STEM Ders Planı Tarih: 09.11.2017 Ders: Fen Bilimleri Konu: Solunum Sistemi

Öğretmen: Nevra Sert Zoral Sınıf: 6.Sınıf Süre: 40’+40’ dakika

1. Hedef Kazanımlar: (Hedef Kazanım Yazma Rehberi’ne danışınız).

1.1 Bilişsel Süreç Kazanımları:

Merkezdeki disipline ait kazanım: 6.1.3.3. Solunum sisteminin sağlığını korumak için yapılması gerekenleri araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.

11.1.7.3. Solunum sistemi rahatsızlıklarını açıklar. KOAH ve astım hastalıkları üzerinde durulur.

11.1.7.4. Solunum sisteminin sağlıklı yapısının korunması için yapılması gerekenlere ilişkin çıkarımlarda bulunur.

Yaygın olarak görülen mesleki solunum sistemi hastalıklarından korunmak için iş sağlığı ve güvenliği konusunda

alınabilecek önlemlerin araştırılması ve elde edilen bilgilerin paylaşılması sağlanır.

Diğer STEM disiplinine ait kazanım: M.6.4.1.1. İki veri grubunu karşılaştırmayı gerektiren araştırma soruları oluşturur ve uygun verileri elde eder.

BT. 6.3.2.1. Arama motorlarını kullanarak ileri düzeyde araştırma yapar.

G.6.1.7. Üç boyutlu çalışmalar oluşturmak için oyma, asamblaj veya modelleme tekniklerini kullanır.

TT. 7. B. 1. 1. Tasarım sürecinin bir problem tanımlama ve çözüm önerme süreci olduğunu söyler

TT. 8. A. 1. 2. İnsan hayatını kolaylaştıracak inovatif bir fikir geliştirir.

1.2. Sosyal Ürün Kazanımları:

Öğrenci tasarlanan ürünü açık ve anlaşılır şekilde sınıfa sunar.

2. Kullanılan Materyaller: (Öğrenci mevcuduna göre dört grup üzerinden planlama yapılmıştır. Malzeme

miktarı grup sayısına göre arttırılmalıdır.)

-İpad veya bilgisayar -Siyah maskeleme bandı( 4 adet) -Havuz gözlüğü(4 adet) -Gaz sensörü/bread board (arduino seti)-4 adet -Keçe A4 boyutunda 1 adet(isteğe göre dört parçaya ayrılabilir.) -Gazlı bez-pamuk-kahve filtresi (4 adet) -1.5 lt ve 5 lt lik pet şişe ( 4 + 4 adet) -Zımba (4 adet) -Lastik (büyük paket lastiği 8 adet) -Makas 4 adet -Koli bandı 2 adet (kullanıma göre gruplar paylaşacaktır.) -6.sınıf Fen Bilimleri Ders kitabı

Arduino kullanmak isteyen gruplar için gaz sensörü şeması sınıfta A3 çıktısı alınarak öğrencilerle paylaşılmalıdır.(4 adet) *Arduino Denizinden Uygulamalar ile Arduino Gaz Sensörü uygulama videosu izlenebilir.(www.sertandeniz.com)

GazSensoru.ino

3. Kaynaklar:

https://www.cnnturk.com/ajanda/gelecegin-gozde-meslekleri-neler?page=7 http://www.pervinkaplan.com/detay/hangi-meslekler-gelecekte-para-kazandiracak/255 https://www.youtube.com/watch?v=sAKyhfxxr7s https://www.youtube.com/watch?v=uthtsanHIlU http://www.gazmaskesi.com/gazmaskesi-ozellikleri.html http://www.fenokulu.net/yeni/Fen-Konulari/Konu/Solunum-Sisteminde-Teknolojik-Gelismelere-Bagli-Olarak-Kullanilan-Yontemler_1783.html

www.sertandeniz.com http://www.fenbilim.net/6-sinif-solunum-sistemi/ http://voyagesorgun.weebly.com/304351-guumlvenli287i-koruyucu-donan305mlar305.html http://www.hakkindaoku.com/hava-kirliliginin-sebepleri-ve-nedenleri-nelerdir.html http://www.imhh.gov.tr/tr/page/meslek-hastalilari-nedir-neden-onemlidir-243 http://www.derszamani.net/solunum-sistemleri-konu-anlatimi-ders-notlari-biyoloji.html http://www.turkis.org.tr/dosya/lIEzkbGK8Lyp.pdf

4. Bilgi Temelli Hayat Problemi (BTHP):

4.1. Bilgi Temelli Hayat Problemi: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütüne göre (OECD) 2050 yılında duman ve

sisteki minik partiküller, ev ürünlerindeki toksik bileşenler ve yapı malzemeleri her yıl 6 milyondan fazla insan

ölümüne sebep olacağını öngörmektedir. Uzmanlar hava kirliliğinin KOAH, astım, akciğer kanseri gibi ciddi sağlık

sorunlarına neden olduğunu vurguluyorlar. Soluduğumuz havanın içerisinde hangi maddelerin olduğu bunların nasıl

ölçüldüğü merak konusudur. Siz bir mühendis olsanız bu sorunu çözmek için havadaki partikül ve zararlı

maddelerden canlıları korumak için nasıl bir ürün tasarlardınız?

