malezya Asya-Pasifik�e yönelik yabancý sermaye yatýrýmlarýnýn büyük bölümünü çekmekle birlikte, busürecin katma deðerinin düþük olduðunun farkýna vararak, katma deðeri yüksek alanlarda yerli/milli firmalarýnýyaratmak üzere planlarýný yapmaktadýrlar. (Yerli firmalar, milli muamele ilkesi gereðince, yabancý sermayeli olsabile bu ülkelerde kurulmuþ firmalarý da kapsamaktadýr. Milli firmalarsa bu ülke vatandaþlarýnýn sermayesiyle kurulmuþfirmalardýr.) Malezya, dünya ticaret istatistiklerine göre dünyanýn en büyük entegre devre dýþsatýmcýsý (11 milyardolar) gibi gözükmesine raðmen, dýþalýmýnýn yüksekliði (yaklaþýk 10,9 milyar dolar) nedeniyle, bu ticaretten ülkeiçinde kalan payý artýramamaktadýr. Çünkü Malezya, entegre devre üretiminin katma deðeri en düþük alaný olan�paketleme� aþamasýnda üretimde bulunmaktadýr. Dolayýsýyla ele alýnan ülkelerde, en yüksek yerel katma deðerin,hem teknolojisi hem de sermayesi kendinin olan ve marka yaratan ulusal firmalar tarafýndan gerçekleþtirileceðianlayýþýnýn bulunduðu görülmektedir. Ülkelerin bu nedenle yeni politikalar uygulamaya baþladýðý görülmektedir.

Yerel katma deðerin bir baþka görünümü de sanayi ürünleri hasýlasýnýn (domestic product of industry) ar-geharcamalarýna oranýnda milli ve yabancý sermayeli firmalarýn katký payýdýr. Ýsveç, Finlandiya, Japonya, AmerikaBirleþik Devletleri gibi öncü ülkelerde, milli firmalar toplam hasýlanýn yüzde 2 ile yüzde 3,5�u arasýndaki oranlardaar-ge harcamalarý gerçekleþtirilmektedirler (OECD,1999c:39). Yabancý sermayeli kuruluþlarýn harcamalarýysa,Ýsveç�te binde 7,5; Finlandiya�da yaklaþýk binde 4; Japonya�da binde 1�in altýndadýr. OECD ortalamasý dikkatealýndýðýnda, ar-ge harcamalarýnýn oraný milli firmalar için yüzde 1,7; yabancý sermayeli firmalar için ise yüzde 0,2düzeyindedir. Sonuç olarak, milli firmalarýn ar-ge araþtýrmalarýna katkýsý, yabancý sermayeli yerli firmalara oranladaha yüksek olmaktadýr.

B. Ulusal Katký Payýnýn Arttýrýlmasý

Türkiye için ulusal/yerel katký payýnýn arttýrýlmasýna yönelik bir politika geliþtirilmesi, sorunun belirli bir kararalma çerçevesine oturtulabilmesine baðlýdýr. Teknoloji geliþtirme süreci ve üretim sürecindeki katma deðerleribelirlemede etkili olan girdiler; insan kaynaðý, yönlendirici araçlar, düzenleyici araçlar ve bunlarý belirleyenulusal yenileme (innovasyon) sisteminin aktörleridir. Politika araçlarý kullanarak katma deðerin artýrýlmasý olaraktanýmlanabilecek problem parçalara ayrýldýðýnda þu sorulara yanýt bulunmasý gerektiði görülmektedir:

2

3 4

5 6

7 8

Kiþ is e lBilg is a ya r

Ýn de ks i

Te le fonA b on eÝnd e ks i

E le ktr on ikÜ re tim iÝn de ks i

E le ktr on ikT ü ke tim iÝn de ks i

O kum a - ya z m aÝn d e ks i

TV C iha z ý Ýn de ks i

Te kn ik E le m a nÝnd e ks i

In te rne t�e K a yýt lýMa kine Ýn d e ks i

<5

1 (14 7)

(29 5)

(181)

1 99 5

2 00 5

(112)

(200)

(1585)

2 01 0

(118)

Þekil-11 2010�a Doðru Türkiye Ýzdüþümü


l Geleceðin yüksek kapasiteli aðlarý ve bu aðlar üzerinden sunulacak hizmetlerin oluþturulmasýnda kullanýlacaktemel teknoloji gruplarý nelerdir ?

l Bu temel teknoloji gruplarýnda üretim/tasarým yapýlabilmesi için gerekli üretim/tasarým teknolojileriyetenekleri nelerdir?

l Üretim/tasarým teknoloji yeteneklerinin kazanýlmasýný saðlayacak politika araçlarý nelerdir?

Ayrýca bu belirlemede geleceðin yüksek kapasiteli aðlarý ve bu aðlar üzerinde sunulacak hizmetler, diðer birdeyiþle bilgi toplumunun teknik altyapýsý ve hizmetlerini oluþturmada �ekonomik� ve �stratejik� açýdan önemliolacak teknoloji gruplarý arasýnda bir öncelik deðerlendirilmesi yapýlmasý gerekmektedir. Üretim ve tasarýmteknolojisinin geliþtirilmesine iliþkin kullanýlabilecek politika araçlarýnýn belirlenmesiyle, katma deðer�politika araçlarýbaðlantýsýnda karar almayý kolaylaþtýracak iliþkiler zinciri elde edilmiþ olacaktýr. Ulusal katma deðerin artýrýlmasýnda,yeni teknolojilerin geliþtirilmesinin yanýnda, mevcut teknolojilerle yeni ve öncü uygulamalar geliþtirerek pazar avantajýyakalamak da çok önem taþýmaktadýr. Ancak teknolojilerdeki eðilimler incelendiðinde bilgi iþleme, saklama veiletim teknolojilerinin geliþiminin sýnýrlara eriþmekten epey uzak olduðu görülmektedir. Mikroelektronik, fotonik veyazýlým teknolojileri gibi anahtar teknolojiler hýzla geliþmektedir ve geliþimin önümüzdeki 10-20 yýl içerisinde devametmesi beklenmektedir. Bu nedenlerle, teknolojinin pazarýn ihtiyaçlarýna cevap verecek ve kabul görecek yeni ürünve hizmetleri yaratmada itici güç olduðunu gözden kaçýrmamak gerekmektedir.

Enformasyon teknolojilerinin hýzla deðiþtiði, kullanýcý gereksinimlerine göre hergün farklý uygulamalarýn ortayaçýktýðý bir dönemde, ulusal katma deðerin artýrýlacaðý mal ve hizmet alanlarýna iliþkin uzun dönemli öngörülerdebulunmak oldukça karmaþýk ve zor bir problemdir. Teknoloji ayaðý düþünülmeden, yalnýzca katma deðerin artýrýlmasýnýnhedeflenmesi ise, katma deðeri yüksek, gerice teknolojilerin öne çýkmasý sonucunu doðurabilir. Bu nedenle, sorunulusal katma deðerin artýrýlmasý tek deðiþkeni yerine, bu mal ve hizmetlerde küresel pazar þansý yaratmak olaraktanýmlanmalýdýr. Bu hedef, ister istemez ileri teknoloji ürünlerinde bir katma deðer yaratýlmasý zorunluluðunuiçermektedir.

Hedeflere yönelmede katýlýmcý yaklaþýmlarýn harekete geçirici etkisinden de yararlanmak, alýnan kararlarýndestek tabanýný artýrmak, hata payýný en aza indirmek amacýyla, uzman incelemelerine ek olarak katýlýmlý birçalýþma toplantýsý düzenlenmiþtir. Bu katýlýmlý çalýþmada, ulusal düzeyde yoðun katkýda bulunulacak teknoloji gruplarýnýbelirleyebilmek amacýyla Türkiye için öngörülen altyapýda kullanýlacak temel teknoloji gruplarý ve bu teknolojilerinüretim ve tasarýmý için önceden tesbit edilmiþ teknolojiler baþlangýç noktasý olarak kullanýlmýþtýr. Öncelik belirlemekamacýyla, bu teknolojiler konunun uzmanlarýnýn yanýtlayabilecekleri soru formlarý þeklinde hazýrlanmýþtýr. Sanayi,üniversite ve kamu kurumlarýndaki uzmanlarýn görüþleri doðrultusunda öncelik belirlemeden önce daha dar biruzman grubuyla soru formlarýnýn içeriði ve yeterliliði konusunda deðerlendirme yapýlmýþtýr. Bu deðerlendirmelerýþýðýnda soru formlarýna son þekli verilmiþ ve 21-22 Kasýmda yapýlan �Bilgi Toplumu 2010, Ulusal Katký Payý veAraçlar� toplantýsýnda teknoloji alanlarý yazýlým ve donaným grubu altýnda çalýþan uzmanlar tarafýndan tartýþýlarakönümüzdeki 10 yýllýk dönemde yerel ve küresel pazarda alacaklarý ekonomik deðer ve karlýlýk açýsýndan önemlerinegöre derecelendirilmiþtir. Seçimlerde düþünce ve eðilimler Likert ölçeðine göre deðerlendirilerek grup sonuçlarýortaya çýkarýlmýþtýr.

Çalýþma sonucunda, hýzla deðiþmekte olan enformasyon teknolojileri ve kullanýcý gereksinimleri karþýsýnda,özelde bir mal ve hizmet hedeflemenin zorluðu, hemen tüm katýlýmcýlar tarafýndan dile getirilmiþtir. Belirli birmal ve hizmet hedeflemek yerine, temel teknoloji gruplarý bazýnda seçim yapýlýp, bu alanda �hazýr olma� stratejisininizlenmesi daha akýlcý görülmektedir (Çalýþma toplantýsýna katýlanlarýn listesi ve teknolojilere iliþkin daha ayrýntýlý bilgiiçin EK-5 ve EK-6�ya bakýnýz). Bu kapsamda þu belirgin alanlar öncelik almýþtýr:

l Güvenlik teknolojileri

l Að Yönetimi teknolojileri ile

l Sistem düzeyinde yazýlým tasarýmý

l Að teknolojilerine yönelik tasarým üretim/geliþtirme teknolojileri yetenek geliþtirilmesi, yeni mal ve hizmetleriçin hazýrlýklý olunmasý


Güvenlik teknolojileri stratejik açýdan öncelikli teknoloji alaný olarak belirlenmiþtir. Að ve að üzerindekiuygulamalara iliþkin izleme, yönetim ve güvenlik teknolojileri öne çýkmýþtýr. Güvenlik kavramýnda tüm dünyadayaþanmakta olan deðiþimin, Türkiye�de de özümsendiði ve yaþandýðýný görmek dikkat çekicidir. Bu teknolojilerde,kendine yeterlilik düzeyine ulaþabilmek, ulusal güvenliðin saðlanmasýnýn önemli bir parçasý olacaðýndan, ekonomikdeðerlendirmeler yapýlmaksýzýn teknoloji yeteneði elde edilmesi gereken alanlar arasýnda güvenlik teknolojileriortaya çýkmaktadýr.

Sanayiciler, en temel sorun olarak Türkiye�nin belirlenmiþ ve bir hedefe yöneltilmiþ enformasyon teknolojilerikullaným politikasý ve sanayi destekleme politikasýnýn olmamasýný belirtmiþlerdir. Sanayi temsilcileri, insan kaynaðýndakinitelik ve nicelik sorunlarýný temel sorunlar arasýnda dile getirmiþlerdir. Bu sorunlar, özellikle ara eleman düzeyindedaha da belirgindir. Bu nedenle özellikle, ara eleman açýðýný gidermeye yönelik eðitim politikalarý geliþtirilmelidir.Ayný sanayi temsilcileri, ara eleman eksiðinin giderilmesine vurgu yaparken, ucuz ara elemana dayalý bir atýlýmstratejisi oluþturmanýn da yanlýþlýðýný vurgulamýþlardýr. Türkiye potansiyel rakipleri ile karþýlaþtýrýldýðýnda ara elemandadeðil, üst düzey elemanda ekonomik üstünlüðe sahiptir. Bu nedenle, insangücünün ucuzluðuna dayanan bir geliþmestratejisi, ancak üst düzey yetiþmiþ elemanlar için uygulanabilir görülmektedir.

Enformasyon teknolojilerinin ve bu teknolojiler kullanýlarak verilen hizmetler baþta olmak üzere tüm prodüktifhizmetlerin önemli müþterisi, üretici kesimlerdir. Sanayinin belirli bir geliþkinlik düzeyine ulaþmadýðý ülkelerde, buhizmetlere olan talep düþmekte ve belirsizleþmektedir. Bu nedenle, sanayi talebindeki düþüklük ve belirsizliklerigidermede, kamunun kendi ürettiði hizmetlerde bu teknolojileri kullanmasý ve talep belirsizliðini gidermesi, üreticisektörleri yönlendirmesi kritik öneme sahip olmaktadýr. Sanayicilerle teknoloji yeteneðinin yükseltilmesinde kullanýlacakaraçlara iliþkin yapýlan toplantýda, bu eðilim ortaya çýkmýþtýr. Kamunun yönlendiriciliðinin öneminin altý çizilmiþtir.

Dünyada devam eden özelleþtirme akýmlarýna raðmen, geleneksel olarak devlete ait olan baskýn/yerleþikiþletmecinin bu alanda teknoloji üretme ve pazar yaratmadaki kritik görevinin �Sanayi Geliþtirme Planý� v.b. araçlarkullanýlarak devam ettiði görülmektedir. Bu yaklaþým çalýþma toplantýsýnda da Türkiye�de de uygulanmasý gerekenönemli bir araç olarak ortaya çýkmýþtýr. Çalýþmada, 2010 yýlýna kadar anaplan çerçevesinde yapýlacak yatýrýmlartoplam tutarýnýn belirli bir yüzdesinin enformasyon teknolojilerine yönelik AR-GE faaliyetlerinde kullanýlmaküzere bir fonda toplanmasýnýn öncelikle kullanýlmasý gereken etkili bir araç olduðu ortaya çýkmýþtýr.

Ýçerik üretimi, geleceðin altyapýsýnda önemli bir ekonomik faaliyet olacaktýr. Çalýþmada, içerik üretim ve çevrimteknolojileri de öncelikli geliþtirme teknolojileri olarak belirlenmiþtir. Bu teknolojilerdeki yetkinlik, geleceðinaltyapýlarýnda kültürel varlýðýn korunmasýnýn ön þartýdýr. Türkçe�nin konuþulduðu coðrafyada ekonomik ve politiketkinliðin saðlanmasý da bu teknolojilerin kullanýmýna baðlýdýr. Ýçerik sanayiinin Türkçe konuþulan coðrafyadaönemli bir pazar üstünlüðü vardýr.

Ulusal enformasyon altyapýlarýnýn kurulmasý, hizmetlerin tanýmlanmasýnda, donaným üretilmesinde vehizmetlerin sunulmasýnda ortaya çýkan yeni modelin çerçevesinde geliþecektir. Bununla birlikte, devletlerinpolitikalarýnýn sayýsal aðlar üzerinde �kritik kitle� yaratýlmasý noktasýnda devam etmesi beklenmelidir. Ancakdevletlerin bu politikalarý da yeni modelin yeni politikasý olarak görülmelidir. Anaplan çalýþmasýnda da ulusalkatkýyý belirlemek amacýyla; deneyim, bilgi ve beceri deðiþkenlerine iliþkin hedefler belirlenmiþ, bu hedeflerin,abone büyüklüðü ve uç birim daðýlýmý konusundaki altyapý öngörüleriyle uyumlu olmasýna özen gösterilmiþtir.

�Bilgi Toplumu 2010 : Ulusal Katký Payý ve Araçlar� toplantýsýnda elektronik sanayii donaným sektörünün,ulusal katma deðerin yükseltilmesinin ve dýþ pazarlarda rekabet gücü kazanýlmasýnýn önünde engel olarak gördüðükritik noktalar þunlardýr:

l Devletin yerli sanayiyi koruma politikasýndaki eksikler ve yetersizlikler

l Kamu sektöründe odaklanmýþ enformasyon ve iletiþim teknolojileri politikasýnýn olmamasý

l Ürün geliþtirme aþamasýnda karþýlaþýlan finansman sorunlarý

l Kamu satýnalýmlarýndaki talebin belirsizliði

l Devlet ihale kanunundaki eksiklik ve yetersizlikler


Yazýlým sanayii kamu sektörünün yönlendiriciliðinden yoksun kalmasýna raðmen belirli bir yetenek ve üretimdüzeyine ulaþmýþtýr. Sektör; hareketli, esnek ve genç yapýsýný devletin sektörde varolan yapýsal sorunlarýn giderilmesineyönelik destek ve yönlendirmesiyle birleþtirirse, enformasyon altyapýsýnýn kurulmasýnda kaçýnýlmaz olan katkýsýný enüst düzeye çýkarabilir. Yukarýda sýralanan yapýsal sorunlara ek olarak �Bilgi Toplumu 2010 : Ulusal Katký Payý veAraçlar� toplantýsýnda yazýlým sanayii sektörü uzmanlarýnca karþýlaþtýklarý sorunlar deðerlendirilmiþtir. Bu sorunlarýnçözümlerini, ülke yazýlým sanayiinin yaratacaðý ulusal katma deðerin yükseltilmesi ve dýþ pazarlarda rekabet gücününkazanýlmasýndaki önemlerine göre deðerlendirdiklerinde sýrasýyla þu sonuçlar alýnmýþtýr:

Tablo-9: Kamu Satýnalýmlarýnda Dünya ve Türkiye

KAMU SATINALIMLARINDA

ARAÇLARTÜRK ÝYE�DE DURUM ETK ÝNLÝÐÝ KAYNAKLAR ULUSLARARASI

YÜKÜMLÜLÜKLER

Genel EnformatikSektörel

WTO KamuAl ýmlarýAnlaþmasýnýnÝmzalanmamasý

Ýmzalanmadý Yüksek - Avrupa Birliði, karþýlýklý olarakkamu ihaleleri pazarýnýnaçýlmasýna yönelik müzakerelerinbaþlatýlmasýný istiyor.

Ulusal GüvenlikÝstisnalarý

Savunmasanayi içinkullanýlýyor

Yok Yüksek - Sorun yok (Enformatik Sektörüiçin de kullanýlabilir).

Savunma Ýstisnalarý SavunmaSanayii içinvar

Yok Yüksek - Sorun yok (Enformatik Sektörüiçin de uygulanabilir).

Acil DurumÝstisnalarý(Emergency)

- - - - Sorun yok. Uygulanabilir. Yenikamu ihalesi tasarýsýnda mutlakayer almalý.

Ülkenin sanayitabanýný geliþtirmeistisnalarý

Yok Yok Yüksek - Genel olarak sorun yok. AB ileyürütülmesi beklenen kamualýmlarý müzakereleri önemli.

Yerel Katký Þartýarama

Kýsmen(SavunmaSanayii)

TT’nin yerliüreticidenalýmlarýdýþýnda yok.

Yüksek Milli E ðitim veTT alýmlarýnedeniyleyüksek

Sýkýntýmýz yok. Uygulanabilir.AB’nin kamu ihalelerimüzakerelerinde dikkate alýnmalý.Dünya Bankasý kredilerikullanýlýrsa sorun çýkabilir.

Pahalý Teklifi Yerelolduðu içinindirimli saymak

Var (%15) Dolaylýolarak var.

Yüksek TT Alýmlarý AB’de bu oran % 3. Kamualýmlarý müzakeresinde dikkatealýnmalý.

Tek Ýhaleler veDönem Anlaþmalarý

Var TTalýmlarýndauygulanabili-yor.

Yüksek TT ve büyükalýmlardaolabilir.

Uluslararasý engeli yok.

Standartlardaözgünlük

Yok Yok Yüksek - 2000 yýlýnda AB mevzuatýylauyumluluk baþlýyor. Üçüncüülkelere karþý uygulanabilir.

Sanayi GeliºtirmePlanlarý�nýnuygulanmasý

Kýsmen Örnek:TTalýmlarýnda,baºka ürünleriçin Ar-Geyapýlmasýþartý

Yüksek TT ve büyük vedevamlý kamualýmlarýnda

Uluslararasý uygulama açýsýndanhiçbir zararý bulunmamaktadýr.Uygulanabilir. Çünkü taahhütlerzorunluluk deðil gönüllülük ve iyiniyet çerçevesinde yapýlmaktadýr.

Ýhalelerde FiyatDýþý EtkenleriGözönüne Alma

Yok Yok Yüksek - Uygulanabilir. (Özellikle, sanayitabanýný geliþtirmek. Bölgeselkalkýnma ve arge amaçlý)


l Meclis gündemine getirilmeye çalýþýlan yazýlým destek yasasýnýn çýkmamýþ olmasý

l Kamu ihalelerinde yerli katkýnýn sýnýrlý tutuluyor olmasý

l Yazýlým sanayiinin stratejik bir alan olarak belirlenmemiþ olmasý

l Kamu sektöründe odaklanmýþ enformasyon ve iletiþim teknolojileri politikasýnýn olmamasý

l Nitelikli personel yetersizliði ve personelde yaþanan niceliksel engeller

C. Sektörel EÝT Sanayii Politika Araçlarý

Ýncelenen ülkelerin tamamýnýn, yurttaþlarýn ve yerel firmalarýn enformatik teknolojiler ve enformasyonaltyapýlarýný kullanýmýný arttýrmaya yönelik politikalar geliþtirdikleri görülmektedir. Bu yaklaþým, hem adil/yaygýnhizmet (universal service) araçlarý, hem de sektörel tanýtma, yönlendirme ve bilgilendirme araçlarýyladesteklenmektedir. Ýçerik sektöründeyse, ülkeler bir yandan bu alanda küresel pazardan pay kapmaya yönelikaraçlar uygularken, kültürün ulusal/yerel özellikleri nedeniyle kendi kültürlerini koruyucu, geliþtirici ve çeþitlendiriciaraçlarý kullanmaktadýrlar.

Ulusal katký payýný arttýrmada, dünyada kullanýlan bu araçlarýn Türkiye�deki kullanýmýna yönelik deðerlendirmeProje Ofisi�nce yapýlmýþtýr. Bu araçlarýn etkinliði, kullaným öncelikleri ise, hem sanayi temsilcilerinin hem de kamudanilgililerin katýldýðý �Bilgi Toplumu 2010 : Ulusal Katký Payý ve Araçlar� çalýþma toplantýsýnda üretilmiþtir.

Toplantýda kamu satýnalma araçlarý (Tablo-9) ve düzenlemeleri ile ilgili yapýlan tartýþmalar sonucunda;

l Yerel Katký þartý arama,

l Sanayi geliþtirme planlarýnýn uygulanmasý,

l Ulusal güvenlik istisnalarý (Kamu alýmlarý anlaþmasý imzalanmakla birlikte, ulusal güvenlikle ilgili alýmlardaistisnalar sunmaktadýr.),

l Kamu Alýmlarý Anlaþmasýnýn Ýmzalanmamasý,

l Yerel Üretici Kollama Taahhütleri,

l Ýhalelerde Fiyat Dýþý Etkenleri Gözönüne Alma,

araçlarýnýn sektörün önünün açýlmasýnda birinci derecede önemli olduðu saptanmýþtýr. Bu araçlarýn bir bölümü,Türkiye�de kimi alanlarda uygulanmýþ (örneðin Türk Telekomünikasyon A.Þ.�nin satýnalma politikalarýnda) veolumlu etkileri gözlenmiþ araçlardýr. Araçlarýn diðer yarýsý ise, Türkiye�de uygulanmamakta olan, dünyadakietkinliði yüksek araçlardýr (Kamu satýnalýmýna iliþkin tanýmlar ve dünyadaki uygulamalar için EK-7�ye bakýnýz).

Ayný toplantýda yerli sanayi ve KOBÝ�ler için uygulanmasýnda yarar görülen araçlar;

l Enformasyon Toplumu Fonlarý

l Giriþim/Risk Sermayesi

l Sanayi Geliþtirme Planlarý

l Savunma Sanayii ile Eþgüdüm

olarak belirlenmiþtir.

Bu araçlardan enformasyon toplumu fonlarý ve sanayi geliþtirme planlarý Türkiye�de uygulanmamaktadýr(Kobi�lere iliþkin araçlarýn tanýmý ve dünya uygulamalarý için EK-8�e bakýnýz). Savunma sanayii ile eþgüdüm vegiriþim\risk sermayesi ise kýsmen uygulanmakla birlikte enformasyon teknolojileri özelinde bir uygulamasý olmayanaraçlardýr. Araçlarýn tümü, dünya üzerindeki uygulamalarda yüksek etkinlikli araçlar olarak belirlenmiþtir. Toplantýda,araþtýrma geliþtirmenin özendirilmesine iliþkin araçlar (Tablo-10) konusunda yapýlan çalýþmada öncelikli olarakkullanýlmasý gereken araçlar;

l Kamu�nun Odaklanmýþ Proje Giriþimleri


AR-GE ARAÇLARI TÜRK ÝYE�DEKÝUYGULAMA ETK ÝNLÝK

AYRILANKAYNAK

ULUSLARARASIANLA ªMALARAÇISINDAN

GENELEnformatikSektörü

Kamunun Odaklanmýþ ProjeGiriºimleri

Yok Yok Orta - Uygulanabilir

Odaklanmýþ Kamu-ÖzelProje Ortaklýklarý


Sanayi GeliºtirmePlanlarýnda Zorunluluklar


Belli Oraný Þart Koþma Kýsmen Kýsmen Orta - Uygulanabilir

Üniversite/Özel SektörÝþbirliðini Þart Koþma


Yarýþma/Ödül Kýsmen Kýsmen Orta Yetersiz Uygulanabilir

Müttefiklik Özendirme Kýsmen Kýsmen Orta - Uygulanabilir

Savunma Sanayii ileEºgüdüm

Kýsmen Kýsmen Yüksek Yetersiz Uygulanabilir

Düzenleyici Kuruluºa YetkiVerme

Yok Yok Yüksek - Uygulanabilir

Her Türlü Mali Teºvikler Kýsmen Kýsmen Yüksek Yetersiz Uygulanabilir

Tablo-10: Türkiye ve EÝT Sektörel Ar-Ge Politika Araçlarý

l Belirli Oraný Þart Koþma

l Odaklanmýþ Kamu-Özel Sektör Proje Giriþimleri

l Sanayi Geliþtirme Planlarýnda zorunluluklar

l Savunma Sanayii ile Eþgüdüm olarak belirlenmiþtir (Ar-Ge araçlarýnýn tanýmlarýna ve dünyadakiuygulamalarý için EK-9�a bakýnýz). Bu araçlarýn hemen tümü Türkiye�de uygulanmayan ya da çok sýnýrlýuygulanan, etkinlikleri yüksek araçlardýr. Katýlýmcýlar, bu araçlara ek olarak, 2010 yýlýna kadar anaplançerçevesinde yapýlacak yatýrýmlar toplam tutarýnýn belirli bir yüzdesinin enformasyon teknolojilerine yönelikAR-GE faaliyetlerinde kullanýlmak üzere bir fonda toplanmasýný öneri olarak getirmiþlerdir.

