Starożytny Egipt

Spis treści

WstępPołożenie, geografia i warunki naturalnePaństwo i jego organizacjaPismo ReligiaZarys DziejówPiramidySymbole

Starożytny Egipt

WstępCzy kiedyś zastanawiałeś się nad tym, jak wyglądało życie starożytnych

Egipcjan?

…Egipt kojarzy się z Nilem i to bardzo dobrze. Można powiedzieć, że

starożytny Egipt zaistniał właśnie dzięki Nilowi.

Wspólnie przyjrzymy się całej historii Egiptu i wprowadzimy Cię w obszerny

świat zagadek uczonych tego okresu. Początki historii Egiptu jako państwa

nadal osnute są mgłą tajemnicy…

Starożytny Egipt

Wstęp

Starożytny Egipt

Starożytny Egipt, zwany przez swoich mieszkańców Czarną Ziemią, sięga

swą historią XXXII wieku p.n.e i zaniknął wraz z rozwojem cywilizacji

hellenistycznej, a następnie stał się częścią Imperium Rzymskiego. Przez

prawie 3200 lat historii w Dolinie Nilu wykształciła się jedna, obok

mezopotamskiej, z najstarszych i najważniejszych cywilizacji. Cechą

charakterystyczną Egiptu była jego względna izolacja od wpływów

zewnętrznych, niezmienność zasad i zwyczajów, odrębność religijna i

kulturowa. Powstanie cywilizacji egipskiej wiązało się z cyklicznymi

wylewami Nilu, które zapewniały warunki dla rozwoju rolnictwa.

Zagospodarowanie Doliny Nilu mogło odbyć się efektywnie

w warunkach istnienia władzy i państwa, co umożliwiało

budowę kanałów irygacyjnych i podtrzymanie upraw.

Położenie, geografia i warunki naturalneEgipt leży w północno-wschodniej części Afryki nad Morzem

Śródziemnym. Rozwinęła się tu jedna z najstarszych znanych

nam cywilizacji. W większości kraj pustynny, wyjątkiem jest dolina

rzeki Nil. Jej wylewy użyźniały glebę, a zatem pozwalały na rozwój

rolnictwa. Nil wylewał zawsze o tej samej porze roku, na przełomie

czerwca oraz lipca. Do Egiptu docierały wówczas wysokie fale związane

z porą deszczową w górnym biegu rzeki.

Rzeka ta stanowiła również wielkie zagrożenie, zmuszając

Egipcjan do wspólnych prac, które miały na celu zabezpieczenie

się przed bardzo groźnym żywiołem.

Starożytny Egipt

Państwo i jego organizacja

Starożytny Egipt

PismoHieroglify były pismem starożytnych Egipcjan, znakami niezrozumiałymi

poza ich krajem, ale i dla większości jego ludności. Sztuka pisania

stanowiła tajemnicze, ekskluzywne narzędzie, jej znajomością mogli się

szczycić tylko nieliczni spośród mieszkańców Egiptu. Z upływem czasu,

w związku z przemianami kulturowymi, nastaniem ery chrześcijańskiej,

księgi zapisane hieroglifami stawały się jeszcze mniej zrozumiałe,

a wiele z nich uległo zniszczeniu. Zdarzało się, że wiadomości o

mądrości egipskich kapłanów, o tajemnicach wyrażonych świętymi,

niezrozumiałymi znakami przetrwały tylko w dziełach pisarzy greckich..

Starożytny Egipt

PismoDzięki nim, a także za pośrednictwem Arabów i Żydów elementy kultury

starożytnych Egipcjan stały się znane przedstawicielom kolejnych epok.

Badacze zawsze dążyli do ich odczytania. Nie wszystkie jednak

zagadki związane z pismem egipskim zdołano rozwiązać. Np. nie jest

do końca jasne jak doszło do powstania tego pisma. Według niektórych

hieroglify stanowią lokalny wytwór mieszkańców Egiptu. Inni zaś

przypuszczają, że stanowiły one importowany element kultury i starają

się określić najbardziej prawdopodobne źródło pochodzenia tego pisma.

Starożytny Egipt

ReligiaReligia starożytnego Egiptu wzbudzała emocje zarówno w starożytności

jak i w czasach nowożytnych. Dziś również nurtuje badaczy nie do

końca rozwiązany problem określenia charakteru religii dawnych

mieszkańców kraju nad Nilem.

