sto e sto ne e

VASIL MUKAETOV

[[[[[[[[TTTTTTTTOOOOOOOO EEEEEEEE,,,,,,,,

[[[[[[[[TTTTTTTTOOOOOOOO NNNNNNNNEEEEEEEE EEEEEEEE???????? zagatnuvame, pogoduvamezagatnuvame, pogoduvamezagatnuvame, pogoduvamezagatnuvame, pogoduvame

NNaa MMaatteejj ii KKaalliinn,, mmooiittee vvnnuu~~iiwwaa

SSkkooppjjee,, 22001111

Biblioteka

SOVREMENA MAKEDONSKA LITERATURA

Poezija za deca i mladi

Urednik: Mi{o Kitanovski

Korica i ilustracii: Nata{a Kostovska

Vasil Mukaetov [to e, {to ne e?

5

Da se dogovorime!Da se dogovorime!Da se dogovorime!Da se dogovorime!

Vo knigava decata ~itateli, }e bidat aktivni sorabotnici. Zna~i, ja pravime zaedni~ki.

I kako prvo – taa ima eden avtor {to ja zapo~na i prigotvi za pe~at.

Vtoro – imame trojca sonarodnici {to ni ovozmoìja da yirneme vo golemoto makedonsko narodno tvore{tvo. Vo del od toa ogromno duhovno bogatstvo – vo iljadnicite sobrani i zapi{ani narodni umotvorbi i gatanki.

Najnapred, golemiot zapi{uva~ Marko K. Cepenkov. Cepenkov e najgolemiot sobira~. Sobral pove}e od 5.000! Zapi{al „…Koga }e gi prepeev poslovicite golema rados i lezet usetuaf“. I u{te zabeleàl za decata: „Што е, Што не е? Se opituvaat soprvo decata koa si prikaùvaat nagoduva~ki“.

Pro~itavme gatanki i od sobira~ite D-r Kiril Penu{liski i Apostol Pop – Jovanovski.

Kaj ima deca {to ne sakaat gatanki? Del od niv pomestivme vo ovaa kniga. Tie se dadeni vo izvoren oblik – kako {to se zapi{ani i so simboli na jazikot, vo vremeto koga se sozdavani.

Toa da ne ve zbuni – ne e pe~atna ili redakciska gre{ka. I se razbira – so ve~nata narodna mudrost, snaodlivost i itrina. I so osmislenata pou~nost i duhovitost.

[to e, {to ne e? Vasil Mukaetov

6

Jas go stihuvav patot do odgovorite – niz na{ite sovremeni ne{ta, preku pesna. Odgovorite }e gi dopi{uvate sami.

Tie se sekoga{ rimuvani i logi~no – o~ekuvani. Sekoja gatanka – pesni~ka!

Sodr`inata – kako i sekoga{ e na krajot. Tamu se i odgovorite. Koristi gi samo za proverka. A jas znam deka nema da ti trebaat. Zaedni~ki }e si ja zavr{ime knigata. Zo{to da ne izleze i pou~no i zabavno. Zdodevno – nikako.

[to rekol sosedot Naste: „Vaka pobrzo se raste!“

Zdravo!


7

PESNI SO PRA[ALNICI Sum pi{uval pesni~ki so mnogu zbrki. I deca i peperutki - vo trki! Pa koga }e se vidi koj kogo nadvjasuva, so to~ka krajot se ukrasuva. Ima i pesni~ki vo ku~enca zaqubeni. Za ma~iwa, niz sobi izgubeni. Na krajot site zdivnuvaat. Tri to~ki se zapi{uvaat... Ima i stihovi so ne{to nervoza. Ne e se samo pesna. Ima i proza. Nekoj nekomu ne{to podviknuva! Izvi~nikot niknuva! Ova {to vo knigava go ispi{uvame, go stihuvame, Se e ne{to zagatlivo. Za se ne{to se pra{uvame! ]e odgatnuvame. Odgovorite - sami gi dopi{uvame!


8

Bezbroj znaci pra{alnici, kako cre{i na zeleni granki. Prstot na ~elo!

Znam deka decata imaat znaewe bez granici. Svrtete gi trpelivo slednive stranici!

]e re{avame____________


9

ÊTVORICA BRA]A VO EDNA KU]A SEDEA I NIKOJPAT NE SE GLEDAA?

Se razbira, Ova ne e mo`no. Kakov bi bil toa rod? Vo zagatkava, ku}ata e plod. Vnatre – bratska druìna, so lu{pa opkruèna! I toa ne e se. Lu{pite se – dve. Ednata pomeka -zelena. Vtorata potvrda, povnatre vselena. Skr{ena i gleda{: Na ~etiri podelena. I sekoja vkusna. Za ~as v' usta! Odi mnogu lesno, so vakvi zagatki. Vo sekoj orev po ~etiri _______________.


10

EDEN BRAT NA EDNA NOGA ORO IGRAT? Na edna noga igra? Ne e ~igra! Vedna{ pomo{ poetska, Ne e ni igra~ka detska. Ovoj brat so tenok vrat. Ima telo izdolèno, tenko i prodolèno. So srce drveno. êsto oble~eno, vo crno ili crveno. I ne se vrti tuku taka. Go vrti ve{ta raka. Baba sedi i predi! Kadela polna. Bilo so pamuk ili so volna!' Da podvle~eme crta: Od bratot na edna noga {to go vrtat, brgu }e ti podarat xemper~e spleteno. Zatoa e potrebno ______________


11

DA JET ORTOMA (JA@E) NE JET ORTOMA, DA JET MA^KA, NE JET MA^KA I PAK IMA

NOKTI?

Gatankava e malku dolga ama, ne sme iznenadeni. Tragaj}i }e dojdeme, do plodovi zasladeni! Site deca {to po poliwa, lozja, me|i }e pro{etaat, imaat {ansa, na nea da naletaat! Gatalecot {to ortomi i ma~ki nudi, sakal da ne zbuni, da ne ve ~udi! Rekol – nokti i se otkril! Grmu{kata e so trn~iwa boclivi. No, decata se trpelivi! Pa, pred da go napolni{ ko{ni~eto polno, gledaj da ne pomine{ bolno! Od mama podarena, vo xem svarena. Doma do{la gostinka, pojadok za Katinka. Slatkata _________________.


12

POLNO RE[ETO JAJCA NA ]IRAMIDI? Tvorecot na ovaa gatanka od na{eto bogato narodno nasledstvo, sigurno nemal astronomsko sredstvo!

Imal fantazija i darba poetska. Prekrasna metafora, klasi~na, svetska! Kako toa: Re{eto beli jajca, na }eramidi? Treba no}e da se namini! Koga e vedro i nema oblaci. Nad }eramidite nedobroeni, beli to~ki, rasprsnati znaci! Pa na{iot gatalec od poetski rod, eve {to videl po modriot svod: Videl ogromno - izdup~eno re{eto, so beli jajca, prepolneto seto! Na krajot eve go i odgovorot: -Treperlivo vgnezden:

I gleda{: -Mesecot si ezdi

Svodot e vsu{nost ________________.

Opkolen so bezbroj _________


13

PETMINA BRA]A EDEN BUNAR KOPAA? Jas mislam da trgneme vaka: -Vo prikaznite, petminata bra}a se prstite na na{ata raka! Vo gatankava e skriena i edna male~ka tajna. Stopati videna, od pamtiveka znajna: Sega i ti }e se seti{: najvredni se prstite na baba, koga ne{to so qubov za vnu~iwata pleti! [to mo`e da li~i na bunar? Ponekoi i doma se ~udat! Za topli noze se podareni. I naj~esto - {areni! Prepoznatlivi znaci;

Racete na baba razigrani ~igri. Na baba i trebaat

Se pletat ______________

i pleta~ki_________________


14

DO GU[A VZEMI ZAKOPAN: DURI E @IV, SI SEDI GOLOGLAV?

Po vistinata, pak }e trgneme vo gradinata: -Navistina ~udna stava! Em polovina v’zemi, Em bez kapa, gologlava?

Trkalezna - ko topka. Dedo ne ja vide, prv se sopna!

Moè da i donese slava

na nekoja neumna glava. Сo nejzinoto ime

prekar ako i stavat!

Zna~i: - Duri e ìva taka sedi. Se dodeka mama, ne ja zgotvi, ne ja sredi!

êsto vo vizba preselena! Vo bure da prezimi, skiselena.

Ovaa gradinarska yvezda e so mnogu listovi, obvieni,zatskrieni, zeleni i so~ni.

I ve}e odgovorite na{i brzi se i sigurno to~ni:

Za dosetuvawe, potsetuvawe: Si pro~ital vo pesni~kite “... sekoe zaja~e, kora, drvo delka, mnogu saka _________________


15

SI IMAV EDNA VODENICA SO TRIESET I DVA KAMENA?

Ako ne be{e gatanka i vaka ve{to smisleno, sekoj vodeni~ar pra{an, }e re~e{e: -He doa|a predvid, ova e besmisleno! Zna~i, otpa|aat trkalata na potok vrteni. Na{ite misli - kon brojkite svrteni! Na edno mesto trieset i dva? Pa da. Lesno kako dva i dva! Samo neka se nasmee sestri~kata Eli - site do eden, biserno beli! Co niv sekoj si meli: kolku {to saka karameli, ~inija cre{i zreli, |evrek ili hamburger sladok, po nekoja torta ili bilo koe ~okolado! Ova e zagatka, a ne basna. Na povidok vistina jasna: Vaka decata najbrgu rastat! Po nekoj “kamen” zaguben samo kaj dedovcite i babite. Kaj decata se site na broj. Toa se ________________________


16

KOGA SEDAM SE PRAZNAT, KOGA STANUVAM, SE POLNAT?

Site {to po brz odgovor tragaat, doma neka se raspra{aat. Doma{nite }e pomagaat! I u{te edna tajna otkriena: Gatankata v' soba ti e skriena! Eve, u{te eden ~ekor }e napravime: -Zad vrata pred da gi ostavime, se polnat i se praznat, od doma koga izleguvame. I koga se vra}ame, v’soba koga vleguvame! Tie se za nozete va`ni.

Rabotata e sekako olesneta: -Dali prednost }e dade{ na levata ili na desnata? V~era ti, denes baba gi izmi.

Bez niv nikade vo denovi vla`ni.

Tvoite gumeni ____________________


17

SITE LUGE VO ZELENO, CARO VO CRVENO? Zna~i: Lu|eto - site vo zeleno, a samo carot crven? Predizvik vrven! Koj pat da se fati, zagatkava da se skrati? Izgleda, narodniot tvorec, izmislil lu|e zeleni, vo zelen dvorec? Vo ovaa vselena -gradinata najzelena! A zo{to da ne? Se zeleno vo gradinata -carot vo sredinata! Blisku sme do vistinata! Ovde se lu|eto - liv~iwata zeleni edno do edno podredeni! Na vrvot - crven `ar. Baraniot car! Se oblo`uvam co siot svet: Pronajdov prekrasen cvet!