Dýþsatým araçlarý (Tablo-11) konusunda yapýlan tartýþmalarda öne çýkan araçlar þunlardýr :

lITU ve benzeri Uluslararasý Forumlarda Etkinlik

lDýþsatým Sigortasý

lBanka Kredileri

Dýþsatým ve mali teþvikler baþlýklarýndaki yardým uygulamalarý, Türkiye�deki kaynak yetersizliði nedeniylehayli yetersiz kalmakta ve mutlak deðerler olarak, örneðin AB ile mukayese edildiðinde �çerez� olmanýn ötesinegidememektedir (Mali ve dýþsatým araçlarýnýn tanýmlarý ve dünya uygulamalarý için EK-10�a bakýnýz). Bu alanda,göreli olarak �etkin� olduðu kabul edilen sadece iki araç vardýr: Gümrük Muafiyeti ve Yatýrým Ýndirimi. BunlardanGümrük Muafiyeti, Gümrük Birliðinden sonra AB giriþli ürünlerde zaten anlamýný yitirmiþtir. GATT nezdindekiyükümlülükler doðrultusunda özellikle enformatik alanýný ilgilendiren ürünler itibariyle 2000 yýlýndan itibaren üçüncüülkeler karþýsýndaki anlamýný da yitirecektir. Uygulanan araçlarýn bir çoðunun zaten vergi tavizi þeklinde olmasý,yüksek enflasyon ve etkin olmayan vergi toplama sistemi yüzünden etkisiz kalmaktadýr.


DýþsatýmAraçlar ý

TÜRK ÝYE�DEKÝUYGULAMA

ETK ÝNLÝKAYRILANKAYNAK

ULUSLARARASIANLA ªMALAR AÇISINDAN

GENEL EnformatikSektörü

Sanayi GeliºtirmePlanlarý

Kýsmen(savunma)

Yok Yüksek - Dikkatli Uygulanabilir

Bölgesel Ýnsiyatifler Kýsmen(KEÝ-EKO)

Yok Yüksek - Uygulanabilir

Donor (Para veren)Ülke Olmak


ITU ve benzeriUluslararasýForumlarda Etkinlik

Kýsmen Kýsmen Orta Yetersiz Uygulanabilir

Yerli Katkýya Vergive Tarife Teºvikleri

Yok Yok Yüksek - Uygulanamaz.

Geri Ödeme(Rebate)

Var Var Yüksek Yetersiz Uygulanabilir

Dýþsatým Sigortasý Var Var Yüksek Yetersiz Uygulanabilir

Banka Kredileri Var Var Yüksek Yetersiz Uygulanabilir

Tablo-11: Türkiye ve EÝT Sektörel Sanayi Politikasý Dýþsatým Araçlarý

v


Bilim Teknoloji YüksekKurulu

Ýnternet Üst Kurulu Elektronik TicaretKoordinasyon Kurulu

Hedef Etkinlik Hedef Etkinlik Hedef EtkinlikHükümet kuruluþlarýarasýnda eþgüdümünsaðlanmasý

Var Yok Var Kýsmen Var ÖneriHalinde

Kamu/özel sektöriþbirliðinin saðlanmasý

Var Kýsmen Var Kýsmen Var ÖneriHalinde

Kamuda ve özel kesimdepolitika oluþturulmasý

Var Kýsmen Kýsmen Yok Var ÖneriHalinde

Çalýþma gruplarýnýn çoksayýda alana iliºkinuygulamalarýayrýntýlandýrmasý

Var Kýsmen Var Kýsmen Var ÖneriHalinde

En geniº toplumsalkatýlýmýn ve altyapýyaeriºimin saðlanmasý içinparasal fonlar veörgütlenmeler

Yok Yok Yok Yok Yok ÖneriHalinde

Tablo-12: Enformasyon Altyapýsý ve Bilgi Toplumu Yapýlanmalarý

6.TÜRKÝYE�DE KURUMSAL YAPILANMANIN ÝNCELENMESÝ VE ÖNERÝLER

Kurumsal yapýlanma önerilerinin oluþturulmasýnda üç temel girdi bulunmaktadýr. Bunlardan birincisidünyadaki eðilimler, ikincisi altyapý planlamasý ve üçüncüsü ulusal katký payý konusunda Anaplan�ýn yaklaþýmýdýr.Bu nedenle yeni yapýlarýn oluþmasýna yönelik öneriler de enformasyon altyapýsý/bilgi toplumu yapýlanmalarý,telekomünikasyon düzenleme yapýlanmalarý, kamu yönetiminde enformatikleþme yapýlanmalarý ve sanayipolitikasý yapýlanmalarý olarak gruplandýrýlmýþ ve bu dört baþlýk altýnda deðerlendirilerek sonuca yönelik önerileroluþturulmuþtur.

A. Enformasyon Altyapýlarý ve Bilgi Toplumu Yapýlanmalarý

Anaplanýn önceki bölümlerinde, dünyada enformasyon altayapýlarý-bilgi toplumu yapýlanmalarýnýn temeliþlevleri arasýnda hükümet kuruluþlarý arasýnda eþgüdümün saðlanmasý, kamu/özel sektör iþbirliðinin saðlanmasý,kamuda ve özel kesimde politika oluþturulmasý, çeþitli konularda çalýþma gruplarýnýn kurulmasý, en geniþ toplumsalkatýlýmýn ve altyapýya eriþimin saðlanmasý için parasal fonlar ve örgütlenmeler yapýlmasý sayýlmýþtý. Bu amaçlaparasal kaynaklarýn ayrýlmasý, bunlarýn ilgili bakanlýklara bölüþtürülmesi, bakanlýklar arasýnda iþbirliðininsaðlanmasý, enformasyon altyapýsýnýn kurulmasýnýn baþlatýlmasý, pilot uygulamalarýn seçilmesi ve baþlatýlmasý,altyapýnýn gerekliliði ve parasal kaynaklarýn ayrýlmasý konusunda toplumda ve siyasal partiler arasýnda ortakgörüþün oluþturulmasý gibi alt iþlevler de tanýmlanmýþtýr.

12345678901234567890121234567890123456789012123456789012345678901212345678901234567890121234567890123456789012123456789012345678901212345678901234567890121234567890123456789012123456789012345678901212345678901234567890121234567890123456789012123456789012345678901212345678901234567890121234567890123456789012

YENÝ KURUMSAL YAPILANMAÖNERÝLERÝNÝN OLUÞTURULMASI

III


Bu yapýlanma alanýna Türkiye açýsýndan bakýldýðýnda bazý yapýlarýn ön plana çýktýðý görülmektedir (Tablo-12). Bu yapýlar Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu, Ýnternet Üst Kurulu, Elektronik Ticaret KoordinasyonKurulu�dur. Türkiye�deki örgütlenmede Tübitak içindeki birimlerin ve Ulaþtýrma Bakanlýðý içindeki birimlerinde çalýþmalarý bulunmaktadýr. Türkiye�de bu alanda görülen en önemli eksiklik en geniþ toplumsal katýlýmýn vealtyapýya eriþimin saðlanmasý için parasal fonlarýn ve örgütlenmenin eksikliðidir. Ön planda görülenyapýlanmalardan hiç birinin bu anlamda parasal kaynak yaratma hedefi bulunmamaktadýr. Her üç yapýnýn dahükümet kuruluþlarý arasýnda eþgüdüm saðlamaya yönelik hedefleri bulunmaktadýr. Ancak yeteri kadar etkiliolmadýklarý görülmektedir. Ýnternet Üst Kurulu, aralarýnda ISP�lerin de bulunduðu geniþ bir kesimle TürkTelekom arasýnda iliþki kurulmasýný saðladýðý için kýsmen bir etkinliðe sahiptir. Bir baþka iþlev alaný olan kamuve özel sektör iþbirliðini saðlama konusunda BTYK ve Ýnternet üst kurulunun belirli bir ölçüde bu göreviyerine getirmeye çalýþtýklarý görülmektedir.

Politikalarýn oluþturulmasý konusunda her üç yapýnýn da hedefleri bulunmaktadýr. Politika oluþturulmasýsürecindeki etkinlikleri sýnýrlýdýr. Ýnternet üst kurulu, görevi gereði varolan yapýya iliþkin politikalarlauðraþmaktadýr. BTYK ise, genel bir bilim-teknoloji yapýlanmasý olarak her alana iliþkin ayrýntýlý çalýþmalaryürütememektedir. Çünkü Kurul, toplantýlar, burada yapýlan görüþmeler ve kararlar dýþýnda bir faaliyetsürekliliðine sahip olamamaktadýr.

Türkiye�nin özgün koþullarý dikkate alýndýðýnda bu iþlevleri yerine getirebilecek yapýsal özellikler þunlardanoluþmaktadýr:

l Hükümet�in bu alandaki politikalarý üzerinde etkili olabilmelidir.

l Politika üreten yapýlarýn eþgüdümünü ve sekreteryasýný sürdürmelidir.

l Dünya�da ve Türkiye�deki geliþmelere iliþkin bilgi kaynaklarýna eriþebilmelidir.

l Araþtýrma yaptýrtmak ve araþtýrmacý çalýþtýrmak esnekliði bulunmalýdýr.

l Parasal kaynaklar ayýrabilmelidir.

l Sürekliliði ve kendi sekretaryasý olmalýdýr.

l Günlük siyasetin dýþýnda olabilmelidir.

l En önemli güçlerinden birisi yapýnýn saygýnlýðý ve bilgisinin gücü olmalýdýr.

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu�nun 2 Haziran 1998 tarihli toplantýsýnda alýnan karar doðrultusundaoluþturulma çalýþmalarý yürütülen Bilgi Teknolojileri Konseyi önerisi,

l enformasyon teknolojisi sanayii

l eðitim

l güvenlik

l ekonomi ve dýþ ticaret

konularýnda ilgili kamu kurumlarýný ve sivil toplum örgütlerini biraraya getirerek, Türkiye için öncelikleribelirleyebilecek, toplumsal kabulü artýracak bir yapýlanma oluþturmaktadýr. Bir genelge ile oluþturulmasýdüþünülen bu Konsey�in zaman içerisinde mutlaka yasal bir düzenleme ile þekillendirilmesi ve kamu tüzelkiþiliði kazanmasý önemlidir.

B. Telekomünikasyon Alanýnda Düzenleyici Yapýlar

Bir düzenleyici kuruluþun genelde yerine getirmesi beklenen iþlevleri arasýnda lisans verme, aðlararasýeriþimin düzenlenmesi, son kullanýcý fiyatlarýn oluþmasý, yaygýn ve adil hizmet (evrensel hizmet) saðlanmasý,iþletici sorumluluklarý ve yükümlülüklerinin tespiti, denetleme, cezalandýrma ve uyuþmazlýklarýn çözümü, iletiþimpolitikalarý ve bunlarýn toplumsal sürdürülebilir geliþme boyutlarýna iliþkin araþtýrmalar yapýlmasý, rekabetindüzenlenmesi, frekans kuþaðý yönetimi, sahiplik düzenlemelerinin yapýlmasý ve tüketici haklarýnýn korunmasýbulunmaktadýr.


Türkiye�de bu alanda RTÜK, TGM, HGM, Haberleþme Yüksek Kurulu bulunmaktadýr (Tablo-13). Budüzenleyici kuruluþlarýn yetkileri arasýnda mevzuattan kaynaklanan karmaþa bulunmaktadýr. Bu durumgeleneksel kitle iletiþim araçlarýyla sayýsal iletiþimin ve bilgisayarlarýn tümleþimi (entegrasyonu) eðilimikarþýsýnda daha da þiddetlenecektir. Örneðin RTÜK ile TGM�nin görev ve sorumluluk alanlarýnda çakýþmabulunmaktadýr. Kanun koyucu bu durumu bir ölçüde RTÜK�ü güçlendirerek ve bu kuruluþa TGM�ye görevverme yetkisi tanýyarak aþmaya çalýþmýþtýr. Ancak bu yetkilerdeki içiçeliði yok edememektedir. ÖrneðinTGM�nin kurulmasýný saðlayan ve yetkilerini düzenleyen Telsiz Kanunu�nda öngörülen Haberleþme YüksekKurulu�nun radyo ve televizyon vericilerine iliþkin olarak vereceði �direktiflerin� RTÜK kararlarýyla çatýþmasýolasýlýðý her zaman bulunmaktadýr.

Radyo Televizyon Kanunu�nda �boþlukta veya kablo, cam iletken ve benzeri bir fiziki ortamda ýþýkhýzý ile yayýlan, suni olarak üretilmiþ elektrik ve manyetik özellikleri olan dalgalar,� elektromanyetik dalgaolarak tanýmlanmaktadýr. Böylece, her türlü iletiþim bir anlamda bu kanun çerçevesine girmektedir. Her nekadar, kanun, kendini radyo ve televizyon yayýnlarýyla sýnýrlamaktaysa da neyin radyo/televizyon yayýnýolduðu konusunda anlaþmazlýklar çýkmaktadýr. Nitekim, sayýsal televizyon yayýncýlýðýna iliþkin ön çalýþmalarçerçevesinde RTÜK, �Ýnternet üzerinden yapýlan radyo ve televizyon yayýncýlýðýna iliþkin düzenlemelerinde ele alýnmasýna� karar vermiþ durumdadýr . Sayýsal televizyon yayýncýlýðýna iliþkin baþlatýlan ön çalýþmalarçerçevesinde, sayýsal yayýncýlýðýn �baðýmsýz veri iletimini� saðlayacaðýný belirtmektedir (1998). Bu düzenleyicikuruluþlar içinde yalnýzca RTÜK içerik denetimine iliþkin görev ve yetkilerle donatýlmýþtýr. Yeni geliþen aðsistemleri açýsýndan önemli sorunlarýn olduðunun göstergesi Ýnternet�e iliþkin kurallar bütünü olabilir. Ýnternetteknolojilerinin zaman içerisinde geliþmesi ile, her türlü yayýncýlýk, iletiþim ve enformasyon hizmetlerinintümünün böyle bir að üzerinden verilmesi olasýlýðý, bu alanla ilgili düzenlenmelerin önemini daha daartýrmaktadýr.

Yaygýn/adil hizmet saðlanmasý ve tüketici haklarý/tüketici korunmasý alanlarýndaysa neredeyse hiç birdüzenleyici kuruluþ amaçlara ve etkinliðe sahip deðildir. Türkiye�de telekomünikasyon alanýnýn bugüne dek�kamu hizmeti� olarak algýlanmasý ve PTT�nin bu görevi yerine getiren bir kuruluþ olmasý nedeniyle ayrý

R a d y o T e l e v i z y o nÜ s t K u r u l u

H a b e r l e º m eY ü k s e k K u r u l u

T e l s i z G e n e lM ü d ü r l ü ð ü

H a b e r l e º m eG e n e l

M ü d ü r l ü ð ü

H e d e f E t k i n l i k H e d e f E t k i n l i k H e d e f E t k i n l i k H e de f

E t k i n l i k

L i s a n s V e r m e V a r Y o k Y o k - - - Y o k - - - V a r V a r

A ð l a r a r a s ý E r i þ i m i nD ü z e n l e n m e s i

Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k V a r K ý s m e n

S o n K u l l a ný c ýF i y a t l a rý n ý n O l u þ m a s ý

Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k V a r K ý s m e n

Y a y g ý n v e A d i l H i z m e t( E v r e n s e l H i z m e t )F o n l a rý n ý nO l u þ t u r u l m a s ý v eY ö n e t i l m e s i

Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k

Ý þ l e t i c i S o r u m l u l u k l a r ýv e Y ü k ü m l ü l ü k l e r i

V a r K ý s m e n Y o k Y o k Y o k Y o k V a r K ý s m e n

D e n e t l e m e ,C e z a l a n dý r m a v eU y u þ m a z l ý k l a r ý nÇ ö z ü m ü

V a r K ý s m e n V a r Y o k Y o k Y o k V a r K ý s m e n

P o l i t i k a l a r v eT o p l u m s a l B o y u t l a rý n aÝ l i þ k i n A r a þ t ý r m a l a r

Y o k Y o k V a r K ý s m e n V a r Y o k V a r K ý s m e n

R e k a b e t i nD ü z e n l e n m e s i *


F r e k a n s K uþ a ð ýY ö n e t i m i

V a r K ý s m e n Y o k Y o k V a r K ý s m e n Y o k Y o k

S a h i p l i k , Ç a p r a zS a h i p l i k v e Y a b a n cýS a h i p l ið i d ü z e n l e m e s i

V a r K ý s m e n Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k Y o k

T ü k e t i c i H a k l a rý ,ª i k a y e t


* R e k a b e t K u r u m u ’ n u n y e t k i s i v a r dý r

Tablo-13: Düzenleyici Yapýlarýn Deðerlendirilmesi


düzenlemelerin yer almamasý yaygýn/adil hizmet kavramýnýn bir yana býrakýlmasýný gerektirmemektedir.Dünya�da geliþmeler çerçevesinde bu konuda evrensel hizmet standartlarý ayrýca ele alýnmaktadýr.

Sonuç olarak Türkiye�de düzenleyici yapýlar açýsýndan önümüzdeki döneme ýþýk tutacak ilkeler olarakþunlar ortaya çýkmaktadýr:

l Düzenleyici yapýlar arasýnda yetki ve görevlere iliþkin karýþýklýk olmamalýdýr.

l Geleneksel kitle iletiþimiyle enformatik teknolojilerin tümleþmesi (yakýnsamasý) nedeniyle tümiþlevler tek bir yapý tarafýndan en etkin olarak saðlanabilir.

l Ýçerik düzenlemeleri konusundaki yapýlanmalar bir yandan geleneksel radyo ve televizyonyayýncýlýðýnda uluslararasý standartlardaki kalitede yapýlmalý bir yandan da Ýnternet gibi enformatikaðlara iliþkin içerik denetimi farklý bir düzlemde ele alýnmalýdýr.

l Ýþlevler günlük siyasi etkilenmelere kapalý olmalý, ancak düzenleyici iþlevlerin tamamýnýn vetelekomünikasyon alanýnda rekabeti artýrmaya yönelik olanlarýn �kamu çýkarý, milli güvenlik, yakýncoðrafyalarda etkinlik, ulusal teknolojiyi geliþtirme, bilgi toplumuna geçiþ, kamu hizmeti, yerlienformatik sanayiinin geliþtirilmesi, toplumun her kesiminin eriþiminin saðlanmasý ve sürdürülebilir sosyo-ekonomik geliþme� amaçlarýna uygun olmasýnýn saðlanmasý gerekmektedir.

l Aðlararasý eriþimin düzenlenmesinde �maliyet� kavramýnýn tanýmlanmasý gerekmektedir. Türkiye,TT�nin maliyetinin ne olduðuna iliþkin konsepti tanýmlamalýdýr. Bu konsept günlük siyasi çekiþmelerdýþýnda tutulmalýdýr.

l Düzenleyici yapýlanma parasal kaynak yaratmalýdýr.

Türk Telekom�un Özelleþtirilmesi Çerçevesindeki Öneriler

Haberleþme alanýnda dünyadaki serbestleþme eðilimlerine uyum saðlamak ve Türk Telekom�unhisselerinin gerçek pazar deðerinde satýlmasýný saðlamak amacýyla yeni bir kurumsal yapý tanýmlayan yasataslaðý hazýrlanmýþtýr. Yabancý bir danýþmanlýk firmasý tarafýndan yapýlan tepsitlere iliþkin olarak kýsa dönemlihedeflere uygun olarak hazýrlanan bu taslak, Anayasa�ya aykýrýlýk kaygýlarý yaratmasýnýn yaný sýra, yukarýdabelirtilen Bilgi Toplumu hedeflerine ulaþmayý esas alan bir yaklaþýmý gerçekleþtirmekten uzaktýr. DokuzuncuUlaþtýrma Þurasý, Haberleþme Komisyonu Raporu�nda da (U.Þ,1998:67-75) vurgulandýðý gibi bu hedeflerdenuzaklýðý aþaðýda sýralanan somut noktalarda daha da belirginleþmektedir:

Öncelikle tasarýda, diðer hususlarýn yaný sýra baþlýca; Türk Telekom 233 sayýlý KHK kapsamýndan vedolayýsýyla kamu iktisadi kuruluþu statüsünden çýkarýlmakta ve hisselerinin %51�i kamuya ait, tamamen özelhukuk hükümlerine tabi bir A.Þ. hüviyetine kavuþturulmaktadýr. Anayasanýn 128. maddesinde yer alan �...kamu hizmetlerinin gerektirdiði asli ve sürekli görevler memurlar ve diðer kamu görevlileri eliyle yürütülür.�hükmü karþýsýnda, kamu tüzel kiþiliðini haiz Türk Telekom�un bazý personelinin de memur ve kamu görevlisiolmasý gerekmektedir. Telekomünikasyon hizmetlerini yürütmesine iliþkin hak ve yükümlülüklerinin, TürkTelekom ile Ulaþtýrma Bakanlýðý arasýnda imzalanacak ve süresi 25 yýldan az olmayan bir imtiyaz sözleþmesiile belirlenmesi öngörülmekte, ancak iki kamu kuruluþu arasýnda imtiyaz sözleþmesi imzalanmasýnýn mümkünolmadýðý görülmektedir.

Ulaþtýrma Bakanlýðý Teþkilat ve Görevleri hakkýndaki 3384 sayýlý kanununda, politikalarýn bakanlýktarafýndan �teknik, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlara, kamu yararýna, milli güvenlik ihtiyaçlarýna�.� göreoluþturulmasý ilkesi yer almaktadýr. Yapýlmasý istenen deðiþiklikle, yukarýdaki hükme TelekomünikasyonKurumu (TK) �görev ve yetkileri� saklý kalmak kaydýyla ibaresi eklenmiþtir. TK�nýn çalýþma ilkeleri arasýndaise �teknik, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlara, kamu yararýna, milli güvenlik ihtiyaçlarýna �..� uygun politikaoluþturulmasý ilkesi yer almamaktadýr. Oysa ulusal enformasyon altyapýsýnýn yukarýdaki hedeflere göreoluþturulmasý gerekmektedir.

Önerilen yasal düzenlemede, toplumsal yararý maksimize etmede en önemli araç olan ve bütün dünyada�evrensel hizmet politikalarý� olarak kavramsallaþtýrýlan adil ve yaygýn kamu hizmeti (herkese, her zaman, her


yerde ödenebilir ücretlerle eriþim saðlanmasý) ilkesi yer almamaktadýr. Düzenlemede, enformatik sanayiininrekabet yeteneðinin ve yerel katkýsýnýn arttýrýlmasýnýn, bir hedef olarak ana amaçlar arasýnda sayýlmasýgerekirken, öneride böyle bir amaç yer almamaktadýr. Ayrýca, ülkenin bilim ve teknoloji yeteneði açýsýndanönem taþýyan, araþtýrma-geliþtirmeyle ilgili önerilen tek madde son derece belirsiz ve iþlevsiz þekilde düzenlenmiþdurumdadýr.

Yasa taslaðý sadece yabancýya satýþ yoluyla özelleþtirmeyle iliþkili olarak TT�nin deðerini düþürmemekiçin zorunlu önlemleri içermektedir. Oysa Bilgi Toplumuna geçiþ için, düzenleyici kuruluþun farklý iþlevlere desahip olmasý gerekmektedir. Goldman ve Sachs konsorsiyumu, hazýrlanan deðiþikliklerin hýzla özelleþtirmeyeyönelik olarak yapýlmak durumunda kalýndýðýný, oysa kendilerinin daha kapsamlý yasal deðiþikliklerden yanaolduðunu belirtmektedir (G and S:1997:34). Yabancý danýþman firmanýn özelleþtirme stratejisine yönelik olarakyaptýðý uyarýlar, Türkiye�nin �Bilgi Toplumu� hedefine yönelik olarak stratejik hazýrlýklarýný yakýndanilgilendirmektedir. Telekomünikasyon özelleþtirilmesinde büyük deneyim sahibi olan danýþman firma, çeþitlisatýþ yöntemlerinin avantaj ve dezavantajlarýný incelemiþtir. Goldman ve Sachs, stratejik satýþ konusunda�Konsorsiyumumuzun stratejik yatýrýmcýlara iliþkin büyük deneyiminden gelen görüþü odur ki, bu yatýrýmcýlarkendilerine % 20-30�luk bir hisse verilmesini isteyecekler ve bu amaçla yapýlacak bir ticari iþlemde büyük birihtimalle Türk Telekom�un idari ve iþleyiþe iliþkin kontrolünü almayý isteyeceklerdir� demektedir (s.46). Ayrýcaraporda þu noktaya dikkat çekilmektedir: �Genel olarak, stratejik yatýrýmcý alternatifi TT�ye uzun dönemliticari çýkarlar ve yönetim çözümü getirmesi açýsýndan en garantilisidir ama bununla birlikte belli bir dönem içinTT�nin kontrolünden vazgeçilmesini içerecek ve buna baðlý olarak çok ciddi riskler getirecektir� (s.47). Kýsacasý,firmanýn yönetsel ve ticari çýkarlarý açýsýndan uygun gözüken stratejik yatýrýmcýya satýþ, TT�nin kontrolününkaybedilmesi riskini en çoða çýkartmaktadýr.

