srbija - tvrdjave na dunavu.pdf

7/25/2019 Srbija - Tvrdjave na Dunavu.pdf

1/8

Srbija - Tvrave na Dunavu

Dunav je oduvek je imao izuzetan strateki znaaj a, njegovi

potencijali se jo uvek istrauju i razvijaju. Na obalama Dunava

bile su kolevke civilizacije, tu su se stvarale evropske vrednosti iidentitet. Kao prirodna granica Dunav je imao znaajnu ulogu u

vojnoj strategiji tokom borbi za prevlast i dominaciju nad

evropskim teritorijama.

Petrovaradin, Foto: Michael Tyler/Flickr

Tokom Srednjeg veka, na obalama Dunava graena su brojna

utvrenja, tvrave i gradovi. Iako su odraz vojne arhitekture, tvrave

nisu imale samo odbrambenu funkciju, ve je trebalo i da fasciniraju

protivnika. Po svojim oblicima i dimenzijama, one su esto bile simbol

snage, moi, blagostanja i napretka. Podignute su na paljivo

odabranim mestima od stratekog znaaja.

Turistia ponuda Put Kulture - Tvrave na Dunavu" Turistike

organizacije Srbije u saradnji sa Ministarstvom kulture (link) predstavlja

sedam tvrava koje ine jedinstven spoj iako je svaka pria za sebe.


2/8

Ba- grad po kome je Baka dobila ime. Tvravu Baine utvreni

zamak i predgrae, izgraeni na meandru reke Mostonge, leve pritoke

Dunava. Ovaj prostor je arheoloki lokalitet sa kontinuetom ivota od

mlaeg neolita. Kralj Karlo Robrt Anujski je 1338. godine zapoeo

izgradnju dananje tvrave.

Tvrava je kroz dugu prolost bila vano upravno, vojno i versko

sedite, a bila je glavni oslonac srednjevekovnog grada Baa. Despot

Stefan Lazarevije ovde 1413. godine organizovao odbranu od Turaka.

Plato na kome je podignut utvreni zamak zahvata povrinu od 8.700

m2. na uglovima se nalazi pet isturenih odbrambenih kula, meusobno

povezanih masovnim bedemima. Istoni deo tvrave bio je najbolje

branjen, poto se tu nalazi brani- donon kula i rezidencijalna palata,

bunar, cisterna i magacini za hranu. Sa unutranje strane bedema bile

su prislonjene palate i ekonomski objekti.

Od objekata posebnu panju zavreuje donon kula gde je smeteno

spiralno stepenite i nunici. Izdvajaju se i kula sa gotikom kapelom na

spratu i kruna kula sa balkonima na kamenim konzolama.

Petrovaradinska tvrava - Gibraltar na Dunavu. Lei na steni na

desnoj obali Dunava, preko puta Novog Sada. Na ovom mestu je u

prvoj polovini 13. veka bio podignut samostan oko kojeg je kasnije

sagraeno utvrenje. Izaslanik cara Leopolda I je 1692. poloio kamen

temeljac dananje tvrave. Krajem 15. veka to utvrenje je dogradio

nadbiskup Petar Varadi, koje su Turci zaposeli 1526. godine.

Nakon to su ga krajem 17. veka osvojili Austrijanci, Petrovaradin

postaje znaajno strateko mesto za ratovanje protiv Turaka. Zateeno

staro utvrenje srueno je do temelja radi izgradnje novih artiljerisjkih

utvrenja po Vobanovom sistemu. One su graene gotovo sto godina,

prema projektima poznatih vojnih inejera Marsiljija, Kajzerfelda i

Vanberga. Radovi su bili obustavljeni u razdoblju izmeu 1717. i 1736.godine, kada je kao glavno austrijsko uporite utvren Beograd.Posle

1740. u celosti je utvren i petrovaradinski Donji grad. Strukturu ovog


3/8

predgraa ini sklop vojno-stambenih i administrativnih zgrada, kao i

dva sakralna objekta - samostani Franjevaca i Jezuita, podignutih u

drugoj 18.veka. Od 1918 godine tvrava je bila deo kraljevine Srba

Hrvata i Slovenaca.