4.2. Sınırlamalar:

Süre 60 dakikadır. Koruyucu solunum cihazının bir parçası olarak gaz filtresi yapılmalıdır.

Hafif-taşınabilir - kullanımı kolay ve rahat olmalıdır.

Yüze tam uyumlu ve kolay giyilip çıkarılabilmelidir.

Konuşma membranı bulunmalıdır.

Tüm yüzü kaplamalı ve kirli havayı sızdırmamalıdır.

Tasarlanan ürüne gaz sensörü eklenebilir.

4.3. Meslek, Görev ve Sorumluluklar: Planlama Müdürü

Ekolog(Dünya nüfusunun artışı ve çevresel atıkların miktarının yükselmesi çevresel temizliği ön plana çıkarıyor.

Bu konuda görev alacak kişilere ekolog denir.)

Endüstri Tasarımcısı

Denetleyici

Araştırmacı

5. Ders İçeriği:

5.1. BTHP ve Sınırlamaların Sunumu: Dersin giriş kısmında [Environmental Campaign] Air Pollution - Contaminación del aire 4K

(1) https://www.youtube.com/watch?v=uthtsanHIlU videosu öğrencilere izletir.2050 yılında neden böyle bir sorunla

karşılaşıldığı, videodaki adamın neden böyle davrandığı sorulur? Soluduğumuz havanın içerisinde hangi maddelerin

olduğu bunların nasıl ölçüldüğünü öğrencilerin bilip bilmediklerini sorgulatılır.

Eğer siz videodaki adamın yerinde olsaydınız nasıl çözümler üretilebilirdiniz sorusuyla öğrencilerin ilgileri konuya

çekilir. Daha sonra Bilgi Temelli Hayat Problemi ve Sınırlamalar powerpoint sunum ile öğrencilerle paylaşılır. Aynı

zamanda renkli kartonlara yazılan BTHP ve sınırlamalar tahtaya öğrencilerin ihtiyaç anında bakabilmeleri için sınıf

tahtasına asılır.

5.2. Bilgi Edinme:

Sınıfa bilgi edinme defteri dağıtılarak aşama aşama öğrencilerin ön bilgileri ile doldurmaları sağlanır.

Öğrencilerin merak ve araştırma güdülerini arttırmak için aşağıda belirtilen sorular sorulur.(Soruların

cevaplarını öğrencilerin araştırıp bulması sağlanır. Cevaplar bu aşamada öğretmen tarafından verilmez.)

Öğretmen öğrencilerin hazır bulunuşluk seviyelerinin hazır olduğunu düşündüğünde öğrencileri 5’erli

gruplara ayırır. Gruptaki öğrenciler kendi aralarında görev ve meslek dağılımı yaparlar (Planlama müdürü,

araştırmacı, endüstri tasarımcısı, ekolog, denetleyici). Öğrenciler problemin çözümü için ihtiyacı olan

bilgileri ipad(veya bilgisayar) ders kitabı kullanarak araştırmalarını yaparlar. Soruların araştırılması

konusunda sadece araştırmacı görevi olan değil tüm grup üyeleri de görev paylaşımı yapıp araştırmaya

yardımcı olabilirler. -Solunum sisteminin görevi vücudumuz için gerekli olan oksijeni vücut içine almak ve oluşan bir atık olan

karbon dioksiti vücut dışına atmaktır. Peki vücudumuz için önemi tartışılmaz olan oksijenin yolculuğu nasıl

gerçekleşmektedir?

(Solunum sistemi havadaki oksijenin kana, kanda bulunan karbondioksitinde havaya verilmesini sağlar.

Solunum sistemi burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronş, bronşcuk ve akciğerlerden oluşur.)

-Atmosferde hangi gazlar bulunur?

(%78 Azot gazı,%21 Oksijen,%1 Diğer gazlar.)

-Hava kirliliğinin sebepleri ve nedenleri nelerdir?

(Kullanılan kalitesiz yakıtlar, egzoz gazları, kentlerin konumu, soba ve kaloriferlerin uygun şekilde

yakılmaması, olumsuz hava koşulları gibi olaylardır vb.)