18

Ponatamu re{avaj sam. Co eden sovet mal: Gledaj da ne te bocne ovoj rascuten kral? Ima i deca so sli~no ime - kaj mojot sosed Vasil. Carot mirisa super. Co rozov sok se napil. Dvorot go krasi _________________


19

MALOO GRNENCE, SLATKO VARILCE? Ovaa gatanka, odamna raskaàna, zapi{ana, nekako mi se ~ini kako da e malku razni{ana! Kako prvo: -Grnencata visat na drvo. Za po~etok, moè da bide: Sekoj {to saka da gi vidi, neka se pro{eta do najbliskata gora. No i ne mora! Moè i vo parkovi, so lisje smeneto. Koga e zaeseneto. Lesno zabeleèni: -Samo se tie so bocki, naeèni! Raspuknati paltencata -sozreale grnencata. Bodlikavi. Ama vnatre - sladnikavi!


20

Vo doverba re~eno: -Izlupeno,soble~eno. Ne{to slatko, podareno, i pe~eno i vareno! Sekoj dojden }e bide gosten,

so na{iot doma{en ________________


21

BABINA KU^KA ZA RAKA ME KASNA? Sum ~ital vo prikaznite, a i denes ogni{ta ima. Sega se toa kamini! Nekoja moderna rima! Pa vo sekoja podlutena zima, pa i kaj nas, doma, okolu ogni{te se sedi. Se zboruva. Baba ogni{teto go razgoruva! Naj~esto so duvawe. Toga{ treba ~uvawe! Ne{to itro }e svetne, do nekoe ra~e }e letne! Zna~i, “ku~kata” e ve}e jasna. A tebe ve}e te kasna. Ne`na - ama `e`na! Gatankata ve}e se bistri: Ognot rasprskal _______________


22

IVO SE VOZI SO DEVET NOZE I NAPRED ODI I NAZAD ODI SAM GOSPO GLEDA I TOJ SE

ÛDIT? Ovie znaat naopa~ki da lazat.

Nie 6i rekle: Dva ~ekori napred eden nazad!

Stanovi ~isti, vo reki bistri. Niz kam~iwa izmieni - ve{to sokrieni!

Devette noìwa rasplivani zraci.

Vlezeni i vo horoskopskite znaci! Za ova ìvotin~e poplaveno se e veke pretstaveno. Zemaj go molivot pak.

Ako u{te ne si na ~isto pro{etaj so drugar~eto Risto, kraj bregovite, do vir~iwata,

Zapi{i sigurno ________________

eve ti gi raspolzeni ______________


23

VO EDNA BO^VA IMA I VINO I RAKIJA, I PAK NE SE ME[AAT?

Narodniot tvorec mnogu ve{to, vpletkuva vo ne{to, neobi~no i slo`no:

Na edno mesto da ne se me{aat vino i rakija. Naprosto, ne e mo`no!

No, od ~udoto ne otstapija! Niz prsti se progledalo: Bo~vata - vo koko{kino sedalo!

Zna~i fantazija ve{ta gi smestila baranite ne{ta?

Vo bela ruba. Opkruèni. Zaedno, a sepak razdruèni. Se dodeka od „bo~vata“

ne gi smati mama: - I ti ima{ kajgana! Zna~i, se vo jajce vseleno, vnatre na dve podeleno! Re{ena gatankata stavena i to~kata: - Ne moè jajceto bez ____________ i _________?


24

IMAM EDNA NEVESTA, V']O[E SEDE[E, PO KU]I [ETA[E? NO]E GOSPODARKA, A DEWE

SLUGINKA? So mama v’ race tancuva. Kaj pominuva - glancuva! I cel ìvot isto: Zad nea - se ~isto! Na balkonot odmora ~esto. Zad vrata - nejzinoto mesto. Ima òlta glava, i podolga ra~ka. Pomaga i re{ava sekakva zaka~ka. Sreduva i igra~ka - pla~ka! Moè da zaigra i po itra ma~ka, {to ukrala rip~iwa. I vo lutina da razbrka nekoi nekaneti ku~iwa! Tuka e posleden zborot: -Nadvor vo dvorot! Bilo nova, bilo vetva.

Ova e na{ata __________________.


25

SREDE EZERO OGAN GORI I VODATA NE GO GASI?

So vakvi ognovi {to ne se gasat, se snao|a samo baba mi Spasa! Doma se znae, pred praznici se zboruva: -Taa go pali, taa go razgoruva. Vsu{nost, ova plamen~e ispraveno vo “ezerce” e udaveno. Se e to~no ozna~eno. Kaj ikonata na baba toa visi zaka~eno. Se okolu- ozra~eno! Tivko treperi, sjae. I se znae: Koga nemalo sijalici, sve}i, ili da sveti {to bilo. Ne se mo`elo bez_________________


26

SE SMOTALA, SE ZAVILA, NA PLOT SE OBESILA?

Treba da se pro{eta do gradinata. Do plotovite. Na esen, koga sozrevaat plodovite. Da se obidime. Da yirneme, da vidime: Na plotot, do zemjata, raspolzena. Trkalezna ili izdolèna. Koga }e stigne{, te{ko ti odi da ja digne{. Po plotot raspolzena grankata. Prodolùa gatankata: Rastena pod debeli senki, srce polno so semki. Za praznici ili za delnik, mama od nea pravi zelnik! I u{te malku krienica: Od sosetkata Milenica falba izre~ena: - Prsti da izliè{ od ovaa ______________ pe~ena.


27

SIV KOW VRISNA, SETO POLE STISNA? Seto pole? Ima{ li slu{nato za tolku kow golem? Ajde toga{ da potpra{ame, da se raspra{ame! Provereno: -Koga poleto e stisnato, se ni{a se {to e prolistano. Ako e snegovito, da se zapameti: Se trupaat beli nameti! A lete ako se yirka, vriskaweto e sti{eno, a i sve`ina pirka! Veruvam, prepoznava sekoe dete.

Vaka e koga duva________________.


28

SI BEA 10-MINA BRA]A BLIZNACI, I SITE SI NOSEA PO EDNA BELA PLO^A NA GLAA?

Bliznaci - deset bra}a? Kakva poraka se pra}a? Ovie junaci gordi da ne se od Ginisovata kniga na rekordi? Ne se! Vistinata pred nos ni stoi, ako ti ka`am: - Tie se tvoi i moi! A belite plo~i? Noktiwata nepodse~eni, pred tvoite o~i! Bez ovie bra}a slo`ni, }e nema{e zapi{ani gatanki. Ne }e bea mo`ni. Se pozdravuva{ so stisoci cvrsti. Na dvete race - deset _______________.


29

OD EDNO OGNI[TE CEL SVET SE GREIT? So sestra mi se proveruvame. Se ubeduvame: -Ako go gree celiot svet, toa }e re~e, i sekoe dete. I na{ata gradina, se do posledniot cvet! Se potsetuvame: -Koga nadvor e ogreano se budime, stanuvame! Ova ogni{te gree, ama i opomenuva: Koga denot no}ta ja menuva! Ovaa smena e svetska {ema! Nema dilema! I na{ata ververi~ka i afri~koto slon~e, }e re~at: -Nema `ivea~ka bez zlatnoto ___________.


30

PO POLE ODI I OLELE VIKA? Ovde }e gi pra{ame ov~arite. Ili polskite ~uvari -padarite? Na decata im e jasno: -Ako nabodi{ trn~e, se vika olele. I toa glasno. Vo zagatkava, vistinata da se vnese: Decata po poleto, po cel den ne se! Ovde lelekaweto patuva po ridot, po livadata. Sevezden, ovenot da ne gi zagubi stadata. Zatoa sekoj oven vrzano so konec, nosi obesen _________________.


31

NI PREDENO NI TKAENO I PAK E PLATNO KOPRINENO?

Vakvo platno ne`no, koprineno, retko e doma videno. Mama so metlata }e mine, i }e go skine! Veli: slu~ajno da ne go vide na{ata prva sosedka! A i ne e prilika retka, ovde, i muva da zaglavi, da se spletka! Zatoa koprinata e pritaena. Zatoa e i istkaena! Vo tavanite, po }o{iwata. Ja istkal majstorot pajak. Toa e __________________.


32

BEL PES NA KERAMIDI SE KA^IL? Od razmisla da ti se sma~i. Zna~i. ]e dodademe ne{to zagatkava da e so rima. - Ova se slu~uva samo vo zima! He e rasposlan samo po pokrivite. Pobelen i dvorot, gradinite, nivite... I sosedniot breg. “Pesot” }e ti bide prviot navrnat _____________________ .


33

BELA POGA^A NAD GERAMIDI VISIT? Co ovaa poga~a ponekoga{ polna, ponekoga{ podse~ena. Se slu~uva i no}ta da bide prosvetlena. Nekako posve~ena! Tainstveno trae, `olto - zlatna sjae. Jas ja pronajdov nad }eramidite, vo vol{ebna yvezdena dale~ina. E pa dragi de~iwa ve~erva imame polna _____________.


34

ZABI NEMA A PAK KASA Se mislime so sosedto Marko: -Ne }e e na{iot [arko. Toj ne kasa. Seedno dali se zabite na broj! Toj e od mirniot soj. Re~eno od stutkani babi: -Studeno e. I sonceto ima zabi. Ova pomalku kasa, a pove}e {tipnuva. Od lutina! Po obrav~iwata i po ra~iwata, ako si bez rakav~iwata! E, pa toa e _________________.


35

BELA RADA PO RID PASI? Ovaa Rada ne pasi. A talka. Po ridot se valka. Ridovi pokriva, nivi sokriva! Ja ~eka docnata esen. Posivuva dvorot. Stanuva nekako tesen! Ve}e i odgovorot lesen. U{te koga }e re~at: -Prst pred oko ne se gleda. A i zastuduva. Babite doma si sedat. Pretpazlivo i doma se vra}a{. I sfa}a{! Zad krivini,zad uli~ni agli nalegnale esenski __________________.


36

EDNA KU]A NA EDEN DIREK Ima edni ku}i so krovovi ne`ni. [areni, so crveni damki, ili belo sne`ni! Na stolb~e se potpiraat. Zavrne li -na stotici se javuvaat. Rastat, izleguvaat. Tie {to gi poznavaat ~esen zbor }e dadat: -Gi ima i takvi, vkusni, {to se jadat. Ku}i~ki - ~ador~iwa. Po livadi rasposlani -yvon~iwa! Na izlet otideno i videno: Niz trevki, niz cve}iwa se topori. se turka prekrasna ___________________.