Petrovaradinska tvrava spada meu najbolja ostvarenja evropske

barokne vojne arhitekture, koje su do danas ostale u celosti sauvane.

Kalemegdan, Foto: backkratze/Flickr

Beogradska tvrava - Grad od belog kamena. Slojevit i veoma

sloen kompleks izgraenje na bregu iznad ua Save u Dunav. U 2.

veku tu je podignut rimski kastrum, kao stalni logor IV Flavijeve legije i

vano je odbrambeno uporite na granici Rimskog carstva. Nakon to

su ga razorili Goti (378) i Huni (441), utvrenje je bilo obnovljeno u

6.veku. Nepunih sto godina kasnije razorili su ga Avari i Sloveni. Prvu

slovensku naseobinu ve krajem 9. veka savremenici poznaju pod

imenom Beograd. U tom razdoblju za odbranu se koriste stari antiki

bedemi, a tek sredinom 12. veka, pod vizantijskom vlau, poinje


4/8

izgradnja novog srednjovekovnog zamka. Kako bi uvrstili granice svoje

drave na obalama Save i Dunava srpski vladari u 16. veku podiu

utvreno predgrae na obali Save, povezano sa kastelom na bregu.

Poetkom 15. veka Beograd postaje prestonica Srbije, a utvrenje se

rekonstruie. Podignuto je novo utvrenje Gornjeg grada sa vladarskim

dvorom, opasano dvojnim bedemima. Zatim je izgraen Donji grad sa

istonim i zapadnim predgraem. Posle turskog osvajanja (1521) pa

sve do kraja 18. veka Beogradska tvrava nije u veoj meri obnavljana,

a pretrpela je oteenja tokom austro-turskih ratova. Tokom austrijske

vladavine, od 1717-1739. godine izgraene su nova odbrambena

utvrenja po Vobanovom sistemu, a po projektima Doksata de Moreza.

Sa novim modernim utvrenjem predstavljala je jedno od najjaih

odbrambenih uporita na jugoistoku Evrope.

Ratni poraz i austrijski gubitak Beograda pratio je ruenje svih novih

delova tvrave. Turski radovi na obnovi su pokuaj da se ovo vano

uporite osposobi za odbranu. Krajem 18. veka Beogradska tvrava

dobija svoj konaan izgled.

Smederevski grad je poslednje veliko ostvarenje srpskog

srednjovekovnog vojnog graditeljstva. Podignut je u 15. veku na uu

Jazave u Dunav, kao nova prestonica srednjovekovne Srbije posle

gubitka Beograda. Prvobitno je sagraen zamak sa vladarskim dvorom,

zamiljen kao samostalno utvrenje, a potom je opasan iri prostor na

uu dve reke namenjen izgradnji gradskog naselja.

Na dunavskoj strani nalazi se glavna kula - donon, a ostale etiri

isturene kule nalaze se na kopnenoj strani. Na jednoj od njih nalazi se

ime despota ura Brankovia izvedeno opekom. Niz topovskih otvora

u bedemu svedoe o ranoj primeni artiljerije, kako u srpskoj tako i u

evropskoj vojnoj arhitekturi. U unutranjosti zamka nalazile su se tri

zgrade dvora prislonjene uz bedeme. Najvea graevina bila je

prislonjena uz dunavski bedem u kome su i danas ouvane

reprezentativne prozorske nie. Unutranji bedemi su ojaani sa 11


5/8

kula. Ispred njih se nalazio spoljni bedem sa poloajima za topove i

kulama, kao i iroki rov ispunjen vodom.

Smederevska tvrava, Foto: Geliofoto/wiki

Najvee oteenje u svojoj istoriji tvrava je pretrpela 1941. godine

zbog eksplozije nemakog skladita municije.