-Hava kirliliğini önlemek için alınabilecek tedbirler nelerdir?

*Sanayi alanlarında bacalara filtreler takılmalıdır. *Sanayi alanlarında atık bırakma saatlerine dikkat edilmelidir. *Araçların egzozlarına filtreler takılmalıdır. *Yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalıdır. *Şehirlerde hava sirkülasyonu olacak şekilde binalar inşa edilmelidir.

*Toplu taşıma araçlarının kullanılmasına özen gösterilmelidir. *Yeşil alanlar arttırılmalıdır. *Ormanlık alanlar çoğaltılmalıdır. *Çevre kirliliği hakkında bilinçlendirme çalışmaları yapılmalıdır. -İnsanların meslekleri gereği maske veya koruyucu giysiler neden giyerler?

Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan,

çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç

ve cihazlar iş güvenliği malzemeleridir. Kimyasallarla ilgili çalışmalarda, kaynak işlerinde, ilaçlama

işlerinde, çim biçme işlerinde, boyama işlerinde, kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer

yer altı sahalarında yapılan işlerde, soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğuk hava depolarında yapılan

çalışmalar işlerde gaz maskeleri kullanılmalıdır.

-Solunum sistemi hastalıkları nelerdir? Nezle ve Grip: Belirtileri birbirine benzer. Virüslerin burun mukozasına yerleşerek, iltihaplanmasından kaynaklanır. Gripten korunmak için grip aşısı yapılmaktadır.

Verem (Tüberküloz): Akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Veremden korunmak için BCG aşısı yapılmaktadır. Kabakulak: Kulak altında bulunan tükürük bezlerinin iltihaplanmasıdır.

Kızamık: virüsünün sebep olduğu bulaşıcı hastalık. Korunmak için bebeklik döneminde kızamık aşısı yapılmaktadır. Bronşit: Soluk borusu ve bronşların iltihaplanması.

Zatürre: Alveollerin ve akciğer dokusunun iltihaplanması. Zatülcenp (Satlıcan): Akciğer zarının iltihaplanması.

Akciğer Kanseri: Sigara gibi alışkanlıklardan dolayı akciğerlerde görülen kanser. Astım: Solunum yolunun daralması ile beraber zor nefes alıp-verme. Sinüzit: Burun çevresinde bulunan sinüslerin iltihaplanması. Difteri (Kuşpalazı):Daha çok çocukların boğazında görülen bakteri hastalığıdır. Boğmaca: Daha çok çocuklarda görülen ateş, kusma ile gerçekleşen bulaşıcı hastalık. KOAH: Daha çok sigara içenlerde görülen sürekli nefes darlığı ve öksürük hastalığı. Nefes Darlığı:Yeteri kadar nefes alamama hastalığı

-Solunum sisteminde teknolojik gelişmelere bağlı olarak kullanılan yöntemler nelerdir?

Grip aşısı, astımda kullanılan spreyler ve bronkoskop gibi ilaç ve araçlar kullanılır.

-Solunum sistemimizin sağlığı için neler yapmalıyız?

(Hava kirliliğinin fazla olduğu yerler gibi sağlıksız ortamlarda nefes alınacaksa mutlaka maske takılmalıdır.

Odamızı sık sık havalandırmalıyız. Sigaradan uzak durmalıyız. Sigara en fazla solunum sistemine zarar

verir. Grip, nezle, kızamık gibi solunum sistemi hastası kişilerden uzak durmalıyız.

Soluduğumuz havayı ağızdan değil, burundan almak gerekir. Bol oksijenli ormanlık alanlarda spor

yapılmalıdır.)

Öğretmen soruların araştırılıp bilgi edinme defterine yazmaları için öğrencilere 15 dakika süre verir.

5.3. Fikir Geliştirme: Öğrencilere fikir geliştirme defterleri dağıtılır. Öğrenciler BHTP’ye çözüm olabilecek ve sınırlamaları dikkate alarak oluşturmak istedikleri tasarımlar için fikir üretmeye başlarlar. Öğrencilerin ürettikleri her fikir deftere