Bu nedenle stratejik yatýrýmcýlara daha yakýndan bakýlmalýdýr. Çoðunluðunu dev firmalarýn oluþturduðubüyük telekomünikasyon kullanýcýlarýnýn gereksinmeleri telekomünikasyon alanýnda stratejik müttefikliklerinkurulmasýnýn asýl nedenidir (Grewlich 1998: 80). Dünya çapýnda yapýlmasý gereken yatýrýmýn boyutlarýný hiç birfirma tek baþýna karþýlayamadýðý için de büyük firmalar kendi aralarýnda stratejik müttefiklikleroluþturmaktadýrlar. Bu stratejik müttefiklik içinde olan veya ileride bu tür gruplaþmalar içinde yer almakisteyen güçlü telekomünikasyon iþleticileri çeþitli ülkelerde ve özellikle geliþmekte olan ülkelerde,özelleþtirilmekte olan iþleticilerin hisselerini satýn alma yoluna gitmektedirler. Bu ülkelerde belli bir hissekarþýlýðýnda yönetim hakký alýndýðýnda, dünya çapýndaki iþleri için bir ayak daha oluþturmuþ olmaktadýrlar(Grewlich: 79-80). Stratejik yatýrýmcýlar, zamanla kiþisel kullanýcýlarla ilgili çeþitli gezgin iletiþim hizmetlerinegirmek istemeye baþlamýþlardýr. Bu firmalarýn nihai olarak internet gibi ulusal enformasyon altyapýsýhizmetlerine de girmesi beklenmektedir. (Analysys,1996: ix). Türkiye�nin kendi koyduðu hedeflerle, stratejikyatýrýmcýnýn hedefleri arasýnda farklýlýklarýn ortaya çýkmasý doðaldýr. Ayrýca stratejik yatýrýmcýnýn tercihininveya politikalarýnýn deðiþmesi de mümkündür. Az bir hisse ile yönetimde belirleyici konuma gelecek birstratejik yatýrýmcýnýn ülkenin �Bilgi Toplumu� hedefleri doðrultusunda politikalar izlemesinin saðlanmasýzordur.

Ülkemizde halen yürütülmekte olan yeni telekomünikasyon kurumu oluþturma sürecinin, önerilentaslaðýn Anayasa�ya aykýrýlýk kaygýlarý ve yukarýda sýralanan temel hedefleri gerçekleþtirmede getirdiði risklerve eksiklikler dikkate alýnýrsa, Türkiye�yi �Bilgi Toplumu� hedefine taþýmada yetersiz kalacaðý açýktýr.Ulaþtýrma Bakanlýðý�nca düzenlenen Dokuzuncu Ulaþtýrma Þurasýnýn Haberleþme Komisyonu Raporu�ndabelirtilen önerilerle uyumlu olarak yeni yapýlanmanýn þu noktalardaki hedefleri kapsamasý gerekmektedir(1998:7-8; 24-25;67-75):

l Türkiye�yi �bilgi toplumununa� taþýmak

l Haberleþme hizmetlerini rekabetçi bir yapý içinde ucuza, kaliteli ve yaygýn sunmak, rekabetin olasýolumsuz sonuçlarýný düzenlemeler yoluyla önlemek

l Yurttaþlarýn �bilgi toplumunu� oluþturacak ulusal enformasyon aðýna eriþebilmesi için yaygýn/adileriþim (herkese, her zaman, her yerde, her zaman eriþilebilir ücretlerle hizmet) ilkesini hayata geçirmek


l Haberleþme politikasýný, ülkenin elektronik/enformatik sanayileri üretimindeki yerel katkýnýn oranýnýartýrma ve yeni iþ alanlarý açmada araç olarak kullanmak

l Haberleþme alanýndaki her türlü hizmetin uluslararasý rekabet ortamýnda ulusal iþleticiler yaratmak

l Haberleþme politikasýný, küresel enformasyon ekonomisinden pay alabilmenin ve bunun için yerelfirmalarýn rekabet edebilirliðini yükseltmenin aracý olarak kullanabilmek

l Bilgi toplumunun altyapýsýný oluþturacak olan elektronik ticaret ile ilgili teknik altyapý konusundagerekli düzenlemeleri yapmak/yönlendirmek

Yukarýda tanýmlanan iþlevleri, yine yukarýda tanýmlanmýþ temel prensipler çerçevesinde yürütecek birdüzenleyici kuruluþun oluþturulmasý gerekmektedir. Bu kuruluþ, Anayasa�nýn 123. maddesinde sözü edilen�Ýdarenin Bütünlüðü� ilkesini bozmayan, özel bütçeli, özerk, kamu tüzel kiþiliði modelinde kurulmalýdýr. 3046sayýlý yasa çerçevesinde tanýmlanan Baðlý ve Ýlgili kuruluþ yapýlanmalarý, örgütlenme, personel mevzuatý vemali hükümler açýsýndan yukarýda tanýmlanan iþlevleri yerine getirebilecek bir kurum oluþturmada yetersizkalabilecektir. 3046 sayýlý yasaya uymayan böylesi yapýlanmalara örnek olarak TÜBÝTAK, TÜBA, TODAÝE,TAEK ve REKABET KURUMU sayýlabilir. Düzenleyici Kurum, ulusal güvenlik, yerel sanayi, toplum bilimya da teknoloji alanýnda kendilerini ispatlamýþ kadrolardan oluþturulmalýdýr. Bu oluþturma iþleminde RekabetKurumu�nun oluþturulmasýnda kullanýlan ilgili bakanlýklarýn adaylarý arasýndan Bakanlar Kurulu�nun atamasýyöntemi uygulanabilir. Ýdari özerklik açýsýndan, görev süresi bitmeden görevden alýnamama koþulunun eklenmesiuygun olabilir. Böyle bir durumda kurul, Ulaþtýrma Bakanlýðý�nýn (6 aday), DPT Müsteþarlýðý�nýn baðlý olduðuDevlet Bakanlýðý (2 aday), TÜBÝTAK Baþkanlýðýnýn baðlý olduðu Devlet Bakanlýðý (2 aday), Milli Eðitim veSaðlýk Bakanlýklarý (toplam 2 aday), Milli Savunma Bakanlýðý�nýn (2 aday) önereceði adaylar arasýndan, BakanlarKurulu tarafýndan seçilecek 7 kiþiden oluþabilir. Baþkan ve Baþkan Vekili Ulaþtýrma Bakanlýðý�nýn adaylarýarasýndan seçilmelidir. Böylesi bir Kurum oluþturulurken, haberleþme sistemlerinde telsiz teknolojilerin önemininartmasý ve televizyon niteliðindeki eðlence hizmetlerinin sabit þebekeler üzerinden de verilmesi (teknolojikyakýnsama) karþýsýnda ortaya çýkan ve çýkmasý olasý düzenleme problemlerini daha kolay çözümleyebilmek dehedeflenmelidir. Teknolojideki yakýnsamaya paralel olarak düzenlemelerde de yakýnsama yaþanmaktadýr. Buyaklaþým;

l RTÜK�ün frekans kullanýmýna iliþkin yetkilerinin yeni oluþturulacak kuruma devri, RTÜK�ün içerikdenetimi alanýnda görevine devam etmesi, ya da

l Yeni oluþturulacak kurumun RTÜK�ün var olan tüm iþlevlerini devralmasý,

þeklinde hayata geçirilebilir. Haberleþme Genel Müdürlüðü ve Telsiz Genel Müdürlüðü�nün politikaoluþturmaya iliþkin iþlev ve görevlerinin dýþýnda kalan iþlev ve görevlerinin bu kurum çatýsý altýndabirleþtirilmesi uygun olacaktýr.

Türk Telekom

Gerek uzun dönemli ekonomik ve toplumsal yararýn maksimizasyonu gerekse de yeni enformasyon veiletiþim teknolojilerini kullanarak enformasyon ekonomisinin üretiminden pay alabilmek için bilgi toplumuhedefine ulaþmada oluþturulacak olan yeni kurumsal yapýlanmanýn en önemli boyutlarýndan biri de TürkTelekom�un konumudur. Türk Telekomünikasyon A.Þ. hat kapasitesi, hizmet çeþitliliði ve çalýþan boyutuaçýsýndan dünya çapýnda bir iþleticidir. Sayýsal teknoloji kullanýmýndaki atýlým öncesinde, hat bekleyenlerinsayýsýndaki yükseklik dolayýsýyla, Türk Telekomünikasyon A.Þ.�nin (o dönem için PTT�nin) temel görevitelefon hizmetini yaygýnlaþtýrmak olarak konmuþtur. Türk Telekomünikasyon A.Þ. görevini baþarýyla yerinegetirmiþtir. Kendi geliþmiþlik düzeyindeki ülkelerle karþýlaþtýrýldýðýnda telefon hizmetinin yaygýnlýðý açýsýndanen baþarýlý iþleticinin Türk Telekomünikasyon A.Þ. olduðu görülmektedir (Bu saptama �Goldman SachsKonsorsiyumunun özet sonuç raporunda da vurgulanmýþtýr. Bkz:ss.20-28). Telekomünikasyon teknolojisi vehizmetlerindeki hýzlý deðiþim, bu alanda, sürekli yatýrýmýn, araþtýrma geliþtirme çalýþmalarýnýn yaný sýrahizmetlerin yakýndan izlenmesini gerektirmektedir. Bu izleme ancak, nitelikli ve sürekli meslek içi eðitimliiþgücü ile mümkündür. Türk Telekomünikasyon A.Þ. yeni teknolojilere dönük olarak düzenli meslek içi


eðitim olanaklarýný saðlayamamaktadýr. Bu alandaki eðitim ihtiyacý, telekomünikasyon donanýmý üreticilerininsaðladýðý �yurtdýþý eðitim� fýrsatlarý ile saðlanmaya çalýþýlmaktadýr. Buna raðmen, Türk TelekomünikasyonA.Þ.�nin kendi olanaklarý ile yetiþtirdiði teknik personel baþarýlý uygulamalar da gerçekleþtirmiþtir. Örneðinyeni numaralandýrmaya geçiþ tamamen Türk Telekomünikasyon A.Þ.�nin kendi imkan ve personeliylegerçekleþmiþtir.

Kurum, izlenen personel politikasý sonucunda, yetiþmiþ uzmanlarýnýn bir bölümünün de özel sektörkuruluþlarýna gitmesini engelleyememiþtir. ISDN, IN (akýllý að) ve diðer hizmetleri de kapsayan temeltelekomünikasyon altyapýsý üzerinden verilecek ulusal enformasyon altyapýsý hizmetlerinin getirdiði ve getireceðikullanýcý beklentileri, nitelikli insan gücü gereksinimi ve esnek yapýlanma konularýnda Türk TelekomünikasyonA.Þ.�nin göreceli olarak yetersiz kaldýðý söylenebilir. Bu eksiklik, genelde dünyadaki tüm að iþleticilerininbaþlangýç aþamasýnda yanlýþ stratejiler izlediði, Ýnternet eriþim hizmeti konusunda da yaþanmýþtýr. Siyasi eðilim1980�lerde olduðu gibi telekomünikasyon alanýnda atýlým ve modern bir altyapýyý teþvik ettiðinde baþarýlý bir aðiþletmeciliði sergilenmekte, 1990�larda olduðu gibi belirsizlik ve yatýrýmlarýn durdurulmasý eðilimi baþ gösterdiðindebaþarý grafiði düþmektedir.

Küresel enformasyon ekonomisinde, bir ülkenin geliþebilmesi ve ekonomik büyümesi, hem tüketici ürünlerive hizmetlerinin sunulmasýnda, hem de diðer mal ve hizmetlerin üretilmesinde geniþ ölçekte enformasyoniþleme, saklama, bulma ve aktarma yeteneðine baðlý olacaktýr. Bu tür iletiþim sistemlerini ilk kurabilecek veetkin kullanýmýný yapabilecek ülkelerin diðerlerine karþý rekabet üstünlüðü olacaktýr. Bunun yerine gelebilmesive ortaya çýkacak fýrsatlarýn yakalanabilmesi için geliþmekte olan ülkeler, telekomünikasyon politikalarýyladiðer politika oluþturma alanlarýný (ekonomik, toplumsal, sanayi, anti-tröst gibi) birbiriyle sýkýca iliþkilendirmekdurumundadýrlar (Curtis 1998: 144). Geliþmekte olan ülkelerin bu iletiþim altyapýsýný kuramamalarý durumundaekonomik konumlarýnýn geriye gideceði beklenmektedir. Bu tür altyapýlarýn kurulabilmesindeki zorluklarýn baþýnda,gerekli büyüklükteki yatýrýmýn saðlanmasý gelmektedir. Büyük yatýrýmlar sonucu ortaya çýkabilecek yeni aðkapasitesinin yararlarý gelecekte ortaya çýkacaktýr. Oysa, varolan talep çoðunlukla büyük yatýrýmlarý karþýlayacakdüzeyde deðildir. Bu sorun, gelecekteki ekonomik büyümeyi yaratacak altyapýlara iliþkin yatýrýmlarda tarihtekiörnekler nedeniyle bilinen bir durumdur. Hiç düzenlemenin olmadýðý bir serbest piyasada altyapýya yapýlanyatýrýmlar düþük kalacaktýr (Curtis, 1998: 20). ABD, Ýngiltere ve Japonya�daki deregulasyon sürecini inceleyenson dönemdeki bilimsel çalýþmalar, pazar rekabetinin telekomünikasyon iþleticilerinin kullanýcý sayýsýnýgeniþletmeleri ve yeni hizmetleri kalkýnmada geri kalmýþ yörelere götürmeleri için bir özendirme getirmediðisonucuna varmaktadýr (Lee, 1997: 13).

B a s k ýn v e D i ð e r Ýþ l e t i c i l e r( 1 9 9 7 )

% 0

% 1 0

% 2 0

% 3 0

% 4 0

% 5 0

% 6 0

% 7 0

% 8 0

% 9 0

% 1 0 0

C ir o Ý þ le tm eG e lir le r i

K a r H a t S a y ýs ý M o b i lA b o n e

Ç a lý þ a nS a y ýs ý

G e z g inÝ le t iþ imG e lir le r i

B a s k ýn Ý þ le t ic i D ið e r Ý þ le t ic i le r

Þekil-12: OECD Ülkelerinde Baskýn Ýþleticiler


Dolayýsýyla telekomünikasyon politikasýnýn hedefi geliþmeyi maksimize etmek için uzun dönemli ekonomikve toplumsal (sosyo-ekonomik) faydayý maksimize etmek olmalýdýr (Bates: 49). Uzun dönemli yararýn maksimizeolmasýný saðlayabilmenin en önemli koþulu da, yaygýn/adil hizmet ilkesi yoluyla toplumun ve her sektörünkatýlýmýnýn saðlanmasýdýr (Bates, 49). Aðýn derinliði ve uzanabildiði kesimlerin büyüklüðü hem birey hem detoplum için deðerini arttýrmaktadýr, dolayýsýyla uygulanacak politikalarýn da aðýn yaygýnlýðýný ve að üzerindenverilebilecek hizmetlerin kabulünü maksimize etmeye yönelik olmasý gerekmektedir (Bates, 49). Aðýn çokparçalý olmasý, üzerinden verilebilecek yeni uygulamalarý arttýrmakta, ancak bu uygulamalarýn toplam ekonomikyararlarýnýn maksimize edilmesini saðlayacak þekilde yaygýnlaþmasýný engelleyebilmektedir. Bütünleþik aðlarsa,yeni uygulamalarýn daha yavaþ ortaya çýktýðý ancak bir kez ortaya çýktýktan sonra hýzla yaygýnlaþtýðý aðlarolmaktadýr. (Curtis 1998:142). Bu nedenle aðýn aþýrý parçalanmasýný engelleyecek politikalar üretilmelidir.Ayrýca çok parçalý yapýlarda güvenlik, dayanýklýlýk ve uyum sorunlarý her zaman ortaya çýkmaktadýr (Curtis1998: 134).

Türk Telekom�un stratejik öneminin bir baþka boyutu da diðer ülkelerin deneyimlerindenkaynaklanmaktadýr. OECD�nin en son verileri gözönüne alýndýðýnda (Þekil-12), baskýn telekomünikasyoniþleticilerinin (incumbent) pazarýn rekabete açýlmasý sonrasýnda da telekomünikasyon büyüklükleri açýsýndanön planda olduðu ortaya çýkmaktadýr. Özellikle elde edilen kar ve eriþim hattý sayýsý açýsýndan OECD genelindebaskýn iþleticilerin egemenliði devam etmekte, yeni iþleticilerinse daha çok gezgin iletiþim uygulamalarýndadaha büyük paylara sahip olduklarý görülmektedir. Pazarda rekabet arttýkça, bu büyüklüklerin uzun dönemdedengeye gelmesi beklenebilir. Baskýn iþleticilere tam anlamda rakip çýkabilecek firmalarýn uzun dönemdeuygun düzenleyici kararlara baðlý olarak oluþabileceði beklenmektedir. Öte yandan telekomünikasyondadüzenlemeler açýsýndan genel ilkelerde �Dünya Ticaret Örgütü anlaþmasý ve AB Direktifleri gibi� biranlaþmanýn olmasýna karþýn, ayrýntýlara inildikçe her ülkede birbirinden çok farklý uygulamalar ortaya çýkmaktadýr(OECD,1999a:4). Dolayýsýyla düzenleme sürecinin kendisi de sürekli deðiþmekte ve öðrenme yeteneði önplana çýkmaktadýr.

Öte yandan, altyapýnýn rekabetin ortaya çýkmasý açýsýndan deðerlendirilmesi gereken bir bölümü de�yerel döngü� veya �son kilometre� olarak adlandýrýlan kýsýmdýr. Þebekenin abonelere ulaþtýðý son nokta olanyerel döngüde rekabet açýsýndan sorunlar bulunmaktadýr (OECD,1999a:5). Örneðin �kiralýk hatlarda� (leasedline) OECD genelinde 30-40 km mesafelerde fiyatlar düþerken, yerel döngüye giren 2 km�lik hatlarda 1992�yeoranla fiyatlar 1998�de yükselmiþ durumdadýr (OECD,1999b:7). Üstelik iletiþim aðýnýn bu kesiminde kýsýrdöngüyü kýrabilecek alternatif teknolojilerin geliþtirilmesinin �yýllar� alacaðý belirtilmektedir (s.3). Bu durumda �Bilgi Toplumu�na geçiþ ve enformasyon altyapýsýnýn inþasý açýsýndan ele alýndýðýnda Türk Telekom�aöncülük rolü yüklemektedir.

Sonuç olarak, bütün bu nedenler gözönüne alýndýðýnda altyapýnýn kurulmasýnda öncülük, düzenleyici ortamýnve Türk Telekom�un etkinliðine baðlý olacaktýr. Ülkemizin uluslararasý taahhütlerine uygun þekilde olmakkaydýyla TT�nin kontrolunun kaybedilmemesi hem milli güvenlik �jeoekonomik ve jeopolitik� hem de anaplanýnAltyapý Planlamasý�nda kabul edilen �Bilgi Toplumu� hedefinin bir gereðidir.

TUENA çalýþmasýnda büyüklükleri ortaya çýkan ve internet protokollerini kullanacak olan enformasyonaltyapýsý temel bir hizmet olarak tanýmlanmak durumundadýr. Bu temel hizmetin üzerinden verilecek katmadeðerli hizmetlerse (örneðin altyapý üzerinden 64Kbitlik abonelik, eriþim hizmeti, hizmet ve içerik sunucular)çerçevesinde özel sektörün rekabetine ve dinamizmine açýlmalýdýr. Asýl rekabet altyapýda deðil altyapýüzerinden verilecek eriþim ve hizmet/içerik saðlamak alanlarýnda yapýlmalýdýr. Kamu kesiminin de kendikullanýmý ve hizmetleri için hizmet ve içerik sunuculuðunu tek bir sanal að üzerinden kurmasý en verimliyöntem olacaktýr. Böylece hem yaygýnlýk hem de her kesimin gereksinimine uygun yeni uygulamalarýnortaya çýkmasý arasýnda denge saðlanabilecektir.

Anaplan çalýþmasý açýsýndan TT�nin ikinci en önemli görevi enformatik ve iletiþim sanayii politikalarýüzerindeki etkisidir. Türk Telekom (geçmiþte PTT) kamu alýmý politikalarý rolüyle Türkiye�de bir üretim temelininve teknolojik birikimin ortaya çýkmasýný saðlamýþtýr. Ýçinde bulunduðumuz yeni dönemde Türkiye gibi ülkeleraçýsýndan yeni fýrsatlarýn yakalanabilmesi için TT�nin bu rolünü sürdürmeye çalýþmasý gerekmektedir.


C. Yönetimde Enformatik Teknolojilerin Kullanýmýyla Ýlgili Yapýlanma

Bazý ülkelerde yönetimde enformatik teknolojilerinin kullanýmý konusunda ayrý birim bulunmamakla birlikte,bu tür yapýlarý oluþturma yönünde çalýþmalar bulunmaktadýr. Bu birimler, geleneksel olarak, kamu alýmlarý vedevletin enformatik teknolojileri kullanýmýyla ilgili eþgüdümü yaparak verimliliði ve uyumu saðlamayýhedeflemektedir. Çünkü bilgisayarlaþma devlet yönetimine büyük parasal tasarruflar saðlamaktadýr. Bu yapýlarýnbir baþka görevi de kamu alýmlarýndaki çeþitli uygulamalar yoluyla, enformatik sanayiinde üretim yapan yerelüreticileri kollamaktýr. Enformasyon altyapýlarýnýn oluþmaya baþlamasýyla birlikte, bu birimler gelenekselgörevlerine ek olarak, �on-line government� gibi enformasyon teknolojileriyle hükümet konusundaki bilgileritoparlamak ve Ýnternet gibi aðlar üzerinden sunmaya yardým etmektedirler. Ayrýca, kamuya açýk bilgilerintoparlanmasýnda, sunulmasýnda bu birimlerin de çeþitli görevler üstlendiði görülmektedir. Bütün ülkeler bualanda çeþitli fonlar yaratmakta ve bu fonlarý yönetimde enformatik teknolojiler kullanýmý için kullanmaktadýrlar.

Türkiye�de özellikle kamu kuruluþlarýnýn enformasyon ve iletiþim teknolojilerini kullanýmý önündeki enbüyük engellerden biri mevzuat ve kýrtasiyeciliktir (bürokratikleþme). Teknolojik deðiþimin hýzýna yetiþemeyecekkadar hantal ve engelleyici yapýlar nedeniyle pek çok süreç anlamsýzca uzamakta ve teknolojik tercihlergüncelliðini yitirmektedir. Tercihlerin deðiþimi için ayný engelli koþuya baþtan baþlamak gerekmekte bu dayöneticilerin motivasyonunu ciddi bir biçimde kýrmaktadýr. Her kurum kendine tahsis edilen kaynaklarçerçevesinde en uygun gördüðü bilgi iþlem altyapýsýný kendi oluþturmaya çalýþmýþtýr. Mevcut sistemler, eðitimeönem verilmediðinden verimli bir þekilde kullanýlamamaktadýr. Kamu kurumlarýnda eðitim bilinci tam olarakyerleþememiþtir. Eðitim fazladan bir masraf olarak görülmekte, özellikle sistemlerin iþletilmesi konusundakibilgi birikimi deneme-yanýlma ve birbirlerini izleme yolu ile gerçekleþmektedir.

Anaplan çalýþmasýnda yönetimde enformatik teknolojilerin kullanýmýyla ilgili yapýlanmalar incelenmiþtir(Tablo-14). Yapýlan deðerlendirmelerde ortaya çýkan en büyük problemlerden bir tanesi, kamu kurumlarýnýnellerindeki mevcut bilginin büyük bir kýsmýný hala elektronik ortama girmemiþ olmalarýdýr. Dolayýsýyla bilgibirikimleri atýl olarak bekletilmekte, ilgili konularla ilgilenmek isteyenlerin bile kullanýmýna sunulamamaktadýr.Böyle bir sonuç ise ülkemiz açýsýndan büyük ekonomik kayýplar ile sonuçlanmaktadýr.

Ýncelenen yapýlanmalarda haberleþme gereksiniminin geleneksel telekomünikasyon hizmetlerinden (telefon,

Kamu-Net ÜstKurulu

Okul-NetKurulu

SaðlýkGüven Çalýþma

Grubu

Hedef Etkinlik Hedef Etkinlik Hedef Etkinlik Hedef Etkinlik

Kamu alýmlarý

konusunda eºgüdümü

saðlamak

Var Yok Var K ýsmen Var Yok Var UygulamaYok

Enformatikteknolojileri kullanýmý

ile ilgili eºgüdümü

saðlamak (standartlar)

Var Yok Var K ýsmen Var Yok Var UygulamaYok

Kamu alýmlarýnda

yerel üreticileridesteklemek

Yok Yok Yok Yok Yok Yok Var UygulamaYok

Kamu hizmetlerinienformasyon aðlarýüzerine taþýmak

Var Yok (Eðitim)Var

Yok Yok Yok Yok UygulamaYok

Kamu hizmetlerindeiyileþtirme saðlanmasý

Var Yok Var Yok Var Yok Yok Uygulamayok

Hükümet bilgilerininkamuya açýk hale

gelmesi

Var Yok Yok Yok Var K ýsmen Yok Uygulamayok

Vatandaºlarla devletarasýndaki engellerin

kaldýrýlmasý

Var Yok Var Yok Yok Yok Yok Uygulamayok

Tablo-14: Yönetimde Enformatik Yapýlanmalarý


faks gibi) bilgisayar aðlarýna doðru evrimlendiði görülmektedir. Ancak enformatikleþme olarak özetlenebilecekbu geliþme, geleneksel telekomünikasyon hizmetlerine oranla daha geliþkin insan kaynaðý gerektirmektedir.Bu gereksinimin karþýlanmasý, sadece Türk Telekom�a görev düþecek bölümü yanýnda, kurumlarýn görevlerinidaha iyi yapmalarýný saðlayacak önerileri de kapsamak durumundadýr.

Kaynak saðlanan alanlarda ya da döner sermaye geliri olan kuruluþlarda bu çalýþmalarýn ivme kazandýðýsöylenebilir. Genelde en büyük sorun kaynak bulunamamasý, yeterli düzeyde eleman saðlanamamasý, eðitimverilememesi, ya da eðitim verilmiþ elemanlarýn kurumda kalmasýnýn saðlanamamasýdýr. Bir baþka sorunalaný teþkilat yapýlarýnýn yenilenmesinde ve bilgi teknolojisi kullanýmýna geçilmesinde karþýlaþýlan dirençlerdir.Bilgi teknolojisi kullanýlarak bazý birimlerin tasfiye edilebileceði, en azýndan bu birimlere gelecekte yenieleman alýnmayabileceði belirtilmiþse de, konuþulan yetkililer bu politikanýn uygulanabilmesinden umutlugörünmemektedirler. Bilgi teknolojisi kullanýmýna kurum içinde gösterilen direncin ve eleman sorununun, uzunvadede ilköðretime yatýrým yapýlmasý ve bilgisayar okur yazarlýðýnýn artmasýyla çözülmesi gerekmektedir.