Tvrava u Ramuse nalazi na obali Dunava nedaleko od Velikog

Gradita. Sagradio je sultan Bajazit II 1483. da bi osnaio odbranu

granice izmeu Smedereva i Golupca od ugarskih upada.Strateku

vanost utvrenje je imalo do 1521. godine, kada su se granice turske

imperije proirile na sever. Tokom 18. veka, u austro-turskim ratovima

ponovo postaje strateki znaajno uporite, ali ve u prvoj polovini

19.veka ivot u njemu lagano zamire, kada ga Turci definitivno

naputaju.

Ram je vojniko utvrenje, sagraeno u vreme primene vatrenog oruja

i nosi odlike artiljerisjke tvrave. Ova tvrava predstavlja jedno od

najranijih primera artiljerijskih utvrenja u Srbiji.


6/8

Tvrava u Ramu, Foto: CrniBombarder!!!/wiki

U razdoblju turske vlasti oko tvrave se razvilo civilno naselje, o emu

danas svedoe ostaci jednog amama i karavansaraja.

Fetislam (Feth-ul Islam) - Kapija islama, tvrava u Kladovu.

Zapadno od sadanjeg naselja Kladovo nalazi se tvrava Fetislam, koju

ine dve utvrene celine iz razliitih epoham danas poznate kao Mali i

Veliki grad. Malo utvrenje, sa odlikama ranoartiljerijskih utvrenja,

podigli su Turci po zapovesti Sulejmana Velianstvenog 1524. godinekao uporite u borbi sa Ugarskom i polazite za osvajanje Severina i

erdeljskih gradova. Oko utvrenja nalazi se skriveni put sa eskarpom, a

sa tri strane tvrave nalazi se vodeni rov.

Na prilazu kapijama - Varoka, Orospi i Dunavska, postojali su drveni

pokretni mostovi. Za vreme u kome je graena, tvrava Fetislam se nije

isticala jainom fortifikacija. Tokom prve polovine 19. veka bila jeuporite za ouvanje turske prevlasti u Srbiji sve do 1867. godine.


7/8

Golubaka tvrava, Foto: Trodel/Flickr

Golubaka tvravaje podignuta poetkom 14. veka kao vana

strateka taka za odbranu granice na ulazu u erdapsku klisuru. Prvi

pisani pomen Golupca kao Ugarske tvrave pojavljuje se 1355. godine.Visoke etvorougaone kole i masivni bedemi sa zupcima i strelnicima

ukazuju da je tvrava prvobitno graena za odbranu hladnim orujem.

Ima devet kula razliitog oblika. U planu utvrenja jasno se uoavaju

dve celine - unutranje i spoljno utvrenje, ije se kule i bedemi

sputaju do najvie take na kojoj je donon, sve do obale Dunava.

Ispred najnieg dela utvrenja je vodeni rov preko koga se mostom

stizalo do kapije. Kapija je unitena probijanjem bedema i izgradnjom

savremenog puta kroz tvravu.

U drugoj fazi, krajem 14. veka ili poetkom 15. veka izgraen je

priobalni deo sa monumentalnom palatom. Tokom 15. veka utvrenje je

proireno izgradnjom spoljnih bedema sa kulama i pristanitem.

Poslednju etepu predstavlja izgradnja turske topovkse kule, verovatno

krajem 15. veka.


8/8

Despot Stefan Lazarevi se obavezuje da e posle njegove smrti

tvrava biti vraena Ugarskoj, meutim 1427. godine vojvoda Jeremija

tvravu prodaje Turcima za 12 000 dukata. Na osnovu Segedinskog

mira tvrava je 1444. predata uru Brankoviu.

Ispred tvrave se vremenom razvilo civilno naselje o kome ima najvie

podataka iz vremena kada se Golubac nalazio u turskom posedu.

Pominju se tri mahale, damija, dva mesdida, medresa, dervika tekija

i amam, iji se ostaci i danas vide.

srbija - tvrdjave na dunavu.pdf

Documents