kaydedilir. Fikir üretme süreci için öğretmen öğrencilerine 10 dakika süre tanır. Bu kısımda öğretmenin sınıf içinde grupları gezmesi gerekmektedir. Öğrencilerden istediği kazanımlar doğrultusunda ilerleyip ilerlemediklerini kontrol etmelidir. Öğretmen gerekli gördüğü ölçülerde gruplara müdahale edebilir. Eğer gerekiyorsa kuramsal bilgiyi paylaşabilir. Ancak bu müdahaleler öğrencilerin yaratıcılıklarını etkilememelidir. Öğrenciler beyin fırtınası ile tüm fikirlerini gözden geçirerek fikir birliği ile yapmak istedikleri tasarıma karar verirler. (5 dakika) Eğer öğrencilerin tasarımı kazanım dışı veya verilen malzemelerle yapılmayacak bir ürün ise tekrar fikirlerini gözden geçirmelerini sağlayacak yönlendirici sorular sorulmalıdır. Farklı gruplarda oluşturulan fikirlerin tüm sınıfla paylaşılması için ürün geliştirmeye geçmeden önce kısa bir gruplar arası paylaşım yapılır. Burada öğretmen grupları gezerken öğrencilerden üretime dönüştürmeye karar verdikleri tasarımı öğretmenleriyle paylaşıp öğretmen onayladıktan sonra Ürün geliştirme aşamasına geçebilirler. 5.4. Ürün Geliştirme:

Fikir geliştirme sürecinde üretim izni alan öğrencilere ürün geliştirme defterleri dağıtır. Öğrencilerin ürünlerinin taslak halini yatay ve dikey olarak eşit aralıklı noktalardan oluşan izometrik kağıtlara çizmeleri sağlanır. Tasarımlarını üç boyutlu olarak daha kolay çizebilirler. BTHP’nin çözümü ve sınırlamaları ile uyumunu gözden geçirmeleri sağlanır. Öğretmenin belirlediği malzeme listesinden kendi ihtiyaçları olanlarını seçerek tasarımlarını oluşturmaya başlarlar.

Öğretmen grupları sık sık gezerek soruları ile süreci denetlemelidir. Sınıfa hitap ederek gerekli kurumsal bilgi verilir. Oksijenin yolculuğu nefes almayla burunda başlar, yutaktan geçtikten sonra soluk borusuna ulaşan oksijen akciğerlere kadar

gelir.

Karbondioksit ve oksijen yer değiştirir. Akciğerlerimiz birisi sağda birisi solda olmak üzere iki bolümden oluşan bir organımızdır. Oksijenin yolculuğu sırasında meydana gelen olaylardan en önemlisi burada gerçekleşir. Büyük dolaşımda kirlenen kan, kalp tarafından akciğerlere gönderilir. Akciğerlerde bulunan etrafı kılcal damarlar tarafından sarılmış, alveol (hava keseciği) denen yapıların içi dışarıdan aldığımız oksijenle doludur. Etrafını saran kılcal damarlarda da kalpten gelen kirli kan bulunur. Alveollerde gaz değişimi meydana gelir ve kılcal damarlardaki karbon dioksit alveollere geçerken, oksijen de kılcal damarlara

geçer. Bu sayede kan temizlenmiş olurTemiz kan akciğer toplar damarları ile kalbe gönderilir. (Küçük