37

DOLG TODOR BEZ KOSKI? Ovoj e naj~esto zimski gostin! Dolg. I navistina bez koski! Vistinite prosti! Pod{epnato, me|u nas. Na tivok glas: Ovoj patuva od oxacite, pravo kon oblacite. Nad ku}ite, nad gradot. Se izviva _______________.


38

DOLGA MARA SENKA NEMA? DOLGA NEDA SENKA NEMA?

Ovaa Mara ima izvor - glava. Na ovaa Neda krajot ne se gleda! Ima lice izbistreno, podskoknuva izitreno. Lete - konec tenka. Se dvi`i, se talka sekoga{ bez senka. I kraj Mara i kraj Neda Se po nekoj ribar, navra}a, se gleda. Ribari i ~eka. Na na{ata __________________.


39

BESNA KU^KA V GORA LAE[E? Dedo mi znae{e: Po drva v'zori se ode{e. Magareto go vode{e. A od se~ilata, tovarena i taa, pokraj pilata. Taa potskoknuva{e, v’race poigruva{e Drvoto se se~e{e, vo {umata e~e{e. Letaat granki, dabovi delanki. Vo {umata nema{e mira. Se~e{e, e~e{e

Pa sega se znae. V ‘gora koja ku~ka lae!

Ostra ______________.


40

CRNO MEÊ NA OGAN KLEÊ? Odgovorot moè da stasa od baba {to ka~amak pravi. So vkus od prva klasa! Treba ogan da àri, za da go svari. A nad nego zagreano, oplameno,ozra~eno _________________ zaka~eno.


41

DA E ÔEK, NE E ÔEK, A SO ÔEKA TI ZBORUVA?

Ovdeka kaànoto (stranica po stranica) se vdi{uva. Se ne{to se zboruva, ve{to se opi{uva! Se niàt slu~uvawa razni. Samo ne, stranici prazni. Vol{ebni skazni. Pa za pametewe lesni: romani, noveli. Stihuvani pesni! Odgovorite smesteni vo vitrinata. Gledaj, da ne gi pokrie pra{inata! Drugar - prva liga. Razgovornik ________________.


42

AKO SUM MALA, AMA CELO SELO OBLE^UAM?

Malo, za{ileno. Edvam videno! Ostra, ostra, ostra. Tenka, tenka, tenka. Ima i u{i, konec da se vdene. Toa e nejzinata senka! Baba koga ja gubi i se stemnuva denot! Odamna rekle: Vakvo sitno? Kako da bara{ vo stog seno? Ako se najde vo ve{ti race, na {iva~ ili {najder. Ve}e e snajden: -Od {tofovi ili od platna stokmena obleka zlatna! He }e se najde majstor pod Bistra, pod Bigla, {to ne znae {to e toa __________________.


43

YID YIDOSANO, VAR VAROSANO. NIGDE DUPKA NI PROYIRKA?

Gatalecot sakal da ne odnese vo varosani lavirinti. Baranoto - trkalezno, ne`no i belo sne`no! Se drugoto - se finti! Proverivme: Nema dupka ni proyirka. No se uverivme: Se slu~uva, odvnatre nekoe klun~e da yirka! Ovde ne{to moè da kaè zlatnoto pile ili petelot vaèn! Potkaàno: Belo, kako ogledalo. Yirni vo koko{kino sedalo! Nautro, za pojadok podareno -prèno ili vareno. Pot{epnuva vujko mi Traj~e:

Si ~ul li

za blizna~iwata li~ni? Za niv se veli:

- zarem ne si vkusil belo_____________.

- Kako ____________, na_________ sli~ni!


44

DOMA NA KLIN VISIT, A ZLO TI MISLIT? Nekoj ja ima na klin obesena. He veruvam slu~ajno, da e vnesena. Gatankata pla{livo predupreduva: Co ovaa vnimatelno. Co gre{ka, zloto sleduva! Tate e tuka odgovoren. Sovet povtoren: - Namesto na klinot smestena. Pod itno, vo vizba premestena! Do mila volja neka puka, po nekoja dale~na i visoka ~uka! A na lov koga }e trgne, nosena na ramo ili vo racete, neka mu mislat zajacite! He slu~ajno, se zboruva, se {u{ka: Najopasna e Praznata ________________.


45

EDNA PLOÂ POKRIVAT CEL SVET? Cel svet? Za narodniot tvorec vakov zaklu~ok sleduval. Za se {to so oko moèl da dogleduva! Se razbira. Koj moèl svet da dooduva? Pa sepak - pogoduval. Znael sovr{eno ~isto -nad glava, sekomu isto! Ni santimetar, nepokrieno. Se pokrieno! Nekoj u~en presmetal: -To~no. Do milimetar! Sega site lesno veruvaat. Po nego patuvaat. Letaat, krstosuvaat! I, so ponekoj oblak, se razminuvaat. Ova zaedni~ko ~edo E beskrajnoto ________________.


46

BEZCEN KAMEN SEDE[E, ^UDNA PESNA PEE[E?

Bezcen kamen? Toa e ne{to bezceneto. Vo prikaznite: So zlato nezameneto! Od gatalecot - sentimentalno. Ima i u{te ne{to glavno: Ne{to prekrasno. Ovde - u{te se pee. Em glasno. Em ~udno. Nasetuvam - i ranobudno! Zna~i - pesna besceneta! Da ne se slu{a, od nekoja kro{na razeleneta? Ili od trendafili isprateni yvon~iwata? Ukras na livadite, i na poliwata? Ova e pile nad piliwata! So poj zlaten. So prvite son~evi zraci rasko{no praten. Kamen bescenet, so pesna pozlatena? Od gatalecot, porakata pratena: ^uda pravel, eden ___________________.


47

BELA NIVA CRNO SEME, SOS RAKA GO SEJAT, SOS USTA GO BERAT?

Seme se see, samo so raka I toa e taka. Ovde - tamu na bela niva! [to gatalecot sakal? Dodal: - Crno, poseano. Obrano, vedna{. U{te nedozreano! Go beri{ so usta! Zasega - dilemata gusta! Rabotite vaka da gi postavime: -[to se so ustite pravime? Progovarame i razgovarame. Od se pro~itano, pone{to doznavame. Pro~itanoto da e jasno, }e go izgovorime glasno! [to napi{ale - }e proverime. [to }e pro~itame, }e odberime. Bukva no bukva si berime! Bukvi se seat na hartija bela. Toa e nivata - vistinata cela!


48

Semeto, nebroeni bukvi, poseani }e se vidat, i me|u koricite

Za onoj {to sevo ova e seu{te zatskrieno: Zarem nema{ dobieno, prijatelski napi{ano, rakopisno,

na tvojata___________ .

i potpi{ano _____________________.


49

KAJ ODI, OSTAJ?

Ovaa steknuva svetska slava: - Kade {to }e pomine, beleg ostava! Lesno naletuva, pa posetuva: Pravlivi ulici i sokaci. E, eve ti naredeni se znaci do znaci. Duri mo`e{ da vidi{ kade se upatile, tie {to gi ostavile. Patot go skratile, Nekaneti svratile? Pa i vo kal. Se nema `al! Kaj odi, ostaj. Tokmu kolku ~evelot. Od po~etok do kraj. Malku treba da bidat izbri{ani. Otpi{ani. Po prvite do`dovni kapki. Izbri{ani tvoite______________.


50

Kako pora~ano, se e otpe~ateno. ^ista vistina, a ne laga. Kade {to si ~ekorel si ostavil________________.


51

VRZI GI ODAT, ODVRZI GI, HE ODAT? Na prv pogled ova e ne{to prevrteno Naopaku svrteno. Duri i so dvogled! Odvrzani ne mrdnuvaat. Vrzani, kade ne stignuvaat. Od selo v’selo neumorno patuvaat. Za da sedat ili da odat ne~ii race glaven zbor vodat! Tie {to re{avaat da ne izbrzuvaat. Samo prstite mo`at da odvrzat, ili da vrzuvaat! Sekoja druga logika se kosi. Komanduva selanecot, {to gi nosi!


52

I levata i desnata. Zada~ata - olesneta. Vo vremiwa minati. Zdravi i neiskinati, namesto ~evli, potkovani so klinci na{ite nosele______________________.


53

IMA NOS, NE MIRISAT; IMA USTA, NE ZBORUAT; IMA O^I, NE GLEA; IMA RACE, NE

VA]A? Site se tuka. Ne ka`ale samo dali i srceto ~uka? Nero go nema. Stanuva zbor za posebna {ema! I u{te ne{to zbunuva, pomalku i za~uduva: Opi{niot, dali stignuva skri{um da namignuva? Nie, }e namigneme, do odgovor }e stigneme. Vakov kompleten tip, sre}ava{ skoro vo sekoj strip! I tamu ne zboruva. Usta ne otvara. Ne progovara.


54

Prv prepozna. Od nego i jas doznav. Od fotografot Dikan: - Ova na zidot.

Namesto na{ite pretci, baba prepozna svetci. Za baba Dona

Toa vi e zaka~ena___________________.

ova e _______________________.


55

CRVENA KOZA NO]E ODI, DEWE VO DUPKA LE@I?

Se ~ulo li koza da e no}na ptica? Vo gatankava ve{to - zameneti lica! Koza no}e da ti izleguva? Mene vo glava ne mi vleguva! Dodu{a, ima i crveni kozi. No, ova se premnogu somnitelni pozi! Obi~no no}e se kradcite so lesni noze? Koza po mese~ina, po svod yvezden? Ne. Ovde nekoj crven kradec }e e vgnezden! Cel den v'dupka le`ewe i spiewe? Sto na sto - kriewe! Ova nekaneta sosetka i ne e tolku retka. No}e debne. No}e {eta. Koko{arnikot - prvata meta! Otkriena itricata. Taa e ___________________.


56

KOWSKA PLO^A V' MORE NE SE DAVIT? Kowska. Ako e prava - potkovica. I pak ne se davi! Ne e belki podmornica? Pa i da ne e more. Neka e reka ponornica! Smislata ni otide vo nevrat. Potreben e prevrat. Plo~a - a ne se davi? Gatalecot klopka stavil. Se baraat bliski lica, da li~at na potkovica. Padnati vo voda da plivaat, da brodat! Se bara plo~ka za stavawe to~ka. Ne{to nad voda nadvieno, vo zeleni kro{ni skrieno? Lesno od veter odneseno, na branovite preneseno! I eve ja vistinata `iva: Ne se davi, si pliva! Se valka na bran~iwata, talka. Mokor e. Ama ~ist. Zeleniot______________________ .