Bilgi iþlem elemanlarýnýn statüsünün yükseltilmesi, kendilerini yenileme olanaklarýnýn saðlanmasý,ücretlerinin özel sektördeki benzer iþleri yapanlarla yarýþabilir hale gelmesi gerektiði, hatta sýfatlarýnýn�enformasyon teknolojisi müdürü� gibi yaptýklarý iþlerle uyumlu olacak biçimde deðiþtirilmesi gerekmektedir.

Kamuda bilgi teknolojisi kullanýmýnda eþgüdümü saðlayacak bir merkez istenmektedir. Bir yandanhemen hemen her kuruluþ böyle bir merkezin bir ihtiyaç olduðundan sözederken, genellikle bu saptamayýgeçmiþ kötü deneyimlerin aktarýlmasý (bilgisayar alýmlarýnýn Baþbakanlýk onayýndan geçmedengerçekleþtirilememesi) izlemektedir. Böyle bir merkez yaratýlacak ise, politik yapýlardan uzak tutulmalý, özerkolmalý, hükümetler deðiþtikçe deðiþime uðramayacaðýna güvenilebilmeli ve kamu kuruluþlarýna vesayet edernitelikte deðil, hizmet verir nitelikte olmalýdýr.

Devam Eden Çalýþmalar: Bilgi Güvenliði

�Güven Çalýþma Grubu�, kendisine verilen görev çerçevesinde güvenlik alanýna iliþkin olarak kurumsalyapýlanma önerisi geliþtirmiþtir. Ulusal Bilgi Güvenliði Üst Kurulu ve Bilgi Güvenliði Kurumu oluþturulmasýönerilmektedir. Ulusal Bilgi Güvenliði Kurulu�nun temel görevleri arasýnda bu alanda �direktif organý�olmak da bulunmaktadýr. Baþbakan�ýn baþkanlýðýnda Adalet, Milli Savunma, Ýçiþleri, Dýþiþleri, Ulaþtýrma,Ticaret ve Sanayi Bakanlarý ile Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliði, Genel Kurmay Mu.Elk. ve Bil.Sis.Baþkaný, MÝT Müsteþarý, TÜBÝTAK ve Ulusal Bilgi Güvenliði Kurumu Baþkaný�nýn katýlýmýyla oluþmasýdüþünülmektedir.

Kurulun görevleri arasýnda, �Ulusal Bilgi Güvenliðine yönelik tehdidi deðerlendirmek, bu konudakipolitikanýn oluþturulmasý ve uygulamasýyla ilgili kararlarý almak ve bu konuda Ulusal Bilgi GüvenliðiKurumu�na direktif vermek, uygulamalarý incelemek, deðerlendirmek ve yönlendirmek ve konuya iliþkinyasa tekliflerini deðerlendirmek� bulunmaktadýr. Görüldüðü gibi bilgi güvenliðine iliþkin olarak gerekli olaniþlevlerin tümü büyük önem taþýmaktadýr. Güven Çalýþma Grubu�nun oluþturduðu iþlevlerin tamamýnýn yerinegetirilmesi gerekmektedir. Ancak, bilgi altyapýsýna yönelik bir yapýlanmanýn bulunmadýðý bir ortamda, sadecegüvenlik için bir yapýlanma önerilmesi fazla iddialýdýr.

Kamu yönetiminde enformatik teknolojilerin kullanýmýna iliþkin olarak bütün dünyadaki eðilimler ve örnekolaylar incelendiðinde dört temel yaklaþýmýn olduðu görülmektedir (Heeks 1998a). Birinci yaklaþým �gözardý�etmek þeklinde ortaya çýkmakta ve gerek kaynaklarýn ayrýlmasýnda gerek örgütlenmede yok sayýlmaktadýr.Ýkinci yaklaþým �yalýtma� olarak tanýmlanmakta ve enformatikleþmeyi sadece ilgili kurumlarýnýn biliþim/bilgisayaruzmanlarýnýn yapacaðý bir iþ olarak görmektedir. Üçüncü ve tehlikeli bir yaklaþým teknolojinin �idolleþtirilmesi�dirki, sadece teknolojinin edinilmesiyle her þeyin düzeleceðini varsayar. Oysa, bireysel, toplumsal, ekonomik,kültürel ve yönetsel baskýlar altýnda olan bir ortamda teknoloji hiç bir zaman tek baþýna beklenen deðiþiklikleriyapamaz (Heeks 1998b: s.10). Sonuncu ve doðru olan yaklaþýmsa �bütünleþtirme� olarak tanýmlanmaktadýr.Bu yaklaþýmda enformasyon teknolojileri, belirli reform hedeflerine ulaþmak için araç olarak kabul edilir veörgütsel deðiþim süreciyle bütünleþtirilir. Anaplan çalýþmasýnýn Dünyadaki Eðilimler ve Altyapý Planlamasý�nda


bu yaklaþýmla kamu yönetimindeki gerekli iþlevler ortaya konulmuþtur. Önerilecek yapýlanmanýnsa Türkiye�yeuygun özellikleri taþýmasý gerekmektedir (Tablo-13). Bu iþlevler þunlardýr:

l Yönetimde enformatikleþmeyi gerçekleþtiren yapýlarýn iþlevleri arasýnda, kurumlarýn haberleþme vegeniþbant enformasyon altyapý gereksiniminin saptanmasý bulunmalýdýr.

l Kamu kesiminde enformasyon altyapýsýnýn kurulmasý ayrý bir anaplan yaklaþýmýyla eþgüdümlenmekdurumundadýr.

l Kamu kesiminde enformatik yatýrýmlara iliþkin bütçelerde kesinti yapýlmamalý ve belli standartlarauygunluk saðlanmalýdýr.

l Biliþim personelinin gelirinin çekici hale getirilmesi için yasal deðiþiklikler yapýlmalýdýr.

l Elektronik hizmet sunumunun doðrudan internet teknolojilerini kullanan enformasyon altyapýsýüzerinden tüketicilere ulaþmasý gereði ortaya çýkmaktadýr. Bu konuda özellikle kamu kesiminde bellizaman dilimleri içinde belli hedeflerin tutturulmasýný saðlamak için stratejinin oluþturulmasý veeþgüdümün saðlanmasý gerekmektedir.

l Kamunun enformatikleþmesini saðlayacak olan ve TT�nin kuracaðý ulusal enformasyon altyapýsýnýnfiziksel omurgasý üzerinden kamu kesiminin her türlü gereksinimi saðlayacak bir tek �kamusal aðýn�kurulmasý/iþletilmesi bu yapýnýn en önemli iþlevlerinden olacaktýr.

l Kamu satýn alýmlarýnda karþýlaþtýrma standartlarý (benchmark) ve temel olarak uyulmasý gerekenstandartlar oluþturulmalýdýr. Bu standartlar hem en iyi uygulamalarý diðer birimlere yayabilmeli, hem dekamu satýn alýmlarýnýn enformatik sanayii politikasý düzeyinde uygulanmasýný saðlayabilmelidir.

l Çeþitli projeler çerçevesinde pilot uygulamalar yapabilmelidir.

l Kamu�da enformatik eðitiminin saðlanmasý bu yapýnýn iþlevlerinden biri olmalýdýr.

l Çeþitli araþtýrmalarýn yaptýrýlmasýna ve fizibilite çalýþmalarý yapýlabilmesine imkan vermelidir.

Sayýlan iþlevlerin yerine getirilmesi için gerekli yapýsal özellikler, Türkiye gerçekleri de gözönüne alýndýðýndaþunlardýr:

l Kamu kesiminde her bir kurumun eli kolu baðlanmamalý, ancak kaynaklarýn verimli kullanýmý veeþgüdümü saðlanmalýdýr.

l Böyle bir kurum, varolan parasal ve diðer kaynaklardaki týkanýklýklarý aþabilecek yasal yetkileresahip olmalýdýr.

l Bu yapýlanma, günlük siyasi müdahelelerden ve dönemsel kriz gerekçeli �tasarruf önlemlerinden�baðýþýk olmalýdýr.

l Ýþlevler, emredici olmaktan çok yol gösterici ve bilginin otoritesini saðlayacak þekilde yapýlandýrýlmalýdýr.

l Proje bazýnda parasal kaynaklarý hedef projeler için harekete geçirmeli, özel sektörün de parasaldesteðini saðlamalýdýr.

Yukarýda tanýmlanan iþlevleri, yine yukarýda tanýmlanan temel prensipler çerçevesinde yürütecek birbilgi toplumu kurumu kurulmalýdýr. Bu kuruluþ Anayasa�nýn 123. maddesinde sözü edilen �Ýdarenin Bütünlüðü�ilkesini bozmayan, özel bütçeli, özerk, kamu tüzel kiþiliði modelinde kurulmalýdýr.

Kurum, Ulaþtýrma Bakanlýðý�nýn idari vesayeti altýnda kurulabilir. Bu kurumun yapýlanmasýnda, SermayePiyasasý Kurulu�nun icracý, özerk yapýlanmasý örnek alýnabilir. Kurum�un yönetiminde kamununenformatizasyonu ve kamu hizmetlerinin sunulmasý alanýnda yetiþkin, ilgili hizmet bakanlýklarý görevlileriyer almalýdýr. Bilgi Toplumu Kurumunun ayrý bir alt birimi sadece bilgi güvenliðine iliþkin iþlevleri yerinegetirmelidir. Bu iþlev ve kurum, Güven Çalýþma Grubu�nun önerdiði kurum ve iþlevlerin, Bilgi Toplumukurumunun çatýsý altýnda birleþtirilmesi ile oluþturulabilir.


D. Enformatik Sanayii Politikalarýyla Ýlgili Yapýlanmalar

Ülkelerin enformasyon sanayii politikalarý baðlamýnda telekomünikasyon ve enformatik teknolojileridonaným, yazýlým ve içerik sanayileri gözlemlenmeye çalýþýlmýþtýr. Dikkat çekici nokta, en ileri ülkelerde özellikletelekomünikasyon imalat sanayiini kollamak/yönlendirmek konusundaki çabalarýn genel olarak düzenleyicikuruluþlar eliyle deðil bakanlýklar ve devlet düzenlemeleri eliyle yürütülmesidir. En ileri ülkeler dýþýnda, enformatiksanayiini geliþtirmek isteyenler telekomünikasyonda düzenleyici kuruluþlarla imalat sanayii arasýnda baðlantýkurmaktadýrlar. Avustralya�da, düzenleyici kuruluþ olan Australian Communications Agency (ACA),telekomünikasyon iþleticilerine lisans verebilmek için Sanayi Bakanlýðý�nýn onayýný beklemek durumundadýr.Ancak bu onaydan sonra ACA�ya lisans baþvurusu yapýlmaktadýr. Bir anlamda, özel firma (yabancý ortaklýolsa bile) yerli imalat sanayiini geliþtirme �commitment�ýný yapmasý gerekmektedir.

Türkiye�deyse 1960�lardan sonra yerli bir enformatik sanayii oluþturma çabasý görülmektedir. Bu anlamdasektörel sanayi politikasýnýn temel kurumu PTT�nin yapmýþ olduðu kamu alýmlarý olmuþtur. Ayrýca, TÜBÝTAKve PTT Ar-La gibi kurumlarýn teknolojik araþtýrma ve geliþtirme faaliyetleri, Türkiye�nin 1980�li yýllardakisayýsal iletiþim atýlýmýnýn altyapýsýný hazýrlamýþtýr. 1980�li yýllarýn sonuna doðru PTT�nin kamu alýmý politikasý,bir yandan yerel sanayiyi geliþtirmek ve rekabetçi kýlabilmek için desteklemeye, bir yandan da �tek alýcýlý�(monopsony) piyasalarda oluþabilecek yapay fiyat artýþlarýný engellemeye yönelik olmuþtur. Bu nedenle,çokuluslu üreticiler ve yerli üreticiler birbiriyle yarýþtýrýlmýþtýr. Bunun sonucu, yerli üreticilerin dünya çapýndafiyatlarla rekabet edecek duruma gelmeleri olmuþtur. Türkiye�deki yerel telekomünikasyon üreticilerinin pekçoðu, yakýn coðrafyada açýlan ihalelerde etkin olabilmek fýrsatýný yakalayabilmiþlerdir. Türk firmalarý, geliþmiþülkelerin korumacýlýk politikalarý sonucu uyguladýðý dýþsatým finansmaný ve siyasal desteðe sahip olmamalarýnedeniye fýrsatlarýn bazýlarýný kaçýrmýþlardýr.

Düzenleyici KuruluþÝþlevlerKlasik TelekomünikasyonDüzenlemesiÇok ortamlý içerikSanayi GeliþtirmePlanlarý

Bilgi Toplumu Bakanlýðý

TelekomDüzenleme

KamununEnformatizasyonu

SanayiDonanýmYazýlýmÝçerikKamu Satýn AlýmýAr-GeDýþ satýmMali TeþvikYerli Sanayi Kobi

Enformasyon AltyapýlarýElektronik TicaretGüvenlikHukukÝnternetFMH, Kiþisel Gizlilik v.s

Bilgi Toplumu KurumuÝþlevlerAð kurmaAð iþletmeProjelendirme desteðiFinansmanEþ güdümVeri akýþ standartlarýVeri formatlarýOlabilirlik çalýþmalarýPilot uygulamalarGüvenlikKamu Satýn Alma

Bilgi Toplumu KonseyiPolitika GeliþtirmeÜlke düzeyinde yönlendirmeKamu+özel eþgüdüm

Türk TelekomÝþlevlerTemel AltyapýKamu SatýnAlýmýAr-Ge

Bilgi ToplumuFonu

Bilim Teknoloji YüksekKurulu

Þekil-13:Bilgi Toplumu Yapýlanmasý


1994 yýlýndan sonraysa, ekonomik krizler nedeniyle kamu alýmý politikalarýnda istikrarsýzlýklar yaþanmayabaþlamýþtýr. Yatýrým yapmasýna izin verilmeyen TT, telefon santrallarýnda bile �gelir ortaklýðý� formülünüuygulamak durumunda kalmýþtýr. Bu durum, yerli sanayinin önünü görememesine yol açmýþtýr. Bununla birlikteTT�nin kamu alýmcýsý rolü devam etmektedir. Türkiye�deki uygulama, sanayi bakanlýðý bürokrasisinden çokPTT�ye biçilmiþ �görev� olarak etkili olmuþtur.

Anaplan çalýþmasý boyunca çeþitli toplantýlar ve çalýþma gruplarýnda ilgili sanayi kesiminin katýlýmýsaðlanmýþtýr. Bu katýlýmcý mekanizmalardan çýkan sonuca göre hýzla deðiþmekte olan enformasyon teknolojilerive kullanýcý gereksinimleri karþýsýnda, özelde bir mal ve hizmet hedeflemenin zorluðu dile getirilmiþtir.Belirli bir mal ve hizmet hedeflemek yerine, temel teknoloji gruplarý bazýnda seçim yapýlarak, bu alanda �hazýrolma� stratejisinin izlenmesi daha akýlcý görülmektedir. Esasen stratejik boyutlu Anaplan çalýþmasýnýn asýlhedeflerinden birini de bu oluþturmaktadýr.

Sanayiciler, en temel sorun olarak Türkiye�nin belirlenmiþ ve bir hedefe yöneltilmiþ enformasyonteknolojileri kullaným politikasý ve sanayi destekleme politikasýnýn olmamasýný belirtmiþlerdir. Enformasyonteknolojilerinin ve bu teknolojiler kullanýlarak verilen hizmetler baþta olmak üzere tüm prodüktif hizmetlerinönemli müþterisi, üretici kesimlerdir. Sanayinin belirli bir geliþkinlik düzeyine ulaþmadýðý ülkelerde, buhizmetlere olan talep düþmekte ve belirsizleþmektedir. Bu nedenle, sanayi talebindeki düþüklük vebelirsizlikleri gidermede, kamunun kendi ürettiði hizmetlerde bu teknolojileri kullanmasý ve talep belirsizliðinigidermesi ve üretici sektörleri yönlendirmesi kritik öneme sahip olmaktadýr. Sanayicilerle teknoloji yeteneðininyükseltilmesinde kullanýlacak araçlara iliþkin yapýlan toplantýda, bu eðilim ortaya çýkmýþtýr. Kamununyönlendiriciliðinin öneminin altý çizilmiþtir.

Dünyada devam eden özelleþtirme akýmlarýna raðmen, geleneksel olarak devlete ait olan baskýn/yerleþikiþletmecinin bu alanda teknoloji üretme ve pazar yaratmadaki kritik görevinin �Sanayi Geliþtirme Planý� v.b.araçlar kullanýlarak devam ettiði görülmektedir. Antalya 21-22 Kasým çalýþma toplantýsýnda da, bu araç,Türkiye �de de uygulanmasý gereken önemli bir araç olarak ortaya çýkmýþtýr. Anaplan için yapýlan çalýþmalarda2010 yýlýna kadar anaplan çerçevesinde yapýlacak yatýrýmlar toplam tutarýnýn belirli bir yüzdesininenformasyon teknolojilerine yönelik Ar-Ge faaliyetlerinde kullanýlmak üzere bir fonda toplanmasýnýn önceliklekullanýlmasý gereken etkili bir araç olduðu ortaya çýkmýþtýr.

Bütün bu iþlevleri yerine getirecek olan yapýlar, sadece enformatik sanayiine iliþkin olarak deðil, diðersektörlere iliþkin de politikalar üretmelidirler. Ancak, Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý daha çok Kamu ÝktisadiTeþebbüslerini yönlendiren bir bakanlýk olarak çalýþmakta ve sektörel sanayi politikalarý uygulama yönündeçalýþmalarý bulunmamaktadýr. Bu nedenle enformatik sanayii politikasýný uygulayacak ayrý bir yapýlanmayagerek duyulmaktadýr. Dünyadaki eðilimlere bakýldýðýnda Güney Kore ve Ýsrail örneðinde olduðu gibi iletiþimleilgili merkezi örgütlenmenin ayný zamanda enformatik sanayiini de kapsamasý en gerçekçi yaklaþým olarakbelirmektedir.

F. ÜÇÜNCÜ AÞAMANIN SONUCU

Yeni yapýlarýn oluþmasýna yönelik öneriler enformasyon altyapýsý/bilgi toplumu yapýlanmalarý,telekomünikasyon düzenleme yapýlanmalarý, kamu yönetiminde enformatikleþme yapýlanmalarý ve sanayipolitikasý yapýlanmalarý olarak dört baþlýk halinde oluþturulmuþ ve bu baþlýklar altýnda, Bilgi Toplumu Konseyi,Bilgi Toplumu Kurumu, Düzenleyici Kuruluþ önerileri getirilmiþtir. Ayrýca enformatik sanayii politikasýnýuygulayacak ve kamunun enformatizasyonunu saðlayacak ayrý bir yapýlanma ihtiyacý da belirtilmiþtir. Bukuruluþlarýn ilgili olacaðý bakanlýk bugün hangisi olursa olsun, ileride �Bilgi Toplumu Bakanlýðý� nadönüþecektir (Þekil-13). Bu bakanlýk, düzenleme ve kamunun enformatizasyonu iþlevlerine ek olarak, sanayininyönlendirilmesi ve geleceðin ekonomik ve toplumsal yaþamýna hazýrlýk konusundaki temel iþlevleri deüstlenmelidir.


Bakanlýk çatýsý altýnda;

l düzenleme

l kamunun enformatizasyonu

l sanayinin yönlendirilmesi

l bilgi toplumuna geçiþin yönlendirilmesi

konusunda politika oluþturmaya yönelik çekirdek kadrolar oluþturmak ve tutmak gerekmektedir.

Kamunun enformatizasyonu, sanayinin yönlendirilmesi ve bilgi toplumuna geçiþin yönlendirilmesinin�bütçe� kaynaklarý ve yýllýk bütçe yaklaþýmý ve bu kapsamda sýk sýk gündeme gelen tasarruf tedbirleri ilekesintiye uðrayarak yürütülmesi zor görünmektedir. Bu amaçla, Bakanlýk�ýn denetleyeceði ve yönlendireceði,Bilgi Toplumu Kurumunun hizmetleri için kullanacaðý saðlýklý bir kaynaðýn oluþturulmasý gerekmektedir.

Bu kaynak,

l Lisans gelirlerinin bir bölümünün bu iþe ayrýlmasý

l Reklam gelirlerinin bir bölümünün bu iþe ayrýlmasý

l Sektörde yapýlan harcamalar ya da gelirlerden bir bölümün ayrýlmasý

sonucunda oluþturulacak �Bilgi Toplumu Fonu� aracýlýðýyla saðlanabilir.

v


EKLER

ULAÞTIRMA BAKANLIÐININ KURDUÐU YÜRÜTME GRUBU

Baþkan: Ulaþtýrma Bakanlýðý Müsteþar Yardýmcýsý Tahir Dengiz

Ulaþtýrma Bakanlýðý Proje Yürütücüsü: Haberleþme Genel Müdürü Hayrettin Soytaþ

1.DPT (Erkan Akdemir)

2.Türkiye Teknoloji Geliþtirme Vakfý (Fikret Yücel, Medar Ökte)

3.Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneði (Enver Ýbek)

4.Türk Telekom (Orhan Ayaz, Dicle Eroðul)

5.YÖK (Attila Özgit)

6.Genelkurmay (Kd.Alb.Ziya Öztoprak, Muh.Yzb.Tuðrul Þengezer)

7.Milli Güvenlik Kurulu (Emine Pamuk, Ýsmail Bircan)

8.TÜBÝSAD (Emrehan Halýcý)

9.TÜBÝTAK (Aykut Göker)

TÜBÝTAK YÖNLENDÝRME KURULU

1.Ali Akurgal

2.Prof.Dr. Murat Aþkar

3.Doç.Dr. Yurdakul Ceyhun

4.Dicle Eroðul

5.Faruk Eczacýbaþý

6.Doç.Dr. Haluk Geray

7.Aykut Göker

8.Enver Ýbek

9.Prof.Dr. Tuncer Ören

10.Doç.Dr. Erbil Payzýn

11.Dr. Erkan Tekman

12.Nazan Tuðbay

14.Prof.Dr. Nevzat Özgüven

13.Prof.Dr. A. Þevket Üçer

14.Dr. Fikret Yücel

v


EK-1:TUENA ANAPLAN ÇALIÞMASINDA HAZIRLANAN RAPORLAR VEGÖREV ALAN UZMANLAR

DÜNYADAKÝ EÐÝLÝMLER ALT ÝÞ PAKETLERÝ

l Kurumsal Yapýlanma ve Eylem Planlarý

l Enformasyon ve Ýletiþim Teknolojileri

l Çeþitli Uygulama Alanlarýnda Durum

DURUM SAPTAMASI ALT ÝÞ PAKETLERÝ

l Teknolojik Yaygýnlýk / Etki Saptamasý

l Yetenek ve Kullaným Saptamasý

l Enformasyon Teknolojisi Envanteri

l Enformasyon Teknolojileri Sanayii Yetenek Saptamasý

DURUM SAPTAMASI ÇALIÞMA BELGELERÝ

Teknolojik Yaygýnlýk / Etki Saptamasý

l Türkiye�de Biliþim, Tekstil ve Sayýsal Kontrol Teknolojilerinin Yaygýnlaþmasý - (Doç.Dr. Erol Taymaz)

l Kamu Kuruluþlarý Bilgi Ýþlem Eðilimi - (Necati Kara)

l Türkiye�de Saðlýk Sektöründe Enformasyon Teknolojisi Kullanýmý - (Figen Kum)

Yetenek ve Kullaným Saptamasý

l Enformasyon Teknolojileri Kullanýmý Saha Araþtýrmasý Raporu -(Doç.Dr. Yusuf Ziya Özcan)

l Anket Uygulamasý Deðiþkenlerinin Frekans Daðýlýmlarý - (Doç.Dr. Yusuf Ziya Özcan)

Enformasyon Teknolojisi Envanteri

l Türkiye Ýçerik Üretimi Envanteri Çalýþmasý - (Abdülrezak Altun, Altuð Iþýðan, Funda Baþaran,Hakan Tuncel, Sevilay Çelenk)

l Donaným ve Yazýlým Envanteri - (Interpro)

Enformasyon Teknolojileri Sanayii Yetenek Saptamasý

l Mal-Hizmet Ticareti Bakýmýndan Enformatik Sektörünü Ýlgilendiren Uluslararasý Kurallar veTürkiye�nin Yükümlülükleri -(Koray Kural)

l Yazýlým Sektörü Yetenek Saptamasý - (Tuncer Üney)

l Türkiye�de Ulusal Að Ýþletmeciliði - (Proje Ofisi)

l Ülke Enformatik Sanayiinin Yetenek Saptamasý - (Prof.Dr. Ali Rýza Kaylan)

DÜNYADAKÝ EÐÝLÝMLER ÇALIÞMA BELGELERÝ

l Kurumsal Yapýlanma ve Eylem Planlarý - (Proje Ofisi)


l Yazýlýmda Platform ve Metodolojiler - (Faruk Polat)

l Mobil Komünikasyon Sistemleri - (Belgin Bolaroðlu)

l Açýk Ýletiþim Aðlarýnda Güvenlik - (Doç.Dr. Melek D. Yücel)

l Yerel Metropolitan Alan Aðlarý - (Sema Oktuð)

l Eriþim Þebekeleri - (A. Rýza Akçay, H. Özbek, A. Belgül)

l Özürlü ve Engelli Vatandaþlar için Hizmet - (Altan Küçükçýnar)

l Elektronik Kamu Hizmetleri Þebekeleri - (Altan Küçükçýnar)

l Saðlýk Bilgi Sistemleri - (Prof.Dr. Semih Bilgen)

l Çokluortamlý Yayýncýlýk - (Prof.Dr. Bülent Sankur)

l Akademi ve Araþtýrma Aðlarý - (Dr. Erkan Tekman)

l Internet - (Serkan Orcan)

l Akýllý Ulaþým Sistemleri - (Altan Küçükçýnar)

l Dünyadaki Uzaktan Eðitim Uygulamalarý ve Yeni Ýletiþim Teknolojilerinin Uzaktan EðitimdeKullanýlmasý - (Proje Ofisi)

ALTYAPI PLANLAMASI ALT ÝÞ PAKETÝ

ALTYAPI PLANLAMASI ÇALIÞMA BELGELERÝ

l Altyapý Planlamasý Sonuçlar Özeti

l Bilgi Toplumu 2010 Yýlý Vizyon Raporu

l Teknoloji Alternatifleri ve Tahmini Maliyetler Çalýþma Belgesi (TESÝD ve Proje Ofisi)

l Frekans Spektrum Yönetimi ve Türkiye (Ömer Ertekin)

l Numaralandýrma Planý (Erhan Yenigün-Sinan Özcan)

l Telekomünikasyon Þebekelerinde Senkronizasyon (Tolga Akar)

l Bilgi Toplumu 2010 Ulusal Katký Payý ve Araçlar (Toplantý Çalýþma Belgesi)

l Sektör Ýncelemeleri Çalýþma Belgeleri

l Eðitim (Derya Öcal)

l Saðlýk (Tolga Turgay)

l Kamu Yönetimi (Ayþegül Sabuktay-Argun Akdoðan)

l Elektronik Ticaret (Necati Kara)

l Hizmet (Ahmet Yasagan)

l KOBÝ (Nevzat Dalgýç)

l Konut (Nevzat Dalgýç)

l Sanayi (Tarkan Tan)

ULUSAL KATKI PAYI VE ARAÇLAR ALT ÝÞ PAKETÝ

KURUMSAL YAPILANMA ALT ÝÞ PAKETÝ


DURUM SAPTAMASI VE DÜNYADAKÝ EÐÝLÝMLER YÖNETÝCÝ ÖZETÝ

TUENA PROJESÝ YÖNETÝCÝ ÖZETÝ

ÇALIÞILAN UZMANLAR LÝSTESÝ

Prof.Dr. Petek AþkarProf.Dr. Semih BilgenProf.Dr. Sahir ÇörtoðluProf.Dr. Ali Rýza KaylanProf.Dr. Bülent SankurDoç.Dr. Yusuf Ziya ÖzcanDoç.Dr. Faruk PolatDoç. Dr. Erol TaymazDoç. Dr. Melek D. YücelDr. M. Mürsel BaþgülDr. Sema OktuðDr. Erkan TekmanODTÜ Sosyoloji BölümüInterproIDC TürkiyeA. Rýza AkçayAbdülrezak AltunAyþe Saadet ArýkanFunda BaþaranAhmet BelgülBelgin BolaroðluSevilay Çelenk

Altuð IþýðanKoray KuralSerkan OrcanHüsnü ÖzbekSelim SarperNazan TuðbayErda TütüncüoðluHakan TuncelCengiz UltavTuncer ÜneySinan ÖzcanErhan YenigünÖmer ErtekinAbdullah ÖzgüvenTolga AkarDerya ÖcalDr.Tolga TurgayAyþegül SabukayArgun AkdoðanNevzat DalgýçTarkan TanAhmet Yasagan

v


EK-2: TUENA ANAPLANI ENFORMASYON TEKNOLOJÝSÝ ENVANTERÝ

Ulusal Enformasyon Altyapýsý Anaplaný Projesi kapsamýnda, Türkiye�deki enformasyon teknolojisialanýndaki ulusal birikimi tespit etmek amacýyla envanter çalýþmasý yapýlmýþtýr. Telekomünikasyona iliþkinbilgiler Türk Telekomünikasyon A.Þ . elemanlarý Figen Kum ve Necati Kara tarafýndan, bilgisayar donanýmve yazýlýmýna iliþkin bilgiler Ýnterpro Bis A.Þ. tarafýndan, içerik üretimi konusundaki veriler ise AnkaraÜniversitesi Ýletiþim Fakültesi öðretim elemanlarý Abdürrezzak Altun, Altuð Iþýðan, Funda Baþaran, HakanTuncel, Sevilay Çelenk�in oluþturduðu çalýþma grubu, hukuksal mevzuat konusundaki veriler ise hukukuzmanlarý Prof.Dr. Sahir Çörtoðlu, Dr. Mürsel Baþgül ve Ayþe Saadet Arýkan�ýn oluþturduðu çalýþma grubutarafýndan derlenmiþtir.

