SPOŁECZNE ROLE OJCA I MATKI

Opracowała: Monika Haligowska

Rola obojga rodziców w wychowywaniu

i opiekowaniu się dzieckiem jest równie ważna,

choć każde z nich ma nieco inne funkcje do odegrania

oraz różne zadania do wypełnienia w stosunku do swoich dzieci.

ROLA OJCA

Ojciec wpływa na rozwój dziecka dwoma drogami: pośrednią – przez osobę matki

oraz bezpośrednio – poprzez udział w codziennych osobistych kontaktach

z dzieckiem.

Każdy ojciec ma do spełnienia w rozwoju dziecka specyficzną, niezwykle ważną i trudną

rolę.

ROLA OJCA

• ojciec pomaga dziecku przejść od fazy statycznego spokoju i poczucia bezpieczeństwa do dynamicznego rozwiązywania napotkanych problemów, co oznacza dodawanie otuchy i uczenie niezależności;

• powinien przygotować dziecko na niebezpieczeństwa, pomóc mu dokonywać samodzielnych wyborów, zachęcać do działania, uczyć odpowiedzialności;

ROLA OJCA• uczy dzieci poszanowania godności kobiety: chłopców uczy szanować dziewczęta, dziewczętom wskazuje potrzebę szacunku dla własnej kobiecości;

• wpływa na przystosowanie się dziecka do życia w społeczności szerszej niż rodzina, kształtuje u niego potrzebę osiągnięć, motywuje do samodzielności;

• podkreślając odmienność roli mężczyzny i kobiety, przyczyniają się w ten sposób do rozwoju u dzieci zachowań związanych z własną płcią;

ROLA OJCA W ODNIESIENIU DO SYNA

• daje synowi wzorce dot. roli męskiej – roli ojca, męża, brata, etc. które są przez niego przyswajane na drodze naśladowania; naśladowanie dotyczy również sfery emocjonalnej;

Psychologowie i in. zauważają, że osoby, które nie miały okazji w dzieciństwie poczuć niejako

„na własnej skórze” pozytywnej postawy ojca, później w dorosłym życiu mają duże kłopoty z okazywaniem miłości własnym dzieciom.

ROLA OJCA W ODNIESIENIU DO SYNA

• ojciec kładzie fundament pod poczucie tożsamości młodego chłopca; poprzez swoje wymagania i zachowanie przekazuje mu najistotniejszą wiedzę o tym, kim jest mężczyzna;

• wzbudza w synu wiarę we własne siły i utrwala ją w nim;

• daje synowi odpowiedzi na to, czy ten dobrze coś robi i potwierdza jego wartość;

ROLA OJCA W ODNIESIENIU DO SYNA

• syn ulega wpływom ojca w takich sferach życia, jak: przekonania polityczne i stosunek do pracy zawodowej;

• przyczynia się w znaczący sposób do rozwoju moralnego syna, w kształtowaniu jego wartości i sumienia;

• w miarę upływu czasu rozwoju syn przyswaja rolę męską od ojca, ale już na drodze modelowania; nie naśladuje już dosłownie zachowań ojca, ale odczytuje ich sens (po co ojciec to robi), nadając im własne znaczenie; robi to samo co ojciec, ale po swojemu;

MOŻLIWE SKUTKI NIEOBECNOŚCI OJCA DLA FUNKCJONOWANIA DZIECKA

• chłopiec pod nieobecność ojca, nie posiadając realnego wzorca męskiego do identyfikacji będzie tworzył własny obraz tzw. „prawdziwego mężczyzny”, w którym będą dominować cechy i zachowania agresywne; chłopiec spostrzega, że w otaczającym go świecie istnieją mężczyźni, do obowiązków których należą walka i używanie siły; wielu chłopców bycie mężczyzną łączy z demonstrowaniem siły, przemocy i agresji;