Spory i dyskusje koncentrują się wokół określenia czy religia ta była

politeistyczna*, czy też przejawiała pewne tendencje do monoteizmu**.

Na pewno miała charakter synkretyczny, co polegało na łączeniu cech

różnych bóstw w jeden byt.

*Politeizm – wiara w istnienie wielu Bogów.

** Monoteizm – wiara w istnienie jedynego Boga.

Starożytny Egipt

ReligiaJuż od czasów starego państwa religia była opracowywana

i porządkowana przez teologów ze świętych okręgów Heliopolis,

Hermopolis i Memfis. Wszystkie bóstwa podlegały podstawowym

zasadom doktrycznym głoszącym pogląd o powstaniu i rozwoju świata

przez stopniowe wyłanianie różnych postaci bytu z jednego boskiego

prapierwiastka. Stąd wypływało przekonanie, że całość kosmosu

istnieje w bóstwie stwórcy. Kapłani też głosili tezę o przekształceniu się

jednych form bytu w drugie. Dlatego w starożytnym Egipcie istniały obok

siebie sprzeczne i nie wykluczające się nawzajem kosmologie

Heliopolitańska, Harmopolitańska i Memficka. Do najpopularniejszych

bóstw w egipskim panteonie należała Triada, Ozyrys, Izyda i Horus.

Starożytny Egipt

ReligiaAmon - początkowo był lokalnym bogiem Teb.

Przedstawiany był jako król o niebieskiej skórze

w koronie z dwoma wysokimi piórami . Od czasów

IX dynastii utożsamiony z Re, jako Amon-Re stał

się bogiem uniwersalnym, panem wszechrzeczy,

sprawcą niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności.

Był głównym bóstwem tebańskiej triady, w której

jego żoną była sępiogłowa bogini Mut, zaś synem

Chonsu, tebański bóg księżyca. W głównym

ośrodku jego kultu, na terenie starożytnych Teb,

Luksorze i Karnaku, zachowały się ruiny

monumentalnych świątyń poświęconych temu bogu.

Starożytny Egipt

Religia

Anubis -bóg zmarłych, przedstawiany był

najczęściej jako człowiek z głową szakala

lub psa, bądź jako pies lub szakal.

Był opiekunem cmentarzy i mumifikacji.

Uważany był za syna Ozyrysa i Neftydy.

Kapłani podczas mumifikacji nosili maski

Anubisa. Czczono go przede wszystkim w

Kynopolis, a Także w Memfis i Dendera.

Starożytny Egipt

Religia

Bes - bóg wesela, tańców i rodziny, opiekun

kobiet rodzących i dzieci, ukazywany był pod

postacią karła z koroną ze strusich piór na głowie

i lwią skórą przykrywającą ramiona. Jego funkcją

była ochrona człowieka przed działaniem złych

mocy, które odstraszać miał pokracznym

wyglądem i wysuniętym językiem. Dlatego często

wizerunek jego widnieje na amuletach. Był

najbardziej popularnym bóstwem domowym w całym Egipcie.

Starożytny Egipt

ReligiaHathor - bogini Nieba. Z czasem stała się

bóstwem miłości, radości, uciech, muzyki i tańca,

a także opiekunką kobiet. Nosiła przydomki "Oka

Horusa", "Złotej Bogini", "Bogini Niebios", "Pani

Czerwonej Góry" i "Turkusowej Pani". Czczona

była od najdawniejszych czasów jako niebiańska

krowa, jej główna świątynia znajdowała się w

Denderze (Górny Egipt) z mieszczącą się w niej

wyrocznią, gdzie wróżono ze snów.

Przedstawiano ją początkowo pod postacią

krowy, później jako kobietę z głową krowy

i dyskiem słonecznym pomiędzy rogami.

Starożytny Egipt

Religia

Horus – Bóg Nieba oraz monarchii egipskiej

Panujący faraon utożsamiał się z nim i

przyjmował jego imię. Czczony pod postacią

sokoła lub człowieka z głową sokoła

zwieńczoną tarczą słoneczną oraz jako

dziecko z palcem w ustach. Horus jest

jednym z najstarszych i najbardziej

znaczących bóstw w religii starożytnego

Egiptu. Najważniejsza świątynia Horusa

znajduje się w Eftu.

