str2-9.indd 16 23-01-09 14:02:23 - farmacjapraktyczna.pl fileokladka_akcept.indd 1 22-01-09...

POLPHARMA FARMACEUTOMNr 2 (19)Luty 2009Cena: 6,70 zł

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

To może byćtrudny rok

TEMAT MIESIĄCA

NAUKA

dawka raz nadzieńleki o długim okresie działaniasą bezpieczniejsze i dają pacjentom większe poczucie komfortu

kupujemyna koszt

Uniina co można

wydać dotacjeeuropejskie

ocenatętnic serca

koronarografiaratuje życie

pakietsocjalny

tylko dlanielicznych

Anglia jest OK!jak polskimfarmaceutompracuje sięna Wyspach

OKLADKA_akcept.indd 1 22-01-09 16:00:38

str2-9.indd 16 23-01-09 14:02:23

WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

SPIS TREŚC

I

Luty 2009 3

5 Aktualności

8 Ciekawostki

10 Nowy rok, chudy rokCzy polscy farmaceuci odczują skutki międzynarodowego kryzysu?

12 Bonusy do pensji tylko dla nielicznychNa solidny pakiet socjalny mogą dziś liczyć tylko farmaceuci zatrudnieniw dużych aptekach sieciowych.

14 Zdrowie w pakiecieDodatkowe ubezpieczenie medyczne dla personelu pozwala szefowi apteki pomniejszyć zobowiązania podatkowe.

15 Koronarografia – ocena tętnic sercaRozmowa z dr med. Dariuszem Ciećwierzem, kierownikiem Pracowni Kardioangiologii Inwazyjnej I Kliniki Chorób Serca Akademii Medycznej w Gdańsku.

18 Troska o pacjenta w anglosaskim styluOpieka farmaceutyczna w Anglii widziana okiem polskiego farmaceuty.

20 Uwaga! Agresywny pacjentCo wywołuje agresywne zachowania u pacjentów i jak sobie z nimi radzić?

22 Co można kupić za unijne pieniądze?Na co polscy farmaceuci mogą przeznaczyć europejskie dofinansowanie?

24 Jak rekrutować pracownika apteki?Rekrutacja nowych pracowników to jeden z najważniejszych aspektów skuteczności firmy i apteka nie jest pod tym względem wyjątkiem.

26 Metamorfoza apteki

28 Antyoksydanty na zmęczony wzrokDobra cywilizacyjne sprawiły, że coraz więcej ludzi skarży się na zaburzenia ostrości widzenia.

30 Moc ryb morskichOleje ryb morskich to podstawa urozmaiconej diety.

31 Rzadziej, wygodniej i o wiele bezpieczniejLeki przeciwbólowe o długim okresie działania dają pacjentom większe poczucie komfortu.

34 Metamorfozy

36 Dyskretny urok bieli Poznaj walory białej herbaty.

37 Walentynkowa kolacja w domowym zaciszu

38 Szaleństwo z St. Moritz

40 Recenzje książek, filmów i płyt

42 Krzyżówka

LUTY 2009

24

20

151812

38

POLPHARMA FARMACEUTOM

Nr 2 (19)

Luty 2009

Cena: 6,70 zł

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

To może byćtrudny rok

TEMAT MIESIĄCA

NAUKA

dawka raz nadzieńleki o długim okresie działania

są bezpieczniejsze

i dają pacjentom

większe poczucie

komfortu

kupujemyna koszt

Uniina co można

wydać dotacjeeuropejskie

ocenatętnic serca

koronarogra�aratuje życie

pakietsocjalny

tylko dlanielicznychAnglia

jest OK!jak polskimfarmaceutompracuje sięna Wyspach

OKLADKA_akcept.indd 1

22-01-09 16:00:38

Farmacja Praktycznawww.farmacjapraktyczna.pl

Redaktor merytoryczna:Barbara Misiewicz-JagielakRedaguje zespół:Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Maciej Jarosz, Monika Jasłowska, Magdalena Mikulska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Bożenna Płatos, Artur Schab.Na zlecenie: PolpharmaBiuro Handlowe Sp. z o.o.,ul. Bobrowiecka 6, 00-728 WarszawaWydawca: Valkea Media S.A.,ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa;Redaktor naczelny: Łukasz KuźmińskiDyrektor projektu: Tomasz OpielaProjekt graficzny: Dominika Adamczyk

Nr 2

str2-9.indd 17 23-01-09 14:02:26

4 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

EDY

TOR

IAL

Luty 2009

Od kilku miesięcy słowo „kryzys” odmieniane jest w mediach przez wszystkie przypadki. Ekonomiści zgodnie przyznają, że czeka nas trudny rok. Czy dosię-gnie też polskiej branży farmaceutycznej? Farmaceuci, których wypowiedzi

prezentujemy na naszych łamach, są w tej kwestii podzieleni. Wielu obawia się utraty pracy i spadku sprzedaży leków. Optymiści twierdzą z kolei, że jeśli kryzys w ogóle do Polski dotrze, ucierpią na nim wyłącznie sprzedawcy dóbr luksusowych. A leki na szczę-ście do nich nie należą, więc nie trzeba się martwić, że Polacy nagle zaczną oszczędzać na zdrowiu. Zresztą, przedstawiciele resortu zdrowia, NFZ czy Naczelnej Izby Aptekarskiej zapewniają, że na bieżąco monitorują rynek i w razie jakichkolwiek niepokojów będą odpowiednio reagować na zaistniałą sytuację.Zachęcamy Państwa do lektury wspomnień polskiej farmaceutki z pobytu w Wielkiej Brytanii, gdzie miała okazję przekonać się, jak wygląda anglosaski model opieki farma-ceutycznej. Szefom aptek polecamy poradnik, w którym zdradzamy, jak umiejętnie rekrutować pracownika oraz artykuł, w którym farmaceuci wypowiadają się na temat pakietów socjalnych praktykowanych w ich placówkach.Jak zawsze polecamy Państwu naszą stronę www.farmacjapraktyczna.pl, gdzie obok artykułów z drukowanego wydania naszego miesięcznika, znajdą Państwo wiele interesujących tekstów z dziedziny zdrowia, wypoczynku i kultury.

Serdecznie zapraszamy do lektury

Szanowni Państwo!

fot.

isto

ckp

ho

to, s

tocx

pe

rtmgr farm. Barbara Misiewicz-JagielakRedaktor Merytoryczna„Farmacji Praktycznej”

str2-9.indd 18 23-01-09 14:02:28

5WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PLLuty 2009

AK

TUA

LNO

ŚCI

POLACY KUPILI LEKI ZA 24 MLD ZŁ

Dziennik Rzeczpospolita opu- ■

blikował na swoich łamach dane PharmaExpert, z których wynika, że średnie obroty apteki wyniosły w ubiegłym roku 1,8 mln zł. Były zatem o 6,6 proc. wyższe niż w 2007 r. Firmy farmaceutyczne i aptekarze mogą zaliczyć 2008 r. do udanych. Rynek apteczny wzrósł o 11 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem. W ciągu minionych 12 miesięcy pacjenci wyłożyli na zakup leków ponad 24 mld zł. Najbardziej, bo o 13,8 proc., wzrosła tzw. sprzedaż prepara-tów OTC oraz kosmetyków – do 8,1 mld zł. Tradycyjnie już najwię-cej pacjenci wydali jednak na leki refundowane – 11,2 mld zł (wzrost rok do roku o 10,7 proc.) Najmniej – na preparaty pełnopłatne (4,7 mld zł, wzrost o 9,8 proc.). Sta-tystyczna apteka miała w 2008 r. 44,6 tys. pacjentów, czyli tyle samo co przed rokiem. Średnia cena detaliczna opakowania leku refundowanego poszła w górę w 2008 r. o 6 proc., do 25,35 zł.

źródło: Rzeczpospolita

RESORT ZDROWIACHCE OGRANICZEŃ W POZAAPTECZNYM OBROCIE LEKAMI

W listopadzie ub.r. straciły ■

moc dotychczasowe przepisy dotyczące pozaaptecznego obrotu lekami. Mimo to tabletki przeciwbólowe, na zgagę, wita-miny i inne leki wciąż można kupić nie tylko w aptekach, ale także w hipermarketach, cen-trach handlowych, kioskach czy na stacjach benzynowych – donosi na swoich łamach Kurier Lubelski. Nowe regulacje prawne dopiero powstają i ograniczą tę sprzedaż. Resort zdrowia, który przygotował już projekt rozpo-rządzenia w tej sprawie, zapew-nia, że nie chce drastycznie ograniczać pacjentom dostęp-ności do leków sprzedawanych w kioskach i na stacjach ben-zynowych. Zapowiada jednak, że część preparatów, których nadmierne stosowanie szkodzi chorym, zniknie z tych punktów. Postulowały o to inspekcja far-maceutyczna oraz urząd reje-stracji produktów leczniczych.

źródło: Kurier Lubelski

RESORT SPIERA SIĘ Z NACZELNĄ RADĄ LEKARSKĄ O HOMEOPATIĘ

Trwa konflikt między resortem zdrowia a samorządem lekarskim, ■

o to czy lekarz powinien stosować środki homeopatyczne – donosi dziennik Rzeczpospolita. Wiceminister zdrowia, Marek Twardowski uważa, że lekarz ma prawo przepisywać pacjentom leki, które są dopuszczone do sprzedaży w Polsce, a więc także homeopatyczne. Spór o skuteczność homeopatii przeniósł się na najwyższy szczebel władzy, odkąd Twardowski w liście do Naczelnej Rady Lekarskiej z 5 stycznia napisał, że homeopatia powinna być stosowana na tych samych zasadach, co inne leki. Lekarze z Rady są oburzeni. Już w 2002 r. samorząd podkreślał bowiem, że nie jest to metoda leczenia oparta na dowodach naukowych – przypomina Rzeczpospolita. Tym-czasem w kwietniu ub.r. samorząd lekarski przyjął jeszcze ostrzejsze stanowisko. „Stale narasta liczba dowodów, że homeopatię należy zaliczyć do nienaukowych metod medycyny alternatywnej, która proponuje stosowanie bezwartościowych produktów o niezweryfiko-wanym naukowo działaniu“ – napisali lekarze. Zdaniem samorządu doktor, który stosuje leki homeopatyczne, narusza kodeks etyki zawo-dowej – a za to można nawet stracić prawo wykonywania zawodu.

źródło: Rzeczpospolita

fot.

isto

ckp

ho

to, s

tocx

pe

rt

str2-9.indd 19 23-01-09 14:02:29

AK

TUA

LNO

ŚCI

KRADLI LEKI NA PRZEZIĘBIENIE

Dwóch mężczyzn włamało się do hurtowni na wrocławskich Krzy- ■

kach – donosi dziennik Polska Gazeta Wrocławska. Bandyci skradli stamtąd lekarstwa – głównie tabletki na przeziębienie, o wartości 6 tys. zł. Policjantom udało się na szczęście zatrzymać złodziei, którymi okazali się mężczyźni w wieku 26 i 28 lat. Wśród ich łupów nie było mocnych leków psychotropowych. Policjanci sprawdzają, co włamywa-cze zamierzali zrobić ze skradzionymi lekami. Podejrzewają, że zło-dzieje chcieli je sprzedać na czarnym rynku.

źródło: Polska Gazeta Wrocławska

WIĘKSZOŚCI SKLEPÓW MEDYCZNYCH GROZI PLAJTA

Gazeta Prawna donosi, że 9 tys. placówek ofe- ■

rujących sprzęt medyczny nie jest w stanie spełnić nowych wymogów NFZ. Według dziennika, 90 proc. tego rodzaju sklepów stoi w obliczu plajty. NFZ określił nowe warunki zawierania i realizacji umów dotyczących zaopatrzenia sklepów w wyroby medyczne. W myśl nowych przepisów każdy z takich sklepów musi mieć na półkach pełny asorty-ment. Zarządzenie zmienia zasady funkcjonowania niemal 10 tys. istniejących placówek ze sprzętem medycznym i rehabilitacyjnym. Nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia. Sklepy na dostosowa-nie się do nowego prawa mają rok. Przedsiębiorcy obawiają się, że wprowadzone przepisy spowo-dują upadki mniejszych sklepów i serię przejęć na rynku.

