sredstva preduzeca i radni kolektiv 23

Sredstva preduzeća i radni kolektivSredstva preduzeća i radni kolektiv

2

Ekonomika preduzeća 2006

Elementi reprodukcijeElementi reprodukcije

Proces reprodukcije, da bi započeo, podrazumijeva ulaganje elemenata reprodukcije.

Elementi reprodukcije su: • sredstva za rad • predmeti rada i • rad.

3


Uloga sredstava u reprodukcijiUloga sredstava u reprodukciji

Sredstva za rad i predmeti rada su sredstva za proizvodnju. To su materijalni resursi.

Sredstva za proizvodnju kao materijalni elementi procesa reprodukcije su dvije komponente koje se razlikuju po namjeni i ponašanju u tom procesu.

Elementi reprodukcije po strukturi i dinamici moraju biti u odnosu na poslovni zadatak usklađeni: kvantitativno, kvalitativno i vremenski.

Svaki od elemenata proizvodnje troši se na specifičan način, s obzirom na različite uloge u procesu reprodukcije.

4


Sredstva kojima preduzeće raspolaže ne reprodukuju se u jednom ciklusu reprodukcije nego u većem broju ciklusa čije se faze vremenski ne podudaraju. Zato se sredstva nalaze u svim oblicima u kojima se mogu javiti u procesu reprodukcije.

Sredstva po funkcionalnoj određenosti javljaju se kao:1. Slobodna u odnosu na proizvodnju ili 2. Vezana za proces proizvodnje

5


S obzirom na vrijeme njihovog angažovanja sredstva mogu biti:a) u funkciji ilib) izvan funkcijeEkonomski kriterijumi za ocjenu načina na koji su sredstva upotrebljena nalazi se u odnosu između veličine sredstava i brzine njihovog kruženja, odnosno vremena njihovog angažovanja i rezultata reprodukcije.

6


Sredstva preduzeća diferenciraju se i to:1. Prema tehničkim pojavnim oblicima (naturalni

aspekt)2. Prema ekonomskim pojavnim oblicima

(ekonomski aspekt)• Prema pojavnim oblicima i funkciji u proizvodnji

sredstva se dijele na:1. osnovni materijal na kojem se obavlja tehnološki

proces, 2. Materijal za potpomaganje tehnološkog procesa3. Materijal za organizovanje procesa rada i

reprodukcije, 4. Sredstva za rad pomoću kojih se obavlja proces

rada.

7


Prema ekonomskim oblicima, vremenu transformacije i načinu njihovog reprodukovanja sredstva preduzeća se dijele na:• Stalna sredstva i• Obrtna sredstva

8


OBLICI SREDSTAVA PREDUZEĆAOBLICI SREDSTAVA PREDUZEĆA

Stalna sredstva su ona koja u jednom ciklusu reprodukcije proizvoda, čijoj proizvodnji služe,samo djelimično prenose svoju vrijednost,zadržavajući upotrebne karakteristike do kraja svog funkcionalnog vijeka.

Obrtna sredstva su ona koja u jednom ciklusu reprodukcije potpuno gube svoju upotrebnu vrijednost i reprodukuju se u jednom ciklusu.

9


Usklađivanje sredstava i zadatakaUsklađivanje sredstava i zadataka

Preduzeća iste grane imaju različitu strukturu sredstava. Ona zavisi od:vrste djelatnosti, karakteristika tehnološkog procesa, stepena tehničke opremljenosti rada, organizacije rada, obima i asortimana proizvodnje, stepena razvoja proizvodnih snaga i dr.

Za uspješno i efikasno obavljanje poslovne aktivnosti potrebno je da su obim i struktura sredstava usklađeni u odnosu na zadatak, tj. da postoji:• Kvalitativna usklađenost,• Kvantitativna usklađenost i• Vremenska usklađenost

10


STALNA SREDSTVASTALNA SREDSTVA

Stalna sredstva se koriste duži vremenski period, a najmanje godinu dana kao posrednici između rada i predmeta rada u procesu reprodukcije.

Ona cijelom upotrebnom supstancom učestvuju u procesu rada, a samo alikvotni dio svoje vrijednosti prenose na gotove proizvode u obliku amortizacije. Njihovo trošenje i reprodukovanje odvija se postepeno kroz više sukcesivnih procesa reprodukcije.

Koeficijent obrta je manji od 1.

11


STALNA SREDSTVASTALNA SREDSTVA

Vrlo su heterogena i njihova struktura je različita u svakom preduzeću.

Struktura zavisi od: djelatnosti preduzeća, vrste i veličine preduzeća, stepena tehničke opremljenosti, razvoja proizvodnih snaga.

Stalna sredstva su širi pojam od sredstava za rad. Trošenje sredstava može biti:

• fizičko trošenje i • ekonomsko ili moralno rabaćenje.

Stalna sredstva obezbjeđuje se od osnivača, vlastitih izvora, kreditnih aranžmana, dobavljača, donatora i sl.

Važno je da preduzeće obezbjedi optimalnu količinu tih sredstava koja će zadovoljiti optimalnu kombinaciju drugih inputa u vrsti i kvalitetu.

12


Stalna sredstva mogu biti:Stalna sredstva mogu biti:

1. Materijalna sredstvaTo su sredstva koja imaju fizičku supstancu. Ovdje ubrajamo: zgrade, postrojenja, nekretnine, opremu, sredstva za rad.

2. Prirodni resursi Zemljište nabavljeno zbog ekonomske vrijednosti rude, drveta, nafte ili plina, ili drugih resursa koje ono sadrži, rudnici, šume, naftna i plinska polja.

