SOSYAL MEDYA OKURYAZARLIĞI

*Öğr. Gör. Mustafa BOSTANCI

Bu yazıya kim bilir nerede rastladınız? Bir derginin sayfalarında, bir internet sitesi, elektronik

posta ya da sosyal bir ağ’da rastlamış olabilirsiniz.

Bu yazıya kim bilir nereden ulaşıyorsunuz? Masanızın üzerindeki bir dergiden ya da tablet,

telefon benzeri elektronik bir cihaz üzerinden ulaşıyor olabilirsiniz.

Bütün bunları sormamın amacı; araştırmalar gösteriyor ki, eğer orta yaş ve orta yaş altı gruba

giriyorsanız bu yazıya yüksek bir ihtimalle elektronik bir ortamdan ulaşıyorsunuz. TÜİK’in

son yıllarda ülkemizde yaptığı araştırmalarda ise internet üzerinden yapılan alışverişte hızlı

bir artış ve okuma alışkanlığının bilgisayar ve internet ortamına taşındığı gözlemlenmekte.

Geleneksel medya uzun yıllar gündemimizi belirlemekle kalmadı, ürettiği içeriklerle

hayatımıza müdahele etti, tercihlerimizi yönlendirdi. Çocuk, genç, yetişkin ayırt etmeksizin

mesajlarını hedef kitleye, kitle iletişim araçlarının avantajlarını kullanarak ulaştırdı. Biz

tüketicilerin hayatında başat bir aktör olarak yerini aldı. Bütün bu medya tüketim kültürü,

dünyada ve son dönemde ülkemizde medya okuryazarlığı kavramının öneminin daha çok

anlaşılmasını sağladı. Gündelik hayatın her anında medya mesajlarının hedefi halinde olan

birey için medya okuryazarlığı önemli hale geldi.

Medya okuryazarlığı, genel anlamıyla karşılaştığımız medya mesajlarını daha iyi

anlamlandırma, estetik ve etik nitelikler açısından değerlendirebilme ve medya içeriklerini

bilinçli tüketebilme süreci olarak adlandırılmaktadır. Özellikle medyanın çocuklar üzerindeki

olumsuz etkilerini en aza indirme çabası olarak da değerlendirilebilir. Geleneksel medyada

tüketiciler daha çok edilgen yani medya okuru konumundalar. Geleneksel medyada, aktif rol

almak birtakım güç yollardan geçmeyi gerektiriyor ve kitle iletişim araçları herkese eşit

fırsatlar sunmuyor. Gazetede köşe yazmak, televizyonda program yapmak ve radyoda sesinizi

duyurmak kolay değil. İnternetle birlikte gelen özgürlük ortamı ise teknik bilgi ve beceri

gerektiriyor.

* Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi, mbostanci@erciyes.edu.tr

Medya sektöründe oyunun kurallarını değiştirdiği düşünülen sosyal medya ise biçimsel olarak

hem kendi yeteneklerini hem de medya üretici ve tüketicilerinin alışılagelmiş pratiklerini

değiştirmeye devam ediyor. Her yeni gün beraberinde yeni bir sosyal medya aracını da

beraberinde getiriyor. Facebook hayata dair her şeyin paylaşıldığı geniş bir ajandaya, youtube

yayın içeriğine kullanıcıların karar verdiği bir yayın ağına, blog ortamları popüler ve yeni

yazarların kişisel gazete köşelerine, twitter ise tüm dünyadan son dakika gelişmelerin takip

edilebileceği bir haber ajansına dönüşüyor.

Sosyal medya, kullanıcılarına bu tek taraflı edilgen rolün yanında, medya içeriklerini üretmek

ve paylaşmak için yeni bir fırsat, yeni bir rol veriyor. Bilgisayardan ve elektronik cihazlardan

rahatlıkla ulaşabileceğimiz sosyal medya içerikleri, gündelik hayatımızın artık

vazgeçilmezlerinden biri haline geldi. Facebook, twitter, youtube olarak alıştığımız bu yeni

medya ortamlarında fikir ve düşüncelerinizi, yazılarınızı, video ve fotoğraflarınızı,

konumunuzu rahatlıkla paylaşabiliyor, sosyal ağ genişliğinize göre milyonlara

ulaşabiliyorsunuz.

İşte şimdi tam anlamıyla okuryazarlıktan bahsedebiliriz. Çünkü geleneksel medyanın aramıza

koyduğu, “ben üreticiyim, sen tüketicisin” anlayışı sosyal medya ile artık hükümsüz hale

geliyor. Bütün bunlardan hareketle, üzerinde dikkatle durulması gereken konu sosyal medya

okuryazarlığıdır.

Sosyal medya okuryazarlığı, etkin sosyal ağ profili yönetimi, sosyal ağlarda bilinçli olarak

içerik üretme ve tüketme, paylaşılan içerikleri anlamlandırabilme becerisi olarak

tanımlanabilir.

Hayatımızda her geçen gün medyadan daha çok yer almaya devam eden sosyal medyanın

varlığı bu konunun önemini görmemizi kolaylaştırıyor. Sosyal medya, geleneksel medyanın

aksine doğru ve yanlış bilginin bir arada bulunduğu devasa bir bilgi yığınını da ifade ediyor.

Doğru bilgiye ulaşmak tamamen sizin sosyal medya kullanım deneyimlerinize göre

değişebiliyor. Avrupa ülkelerinde sosyal medya okuryazarlığı eğitimlerine başlanmış

durumda. Örneğin İngiltere’de bir okulda, 13-14 yaşlarındaki öğrencilere sosyal medyada

paylaşılan ne tür mesajların hakaret içerebileceği, kişilik haklarına saldırı sayılabileceği

konularına sahip dersler anlatılıyor.

Ülkemizde Radyo Televizyon Üst Kurulu bünyesinde medya okuryazarlığı çalışmaları

yürütülmekte ve bu çalışmaların 4 temel hedef kitlesi bulunmaktadır. Yetişkinler,

öğretmenler, öğrenciler ve medya çalışanları. Geleneksel medya ve interneti temel alan medya

okuryazarlığı çalışmaları sosyal medya okuryazarlığı başlığıyla genişletilmeli ve geleneksel

medyadan daha farklı niteliklere sahip sosyal medyanın etkin kullanımı ve olumsuz etkilerinin

azaltılması için özel çaba sarfedilmelidir. Medya okuryazarlığında odak nokta olan çocuklar

ve gençlerin, sosyal medyada ne tür mesajlar paylaşacakları, bu ağlarda ne kadar zaman

geçirecekleri, sosyal medyayı nasıl verimli kullanabilecekleri konularında farkındalığa sahip

olmaları gerekmektedir.

Sosyal medya okuryazarlığı çalışmaları bağlamında;

RTÜK tarafından geleneksel medyada uygulanan ve önemli bir talebi karşılayan

“akıllı işaretler” uygulaması farklı biçimlerde sosyal medyaya da uyarlanabilir.

Sosyal medyanın bilinçli kullanımını destekleyici basılı ve dijital içerikler üretilebilir.

İlköğretimde medya okuryazarlığı dersi bünyesinde internet başlığından bağımsız

“sosyal medya okuryazarlığı” başlığı altında öğrencilere eğitim verilebilir.

Özellikle teknoloji ve sosyal medyaya uzak ebeveynleri eğitici çalışmalar yapılabilir.

KAYNAK: http://mustimedia.com/sosyal-medya-okuryazarligi/