źródło: Gazeta Prawna

W KRAKOWIE SZEŚĆDZIESIĄT APTEK JEST EKO

W 2009 r. krakowianie będą ■

mogli oddać przeterminowane leki aż w 60 aptekach na tere-nie miasta – czytamy na łamach Gazety Krakowskiej. Program zbiórki objął kilkanaście aptek więcej niż przed rokiem. Akcja pod hasłem „Z domu do apteki przynieś przeterminowane leki” prowadzona jest od 2000 r., we współpracy z Okręgową Izbą Aptekarską. Ma zachęcić pacjen-tów do bezpiecznego pozbywania się starych tabletek, syropów czy maści, które niestety zazwyczaj lądują w toalecie lub w zwykłych śmietnikach. Odbiorem przetermi-nowanych medykamentów zajmie się firma wyłoniona w przetargu przez Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu. Koszt odbioru leków ze wszystkich aptek został oszacowany na ok. 5 tys. zł miesięcznie. Każdy mieszkaniec Krakowa i okolic, który ma prze-terminowane leki, może przyjść do apteki zajmującej się ich zbiórką i zostawić je w specjalnym pojemniku. Stoją w widocznych miejscach i są dokładnie opisane.

źródło: Gazeta Krakowska

fot.

sto

ckxp

ert

ETOPIRYNA KONTROL Skład: 1 tabletka zawiera: Acidum acetylsalicylicum (kwas acetylosalicylowy) 300 mg, Coffeinum (kofeina) 50 mg. Wskazania: Ból o słabym lub średnim nasileniu. Gorączka w przebiegu przeziębienia, zakażeń wirusowych i innych chorób. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy lub którykolwiek z pozostałych składników leku oraz inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), astma oskrzelowa, przewlekłe schorzenia układu odd-echowego, gorączka sienna lub obrzęk błony śluzowej nosa, czynna choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy oraz stany zapalne lub krwawienia z przewodu pokarmowego, ciężka niewydolność wątroby, nerek lub serca, zaburzenia krzepnięcia krwi, jednoczesne leczenie środkami przeciwzakrzepowymi, niedobór dehydrogenazy-6-fosforanowej, leczenie metotreksatem w dawkach 15 mg tygodniowo lub większych, wiek poniżej 12 lat, okres ciąży i karmienia piersią. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Przyjmowanie leku w najmniejszej dawce skutecznej przez najkrótszy okres konieczny do łagodzenia objawów. Produktu nie należy stosować u pacjentów przyjmujących doustne leki przeciwcukrzycowe z grupy sulfonylomocznika, oraz leki przeciw dnie. Istnieje większe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek i z przewlekłą niewydolnością nerek. U pacjentów z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów, z układowym toczniem rumieniowatym, ze współistniejącym uszkodzeniem wątroby zwiększa się toksyczność salicylanów; u tych pacjentów należy wykonać próby czynnościowe wątroby. Lek stosować ostrożnie u pacjentów z hipoprotrombinemią w wywiadzie, niedoborem witaminy K, trombocytopenią, ciężkim uszkodzeniem nerek i leczonych preparatami działającymi przeciwkrzepliwie. Kwas acetylosalicylowy należy odstawić na 5-7 dni przed planowanym zabiegiem operacyjnym. Podczas długotrwałego leczenia dużymi dawkami kwasu acetylosalicylowego może wystąpić niedokrwistość z niedoboru żelaza lub działania niepożądane ze strony nerek - okresowo kontrolować czynność nerek i hematokryt. Zachować ostrożność podczas stosowania z metotreksatem w dawkach mniejszych niż 15 mg/tydzień. Ostrożnie stosować w przypadku: krwotoków macicznych, nadmiernego krwawienia miesiączkowego, stosowania wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej, dny, skazy moczanowej, nadciśnienia oraz niewydolności serca. Podczas leczenia kwasem acetylosalicylowym nie należy spożywać alkoholu. U pacjentów w podeszłym wieku zwiększyć odstępy między kolejnymi dawkami. U pacjentów tych częściej występuje podrażnienie błony śluzowej żołądka i krwawienia z przewodu pokarmowego. NLPZ mogą powodować zaburzenia płodności u kobiet przez wpływ na owulację. Działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. Objawy nadwrażliwości: pokrzywka, a nawet wstrząs mogą wystąpić w ciągu 3 godz. od chwili przyjęcia leku. Działania niepożądane: Nadciśnienie i niewydolność serca, małopłytkowość, niedokrwistość, niedokrwistość hemolityczna u pacjentów z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, leukopenia, agranulocy-toza, eozynopenia, zwiększone ryzyko krwawień, wydłużenie czasu krwawienia, wydłużenie czasu protrombinowego, zaburzenia widzenia, szumy uszne, odwracalna utrata słuchu, niestrawność, zgaga, uczucie pełności w nadbrzuszu, nudności, wymioty, brak łaknienia, bóle brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego, uszkodzenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa, perforacje, białkomocz, obecność leukocytów i erytrocytów w moczu, nefropatia z martwicą brodawek nerkowych, śródmiąższowe zapalenie nerek, wykwity skórne różnego rodzaju, rzadko pęcherze lub plamica, ogniskowa martwica komórek wątrobowych, tkliwość i powiększenie wątroby, szczególnie u pacjentów z młodzieńczym reumatoidalnym zapaleniem stawów, układowym toczniem rumieniowatym, gorączką reumatyczną lub chorobą wątroby w wywiadzie, przemijające zwiększenie aktywności aminotransferaz w surowicy, fosfatazy alkalicznej i stężenia bilirubiny, obrzęk płuc pochodzenia pozasercowego, gorączka, reakcje nadwrażliwości: wysypka, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, wstrząs. Działaniami niepożądanymi spowodowanymi przez kofeinę mogą być: ból głowy, bezsenność, niemożność skupienia uwagi, drżenie rąk, zaburzenia ze strony układu pokarmowego (biegunka, nudności, wymioty).Kofeina może spowodować uzależnienie. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: R/0848 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 01 00; fax. +48 22 364 01 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany bez recepty.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

e front nowa.ai 2009-01-13 15:23:29

str2-9.indd 20 23-01-09 14:02:30


fot.

sto

ckxp

ert

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

e front nowa.ai 2009-01-13 15:23:29

str2-9.indd 21 23-01-09 14:02:30

Luty 2009WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

CIE

KAW

OST

KI

8

NASIONA WINOGRON W WALCE Z BIAŁACZKĄ

Wyciąg z nasion winogron powo- ■

duje, że komórki białaczki wyhodowane w warunkach laboratoryjnych podlegają procesowi apoptozy – donoszą ame-rykańscy naukowcy na łamach „Clini-cal Cancer Research”. Doktor Xianglin Shi z University of Kentucky wraz z kolegami badał działanie różnych dawek ogólnie dostępnego ekstraktu z nasion winogron na komórki białaczki i normalne komórki nienowotworowe. Uczeni odkryli, że aż 76 proc. komórek białaczki umiera po 24 godz. działania wyciągu z nasion winogron. Jednocze-śnie ekstrakt nie wpływał na przeżywal-ność prawidłowych komórek w hodowli. Naukowcy dowiedli też, że wyciąg z nasion winogron aktywuje w komór-kach nowotworowych białko JNK, które kieruje komórki na drogę apoptozy. Zdaniem dra Xianglin Shi, takie wyniki badań sugerują, że wyciąg z nasion winogron może być stosowany jako sposób zapobiegania lub wspomagania leczenia nowotworów. Podkreśla jednak, że wyniki doświadczeń jego grupy są na razie wstępne i jest zbyt wcześnie, by skłaniać ludzi do jedzenia dużych ilości winogron, ich pestek czy skórek, w celu zwalczenia raka.

źródło: Clinical Cancer Research

fot.

12

3R

F, d

ream

stim

e

fot.

isto

ckp

ho

to, d

ream

stim

e

8

RAK PROSTATY LECZONY... SYROPEM NA KASZEL?

Noskapina, nieuzależniająca po- ■

chodna opium, stosowana jako składnik syropów przeciwkaszlo-wych, może znaleźć zastosowanie w leczeniu zaawansowanego raka pro-staty – informuje o artykule zamiesz-czonym w „Anticancer Research” serwis Onet.pl. Noskapinę stosuje się już od 50 lat, jako składnik leków przeciwkaszlowych. Wcześniejsze badania wskazywały, że lek ten ma korzystne działanie w raku piersi, jajnika, jelita grubego, płuca oraz mózgu, a także w czerniaku, bia-łaczkach i chłoniakach. Najnowsze eksperymenty przeprowadzone na myszach przez dra Israela Barkena z MedInsight Research Institute oraz Jacka Gellera z University of California w San Diego wykazały, że potrafi ona również zmniejszyć tempo wzrostu raka prostaty o 60 proc. oraz ograniczyć jego roz-przestrzenianie się o 65 proc. – i to bez wyraźnych efektów ubocznych.

źródło: Onet.pl

NIEDOBÓR SNU MOŻE POWODOWAĆ MIAŻDŻYCĘ

Dodatkowa godzina snu dziennie obniża ryzyko rozwoju miażdżycy ■

tętnic wieńcowych – wynika z badań przeprowadzonych przez naukow-ców z Uniwersytetu w Chicago, o których donosi serwis Onet.pl. Sen ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jego niedobór może prowadzić do cukrzycy, nadwagi czy nadciśnienia. Badania amerykańskich uczonych trwały pięć lat. Wzięło w nich udział 495 osób w wieku od 35 do 47 lat. Przeprowadzone testy wykazały, że sen w dużej mierze zmniejsza ryzyko zwapnienia tętnic wieńcowych, co jest zwiastu-nem choroby wieńcowej. Stopień zwapnienia żył oceniono na podstawie porównania tomogramów wykonanych na początku badania oraz po upły-wie pięciu lat. W tym czasie zwapnienie żył wystąpiło u 27 proc. badanych, którzy przesypiali w nocy mniej niż 5 godzin, 11 proc. osób śpiących od 5 do 7 godzin i zaledwie 6 proc. osób śpiących ponad 7 godzin.

źródło: Onet.pl

str2-9.indd 22 23-01-09 14:02:32

CIEK

AWO

STKI


NIEDOBÓR WĘGLOWODANÓW OSŁABIA INTELEKT

Dieta uboga w węglowodany ■

może osłabić pamięć i inne zdolności intelektualne – wynika z badań uczo-nych z Tufts University w Madford w stanie Massachusetts, publikowa-nych w serwisie NaukawPolsce.pap.pl. Naukowcy przeprowadzili badania w grupie 19 kobiet w wieku od 22 do 55 lat. Pozwolono im wybrać jeden z dwóch planów dietetycznych. Dziewięć kobiet zdecydowało się na dietę ubogą w węglowodany, a 10 na niskokalo-ryczną, zbilansowaną dietę zalecaną przez Amerykańskie Stowarzyszenie Dietetyczne. Okazało się, że u kobiet, które na tydzień wyeliminowały węglowodany zdolności pamięciowe stopniowo słabły. Było to widoczne zwłaszcza w czasie trudniejszych testów. W porównaniu z kobietami na diecie niskokalorycznej, panie te miały również wolniejszy czas reakcji oraz gorszą pamięć przestrzenną. Gdy węglowodany ponownie wprowadzono do diety sprawność umysłowa wracała do normy.

źródło: NaukawPolsce.pap.pl

PANIE SŁABIEJ REAGUJĄ NA LEKI PRZECIWBÓLOWE

Kobiety mają mniej receptorów opioidowych mu i dlatego sła- ■

biej reagują na działanie środków przeciwbólowych – donoszą Anne Murphy i Dayna Loyd z Center for Behavioral Neuroscience w Geor-gii, na łamach „Journal of Neuroscience”. Narkotyki opioidowe, takie jak np. morfina, to najczęściej przepisywane leki przeciwbólowe, sto-sowane w uśmierzaniu długotrwałego, silnego bólu. Ich działanie na kobiety i mężczyzn jest jednak odmienne. Naukowcy od dawna obser-wowali, że morfina działa na kobiety dużo słabiej, nie potrafili jednak dociec przyczyny takiego stanu rzeczy. Dopiero amerykańskie uczone odkryły, że wszystkiemu winna jest mniejsza liczba receptorów opio-idowych mu w rejonie mózgu odpowiedzialnym za odczuwanie bólu – tzw. istocie szarej okołowodociągowej (z ang. PAG). PAG jest zloka-lizowana w śródmózgowiu i zawiera największą w całym mózgu popu-lację neuronów z receptorami opioidowymi mu. Morfina i podobne leki wiążą się do receptorów mu i blokują przekazywanie sygnału bólo-wego przez komórki nerwowe, co skutkuje zmniejszeniem odczuwania bólu przez chorego.