Yöntem

Türkiye�nin Enformasyon Teknolojisi alanýndaki durumunu tespit etmek amacýyla yapýlan çalýþmadaTürkiye Bilimsel ve Teknik Araþtýrma Kurumu (TÜBÝTAK), Türk Telekomünikasyon A.Þ. (T.T.A.Þ.), TelsizGenel Müdürlüðü (TGM), Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu(TRT), Devlet Ýstatistik Enstitüsü, Kültür Bakanlýðý ve özel araþtýrma þirketi (Interpro Bis) kaynaklarýndanyararlanýlmýþtýr.

TTA.Þ., TGM, RTÜK, TRT�ye iliþkin bilgiler tek tek ilgili kiþilerle görüþülerek ve bu kiþilerden alýnanbilgilerin deðerlendirilmesi/iþlenmesi sonucunda sunulmaktadýr. Bir kýsým bilgiye eriþmek için ise resmi yazýyazýlmýþ ve sonuçlarý envanterde verilmiþtir.

Interpro Bis A.Þ. tarafýndan yapýlan pazar araþtýrmasýnda istenilen verilerin gerçeðe en yakýn oluþturulmayöntemi olan bilginin sahada kullanýcýdan toplanmasý yöntemi, kullanýcý sayýsýnýn boyutu, böylesi araþtýrmalarýgerek maliyetleri gerekse zaman darlýðý nedeniyle imkansýz kýlmaktadýr. Bu nedenle, araþtýrmada bilgilerinelde ediliþinde þu yöntemler veriler toplanmýþtýr:

l Satýþ verileri

l Ýthalat ve ihracat verileri

l Kullanýcý verileri

l Üretim verileri

Toplanan veriler, Ýnterpro Pazar Araþtýrma Merkezi�nin bugüne kadar yaptýðý araþtýrma verileri ilekarþýlaþtýrýlarak denetlenmiþ ve eksikleri giderilmiþtir. Bu verilere ek olarak kullanýcýlarla ve satýcý sektörörgütleriyle yüz yüze görüþmeler yoluyla veriler oluþturulmuþtur. Bilgiler 1996 yýlý sonuna kadar kesin sonuçlarolup, 1997 yýlý sayýlarý çoðunlukla Interpro þirketinin tahminleridir.

Ýçerik üretimi konusunda ise görsel, ses, metin, ve çokluortamdan her bölümün kendine göre bir yapýsýve özellikleri olmasý nedeniyle bunlarýn herbiri için kullanýlan yönteme iliþkin açýklayýcý bilgi bu bölümdeverilmektedir. Genel olarak Kültür Bakanlýðý kaynaklarý ve Devlet Ýstatistik Enstitüsü kaynaklarý kullanýlmýþtýr.Ancak konuya göre yayýnevi sahipleri ile görüþmeler yapýlmýþ ve Ýnternet�den çokluortam WEB siteleritaranmýþtýr.

Envanterde yer alan ve ayrýntýlarý ilgili raporda bulunan baþlýklar þunlardýr:

l Frekans

l Ýletim

l Yurtdýþý Ýletim Kapasitesi

l Ses Kanalý Kapasitesi

l Ses Kanalý Kullanýmý

l Veri Kanallarý


l Görüntü Yayýn Kanallarý

l Yurtdýþý Ses Yayýn Kanallarý

l Yurtiçi Ýletim

l Ses Kanalý Kullanýmý

l Ses Kanalý Altyapýsý

l Kullanýlan Kablo Miktarlarý

l Veri kanalý Altyapýsý

l Görüntü Yayýn Kanalý

l Ses Yayýmý Kanalý

l Donaným

l Altyapý

l Darbant Eriþim Kapasitesi

l Geniþbant Eriþim Kapasitesi

l Yerel Veri Aðlarý

l Veri Baðlantýsý

l Kablo TV Eriþim Aðý

l Çaðrý Sistemi

l Hücresel Gezgin Telefon

l PABX Santrallar

l POTS (Telefon)

l Tranklý Radyo Aðý

l Haberleþme Yönetim Aðý (TMN-ITU, Diðer)

l Faturalama

l Uç Cihaz

l Bilgisayar

l Faks Cihazý

l Çaðrý Cihazý ve Gezgin Telefon

l Uydu Alýcý Verici Cihazlarý

l Televizyon

l TV Kod Çözücü

l Yazýlým

l Ýþletim Sistemi

l Network (Að) Ýþletim Sistemleri

l Kelime Ýþlem Yazýlýmlarý

l Elektronik Tablolama Yazýlýmlarý

l Veritabaný Yazýlýmlarý

l Uygulama Geliþtirme Araçlarý

l Mekanik Tasarým Çizim Uygulamalarý


l (POTS) Telefon

l Katma Deðerli Hizmetler

l Videotext

l Çaðrý Hizmeti

l Gezgin Hizmetler

l Veri Hizmeti

l Kablo TV

l Tarife

l Numaralama Planý

l 1XX�lü Hizmetler

l Ýçerik

l Sesli Ýçerik

l Radyo Programlarý

l Audiotex (900�lü hatlar)

l Müzik

l Metin/Tekst Ýçeriði

l Sayýsal Veri Bankalar

l Basýlý Materyal

l Haber Ajanslarý

l Videotext/Telebilgi

l Teletext

l Görsel Ýçerik

l Sinema Filmleri

l Televizyon Dramalarý

l Görüntülü TV Programlarý

l Görüntülü Habercilik

l Çoklu Ortam Ýçeriði

l Internet

l Hukuksal Envanter

l Telekomünikasyon

l Bilgisayar ve Yazýlým

l Ýçerik

l Ýlgili Ulusal Mevzuat

l Genel Olarak Haberleþme ve Telsiz ile Ýlgili Mevzuat

l Telefon ve Telgrafla ile Ýlgili Mevzuat

l Radyo ve Televizyon ile Ýlgili Mevzuat

l Ýlgili Diðer Mevzuat

l Anayasa Mahkemesi Kararlarý


l Tarifeler

l Türkiye�de telekomünikasyon ücret tarifesi uygulamalarý ve hukuksal altyapý

l Telekomünikasyon hizmetlerinde tarifeyi oluþturan ana unsurlar

l Ücretlendirme kademeleri

v


ADI GörevProf.Dr. Dinçer Ülkü Tübitak BaþkanýTahir Dengiz Ulaþtýrma Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýGüneþ Kazdaðlý BT HaberÜnal Erdal UzmanHayrettin Soytaº Ulaþtýrma Bakanlýðý Haberleþme Genel MüdürüNejat Bozkurt UzmanRuhi Esirgen Milli Eðitim Bakanlýðý Eðitim Teknolojileri Genel

MüdürüDoç.Dr.Yurdakul Ceyhun ODTÜDoç.Dr. Haluk Geray TUENADoç.Dr. Sedat Sever Ank. Üni. Eðitim Fakültesi Dekan YardýmcýsýÝbrahim Barbaros Milli E ðitim Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýDr.Erkan Tekman TÜBÝTAK ULAKBÝM BaþkanýMustafa Kemal Akgül Milli Prodüktivite MerkeziMehmet Atalay Devlet Planlama TeþkilatýVarol Atabay Dýþ Ticaret MüsteþarlýðýAbdullah Körnes Eximbank Sistem Geliþtirme ve Bilgi Ýþlem Daire

BaþkanýAnýl Yýlmaz Devlet Planlama TeþkilatýBurhan Öngeoðlu ÝGEME Ticari Bilgi Sistemleri Daire BaþkanýProf.Dr. Murat Aºkar TÜBÝTAK BÝLTEN MüdürüÝbrahim Berberoðlu Gümrük Müsteþarlýðý Müsteþar YardýmcýsýHüseyin Dönmez Orta Anadolu Ýhracatçýlar Birliði Genel SekreterliðiNecati Kara TUENAAygen Sibel Kurt TUENAArgun Akdoðan TUENAHaluk Zontul TUENAProf.Dr. Ethem Derman Ankara Üniversitesi Bilgi Ýþlem Dairesi BaþkanlýðýAykut Göker TÜBÝTAK BTP Daire BaþkanýPelvin Bilgen Toplu Konut ÝdaresiÝnci Apaydýn Hazine Müsteþarlýðý Sistem Geliþtirme Dairesi BaþkanýMustafa Tören Yücel Adalet Bakanlýðý Adli Sicil ve Ýstatistik Genel MüdürüAteº Yalazan Hürriyet GazetesiRukiye Özcivelek TUENAYavuz Arýnsoy DPT Müsteþar YardýmcýsýMüberra Yükver Turizm Bakanlýðý Bilgi Ýþlem KoordinatörüHayati Gökçe Maliye Bakanlýðý Bütçe Genel Müdürlüðü Daire

BaþkanýHasan Pakir Ýçiþleri Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýRahmi Aktepe Türkiye Biliþim DerneðiNamýk Sinanoðlu Toplu Konut Ýdaresi Baþkan YardýmcýsýFigen Kum TUENASami Dönmez Dýþ Tic. Müsteþarlýðý Ekonomik Araþtýrmalar Gn.Md.Prof.Dr.Nevzat Özgüven TÜBÝTAK Baþkan YardýmcýsýProf.Dr. Sahir Çörtoðlu TTGVZiya Öztoprak Genel Kurmay BaþkanlýðýÝsmail Bircan Milli Güvenlik Kurulu

EK-3 BÝLGÝ TOPLUMU 2010 ÇALIÞMA TOPLANTISI KATILIMCILARI

(4-5 TEMMUZ 1998/ANTALYA)


Çýnar Bahçacý TDVAyºegül Sabuktay TUENAÜnal Alkan TESÝD Genel SekreteriProf.Dr. Mustafa Akgül Bilkent ÜniversitesiB.E. Mengü Büyükdavras Dýþiþleri Bakanlýðý Arþiv ve Ulaþtýrma Dairesi BaþkanýFatih Atabek SSK Bilgi Ýþlem MüdürüHüseyin Aktepe TUENAHaluk Özsarý Saðlýk Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýHadi Tomruk Türk Eczacýlar BirliðiHüseyin Yýlmaz Emekli Sandýðý Genel Müdür YardýmcýsýHakký Sürel Özelleþtirme Ýdaresi Baþkan YardýmcýsýEnver Ýbek TESÝDDr. Sabri Öncel Saðlýk Bakanlýðý Saðlýk Enformasyon Sistemleri

BölümüTolga Turgay TUENAErdal Betin Halkbank Giriºimci Bilgilendirme MerkeziMehmet Altun Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýYaºar Bingölçe Otomotiv Sanayi DerneðiAltan Küçükçýnar TUENAFaruk Eczacýbaþý Türkiye Biliþim Vakfý BaþkanýRýfat Bayatlýoðlu Koç Holding Telekomünikasyon MüdürüBülent Gönç Koçsistem Bilgi ve Ýletiþim Hizmetleri A.Þ. Genel

MüdürüTurgut Oðuz I-BÝMSA Genel MüdürüDr. Birol Altan KOSGEB BaþkanýNevzat Dalgýç TUENABülent Esinoðlu Sanayi Bakanlýðý Sanayi Genel MüdürüAslý Evren Computer WorldBaki Mert TOSYÖV Genel MüdürüDoç.Dr. Emin Akata Türk Telekom Genel Müdür YardýmcýsýProf.Dr. Emre Harmancý Ýstanbul Teknik ÜniversitesiProf.Dr. Bülent Sankur Boðaziçi ÜniversitesiDr. Atilla Özgit YÖKAli Akurgal TESÝDAhmet Yasagan TUENAYurtsan Atakan Hürriyet GazetesiProf.Dr. Haldun Abdullah Sakarya ÜniversitesiDicle Eroðul Türk Telekomünikasyon A.ª. Enformatik Daire

BaþkanýDoç.Dr. Berna Dengiz Gazi ÜniversitesiProf.Dr. Ufuk Çaðlayan Boðaziçi ÜniversitesiProf.Dr. Erdem Yazgan Hacettepe ÜniversitesiErkan Akdemir Devlet Planlama TeþkilatýEmrehan Halýcý TBV Baþkan YardýmcýsýMete Kavuncu TUENAYücel Kuru TGMProf.Dr. Selahattin Kuru Boðaziçi Üniversitesi

v


EK-4: BÝLGÝ TOPLUMU 2010 ÇALIÞMA TOPLANTISI SEKTÖREL ÇALIÞMAGRUPLARI SONUÇLARI

EÐÝTÝM SEKTÖRÜ

VÝZYON

Bilgiye kolayca ulaþan, bilgiyi kullanarak ürün ve bilgi üretebilen, giriþimci ve yaratýcý bireylerinyetiþtirilmesine olanak saðlayacak öðrenme altyapýsýnýn, ulusal enformasyon altyapýsýnýn tümleþik bir parçasýolarak oluþturulmasý.

HEDEFLER VE ÖNERÝLER

Geniþbantlý ulusal enformasyon altyapýsýnýn eðitime saðlayacaðý katkýnýn en çoða çýkarýlmasý.

l Öðretim programlarýnýn çaðdaþ program geliþtirme ilkeleri uyarýnca, teknoloji destekli eðitime olanaksaðlayacak þekilde yeniden yapýlandýrýlmasý

l Ulusal öðrenme altyapýsýna eriþim için gerekli donaným ve yazýlýmýn saðlanmasý konusundaki hukuksalyapýnýn uygun hale getirilmesi

l Öðretmenlerin bilgisayar/enformatik/eðitim teknolojilerinde okuryazar/-uygulayýcý/üretici olmalarýnýnsaðlanmasý

l Ulusal enformasyon altyapýsý üzerinden eriþilebilecek ders ve diðer yardýmcý kaynak içeriklerininkaliteli olarak üretilebilmesi

Ulusal enformasyon altyapýsýnýn eðitime sunacaðý yeni fýrsatlar:

l Öðretmen merkezli (ezberci) sistemden, öðrenci merkezli (bilgiyi bulan, sorgulayan, yaþantýya aktaran,yeni bilgiler üreten bireylerin oluþmasý) sisteme geçilmesine yardýmcý olmasý

l Uzaktan eðitim yoluyla geniþ kesimlere eðitim götürülmesi

l Bütün okullarýn en kaliteli uzmanlara, öðretmenlere ulusal enformasyon altyapýsý aracýlýðýylaulaþabilmesi

l Öðrencilerin kendi aralarýnda ve okul dýþýndaki dünyayla etkileþeceði, ekip çalýþmasý, katýlýmcýlýk vepaylaþýmcýlýðýn önem kazandýðý bir öðrenme ortamýnýn oluþturulmasý

l Eðitim politikasý ile sanayi politikasý arasýndaki uyumun saðlanmasý sonucu yerel donaným, yazýlýmve içerik sanayilerinin geliþmesinin eðitime ve topluma katkýsý.

l Ülkenin ve eðitim sektörünün gereksinimlerine ve gerçeklerine uygun ürünlerin ortaya çýkarýlmasý

l Türkiye�nin küresel düzeydeki enformasyon ekonomisinden pay kapmasýna fýrsat saðlanmasý

l Ülkenin gelir ve tüketim alýþkanlýklarýna uygun pazarlama yöntemleriyle, söz konusu ürünlerin dahahýzlý yaygýnlaþmasýna yardýmcý olmasý


Öncelikli Öneriler:

l Altyapý ile ilgili teknik çözümlerin acil olarak saðlanmasý

l Altyapýnýn yaygýnlýðýnýn saðlanmasý, aðýn belli cografi bölgeleri ve sosyo-ekonomik kesimleridýþlamasýnýn engellenmesi

l Egitim sisteminin hitap ettiði geniþ nüfus kesitinin ve olasý içeriðin gözönüne alýnarak teknik altyapýnýngerekli yeteneklere sahip olarak planlanmasý

l Að yaygýnlýðýnýn ve fýrsat eþitliðinin saðlanabilmesi için tarife ve diðer düzenlemelerin yapýlmasý

l Eðitim hizmetinin kamusal özelliði gözönünde bulundurularak altyapý hizmetinin sürekliliði ve kalitesiningüvence altýna alýnmasý


l Eðitim sisteminin, merkezden belirlenen öðretim programlarýnýn dýþýnda, yerel birimlerce belirlenecekönceliklere de uygun biçimde geliþtirilmesi ve ulusal düzeyde bilimsel kýstaslara dayalý standartlarýn veölçme araçlarýnýn oluþturulmasý.

DÝÐER SEKTÖRLERDEN GELEN ÇAPRAZ GÖRÜÞLER SONUCUNDA OLUÞAN YENÝHEDEF VE ÖNERÝLER

Eðitim sektörüne iliþkin diðer sektörlerin raporlarýnda ortaya çýkan eðitim ve yetenekli iþgücü gereksinimigözönüne alýnarak Hedefler�in 3. ana baþlýðýna birinci öncelikli hedef olarak aþaðýdaki madde eklenmiþtir:

l Tüm vatandaþlarýn bilgisayar ve enformatik teknolojilerinde okuryazar/ uygulayýcý/üretici olmalarýnýsaðlayacak þekilde eðitsel düzenlemelerin yapýlmasý. Ayný ana baþlýk �yerel içerik, yazýlým ve donanýmsanayileri� olacak þekilde deðiþtirilmiþtir.

l Bilgi toplumuna ulaþýlabilmesinin eðitimle iliþkisi açýkca ortaya çýkmýþtýr. Gerekli beceriye sahipinsan gücü yoksa bilgi toplumuna geçiþ mümkün deðildir. Bu nedenle tüm kamu ve özel sektörkuruluþlarýnýn eðitime önem vermesi gerekmektedir.

l Milli Eðitim Bakanlýðý�nýn, gerek TUENA Yürütme ve Yönlendirme Kurullarý�na, gerekse TUENAofisine eþgüdüm ve iþbirliði amacýyla katýlýmý saðlanmalýdýr.

l TUENA projesinin sonuçlanmasý ardýndan ulusal enformasyon altyapýsýnýn gerçekleþtirilmesiniizleyecek Ulaþtýrma Bakanlýðý koordinatörlüðünde yeni bir yönetsel yapý oluþturulmasý zorunludur.

l Tüm sektör çalýþma gruplarýnýn üzerinde durduðu hukuksal altyapý ile ilgili düzenlemelerin yapýlabilmesiiçin acil olarak bir çalýþma grubu oluþturulmalýdýr.

SAÐLIK SEKTÖRÜ ÇALIÞMA GRUBU

VÝZYON

Eriþim haklarý tanýmlanmýþ yetkili kiþi ve kuruluþlarca ulaþýlabilir, tüm vatandaþlarý kapsayan, her bireyinkendi bilgilerine eriþebildiði iþlevsel bir saðlýk veritabanýnýn, yüksek bant geniþlikli ve tüm ülkeyi kapsayan biriletiþim omurgasýnda paylaþýlmasý ve teletýp uygulamalarýna varan teknolojilerin mesleki pratikte kullanýlmasýsaðlýk sektörünün vizyonudur.


l Saðlýk alanýnda enformasyon teknolojileri yazýlým, donaným, iletiþim, bakým-onarým ve eðitime yönelikmal ve hizmet satýn alýmlarýnda ve kullanýmlarýnda asgari standartlar belirlenerek izlenmeli, gününkoþullarý ile teknolojik deðiþimlere ayak uyduracak biçimde güncelleþtirilmeli ve tüm bu hususlardakiyasal ve bürokratik engeller kaldýrýlmalýdýr.

l Türkiye genelinde saðlýk hizmetlerini planlayan, yöneten, finanse edenler ve sunanlar ile meslekörgütleri ve sivil toplum kuruluþlarýnýn ve kullananlarýn yüksek bant geniþlikli, içerik ve uygulama yönündeniþlevsel bir ulusal enformasyon aðýna baðlanmasý saðlanmalýdýr.

l Enformasyon altyapýsýnýn saðladýðý iletiþim olanaklarýný göz önüne alarak, ülkenin dört bir yanýnadaðýlmýþ saðlýk kurum ve çalýþanlarýnýn deneyim ve bilgi birikimlerini evrensel çözüm yollarý veuygulamalar ile paylaþmalarý ve mesleki iletiþimde bulunmak üzere kullanmalarýný hedef alan; saðlýkpersonelinin enformasyon ve iletiþim teknolojilerinin etkin birer kullanýcýsý olmalarý saðlanmalýdýr.

l Saðlýkta kaynaklarýn etkili kullanýlmasý, hizmette yaygýnlýk, süreklilik ve kalite saðlanarak tüketicitatmininin arttýrýlmasý amacýyla; sistem, finansman, yönetim ve organizasyon, insangücü, hizmet sunumualanlarýnda bilgi teknolojilerinden azami þekilde yararlanýlmalýdýr.

l Saðlýk ile ilgili tüm verilerin karar verici süreçlerle ilgili veritabanlarý tek numara sistemi temel alýnarak,kiþisel bazda ve ulusal düzeyde oluþturulmalý ve bu veritabanlarýnýn güncelliði sürekli olaraksaðlanmalýdýr.Teletýp ve teleuzmanlýk gibi uygulamalarýn kýsa sürede pilot çalýþmalarýnýn baþlatýlmasýgereklidir.

l Enformasyon ve iletiþim teknolojilerinin saðlýk alanýnda kullanýmýna yönelik eðitimleri saðlýk


personelinin mevcut örgün eðitim ve meslek içi eðitim program-larýna eklenmeli, Medikal Enformatikalanýnda lisans ve lisansüstü eðitim veren, araþtýrma-geliþtirme yapan birimlerin ve referans merkezlerininoluþturulmasý saðlanmalýdýr.

l Saðlýk kurumlarýnda kullanýlmak üzere, ülke koþul ve gereksinimlerine ve etik ilkelere uygun bilgisistemleri ile koruyucu, teþhis, tedavi ve rehabilite edici halk saðlýðý ve adli týp hizmetlerinin yürütülmesindekullanýlacak uygulamalar üretilerek yaþama geçirilmelidir.

l Saðlýk hizmetlerinde tüm ulusal kurumlarca kullanýlabilecek, maliyet muhasebesine yönelik ortakveritabanlarý oluþturulmalý ve bu veritabanlarýnýn ilaç, týbbi donaným ve benzeri mallarý kapsamasýsaðlanmalýdýr.