57

EDNA MAJKA SO DVANAJSET POJASI, [^O E? Dvanaeset pojasi. Pojasite se i denes moden hit. No, i majkite isto ne se mit. I u{te ne{to, {to mnogu zna~i: Ovde se pojasite - obra~i! Za da se oble~at vakvite majki, trebaat majstori, trebaat {ajki! Majkite se drveni. ^uvaat vo vizbi vina. I beli i crveni. Ednata majka po~esto pozdrav pra}a, Dedo mi najbrgu sfa}a, i navra}a! Zatoa e ~esto i pospan. Nekako na nesigurna po~va. Kriva e na{ata_______________.


58

BELA KVA^KA DEWE TERAT PILIWA, CRNA KVA^KA NO]E I ZBIRAT?

Gatankata na dve podelena. Sekoe za sebe celo. Ednoto crno, ednoto belo. Belata kva~ka za da si gi tera piliwata i treba svetlinata. Za ova maj~insko delo - belo videlo. Ovaa drugata poinaku se snao|a: Gi sobira piliwata. Pristignala temninata. Pokriv pronao|a. Tokmu koga sonceto zao|a. Pa i kaj lu|eto ovaa delba }e vtasa na sekoi dvanaeset ~asa. Pred odgovorot ne vjasaj. Ednakvo podeleni. So ista mo}. Imame__________________ .


59

BEZ RALO, BEZ MOTIKA, SAMO ORAT, SAMO KOPAT?

Veruvam mnogumina vaka 6i posakale: Bez ralo, bez motika, kopawe bez akawe! Se razbira - ova e nevideno. No ima eden kopa~ - bel den nema videno! Za ovoj junak mo}en, celiot `ivot e no}en. Temen i podzemen. A kopa. Ne miruva. Cel `ivot stanot si go pro{iruva! Ne go baraj po nivite, po poliwata. Pro{etaj do gradinata! ]e vidi{ dup~e. Okolu - rofka zemja, kup~e. Rov~est, male~ok srt. Traga od kopa~ot____________________.


60

STOJKO ODI NO POLE, SO TRISTA KOLJA NA RAMO?

Ne poznavam Stojko tolku vreden. Nieden. Ni tolku golem, a cel den po pole? Eve gi negovite adresi ~esti: Po me|i, pod grmu{ki, pod leski. êsto - so pokriv od lisja. Od kade i kako, kolja trista? Pa sepak. Se {to rekol gatalecot, se e taka. Ovoj navistina, gi nosi bez maka! Re~eno prostum: Tie se negoviot kostum. Koga se brani, ne znae da klocne. Samo }e bocne! Ponekoga{ se slu{a: - Nabodil i òlta kru{a, za svoja du{a! Veruvam, odgovorot ve}e ne e teòk. Prepoznat e_____________________.


61

ÊKANA ÊKAT, BEGANA BEGAT, SKOKNA ÊKANA, JA FATI BEGANA?

Ova si go pro~ital vo Ezopovite basni. Akterite jasni: Nekoj trpelivo ~eka, vtoriot ve~no se krie. Talent za begawe. Ovoj prviot i za obra~ stegawe! Se se vrti okolu nekoe dup~e, vo nekoe }o{e od stanot. Podgotven planot: Se ~eka povod mal. Begana samo da trgne po par~e ka{kaval! Begana koga gostuva, êkana ne prostuva. Se obliznuva, musta} naostruva! Brkankata {to sledi moè da se meri, samo so crtanite Tom i Xeri! Ova ne e igra~ka - pla~ka. Se brkaat____________________.


62

SO NOZETE V'BLATO, A SO GLAATA V'ZLATO? Dali odgovor pobrz }e ima, vo gatankata so vakva rima?

Zna~i, eve go patot: Imate, noze vo zemjata, a vo glavata zlato!

Nozete seani, glaviete sozreani, o`neani!

Ako ne bea nozete vo blato, ne }e ima{e glava vo zlato! Koga po poliwata se branuvaat razeleneti moriwa, pa sozrevaat, stasuvaat, zlatno po`oltuvaat?

Ne pra{uvaj lekar. Pra{aj go najbliskiot pekar!

Ja znae zlatnata glava. Tuka e patekata prava! Juli dopatuva, sonceto pozlatuva!


63

Dedo mi re~e: Vo gatankata ne{to se pe~e. I ja re{i. Gi slu{am `etvarskite glasovi:

Pod sinoto nebo,

-Ova se `itnite_____________________.

Sozreva_________________ .


64

[TO IMAM EDNA SESTRI^KA, SAMA RUÊK PRAVE?

Skoro sekoja sestri~ka znae ru~ek da pravi. So zelen~uci da se spravi. Retko sama. Sekoga{ - pomaga mama. So sestri~kata {to se bara, Nikoj i nikoga{ ne se skaral. I ne razgovaral! Tiha. I ne~ujna. Vo sekoe vreme. I vo sekoja kujna. Sama gotvi, sama prì. Sestra mi samo za ra~ka ja drì. Koga se odmara, na klinec obesena. So se {to e zgotveno, - na masa prineseno. îja e ovaa slava? Na kujnskata______________________.


65

SIN VIR, DNO NEMAT? Toj {to ova go skroil, sekako nemal poim! Nema vir {to nema dno! Od tuka - {to e {to? Vo gatankata tragaj}i po slava, rabotite gi postavile na glava! Zna~i - ne{to sino, so nemerliva dlabo~ina? Da probame so viso~ina! Bi barale viso~ina krajot {to ne i se gleda. Pa duri i sateliti, da ja sledat! Od na{ agol ako pogledame, samo nekoj zaskitan oblak }e dogledame! Sin vir, dno nemat? Prv se soglasi, i se oglasi, sosedot ^edo: - Ova e na{eto sino__________________.


66

DVE SESTRI IMAM, SE GLEDAAT, A POME\U SEBE NE MO@E DA SE VIDAT?

Dvete sestri se gledaat. Kaj sakaat, mo`e da frlat pogled. Duri i podaleku, so dvogled! Kakvi {to se tvoite, takvi se i moite! I koga se veseli i ta`ni koga }e bidat. To~no e. He mo`at me|u sebe da se vidat! [ansata ne e mala, ako zastanat pred ogledala! Pred so odgovorot da stigne{, so ednoto i }e namigni{! Jasno stojat rabotite. Toa se___________________________.


67

PAT ODE, PAT NE PRAVI? P't ode, p’t ne pravi?

Ima pati{ta i patuvawa do nedooduvawa! Vozdu{ni, morski ili suvozemni. Tragi ne se gledaat, samo kaj edni! Nekoi letaat, nekoi po pat odat, treti brodat. Po pat odi, pat ne pravi? Zna~i, prijateli dragi ne ostava zad sebe tragi! Ovie rasploveni kilometri napravija, kontinenti sostavija. Tragi ne ostavija! Si ~ul li za gemija, galija? za mornari? Imiwa stari, odgovorot nov, so sovremen kod: Dopi{i_________________.


68

SI IMAV EDNO NE[Ô, KOJ POMINVA, GO BACVA I JAS POMINAV GO BACI, [Ô E?

Se razbira, za sakawa, za po~ituvawa, postojat rakuvawa i baknuvawa. Po pravilo iskreni. Koi se ovde na{ite, malku izitreni? Site minuva~i, mo`ni baknuva~i? Sekoj so sekogo, tolku da se saka? Ne e vozmo`no. I ne e taka! Da ne gi naterala baknuva~ite nekoja maka? Odgovorot se nayira, se gleda: - Ne{to sekojdnevno im treba! Tie baknuvaat - koga oèdnuvaat. Kraj pati{ta, koga patuvaat. @edta ja zgasnuvaat.


69

Vodi pijat, lice mijat. Taa si ùbori pod senkovite mesta.

A doma? Nekoj }e pra{a. Doma se koristi ~a{a. I pak ista pesna.

Ne se moè bez____________________.

Ne se moè bez_____________________.


70

SI IMAV EDNA PLEVNA SO SLAMA; SLAMATA GORIT, PLEVNATA NE GORIT?

Interesni griì. Na{ata plevna so slama. Se dviì Ne sosema sama!

Malo ~udo pod sinoto nebo. Ovaa „plevna“ patuva vo xebot!

I u{te zboruva „slamata“ koga se razgoruva. Niz dvorot, zad vlezot, zad ogradata! Sekoj den ja gledame tragata!

âdni obla~iwa, razletani “ma~iwa”.

Slamata dimni signali pra}a. Plevnata vo xebot se vra}a! Vo vozduhot dilemi mali: Koj ovde gasi, koj pali?

[epnuva Jose, od prvoto }o{e: - Ovde }e prese~e dedo mi Dule. Toj pu{i na_______________________.


71

ROGOJ IMAT, VOL NE E; MLEKO DAT, KRAVA NE E; BRADA IMAT, POP NE E?

Mudro ka`ano. Se e na mesto, ni{to izla`ano! Na se potseteno, lesno naseteno: Rogata, pitoma i vospitana. Ako, vo dvorot naleta na vesnik, eve ti ja i - na~itana! Sekoe utro, nova polza. Doma ja molzat. Pra{aj drugar~e, od bilo koe selo: - Vkusno e i nejzinoto mleko belo. I {to e pravo - pravo. Super e zdravo!


72

Nikoj ni{to ne i brani, a se hrani: List po list si pase sama, a zime ru~ek od slama. Duri i list od loza! Doma{nata___________________________.


73

SEDUM BRA]A, LETE RASTAT, ZIME SE SMAQVAT?

Ovde, son~evite zraci se zadol`eni: -Koga se bra}ata skrateni, koga prodol`eni! Zna~i: Koga sonceto podolgo gree, bratot - podolg }e e! Seti se na na{ata klima. Imame leto i zima. Za razmisluvawe: Koga e porano osamnuvawe, koga podocna stemnuvawe? Treba i predvid da se zeme: Ne e seedno i kolku za igra }e ima{ vreme? Znae sekoe dete - lete! Sedumte bra}a na kalendarot }e gi najde{. I }e se snajde{. Vistinata na scena: -Ova se nedelnite sedum____________.


74

POLNA KUTIJA CRVENI MONISTRA? Monistra - biserni top~iwa nani`ani. Nekoga{, ukras za gordeewe. Vo gatankata - zrnca za{e}ereni. Kutijata - plod vo zreewe. Ovde, najbrgu }e dojdat do slava, decata od Valandovo, od Gevgelija. Od Dojran, od Pirava! Ne e nikakva klopka - ovo{kata, so plod, crvena topka, uspeva samo na jugot. Da go zatvorime krugot: Izela edna Darinka, bez mama, bez falinka, slatka, crvena_________________ .


75

SI IMAV EDEN LO@NIK, SVE VEKOV POKRIVA[E, DRIM I RADIKA NE MO@E[E?

[Ô IMA[E EDEN BEL POKRIV SE POKRIVA, SADE VARDAR NE POKRIVA?