źródło: Journal of Neuroscience

OPRYSZCZKA WARGOWA MA ZWIĄZEK Z DEMENCJĄ

Wirus opryszczki wargowej i zmian ■

opryszczkowych na twarzy (HSV1) wystę-puje w ok. 60 proc. osób chorujących na Alzheimera – czytamy w jednym ze stycznio-wych numerów „Times’a”. Autor publikacji powołuje się w niej na ustalenia naukowców uniwersytetu z Manchesteru, m.in. prof. Ruth Itzhaki, która kieruje pracami nad wirusem HSV1 i zabiega o fundusze umożli-wiające przetestowanie związków pomiędzy wirusem a postępującą degeneracją tkanki mózgowej na zwierzętach. Z artykułu Time-s’a wynika, że tanie i ogólnodostępne środki stosowane do leczenia opryszczki mogłyby być wykorzystane do leczenia najbardziej rozpowszechnionych form demencji. Jeżeli bowiem potwierdzi się rola wirusa HSV1 w zachorowaniach na Alzheimera i leki antywi-rusowe na opryszczkę okażą się skuteczne na zwyrodnienie tkanki mózgowej, powo-dujące zanik komórek nerwowych i utratę pamięci, to wówczas ustalenia naukow-ców stworzą perspektywę powstrzymania postępów Alzheimera.

źródło: Times

fot.

12

3R

F, d

ream

stim

e

ZŁY CHOLESTEROL HAMUJE SPALANIE TŁUSZCZU

Szwedzcy naukowcy zaobserwowali, ■

że tzw. „zły cholesterol” (LDL), znany ze swej roli w rozwoju miażdżycy, hamuje spalanie tkanki tłuszczowej w organizmie. Podczas testów na gryzoniach okazało się, że LDL spowalniał tempo rozkładu tłusz-czów w komórkach tkanki tłuszczowej (adipocytach). Efekt ten zależał nie tylko od stężenia LDL, ale również od ilości receptorów dla tego związku, obecnych na powierzchni komórek tłuszczowych. Zdaniem uczonych z Instytutu Karolinska, odkrycie to świadczy o tym, że leki obni-żające poziom „złego cholesterolu”, jak np. statyny, mogą wpływać na metabolizm obwodowej tkanki tłuszczowej.

źródło: Onet.pl/PLoS ONE

JEDZENIE KANAPKI PRZYCZYNĄ OMDLENIA

25-letnia Brytyjka od 10 lat regularnie mdlała po zjedzeniu ■

kanapki bądź wypiciu gazowanego napoju – informuje czasopismo „The Lancet”. Nie licząc tajemniczej przypadłości, kobieta była okazem zdrowia – nie paliła, spożywała niewielkie ilości alkoholu, nie używała narkotyków. Specjalistom ze szpitala uniwersyteckiego w Birmingham udało się ustalić, że u kobiety występował nietypowy odruch związany z połykaniem – jej serce na moment się zatrzy-mywało. Po wszczepieniu rozrusznika serca, omdlenia ustąpiły.Zdaniem jednego z prowadzących pacjentkę kardiologów, doktora Howarda Marshalla, kanapki mogły powodować omdlenia, ponie-waż chleb tworzy trudne do przełknięcia kawałki, zaś napój gazo-wany rozdyma przełyk. To właśnie te czynniki mogły wyzwalać u pacjentki patologiczny odruch. Po zabiegu kobieta zaczęła przybierać na wadze, przed wszczepieniem rozrusznika ważyła bowiem 46 kg.

źródło: The Lancet

fot.

isto

ckp

ho

to, d

ream

stim

e

str2-9.indd 23 23-01-09 14:02:33

Luty 2009

Tadeusz Krzyński, farmaceuta z Wrocławia, planował w tym roku rozbudowę swojej apteki.

Planował, bo informacje o nadcho-dzącym kryzysie skutecznie go od tego odwiodły.– W pierwszej połowie bieżącego roku na pewno nie będę inwestował w moją aptekę – mówi Krzyński. – Prowadzę działalność od blisko 20 lat i przetrwałem już kilka kryzy-sów. Najważniejsze w takim czasie to mieć oszczędności, bo mogą przyjść takie miesiące, że do interesu trzeba będzie dopłacać – przyznaje, doda-jąc, że na tym nie koniec zaciskania pasa. Oprócz rezygnacji z rozbu-dowy placówki, wrocławski farma-ceuta zamierza ograniczyć również asortyment swojej apteki – jak mówi, zacznie od dostępnych w jego pla-cówce kosmetyków. – Jak ludziom brakuje pieniędzy, to oszczędzają

i nie wydają ich na zbytki. Dlatego tego rodzaju asortyment, choć do tej pory sprzedawał się doskonale, niebawem może zalegać na półkach. Nieraz już tak bywało, jak nastawały chude lata i trzeba było zaciskać pasa – prognozuje.

Trudniej o pracęO najbliższych miesiącach z niepoko-jem myślą nie tylko właściciele aptek, ale również zatrudnieni w nich farma-ceuci. Katarzyna Leśniewska od roku pracuje w aptece w Katowicach. Jesz-cze kilka tygodni temu myślała nad zmianą pracy. Teraz się waha.– Do tej pory farmaceuci nie mieli żadnego problemu ze znalezieniem zatrudnienia. Jeśli nie podobało mi się w jednej aptece, to wybierałam następną. Niestety, wydaje mi się, że te czasy odchodzą w niepamięć i taki komfort psychiczny może się lada chwila skończyć. Dlatego lepiej jest teraz nie wybrzydzać, siedzieć w jednym miejscu i przeczekać niespo-kojny okres, pracując na swój staż. Wia-

domo przecież, że jeśli będą zwalniać, to zaczną od tych, co pracują najkrócej – uważa Katarzyna Leśniewska.Choć sposoby na przetrwanie nad-chodzącego chudego roku farmaceuci mają różne, to główne zagrożenie, jakie widzą, jest zazwyczaj jedno. Obawiają się, że małe apteki mogą zostać wyparte z rynku przez duże sieci.– To oczywiste, że w dobie kryzysu ludzie będą odwiedzać te apteki, gdzie leki można kupić najtaniej – tłumaczy Elżbieta Zawadzka, farma-ceutka z Warszawy. – Już teraz wielu klientów, zanim przyjdzie do nas zre-alizować receptę, dzwoni najpierw i pyta, ile kosztuje u nas konkretny preparat. Zazwyczaj w aptece nale-żącej do którejś z sieci ceny leków są o kilka procent niższe. A my nie możemy narzucać tak małej marży, bo mamy wówczas o wiele niższe obroty. Dlatego przegrywamy walkę o klienta. Szczególnie o osoby prze-wlekle chore, które muszą co miesiąc przeznaczyć odpowiednią kwotę na leczenie – dodaje.


Nowy rok, chudy rok?Niemal wszyscy polscy ekonomiści są zgodni, że bieżący rok będzie jednym z najtrudniejszych w tej dekadzie. Kryzys, jaki w ubiegłym roku rozpętał się na światowych giełdach, mają odczuć wszystkie sektory gospodarki, a przede wszystkim zwykli ludzie. Nic więc dziwnego, że wielu farmaceutów obawia się o swoje apteki, spadek sprzedaży leków, wreszcie o własne miejsca pracy. Niestety, ich obawy nie są bezpodstawne.

MAKSYMILIAN WYSOMIRSKI

dziennikarz śledczy

RA

POR

T

O najbliższych miesiącach z niepokojem myślą nie tylko kierownicy i właściciele aptek, ale również zatrudnieni w nich farmaceuci

fot. 123RF

str_10-25.indd 2 23-01-09 14:08:43

Luty 2009 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL 11

RA

POR

T

Nowy rok, chudy rok?

Resort kończy z patologiąChoć polskie ustawodawstwo teo-retycznie chroni małe apteki przed dominacją dużych korporacji, to w praktyce prawne regulacje są martwe.– Przepis mówi o zakazie posiadania więcej niż jednego procenta placówek na danym terenie przez jednego wła-ściciela – mówi Piotr Jóźwiakowski, rzecznik Naczelnej Izby Aptekarskiej. – Jeśli chodzi o Kraków, oznacza to, że jeden właściciel nie może posiadać więcej niż 10 aptek. Jednak wystarczy być współwłaścicielem, żeby posiadać ich nawet trzysta. Takie niedoprecy-zowanie przepisów sprawia, że setki małych aptek egzystują na granicy opłacalności, nie mogąc sprostać kon-kurencji większych rywali – dodaje.Tymczasem resort zdrowia zapo-wiada, że już niebawem ta patolo-giczna sytuacja się skończy.– Obecnie w ministerstwie trwają prace nad nowelizacją ustawy Prawo farmaceutyczne – mówi Jakub Gołąb, rzecznik ministra zdrowia. – W pro-jekcie znajdują się przepisy anty-koncentracyjne, które zmierzają do ograniczenia możliwości zmonopo-lizowania lokalnych rynków aptek. Projektowane przepisy zakładają uniemożliwienie hurtowniom farma-ceutycznym równoczesne prowadze-nie sieci aptek. Nowelizacja Prawa farmaceutycznego zmierza do wpro-wadzenia na rynku aptecznym jak największej i jednocześnie uczciwej konkurencji oraz ma na celu ogra-niczenie możliwości wprowadzania lokalnych monopoli czy zmów ceno-wych właścicieli aptek – dodaje.Niestety prawo nie może działać wstecz i te apteki, które już są w rękach korporacji, będą mogły działać dalej bez większych przeszkód. Co w połączeniu z trudną sytuacją na rynku rzeczywiście może doprowadzić do upadku wielu aptek.

Leki to nie luksusJednak nie wszyscy farmaceuci obawiają się nadchodzących mie-sięcy. Są wśród nich tacy, którzy z optymizmem patrzą w przyszłość. Zgodnie przyznają, że kryzys może rzeczywiście uderzyć w Polskę, ale są przekonani, że nie dosięgnie rodzimego rynku farmaceutycz-nego.– W dobie kryzysu martwić powinni się sprzedawcy mieszkań, drogich samochodów czy sprzętu audio – mówi Karol Góral, farma-

ceuta z Wołomina. – Jeśli w nasz kraj uderzy kryzys, Polacy może i zaczną oszczędzać, ale raczej na dobrach luksusowych. Póki co, w naszym kraju leki do nich nie należą. Może rzeczywiście trzeba będzie w kilku przypadkach nieco obniżyć marżę, na kilku specyfi-kach tak, by przyciągnąć pacjen-tów, ale nie powinno być źle. Udało nam się przetrwać już gorsze czasy – dodaje.Niestety, optymizmu pana Karola nie podziela Naczelna Izba Apte-karska, która z niepokojem patrzy w przyszłość.– Gospodarka to naczynia powią-zane – mówi Piotr Jóźwiakowski. – Znaczącą część pacjentów aptek stanowią emeryci. Przykro o tym mówić, ale do tej pory wystarczyło, że ceny prądu, gazu czy wody rosły o kilka procent, a starsze osoby przestawały realizować recepty, bo zwyczajnie nie było ich stać na wyku-pienie leków. Dlatego ogromną rolę w tym, czy kryzys odbije się nieko-rzystnie na rynku farmaceutycz-nym, a co za tym idzie, na samych pacjentach, ma do odegrania Naro-dowy Fundusz Zdrowia. To głównie od tego, ile pieniędzy przeznaczy

na refundację leków, będzie zale-żało, ile z nich i przez kogo zostanie wykupionych – dodaje.