ULUSAL SAÐLIK VE ULUSAL SANAYÝ POLÝTÝKALARI

Ulusal saðlýk politikalarý ile ulusal sanayi politikalarý arasýndaki uyumun saðlanmasý sonucu, yerel yazýlým,donaným ve içerik sanayilerinin geliþmesinin saðlýk sektörüne ve topluma katkýsý açýsýndan önem sýrasý aþaðýdakigibi saptanmýþtýr:

l Ülkenin ve saðlýk sektörünün gereksinimlerine, gerçeklerine ve uluslararasý kalite standartlarýnauygun ürünlerin ortaya çýkmasý

l Ülkenin gelir ve tüketim alýþkanlýklarýna uygun yöntemlerle, söz konusu ürünlerin daha hýzlýyaygýnlaþmasýna yardýmcý olmasý


l Türkiye�nin küresel düzeydeki enformasyon ekonomisinden pay almasýna fýrsat saðlamasý

KAMUSAL ELEKTRONÝK HÝZMET SEKTÖRÜ ÇALIÞMA GRUBU

VÝZYON

l Kamu hizmetlerinde verimliliðin artýrýlmasý, vatandaþýn devlet ile olan her türlü iþlemini elektronikortamda gerçekleþtirebilme olanaðýnýn saðlanmasý ve bunun ayrýlmaz bir parçasý olarak halkýn demokratikbeklentilerinin karþýlanmasý ve katýlýmcýlýðýnýn geliþtirilmesi;

l Kamu kurumlarýnda üretilen halka açýk bilgilerin tamamýnýn elektronik ortama aktarýlarak enformasyonaltyapýsý yolu ile tüm ülke düzeyinde ve bütün vatandaþlar için uzaktan eriþilebilir hale getirilmesi.


HEDEFLER

l Kamuda verimliliðin artýrýlmasý, vatandaþýn devlet ile olan her türlü iþlemini elektronik ortamdagerçekleþtirmesinin saglanmasý (dilekçe, vergi ödeme, fatura ödeme, beyanname verme vs.)

l Kamu kurumlarýnda üretilen halka açýk bilgilerin tamamýnýn elektronik ortama aktarýlarak enformasyonaltyapýsý yolu ile tüm ülke düzeyinde ve bütün vatandaþlar için uzaktan eriþilebilir hale getirilmesi

l Her kademedeki kamu personelinin að ve bilgisayar okur yazarý olmasý

l Bütün kamu kurumlarýnýn geniþ bantlý ulusal enformasyon altyapýsýna baðlanmasý

l Kamu kuruluþlarýnda vatandaþlarýn gereksinimlerine karþýlýk verebilecek içerik ve hizmeti üretebilecekpersonelin bulunmasý

l Kamu hizmetlerinin enformasyon teknolojileri ile sunulmasý önündeki yasal engellerin kaldýrýlmasý

l Kamuda hizmet üretim süreçlerinin yeniden tasarlanmasý, farklý kamu enformasyon teknolojilerininve süreçlerinin birbirleri ile uyumlu hale getirilmesi, süreçlerin eþzamanlý olarak geliþtirilmesi

ÖNERÝLER

Birinci sýrada yer alan hedefin gerçekleþtirilebilmesi için, izleyen hedeflerin de mümkün olduðuncaeþzamanlý olarak hayata geçirilmesine yönelik gerekli önlemlerin alýnmasý göz önünde tutularak:


1. Kamu kurumlarýnýn, hizmetlerini elektronik ortamda sunabilecek þekilde donatýlmasý

2. Veri aktarma ve saklama güvenliðinin saðlanmasý

3. Kaðýt ortamdan elektronik ortama geçiþin gerektirdiði anlayýþ deðiþikliðini saðlayacak eðitimetkinliklerinin artýrýlmasý, üst düzey yöneticiler dahil tüm personele eðitim verilmesi

4. Elektronik ortama geçiþin gerektirdiði teknik ve yasal düzenlemelerin yapýlmasý

5. Að teknolojilerinin halka sevdirilmesi

6. Kamu hizmetlerinin elektronik ortamda sunulabilmesi için hizmet sunum önceliklerinin saptanmasýve buna uygun olarak finansman planlamasýnýn yapýlmasý

7. Hizmet sunumunun elektronik ortamda yapýlabilmesi için gerekli teknik düzenlemelerde özel sektör,kamu kuruluþlarý ve üniversiteler ile iþbirliðinin saðlanmasý

8. Kamu hizmetlerinin enformatizasyonunda eþgüdümü saglayacak yöntem ve mekanizmalarýngeliþtirilmesi

9. Kamu hizmetlerinden elektronik ortamda yararlanmayý mümkün kýlacak eðitim ve danýþmanlýk hizmetiverecek mekanizmalarýn/kuruluþlarýn geliþtirilmesi

10.Kamuda bilginin belli ellerde saklý tutulmasý alýþkanlýðýnýn kýrýlmasý

11.Kamuda saydamlaþmayý saðlayacak önlemler alýnmasý

KAMUSAL YÖNETÝM BÝLGÝ SÝSTEMÝ SEKTÖRÜ ÇALIÞMA GRUBU

VÝZYON

Bilgi toplumunda kamu hizmetlerinin etkin, çaðdaþ, verimli, hýzlý ve þeffaf þekilde yürütülmesi için kamuyönetim bilgi sistemlerinin en kýsa sürede kurulmasý ve kullanýlmasý


HEDEFLER

1. Enformasyon ve iletiþim teknolojileri kullanarak kamu iþlemlerinin elektronik ortamdagerçekleþtirilmesiyle süreçlerin hýzlandýrýlmasý,

2. Bütün kamu kurumlarýnýn yeterli kapasite ile ulusal enformasyon altyapýsýna baðlanmasý ve kamukurumlarý arasýnda, bilgi teknolojileri kullanýlarak bilgiye eriþim ve bilgi deðiþiminin saðlanmasý

3. Farklý kamu kurumlarýndaki enformasyon teknolojilerinin ve süreçlerinin birbiriyle uyumlu olmasý

4. Kamu bilgi sistemlerinin toplumsal denetim mekanizmalarýný saðlayacak þekilde düzenlenmesi, devletinþeffaflaþmasý ve bu kültürün geliþtirilmesi

5. Türkiye�nin diðer devletler ile olan iþlemlerini ve veri deðiþimini elektronik ortamda gerçekleþtirebilmesi

ÖNERÝLER

l Devletin enformasyon altyapýsýný kullanacak þekilde yeniden yapýlandýrýlmasý,

l Kamu personelinin að ve bilgisayar okur yazarý olmasý ve kamu kuruluþlarýnda yönetim bilgi sistemlerinitasarlayýp kurabilecek ve iþletebilecek personelin bulunmasý,

l Gerekli yasal düzenlemelerin yapýlarak hukuki altyapýnýn hazýrlanmasý,

l Hedeflere ulaþmaya iliþkin proje/projelerin gerçekleþtirilmesi için zaman cetveli ve kaynakprogramlamasýnýn yapýlmasý

l MERNÝS projesinin bir an önce tamamlanmasý, tek kimlik numarasýnýn kullanýlmaya baþlanmasý vekimlik bilgilerinin aktarýlmasýnda ortak standartlarýn oluþturulmasý


l Bilgiye eriþim ve deðiþim için standart ve formatlarýn (ses, görüntü, e-mail) belirlenmesi,

l Kamu kurumlarý arasýnda koordinasyonun saglanmasý,

l Ýlgili kamu kurumlarýnýn ve yerel yönetimlerin interaktif bilgi alýþveriþlerini saðlayacak þekildealtyapýlarýný hazýrlamasý,

l Uluslararasý standartlarýn izlenmesi ve uygulanmasý,

l Uluslararasý standartlarýn oluþturulmasýna aktif olarak katkýda bulunulmasý

l Teknolojik altyapýnýn uluslararasý standartlarla uyumlu ve yeterli olmasý

l Ulusal bilgi güvenliðinin saglanmasý amacýyla bilgi güvenlik duvarýnýn olusturulmasý

l Kiþisel bilgi güvenliðinin saðlanmasý

ELEKTRONÝK TÝCARET ÇALIÞMA GRUBU

Diðer sektörlerden gelen eleþtiriler de göz önüne alýnarak elektronik ticaret ile ilgili vizyon , hedef veöneriler aþaðýda belirtilmiþtir.

VÝZYON

Elektronik ticaret uygulamalarýnýn geliþtirilmesi sureti ile küreselleþme , rekabet üstünlüðü, uluslararasýticaretten daha çok pay almak ve sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkýnmaya katký saðlamak.


1. Elektronik Ticaret uygulamalarýnýn uluslararasý geliþmelerde dikkate alýnarak yaygýnlaþtýrýlmasý.

l Tüketici haklarýnýn korunmasý

l Fikri ve sýnai mülkiyet haklarýnýn korunmasý

l Kiþisel verilerin gizliliðinin korunmasý

l Mevcut yasalarýn Elektronik Ticaret uygulamalarý göz önüne alýnarak yeniden düzenlenmesi

2. Elektronik Ticaret�te güven ortamýnýn oluþturulmasý

l Elektronik imza

l Onay kurumu

l Elektronik Noterlik

l Kamusal denetim mekanizmalarýnýn kurulmasý.

3. Uluslararasý ticaretten daha fazla pay alýnmasý

l Gerçek ve tüzel kiþilere ucuz, kolay ve hýzlý eriþim olanaklarý saðlanarak elektronik aðlarabaðlanmalarýnýn teþvik edilmesi ve özendirilmesi

l Veri tabaný oluþturulmasýnýn teþvik edilmesi

l Dýþ ticarete yönelik içerik üretiminin teþvik edilmesi

l Anýnda kaynaktan bilgi oluþturulmasýnýn teþviki

l Ulusal standartlarýn oluþturulmasý ve uluslararasý standartlara uyumunun saðlanmasý

l Yaygýn kullanýlan veri tabaný , veri deðiþimi vb. konulardaki standartlarýn kullanýlmasýnýn teþvik edilmesi

l Türkçe karekter seti konusunun uluslararasý platformlarda ciddiyetle ele alýnmasý için çalýþmalaryapýlmasý

l Uluslararasý geliþmeler izlenerek vergilendirme, gümrükleme, teslimat, sevkiyat gibi iþlemlerinkolaylaþtýrýlmasý.


4. KOBÝ�lerin Elektronik Ticaret olanaklarýný kullanarak uluslararasý pazarlara açýlmasý

l Ticaret Noktalarýnýn oluþturulmasý, geliþtirilmesi ve desteklenmesi

l Hedef kitlelere eðitim verilmesi

l KOBÝ-Net ve benzeri yapýlarýn teþvik edilmesi

l KOBÝ�lerin veri tabanlarýný oluþturmalarýna destek verilmesi

l KOBÝ�lerin kendi WEB sayfalarýný oluþturabilmeleri için teþvik edilmesi

5.Elektronik bankacýlýk hizmetlerinin yaygýnlaþtýrýlmasý

l Ev ve ofis bankacýlýðýnýn teþviki

l Elektronik para kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý

Yukarýda belirtilen hedef ve önerilere ilave olarak diðer çalýþma gruplarýndan 2 deðiþik öneri gelmiþtir:

l Elektronik Ticaret ile ilgili pilot proje uygulamasýna geçilmesi

l Avrupa Topluluðu ve diðer dünya örgütlerinin bu konudaki çalýþmalarýna katýlarak Elektronik Ticaretile ilgili geliþmelerin ve uygulamalarýn yakýndan takip edilmesi ve ülkemizin deðiþikliklere hýzla uyumununsaðlanmasý için gerekli altyapýnýn kurulmasý ve yasal deðiþikliklere gidilerek bu uygulamalarýn içindeyer alýnmasý

TEKNOLOJÝ ÇALIÞMA GRUBU

VÝZYON

l Türkiye, üniversiteleri, sanayii, yetiþmiþ insan kaynaklarý ve Ar-Ge�ye verdiði önem ile enformasyonteknolojileri alanýnda küresel ölçekte bir geliþtirme ve üretim odaðý olacaktýr.

l Ülkemiz, bireyleri ve kurumlarýnca etkin bir þekilde kullanýlan, geniþ seçeneklere sahip hizmet veiçeriklerin üzerinden adil olarak sunulduðu bir enformasyon altyapýsý kuracaktýr


l Türkiye enformasyon teknolojisi üretimini gerçekleþtirebilmek üzere, Ar-Ge yeteneðini, bu alandakiyatýrýmlarýný OECD ortalamasýnýn üzerine çýkartarak arttýrmalýdýr. (Üniversite sanayi iþbirliði, teknopark,risk sermayesi, vb.)

l Türkiye enformasyon teknolojisi hedeflerini gerçekleþtirecek (üretim, Ar-Ge ve iþletim) insankaynaðýný yetiþtirmelidir.

l Türkiye yazýlým sektöründe iç ve dýþ pazara yönelik önemli bir üretim merkezi olmalýdýr. Bunu saðlamakiçin yazýlým stratejik bir alan olarak belirlenmeli ve bu alanda teþvikler düzenlenmelidir.

l Halkýn ve çalýþanlarýn enformasyon ve iletiþim teknolojilerini etkin bir þekilde kullanabilecek bilgi veeðitim düzeyine sahip olmasý saðlanmalýdýr (temel eðitim ve yetiþkin eðitimi).

l Hizmet, iþletim ve hizmete iliþkin teknolojinin, çok seçenekli, serbest rekabete açýk ve tekeli engelleyenmekanizmalarla sunulmasý saðlanmalýdýr.

l Toplumumuzda üst gelir gruplarý dýþýndaki geniþ kesimler, kýrsal alanlarda yaþayanlar, kent yoksullarýve kente yeni göçenler için ulusal enformasyon altyapýsýna yaygýn ve adil eriþim hakký saglanmalýdýr.Bunun için evrensel hizmet tanýmlanmalý ve destekleme mekanizmalarý kurulmalýdýr.

l Ulusal enformasyon altyapýsýna eriþim için gerekli olan araçlara sahip olmak isteyen her haneye buolanaðýn saðlanmasý ve bu araçlarýn toplum içerisinde dengeli olarak daðýtýlmasý gözetilmelidir.

l Kullanýcýlarýn enformasyon altyapýsý üzerinde kendi gereksinimlerine karþýlýk verebilecek içerik vehizmetlere ulaþabilmeleri saðlanmalýdýr.

v


EK-5: ENFORMATÝK SEKTÖRÜNÜ ÝLGÝLENDÝREN HÝZMETLERÝN TABÝOLDUÐU KURALLAR

Uruguay Round�a kadar üye ülkeler için baðlayýcý kurallar getiren, çok taraflý (multilateral) ve tümüyleservis sektörüne hasredilmiþ bir uluslararasý hukuki metin üretilememiþtir. Dolayýsýyla çok taraflýlýk anlamýndamallar bakýmýndan ticaret kurallarý 1948 yýlýna kadar (GATT 1948) geriye tarihlenirken, servisler bakýmýndan1995 yýlý gibi çok yakýn bir tarih söz konusudur. Enformatik sektörü bakýmýndan büyük önem arzeden ServisTicareti Genel Anlaþmasý (General Agreement on Trade in Services-GATS) hakkýnda özet bilgi, Anlaþmanýnbir parçasý halindeki WTO Telekomünikasyon Anlaþmasýnýn özellikleri ve Türkiye�nin Pozisyonu aþaðýdakibaþlýklar altýnda ele alýnmýþtýr.

Servis Ticareti Genel Anlaþmasý (GATS)

Servis Ticareti Genel Anlaþmasý (GATS), servis ticaretinde, bu ticaretin saydamlýk ve giderek daha çokliberalizasyon þartlarý altýnda geniþlemesi hedefine yönelik olarak, çok taraflý kural ve prensiplerden oluþanbir çerçeve kurmaktadýr. Anlaþma, ülkelerin servis kapasitelerini, etkinliði ve rekabeti güçlendirmeleri suretiyle,servislerin uluslararasý ticarete tedricen artan bir þekilde katýlýmýna ve sevis ihracatýna olan ihtiyacý dilegetirmektedir.

Servisin Tanýmý

GATS�ýn universal bir kapsamý olup, legal form anlamýnda üye ülkelerin servislerle ilgili olarak uyguladýðýher türlü yasa, tüzük, yönetmelik, karar, idari tedbir vb. düzenleme için geçerlidir. Ýçerik anlamýnda iseþunlarý kapsar:

l bir servisin satýn alýnmasý, ödeme yapýlmasý veya kullanýmý;

l servisin arzý ile baðlantýlý olarak, üye devletlerce halka sunulmak üzere öngörülen servisler ile ilgilipiyasaya giriþ (access) ve o servisin kullanýmý;

l servisin arzý için bir üye devlet mensuplarýnýn, ticari mevcudiyet de dahil olmak üzere mevcudiyeti(presence).

Dolayýsýyla taným, herhangi bir sektördeki hizmetleri etkileyen herhangi bir legal ya da idari tedbiri dekapsayacak þekilde formüle edilmiþtir. Buradaki anlamýyla �servis� terimi; ticari olmayýp, devlet tasarrufualtýnda arzedilen servisler hariç, diðer sektörlerdeki her türlü servisi kapsamaktadýr. Taným, hem üretimfaktörlerinin hareketini hem de tüketicilerin hareketini içerir. Bu bakýmdan, tanýmýn spektrumu içinde yatýrýmve iþgücüne ait uluslararasý iþlemler (transactions) de bulunmaktadýr. Yukarýdaki açýklamalarýn ýþýðý altýndaGATS anlamýnda �servis ticareti�, 4 arz biçimi (modes of supply) vasýtasýyla hizmet sunumu olarakyapýlmaktadýr. Bu arz biçimleri þunlardýr:

l Sýnýr Aþýrý Arz (Cross-border Supply): Bir ülkeden diðerine hizmet arzý (bankacýlýkta olduðu gibi).

l Yurtdýþýnda Tüketim (Consumption Abroad): Bir üye ülkenin topraklarýnda diðer bir ülketüketicilerine hizmet arzý (turizmde olduðu gibi).

l Ticari Mevcudiyet (Commercial Presence): Bir yabancý þirketin bir ev sahibi ülkedeki ticarimevcudiyeti (hem yatýrým hem de ticaret anlamýnda).

l Gerçek Kiþilerin Mevcudiyeti (Presence of Natural Persons): Bir ülke tebasýnýn bir hizmetsunucusu tarafýndan bir yabancý ülkede istihdam edilmek üzere sunumu (iþgücü arzý).

Anlaþmanýn Yapýsý

Anlaþma 3 ana bölümden oluþmaktadýr:

l prensip ve kurallarý koyan bir genel çerçeve


l tek tek sektörlerle ilgili özel kurallarýn yer aldýðý �ek�ler (telekomünikasyon sektörü bunlardanbiridir)

l �pazara giriþ� (market access) ile ilgili taahhütlerin yer aldýðý ulusal listeler (bunlar GATT tarifelisteleri gibidir).

Söz konusu ana bölümler aþaðýdaki baþlýklar altýnda incelenmiþtir.

Genel Çerçeve: Prensip ve Kurallar

Milli Muamele (National Treatment):

GATT�ýn temel prensiplerinden biri olan Milli Muamele GATS�a da aktarýlmýþtýr. Buna göre, hiçbiryabancý hizmet sunucusuna, yerli sunucuya yapýlandan farklý bir muamele yapýlmayacaktýr. Ancak, Anlaþmabu prensibe bir istisna getirerek, ülkelerin ulusal muamele taahhütleri verecekleri servis türlerini seçmelerineimkan tanýmýþtýr. Ayrýca ülkeler, ulusal muameleyi sýnýrlama hakkýna da sahip oldular.

En Çok Kayrýlan Ülke (Most Favoured Nation):

Anlaþma, GATT�ýn temel prensiplerinden olan MFN�i de bünyesine almýþtýr. Ancak, �ek�lerinden biriolan �MFN Muafiyetleri�nde üye ülkelerin bazý üye ülkelere diðerlerinden daha farklý muamele göstermesineimkan tanýmýþtýr. Tabii ki, bunlarýn ne/neler olduðunun ülkelerin ulusal taahhüt listelerinde gösterilmelerigerekmektedir. Muafiyet süresi þimdilik prensip olarak 10 yýl olarak belirlenmiþtir.

Pazara Giriþ (Market Access):

Azami pazar giriþi imkaný saðlamak esas olmakla beraber, ülkeler pazara giriþ taahhütleri vercekleriservisleri belirlemek ve pazara giriþ düzeyini sýnýrlamak imkanýný elde etmiþlerdir. Ancak, ülkeler bu konudakitaahhüt listelerinde açýkça belirtmedikçe aþaðýdaki hususlarda sýnýrlama koymaktan men edilmiþlerdir:

l hizmet sunucularýn sayýlarýna yönelik sýnýrlamalar (sayýsal kotalar halinde veya özel ve inhisari haksahiplerinin varlýðý veya ekonomik gerekçeler nedeniyle);

l servis muamelelerinin (transactions) veya varlýklarýnýn (assets) toplam deðeri üzerindeki sýnýrlamalar( sayýsal kotalar halinde veya ekonomik gerekçelerle);

l servis operasyonlarýnýn toplam sayýsý veya belirlenmiþ sayýsal birimler cinsinden servis çýktýsýnýn(output) toplam miktarý üzerindeki sýnýrlamalar ( kotalar halinde veya ekonomik gerekçelerle);

l belli bir hizmet sektöründe istihdam edilebilecek gerçek kiþilerin toplam sayýsý üzerindeki kýsýtlamalar;

l bir servis sunucunun hizmet sunabilmesi için, belirli bir hukuki yapý veya ortak giriþim (joint venture)empoze eden tedbirler;

l servis sektöründeki yabancý sermayeye azami hisse oraný veya mutlak deðer olarak azami yatýrýmdeðeri þeklinde getirilen kýsýtlamalar.

Ülkeler yukarýdaki sýnýrlama ve kýsýtlamalarý, ancak bunlara ulusal taahhüt listelerinde yer verdikleritakdirde uygulayabileceklerdir. Ülkelerin her halükarda uygulayamayacaklarý kýsýtlamalar ise þunlardýr:

l bir ülke kendi topraklarýna belli bir servis transferi yapýlmasýna imkan tanýyor ve bu servisin sunumubir sermaye transferi gerektiriyorsa, o ülke böyle bir sermaye transferine kýsýtlamalar koyamaz;

l benzer þekilde, bir ülke kendi sýnýrlarýný bir servise açýyor ve bu servis kendi topraklarýnda bir yabancýfirmanýn ticari mevcudiyetini gerektiriyorsa, o ülke, bu mevcudiyetin beraberinde gerektirdiði sermayehareketlerine sýnýrlamalar koyamaz;

l cari iþlemlere ait GATT kapsamýna giren bir ticaretteki, ödemeler dengesinden kaynaklanan nedenlerhariç, uluslararasý transfer ve ödemelere kýsýtlama uygulanamaz;

l lisans iþlemleri, kalifikasyon þartlarý ve teknik standartlar, servis ticaretine engel teþkil edecek biçimdeuygulanamazlar ve bunlarýn saydam bir þekilde tatbik edilmeleri gereklidir;


l inhisari hak sahibi servis sunucularýnýn, ulusal listelerdeki taahhütlerine aykýrý bir biçimde faaliyetgöstermelerine müsaade edilemez. Bu baðlamda ülkelerin inhisari hak tevdi edilmiþ servis sunucularýnýWTO�ya bildirmeleri gerekmektedir. Bununla beraber rekabeti kýsýtlayýcý uygulamalara karþý önlemiçeren hükümler Anlaþmada yer almamaktadýr. Türkiye için geçerli olan AT rekabet hukuku kurallarýile karþýlaþtýrýldýðýnda, GATS�ýn rekabet kurallarý bakýmýndan hayli zayýf bir kodifikasyonu olduðu ortayaçýkmaktadýr. Anlaþma, bu konuda yalnýzca, karþýlýklý danýþma, bilgi alýþveriþi ve iþbirliði imkanýsaðlamaktadýr. Rekabeti bozucu bir diðer olgu olan Sübvansiyonlar bakýmýndan da, gerek servissektöründe birim maliyet/fiyat hesaplamalarýnýn pratik güçlüðü, dolayýsýyla fiyat içindeki sübvansiyonpayýnýn tespit edilememesi, gerekse geliþmekte olan üye ülkelerin servis sektörlerinin sübvansiyonaihtiyaç gösteriyor olmasý gibi nedenlerle bu olgu da Anlaþmada yer bulamamýþtýr.

Progresif Liberalizasyon:

Liberalizasyon süreci, ulusal politika hedefleri ve üye ülkelerin geliþmiþlik düzeyleri (hem genel hem desektörler bazýnda) dikkate alýnmak suretiyle yürütülecektir. Geliþmekte olan ülkelerin görece daha az sayýdasektör ve/veya muameleyi libere etmelerinde esneklik tanýnacaktýr�geliþmekte olan ülkelerden kalkýnmahedefleri ve teknolojik amaçlarýyla çeliþen liberasyonlarý yapmalarý istenmeyecektir.

Geliþmekte Olan Ülkelerin Tedrici Katýlýmý (Increasing Participation):

Tedrici Katýlým kavramýnýn Anlaþmaya girmesi, geliþmiþler ile geliþmekte olan ülkelerin servissektörlerindeki birbirlerine göre �asimetri� olgusunun Anlaþma tarafýndan tanýnýyor olmasý anlamýna gelmektedir.Bu kavram yukarýdaki progresif liberalizasyon ilkesi ile birlikte deðerlendirildiðinde, Anlaþmanýn geliþmiþlerile daha az geliþmiþler arasýndaki farký gözeterek saðlýklý iþleyebileceði düþünülebilir. Çünkü, bunun pratiksonucu, geliþmekte olan ülkeler bakýmýndan ulusal taahhüt listelerinde yer vermiþ olmalarý kaydýyla, TRIMstedbirlerinin ve sübvansiyonlarýn meþru olarak uygulanabilmesi olacaktýr. Bu tedbirler arasýnda örnek olarak,servis sektörünün geliþtirilmesine katkýda bulunabilecek þekilde; teknoloji transferi, istihdam þartý veya yabancýservis sunucusunun þebekesine giriþ imkanlarý gibi koþullar empoze edilebilir.