]e re{avame dve gatanki kako edna. Pri~inata - sledna: I vo dvete, samo na{ite reki nepokrieni! Kade se odgovorite skrieni? Narodniot tvorec rekol: - Se pokriva. Sve vekov. Sakal da kaè Se na svetov! Pri na{ata klima, ova se slu~uva v'zima. Zna~i - pod bela pokrivka: Poliwata. Nivite, gradinite. Planinata. A Radika i Vardar. I Drim. He! He moè da gi navrne ________________.


76

DOLGA NEDA, SENKA NEMAT? Ako dobro ne se presmetame, moème da naletame, na mrazovi tenki: - Nema mnogu ne{ta, {to nemaat senki? Zna~i, sonce ne ja zasenuva, vo nea se ogleduva. I pri najgolema èga, taa bez senka mu bega! Zamisli. Moè{ da se snajde{ na ~as po geografija Neda da ja najde{? Vo atlasot - Nedi postroeni. Tenki i dolgi, vo sino oboeni! Ve}e na odgovorot ne se ~eka. Dolgata Neda e___________________.


77

VOJVODATA VODA PIJAT, NAD NEGO SE CRVEN BARJAK VIJAT?

Ovoj vojvoda e so posebna slava. Samo toj pie voda so krenata glava! Vojvodata isko~opereno, vladee samouvereno. - Belite sestri~ki, `oltokluni vnu~iwa, gi vardi, gi brani od sosedski ku~iwa! Koga se tepaat, perduvi letaat. Ne samo vo borba, pa i koga spie, nad glavata crvenoto zname se vie. Nekoi poeti, so svetska slava napi{ale: -Ovoj nosi cvet na svojata glava! ]e bide pojasno: -Koga komanduva glasno, ne vika. Zboruva na jazik - kukurikav!


78

Za ponekoi vojvodi, {to prerano propeale, lonci zagreale. I {to u{te? Vojvoduva samo na svoe buni{te. I zime i lete. Na{iot___________________.


79

EDNO NE[TO NO]E LETAT, NEGDE GODE ZA SVETVIT?

Ova skokal~e e no}no. Sitno e. A mo}no: - Nad trevi, nad livadi, po mrakot }e letne. ]e zaiskri, }e svetne! Kako `olto fener~e nad pokoseno seno, }e go najavi krajot na denot. Pridru`uva {tur~eto. Se gasi fener~eto. I toa se umoruva. Pa poleto sonuva. Negde gode svetnala, zaiskrila, letnala. Vo koprena ko{ulka, edna letna______________________.


80

^ETIRI BRA]A TR^AET, NE MO@ET DA SE STIGNET?

Pod posebno vnimanie: - Site tr~aat na isto rastojanie. Site so ista kondicija i so tradicija: Si imaat ist start i ista cel. Sekoj si go tr~a sopstveniot del. Sovremeno i ednovremeno! I ne se sami. To~no se povrzani. He zavisi od niv, kako i kolku }e bidat zabrzani! Glavna frka: Eden ako go nema -nema ni trka! Ni levo ni desno svrtuvawe. Nitu vozewe, ni patuvawe


81

Zaedni~ki podelena. I slavata. Na kolata__________________.


82

VO ÎJA MRE@A NE SE FATILA NITU EDNA RIBA?

Najnapred: -Sekoj da se seti, koj se na svetov mreì pleti? Se razbira, tuka e i mama. Perdeto go pleti trpelivo i sama. No nema {ansi izdrèni, se fa}aat li ribi isprèni? Zna~i - se bara mreà ve{to ispletena, no, od reki i vodi oddale~ena! Koga e nedoprena velat: -Mreà koprena. Od vetrot neodminata -ete ti ja skinata. Rabotata da bide uprostena: -Vo vakvi mreì se slu~uva, po nekoja muva da e nagostena!


83

He samo ribi. He priparuva ni zajak. Vo tenkite mre`i na tavanskiot_____________________.


84

ZO[TO PETELOT MI@I KOGA PEE? Sekoj petel kade i da se nao|a, na yid, na buni{te, se snao|a: -To~no, odmereno ko~opereno, da zakukurika. Videna slika! Vo vakvi muzi~ki momenti, ne trebaat noti. Ni dirigenti! No, site petli, tonovite koga gi ni`at -Mi`at! Pristap zabranet, za gostin nekanet. Petelot pesnata ja znae___________________.


85

KOJ ODI NAPRED SAMO KOGA GO UDIRAAT PO GLAVATA?

-Yid so glava ne se ru{i! Pogovorkata ne doprela do negovite u{i. I u{te eden siguren stav: -Ovoj e sto na sto, tvrdoglav! I mora da bide, koga }e se vide: Odi i napreduva, v'drvo koga vleguva. Videno i pou~no: -Go udiraat stru~no. Majstori od razni sorti, koga se pravat prozorci, pokrivi i porti! Udren po glavata, ja pe~ali slavata: -Bez vakvi tvrdi glavi, ni ku}a ne se pravi! Ovoj hrabar edinec, e `elezniot__________________.


86

KOJ SEKOGA[ E VO PI@AMI?

I ne se srami! Se razbira: Ne moè non - stop da spie. Takov spankovec nema. Ovde ve{to se krie dama so crno - bela {ema! Piàmata vo lenti, prepoznatlivi {arki, ova e moda od afrikanski marki. Kaj nas Zoo - parkot e nejzino ìveali{te. I lete i zime. Za ~udo: ]e ~ue{ isto ime, za nekoj uli~en premin kon bliskoto {etali{te. So crno - beli rebra, Prepoznavme____________________.


87

KOJ SLEGUVA BEZ SKALI? Da se sleguva bez skali, ne se avanturi mali! Tuka prvata misla se ra|a - ovde se pa|a! Ne stanuva zbor za deca. Tie se bistri. I itri. Za ovaa gatanka ima i drug odgovor vezen: Zo{to pa|a? Zatoa {to nemal skali da sleze! Se kapki do kapki! Se lizgaat niz ~adori, pod zabrzani stapki. Bez skali. Gordo. Pa|a___________________.


88

E@E ME@E, VO DEVET KORI LE@E? Eèto ima koà edna. ]e go otpi{eme vedna{! Pa rekle u{te - meè! Ne vo edna, tuku vo devet kori leè? A toa zna~i: -Za da go otvori{, }e se poma~i{. Duri lesno i da zapla~e{! Eve i mama se luti, koga go se~ka, koga go lupi. Dodava mojata vujna: -Bez nego ne moè ni edna kujna! Dedo mi ponekoga{ od pazar doa|a, so ~ekori tromi. Vo torbata nosi i_________________ .


89

BELO KOW^E SKOKNALO, V'CRNO MORE POTONALO I NIKOJ NE GO @ALI?

Moriwa crni nema. Geografijata podu~uva. Ovde, ne{to doma se slu~uva! Razmisluvame. Da probame, da pogoduvame! Koga se razbuduvame, koga }e se naspieme, {to najnapred }e se napieme? Da li~i na crno more? Prvoto kafe, na na{iot {poret! Najdi go sam beloto kow~e. Odgovorot - visi na kon~e! Pra{aj ja baba i }e ti re~e: Kafeto ne e slatko, bez bela kocka______________________.


90

POLNO TRLO BELI OVCI Da se ~udi{ i da ne veruva{: Ova trlo e sosem blisku do se~ie grlo. A zo{to pobeluva? Zatoa {to”ovcite” so nasmevka otkrieni, sekoe utro so ~etki~ka super se izmieni. Zagatkava izleze pesna. Za re{avawe - lesna! Da ne me{ame babi i `abi. Decata imaat Najubavi_________________________.


91

NIE GO NOSIME NA[IOT GOSPODAR, TOJ NE NOSI NAS?

Ovde se prvite vistini pravi: I dvajcata da bidat zdravi! Rabotite odat toga{, koga e sto posto sloga! Tie pomagaat, koga ~ekorime - da ne se izmorime! Moraat da se slo`ni. I levata i desnata, kako rimata vo pesnata. Koga vo levo i desno svrtuvame, nie komanduvame! Koj znae kolku ulici mo`e da bidat pominati. Zaedno se gri`ime, da ne bidat iskinati. Izbistreno, ~isto bez plevel. Stanuva zbor za Lev ili desen____________________.


92

BELA SE RAGA, ZELENA IZRASTUVA, CRVENA OSTARUVA?

Se {to e `ivo na svetot }e si go izodi patot. Podolg ili pokratok. Baba podu~uva: -Na{ata zagatka, vo gradina se slu~uva. P~elkite cvetot }e go oplodat, pa }e se rodat: Najnapred beli. Malu toplo sonce - eve ti gi zeleni! I se zdru`eni, dve po dve - nerazdeleni! Vo juni - sozreani. Crveni top~iwa so~ni, niz gran~iwata nasmeani. A i decata to~ni: Pa imame prekrasni gletki Staveni nau{iwata, rumeni, crveni obetki! Co za{e}eren vkus, odgovorot kus: Sekoj lesno }e re{i -stasaa junskite__________________.


93

CRNO MEÊ PO [UMA SE VLEÊ? Sekoj }e re~e: - Kakva e ovaa gatanka? [to sakal tuka narodniot tvorec. Kakva e ovaa zamka? Sosedot Dose – adresata prava! Na negovata glava, tinejxerska slava. Frizura - raspr~kani strakovi. Plus, {atirawa, lakovi... Pred ogledaloto pra{awe ~esto: -Dali e patecot na pravoto mesto? “[umata” mora da se sreduva, pa sleduva: Po ovoj ukras sve~en, ne{to minuva, se vle~e. I nautro, i sekoja ve~er! Odgovorot vesel: Ne se moè bez_____________________.


94

KOJ BEZ NOZE SEGDE ODI? Zna~i, nema nikakvi {ansi od nea da se otka~i{! Zastane{ li - zastanuva. Ti si nakriven? Taa se navaluva! Tuku se zgolemuva, tuku se namaluva. Ne retko se povtoruva: Da te pretekne, pred tebe is~ekoruva! Kolku i da vjasa{, ne mo`e{ da ja stasa{! I bez dilema: - taa noze nema! Ako nekoe obla~e nad uli~kata trgne. Ja snemuva. Ne mo`e ni da mrdne! Sonceto komanduva, koga taa pladnuva.

Nekoga{ debela, nekoga{ tenka. Te sledi vo ~ekor, tvojata_________________.


95

POLNO [KOLO DE^IWA, SO CRVENI KAP^IWA?