NFZ obcina refundacjęDo tej pory NFZ z roku na rok zwięk-szał pulę pieniędzy przeznaczonych na refundację leków. W 2006 r. było to 6 690 066,73 tys. zł. Rok później już 6 719 002,63 tys. zł. W minionym roku padł rekord – 7 426 884 tys. zł. I jest to kwota na razie szacunkowa, bo rze-czywiste wydatki są dopiero zliczane i będą znane najwcześniej za kilka tygo-dni. 2009 r. pod tym względem będzie nieco gorszy od poprzedniego, NFZ planuje wydać na refundację leków 7 330 389 tys. zł. Liczby te mogą niepo-koić, ponieważ lista leków refundowa-nych pozostała niemal niezmieniona. NFZ jednak uspokaja. – Przeprowa-dziliśmy wyliczenia, z których wynika, że proponowana przez nas kwota jest dobrze skalkulowana – mówi Mag-dalena Stawarska z biura prasowego NFZ. – Z roku na rok weryfikujemy nasze wydatki i przekazujemy środki tam, gdzie są najbardziej potrzebne – zapewnia. NFZ podkreśla, że będzie śledzić sytuację na bieżąco i jeśli kryzys będzie większy niż przewidziano, zwe-ryfikuje swoje wyliczenia.

fot. 123RF

DYNAMIKA RYNKU SPADNIE, ALE WCIĄŻ BĘDĄ WZROSTY

Piotr Kula – prezes PharmaExpert

Rok 2008 to dobry rok dla wszystkich uczestników rynku farmaceutycznego. Sprzedaż preparatów na rynku aptecznym przekroczyła wartość 24 mld zł i wzro-sła o 11,4 proc. w stosunku do poprzedniego roku. Polska statystyczna apteka osiągnęła obroty na poziomie 1,8 mln zł w skali roku. To daje 6,6 proc. wzrostu. Tak dobre rezultaty zawdzięczamy wzrostowi segmentu leków refundowanych o 10,7 proc. oraz dynamicznym zmianom w segmencie preparatów bez recepty, który wzrósł o 13,8 proc. PharmaExpert prognozuje wzrost rynku aptecznego o 5-7 proc. i osiągnięcie poziomu 25,7 mld zł sprzedaży w polskich aptekach, w tym samym czasie, mimo kryzysu, statystyczna apteka może zwiększyć swoje obroty 1-2 proc. Pamiętajmy, że branża farmaceutyczna będzie jedną z ostatnich, która odczuje kryzys. Rynek odnotuje znaczny spadek dynamiki, ale wciąż będą wzro-sty. Istotne, aby regulacje prawne dotyczące tego rynku, były wprowadzane w tym czasie z dużą ostrożnością i poparte były dokładnymi symulacjami. Styczeń jako pierwszy i ważny miesiąc sprzedaży 2009 r. wykazał dosyć dobrą dynamikę wzro-stową. Niech to będzie jedna z pozytywnych informacji noworocznych.

źro

dło

Ph

arm

aExp

ert

Rynek apteczny w Polsceprognoza

+ 6,3 % + 2,9 % + 7,3 % + 7,9 % + 5,9 % + 11,4 % + 7,0 %

24 000

21 000

18 000

15 000

12 000

9 000

6 000

3 000

02002

15 996 17 007 17 500 18 783 20 267 21 469 24 051 25 734

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Mln PLN

str_10-25.indd 3 23-01-09 14:08:44

Luty 2009

mgr Piotr Chwiałkowski, prezes Pomorsko-Kujawskiej Okręgowej Izby AptekarskiejZ punktu widzenia pracownika, pakiet socjalny, oferowany przez pracodawcę jako uzupełnienie podstawowego wy-nagrodzenia, zawsze postrzegany jest pozytywnie. Co innego jednak, kiedy na sprawę spojrzy się z poziomu praco-dawcy, dla którego podobne świadcze-nie wiąże się zawsze ze stałymi kosztami. Szef apteki musi się dobrze zastanowić czy wprowadzić takie świadczenie dla pracowników. Myślę, że najważniejsze, by wszelkie tego typu decyzje podej-mować w porozumieniu z personelem. W mojej aptece zatrudniam 10 osób i w takich sytuacjach zawsze pytam pracowników o zdanie. Wówczas można dowiedzieć się czy pracownicy

chcą otrzymywać pakiet socjalny, w postaci dodatkowego ubezpieczenia medycznego, karnetów do klubu fit-ness, bonów świątecznych czy woleliby jednak dostać więcej gotówki. Tak czy inaczej, jestem zdania, że pakiet socjalny to doskonały instrument motywacyjny dla personelu, który związuje pracow-nika z miejscem pracy.

Pakiet socjalny sprawdza się w przypadku

pracowników, którzy mają poczucie, że ich zarobki są na odpowiednim poziomie

Przed kilkoma laty w porozumieniu z moim personelem podjąłem decyzję o finansowaniu pracownikom w całości dodatkowego ubezpieczenia, tzw. III filaru. Niedawno jednak zrezygnowa-liśmy z tego świadczenia, zresztą na

prośbę samych pracowników, którzy postanowili sami opłacać sobie owo ubezpieczenie, bądź w ogóle z niego zrezygnowali.

mgr Renata Chruszcz, kierownik „Apteki Remedium” w WarszawieW ubiegłym roku właściciel naszej apteki wprowadził pakiet socjalny dla wszystkich pracowników naszej placówki. Pakiet ten stanowi dodatek do podstawowego wynagrodzenia i obejmuje dodatkowe ubezpieczenie medyczne pracowników w całości fi- nansowane przez właściciela naszej apteki oraz tzw. fundusz socjalny. Ubezpieczenie daje nam możliwość nieograniczonego korzystania z pry-watnej służby zdrowia na podstawie abonamentu wykupionego w jednej z sieci prywatnych lecznic. Możemy korzystać w nich z porad każdego leka-rza specjalisty, z wyjątkiem stomato-loga. Z kolei fundusz socjalny pozwala na częściowe dofinansowywanie urlo-pów wypoczynkowych, jak również zakupu takich rzeczy, jak np. obuwie służbowe do apteki. Uważam, że pakiet socjalny to doskonałe narzędzie moty-wowania pracowników do codziennej pracy. Głównie dlatego, że stwarza pra-cownikom poczucie komfortu, przede wszystkim, jeśli chodzi o nieograni-czony i swobodny dostęp do prywatnej służby zdrowia. To cenna rzecz, szcze-gólnie w czasach, gdy publiczna służba zdrowia w naszym kraju kuleje.

mgr Magdalena Borcuch, farmaceutka z Zielonej GóryPracuję w niewielkiej osiedlowej aptece dlatego wiem, że praktycznie nie mam co liczyć na dobry pakiet socjalny, jaki mają moje koleżanki pracujące w


SON

DA Bonusy do pensji

tylko dla nielicznychPrywatna opieka zdrowotna, wyjazdy integracyjne, świąteczne bony, darmowe karnety do klubów fitness – na solidny pakiet socjalny mogądziś liczyć głównie farmaceuci zatrudnieni w dużych sieciowych aptekach. Szefowie mniejszych placówek rzadziej dopieszczają swoich pracowników bonusami. I nie zawsze powodem są oszczędności czy brak funduszy.

fot.

12

3R

F, is

tock

ph

oto

ŁUKASZ KUŹMIŃSKI

redaktor naczelny „Farmacji Praktycznej”

str_10-25.indd 4 23-01-09 14:08:44


Bonusy do pensji tylko dla nielicznychPrywatna opieka zdrowotna, wyjazdy integracyjne, świąteczne bony, darmowe karnety do klubów fitness – na solidny pakiet socjalny mogądziś liczyć głównie farmaceuci zatrudnieni w dużych sieciowych aptekach. Szefowie mniejszych placówek rzadziej dopieszczają swoich pracowników bonusami. I nie zawsze powodem są oszczędności czy brak funduszy.

dużych aptekach sieciowych. Jeszcze przed dwoma laty sama pracowałam w jednej z nich i muszę przyznać, że pakiet socjalny był imponujący. Każdy szeregowy pracownik miał wykupiony abonament w prywatnej przychodni lekarskiej, do tego wysokie premie nawet po kilka razy w roku czy integra-cyjne wyjazdy firmowe. Nie mówiąc już o takich drobiazgach, jak zwrot kosztów dojazdu do pracy (za paliwo bądź bilety komunikacji miejskiej), firmową kawę i herbatę, na praniu fartuchów kończąc. Przyznaję, że takie świadczenia mobi-lizowały nas do pracy i mimo że nasze zarobki nie były wysokie w porównaniu do innych placówek, byliśmy wszyscy zadowoleni, bo mieliśmy poczucie komfortu i bezpieczeństwa.

mgr Urszula Małkin, kierownik „Apteki przy Odkrytej” w WarszawieZ tego, co wiem, pakiety socjalne dla pracowników aptek to głównie domena dużych placówek sieciowych. Ja w swojej aptece nie proponuję moim pra-cownikom świadczenia, które byłoby jakimś rodzajem takiego pakietu. Pra-cownicy nie mają abonamentu wyku-pionego w prywatnej lecznicy, nie ma funduszu socjalnego, bo prawo nas do tego nie zobowiązuje. Ale jeśli trzeba sfinansować pracownikowi okulary korekcyjne, to nie ma z tym żadnego problemu. Muszę przyznać, że jestem zdecydowaną przeciwniczką pakietów socjalnych dla pracowników. Z przy-krością zauważam ostatnio, że pod względem pracowników rynek pracy nieco się zepsuł. Dziś niemal każdy kan-dydat na pracownika pierwszego stołu, człowiek tuż po studiach, uważa, że pakiet socjalny nie jest rodzajem dodat-

kowej gratyfikacji, nie traktuje go, jako formy wyróżnienia, wynagrodzenia za dobrze wykonywane obowiązki. Dziś młody farmaceuta uważa, że pakiet socjalny mu się po prostu należy i że nie trzeba specjalnego wysiłku, by go otrzymać. Myślę, że to dlatego, że far-maceuci nie mają obecnie problemu ze znalezieniem pracy , że na rynku wciąż jest niedosyt pracowników, przez

fot.

12

3R

F, is

tock

ph

oto

co ich wymagania są często bardzo wygórowane, ba – w wielu przypad-kach wręcz kosmiczne. Rozmawiając z potencjalnymi kandydatami na pra-cownika mam od jakiegoś czasu nieod-parte wrażenie, że to oni chcą ustalać warunki zatrudnienia, a nie przyjmo-wać warunki im oferowane.

mgr Alicja Kucharska, kierownik „Apteki pod Kasztanami” w Świnouj-ściuTo oczywiste, że każdy z nas lubi dosta-wać coś ponad to, co mu się należy z tytułu umowy o pracę. Tak też jest z pakietem socjalnym, który z pewno-ścią cieszy pracowników pierwszego stołu, choć z pewnością nieco mniej właściciela apteki. Pracownicy naszej niewielkiej apteki nie mają pakietu socjalnego, ale zawsze mogą liczyć na dofinansowanie do okularów korekcyj-nych, wczasów pod gruszą czy „świą-teczne zastrzyki” w postaci bonów czy premii. Jeśli szef nie ma przysło-wiowego węża w kieszeni, zawsze jest szansa, że taki pakiet lub chociaż jakąś jego część pracownik otrzyma.

SON

DA

CZY PAKIET SOCJALNY MOTYWUJE PERSONEL DO PRACY?

dr Tomasz Skalski – socjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich.

Zdania na temat efektywności motywowania pracowników poprzez stosowanie pakietu socjalnego, w postaci dodatkowego ubezpieczenia medycznego czy ofia-rowywania bonów świątecznych, są wśród specjalistów podzielone. Jeśli chodzi o budowanie relacji na linii pracownik–zakład pracy takie zabiegi sprawdzają się dobrze pod względem budowania lojalności. Pracownik, który otrzymuje dodat-kowe ubezpieczenie medyczne ma poczucie, że jego firma jest w lepszej kondy-cji od tych, które takich dodatkowych świadczeń swoim pracownikom nie oferują. Taki zabieg z pewnością sprawi, że pracownik będzie dobrze mówił o swojej firmie na zewnątrz. Ale wątpliwy jest jego wpływ na motywowanie personelu do jeszcze wydajniejszej i bardziej efektywnej pracy na co dzień. Pakiet socjalny to dobre wyj-ście dla pracowników, którzy mają poczucie, że są stosunkowo dobrze wynagra-dzani, że ich zarobki plasują się na przyzwoitym poziomie. Jeśli zaproponujemy pakiet socjalny pracownikowi słabo opłacanemu, napotkamy na barierę, ponie-waż pracownik taki, zamiast dodatkowego ubezpieczenia, będzie wolał otrzymać gotówkę do ręki i spożytkować ją wedle własnego uznania.

Spośród bonusów, które szefowie aptek oferują swoim pracownikom, farmaceuci najwyżej cenią sobie dostęp do prywatnej służby zdrowia

str_10-25.indd 5 23-01-09 14:08:45

Luty 2009

Prywatne ubezpieczenia zdro-wotne od kilku lat zyskują na znaczeniu. Posiadanie karty,

uprawniającej do szybkiego kontaktu z lekarzem prawie każdej specjalności zaczęło być w cenie. Zwłaszcza, gdy za wizytę u lekarza płacił pracodawca. Jednocześnie dodatkowe ubezpiecze-nie zdrowotne stało się dla szefa firmy dobrą okazją, by zaprezentować się jako pracodawca dbający o personel. Tym bardziej, że można to osiągnąć stosun-kowo niewielkim kosztem.