dolaşım) Buradan tekrar bütün vücuda dağıtılır. Alveollerdeki karbon dioksit nefes verme olayı ile dışarı atılır. Hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve uzun sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatını olumsuz yönde etkilenmektedir. Havayı kirleten maddelerin sınır değerleri (havada zararlı olmayacak derecedeki en yüksek değerleri), her ülkenin ilgili kuruluşları tarafından yönetmeliklerle belirlenir. Kirletici maddelerin niteliğine göre, canlılara vereceği zarar şekil ve dereceleri de değişir. Hava kirliliğine karşı alınabilecek önlemler, kirlilik kaynağına göre (fabrika, termik santral, konutlar, taşıt araçları) çok çeşitlidir. Atmosferi meydana getiren gazların karışımlarından oluşan hava, Canlı organizmanın yaşam sürecindeki en önemli öğelerden biridir. Bir insanın günde yaklaşık olarak 2.5 lt. su, 1.5 kg. besin, 10 – 20 m3 hava gereksinimi vardır. Açlığa 60 gün, susuzluğa 6 gün dayanabilen insan, havasızlığa ancak 6 dakika dayanabilmektedir. Atmosferde bulunan gazları üç gurupta inceleyebiliriz. 1. Havada devamlı bulunan ve miktarları değişmeyen gazlar (Azot, Oksijen, Asal gazlar) 2. Havada devamlı bulunan ve miktarları azalıp çoğalan gazlar (Karbondioksit, Su buharı, Ozon) 3. Havada her zaman bulunmayan gazlar (Kirleticiler) Hava kirliliğinin nedenleri Doğal Kaynaklar: Yanardağ volkan faaliyetleri, orman yangınları ile bitki örtüsü ve doğanın tahrip edilmesi örnek olarak verilebilir. Yapay kaynaklar: İnsanların faaliyetleri sonucu oluşan kaynaklardır. Bunlara ısınma amacıyla konutlarda yakıt kullanımı, sanayi faaliyetleri sonucu oluşan kullanımlar ve trafik kaynaklı kirlilikler verilebilir. Hava kirliliğini önlemek için alınabilecek önlemler Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, ayrıca sanayi kuruluşları yer seçimi düzenli yapılmalı, Evleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeli, Pencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem verilmeli, Kullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat edilmeli, Doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak, özendirilmeli, Kalorisi düşük olan ve havayı daha çok kirleten kaçak kömür kullanımı engellenmeli, Kalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak bakımı yapılmalı, Kalorifercilerin ateşçi kurslarına katılımı sağlanmalı, Yeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma sistemleri kullanılmalı, Toplu taşıma araçları yaygınlaştırılmalı, Sanayi tesisleri kurulurken yeşil alanlar artırılmalı, planlanmalı, sanayi atıklarının yeterince filtre edilmeden havaya verilmesi önlenmeli, Kentlerde arabaların egzozlarından kaynaklanan kirliliğin azaltılması için önlemler alınmalıdır. Bu kirleticiler kış aylarında ozon oluşmasına neden olduğu için canlıların solunumunu güçleştirir. İnsanlar toplu taşımacılığa özendirilmeli, yakıt olarak kullanılan doğal gazın toplu ulaşım araçlarında kullanılması yaygınlaştırılmalı , Ormanların tahribatı önlenmeli, ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmeli, Kloroflorokarbon gibi maddelerin etkileri ile ozon tabakası zarar görmektedir. Bu maddelerin yerine kullanılabilecek kimyasallar araştırılmalıdır. İnsanların meslekleri gereği solunum sistemi hastalıklarına yakalanabilirler. Örneğin, Roma ve Yunan uygarlıklarında, devasa taş blokların işlenerek yapılarda kullanıldığı çağlarda, taş ocaklarında çalıştırılan kölelerin solunum sıkıntısıyla ölmesinin dönemin hekimlerinin dikkatini çektiğini tarihe düşen kayıtlardan bilmekteyiz. Asıl ilginç olan dönemin hekimlerinin, taş ocaklarında solunan tozla, oluşan hastalığın bağlantısını kurmaları ve tarihin ilk "korunma önlemini" önermeleridir: kölelere çalıştırılırken deriden maskeler takılmasıdır.

Solunum sisteminin sağlığı için yapılması gerekenler 1.Solunum Yapılan Havanın Temiz Olması Gerekir 2.Grip, nezle ve diğer solunum yolu hastalıklarına yakalanan kimselerden uzak durulması gerekir. 3.Bulaşıcı hastalığı olan kişilerin eşyalarının kullanılmaması gerekir 4.Sigara ve alkol kullanılmaması gerekir. 5.Temiz havada dengeli spor yapılması gerekir. 6.Mevsime uygun giyinilmesi gerekir. 7.Aşırı sıcak ve soğuk gıdaların yenmesi ve içilmesinden kaçınılması gerekir. 8.Kapalı alanların sık sık havasının temizlenmesi gerekir. 9.İnsanların meslekleri gereği solunum sisteminin sağlığı ve korunması için maske veya koruyucu giysi giyilmelidir Solunum sistemi rahatsızlıkları; Bronşit, zatürre, verem, anfizem, silikozis, KOAH, alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları, nezle, grip, başta Akciğer olmak üzere solunum yolu kanserleri. Solunum sisteminde teknolojik gelişmelere bağlı olarak; grip aşısı, astımda kullanılan spreyler ve bronkoskop gibi ilaç ve araçlar kullanılır. Görev dağılımına göre endüstri tasarımcısı ve planlayıcı ağırlıkta olarak tasarımda emek harcayabilir veya grup kendi arasında karar vererek görev dağılımı yapabilirler. Tasarım sürecinin tamamlanabilmesi için öğretmen öğrencilere 20 dakika süre verir. Denetleyici olarak görev alan öğrenci grup dinamiğini süreç boyunca kontrol etmelidir. İstenilen süre zarfında işlerin yetişebilmesi için gerekli müdahaleleri yapar. Grup arkadaşlarını yardımlaşma konusunda yönlendirebilir. Yapılan modeldeki işlevsellik ve kullanılan malzeme sayısı önem taşımaktadır. 5.5.Test Etme: Öğretmen grupları gezerken öğrencilerin ilgi, düzey ve çalışma verimlerine göre ileri düzey açıklama ve üst

seviyede kuramsal bilgiyi ihtiyaca göre paylaşabilir.