Starożytny Egipt

ReligiaOzyrys – Bóg śmierci i odrodzonego

życia - Wielki Sędzia zmarłych.

Poślubił Izydę, był władcą ziemi,

podziemi i krainy umarłych. Symbolem

Ozyrysa była kolumna Dżed, symbol

trwałości i nieśmiertelności. Przedstawiano

go jako mumię, człowieka w koronie atef

na głowie, trzymającego w rękach insygnia

faraona: berło heka, symbolizujące władzę,

oraz bicz neheh, symbolizujący wieczność.

Twarz bóstwa pomalowano na zielono.

Największe sanktuarium Ozyrysa wznosiło się Abydos.

Starożytny Egipt

Religia Izyda - bogini płodności, opiekunka rodzin, żona

i siostra Ozyrysa, matka Horusa, po zabójstwie

boskiego małżonka odnalazła szczątki i ożywiła je.

Jako boska karmicielka była matką wszystkich

władców Egiptu. Ukazywano ją jako kobietę

z hieroglifem jej imienia, przedstawiającym tron na

głowie. W sztuce z reguły występuje w ludzkiej

postaci, nie posiadając żadnego symbolu

zwierzęcego. Najważniejsze świątynie Izydy

wznosiły się w Koptos i na wyspie File, gdzie

najdłużej przetrwały resztki religii Egipskiej.

Starożytny Egipt

ReligiaMaat -bogini praw porządku, harmonii

i sprawiedliwości w kosmosie

i społeczeństwie, małżonka Thota.

Przedstawiana była w ludzkiej postaci ze

strusim piórem na głowie, które czasami ją

symbolizowało. Była Harmonią Uniwersum,

niezbędnym warunkiem jego istnienia,

Prawdą i Sprawiedliwością, Duszą

Faraona. Klęski żywiołowe bądź katastrofy

takie jak powódź, głód czy pożar

tłumaczono jako zaburzenia w panowaniu

Maat.

Starożytny Egipt

Religia

Thot – Bóg Księżyca, patron mądrości.

Zaliczano go do bogów-stwórców i uważano

za wynalazcę egipskiego pisma –

hieroglifów, kalendarza a także muzyki,

rysunków, geometrii, arytmetyki. W związku

z tym był przede wszystkim opiekunem

i patronem pisarzy oraz ludzi nauki i sztuki.

Przy wykorzystaniu magicznych zaklęć Thot

miał być nawet stwórcą bogów i ludzi,

uczestniczył w przywróceniu do życia. W

okresie predynastycznym czczony na

terenie Delty.

Starożytny Egipt

ReligiaRe - był słonecznym bóstwem podróżującym

barką słoneczną. Teologowie z Heliopolis,

głównego ośrodka jego kultu, uważali go za

stwórcę bogów i ludzi. Od czasów IV dynastii

Re stał się bóstwem uniwersalnym i opiekunem dynastii. Faraonowie tytułowali się

synami Re. W okresie późniejszym Re

identyfikowano z wieloma bóstwami, takimi

jak Horus czy Chnum, a przede wszystkim

z tebańskim Amonem. Największą świątynią

Re był wzniesiony w okresie Starego

Państwa kompleks w Abu-Gurab.

Starożytny Egipt

ReligiaRola kapłanów - drugą warstwą uprzywilejowaną po wojownikach –

byli kapłani, którzy w pewnych okresach dziejów Egiptu zyskiwali wielkie

znaczenie w państwie. Niektórzy faraonowie ulegali im całkowicie, tak że w rzeczywistości rządy w kraju przechodziły wówczas w ręce warstwy kapłańskiej.

Stanowisko swoje zawdzięczali wiedzy, którą górowali nad resztą mieszkańców, oraz czci, jaką ich otaczano widząc w nich pośredników pomiędzy bogami a ludźmi. Duże znaczenie miała ich umiejętność leczenia różnych chorób, co wśród Egipcjan budziło niezwykły podziw i szacunek.