Podstawa prawnaMiesięczny abonament medyczny dla jednego pracownika to wydatek rzędu 50-200 zł. Od początku 2007 r. kwota ta stała się tym mniej uciążliwa, że wydatki na abonament medyczny można zali-czyć do kosztów uzyskania przycho-dów firmy. Jednocześnie płacone przez pracodawcę składki na ubezpieczenie pracownika, z którego on korzysta, jest świadczeniem nieodpłatnym na jego rzecz. W związku z tym organy podat-kowe stoją na stanowisku, że składki są przychodem, od którego pracodawca będzie zmuszony odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy. Oznacza to, że korzystając z abonamentu medycz-nego opłacanego przez pracodawcę, pracownik zapłaci podatek. Stanowi-sko organu podatkowego jest takie, iż koszt poniesiony przez pracodawcę na wykup świadczeń medycznych dla pra-cowników jest traktowany jako dochód ze stosunku pracy. Nie dotyczy to kosz-tów badań medycyny pracy, tj. takich, do których zobowiązują pracodawcę przepisy prawa. Zatem, gdy pracodawca wykupi pakiet usług medycznych, w

skład których wchodzi wykonanie wstępnych, okresowych oraz kon-trolnych badań lekarskich, a także dobrowolnych specjalistycznych usług medycznych, opodatkowana będzie jedynie wartość tych drugich, dobro-wolnych usług medycznych.

Co w abonamencie?Abonament medyczny można wyku-pić zarówno w towarzystwie ubezpie-czeniowym, współpracującym z siecią przychodni lub też bezpośrednio w pla-cówce medycznej.

Miesięczny abonamentmedyczny dla jednego

pracownika to przeważnie wydatek

rzędu 50-200 zł

Na rynku prym wiodą towarzystwa ubezpieczeniowe, które mają podpisane umowy z dużą liczbą sieci przychodni, co ułatwia objętym polisą pracowni-kom korzystanie z ich usług.

Extra Medycyna Polska ■ ma umowy z ponad 1000 placówek w całej Polsce. Firma oferuje abonament, który obejmuje nielimitowany dostęp do leka-rza pierwszego kontaktu, badania diag-nostyczne – w tym USG, RTG, badania krwi, konsultacje specjalistyczne u lekarzy prawie wszystkich specjalności, rehabilitację, szczepienia ochronne i profilaktykę. Ceny: 70-140 zł.

PZU ■ ma w ofercie pakiety zapewniające dostęp do świadczeń ambulatoryjnych (lekarze, konsultacje specjalistów, badania diagnostyczne) oraz pakiet obejmujący również lecze-nie szpitalne. Ceny: 49-169 zł.

Towarzystwo Ubezpieczeniowe ■

Signal Iduna również wzbogaciło swoją ofertę o prywatne ubezpieczenie szpitalne. Abonament zapewnia szybki dostęp do konkretnej operacji czy zabiegu oraz gwarancję pokrycia jego

kosztów. Signal Iduna ma kontrakty podpisane z 44 szpitalami (prywatnymi i publicznymi). Do wyboru jest tu 27 pakietów ubezpieczeniowych, które są dobierane indywidualnie w zależności od stanu zdrowia i potrzeb ubezpie- czonego. W ich ramach osoba, która ma ubezpieczenie szpitalne, ma możliwość wyboru placówki oraz katalog 25 grup procedur umożliwiających wykonanie ponad 200 różnych operacji. Ceny: 60-190 zł.

Nationale Nederlanden ■ ma w ofer-cie dodatkowe polisy dotyczące pobytu w szpitalu. Ubezpieczenie zapewnia otrzymanie określonej kwoty za każdy dzień spędzony w placówce. Gdy ubez-pieczony będzie musiał poddać się operacji, otrzyma osobne świadczenie z tego tytułu. Polisa dotyczy prawie 500 różnych operacji z różnych dziedzin medycyny. Ceny: 150-220 zł.

Towarzystwo Allianz ■ oferuje dostęp do podstawowych i spec-jalistycznych badań laboratoryjnych, radiologicznych i endoskopowych. W ramach tego ubezpieczenia istnieje możliwość otrzymania również pakietu usług assistance medycznego, a także rozszerzenia pakietu ochrony o dwie umowy dodatkowe, dotyczące refundacji kosztów wykonania zabiegów operacyjnych z katalogu „chirurgii jed-nego dnia” i pourazowej rehabilitacji medycznej. Ceny: 80-150 zł.


PRAW

O Zdrowie w pakiecieDodatkowe ubezpieczenia medyczne, proponowane pracownikom jako uzupełnienie pakietu socjalnego, pozwalają właścicielowi apteki pomniejszyć zobowiązania podatkowe i jednocześnie dowartościować pracowników.

EDYTA POPIOŁEK

prawnik, dziennikarka związana z tytułami gospodarczymi, takimi jak: „Business-man Magazine” i „Twój Pieniądz”

Każdy z wyżej opisanych pakie-tów może być zawarty również w wersji rodzinnej. Pracodawcy różnie rozwiązują kwestię odpłat-ności za dodatkowe osoby korzy-stające z abonamentu. Zwykle pracodawca opłaca podstawowy pakiet, a pracownik dodatkowo pokrywa koszty ubezpieczenia członków swojej rodziny. Cza-sami pracodawca decyduje się na opłacanie pracownikom pełnego abonamentu rodzinnego. Taki zabieg może stać się jednym z elementów systemu motywacyj-nego w firmie.

PAKIET RODZINNY

fot.

Kar

ol S

trze

leck

i

str_10-25.indd 6 23-01-09 14:08:46


Farmaceuci chcą coraz więcej wie-dzieć na temat postępów w medycy-nie. Wielu ich pacjentów, ale także oni sami cierpią na choroby serca. Czy może nam Pan wyjaśnić, na czym polega koronarografia? To badanie, wykonywane jeszcze do niedawna na niewielkiej grupie pacjentów, jest coraz powszechniej dostępne.Koronarografię inaczej nazywamy cewnikowaniem tętnic wieńcowych lub angiografią wieńcową. Jest to badanie umożliwiające ocenę tętnic serca w czasie prześwietlenia rent-genowskiego i ma na celu znalezie-nie miejsc, w których są zwężone tętnice wieńcowe. Ponieważ tętnice są niewidoczne na zdjęciach RTG, aby je zobaczyć, podaje się do nich kontrast, czyli substancję cieniu-jącą, która po zmieszaniu z krwią daje możliwość wizualizacji naczyń. Koronarografia stosowana jest naj-częściej w diagnostyce choroby nie-dokrwiennej serca, rzadziej w innych schorzeniach. Wykonywana jest nie tylko w celu postawienia właściwego rozpoznania, ale przede wszystkim w celu zaplanowania dalszego lecze-nia – czy pacjent może być leczony zachowawczo (farmakoterapia) albo czy należy skierować go na leczenie interwencyjne, na które składają się operacja wszczepienia pomostów aortalno-wieńcowych (popularnie nazywanych bypassami) oraz zabieg angioplastyki wieńcowej.

Jakie są wskazania do wykonania koronarografii?Koronarografia jest wykonywana u chorych z podejrzeniem lub rozpo-znaną już chorobą niedokrwienną serca. Najczęściej są to chorzy:

1. u których farmakoterapia jest niesku-teczna, tzn. nadal występują u nich bóle wieńcowe lub wyniki badań wskazują na wyraźne ograniczenie rezerwy wieńco-wej nawet bez typowych dolegliwości,2. w świeżym zawale serca, jeżeli pacjenta można odpowiednio szybko przetransportować do pracowni, która prowadzi dyżur zawałowy lub po prze-bytym zawale serca, jeżeli pacjentowi nadal dokuczają bóle albo badania wydolnościowe wykazują niedokrwie-nie mięśnia sercowego, 3. w niestabilnej postaci choroby wień-cowej (bóle występują bardzo często, w tym podczas spoczynku).

Jak wygląda przebieg badania?Koronarografię wykonujemy w sali zabiegowej pracowni hemodynamiki. Po lekkiej premedykacji badanie roz-poczyna się od wprowadzenia igły (naturalnie w znieczuleniu miejsco-wym) do tętnicy udowej, promienio-wej lub ramiennej. Następnie metalową igłę zamienia się na plastikową – tzw. koszulkę naczyniową. Przez koszulkę wprowadza się cewniki poprzez nakłutą tętnicę, aortę aż do prawej i lewej tętnicy wieńcowej. Umiejsco-wienie cewników kontroluje się przy pomocy prześwietlenia rentgenow-skiego. Poprzez cewniki wstrzykuje

OPIEK

A FA

RM

AC

EUTY

CZN

AKoronarografia – ocena tętnic sercaNa Państwa prośbę rozpoczynamy cykl artykułów dotyczących diagnostyki i leczenia chorób serca, najczęstszej przyczyny zgonów w Polsce. Z dr med. Dariuszem Ciećwierzem, kierownikiem Pracowni Kardioangiologii Inwazyjnej I Kliniki Chorób Serca Akademii Medycznej w Gdańsku, rozmawia Barbara Misiewicz-Jagielak.

fot.

Kar

ol S

trze

leck

i

dr med. Dariusz Ciećwierzkierownik Pracowni Kardioangio- logii Inwazyjnej I Kliniki Chorób Serca Akademii Medycznej w Gdańsku

str_10-25.indd 7 23-01-09 14:08:47

Luty 200916 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

OPI

EKA

FA

RM

AC

EUTU

CZN

A się kontrast do tętnic wieńcowych, a obraz filmowany jest w technice cyfro-wej. Badanie trwa około 30 minut.

Czy często w trakcie badania wyko-nuje się poszerzenie zwężonej tęt-nicy – angioplastykę? Pacjenci są przygotowywani do bada-nia lekami p-płytkowymi (najczęściej ASA i clopidogrelem) po to, żeby w sytuacji znalezienia istotnych zwężeń, można było wykonać od razu zabieg angioplastyki.

Na czym polega ten zabieg?Angioplastyka wieńcowa jest zabie-giem, polegającym na poszerzeniu zwężonej lub udrożnieniu nawet zupełnie zamkniętej tętnicy wieńco-wej. Poprzez cewnik zwany prowa-dzącym, który wprowadzony jest do ujścia tętnicy wieńcowej, przesuwamy najpierw cieniutki drucik zwany pro-wadnikiem i po nim, jak po szynie, wsuwany jest do zwężonego miejsca balonik lub balonik ze stentem. Po upewnieniu się (podając kontrast), że jesteśmy w zwężeniu, które chcemy poszerzyć, rozprężamy balonik (mie-szanką soli fizjologicznej i kontrastu) za pomocą strzykawki wyposażonej w manometr ciśnieniem od kilku do kilkunastu atmosfer. Jeżeli na balo-niku był założony stent to został on wprasowany w ścianę naczynia i będzie stanowił rusztowanie podpie-rające wnętrze tętnicy. Reszta instru-mentów po zabiegu jest usuwana, a na miejsce nakłucia zakładany jest opatrunek uciskowy.Angioplastyka wieńcowa znajduje zastosowanie zarówno w terapii tzw. stabilnej i niestabilnej dusznicy bolesnej, jak również w przypadku ostrego zawału serca. Można ją wykonać u pacjentów, u których stwierdzono miejsca istotnego ograniczenia przepływu krwi przez powstałe blaszki miażdżycowe w jednej lub obu głównych tętnicach wieńcowych, w ich głównych odga-łęzieniach oraz w implantowanych przez kardiochirurgów pomostach aortalo-wieńcowych.

Często obserwujecie powikłania?Jest to badanie inwazyjne, a więc obarczone pewnym ryzykiem. Ryzyko jest bardzo niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, w ciężkim stanie, z chorobami współ-istniejącymi, takimi jak cukrzyca czy niewydolność nerek. Najczęstszym

powikłaniem jest powstanie krwiaka w miejscu nakłucia tętnicy. Rzadziej powstają tzw. tętniaki rzekome. Może też dojść do pogorszenia funk-cji nerek, udaru mózgu. W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do uszkodzenia dużych tętnic, zawału serca lub zatrzymania akcji serca i zgonu w trakcie badania lub krótko po nim. Uczulenie na kontrast nie jest częste, a groźne zaburzenia z nim związane zdarzają się coraz rzadziej.