11.sınıf Biyoloji dersi kazanımlarından;

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) akciğerin zararlı gaz ve partiküllere karşı anormal enflamatuar yanıtı

sonucu ortaya çıkan tıkayıcı ve ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Ekspirium (nefes verme) sırasında havayollarında

ortaya çıkan çökme ve aşırı bronşial ifrazat havayollarında daralmaya neden olarak hava akım hızını azaltmakta ve

bu olay sürekli olarak şiddetini arttırarak hastanın yaşam kalitesinde bozulmaya yol açmaktadır. Amfizem ise

akciğerin en uç noktalarında yer alan ve atmosfer havasından oksijeni alıp kandaki karbon dioksiti havaya vermemizi

sağlayan alveollerin (küçük hava kesecikleri) anormal ve kalıcı genişlemesidir. Bu iki hastalığın akciğerde yerleştiği

alan ve yapmış oldukları kalıcı değişiklikler farklı tipte olmakla beraber KOAH, genellikle kronik bronşit ve

amfizemin değişik oranlarda birlikteliği ile karakterizedir.

Dünyada ve Ülkemizde KOAH Görülme Sıklığı; Tüm dünyada ciddi bir ölüm nedeni olan bu hastalık yüzünden her

yıl yaklaşık 2,5 milyon kişi yaşamını yitirmektedir. Bu hastalığın 2020 yılında küresel yük açısından ilk 5. sıraya

yerleşeceği tahmin edilmektedir. KOAH bugün, tüm dünya genelinde ölüm nedenleri arasında 6. sırada yer almaktadır

ve 2020 yılında 3. sıraya yerleşeceği öngörülmektedir. Ülkemizde kesin olmamakla beraber yaklaşık 2,5-3 milyon

KOAH hastası olduğu tahmin edilmektedir.

ASTIM ; Yunanca’da “soluksuzluk” veya “ağzı açık solumak” anlamına gelen astım çok eski çağlardan bu yana

bilinen bir hastalıktır. Astım geri dönüşümlü hava yolu tıkanıklarına neden olan bronşların kasılması, aşırı mukus

salgılanması, mukus ödemi ve hava yollarının kronik inflamasyonu ile karakterize olan bir hastalıktır. Duyarlı

kişilerde hava yollarındaki bu inflamasyon nöbetler şeklinde gelen öksürük, nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste

sıkışma hissine neden olur. Yakınmalar özellikle gece ve sabaha karşı ortaya çıkmaktadır. Hastada görülen bu

semptomlar, hava yolu tıkanıklığına bağlıdır. Hava yolu tıkanıklığı değişik derecelerde olup genellikle geriye

dönüşlüdür. Kendiliğinden veya tedavi ile düzelebilir.

Tek hücrelilerde solunum gazlarının hücreye giriş çıkışı, hücre yüzeyinden geçiş (difüzyon) ile sağlanır. Çok hücreli

organizmalardan süngerler ve sölenterelerde de, özelleşmiş bir solunum sistemi yoktur. Bunlarda tek hücrelilerde

olduğu gibi sudaki erimiş oksijeni vücut yüzeyleri ile alır, CO2 yi de aynı yolla suya terk ederler.

A) Solunum Yolu İle

İşçiler sanayide en çok bu yolla etkilenir.

1- Gazlar:

Mesleki zehirlenmelerin nedeni çoğunlukla solunum yolu ile alınan havanın içinde bulunan klor, karbon monoksit,

hidrojen sülfür, amonyak, azot dioksit, brom, ozon gibi gazlardır. Tüp veya sarnıç gibi gaz taşıma kapları veya gaz

boru hatlarındaki sızıntılar, kaynak ve kesme veya motorların egzozundan çıkan gazlar gibi yüksek sıcaklıkta yapılan

işlemler sonucu çalışma ortam atmosferine gazlar yayılabilmektedir.

2- Buharlar:

Normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında buharlaşabilen, gaz, sıvı veya katı maddelerin havada bulunan

buharlarıdır. Örneğin: Benzol, alkol, toluen vb. sıvıların karıştırılması veya doldurulması, boyama, tabanca boyacılığı,

temizleme işlemleri sonucu zararlı buharlar açığa çıkmakta, soluk düzeyine erişmektedir.

3-Zehirli Tozlar:

Akciğerlerden, deriden veya sindirim yollarından kan dolaşımına girerek zehirlenmelere neden olurlar. Örneğin

kurşun,arsenik, civa, kadmiyum, fosfor ve birçok kimyasal madde tozları.

Kimyasal katı maddelerin gaz halindeki dumanlarıdır. Özellikle kaynak ve kesme işlemleri sırasında açığa çıkan

dumanlara önlem almayı gerektirir.