Anlaþmanýn Ekleri (Telekomünikasyon)

Anlaþmanýn enformatik sektörü bakýmýndan önem arzeden ekleri, yukarýda sözü edilen MFN Muafiyetlerive Telekomünikasyon Ekleridir. MFN Muafiyetleri ile ilgili açýklamalara yukarýda yer verilmiþtir.Telekomünikasyon Eki ise, bu sektörle ilgili özel kurallara yer vermektedir. Ek�in amacý, herhangi bir servissunucunun, kendi ulusal listesinde bulunan bir servisin sunumu için kamusal telekom nakil þebekelerine vehizmetlere makul þartlarda ve ayrýmcý muameleye tabi tutulmadan giriþ yapmasýný ve bunlarý kullanmasýnýsaðlamaktýr. Telekomünikasyon için böyle bir �Ek�in gerekliliði, bu sektörün, mali servisler gibi baþkahizmetlerin de verilebilmesine aracýlýk yapmasý nedeniyle taþýdýðý stratejik önemdendir. Ek, kendiliðinden netelekomun ne de onun kapsamýndaki bir alt-sektörün liberalizasyonunu getirmemekte, ancak bunu yapýlacakmüzakereler sonucunda oluþturulacak taahhüt listelerine býrakmaktadýr. Ek�in teminat altýna aldýðý husus, birhizmet sunumu (mode of supply) olarak telekomünikasyon servislerinin kullanýmýyla ilgili þartlarýn, listelerdekipazara giriþ taahhütlerini ihlal edemeyeceðidir.

Dolayýsýyla Ek, bir üye ülkenin, yabancý bir üye ülke tebasýna ve þirketlerine kendi telekom þebekesini,milli muamele prensibini uygulamak suretiyle, kendi tebasý ve þirketlerine gösterdiðinden farklý bir muameleuygulamaksýzýn kullandýrmasýný saðlamaktadýr. Ek�in 5 (g) maddesi, geliþmekte olan ülkelerin, geliþmeseviyelerine orantýlý olarak ve sektör altyapýlarýný güçlendirmek gibi gerekçelerle pazara giriþ ve kullanýmaþartlar koyabileceklerini ancak bu þartlarýn ulusal taahhüt listelerinde iþaret edilmiþ olmasý gerektiðinibelirtmektedir. Ancak Ek, yabancý ülkelerin teba ve þirketlerinin o üye ülkede telekom nakil þebekelerikurmak, satýn almak (acquire), kiralamak, iþletmek veya hizmet sunmak gibi faaliyetlerine izin verilmesi gibibir yükümlülük getirmemektedir. Bununla birlikte, üye ülke, kendi ulusal listelerinde bunlarýn tamamýný veyabir kýsmýný libere ettiðini belirtir yönde taahhütlerde bulunduysa, bu taahhütler o üye ülkeyi baðlayacaktýr.Ek�in 6. paragrafý, ITU, UNDP ve IBRD�nin kalkýnma programlarý ile ilgili olarak teknik iþbirliði öngörmektedir.Paragraf 5 (b), kullanýcý haklarýný öngörmektedir ve bu da geliþmekte olan ülkelere ilave maliyet ve güçlükler


çýkarabilecek ve bu ülkelerin kendi telekom þebekeleri üzerindeki kontrol yeteneklerini azaltabilecektir. Sýnýr-aþýrý veri akýþý ile ilgili 5 © paragrafý, geliþmekte olan ülkelerin örneðin yerel veri tabanlarýnýn kullanýmýnýsaðlamak ya da yurtdýþýna gönderilen tüm verileri kopyalamak suretiyle kendi bilgi haznelerini güçlendiriciönlemler alamayacaklarý anlamýna gelmektedir.

Ulusal Taahhüt Listeleri (Telekomünikasyon

Müzakereler neticesinde 15 Nisan 1997 tarihi itibariyla, telekom pazarýna giriþ taahhütlerini kapsayanve 69 WTO üye ülkesini temsil eden 55 liste üzerinde anlaþmaya varýlmýþtýr. GATS Dördüncü Protokolüneeklenen bu listeler, 30 Kasým 1997 tarihine kadar kabule açýk kalmýþ, ülkelerin kendi listelerinde aksibelirtilmedikçe, taahhütler 1 Ocak 1998 tarihi itibarýyla geçerlilik kazanmýþtýr. Listelerin hazýrlanýþ tarzý, yukarýdabahsedilen 4 sunum biçimi bazýnda olmuþtur. Bu listelerde, ülkeler sayýlan alt-sektörler itibarýyla dört baþlýkaltýnda pazara giriþ açýsýndan taahhütlerini sýralamýþlardýr. Ülkelerin özel taahhüt listelerinde yer alan herhangibir sektörün karþýsýnda aksi belirtilmemiþ ise, bu o sektörde pazara giriþ hakký ile milli muamelenin tanýndýðýanlamýna gelmektedir. Temel telekomünikasyon iþletmelerindeki bu anlaþma yalnýzca 1998 Ocaðýndan itibarenpazar arzýnýn liberalleþmesini saðlamamýþ ayný zamandada pazarý yabancý yatýrýmcýlara açarak düzenlemekurallarý koymuþtur.

U luslararasý hizm etler için pazar giriþi taahhüdünde bulunm ayan yada sýnýrlandýran 8 ülkeK olombiya (Ekonomik gerekçelerle) B angladeº, Ekvator, H indistan (2004�te gözden

geçirecek), Fas, G üney A frika, Srilanka, T unusU ydu hizm etleri tedarikçileri iç in hizm et ve ko laylýklara pazar eriþim garantisi veren 42 ülke1998 A vustralya, Avusturya, B elç ika, ª ili, K o lo m biya, D anim arka, D om inik

Cum huriyeti, E l Salvador, F inland iya, Fransa, A lm anya, G uatem ala, Ýz landa,Ýsrail, Ýta lya, Japonya, K ore C um huriyeti, L üksem burg, M alezya, Hollanda, Y eniZelanda, N orveç, Ýspanya, Srilanka, Ýsveç, Ýsviçre , T rinidad ve T obago, Ýngiltereve AB D

1999 Peru2000 Arjantin, Kanada (sab it gezgin 1998), Ýrlanda, Singap ur, V enezuela , Portekiz2001 B olivya, Ç ek C um huriyeti2002 M eksika, B ulgaristan (2004’te tüm kam u hizm etleri için)2003 Y unanistan, M acaristan, Polonya, R omanya,Slovak C umhuriye ti2004+ B runuay, Endonezya, Jam aika, G renada, T ayland, T ürkiye, SenegalU ydu hizm et iþle tic ileri için seçilm iþ hizm et ve ko laylýklara pazar giriþi garantileyen 6 ülke vebölgeB rezilya K am usal aða baðlý o lm ayan kapalý kullanýc ý grup larý için ulusal ve uluslararasý

hizm etler iç in açýk. T üm uluslararasý trafik lerin B rezilya�daki geçit santra ldenyönlend irilmesi gerekiyor.

F ild iºiSahilleri

Sabit ses ve teleks hariç tüm hizm etler

G ana G lobal gezgin, ulusal te lli iç in G ana hüküm etiy le ortaklar içinH ong K ong G ezgin uydu hizmetleri ve firm alar yada kapalý kullanýc ý guplarý için haric i uydu

devrelerinin saðlanm asýM auritus G M PCS için açýkG üney A frika U lusal düzeyde yasalarýn düzen lenm esiyle zam anlam asý yap ýlacakU ydu hizm etleri iç in pazar giriºi taahhüdü o lm ayan 8 ülkeA ntigua ve B arbuda, B angladeº, K olom biya, Ekvato r, H indistan, Fas, P akistan, F ilip in lerRekabetçi düzenlem e prensip leri iç in taahhüt veren 54 ülkeA ntigua ve B arbuda, A rjantin, A vustralya, Avusturya, B elç ika, B runuay, B ulgaristan, K anada, ª ili,K olombiya, F ild iºi Sahili, Çek C um huriyeti, D anim arka, D om inik C um huriyeti, E l Salvador,Finland iya, Fransa, G ana, A lm anya, Y unanistan, G renada, G uatem ala,H ong Kong, M acaristan,Ýz landa, Ýrlanda, Ýsrail, Ýta lya , Jam aika, Japonya,K ore C um huriyeti, Lüksem burg, M eksika,H ollanda, Yeni Zelanda, N orveç, Papua Yeni G ine, Peru, Po lonya, Portekiz, R omanya, Senegal,S ingapur, S lovak Cum huriyeti, G üney A frika, Ýspanya, Srilanka, Ýsveç, Ýsviçre, T ayland, T rinidadve T obago, Ýngiltere ve A B DRekabetçi düzenlem e prensip leri iç in gelecekte taahhüt vereceð ini belirten 3 ülkeB razilya, B angladeº, M auritusRekabetçi düzenlem e prensip lerini gelecekte uygulayacak 8 ülkeB olivya, H ind istan, M alezya, Fas, Pakistan, F ilip inler, T ürkiye*, V enezuela

*Parlam entoda ilg ili yasalarýn geçm esi durum unda


1998-47 ü lke yabancý sahip lið ine ya da teleko m ünikasyonhizm etlerin in kontro lüne izin verd i

1998 A vustralya (V odafone ve Telstra hariç),A vusturya, B elç ika (kam usal firm a hariç), ª ili(lokal serv is hariç), K olom biya, D anim arka,D om in ik Cum huriyeti, E l Salvador, F in landiya,Fransa (F ransýz T elekom hariç), A lm anya,G uatem ala, Ýz lan da, Ýtalya (S te t hariç), Japonya(K dd ve N T T hariç), Lüksem burg, H o llanda,Y eni Zelanda ( Tek b ir yabancý g iriþim ci için Y ZTelekom unu % 49,9 ’u hariç), N orveç, Ýsp anya,(T elefon ica hariç), Ýsveç, Ýsviçre, T rin idad veTobago, Ýng iltere ve A B D

1999 Peru, Portek iz

2000 A rjantin , Ýrlanda, S ingapur, V enezuella

2001 Bo livya, Çek Cum huriyeti

2002 M acaristan, Papua Y eni G ine

2003 Y unanistan, R om anya, S lovak Cum huriyeti

2004 Bu lgaristan, M airitus, Jam aika

2004 sonrasý Fild i ºi Sahilleri, G renada, B runia , A ntigua,Barbuda, B angladeº, Jam aika

10 ü lke ve bölgede bazý te leko m hizm etlerin in kontro lü ve yabancýsahip liðin e izin verild i

Brazilya K am usal o lm ayan h izm etlerin % 100’ü, 7 /99 ’dansonra hücresel ve uydu h izm etlerin in % 100’ü

K anada G ezgin uydu h izm etlerin in ve tekrar h izm etsatým ýn ýn % 100�ü, M art 2000�den itibaren sabituydu h izm etlerin in % 100’ü, denizaltý kablolisansýn ýn % 100�ü , d iðer servislerin % 46,7 'si

Ekvato r Sadece hücreselin % 100’ü

G ana Sadece G ana u lusal f irm asýyla o rtak

H ong K ong Ses, veri, fax ve kapalý ku llan ýc ý g rup larýn ýn tekrarsatýþýn ýn % 1 00�ü

Ýsra il H ücreselin % 80’i, u luslararsý h izm etlerin % 74�ü ,katm a deðerli h izm etlerin % 100�ü

K ore Cum . 2001 ’de tekrar satým için % 1 0, K ore T elekom hariç(% 20) serv is saðlayýc ýlarýn 2001�e kadar % 33�ü ,sonra % 49’u

M eksika H ücresel h izm etlerin % 100’ü, d iðer tümhizm etlerin % 49’u

Polonya Ses veri lokal te lli h izm etlerin % 100’ü, telsiz,u luslararasý ve uzun m esafen in % 49�u ,

Tunus Teleks ve veri iletim i 1999’da, gezgin,çaðrý vetelekonferans 2000, lokal h izm etler 2003


Yabancý Kontrolüne Ýzin Vermeyen 10 ÜlkeHindistan-%25Endonezya-%35Malezya-%30Filipinler-%40, tüm hizmetler içinSenegal-%35Güney Afrika-%30Sri Lanka %35Tayland-%20Fas-unboundTürkiye-%49

Uluslararasý hizmet ve kolaylýklar pazar giriþine garanti veren53 ülke1998 Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada*, ªili,

Danimarka, Dominik Cumhuriyeti, El Salvador,Finlandiya, Fransa, Almanya, Guatemala,Ýzlanda, Ýtalya, Japonya,Kore Cumhuriyeti*,Lüksemburg, Malezya*-mevcut tedarikçileryoluyla, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda,Norveç, Filipinler*, Papua Yeni Gine, Ýspanya,Ýsveç, Ýsviçre, Trinidad ve Tobago, Ýngiltere veABD

1999 Peru2000 Arjantin, Venezuela, Ýrlanda, Singapur, Portekiz2001 Çek Cumhuriyeti, Bolivya2003 Polonya, Yunanistan, Slovak Cumhuriyeti,

Romanya2004 Mauritus, Macaristan2005 Bulgaristan, Endonezya*2006+ Türkiye, Senegal, Grenada, Tayland, Brunei,

Antigua and Barbuda, Jamaica (2013)Seçilmiþ Uluslararasý hizmetler için açýk 6 ülke ve bölgeBrezilya* Kamusal olmayan tüm hizmetler

PSTN’e baðlý olmayan kapalý kullanýcý gruplarýiçin açýklanacakKamusal olan ve olmayanlar için yasaldüzenleme yapýlacak

Fildiºi Sahilleri Hücresel analog, gezgin, PCS, uydu temelli sesdýþý hizmetler, veri iletimi ve özel kiralýk devreservisleri

Hong Kong Ses, veri fax ve kapalý kullanýcý gruplarýnýntekrar satýmý

Ýsrail Fax, özel aðlar ve anahtarlama tekrar satýþý içinaçýk

Pakistan* Telex ve faxGana Kapalý kullanýcý gruplarý(*)Bu ülkelerde yabancý yatýrým sýnýrý kontrolün altýndadýr

v


ADI SOYADI GÖREVÝ Arif Ahmet DENÝZOLGUN Ulaþtýrma BakanýDoç.Dr. Emin AKATA Türk Telekom A.Þ. Genel Müdür YardýmcýsýErkan AKDEMÝR DPT UzmanMustafa Kemal AKGÜL KAMU-BÝB TemsilcisiHüseyin AKTEPE TUENA Proje OfisiRahmi AKTEPE Türkiye Biliþim Derneði Yönetim Kurulu aþkanýAli AKURGAL NETA ª Eriºim ve ªebeke Yönetimi Geliºtirme irektörüÜnal ALKAN TESÝD Genel SekreteriArzu Nur ALPAGUT ARTEL Telekomünikasyon MühendisiMehmet ALTUN Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýHayguyi ANTÝKACIOÐLU LINK COMPUTER YAZILIM DONANIM A. ª. Gn. Koord.Dr. Ali AR ÝFOÐLU LÝKOM Yazýlým Yönetim Kurulu ÜyesiProf.Dr. Murat AªKAR TÜBÝTAK-BÝLTEN MüdürüR. Yýlmaz ATADENÝZ Film Yapýmcýlarý Derneði 2. BaþkanýÖzkan AYDIN Hazine Müsteþarlýðý Fuarlar Daire BaþkanýÝbrahim BARBAROS MEB Müsteþar YardýmcýsýMeliha BAYAR TUENA Proje OfisiYavuz BAYIZ ASELSAN A.ª. Teknik Haberleºme Sistem MüdürüCevdet BAYKAL DTM Devlet Yardýmlarý Daire BaþkanýKemal BERKKAN BEKO A.ª. Bilgi Teknolojileri Yöneticisiªerif BEYKOZ TELSOFT A.ª. Mühendislik DirektörüÝsmail BÝRCAN MGK Genel Sekreterliði MüþaviriHaluk BURAN TRT Stüdyolar Daire BaþkanýDoç.Dr. Yurdakul CEYHUN TESÝDProf.Dr Osman COÞKUNOÐLUODTÜ Öðretim ÜyesiAkýn ÇAKMAKÇI Türkiye Teknoloji Geliþtirme Vakfý Genel SekreteriSevilay ÇELENK TUENA Proje OfisiKahraman Halis ÇELÝK Ýhlas Haber AjansýÖzcan ÇETÝN Telif Haklarý ve Sinema Genel MüdürüTülay ÇETÝNGÜLEÇ RTÜK ÜyesiNiyazi ÇÖMEZ Maliye Bakanlýðý Gelirler Genel Müdürlüðü Daire BaþkanýM. Öner DEMÝRKOL TUENA Proje OfisiTahir DENGÝZ Ulaþtýrma Bakanlýðý Müsteþar YardýmcýsýTamer DÝZÝOÐLU DTM Genel Müdür YardýmcýsýMurat DOÐAN BÝLTEN Müdür Ýdari YardýmcýsýMustafa ERASLAN TUENA Proje OfisiDicle EROÐUL Türk Telekomünikasyon A.Þ. Enformatik Daire BaþkanýÖmer ERTEKÝN ASELSAN A.ª. UzmanAhmet ETÝ SEBÝT A.Þ. Genel MüdürMahmut GENÇAÐA Maliye Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi BaþkanýDoç. Dr. Haluk GERAY TUENA Proje OfisiH. Aykut GÖKER TÜBÝTAK BTP Daire BaþkanýSerdar GÖKSAL Time Bilgi Ýþlem Üretim A.Þ. Genel MüdürAyºegül GÜNGÖR TÜBÝTAKÜmit GÜRTUNA Gazeteciler Cemiyeti YK ÜyesiEmrehan HALICI T.B.V. Yönetim Kurulu Baþkan YardýmcýsýEnver ÝBEK TESÝDSüleyman ÝLDEN SÝMKO A.Þ. Telekomünikasyon Þebekeleri Bölüm MüdürüProf.Dr. Eyüp ÝLYASOÐLU TRIO A. Þ. Yönetim Kurulu BaþkanýPýnar KAPRALI Internet Servis Saðlayýcýlarý DerneðiNecati KARA TUENA Proje OfisiAysun KARAARSLAN TUENA Proje OfisiDr. Mahmut KARADENÝZ ASELSAN A.Þ. Genel Müdür YardýmcýsýSelçuk KAVASOÐLU DPT Bilgi Ýþlem Daire Baþkaný

EK-6: BÝLGÝ TOPLUMU 2010: ULUSAL KATKI PAYI VE ARAÇLAR ÇALIÞMATOPLANTISI KATILIMCILARI (21-22 KASIM 1998/ANTALYA)


Mete KAVUNCU TUENA Proje OfisiProf.Dr. Ali Rýza KAYLAN Boðaziçi Üniversitesi Öðretim ÜyesiGüneþ KAZDAÐLI Ýnterpro A.Þ. Genel Yayýn KoordinatörüSema KENDÝR TÜBÝTAK TÝDEB Proje Deðerlendirme UzmanýHürsel KENDÝR ETA Elektronik Tasarým San. Tic. A.Þ.Prof.Dr. Yakup KEPENEK ODTÜ Öðretim ÜyesiLevent KIZILTAN KOÇ Sistem A.Þ. Genel Müdür YardýmcýsýLevent KOCATÜRK KAREL A.Þ. Projeler Departmaný KoordinatörüProf.Dr. Aydýn KÖKSAL Bili ºim Ltd. ªti. Genel MüdürFigen KUM TUENA Proje OfisiKoray KURAL DPT Uzman-TUENAAltan KÜÇÜKÇINAR TUENA Proje OfisiGüvenç MAMIKOÐLU TURKCELLFüsun NEBÝL LUCENT TECHNOLOGIES Business Development Mngr.Dr. Murat ªahin ÖCAL Rekabet Kurumu Araþtýrma Dairesi Ýktisadi Araþ.MüdürüÝrfan ONAY NETAª A.ª. Strateji Planlama Grup DirektörüSehap ÖNDER TUENA Proje OfisiAhmet ORAL Türk Telekom A.ª. AR-GE MüdürüProf.Dr. Tuncer ÖREN MAM Biliþim Teknolojileri Enstitüsü Müdür YardýmcýsýSelçuk ÖZBAYRAKTAR SÝMKO A.Þ. Proje YöneticisiRukiye ÖZCÝVELEK TUENA Proje OfisiÖnder ÖZDEMÝR KÝGEM Haberleþme MühendisiAtilla ÖZDEMÝROÐLU MESAM BaþkanýErdem ÖZEL TÜBÝSAD Yönetim Kurulu ÜyesiMuzaffer ÖZER Unimedya A.ª. Genel MüdürDr. Atilla ÖZGÝT ODTÜ Öðretim ÜyesiProf.Dr. H. Nevzat ÖZGÜVEN TÜBÝTAK Baþkan YardýmcýsýErgun ÖZKALAYCI HALICI A.ª. Genel MüdürEmine PAMUK MGK Genel SekreterliðiMüge PERÝ LOGO YAZILIM A. Þ. Genel Müdür YardýmcýsýSelim SARPER ALCATEL A.ª. DirektörAhmet SONER SÝNE-SEN Genel SekreteriNazan TUÐBAY SÝBERNAME A.Þ. Genel MüdürüProf.Dr. Oktar TÜREL ODTÜ Öðretim ÜyesiÝlhami TÜRKAY Ulaþtýrma Bakanlýðý Haberleþme Genel MüdürlüðüProf.Dr. Dinçer ÜLKÜ TÜBÝTAK BaþkanýRasim YILMAZ TSE Bilgi Ýþlem Daire BaþkanýAnýl YILMAZ DPT Müsteºar MüºaviriÝlyas YILMAZYILDIZ DYP Balýkesir MilletvekiliHaluk ZONTUL TUENA Proje Yöneticisi

v


EK-7: ULUSAL KATKI PAYI VE ARAÇLAR TOPLANTISINDA BELÝRLENENÖNCELÝKLÝ TEKNOLOJÝ ALANLARI

Öncelikli Teknoloji Alanlarý

Daha önceden proje grubunca belirlenen ve TESÝD ve TÜBÝSAD üyesi firmalarýn uzmanlarýncadeðerlendirilen temel teknoloji gruplarý, 20-21 Kasým tarihlerindeki toplantýda yazýlým ve donaným çalýþmagruplarýndaki uzmanlarca ayrý ayrý deðerlendirilerek Türkiye için aþaðýdaki teknoloji alanlarý öncelikli hedefalanlar olarak belirlenmiþtir.

Yazýlým Sektörü Öncelikleri

Bu çalýþma grubunda öncelikli hedef katký alanlarý tartýþmasýnda daha önceden belirlenen teknolojilistesine �Uygulama Yazýlýmlarý� ilave edilmiþtir.

Öncelikli teknoloji alanlarý aþaðýdaki sýrada belirlenmiþtir.

l Að yönetimi

l Uygulama Yazýlýmlarý

l Güvenlik

l Görüntü ve ses tanýma

l Bilgi iþleme

Öncelikli Üretim ve Geliþtirme Teknolojileri

Yazýlým grubu tarafýndan öncelikli katký alanlarý için, öncelikle sahip olunmasý gereken üretim ve geliþtirmeteknolojileri þu sýrada belirlenmiþtir:

l Ýçerik üretimi/çevrimi

l Nesne tabanlý tasarým


l Að teknolojilerine yönelik tasarým

Donaným Sektörü Öncelikleri

Donaným grubu teknolojileri iki farklý açýdan deðerlendirilmiþtir:

1. Ekonomik

2. Ulusal güvenlik

Bilgi toplumunun teknik altyapýsý ve hizmetlerini oluþturmada �ekonomik� ve �stratejik� açýdan önemliolacak teknoloji gruplarý arasýnda bir öncelik deðerlendirilmesi yapýlmýþtýr. Bu deðerlendirmede ilk beþ sýrayýalan teknoloji gruplarý þunlardýr:

1.Ekonomik açýdan yapýlan deðerlendirme:

Öncelikli Teknoloji Alanlarý:

l Temel Ýletim/Eriþim

l Anahtarlama ve Yönlendirme

l Görüntü ve Ses Tanýma

l Güvenlik

l Gezgin Ýletiþim / Gezgin Bilgi Ýþleme


Öncelikli Üretim ve Geliþtirme Teknolojileri:

l Sistem düzeyinde donaným tasarýmý

l Að teknolojilerine yönelik tasarým


l CASE tabanlý tasarým

l Donaným Tümleþtirmesi (VLSI, ASIC tasarýmý)

2.Ulusal güvenlik açýsýndan yapýlan deðerlendirme:

Öncelikli teknoloji alanlarý:

Güvenlik

l Frekans Bandý Kullanýmý

l Veri Tabanlarý

l Að Yönetimi

l Bilgi Tabanlý Sistemler

Öncelikli Üretim ve Geliþtirme Teknolojileri:

l SDL tabanlý tasarým


l Donaným Tümleþtirmesi(VLSI, ASIC tasarýmý)

l Yukarýdan Aþaðýya Tasarým Yönetimi

l Gömülü yazýlým (DSP, PAL,Sayýsal Ýþaret Ýþlemcileri)

Her iki çalýþma grubunda da �güvenlik teknolojileri� öncelikli teknoloji alaný olarak belirlenmiþtir. Ýkigrup tarafýndan da öncelikli olarak belirlenen bir diðer teknoloji alaný �Að Yönetimi� teknolojileridir. Donanýmçalýþma grubunun ulusal güvenlik açýsýndan yaptýðý deðerlendirmede �Að Yönetimi� öne çýkmýþtýr. Bunabaðlý olarak her iki grupta �Að teknolojilerine yönelik tasarým� öncelikli geliþtirme teknolojisi olarakbelirlenmiþtir. Yine her iki grup tarafýndan da öncelikli olarak belirlenen bir diðer geliþtirme teknolojisi alaný da�Sistem düzeyinde yazýlým tasarýmýdýr.� Bu alan donaným çalýþma grubunda, her iki açýdan yapýlandeðerlendirmede öncelikli olarak belirlenmiþtir.

Gruplarda belirlenen diðer öncelikli alanlar gruplarýn tanýmýna uygun olarak ortaya çýkmýþtýr. Yazýlýmgrubunca belirlenen öncelikli diðer alanlar uygulama yazýlýmlarý, görüntü ve ses tanýma ve bilgi iþlemedir. Bugrupta öne çýkan diðer üretim ve geliþtirme teknolojileri içerik üretimi ve çevrimi ile nesne tabanlý tasarýmdýr.