Skąd biorą się zmiany chorobowe w naczyniach wieńcowych serca?Choroba naczyń wieńcowych (cho-roba niedokrwienna serca) związana jest ze stopniowym pogrubianiem ściany naczynia wieńcowego, co pro-wadzi nieuchronnie do ograniczenia przepływu przez naczynie, aż do cał-kowitego zamknięcia jego światła. Główną przyczyną pogrubienia ściany naczynia wieńcowego jest miażdżyca, może ona dotyczyć szeregu naczyń w organizmie człowieka. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu zmian miażdżycowych są: nadciśnienie tętni-cze, podwyższony poziom tłuszczów, w tym cholesterolu, a szczególnie jego frakcji LDL, podwyższony poziom cukru we krwi oraz palenie papiero-sów. Innymi ważnymi czynnikami są stres oraz nadwaga.

Co świadczy o obecności zmian chorobowych w naczyniach wień-cowych serca i jakie mogą być kon-sekwencje tych zmian?Głównym objawem choroby naczyń wieńcowych jest ból za mostkiem, który pojawia się w czasie wysiłku i

ustępuje szybko po jego zaprzestaniu lub w krótkim czasie po przyjęciu nitrogliceryny. Dolegliwości mogą też pojawiać się w stresie, po wyjściu na zimne powietrze lub po obfitym posiłku. Wystąpienie bólu wskazuje na niedostateczne zaopatrzenie mię-śnia sercowego w tlen i substancje odżywcze. Niewystarczający dopływ krwi do serca powoduje obniżoną wydolność serca, jako pompy tłoczą-cej krew bądź doprowadza do zagra-żających życiu zaburzeń rytmu serca.Jeżeli światło naczynia wieńcowego ulegnie zamknięciu i nie zostanie szybko poszerzone, dojdzie do mar-twicy mięśnia sercowego, związanej z brakiem tlenu i substancji odżyw-czych, czyli do zawału serca. W zawale serca w miejscu uprzednio „żywego” bijącego mięśnia sercowego powstaje blizna pozawałowa. Blizna pozawa-łowa nie posiada zdolności kurczenia się tak, jak zdrowy mięsień.

Czy można zapobiec chorobie naczyń wieńcowych serca?Możemy zmniejszyć ryzyko zacho-rowania na chorobę niedokrwienną serca. Profilaktyka miażdzycy obej-muje redukcję masy ciała, stosowanie odpowiedniej diety, zaprzestanie pale-nia tytoniu oraz zwiększenie aktywno-ści fizycznej. Powinno się kontrolować poziom cukru oraz tłuszczów we krwi i w razie konieczności wdrożyć lecze-nie przeciwcukrzycowe bądź leczenie zaburzeń gospodarki tłuszczowej – hiperlipidemii. Bardzo istotne jest również kontrolowanie ciśnienia krwi oraz ewentualne leczenie nadci-śnienia.

Na zdjęciu zabieg koronarografii

Q-pril (chinapryl, quinapril), tabletki powlekane 5 mg, 10 mg i 20 mg. Wskazania do stosowania: monoterapia pierwotnego nadci nienia t tniczego wszystkich stopni, tak e w skojarzeniu z lekami moczop dnymi, zastoinowa niewydolno serca w po czeniu z lekami moczop dnymi i(lub) glikozydami naparstnicy. Dawkowanie i sposób podawania: w monoterapii nadci nienia t tniczego pocz tkowo 10 mg raz na dob , podwajaj c dawk do dawki podtrzymu-j cej, wynosz cej od 20 mg do 40 mg na dob (w dawce pojedynczej lub dwóch dawkach podzielonych). U niektórych pacjentów stosowano dawki do 80 mg na dob . W skojarzeniu z lekami moczop dnymi i u osób w podesz ym wieku pocz tkowo 2,5 mg, stopniowo zwi kszaj c do dawki optymalnej; zastoinowa niewydolno serca: pocz t-kowo 2,5 mg, stopniowo zwi ksza do dawki 40 mg, podawanej z lekiem moczop dnym i(lub) glikozydem naparstnicy. Dawka podtrzymuj ca wynosi zwykle od 10 mg do 20 mg na dob w skojarzeniu z innymi lekami; w niewydolno ci nerek zalecana maksymalna dawka pocz tkowa zale y od klirensu kreatyniny i wynosi odpowiednio 10 mg – przy klirensie >60 ml/min, 5 mg – przy klirensie 30-60 ml/min, 2,5 mg w przypadku klirensu <10 ml/min. Lek nale y przyjmowa o zbli onej porze dnia aby utrzyma odpowiednie st enie leku. Przeciwwskazania: nadwra liwo na chinapryl, inny sk adnik produktu, lub inny inhibitor ACE (ACEI), obrz k naczynioruchowy spowodowany poprzednim leczeniem ACEI, dziedziczny lub idiopatyczny obrz k naczynioruchowy, ci a, laktacja. Specjalne ostrze enia i rodki ostro no ci dotycz ce stosowania: Mo e wyst pi objawowe niedoci nienie t tnicze, dlatego nale y zachowa szczególn ostro no u pacjentów: u których mo e wyst pi odwodnienie (w tym stosowanie leków moczop dnych), u pacjentów z niewydolno ci serca (z lub bez towarzysz cej niewydolno ci nerek), z chorob niedokrwienn serca lub schorzeniami naczy mózgowych. Ostro nie stosowa u pacjentów z kar-

diomiopati przerostow oraz zaburzeniami odp ywu krwi z lewej komory, u pacjentów z niewydolno ci nerek (klirens kreatyniny mniejszy ni 60 ml/min), u pacjentów z obustronnym zw eniem t tnic nerkowych lub zw eniem t tnicy w jedynej nerce. Nie zaleca si stosowania preparatu u pacjentów, u których klirens kreatyniny wynosi poni ej 10 ml/min i u pacjentów dializowanych (zw aszcza w przypadku stosowania b on o du ej przepuszczalno ci). U cz ci pacjentów z nadci nieniem t tniczym bez ujawnionej, istniej cej wcze niej choroby nerek mo e wyst pi przemijaj ce i zazwyczaj niewielkie zwi kszenie st enia kreatyniny w surowicy i mocznika we krwi, zw aszcza gdy chi-napryl zosta podany wraz z lekami moczop dnymi. Wymaga to zmniejszenia dawki i (lub) zaprzestania stosowania leku moczop dnego i (lub) chinaprylu. Reakcje rzekomoana laktyczne obserwowano u pacjentów przyjmuj cych ACEI podczas aferezy LDL i podczas leczenia odczulaj cego. Szczególn ostro no nale y zachowa w przypadku pacjentów z potwierdzon nadwra liwo ci na ACEI, a zw aszcza u pacjentów z POChP. U pacjentów z obrz kiem naczynioruchowym w wywiadzie, który wyst pi z powodów niezwi zanych z podaniem ACEI istnieje zwi kszone ryzyko wyst pienia obrz ku po podaniu ACEI. Stosowanie ACEI u pacjentów z cukrzyc mo e zwi ksza wra liwo na insulin . Chinapryl nale y stosowa bardzo ostro nie u pacjentów z kolagenoz naczy , stosuj cych leki immunosupresyjne. W przypadku wyst pienia ó taczki lub znacz cego zwi kszenia aktywno ci enzymów w trobowych nale y zaprzesta stosowania ACEI. Nie zaleca si stosowania inhibitorów konwertazy u pacjentów z pierwotnym hiper-aldosteronizmem. Dzia ania niepo dane: cz ste: bóle i zawroty g owy, niedoci nienie t tnicze, kaszel, nudno ci, wymioty, biegunka, uczucie zm czenia; niezbyt cz ste: bezsenno , nerwowo , parestezje, senno , ko atanie serca, asystolia, ból w klatce piersiowej, d awica piersiowa, niedoci nienie ortostatyczne, neutropenia, zapalenie zatok, gard a, zaka enia górnych dróg oddechowych, niestrawno , bóle brzucha, sucho w ustach, wzd cia, wysypka, wi d, z uszczaj ce zapalenie skóry, nasilone pocenie, osutka, pokrzywka, obrz k naczynioruchowy twarzy, ko czyn, ust, b on luzowych, j zyka, g o ni i(lub) krtani, pokrzywka, bia komocz, os abienie; rzadko: depresja, spl tanie, zaburzenia równowagi, neuropatia, niewyra ne widzenie, niedowidzenie, szumy uszne, tachykardia, omdlenie, zawa serca, przemijaj cy napad niedokrwienny, krwotok mózgowy, agranulocytoza, skurcz oskrzeli, duszno , zapalenie oskrzeli, nie yt nosa, zaostrzenie astmy, eozyno lowe zapalenie p uc lub zaka enia wirusowe, zaburzenia smaku, zaparcia, zapalenie trzustki, j zyka, niedro no jelit, zaburzenia czynno ci w troby, rumie wielopostaciowy, zespó Stevens-Johnsona, martwica naskórka, wysypka uszczycopodobna, wypadanie w osów, p cherzyca, nadwra liwo na wiat o, bóle stawów, mi ni, pleców, zaburzenia czynno ci nerek, hiperkaliemia; bardzo rzadko: alergicz-ne zapalenie p cherzyków p ucnych, ó taczka cholestatyczna, zapalenie w troby, reakcje rzekomoana laktyczne, niewydolno nerek; rzadkie przypadki agranulocytozy oraz zespó objawów: gor czka, zapalenie b on surowiczych, naczy , bóle mi ni, bóle/zapalenie stawów, zwi kszenie miana przeciwcia przeciwj drowych w surowicy, przyspieszone OB., eozyno lia i leukocytoza; podczas stosowania innych ACEI obserwowano ginekomasti i zapalenie naczy ; odnotowano zwi kszanie st enia kreatyniny w surowicy i azotu mocznikowego u pacjentów leczonych chinaprylem, bardziej prawdopodobne w przypadku jednoczesnego stosowania leku moczop dnego, cz sto normalizuj ce si po zako czeniu leczenia; obserwowano obni enie hematokrytu, p ytek krwi, leukocytów, zwi kszon aktywno enzymów w trobowych i st enia bilirubiny, pojedyncze przypadki anemii he-molitycznej. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Q-pril 5 mg, 10 mg lub 20 mg odpowiednio: 14722, 14723 i 14724. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 01 00; fax. +48 22 364 01 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty.

* sugerowana cena detaliczna

w atrakcyjnej cenie dla Pacjenta!

Zapytaj Przedstawiciela o ofertę na Q-pril...

Uwaga! Q-prilnowy chinapril

j

14,22 PLN* 15,85 PLN* 16,55 PLN*

Q-PR

IL/0

07-1

1-20

08

210x297_Qpril_Prasowa_f.indd 1 2009-01-08 14:10:39

fot.