Toplumda görülen her 100 astım ve KOAH hastasının 15’i mesleğe bağlıdır. Erkeklerde görülen kanserlerin % 11’i

mesleğe bağlıdır. Akciğer kanserinde bu oran % 20’lere kadar çıkmaktadır. Deri hastalıklarının % 14’ü,kalp ve damar

hastalıklarının % 10-15’i, sırt ve bel ağrılarının% 37’si, yetişkinlerde görülen işitme kayıplarının % 16’sı, hatta

intiharların % 4’ü mesleğe bağlıdır.

Solunum Organları 1. Deri Solunumu

Vücut dış yüzeyini örten deri gaz değişimini sağlar. Alınan oksijen iç dokulara difüzyonla ya da kanla taşınır. Bu

solunumu yapan, yassı ve yuvarlak solucanlarda dolaşım sistemi ve kan yoktur. Toprak solucanlarının tek katlı

epitel dokudan ibaret derilerinde bulunan Goblet hücreleri çıkardıkları mukoz salgıyla vücut yüzeyinin devamlı

nemli kalmasını sağlarlar.

Kurbağa ve semenderlerin erginlerinde esas solunum organı akciğerlerdir. Nemli olan deri gerekli oksijenin %25

inin alınmasını sağlar. Memelilerde de kısmi deri solunumu vardır. Ancak alınan oksijenin oranı çok azdır. (% 1

kadar)

2. Trake Solunumu

Eklembacaklılardan Böcekler, Çok ayaklılar, Bazı Kabuklular ve Araknitlerdetrake solunumu görülür. Trakeler

dokulardaki hücrelere kadar sokulmuş borular sistemidir. Trakeler O2 yi doğrudan hücrelere taşır. Bu hayvanların

kanı O2 ve CO2 taşımada görev yapmaz. Bu nedenle kanlarında oksijen taşıyan solunum pigmentleri bulunmaz.

Kanları renksizdir. Trakelere gaz giriş çıkışı vücut ve kanat hareketleri yardımıyla sağlanır.

3. Solungaç Solunumu

Suda yaşayan hayvanlarda görülür. Kurbağa larvaları, deniz solucanları, bazı yumuşakçalar, kabuklular ve balıklarda

bulunur. Solungaçlar suda çözünmüş oksijeni alacak şekilde özelleşmiş, yaprak veya tüy biçimindeki yapılardır.

4. Akciğer Solunumu

Kurbağa ve Semenderlerin erginlerinde, Sürüngen, Kuş ve Memelilerin tümünde görülür. Akciğer hacimleri ve

yüzeyleri organizma gruplarının enerji ihtiyacına göre değişkenlik gösterir. Kuşların solunum sisteminde akciğerler

ve hava keseleri bulunur. Hava keseleri bazı kemiklerin içlerine kadar uzanır. Kuş akciğerlerinde alveol yoktur. Hava

keseleri hava depolar ve körük gibi fonksiyon yapar. Kuşların kemik boşlukları hava taşır. Bu yapı sayesinde kuşlar

yükseklerde çok rahat uçabilirler.

Solunum Sistemiyle İlgili Yapıların Özellikleri

Solunum organlarının duvarları, gaz giriş çıkışını kolaylaştıracak biçimde ince bir yapıya sahiptir.

Solunum organlarındaki tabakalar yüzey genişlemesine, dolayısıyla difüzyon imkanının artmasına yardımcı olur.

Örneğin akciğerlerdeki alveollerin toplam yüzeyi yaklaşık 100 m2 dir.

Solunum gazlarının giriş – çıkışının olduğu yerlerdeki yüzeyler nemlidir.

Birden Fazla Solunum Organı Taşıyan Hayvanlar

a. Akciğerli balıklarda (Dipneusti) iki solunum organı faaliyet gösterir. Bu balıklar nehirlerde yaşar, bu sürede

solungaçlarını kullanırlar.

Su yüzeyine çıkarak hava keselerini dolduran balık, suların çekilmesiyle çamur altına girer. Uzun bir süre hava

kesesindeki hava ile hayatını sürdürür.

b. Kurbağalar ve semenderler larva devresinde tamamen suda yaşadıkları için solungaç solunumu yaparlar. Ergin hale

gelen kurbağalarda solungaç kaybolur, yerini akciğer alır. Ergin kurbağa hem deri ile, hem de akciğerleriyle solunum

yapar. Kurbağalar derilerini nemli tutmak için genelde nemli ortamlarda yaşarlar. Kurak bir ortamda uzun süre

kurbağa yaşayamaz.

(Ders planında paylaşılan üst düzey kuramsal bilgiler öğrenci ihtiyacına göre paylaşılabilir.)

5.6.Paylaşma ve Yansıtma:

Öğrencilere yaptıkları tasarımlar için i-movie uygulamasından ürünlerinin reklam çalışmalarını hazırlamaları istenir.