Donaným çalýþma grubunda öne çýkan diðer teknoloji alanlarý, ekonomik açýdan yaklaþýldýðýnda, temeliletim ve eriþim, anahtarlama ve yönlendirme, görüntü ve ses tanýma ile gezgin iletiþim ve gezgin bilgi iþlemedir.Ayný grupta ulusal güvenlik açýsýndan yapýlan deðerlendirmede öne çýkan diðer teknoloji alanlarý, frekansbandý kullanýmý, veri tabanlarý ve bilgi tabanlý sistemlerdir. Ýki grup tarafýndan ortak olarak belirlenen üretimve tasarým teknolojileri alanlarýnýn dýþýnda donaným grubunda öne çýkan diðer alanlar, ekonomik açýdan yapýlandeðerlendirmede, CASE tabanlý tasarým, güvenlik açýsýndan yapýlan deðerlendirmede de SDL tabanlý tasarýmve yukarýdan aþaðýya tasarým yönetimidir. Bu grupta, her iki açýdan yapýlan deðerlendirmede de donanýmtümleþtirmesi ve sistem düzeyinde yazýlým tasarýmý öncelikli olarak belirlenen üretim ve geliþtirme teknolojisidir.

v


Sektörel EÝT Sanayii Politikalarý ve Kamu Satýn Alýmlarý

KAMU SATIN ALIMLARI TANIMLAMA UYGULAYAN ÜLKE

WTO AnlaþmasýnýnÝmzalanmamasý

Ülkeler, kendi sanayilerini geliþtirmek için kamu alýmlarýnda,Kamu Satýn Alýmlarý Anlaþmasýnýn dýþýnda kalmaktadýrlar.

Dünyada yedi ülkedýþýnda tamamý

Ulusal Güvenlik Ýstisnalarý Kamu Alýmlarý Anlaþmasý imzalanmakla birlikte, ulusalgüvenlikle ilgili alýmlarda istisnalar konmaktadýr.

ABD, Japonya

Savunma Ýstisnalarý Savunma ile ilgili kamu alýmlarýnda açýða çýkacak bilgininengellenmesi amacýyla istisnalar getirilmektedir.

ABD

Acil Durum Ýstisnalarý Kriz ve acil durumlarda kullanýlan sistemlere iliþkin olarakistisnalar getirilmektedir.

ABD

Ülkenin sanayi tabanýnýgeliþtirme istisnalarý

Ülkenin sanayi tabanýný geliþtirebilecek alanlardaki kamualýmlarýna istisna getirmek.

ABD

Sýnýflandýrmayla Oynama Çeþitli istisna nedenlerinin geniþ yorumlanmasý sonucu, çeþitlialýmlarýn o sýnýfa sokulmasý.

Avrupa Birliði

Yerel Katký Þartý arama Satýn almalarda belli bir düzeyde yerel içerik þartýnýn konmasý. Avrupa Birliði,Brezilya

Pahalý Teklifi Yerel olduðu içinindirimli sayma

Yerel firmalarýn verdiði teklifin, yerel içeriðe sahip olmasýnedeniyle belli bir yüzde içinde daha pahalý olduðu halde eþitsayýlmasý.

Avrupa Birliði

Tek Ýhaleler ve DönemAnlaþmalarý

Satýn alýmlarýn bir tek ihalede ve uzun dönem için yapýlmasý.Örneðin taahhüt listelerindeki zamanlamanýn bypass edilmesiveya belli dönem içinde ek þartlarýn yerine getirilmesininistenmesi.

Yunanistan,Avustralya, Japonya

Standartlarda özgünlük Standartlar kullanýlarak, yabancý tekliflerin �uyumsuzluk�gerekçesiyle geri çevrilmesi ya da farklý standartlarýngeliºtirilmesi.

Japonya, AvrupaBirli ði

Belgelemede zorluklar(certification)

Tekliflerdeki cihazlarýn yerel standartlar öne sürülerek geriçevrilmesi

Japonya

Sanayi Geliþtirme Planlarý�nýnuygulanmasý

Yabancýlara verilen imtiyazlarda ve alýmlarda, yerli sanayidenalým yapmak, belli düzeyde Ar-Ge ve dýþsatým yapmakzorunluluðunun konmasý.

Avustralya

Yerli Malý Satýn Alma Yasalarý Belli eyaletlerde ve devlet düzeyinde yerli malýný korumak içinçýkarýlmýþ eski ve yürürlükten kalkmamýþ yasalarýn zamanzaman kullanýmý.

ABD, Brezilya,Avrupa Birliði �direktif boyutunda

Ýhalelerde Fiyat Dýþý EtkenleriGözönüne Alma

Al ýmlarda, düþük bedel verilse bile daha yüksek bir bedeli fiyatdýþý gerekçelerle (belli bölgeden ara malý kullanmak gibi) almaistisnasý.

ABD, Avrupa Birliði,Brezilya, Japonya

Yerel Üretici KollamaTaahhütleri

Yabancýlardan yapýlan alýmlarda veya imtiyaz ve yatýrýmlardayerel üreticileri kollamak taahhüdünün alýnmasý.

Avustralya, Brezilya

Teklif Verme Zorluklarý Teklif vermenin iþ dünyasý pratikleri içinde yabancýlar içinzorlaþtýrýlmasý.

Japonya

Teknik SpesifikasyonlarýnKapalýlýðý

Teknik spesifikasyonlarýn neler olduðunun öðrenilmesindeve/veya belli bir cihaza uyup uymadýðýna kapalý kapýlar ardýndakarar vermek.

Japonya, Brezilya

EK-8: Sektörel EÝT Sanayi Politikalarýnda Dünyada Kullanýlan Araçlardan Bazýlarý


ARGE ARAÇLARI TANIMI ÜLKELER

Kamunun Odaklanmýþ ProjeGiriºimleri

Kamunun giriºimiyle belli alanlarda projeler baºlatarak, bu projeleriçin çeþitli teþvik ve/veya yardýmlarýn saðlanmasý. AB �çerçeve�projeleri bunun tipik örnekleridir (RACE, ESPRIT gibi)

Avrupa Birliði, ABD,Japonya, Ýngiltere,Malezya

Odaklanmýþ Kamu-ÖzelProje Ortaklýklarý

Kamunun belli teknolojilere yönelik proje geliºtirip, özel sektörün demali katkýsýný istediði programlar

Ülkelerin Çoðu

Sanayi GeliºtirmePlanlarýnda Zorunluluklar

Telekomünikasyon iþleticilerinden ve ihalelere giren yabancý ve yerlifirmalardan, belirli Ar-Ge yükümlülüklerini yerine getirmeleriniisteme

Avustralya, Brezilya

Belli Oraný Þart Koþma Yerli ve yabancý enformatik ve telekomünikasyon ürünüreticilerinden belli kamu alýmlarýnda öncelik vermeye karþýlýk bellioranda Ar-Ge harcamasý isteme

Brezilya

Üniversite/Özel SektörÝþbirliðini Þart Koþma

Belirli Ar-Ge teþviklerinden yararlanýlabilmesi için üniversitelerleiþbirliðinin þart koþulmasý

Ýngiltere, Ýrlanda

Yarýþma/Ödül Ar-Ge çalýþmalarýný ve/veya nihai ürünlerin ve yeniliklerinyarýþtýrýlmasý ve kazananlarýn çeþitli yardýmlarla ödüllendirilmesi

Ýngiltere

Müttefiklik Özendirme Firmalarýn ortak Ar-Ge projeleri geliþtirmelerini þart koþma Ýngiltere, Ýrlanda

Savunma Sanayii ileEºgüdüm

Savunma sanayiiyle enformatik ve iletiþim sanayileri arasýndaki Ar-Ge çalýþmalarýnýn eþgüdümlendirilmesi

Ýsrail

Düzenleyici Kuruluºa YetkiVermek

Telekomünikasyon alanýndaki düzenleyici kuruluþun, enformatikalanýnda Ar-Ge konularýný geliþtirmeyi hedeflemesi veyönlendirmede bulunmasý

Singapur, Avustralya

Her Türlü Mali Teºvikler Bir sonraki tablodaki teþviklerin, bu amaçla kullanýlmasý Ülkelerin Çoðu

MAL Ý TEÞVÝKLER TANIMI ÜLKELER

Yeni Yatýrýmlarda GelirVergilerinden Ýndirim

Enformatik ve iletiþim alanýna yapýlan yeni yatýrýmlar için gelirvergilerinden indirim saðlanmasý

Ülkelerin Çoðu

Her Türlü Vergi ÖzendirmeAraçlarý

Vergi imtiyazý, vergi almama, hýzlandýrýlmýþ amortisman, kayýplarýnötelenmesi gibi araçlarla vergi teþvikleri saðlanmasý

Ülkelerin Çoðu

Seçici Bölgesel Yardýmlar Ülkenin belirli bölgesine yapýlan enformatik ve iletiþim veya diðeryatýrýmlara çeþitli ayrýcalýklar saðlanmasý

Ýngiltere, Ýrlanda

Yatýrým Yardýmlarý Yatýrým yapan firmalara belli araçlarla özendirme ve yardýmsaðlanmasý

Ülkelerin Çoðu

Düºük Faizli Kredi Düºük faizli kredilerin verilmesi Ülkelerin Çoðu

Bina ve Arazi Yardýmlarý Bina ve arazilerin karþýlýksýz, ilerde ödemeli veya ucuz olarakverilmesi

Ülkelerin Çoðu

Kurumlar Vergisi Ýmtiyazlarý Enformatik ve iletiþim yatýrýmlarý için Kurumlar vergisinin belliölçülerde alýnmamasý veya çeþitli özendirmeler saðlanmasý

Ülkelerin Çoðu

AB Çerçeve Fonlarý Avrupa Birliði�nin çerçeve fonlarýnda �enformasyon toplumu�uygulama ve tanýtýmlarý için saðladýðý fonlar

Avrupa Birliði

Dýþ Yatýrým ÇekiciliðininSaðlanmasý

Yabancý yatýrýmcýnýn ülkede yatýrým yapmasý için çeþitliözendirmelerin saðlanmasý

Singapur, Malezya,Ýsrail, Ýrlanda,Avustralya, Ýngiltere

EÝT Sektörel Sanayii Politikalarýnda Mali Teþvik Uygulamalarý

EÝT Sektörel Sanayii Politikalarýnda Ar-Ge Araçlarý


Y ER L Ý SA N A Y Ý V EK O B ÝL E R ÝÇ ÝN

A R A Ç L A RT A N IM I Ü LK EL E R

Sanayi G eliþtirm e P laný Y abancýlara verilen im tiyazlarda, yaptýklarý yatýrým larda veonlardan yapýlan kam u alým larýn da, yerli san ayiden ve/veyaK O B Ý�lerden alým yap m ak, belli düzeyde A r-G e ve d ýþsatýmyap m ak g ib i zo run lu luk larýn veya taahhü tlerin ko n m asý

A vustralya,M alezya

Y arýþm a/Ö dü l B u sýn ýfa g iren firm alar için çeþitli n eden lerle ödüllerinkonm asý ve bö ylece yardým yap ýlm asý

A vrupa B irliði,A vustralya,Ýn giltere , Ýrlan da

A tö lye Ç alýþm alarý K am unun bu sýn ýfa g iren firm alar için yen i tekn o lo jilerinkullaným ýn ý ve yararlarýn ý an latan atö lye çalýþm alarýdüzen lem esi


Sanal G iriºim B ölgesi In ternet ve benzeri aðlar ü zerin de bu sýn ýfa g iren firm alaraili þkin her tü rlü yön lend irm en in yap ýld ýð ý �tek du rak� w ebsayfalarýn ýn yaratýlm asý

A vustralya, A vrupaB irli ði, Ýn g iltere,M alezya

Y öresel D estekM erkezleri

B elli bölgelerin yanýbaþýn da, yen i iletiþim tekn o lo jilerin inkullaným ý yanýn da çeþitli fizib ilite , dýþsatým o lan aklarý gib ikonu larda danýþm an lýk yap an m erkezlerin kuru lm asý


B ölgesel K alkýn m aP rogram larý

B ölgesel kalkýn m a p ro gram larý yaratarak, verilen desteklerinve yardým larýn , yö nlen dirm elerin dü zeyin i arttýrm ak

A vrupa B irliði,Ýn giltere , Ýrlan da

E nform asyon Top lum uFon larý

E nform asyon toplum u yaratýlm asýnda bö lgeler ve/veyaü lkeler arasýn daki den gesizlikleri g iderm ek için zayýf o lan ýndestek len m esi am acýyla fo nlar o lu þturu lm asý. B elliyatýrým larýn bu fo nlardan yapýlm asý

A vrupa B irliði

G iri ºim /R isk Serm ayesi B ilg isi ve pro je fikri o lan larý yatýrým cýlarla bu lu þtu rm akam acýyla ku ru lan iþb irlið i. Y atýrým cýn ýn firm aya ortak o lm asýºeklin de de u ygulan ab iliyo r.

Ýsrail, A vru paB irli ði, Ýn g iltere,A vustralya, Ýrlan da

D anýþm an lýk/T avsiyeY ardým larý

D anýþm an lýk ve tavsiye am acýyla , kam u kesim inin çeþitliyardým larda bu lun m asý

A vrupa B irliði,Ýn giltere , Ýrlan da,M alezya

F izib ilite Y ardým larý F izib ilite çalýþm alarýn ýn yap ýlm asý için yardým da bu lu nm a. Ýn giltere , Ýrlan da,M alezya

Ýstihdam Y ard ým larý Ýstihdam ý arttýran ku ru lu þlara çeþitli yard ým larda bu lun m a A vrupa B irliði,Ýn giltere , Ýrlan da,Singapur, M alezya

Eðitim Y ard ým larý Ýþgü cü nü h izm et içi eð itim den geçirm ek isteyen ku ru lu þlaraverilen yardým

Ýn giltere , Ýrlan da,Singapur, M alezya

Ü niversiteyle ÝþbirliðiY ardým larý

Ü niversitelerle iþb irlið i yap an kuru m lara özel yard ým larsaðlan m asý

Ýn giltere , Ýrlan da

K am u Y atýrým O rtaklýð ý K am unun belli firm alarý ku rarak yatýrým yap m asý Singapur

Savunm a Sanayii ileEºgüdü m

Savunm a sanayii ile bu sýn ýfa g iren firm alar arasýnda iþb irliðisaðlan m asý

Ýsrail

Y atýrým S igo rtasý B elli a lan larda yapýlan yatýrým larýn (ö rneðin risk serm ayesiyatýrým larý) sigo rta kap sam ýna alýn m asý

Ýsrail

F lagsh ip U ygu lam alarý Ö ncü uygu lam alar için m ali yardým da bulu nulm asý A vrupa B irliðiA vustralya,Ýn giltere , S in gapu r,M alezya

Serbest T icaret Bö lgeleri B u sýn ýfa g iren firm alar için serbest bö lgeler ku ru lm asý Singapur, M alezya

S tandartlar Ç eþitli sektö rlerde stan dartlarýn o luþturu lm asý yo lu yla sektö rüdestek lem ek. Ö rneðin ko nu tlara don an ým zoru n lu lu ðugetirm ek g ib i

A vrupa B irliði

Ö zel Bö lgeler B elli ö lçektek i veya sektördeki firm alar iç in özel serbest veyaorgan ize bölge kuru lm asý

Singapur, M alezya

EÝT Sektörel Sanayii Politikalarýnda KOBÝ�lere Yönelik Araçlar

v


REFERANSLAR

Analysys Publications (1996). Telecoms Multinationals: The Future of Global Service Alliances.Cambridge:United Kingdom.

Bates B.J. (1988) �Information as an Economic Good: Sources of Individual and Social Value� The PoliticalEconomy of Information içinde, (Eds.) V.Mosco and J.Wasko, Madison: University of WisconsinPress ss.76-94.

Curtis, Terry (1998). �Broadband Network Policy in Developing Countries: Innovation, Standardization,and Industry Structure�, Communications and Trade içinde (ed.) Donald M. Lamberton. New Jersey:Hampton Press.

European Information Technology Observatory (1997). Statistical Outlook �97.

Prime Ministry (1999). Greece in the Information Society. Athens:Prime Minister�s Office.

Goldman Sachs (1997). Task VI: Summary Final Report, 14 Kasým 1997, Ankara.

Grewlich Klaus W. (1998), �The Power of Global Communication: Data Highways and Multimedia,�Communication and Trade içinde (ed.) Donald M. Lamberton. New Jersey: Hampton Press.

Heeks, R. (1998a), Information Systems for Public Sector Management, Institute for DevelopmentPolicy and Management Working Paper, No:4.

Heeks, R. (1998b), Information Age Reform of the Public Sector, Institute for Development Policy andManagement Working Paper No:1.

Hawkins, Richard (1997). �Prospects for a Global Communication Infrastructure in the 21st century:Institutional Restructuring and Network Development,� Media in Global Context: A Reader içinde,(eds) Anabelle Sreberny-Mohammadi ve diðerleri. New York: Edward Arnold Publishing Corp.

Lee Paul S.N. (1997) �Telecommunications and Development: An Introduction�, Telecommunicationsand Development içinde, Paul S.N. Lee (Ed.), New Jersey:Hampton Press.

Mansell, Robin and Wehn, Uta (eds) (1998). Knowledge Societies. Oxford University Press: New York.

OECD (1996). Information Infrastructure Policies in OECD Countries. OECD:Paris.

OECD (1999a). A Review of Market Opennes and Trade in Telecommunications, DSTI/ICCP/TISP (99/5),Paris: 1999, s.4).

OECD (1999b). Building Infrastructure Capacity for Electronic Commerce: Leased Line Developmentsand Pricing, DSTI/ICCP/TISP (99)4, Paris, 1999, s.7).

OECD (1999c). Knowledge-Based Economy: A Set of Facts and Figures. Paris:OECD.

RTÜK (1998). 1 Aralýk 1998 Tarihiyle Tübitak Baþkanlýðý�na gönderilen yazý.

TUENA (1998a). Bilgi Toplumu 2010: 4-5 Temmuz 1998 Çalýþma Toplantýsý Raporu. Antalya:UlaþtýrmaBakanlýðý.

TUENA (1998b). Teknoloji Alternatifleri ve Tahmini Maliyetler Çalýþma Belgesi. Ankara:UlaþtýrmaBakanlýðý.

TUENA (1997a). Ýçerik Üretimi Çalýþma Belgesi . Ankara:Ulaþtýrma Bakanlýðý.


TUENA (1977b) Mal ve Hizmet Ticareti Bakýmýndan Enformatik Sektörünü Ýlgilendiren UluslararasýKurallar ve Türkiye�nin Yükümlülükleri Çalýþma Belgesi. Ankara:Ulaþtýrma Bakanlýðý

Ulaþtýrma Þurasý (1998). Haberleþme Komisyonu Raporu. Ankara:Ulaþtýrma Bakanlýðý.


GENEL KAYNAKÇA

Australian Chamber of Commerce and Industry (ACCI), Spectator or Serious Player:Competitiveness ofAustralia�s Information Industries, 1997.

Antonelli C. (1998), �Localized Technological Change and Unemployment in the Global Economy: ASchumpeterian Approach� ss.25-39, Communication and Trade içinde (Ed.) Donald M. Lamberton,New Jersey: Hampton Press.

Barrera, Eduardo. �The Role of Domestic Capital in Latin America,� Telecommunications Politics:Ownership and Control of the Information Highway in Developing Countries içinde, Eds. BellaMody, Johannes M. Bauer ve Joseph D. Straubhaar, Lawrence Erlbaum: New Jersey, 1995. ss. 135-163.

Barrera, Eduardo. �State Intervention and Telecommunications in Mexico,� Journal of Communication,Autumn 1995, V.45 No.4, ss.51-69.

Bell, Desmond. �Communications, Corporatism and Dependent Development in Ireland,� Journal ofCommunication, Autumn 1995, V.45 No.4, ss.70-88.

CommunicationsWeek International, �WTO basic agreement put on hold as signatiories clash over timetable�,19 Ocak 1998.

Çelenk Sevilay (1998), Türkiye�de �Kültür Sanayileri� Sorunlar ve Öneriler Raporu,(Ankara:Ulaþtýrma Bakanlýðý).

Çelenk Sevilay (1998), Türkiye�de Televizyon Program Sanayisi: Baðýmsýz Prodüksiyon Þirketleri ÜzerineBir Ýnceleme, Yayýmlanmamýþ Yüksek Lisans Tezi, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Department of Industry, Science and Tourism, Telecommunications Carrier Industry Development Plans,Mayýs 1998: http://www.dist.gov.au/itt/carriers

Dýþ Ýþleri Bakanlýðý, Turkey&The World 2010-2020 Emergence of a Global Actor

Dokeniya, Anupama. Institutional Analysis of Telecom Policy in India. Paper presented at InternationalAssociation for Media and Communication Research 1998 Annual Conference, Glasgow, July 1998.

Forfas, Broadband Telecommunications Investment in Ireland, Dublin:1998.

Forfas, Telecommunications and Enterprise Building and Investing for our Future, Dublin:1994.

Goldman and Sachs, TASK 6, Summary Final Report, Kasým 1997.

Government of Ireland, Information Society Ireland: First Report of Ireland�s Information SocietyCommission, Dublin: Aralýk 1997.

Hawkins, Richard. �Standarts for Communication Technologies: Negotiating Institutional Biases in NetworkDesign,� Communication By Design:The Politics of Information and Communication Technologiesiçinde Eds. Robin Mansell and Roger Silverstone, Oxford University Press: New York, 1996. Ss.157-186.

Hudson, Heather. Global Connections: International Telecommunications Infrastructure and Policy,Reinhold: New York, 1997.

Hudson H.E. (1984) When Telephones Reach Villages: The Role of Telecommunications in RuralDevelopment, Norwood NJ.:Ablex


Information Society Steering Committee, Information Society Ireland: Strategy for Action, Dublin:Aralýk 1996.

John A., Lent. �The Animation Industry and Its Offshore Factories,� Global Productions içinde Eds. GeraldSussman and John A. Lent. Hampton Press: New Jersey, 1998. Ss.239-254.

Jussawala, Meheroo. �Telecommunications Privatization and Capital Formation in Asia Pacific,�Telecommunications Politics: Ownership and Control of the Information Highway in DevelopingCountries içinde, Eds. Bella Mody, Johannes M. Bauer ve Joseph D. Straubhaar, Lawrence Erlbaum:New Jersey, 1995. ss.165-177.

Lai Si, Tsui-Auch. �Regional Subcontracting and Labor: Information/Communication Technology Productionin Hong Kong and Shenzhen, Global Productions içinde, Eds. Gerald Sussman and John A. Lent.Hampton Press: New Jersey, 1998. Ss.145-171.

Mansell, Robin and Wehn, Uta (eds). Knowledge Societies, Oxford University Press: New York, 1998.

Mansell, Robin. �Network Governance: Designing New Regimes,� Communication By Design:The Politicsof Information and Communication Technologies içinde Eds. Robin Mansell and Roger Silverstone,Oxford University Press: New York, 1996. Ss.187-212.

Mansell, Robin The New Telecommunications, SAGE Publ.: London, 1993.

Melody W.H. (1993) �Illuminating the Blindspots,� On the Political Economy of Communication in theInformation Society içinde, (Eds.) J. Wasko, V.Mosco and M. Pendakur Norwood, NJ: Ablex, ss 63-81.

McCormick K., Patricia et.al., �Telecommunications Restructuring: The Experience of Eight Countries,�Telecommunications Politics: Ownership and Control of the Information Highway in DevelopingCountries içinde, Eds. Bella Mody, Johannes M. Bauer ve Joseph D. Straubhaar, Lawrence Erlbaum:New Jersey, 1995. ss. 225-247.

McDowel, Stephen D. �The Decline of the License Raj: Indian Software Export Policies,� Journal ofCommunication, Autumn 1995, V.45 No:4, ss.25-49.

AÜ ÝLEF Medya Dökümantasyon Birimi (1998), Mediascape Türkiye 98.

Melody H., William. �Privatization in Developing Countries,� Telecommunications Politics: Ownershipand Control of the Information Highway in Developing Countries içinde, Eds. Bella Mody, JohannesM. Bauer ve Joseph D. Straubhaar, Lawrence Erlbaum: New Jersey, 1995. ss. 249-259.

Ministry of International Trade and Industry (MITI), 1998 Report on the WTO Consistency of TradePolicies of Major Trading Partners. Tokyo: 1998.

Mody, Bella and Tsui, Lai-Si. �The C88hanging Role of The State,� Telecommunications Politics:Ownership and Control of the Information Highway in Developing Countries içinde, Eds. BellaMody, Johannes M. Bauer ve Joseph D. Straubhaar, Lawrence Erlbaum: New Jersey, 1995. ss.179-198.

Nulens Gert and Audenhove, Leo Van. The African Information Society: An Analysis of the Informationand Communication Technology Policy of the World Bank, ITU and ECA. Paper presented atInternational Association for Media and Communication Research 1998 Annual Conference, Glasgow,July 1998.

Office for Official Publicationsof the European Communities (1994). Report by the Think- Tank on theAudiovisual Policy in the European Union, (Luxembourg: European Union)


Petrazzini, Ben. The Political Economy of Telecommunications Reform in Developing Countries:Privatization and Liberalization in Comparative Perspective, Praeger, London:1994.

Sen Nandini and Stewart, M. Concetta. Direct Foreign Investment in Telecommunications in East Asia.Paper presented at International Association for Media and Communication Research 1998 AnnualConference, Glasgow, July 1998.

Tapper, Helena. Information Society Strategy: Seeking New Solutions for Post-Modern Societies. Paperpresented at International Association for Media and Communication Research 1998 Annual Conference,Glasgow, July 1998.

United States Trade Representation (USTR), National Trade Estimates on Foreign Trade Barriers 1998,Washington:1998.



United States Trade Representation (USTR), Report to the Congress on Section 301 Developments (1996-1998), Washington, 1998.

Sussman, Gerald. �Electronics, Communications and Labor: The Malaysian Connection,� GlobalProductions içinde. Eds. Gerald Sussman and John A. Lent. Hampton Press: New Jersey, 1998. Ss.111-143.

The Wall Street Journal, �Brazil BNDES to Finance Domestic Telecom Equipment�, 18 Mayýs 1998.

The Wall Street Journal, �Brazilian Official Says Telebras to Fetch $13.76 Billion,� 16 Temmuz 1998.

World Telecommunication Development Report: Trade in Telecommunication, WorldTelecommunication Ýndicators, International Telecommunication Union (ITU), 1997

Information Technology Outlook, OECD, 1997

Statistical Yearbook, UNESCO, UNESCO Publishing&Bernan Press, 1997

1995 International Trade Statistics Yearbook, Volume 1, Trade by Country, Unýted Nations (UN),Newyork, 1996

International Yearbook of Ýndustrial Statistics 1998, Unýted Nations Ýndustrial Development Organization(UNIDO), Vienna, 1998

World Development Indicators. World Bank. 1998

TESID Elektronik Sanayii Almanaðý, Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneði, TESID, Kasým 1997

Turkey & The World 2010-2020, Emergence of a Global Actor, Dýþ Ýþleri Bakanlýðý, Mayýs 1998

v

sonuç raporu

Documents