Mar

ek

Naw

ieśn

iak

str_10-25.indd 8 23-01-09 14:08:50

Q-pril (chinapryl, quinapril), tabletki powlekane 5 mg, 10 mg i 20 mg. Wskazania do stosowania: monoterapia pierwotnego nadci nienia t tniczego wszystkich stopni, tak e w skojarzeniu z lekami moczop dnymi, zastoinowa niewydolno serca w po czeniu z lekami moczop dnymi i(lub) glikozydami naparstnicy. Dawkowanie i sposób podawania: w monoterapii nadci nienia t tniczego pocz tkowo 10 mg raz na dob , podwajaj c dawk do dawki podtrzymu-j cej, wynosz cej od 20 mg do 40 mg na dob (w dawce pojedynczej lub dwóch dawkach podzielonych). U niektórych pacjentów stosowano dawki do 80 mg na dob . W skojarzeniu z lekami moczop dnymi i u osób w podesz ym wieku pocz tkowo 2,5 mg, stopniowo zwi kszaj c do dawki optymalnej; zastoinowa niewydolno serca: pocz t-kowo 2,5 mg, stopniowo zwi ksza do dawki 40 mg, podawanej z lekiem moczop dnym i(lub) glikozydem naparstnicy. Dawka podtrzymuj ca wynosi zwykle od 10 mg do 20 mg na dob w skojarzeniu z innymi lekami; w niewydolno ci nerek zalecana maksymalna dawka pocz tkowa zale y od klirensu kreatyniny i wynosi odpowiednio 10 mg – przy klirensie >60 ml/min, 5 mg – przy klirensie 30-60 ml/min, 2,5 mg w przypadku klirensu <10 ml/min. Lek nale y przyjmowa o zbli onej porze dnia aby utrzyma odpowiednie st enie leku. Przeciwwskazania: nadwra liwo na chinapryl, inny sk adnik produktu, lub inny inhibitor ACE (ACEI), obrz k naczynioruchowy spowodowany poprzednim leczeniem ACEI, dziedziczny lub idiopatyczny obrz k naczynioruchowy, ci a, laktacja. Specjalne ostrze enia i rodki ostro no ci dotycz ce stosowania: Mo e wyst pi objawowe niedoci nienie t tnicze, dlatego nale y zachowa szczególn ostro no u pacjentów: u których mo e wyst pi odwodnienie (w tym stosowanie leków moczop dnych), u pacjentów z niewydolno ci serca (z lub bez towarzysz cej niewydolno ci nerek), z chorob niedokrwienn serca lub schorzeniami naczy mózgowych. Ostro nie stosowa u pacjentów z kar-

diomiopati przerostow oraz zaburzeniami odp ywu krwi z lewej komory, u pacjentów z niewydolno ci nerek (klirens kreatyniny mniejszy ni 60 ml/min), u pacjentów z obustronnym zw eniem t tnic nerkowych lub zw eniem t tnicy w jedynej nerce. Nie zaleca si stosowania preparatu u pacjentów, u których klirens kreatyniny wynosi poni ej 10 ml/min i u pacjentów dializowanych (zw aszcza w przypadku stosowania b on o du ej przepuszczalno ci). U cz ci pacjentów z nadci nieniem t tniczym bez ujawnionej, istniej cej wcze niej choroby nerek mo e wyst pi przemijaj ce i zazwyczaj niewielkie zwi kszenie st enia kreatyniny w surowicy i mocznika we krwi, zw aszcza gdy chi-napryl zosta podany wraz z lekami moczop dnymi. Wymaga to zmniejszenia dawki i (lub) zaprzestania stosowania leku moczop dnego i (lub) chinaprylu. Reakcje rzekomoana laktyczne obserwowano u pacjentów przyjmuj cych ACEI podczas aferezy LDL i podczas leczenia odczulaj cego. Szczególn ostro no nale y zachowa w przypadku pacjentów z potwierdzon nadwra liwo ci na ACEI, a zw aszcza u pacjentów z POChP. U pacjentów z obrz kiem naczynioruchowym w wywiadzie, który wyst pi z powodów niezwi zanych z podaniem ACEI istnieje zwi kszone ryzyko wyst pienia obrz ku po podaniu ACEI. Stosowanie ACEI u pacjentów z cukrzyc mo e zwi ksza wra liwo na insulin . Chinapryl nale y stosowa bardzo ostro nie u pacjentów z kolagenoz naczy , stosuj cych leki immunosupresyjne. W przypadku wyst pienia ó taczki lub znacz cego zwi kszenia aktywno ci enzymów w trobowych nale y zaprzesta stosowania ACEI. Nie zaleca si stosowania inhibitorów konwertazy u pacjentów z pierwotnym hiper-aldosteronizmem. Dzia ania niepo dane: cz ste: bóle i zawroty g owy, niedoci nienie t tnicze, kaszel, nudno ci, wymioty, biegunka, uczucie zm czenia; niezbyt cz ste: bezsenno , nerwowo , parestezje, senno , ko atanie serca, asystolia, ból w klatce piersiowej, d awica piersiowa, niedoci nienie ortostatyczne, neutropenia, zapalenie zatok, gard a, zaka enia górnych dróg oddechowych, niestrawno , bóle brzucha, sucho w ustach, wzd cia, wysypka, wi d, z uszczaj ce zapalenie skóry, nasilone pocenie, osutka, pokrzywka, obrz k naczynioruchowy twarzy, ko czyn, ust, b on luzowych, j zyka, g o ni i(lub) krtani, pokrzywka, bia komocz, os abienie; rzadko: depresja, spl tanie, zaburzenia równowagi, neuropatia, niewyra ne widzenie, niedowidzenie, szumy uszne, tachykardia, omdlenie, zawa serca, przemijaj cy napad niedokrwienny, krwotok mózgowy, agranulocytoza, skurcz oskrzeli, duszno , zapalenie oskrzeli, nie yt nosa, zaostrzenie astmy, eozyno lowe zapalenie p uc lub zaka enia wirusowe, zaburzenia smaku, zaparcia, zapalenie trzustki, j zyka, niedro no jelit, zaburzenia czynno ci w troby, rumie wielopostaciowy, zespó Stevens-Johnsona, martwica naskórka, wysypka uszczycopodobna, wypadanie w osów, p cherzyca, nadwra liwo na wiat o, bóle stawów, mi ni, pleców, zaburzenia czynno ci nerek, hiperkaliemia; bardzo rzadko: alergicz-ne zapalenie p cherzyków p ucnych, ó taczka cholestatyczna, zapalenie w troby, reakcje rzekomoana laktyczne, niewydolno nerek; rzadkie przypadki agranulocytozy oraz zespó objawów: gor czka, zapalenie b on surowiczych, naczy , bóle mi ni, bóle/zapalenie stawów, zwi kszenie miana przeciwcia przeciwj drowych w surowicy, przyspieszone OB., eozyno lia i leukocytoza; podczas stosowania innych ACEI obserwowano ginekomasti i zapalenie naczy ; odnotowano zwi kszanie st enia kreatyniny w surowicy i azotu mocznikowego u pacjentów leczonych chinaprylem, bardziej prawdopodobne w przypadku jednoczesnego stosowania leku moczop dnego, cz sto normalizuj ce si po zako czeniu leczenia; obserwowano obni enie hematokrytu, p ytek krwi, leukocytów, zwi kszon aktywno enzymów w trobowych i st enia bilirubiny, pojedyncze przypadki anemii he-molitycznej. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Q-pril 5 mg, 10 mg lub 20 mg odpowiednio: 14722, 14723 i 14724. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 01 00; fax. +48 22 364 01 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty.

* sugerowana cena detaliczna

w atrakcyjnej cenie dla Pacjenta!

Zapytaj Przedstawiciela o ofertę na Q-pril...

Uwaga! Q-prilnowy chinapril

j

14,22 PLN* 15,85 PLN* 16,55 PLN*

Q-PR

IL/0

07-1

1-20

08

210x297_Qpril_Prasowa_f.indd 1 2009-01-08 14:10:39

fot.

Mar

ek

Naw

ieśn

iak

str_10-25.indd 9 23-01-09 14:08:51

Luty 2009

W Wielkiej Brytanii pacjenci korzystają zazwyczaj z usług jednej lokalnej

apteki, co ułatwia otoczenie ich kompleksową opieką. Realizacja recepty wymaga wprowadzenia do komputera danych pacjenta i w ten sposób zakładane jest konto, na

którym rejestrowane są informacje o przyjmowanych lekach, terminach realizacji recept oraz dane lekarza prowadzącego. W nowszych syste-mach istnieje również możliwość umieszczania dodatkowych szcze-gółów o stanie zdrowia pacjenta, np. informacji o przebytym zawale, ist-niejących alergiach, a także wzmia-nek o ewentualnych wcześniejszych ingerencjach farmaceuty w terapię. Każde pojedyncze opakowanie leku

jest opatrzone naklejką z imieniem i nazwiskiem pacjenta, nazwą pre-paratu i wskazówkami dotyczącymi dawkowania oraz, w razie potrzeby, dodatkowymi informacjami, np. „lek przyjmować na czczo”, „nie popijać tabletek sokiem grejpfruto-wym”, itp. Podczas realizacji recepty farmaceuta zwraca uwagę przede wszystkim na potencjalne interak-cje, a każde wydawane opakowanie leku podpisuje osobiście.


Troska o pacjenta w anglosaskim styluPółtoraroczny okres spędzony w aptece w Wielkiej Brytanii pomógł mi na nowo zdefiniować pojęcie opieki farmaceutycznej. Apteka jest tam z reguły pierwszym miejscem, do którego zgłaszają się pacjenci, zanim odwiedzą lekarza. W dobie powszechnej dostępności leków konieczne jest umacnianie roli farmaceuty. Warto czerpać ze sprawdzonych w krajach anglosaskich modeli opieki farmaceutycznej, gdzie jej tradycje sięgają kilkudziesięciu lat.

AGNIESZKA MAGRYTA

mgr farmacji

Brytyjski system opieki zdro-wotnej opiera się na jednej, pod-stawowej zasadzie: profilaktyka i leczenie chorób we wczesnych stadiach są tańsze i prostsze niż późniejsza, ewentualna hospita-lizacja pacjenta

fot. dreamstime

str_10-25.indd 10 23-01-09 14:08:51


Troska o pacjenta w anglosaskim stylu

Pierwszy stół bez farmaceutyZ reguły każda apteka ma głównego farmaceutę odpowiedzialnego za wszystko, co się w aptece dzieje. Farmaceuta nie stoi jednak za pierw-szym stołem. Sprzedażą leków bez recepty zajmuje się przede wszystkim przeszkolony personel, który pracuje według przyjętych procedur.Popularną praktyką przy sprzedaży leków OTC jest zadawanie pacjen-towi standardowych pytań, np. dla kogo jest lek, jakie są objawy i jak długo trwają, czy dana osoba już coś stosowała, czy cierpi na jakieś inne choroby, jakie leki przyjmuje. W przypadku jakichkolwiek wątpliwo-ści osoba obsługująca radzi się far-maceuty lub prosi go o dodatkową rozmowę z pacjentem, w celu ustale-nia dalszego postępowania. Istnieją też preparaty, które są dostępne bez recepty, ale obecność farmaceuty jest niezbędna do ich sprzedaży.Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem farmaceuta decyduje czy lek jest dla tej osoby właściwy. Obecnie takie konsultacje odbywają się w odrębnych, przystosowanych pomieszczeniach zapewniających dyskrecję i komfort. Farmaceuta ma również na bieżąco dostęp do danych o pacjencie zapisanych pod-czas poprzednich wizyt, co ułatwia poradnictwo.

Profilaktyka przede wszystkimFarmaceuta służy pacjentowi także poprzez liczne usługi oferowane w aptece. Darmowe są np. badanie poziomu glukozy i cholesterolu we krwi, pomiar ciśnienia, a w nie-których aptekach można wykonać również testy na chlamydie i testy ciążowe. Pacjent wypełnia najpierw krótką ankietę traktującą o stanie zdrowia, historii chorób w rodzinie, stylu życia, a po wykonaniu bada-nia dostaje wynik i zalecenia, np. zgłoszenia się do przychodni lub wykonania powtórnego badania po upływie kilku tygodni.Profilaktyka oraz leczenie chorób we wczesnych stadiach są tańsze i prostsze niż późniejsza ewentualna hospitalizacja. Idąc tym tropem bry-tyjscy farmaceuci pomagają również pacjentom w rzuceniu palenia. Ist-nieją specjalne programy wsparcia dla osób uzależnionych, z wybo-rem najlepszej dla danego pacjenta formy nikotynowej terapii zastęp-czej. Metoda ta skutkuje większym

odsetkiem osób trwale zrywających z nałogiem niż w grupie osób nieko-rzystających z tego typu wsparcia.Na Wyspach funkcjonują również programy metadonowe, pomagające osobom uzależnionym od heroiny. Farmaceuci w wyznaczonych apte-kach nadzorują wówczas dzienne przyjmowanie metadonu na miejscu lub wydają go pacjentowi.

MUR, czyli rozmowa z pacjentemOpieka farmaceutyczna w brytyj-skim wydaniu to także MUR (Medi-cines Use Review), czyli rozmowy z pacjentem, mające na celu upewnie-nie się czy skuteczność terapii nie jest pomniejszana przez nieprawidłowo-ści w przyjmowaniu leków.

W angielskich aptekach farmaceuta nie stoi za

pierwszym stołem, sprzedażą leków OTC zajmuje się wyłącznie

przeszkolony personel. Farmaceuta służy

pacjentowi także poprzez liczne usługi oferowane w aptece – np. darmowe

badania krwi, testy ciążowe czy na obecność

chlamydii

Farmaceuta sprawdza czy nie ma ryzyka interakcji, czy nie występują uciążliwe działania niepożądane, czy pacjent ma niezbędne informa-cje na temat przyjmowanych przez niego leków, sposobu ich zażywania lub stosowania (np. inhalatorów, insuliny). Dodatkowo pacjent ma możliwość ugruntowania poczucia, że zawsze może wrócić do swojej apteki i uzyskać pomoc.Na zlecenie lokalnych organów służby zdrowia (PCT) w aptekach przeprowadzane są również audyty, mające na celu poświęcenie szcze-gólnej uwagi określonym grupom pacjentów, np. astmatykom, oso-bom przyjmującym leki przeciwza-krzepowe i przeprowadzanie z nimi krótkich pogadanek edukacyjnych oraz wykrywanie i raportowanie najczęstszych problemów, co ma

służyć wzrostowi świadomości pacjenta i zwiększaniu efektywno-ści terapii.