Öğrenciler sunumlarının dikkat çekici ve akılda kalıcı olmaları için desteklenir. Ürün tanıtımlarını drama yaparak

arkadaşlarıyla paylaşmaları istenir. Bu süre sonunda tüm gruplar teker teker ürünlerini sınıf ile paylaşırlar. Ekte

verilen birleşik akran ve öz değerlendirme rubriği yapılarak diğer grup arkadaşlarının ürünlerini değerlendirmeleri

istenir. Kazanımlara hangi ölçüde ulaşılabildiğini ölçebilmek için konu ile ilgili çeşitli sorular yöneltebilir.

Öğretmen değerlendirme kısmı için kahoot uygulaması kullanabilir. (https://getkahoot.com/) öğrencilerden

ellerindeki ipad veya bilgisayarlardan (https://kahoot.it/#/) sitesine girmelerini ister. Öğretmen uygulamak istediği

teste karar verdiğinde “play” butonu tıklar ve karşısına çıkan pin kodunu öğrencilerine söyler. Öğrenciler kendi

kahoot uygulamasında bu kodu girerek teste dahil olurlar. Öğrenciler grup halinde testi çözecekleri için teste dahil

olmadan bir grup ismi oluşturmalarını ister ve “kahoot” uygulamasıyla eğlenceli bir şekilde testi çözerler.

Örneğin;

https://create.kahoot.it/details/solunum-sistemi/d7b380ee-7c8f-46da-a516-ac564968f606) play butonuna

basarak Team Mode(takım olarak) veya Classic (bireysel) olarak seçim yapıp öğretmen uygulamaya giriş yapar.

Bilgisayar ekranı sınıfa yansıtılarak çıkan pin kodu öğrencilerle paylaşılarak öğrencilerin giriş yapması beklenir.

Aşağıda uygulama görseli, yer alan sorular ve süreleri paylaşılmıştır. Soruların şıkları, görselleri veya video soruları

uygulamada görülmektedir.

Q1:Aşağıdakilerden hangisi solunum sistemi organı değildir? 20 sec

Q2:Akciğerler de gaz alış-verişi nerede gerçekleşir? 20 sec

Q3:Aşağıdakilerden hangisi soluk alıp vermemizi zorlaştırmaz? 20 sec

Q4:Aşağıdakilerden hangisi, soluk alma sırasında gerçekleşmez? 20 sec

Q5:Aşağıdakilerden hangisi akciğerlerin sağlığını korumada etkili değildir? 20 sec

Q6:Gırtlak hangisinde soluk borusunu kapatır? 20 sec

Q7:Aşağıdakilerden hangisi solunum sistemi organları arasında yer almaz? 20 sec

Q8:Kana oksijen geçişini sağlayan olay ve organ hangisidir? 20 sec

Q9:Hangisi solunum sistemi hastalığıdır? 20 sec

Q10:Soluk borusu aşağıdakilerden hangilerine bağlıdır? 20 sec

Q11:Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

Öğrencilerin hazırladıkları reklam filmleri(fragmanları)- ürünleriyle birlikte diğer 6.sınıf öğrencileriyle yarışma

şeklinde paylaşılabilir.

Son olarak öğretmen gerekli gördüğü ölçülerde geri dönütler vererek dersi tamamlar.

Akran ve Öz Değerlendirme Formu

Bu form, gruptaki çalışmalarınızı değerlendirmek üzere hazırlanmıştır. Arkadaşlarınızın bu konudaki

görüşlerini almak için formu doldurunuz. Size ayrılan son sütunda da kendinizi değerlendiriniz. Sorulara

cevabınız “evet” ise E, “bazen” ise B, “hayır” ise H harfi yazınız.

Grubun Adı: Öğrencinin Adı-Soyadı:

1. A

rkad

aşım

a gö

re b

en

2. A

rkad

aşım

a gö

re b

en

3. A

rkad

aşım

a gö

re b

en

4. A

rkad

aşım

a gö

re b

en

5. A

rkad

aşım

a gö

re b

en

Ban

a gö

re b

en

Çalışmalara gönüllü katılır.

Bildiklerini arkadaşlarıyla paylaşır.

Gerektiğinde arkadaşlarına yardım eder.

Aldığı görevi zamanında yerine getirir.

Arkadaşlarının görüşlerine saygılıdır.

Yaratıcı fikirler üretme konusunda isteklidir.

Sonuçları tartışırken anlaşılır konuşur, konuşulanları anlar.

Temiz, tertipli ve düzenli çalışır (Kullandığı aletleri yerine koyar, kirlettiklerini temizler vb.)

Malzemeleri kullanırken israf etmez.