I toa site do eden! Kade e ova mo`no? Zagatnatoto - slo`no! Koj e potegot sleden? Polesno }e se setime, ako potsetime: Ovde na edno mesto em kap~iwata crveni, a „u~enicite“ - drveni! “[koloto” ~esto vo xebovi skrieno! Niz kujnata noseno, naj~esto od mama kraj {poretot otkrieno. Dedo se fali: bez kap~iwata, ni luleto ne se pali! Plamnuva iskra. Vistinata bistra: Nema krienki, igri. Ova e kutiv~e__________________.


96

SEKOJ DEN ODAM NADVOR I SEKOGA[ SUM VO KU]ATA?

Zamislete! Nadvor izleguva, vnatre ne vleguva!

Nitu za veter razmisluva, nitu od do`d pokisnuva! Kaj i da fati da namine, da svrati, pred se~ii vrati, toj ima pristap.

Adresata - sekoga{ nova, sekoga{ ista!

A koga patuva, metar po metar, mu treba mesec, za kilometar!

Po trevi, po pateki, niz dvorovi… Pobaraat li decata, poka`uva i rogovi.

I za celoto vreme, no}e i dewe, vo svoja ku}a si dreme.

Vo pravo e sekoj {to }e re~e: - Ovoj ku}ata so sebe ja vle~e.

Decata odgovor dol`at: Prepoznavme__________________.


97

BELI BISERI NA ZELENI ALI[TA? Nema beli biseri {to ne se vol{ebno prekrasni. Za da se seti{, rabotite da bidat jasni: - Pobaraj gi vo gradinata, tie ja razubavuvaat. Mo`at da gi vidat, tie {to rano stanuvaat. Pa da pro{etaat. Da vidat kako peperutkite, na trendafilot }e sletaat. I eveja vol{ebnata biserna gletka: Od sekoe zeleno liv~e, yirkaat prosvetleni kapki. Namignuvaat, trepkaat, kristalno svetkaat! Vo srce toplina nosat. Dobredojde, za utrinskata ___________________.


98

SI SVIRKA USTA NEMA; TRÂ NOZE NEMA; DRVJA TRESE, RACE NEMA?

Junakot ne{to potsetuva na Don Kihot, na veternicite? Ili na fantasti~nite romani smesten me|u stranicite? Ne }e bide, ako se vide: Moè da svirka, a nema usta! Svireòt - nad }eramidite. Toga{ i ulicata e pusta! Predvid da se zeme: Najglasno sviri vo studeno vreme. To~no e: Da tr~a moè, a nema noze! Koga se rastr~uva i dete natr~uva! A, ako sretne i nekoja kapa }e letne! Edvaj ja ~eka zlatnata esen. Bez race kostenot stresen. Nema list {to ne e raznesen. Baba }e re~e: - Moè i beter, so ovoj nemiren____________.


99

GLAVATA VO GORATA, OPA[KATA VO MORETO?

Sovetuva malata sosetka Marta - Da otvorime geografska karta! Najnapred - edna gora se bara. Najdovme - na{ata [ara! Zna~i - glavata e nekade gore. A opa{kata? Koe e najbliskoto more? Zna~i, trgnuvawe od Vrutok. Se bara - utok. Zatvoren e krugot: Egejskoto more. Na jugot. E sega - nikako izbrzano, a sepak povrzano. Na odgovorot mnogu ne }e se ~eka. Ja najdovme na{ata

Od Gostivar do Gevgelija na{iot delija, patuva prapoznatliv dar.

najgolema_________________.

Toa se branuva_____________.


100

JAS GO TOVARAM, TOA SE RASTOVARA? Tovari, rastovari! Prvata misla: - Magare {to se inaeti? Nema smisla. Za nego se toa slo`eni zanaeti! Koga se tovara ne{to se stava. Ne{to se redi. Vo na{ava zagatka, toa e uslov vo toplo da sedi{! Pogledaj do trosedot, malku vo desno. Ne{to za da e toplo sogoruva lesno! Plamen~eto brgu rastovara. Ti si tuka, da tovara{! Kako zada~a prva: pretr~i do vizbata i donesi drva. Se e na mesto, ni{to ne e “tumbe”.

Nema da bide gre{ka, So na{eto_____________.

ako zapi{e{ i______________.


101

EDNA VODENICA SO DVANAESET KAMEWA, DEWE NO]E MELE, NI[TO NE SOMELUVA?

Ovde se raboti i dewe i no}e. Toa e nekoj mo}en! Kamewata ot~ukuvaat, ni{to ne someluvaat. A sepak, ne{to menuvaat. I {to e najva`no: -Ot~ukuvaat li, ot~ukuvaat... Zna~i - nema ovde bela p~enica. Ova e umna krienica. Nema zbor za vodenica! Gatalecot smisluval kamewata – brojki gi zamisluval. Ne mu bilo do {ega solena: -Ovde imame, i strelka mala i strelka golema. Ne{to se „meli“, na dvaneset se deli! Se znae, bez da se pra{a: Denot e so dvaneset ~asa! Ovde ne zavr{uva mo}ta, na dvanaeset se deli i no}ta.


102

Sega nabli`uvame: -Ovaa “vodenica” ka`uva, koga da legnuvame, koga da stanuvame. Odbroenoto te~no, a vremeto ve~no. Niz vremeto nie minuvame. Na yidot e vinovnikot. Toa e______________________.


103

DEWE SLU@I, NO]E YVEZDI BROI? Koj moè no}e, sano} da stoi. Yvezdi da broi? Ne moè ni pesot. Cel den ne mrdnal. Ispruèn, Za ni{to zasluèn. Za vakov namet ne postoi tolku, dlaboka pamet. Tie {to no}e yvezdi broele. Dewe sluèle. Нe stoele. Vo gatankata postavile: I ne{to korisno napravile. Ovde se sogleduva: Za da se brojat yvezdi, tie vo ne{to se ogleduvaat! Ne e ogledalo, ni so jajca sedalo. Vo dvorot imame voda vo dlabo~ini sokriena. Od èdni slatko piena.


104

Nekoga{ so kapak pokriena. A koga e otkriena, kon yvezdite svrtena. Mirna voda stoe{e, yvezdite gi broe{e! Rabota prevrtena. Svedok i mese~inata. Ne retko so ime - luna. A ova {to go baravme, toa e na{iot_____________________.


105

CRVENO MALE^KO, KOGA TE UDRI, CO VODA HE MO@E[ DA SE IZGASNI[?

Crveno, male~ko. Se zboruva: - U{te i izgoruva!? ]e se bara gasewe. Za ~udewe, ili za pla{ewe? Kibrit~e, `ar. Rasprsnati iskri? Ne. Treba ne{to drugo ovde da se bistri! Vo ovaa parada. Ima eden lakom. Toj e {to }e strada. Malo, luto griznato. Vedna{ priznato: Ova e katastrofa. Ima li koj da donese so voda polna kofa?


106

Ovie malite, ~esto nad skalite, visat, na konec vrzani. Udiraat, nalutuvaat samo deca izbrzani! Luti, izgor. Pa nema{ drug izbor. Za da se spasi{, so voda }e se gasi{! Za se treba merka. Ne zagrizuvaj lesno luta_____________________.


107

KOE E TOA @IVOTNO, KOE NAUTRO ODI NA ÊTIRI, NA PLADNE NA DVE, A NAVEÊR NA

TRI NOZE? U{te na po~etokot }e podvle~eme: -Ne e ìvotno, otvoreno }e re~eme. No, za da se izvle~eme: Se {to e kaàno, to~no e dokaàno. [to se reklo: -Ispe~eno, pa re~eno! Vo gatankata - tri doba. Tri perioda. Edno do drugo naredeno, sekoe od site nasledeno. Ne{to odvnatre me podu~uva pa i kaj nas doma, ova ni se slu~uva. “Nautro” - se po~nuva! So lazewe zapo~nuva. Ponekoga{ so pla~ewe, koga tivko,koga glasno -na ~etiri, jasno!


108

I na dvete noze, i na race, dvete.

Napladne - najzreloto doba. Site cvrsto. Na dve noze odat. Taka bilo dovek.

Nave~er startuva nogata treta. Kako da ne se setam? Bastunot e na redot. Na tri noze odi

Prooduva - _____________.

Ve}e si zrel__________________.

Mojot________________________.


109

JAJCA NOSI, PILCI NE PILI, A SEPAK PILCI IMA?

Jajca nosi? Zna~i, ptica. Ovaa, so dve ne~esni lica! Pa, sosema svesno gi stava drugite v'tesno! Pred da snese, letnuva. Vo tu|o gnezdo, svoe jajce podmetnuva! Pa nema sovest, i ne i te`i, drug jajcata da i gi le`i! Drug }e gi ispili pilencata mali. Pa potoa besramno se fali! I toa, ne potajno Ku - ku, ku - ku! Razglasuva. Mera prevr{ena - rabotata od drug e zavr{ena! Pticata so vakvi lica se vika____________________.


110

Poznavam ne eden, poznavam ne dvajca. Pla{livci bez granici. Nemenlivi navici!

Za ovie dvajca. Nekomu ne{to zlobno potturnale,

I za niv se veli___________________.

se veli podmetnale_______________.


111

ZUNZARA, ZDODEVARA - MEDEC LI@E, SLATKO BARA?

Lete si imame maki. Sekoj se brani na svoj na~in. Zdodevka, do beskraj, na glavata }e ti se ka~i. Pa ti se sma~uva! Sekoj berber, pod itno, na vrata perde zaka~uva! Tie si znaat: -Mu{teriite da bidat na raat. I doma so skrsteni race ne se sedi. Na prozorecot - sitna mre`a! ]e vidime, kolku }e vredi? Nekoi moderno se ~uvaat -sprejovi rasprskuvaat. Zunzara - zdodevara, od ko`a ja vadi i tetka mi Mara: Koga }e dojde na redot, slatkoto, medot!


112

Ja brka, so krpa! Sega li ba{. I, {to majka bara? Gledaj tebe da ne ti re~at, da ne ~ue zemjata gluva: Denes si zdodeven kako nekoja______________________.


113

PRVIOT ISTURA, VTORIOT PIE, TRETIOT RASTE?

Ni nakalemija: -Edna gatanka so tri re{enija! Site zaedno - neodmeneti, pa sepak, navreme smeneti! Najnapred, istura~ot red prave{e, pa se slu~uva{e: [to da se krie. Vtoriot nema{e izlez -mora{e da pie. [to, ako ne voda! Sega dodaj: Prviot istura koga e zaobla~eno. Vtoriot pie - nenara~ano! Tretiot raste. Malku sonce i - razelenuva. Odgovorot se obelodenuva: Prviot, {to voda sobral e potemnetiot____________________.


114

Vtorite pijat zakiteni so beli radi!

I tretiot. Bez mnogu vreva. Si raste, si raste

Po pole rasposlani________________.

Zelena_____________________.