• badania Schona Lothara: chłopcy wychowywani tylko przez kobiety są bardziej agresywni i częściej wpadają w konflikt z prawem niż chłopcy, w których wychowaniu ojciec brał czynny udział, co można wyjaśnić tym, że chłopiec wychowywany bez ojca tworzy sobie własny obraz mężczyzny i dąży do tego, aby takim mężczyzną być; jednocześnie odrzuca naśladowanie zachowań matki, jako – wg niego – przynależnych tylko kobietom; Zachowuje się agresywnie, ponieważ:1) złości go to, co proponuje mu matka, bo nie jest to zgodne z tym, co sam sobie wymyślił; 2) złość tę okazuje tak, jak jego zdaniem przystoi to mężczyźnie.

• w okresie dzieciństwa chłopcy wychowywani bez ojców:

- mieli słabą motywację do osiągnięć,

- niską samooceną,

- małą zdolność do rezygnacji z bieżących nagród dla korzyści, które można by osiągnąć w przyszłości,

- byli mniej skłonni do rywalizacji,

- mniej cierpliwi i odporni na niepowodzenia,

- ujawniali większą koncentrację na sobie,

- byli lękliwi, co przeważnie nie było dostrzegane przez otoczenie;

- mieli poczucie braku równowagi emocjonalnej,

- szybko wpadali w złość, - często odczuwali smutek bez przyczyny, - mówili o zmieniających się falujących nastrojach, - często alienowali się w grupie, co rodziło trudności z budowaniem i utrzymywaniem głębokich i długotrwałych związków z rówieśnikami; choć zarazem postrzegani byli jako osoby bardzo towarzyskie.

ROLA OJCA W WYCHOWANIU CÓRKI• mają decydujący wpływ na to, jak córka zaistnieje za jakiś czas w roli kobiety; • wychowując córkę musi odpowiedzieć sobie na pytanie: - jakie cechy / kompetencje / postawy będą jej najbardziej przydatne w dorosłym życiu? • podczas zabaw uczy się wchodzenia w relacje oparte na rywalizacji, sile, dzięki czemu może nabrać przekonania o swojej fizycznej sprawności, co jest niezbędne do budowania obrazu siebie i przekonania o własnych możliwościach potrzebnych w kontaktach z rówieśnikami, w relacjach;

ROLA OJCA W WYCHOWANIU CÓRKI• relacja z ojcem przekłada się na edukację szkolną dziewcząt:- zainteresowanie ojców postępami córek przyczynia się do tego, że lepiej radzą sobie z matematyką i naukami ścisłymi; - w wieku dojrzewania osiągają lepsze wyniki w nauce;

Relacja ta działa w obie strony:

Ojcowie zaangażowani w życie szkolne dzieci, częściej bawią się z nimi, lepiej porozumiewają, potrafią słuchać dziecka

i opiekować się nimi.

ROLA OJCA W WYCHOWANIU CÓRKI

• brak dobrej relacji z ojcem zmniejsza poczucie bezpieczeństwa i pewności sobie w roli kobiety;

w konsekwencji córka szuka za wszelką cenę takiego związku, w którym odnajdzie oparcie i potwierdzenie swojej kobiecości;

(Wojciechowska, 2007)

WYCHOWYWANIE SYNÓW PRZEZ SAMOTNE MATKI – zagrożenia:

• jeśli dziecko jest dla niej jedynym sensem życia, to może próbować je zawłaszczyć, hamując jego próby usamodzielnienia się,

• może próbować uczynić z syna „zastępczego partnera”, podkreślając: „on jest taki dobry dla mnie”, co może doprowadzić u niego w dorosłym życiu do ukształtowania się egocentrycznej postawy w relacjach z rówieśnikami, bądź np. na przyjęciu w późniejszym życiu, zwłaszcza w relacjach z kobietami, „postawy opiekuna” cechującej się nieumiejętnością wystarczającego dbania o zaspokajanie własnych potrzeb;

ROLA MATKI

• pełni wobec dzieci funkcje opiekuńcze i wychowawcze;