Starożytny Egipt

ReligiaWygląd świątyń- świątynie egipskie to drugie po piramidach

charakterystyczne dla starożytnego kraju nad Nilem. Egipcjanie

uważali, że plan pierwotnych świątyń nakreślił sam bóg Thot.

Początkowo były to jedynie niewielkie budowle. Z czasem zaczęto

wznosić coraz bardziej okazałe kompleksy; aż za panowania XVIII

dynastii wykształcił się schemat budowli, który obowiązywał potem

do końca istnienia cywilizacji faraonów.

Starożytny Egipt

Zarys DziejówEgipcjanie od początku utrzymywali ożywione kontakty z cywilizacjami

Azji Przedniej (Azja Mniejsza, Iran, Mezopotamia, Płw. Arabski). Dzięki

temu obserwujemy wyraźną różnicę w rozwoju między Egiptem Górnym

a Dolnym, z korzyścią dla Egiptu Dolnego.

Wykopaliska w delcie Nilu świadczą o istnieniu imponującego

budownictwa już u schyłku IV tys. przed Chr. - wzorowanego na

budownictwie południowej Mezopotamii. Prawdopodobnie pod wpływem

Sumerów powstało pismo egipskie, przejęto też znajomość brązu.

Zarys Dziejów

Dzieje Egiptu dzielimy na trzydzieści dynastii, oraz cztery epoki:

Stare, Średnie i Nowe Państwo oraz epokę Późną.

Szczególne miejsce w dziejach Egiptu zajmuje Stare Państwo, obejmujące

mniej więcej lata 2700-2200przed Chr. Na ten okres przypadają

najważniejsze osiągnięcia Egipcjan w zakresie stworzenia koncepcji

państwa, zorganizowania administracji i uformowania struktury społecznej.

Wprowadzono wówczas kalendarz słoneczny, wykształciła się religia,

osiągnięto wysoki poziom w zakresie kultury (wynalazek pisma, rozwój

literatury) i sztuki.

Starożytny Egipt

Zarys Dziejów

Największy triumf Egipt przeżył w okresie Nowego Państwa (ok.1550-

1070 przed Chr.). Wówczas to władcy XVII dynastii pochodzącej z Teb,

najświetniejszej w historii Egiptu, podjęli serie wypraw i podbojów

skierowanych na północny wschód  (na tereny Palestyny i Syrii)

docierając aż do Eufratu. Podboje tebańskiej dynastii sprawiły, że aż do

XIII w. przed Chr. Syria pozostawała w sferze egipskiej penetracji

politycznej i wojskowej. Egipt stał się głównym mocarstwem ówczesnego

świata.

Starożytny Egipt

Piramidy

Starożytny Egipt

Piramidy – budowle w kształcie ostrosłupa prawidłowego o podstawie czworokątnej lub do niego podobnym, służące najczęściej jako grobowce albo podbudowy dla świątyń. Najbardziej znane kompleksy piramid znajdują się w Egipcie. Piramidy w Gizie to trzy największe piramidy zbudowane w Egipcie. Wszystkie mają kształt ostrosłupa o podstawie kwadratu.

Największa z nich, Cheopsa ok. 2560 p.n.e. ma podstawę o boku 227,0 m i wysokość 147,0 m

piramida Chefrena, tzw. Wielki Kefren, jest wysoka na 138,0 m

piramida Mykerinosa ma tylko 62,0 m wysokości.

Symbole

Starożytny Egipt

Skarabeusz to egipski święty żuk, symbol

samo-stworzenia. Jest uważany za symbol

przynoszący szczęście i pomyślność. Krzyż Ankh posiada olbrzymią moc,

definiowany jest jako symbol

reprezentujący Fizyczne i Wieczne

Życie.

Oko proroka chroni przed

nieszczęściami, ale także przed tzw.

ludzkim złym okiem. Oko w trójkącie to

symbol chroniący przed złym

spojrzeniem. Odsyła ON złe spojrzenia z

powrotem do źle życzącego. Chroni

przed zawiścią i zazdrością.

Klucz Nilu ANKH to egipski praojciec

wszystkich krzyży, klucz życia. To jeden

z węzłów magicznych. Jako hieroglif

przedstawia czasownik żyć. To jeden z

najsilniejszych energetyzatorów.

Przywraca równowagę energetyczną,

oczyszcza organizm.