3. Nematerijalna sredstvaTo su sredstva koja nemaju fizičku supstancu, ali koja obično daju zakonska prava ili prednosti. Ovdje spadaju: patenti, autorska prava, trgovačke marke, goodwill i sl.

4. UlaganjaTu spadaju zemljišta koja se drže za buduću upotrebu, zgrade koje se trenutno ne koriste i sl.

13


SREDSTVA ZA RADSREDSTVA ZA RAD

MašineUređaji i

instalacijeTransportna sredstva

Alati i inventar

Pogonske Peći Traktori Pogonske

Radne Burad Vagoni Poslovne

UniverzalneInstalacije za

obavljanje tehn.

procedura

Auta

Specijalne Dizalice

Cisterne

14


Stalna sredstva u obliku stvariStalna sredstva u obliku stvari

Prema ekonomskoj funkciji u procesu reprodukcije stalna sredstva u obliku stvari dijele se na: • stalna sredstva u upotrebi• stalna sredstva u pripremi (nedovršene zgrade,

investiciona ulaganja u toku i sl.) • stalna sredstva van upotrebe (nekada su bila u

upotrebi bez perspektive daljeg korištenja; obično se rashoduju ili prodaju).

15


Evidencija stalnih sredstavaEvidencija stalnih sredstava

U preduzećima stalna sredstva predstavljaju velike vrijednosti.

Evidencija stalnih sredstava vrši se u naturalnim i vrijednosnim pokazateljima.

Vrijednosni način može biti preko:• fakturne vrijednosti, tj. vrijednost prema fakturi

ili računu prodavca,• nabavne vrijednosti (fakturna vrijednost +

troškovi prevoza, montaže),• neotpisane vrijednosti • revalorizacione vrijednosti

16


Amortizacija stalnih sredstavaAmortizacija stalnih sredstava

Zadaci amortizacije su: • da odrazi trošenje stalnih sredstava i

smanjivanje njihove vrijednosti• služi kao sredstvo za određivanje dijela

vrijednosti stalnih sredstava koji je prešao na gotov proizvod

• da osigura mogućnost obnavljanja, zamjene dotrajalih stalnih sredstava

Amortizacija, obično, predstavlja kalkulativni, procjenjeni iznos trošenja.

17


Osnovica za obračun amortizacijeOsnovica za obračun amortizacije

Osnovica za obračun amortizacije može biti: nabavna, revalorizovana i reprodukciona vrijednost stalnih sredstava.

Stopa amortizacije je procenat istrošenosti stalnog sredstva. U okviru vijeka trajanja stalno sredstvo treba biti 100% amortizovano.

U Nomenklaturi sredstava za amortizaciju stalna sredstva su grupisana u amortizacione grupe, gdje je za svaku grupu propisana stopa amortizacije.

18


SISTEMI I METODE OBRAČUNA AMORTIZACIJESISTEMI I METODE OBRAČUNA AMORTIZACIJE

VREMENSKI SISTEM FUNKCIONALNI SISTEM

Linearna metoda Progresivna metoda Degresivna metoda

Metoda funkcionalne amortizacije prema količini učinka Metoda funkionalne amortizacije prema satima rada

KOMBINACIJA VREMENSKOG I FUNKCIONALNOG SISTEMA

19


Vremenski sistem obračuna amortizacijeVremenski sistem obračuna amortizacije

Ovaj sistem kao bazu za obračun uzima vrijeme, tj. vijek trajanja stalnih sredstava.

Kod ovog sistema razlikujemo sljedeće metode:a) Metod ravnomjerne ili konstantne amortizacije.

Ovdje su amortizacioni iznosi ravnomjerni – linearni što omogućuje planiranje iznosa amortizacije i jednostavno vođenje evidencije. Nedostatak ove metode je njena linearnost – konstantnost, obzirom da se stalna sredstva ne troše uvijek isto.

20



b) Metod progresivne amortizacije podrazumijeva da iznos amortizacije u periodu korištenja stalnog sredstva progresivno raste. Kod ove metode razlikujemo obračun amortizacije pomoću različite stope na istu osnovu i metod dijelova.

c) Metod degresivne amortizacije. Prema ovoj metodi, obračun amortizacije u prvim godinama korištenja stalnog sredstva amortizacija je najveća, a svake naredne godine njen iznos se smanjuje, tj. ima degresiju

21



Pristalice degresivne metode smatraju da su u početku vijeka korištenja stalna sredstva najsposobnija, da daju najveće efekte, pa ih treba najviše amortizovati. Obračun amortizacije može biti na osnovu:- opadajuće stope i- opadajućih dijelova.

22


Funkcionalni sistem amortizacijeFunkcionalni sistem amortizacije

Funkcionalni sistem obračuna amortizacije za osnovicu obračuna uzima učinak, funkciju koju je ostvarilo stalno sredstvo.

Ovaj sistem ima za cilj da približi amortizaciju fizičkom trošenju sredstva.

Može biti: • metod na osnovu proizvedene količine učinaka i • metoda prema satima rada.

Iznos amortizacije zavisi od upotrebe stalnog sredstva, a obračunata amortizacija izražava realno utrošenu vrijednost sredstava u procesu reprodukcije.

23


Kombinovani sistemKombinovani sistem

Kod ovog sistema prije obračuna amortizacije kombinuju se metode vremenskog i funkcionalnog sistema. Cilj je da se što realnije obračuna amortizacija stalnih sredstava.

Ovaj način obračuna primjenjuju preduzeća koja koriste stalna sredstva u više smjena.

Sistemi i metode obračuna amortizacije kao i rokove obračuna, te stope amortizacije, preduzeće određuje u svojim aktima.

sredstva preduzeca i radni kolektiv 23

Documents