• zaspokaja podstawowe potrzeby dziecka; okazując dziecku troskę, miłość, zapewnia mu bezpieczeństwo i poczucie więzi, przynależności;

• odgrywa decydującą rolę w uformowaniu postawy dziecka wobec otaczającego świata głównie dlatego, że jej kontakt z dzieckiem jest pierwszym ze wszystkich kontaktów społecznych dziecka; dostarcza dziecku pierwszych wzorów relacji społecznych, dot. samouspokajania i inicjowania kontaktu, dzięki czemu później potrafi ono radzić sobie z emocjami i podejmuje relacje społeczne;

(Stokłosa, 1987; Wojciechowska, 2007)

ROLA MATKI

• dba o klimat emocjonalny oraz ciepło w rodzinie, o harmonijne relacje panujące pomiędzy jej poszczególnymi członkami; jej rola polega na podtrzymywaniu więzi rodzinnych i kultywowaniu tradycji;

• dba o rozwój dzieci, zwł. emocjonalny, ucząc, jak wyrażać emocje, uczy dzieci szacunku, tolerancji, troski, cierpliwości;

• dostarcza wzorca kobiecości, zarówno dziewczynkom, jak i chłopcom; ułatwia córkom identyfikację z własną płcią, a synom – pierwsze bliskie relacje z dziewczętami;

MATKA OJCIEC

dziecko zdobywa poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności w relacji z matką

ojcowie testują to poczucie bezpieczeństwa i sprawdzają, w jakim stopniu dziecko jest w stanie przenieść te nabyte umiejętności z jednej relacji na inną;

zaspokaja potrzeby dziecka zachęcają dziecko do niekonwencjonalnych zachowań

rozwija empatię prowokują do podejmowania nowych wyzwań

uczy dzieci szacunku, tolerancji, troski, cierpliwości

stawiają dzieciom więcej wymagań

dostarcza wzorca kobiecości wprowadza dziecko w szerszy świat niż relacja z dopasowującym się do niego rodzicem

dba o podtrzymywanie więzi rodzinnych wymaga od dziecka dostosowania się do reguł życia społecznego, obowiązujących poza ochraniającą relacją z matką

wpływa silniej na społeczne funkcjonowanie społeczne

Porównanie stylu opieki podejmowanego przez matkę i ojca

LITERATURA:

K. Jabłoński (2009). Będę jak mój tata. Wpływ rozwodu rodziców na życie synów. Charaktery nr 9, s. 22-25.

E. Napora (2007). Cień wielkiej góry : relacje z ojcem a psychospołeczne funkcjonowanie dorosłego syna. Sprawozdanie z badań. – Bibliogr. Niebieska Linia, nr 2, s. 16–18.

K. Pospiszyl (2004). Ojcostwo w życiu mężczyzny. Małżeństwo i Rodzina nr 2, s. 24–28.

Z. Skorny (1992). Psychologia wychowawcza dla nauczycieli. Warszawa WSiP.

M. Smith (2005). Między ojcem a synem [decydujące znaczenie aktywnej obecności ojca dla rozwoju syna. Niebieska Linia nr 1, s. 16-18.

B. Stokłosa (1987). Struktura rodziny a wzorce poznawcze ról rodzinnych. Rzeszów WSP.

E. Szperlich (2007). Mały książę mamusi. Konsekwencje nieobecności ojca w dorastaniu syna. Charaktery nr 5, s. 30–32.

A. Widera-Wysoczańska Docenić rolę ojca (2005). Świat Problemów, nr 1, s. 21–23

J. Wojciechowska (2005). Córki i ich ojcowie. Wpływ ojców na córki, rodzaje i konsekwencje ojcowskiego wsparcia. Charaktery nr 7, s. 19–20.

J. Wojciechowska (2007). Bo do dziecka trzeba dwojga. Interakcje rodziców z dziećmi, ich wpływ na rozwój : relacje ojca z córką. Charaktery nr 7, s. 18–20.

M. Ziemska (1979). Rodzina i dziecko. Warszawa PWN.