115

NAPRED ODI, NAZAD NE SE VRA]A? Veruvaj, ova e vistina nad vistinite! Ima i merka. Toa se godinite. Napred odi - nazad ne se vra}a. Gatalecot poraka pra}a. - Toa ve~no minuva. ^ovekot so nego, samo se razminuva. I dedo mudruva, i ne se is~uduva: Bilo {to bilo. Bilo i - pominalo! I od narodniot peja~ porakata ispratena: Lisjeto na gorata vrateni, mladosta nevratena! Na odgovorot poseano semeto: Si odi, si vrvi i ne se vra}a________________________.


116

LETE KO@UF NOSAT, ZIME GOLI ODAT? Nekako naopaku ovaa misla. Pa sepak - ima smisla! Nema{ vreme za ~udewe. Re{avaj, bez vreme gubewe. Lete - so koùf zelen. Ama i moderen. Esenta, vo òlto gi oblekuva. Veterot - do koà gi svlekuva! Toa {to se goli, glava ne gi boli! Predvid i vistinite: - Nikoga{ nastinati! Zna~i - goli vo zima. Odgovorot go ima{: Kako prvo i prvo vo {umata sekoe______________________.


117

DVE MAJKI SO PET SINA? Dve majki i pet sina? Ne e za veruvawe - no i ti gi ima{! Bez desette sina ni{to ne se pravi. Samo da se zdravi! Majkite - kako majki, so qubov si gi ~uvaat, ama i komanduvaat! Imaat imiwa, ednostavni i lesni! Ili se levi ili se desni. I sinovite prezimiwa: Palec, pokazalec... Doznaeno - prepoznaeno. Odgovor jasen:

Sinovite: Za zafati cvrsti

Majkite, na{ite___________________.

Desette_________________________.


118

POKRAJ REKA STOI I BRANOVI BROI? Ima mnogumina {to kraj reki stojat, i branovi brojat. Patuva~i, minuva~i. Ribari so prazni mreì. Ponekoj {to ne raboti, na bregot si leì... No, kraj virovite, vrteìte, kraj krivinite re~ni, ima i prijateli ve~ni! Tuka srasnati i porasnati! Si stojat, si stojat i branovi brojat. Ovaa na{ata prva razlistuva. Nad zeleni senki, nadvisnuva. Vo vodata, cel vek se ogleduva! Odgovorot sleduva: Tuka e. Ne mrda. Krajre~nata___________________ .


119

POMALA E OD KUÊ, POGOLEMA OD DEDO? [to 6i rekol na ova dedo mi êdo? Ve|ata 6i ja dignal i bi namignal: - He veruvam deka nekoj do odgovorot brgu 6i stignal? A i pesot. Mrzliva doma{na yverka. Co dedo mi li }e se merka? Kaj nas doma se smeta: Samo ~adorot od dedo e povisoka meta! Ama, ima edno ne{to so sli~na slava: Koga zaladuva, za dedovata glava, se nao|a, se bara

Vnukot moè i vaka zagatkava da ja re{i: Nieden dedo ne izleguva

starata, dobra_____________________.

bez svojot__________________________.


120

OD NADVOR ZELENA, OD VNATRE CRVENA? POLNO U^ILI[TE SO U^ENICI, NIGDE

VRATA NEMA? I u{te edna{: Dve gatanki - vo edna! Pa, neka bide. Trgnuvame so prvata, i }e se vide: Od nivi odneseno, na pazar preneseno. Vol{ebno delo -zeleno, a zrelo! Vo torba - doma doneseno. Od tate: - Korupkata prese~ena, trpezata sve~ena! Doma, na masa vlezeni - crveni rezeni! I zasladuvaat i razladuvaat! Sevo ova se slu~uva lete. Znae i sekoe dete: Vo ovaa krienica,

Au~enicite, de~iwata? crvena__________________.

Vnatre se__________________.


121

KVA^KA SO DVANAESET PILIWA? Narodniot gatalec za da i najde na zagatkava ra~ka, ne mislel na doma{nata kva~ka! Retka takva milina: Ni pove}e, ni pomalku, ba{ - dvanaeset piliwa! Kva~kata, koga piliwata gi vodi: - Sekoe edno zad drugo odi! Zna~i: Kolona od dvanaeset dela. Toga{ e cela. I sekoe si ima svoe ime. Sekoja ~etvorka, svoe prezime. Pa imame: Dvanaeset imiwa, podeleni na ~etiri prezimiwa!


122

Kaj ovaa “kva~ka” ne~epnata celinata. Od proletta do zimata.

A dvanaesette preseci?

Na ~etiri podeleni precizno razdeleni, brgu }e se snajde{: -Godi{nite vremiwa }e gi najde{. Naredi gi vredno, edno po edno:

Toa e__________________.

Dvanaeset________________.

-Na zeleno pole, pristignala_____________. Ve}e sum vo treto. Na raspust vo _____________. Na jabolka vo Resen. Po`oltela _________. Pobelelo. Vo na{ava klima, toa ti e ________.


123

NI[TO NE ZAGUBILA, A STALNO BARA? Buni{teto - svrtali{te. Dvorot - {tali{te! Vo beli rubi sve~eno oble~ena. Duvne li veterot - ete ja soble~ena! Po }o{iwa, pred vrati, klucka, prebaruva na stotina pati! Ne znae ni baba mi Mara, ni {to izgubila, ni {to bara? P~enica, p~enka, ili proso? Ne gleda - podaleku od nosot! ]e ras~epka slamka, bo`em trevka sakana, i eve ti ja – raskokodakana. A se e najdeno i pronajdeno. Sekoe potfrleno zrnce, sekoe ron~e. I najmalata tro{ka. Taka ti e toa, so sekoja___________________.


124

ZAKLANO, ODRANO, SO PEEWE DOMA SE VRA]A?

Odrano, zaklano. A nerasplakano! So pesna doma vrateno! êkano. So radost do~ekano! Jas 6i dodal: - Ako nekoj ne{to odral, koàta e tuka glavna. Pod majstorski vredni race postanala svetski slavna! Toj {to ja pravel, Napravil naroden slavej! Se razbira: Kaj nas roden i - naroden! Koàta naduena, svirkata, nadaleku pro~uena.


125

Zvuci izvezeni! I stari i mladi, sred selo izlezeni! So kavalot zbratimeni, ora nenadminati. Na svadbi ceneta, na slavi nezameneta! Site }e se snajdat, pa }e ja prepoznaat:

Svira~ot, ne e {egaxija.

- na{ata prekrasna____________________.

Toj e______________________.


126

DO PRAGOT DOA\A, A VO KU]ATA NE VLEGUVA?

Koj kogo ovde da prekoruva? Doa|a do pragot ne go pre~ekoruva! Odgovorot sloèn: I da saka, ne moè! I sega doa|a prvoto ~udo: Toj i te nosi do doma. Ludo! Po nego }e si dojde{ do sopstveniot prag. Bilo so kola, bilo pe{ki. Ne doa|aat predvid gre{ki. Ti si na vistinskiot trag! Ti }e si vleze{. Toj zastanuva. Tuka i dolìnata mu prestanuva. Ti si pre~ekoril vo prviot kat. Zad tebe ostanuva Izminatiot_____________________.


127

BRAT I SESTRA DEN I NO] SE BRKAAT I NEMO@AT DA SE STIGNAT?

I za bratot i za sestrata, najbliskiot rid e granica. I po~etna i krajna stanica! Tuka se slu~uva osamnuvawe i zajduvawe. Pojavuvawe i is~eznuvawe. I trkawe i brkawe. Bratot dewe caruva. Rumeno se najavuva. Osamnuva - zarumenuva. Zad ridot i si odi; pa zasenuva.

Sestrata sekoga{ po nebo zamra~eno. Ponekoga{ na srtot zaka~eno. Od no}ta pridru`ena, so yvezdi opkru`ena. Eden pominuva, drug zaminuva. Kolku i da vjasaat, ne }e se stasaat!


128

Ponekoga{ nad ridot tolku nisko, ~ini{ blisko! Pa taka: I bratot i sestrata na ogromna dale~ina.

Se brkaat____________________.


129

BEZ VODA - MORE, BEZ DRVJA - [UMA, BEZ TREVA - POLE, BEZ KU]I - GRADOVI,

BEZ KOLI - PATI[TA, BEZ STRA@ARI -GRANICA? Tie {to ja smislile gatankava treba da bidat gordi. Ova moè da vleze vo Ginisovata kniga na rekordi A i nie }e se pokaìme. Od re{avawe, nema da se otkaème! Prvata dilema, ve}e ja snema: Nema takvi dràvi. Bez straàri, granica! Treba da se prevrte geografska stranica. Ni bez voda moriwa, ni bez treva poliwa? Bez ku}i gradovi? Pati{ta bez koli?


130

Site tie postojat. So znaci, so simboli. Svetski prifateni. Precizno zacrtani i oboeni. Kade se postroeni? Celi kontinenti. Vo u~ebnici.Vo dokumenti. Za snao|awe i pronao|awe: ^etirite svetski strani, naporednici i meridijani. Treba da se pogledne. Da se {parta. Po geografskata_____________________ .

SODR@INA

PESNI SO PRA[ALNICI (gatanki) ....................................... 7

^ETVORICA BRA]A VO EDNA KU]A SEDEA I NIKOJPAT NE SE GLEDAA? (jatki) ........................................... 9

EDEN BRAT NA EDNA NOGA ORO IGRAT? (vreteno) .......... 10

DA JET ORTOMA (JA@E) NE JET ORTOMA, DA JET MA^KA, NE JET MA^KA I PAK IMA NOKTI? (kapinka) ................... 11

POLNO RE[ETO JAJCA NA ]IRAMIDI? (yvezda, yvezdi) . 12

PETMINA BRA]A EDEN BUNAR KOPAA? (~orapi, igli) .. 13

DO GU[A VZEMI ZAKOPAN: DURI E @IV, SI SEDI GOLOGLAV? (zelka).......................................................................... 14

SI IMAV EDNA VODENICA SO TRIESET I DVA KAMENA? (zabite) .......................................................................... 15

KOGA SEDAM SE PRAZNAT, KOGA STANUVAM, SE POLNAT? (~izmi) ............................................................................. 16

SITE LUGE VO ZELENO, CARO VO CRVENO? (trendafil) ............................................................................................................... 17

MALOO GRNENCE, SLATKO VARILCE? (kosten) ................ 19

BABINA KU^KA ZA RAKA ME KASNA? (iskri) ................... 21

IVO SE VOZI SO DEVET NOZE I NAPRED ODI I NAZAD ODI SAM GOSPO GLEDA I TOJ SE ^UDIT? (rak, rak~iwa) ............................................................................................................... 22

VO EDNA BO^VA IMA I VINO I RAKIJA, I PAK NE SE ME[AAT? (belkata i òl~kata) ................................................ 23

IMAM EDNA NEVESTA, V']O[E SEDE[E, PO KU]I [ETA[E? NO]E GOSPODARKA, A DEWE SLUGINKA? (metla) ................................................................................................. 24

SREDE EZERO OGAN GORI I VODATA NE GO GASI? (kandilo) .............................................................................................. 25

SE SMOTALA, SE ZAVILA, NA PLOT SE OBESILA? (tikva) ................................................................................................. 26

SIV KOW VRISNA, SETO POLE STISNA? (veter) ............. 27

SI BEA 10-MINA BRA]A BLIZNACI, I SITE SI NOSEA PO EDNA BELA PLOÂ NA GLAA? (prsti) ............................ 28

OD EDNO OGNI[TE CEL SVET SE GREIT? (sonce) .............. 29

PO POLE ODI I OLELE VIKA? (yvonec) ................................. 30

NI PREDENO NI TKAENO I PAK E PLATNO KOPRINENO? (pajaìnata) ........................................................ 31

BEL PES NA KERAMIDI SE KAÎL? (sneg) ........................... 32

BELA POGAÂ NAD GERAMIDI VISIT? (mese~ina) .......... 33

ZABI NEMA A PAK KASA (zimata) ......................................... 34

BELA RADA PO RID PASI? (magli) .......................................... 35

EDNA KU]A NA EDEN DIREK (pe~urka) .................................. 36

DOLG TODOR BEZ KOSKI? (~adot) ........................................... 37

DOLGA MARA SENKA NEMA? DOLGA NEDA SENKA NEMA? (reka) ..................................................................................... 38

BESNA KU^KA V GORA LAE[E? (sekira) ............................... 39

CRNO MEÊ NA OGAN KLEÊ? (kotleto) ............................. 40

DA E ÔEK, NE E ÔEK, A SO ÔEKA TI ZBORUVA? (kniga) .................................................................................................. 41

AKO SUM MALA, AMA CELO SELO OBLEÛAM? (igla) ... 42

YID YIDOSANO, VAR VAROSANO. NIGDE DUPKA NI PROYIRKA? (jajce – jajce, na jajce sli~ni).................................. 43

DOMA NA KLIN VISIT, A ZLO TI MISLIT? (pu{ka) ...... 44

EDNA PLOÂ POKRIVAT CEL SVET? (nebo) ........................ 45

BEZCEN KAMEN SEDE[E, ÛDNA PESNA PEE[E? (slavej) ................................................................................................. 46

BELA NIVA CRNO SEME, SOS RAKA GO SEJAT, SOS USTA GO BERAT? (kniga, pismo) ................................................... 47

KAJ ODI, OSTAJ? (stapki traga) ............................................... 49

VRZI GI ODAT, ODVRZI GI, HE ODAT? (opinci) .................. 51

IMA NOS, NE MIRISAT; IMA USTA, NE ZBORUAT; IMA OÎ, NE GLEA; IMA RACE, NE VA]A? (slika, ikona) ......... 53

CRVENA KOZA NO]E ODI, DEWE VO DUPKA LE@I? (lisicata) ........................................................................................... 55

KOWSKA PLOÂ V' MORE NE SE DAVIT? (list) ............... 56

EDNA MAJKA SO DVANAJSET POJASI, [Ô E? (bo~va).. 57

BELA KVA^KA DEWE TERAT PILIWA, CRNA KVA^KA NO]E I ZBIRAT? (den i no}) ........................................................ 58

BEZ RALO, BEZ MOTIKA, SAMO ORAT, SAMO KOPAT? (krt) ..................................................................................................... 59

STOJKO ODI NO POLE, SO TRISTA KOLJA NA RAMO? (eòt) .................................................................................................. 60

ÊKANA ÊKAT, BEGANA BEGAT, SKOKNA ÊKANA, JA FATI BEGANA? (glu{ec i ma~ka) ................................................ 61

SO NOZETE V'BLATO, A SO GLAATA V'ZLATO? (klasovi) 62

[TO IMAM EDNA SESTRI^KA, SAMA RUÊK PRAVE? (tava) ................................................................................................... 64

SIN VIR, DNO NEMAT? (nebo) .................................................... 65

DVE SESTRI IMAM, SE GLEDAAT, A POME\U SEBE NE MO@E DA SE VIDAT? (o~ite) ..................................................... 66

PAT ODE, PAT NE PRAVI? (brod) .............................................. 67

SI IMAV EDNO NE[Ô, KOJ POMINVA, GO BACVA I JAS POMINAV GO BACI, [Ô E? (~e{ma) ............................ 68

SI IMAV EDNA PLEVNA SO SLAMA; SLAMATA GORIT, PLEVNATA NE GORIT? (lule) ..................................................... 70

ROGOJ IMAT, VOL NE E; MLEKO DAT, KRAVA NE E; BRADA IMAT, POP NE E? (koza) ................................................ 71

SEDUM BRA]A, LETE RASTAT, ZIME SE SMAQVAT? (dena) ..................................................................................................... 73

POLNA KUTIJA CRVENI MONISTRA? (kalinka)............... 74

SI IMAV EDEN LO@NIK, SVE VEKOV POKRIVA[E, DRIM I RADIKA NE MO@E[E? [Ô IMA[E EDEN BEL POKRIV SE POKRIVA, SADE VARDAR NE POKRIVA? (sneg) .............................................................................. 75

DOLGA NEDA, SENKA NEMAT? (reka) ...................................... 76

VOJVODATA VODA PIJAT, NAD NEGO SE CRVEN BARJAK VIJAT? (petel) ................................................................................. 77

EDNO NE[TO NO]E LETAT, NEGDE GODE ZA SVETVIT? (svetulka)............................................................................................ 79

ÊTIRI BRA]A TRÂET, NE MO@ET DA SE STIGNET? (trkalata) ......................................................................................... 80

VO ÎJA MRE@A NE SE FATILA NITU EDNA RIBA? (pajak) ................................................................................................... 82

ZO[TO PETELOT MI@I KOGA PEE? (napamet) ................. 84

KOJ ODI NAPRED SAMO KOGA GO UDIRAAT PO GLAVATA? (klinec).......................................................................... 85

KOJ SEKOGA[ E VO PI@AMI? (zebra) ................................... 86

KOJ SLEGUVA BEZ SKALI? (do`dot) ...................................... 87

E@E ME@E, VO DEVET KORI LE@E? (kromid) ..................... 88

BELO KOWÊ SKOKNALO, V'CRNO MORE POTONALO I NIKOJ NE GO @ALI? ({e}er) ..................................................... 89

POLNO TRLO BELI OVCI (zabi) ............................................... 90

NIE GO NOSIME NA[IOT GOSPODAR, TOJ NE NOSI NAS? (~evel) ....................................................................................... 91

BELA SE RAGA, ZELENA IZRASTUVA, CRVENA OSTARUVA? (cre{i) ........................................................................ 92

CRNO MEÊ PO [UMA SE VLEÊ? (~e{el) ........................... 93

KOJ BEZ NOZE SEGDE ODI? (senka)........................................... 94

POLNO [KOLO DEÎWA, SO CRVENI KAPÎWA? (kibrit) ............................................................................................... 95

SEKOJ DEN ODAM NADVOR I SEKOGA[ SUM VO KU]ATA? (polàv) .......................................................................... 96

BELI BISERI NA ZELENI ALI[TA? (rosa) ....................... 97

SI SVIRKA USTA NEMA; TRÂ NOZE NEMA; DRVJA TRESE, RACE NEMA? (veter) ....................................................... 98

GLAVATA VO GORATA, OPA[KATA VO MORETO? (reka, Vardar) ................................................................................................. 99

JAS GO TOVARAM, TOA SE RASTOVARA? (}umbe, pe~ka). 100

EDNA VODENICA SO DVANAESET KAMEWA, DEWE NO]E MELE, NI[TO NE SOMELUVA? (~asovnikot) ...... 101

DEWE SLU@I, NO]E YVEZDI BROI? (bunar) ...................... 103

CRVENO MALE^KO, KOGA TE UDRI, CO VODA HE MO@E[ DA SE IZGASNI[?(piperka) ................................... 105

KOE E TOA @IVOTNO, KOE NAUTRO ODI NA ÊTIRI, NA PLADNE NA DVE, A NAVEÊR NA TRI NOZE? (dete, ~ovek, dedo) ........................................................................................ 107

JAJCA NOSI, PILCI NE PILI, A SEPAK PILCI IMA? (kukavica,kukavica, kukavi~ini jajca) ........................... 109

ZUNZARA, ZDODEVARA - MEDEC LI@E, SLATKO BARA? (muva).................................................................................................. 111

PRVIOT ISTURA, VTORIOT PIE, TRETIOT RASTE? (oblak, livada, treva) .................................................................... 113

NAPRED ODI, NAZAD NE SE VRA]A? (vremeto) ............... 115

LETE KO@UF NOSAT, ZIME GOLI ODAT? (drvo) ............. 116

DVE MAJKI SO PET SINA? (race, prsti) ............................. 117

POKRAJ REKA STOI I BRANOVI BROI? (vrba) ............... 118

POMALA E OD KUÊ, POGOLEMA OD DEDO? ({ubara, {e{ir) ............................................................................................... 119

OD NADVOR ZELENA, OD VNATRE CRVENA? POLNO UÎLI[TE SO UÊNICI, NIGDE VRATA NEMA? (lubenica, sem~iwata) .................................................................... 120

KVA^KA SO DVANAESET PILIWA? (godinata, meseci, prolet, leto, esen, zima) ................................................................ 121

NI[TO NE ZAGUBILA, A STALNO BARA? (koko{ka)...... 123

ZAKLANO, ODRANO, SO PEEWE DOMA SE VRA]A? (gajda, gajdaxija) ........................................................................................... 124

DO PRAGOT DOA\A, A VO KU]ATA NE VLEGUVA? (pat) 126

BRAT I SESTRA DEN I NO] SE BRKAAT I NEMO@AT DA SE STIGNAT? (sonce i mese~ina) ................................................ 127

BEZ VODA - MORE, BEZ DRVJA - [UMA, BEZ TREVA - POLE, BEZ KU]I - GRADOVI, BEZ KOLI - PATI[TA, BEZ STRA@ARI -GRANICA? (karta) .............................................. 129

Izdava~: NOVINSKO – IZDAVA^KA I PE^ATARSKA

DEJNOST „KITANO“ Skopje

GC Avtokomanda, lokal 51, tel: 02 / 3 171 – 387

Za izdava~ot: Mi{o Kitanovski

Korica i ilustracii Nata{a Kostovska

Tehni~ka sorabotka

(Ivan Jov~evski)

Pe~ati PRO –DIZAJN ABY Skopje

sto e sto ne e

Documents