System realizacji receptPomocny dla pacjenta jest także spe-cyficzny sposób pozyskiwania i reali-zowania recept – pacjent, który stale przyjmuje określone leki, razem z receptą otrzymuje ich wydrukowaną w przychodni listę i w momencie, gdy kończy mu się opakowanie, może na niej zaznaczyć wybraną pozycję i zamówić nową receptę. Często zleca to zadanie aptece, która zamawia i odbiera dla niego receptę z przychodni (apteki z reguły współpracują z sąsiadującymi przychodniami), a potem przygoto-wuje leki, które zapakowane czekają na odbiór. Obecnie najnowszy system zamówień recept w Lloyds Pharmacy (jednej z największych sieci aptek) zakłada ilościowe zsynchronizowa-nie wszystkich przyjmowanych przez daną osobę leków tak, że kończyć się będą tego samego dnia. Umożliwia to składanie jednorazowego zamówienia na wszystkie leki z wyprzedzeniem, w momencie odbioru aktualnej recepty.W przypadku preparatów przyjmo-wanych doraźnie, np. leków przeciw-bólowych albo inhalatorów, których zużycie nie jest do końca przewidy-walne, przed zamówieniem telefonuje się do pacjenta, aby sprawdzić czy potrzebuje kolejnych opakowań. Leki te sprawdzone są pod względem inte-rakcji, a ewentualne wątpliwości mogą być przedyskutowane z lekarzem. Daje to też farmaceucie możliwość zapew-nienia ciągłości terapii i kontrolowania, czy np. starszy pacjent nie zapomina przyjmować leku lub nie bierze zbyt wielu tabletek. W przypadku takich pacjentów apteki dodatkowo wycho-dzą ze specjalną pomocą w postaci cotygodniowo przygotowywanych tac. Zaordynowane przez lekarza leki umieszczane są w odpowiednich przegródkach, co znacznie ułatwia pacjentowi przyjmowanie leków. Dodatkowo farmaceuta ma wpływ na prawidłowe pory przyjmowania nie-których leków, w przypadku których może mieć to kluczowe znaczenie (np. tyroksyna rano, statyny wieczorem). Tak przygotowane leki mogą być do pacjenta dostarczone przez kierowcę. System ten, choć niepozbawiony wad, sprawdza się i jak powinno być w służ-bie zdrowia, służy przede wszystkim pacjentowi, ale daje też wiele satysfakcji i podnosi renomę zawodu farmaceuty.

OPIEK

A FA

RM

AC

EUTY

CZN

A

fot. dreamstime

str_10-25.indd 11 23-01-09 14:08:52

Luty 2009

Współczesna psychologia za-kłada, że ludzie zachowują się agresywnie, ponieważ

nie potrafią zachować się asertywnie. Jedna z cytowanych przeze mnie defi-nicji asertywnej postawy to „zachowa-nia, które wyrażają nasze rzeczywiste odczucia (pragnienia, dążenia) oraz wspierają nasze społeczne uprawnie-nia, nie naruszając praw innych ludzi” (Spencer A. Rathus).Zachowujemy się asertywnie, gdy:

bronimy własnych praw, jednocześnie ■

uznając prawa innych,spokojnie i otwarcie wyrażamy siebie: ■

swoje poglądy, sądy, odczucia,dobrze czujemy się sami ze sobą, ■

wierzymy w siebie, ■

interesują nas inni ludzie, ■

szukamy w innych ludziach zalet, ■

zakładamy, że ludzie mają wobec nas ■

dobre intencje,mamy dobre intencje wobec innych. ■

Zachowania ludzi prezentujących postawę agresywną są przeciwień-stwem tych opisanych powyżej. Przeważają one u niektórych ludzi, bo ci sami do tego doprowadzają, np. pozwalając otoczeniu na wywie-ranie zbyt dużego wpływu na siebie, swoje emocje. Jeśli postawa aser-tywna to zachowania, w których potrafimy dopiąć celu, postępując zgodnie z własnymi aktami woli, to nie asertywnie zachowuje się ktoś, kto łatwo ulega manipulacji. A dłu-

gotrwałe bycie manipulowanym budzi dyskomfort, frustrację i w konsekwencji agresję.

Rozpoznanie agresoraUmiejętność rozpoznawania emocji i uczuć pozwala reagować na nie w odpowiedni sposób. Warto skupić się na zachowaniach niewer-balnych – one bardzo widocznie odzwierciedlają emocje Państwa pacjentów. Zaciśnięte pięści, plamy na szyi, bladość i bębnienie przez pacjenta palcami o blat świadczą o zdenerwowaniu bądź silnym znie-cierpliwieniu. Odchylanie się do tyłu, krzyżowa-nie ramion, zmarszczenie czoła, pokazuje chęć zakończenia kon-taktu ze swoim rozmówcą. To emo-cjonalne preludium do zachowań agresywnych. Bez trudu ocenicie Państwo niewerbalne zachowanie pacjenta jako agresywne (podnie-siony ton głosu, gwałtowne gesty rąk i ruch czy grymas twarzy) i towarzyszące im zachowania wer-balne (wykrzykiwanie pretensji, a nawet obelg i obwinianie innych

za zaistniałą sytuację). Ale agre-sja f izyczna najczęściej poprze-dzona jest agresją w rozmowie – w wypowiadanych przez pacjentów stwierdzeniach, odpowiedziach na zadane przez farmaceutę pytania czy w pytaniach zadawanych far-maceucie.Zachowujemy się agresywnie, gdy:

lekceważymy innych, ■

ignorujemy innych, np. nie słuchamy, ■

chcemy kontrolować otoczenie i ■

sytuację,przyjmujemy postawy wrogie lub ■

obronne,uważamy, że należy się nam więcej niż ■

innym,doszukujemy się podstępu i wykorzy- ■

stywania u innych, przez innych.

Neutralizowanie emocjiTak, jak akcja budzi reakcję, tak negatywne emocje jednej strony potęgują wzrost emocji u drugiej. Istnieje sprawdzony sposób na opa-nowanie się w sytuacji trudnej roz-mowy z agresywnym pacjentem. Farmaceuci mogą neutralizować silne negatywne emocje pacjenta, jeśli sami nie będą zachowywać


SZTU

KA

KO

MU

NIK

AC

JI Uwaga! Agresywny pacjent w aptece!Coraz częściej zdarza się, że pacjenci odwiedzający aptekę zwracają się do farmaceutów lekceważąco, a nawet obraźliwie. W tym artykule wyjaśnimy Państwu, skąd bierze się agresywne zachowanie u pacjentów, jakie są jego przejawy i przede wszystkim – jak radzić sobie w kontaktach z agresywnym pacjentem?

BARBARA OCHMAN

trener-konsultant oraz menedżer pro-jektów szkoleniowych współpracujący m.in. z INFOR Training Sp. z o.o.

„MOWA CIAŁA” AGRESYWNEGO PACJENTA:

palec wskazujący na coś – wyraża rozkaz, ■

splecione dłonie – frustracja, próba zapanowania nad swoją negatywną postawą, ■

złożone dłonie z tyłu – wyższość i pewność siebie (dłoń trzyma nadgarstek: ■

„trzymajcie mnie, bo jak...” – im wyżej pacjent trzyma rękę, tym bardziej jest wzburzony),ręka dotykająca twarzy, kciuk pod brodą – stosunek negatywny do wypowiedzi ■

rozmówcy,skrzyżowane stopy i zaciśnięte ręce – wstrzymywanie negatywnych emocji, ■

nerwowości, strachu. Nie sposób jednak opisać intencji pacjenta na podstawie jednego gestu. To tak, jakby uzyskać informację na podstawie jednego słowa. Dopiero zespół gestów, który możemy porównać do zdania, dostarczy Państwu pełniejszej informacji.

fot.

isto

ckp

ho

to

str_10-25.indd 12 23-01-09 14:08:52


się emocjonalnie, zdystansują się, oddzielą emocje od sprawy i swojej osoby, zwrócą uwagę na uczucia pacjenta, będą reagować na jego zachowania niewerbalne i podą-żać za jego emocjami. Jak więc zachować się, mając do czynienia z agresywnie zachowującym się pacjentem?Po pierwsze: pozwolić pacjentowi dać upust emocjom.Zwerbalizowanie zażalenia jest naj-częściej szansą dla pacjenta na to, aby wreszcie powiedzieć, co myśli o... Jeśli mu na to nie pozwolimy, np. przerywając, chcąc szybko wyjaśnić sprawę, załagodzić kon-f likt, wówczas jeszcze bardziej się zdenerwuje, a jego negatywne emocje ulegną eskalacji. Dlatego:

słuchajmy pacjenta uważnie, pow- ■

tarzając znaczenie jego słów (para- frazując),Nie przerywajmy! Nawet, jeśli się z ■

nim nie zgadzamy, zapamiętajmy, o co chcemy zapytać i zróbmy to nieco później,nie zadawajmy żadnych pytań, usta- ■

lanie faktów mija się z celem, ze względu na wysoki poziom adrenaliny we krwi zdenerwowanego pacjenta.

Po drugie: sprawić, żeby pacjent poczuł się swobodnie.Można to osiągnąć przyznając pacjentowi prawo do emocjonal-nej reakcji, np. mówiąc: „Mogę sobie wyobrazić, jak trudna ta sytuacja musi być dla Pana”, „Na Pani miejscu też bym się tak poczuła.”

Nie dopuścić do eskalacji konfliktuPierwotną przyczyną wybuchu agresji u pacjenta może być np.: przemęczenie, nawarstwienie się problemów, złe samopoczucie lub wpływ alkoholu. Czyli sytuacje, w których człowiek ma niższą tole-rancję na mierzenie się z bieżącymi trudnościami i łatwiej traci pano-wanie nad sobą. W takiej sytuacji punktem zapalnym może być niespodziewana kolejka w aptece lub niefortunna uwaga innego pacjenta. Bez względu na przyczynę, to nie Państwo pono-sicie odpowiedzialność za to, że pacjent nie potrafi trzymać swoich emocji na wodzy. Jednak Państwa zadaniem – jako gospodarzy odpo-wiedzialnych za bezpieczeństwo wszystkich pacjentów w aptece, jest zapobieżenie rozwinięciu się sytu-

acji oraz uchronienie przygodnych uczestników zajścia przed jego negatywnymi skutkami.

Umiejętne rozpoznanie negatywnych emocji i

uczuć pacjenta pozwala szybko i skutecznie

na nie reagować

Drobna wymiana uwag pomiędzy dwoma pacjentami w kolejce może bowiem przerodzić się w otwarty konf likt, w który zostaną wcią-gnięte wszystkie obecne w aptece osoby. Jedyne, co możecie i powin-niście Państwo zrobić w takiej sytuacji, to wypowiedzieć jedno-znaczny, stanowczy komunikat pod adresem agresora / agresorów, który:

uświadomi mu / im Państwa negaty- ■

wny stosunek do zaistniałej sytuacji,

wskaże mu / im konsekwencje niezasto- ■

sowania się do polecenia, np. zaprzest-anie obsługi i wezwanie pracowników ochrony, straży miejskiej czy policji.

Wypowiedź taką warto wzmocnić gestem, np. wskazaniem na tabliczkę z numerami telefonu odpowiednich służb lub sięgnięciem po słuchawkę telefonu. Trudno tu o przykłady wypowiedzi, ponieważ to komu-nikat, który powinien brzmieć autentycznie, czyli „pasować” do emocji każdego z Państwa. Propo-nuję, aby każdy z Państwa w wolnej chwili ułożył, zapisał i wypowie-dział na głos najbardziej stanow-czo jak się da, swój indywidualny komunikat. Przećwiczenie takiej stanowczej wypowiedzi „na sucho” spowoduje wypracowanie nawyku jej używania. A to z kolei wzmocni Państwa poczucie panowania nad trudną sytuacją. Wszak nic tak nie osłabia naszej pozycji jak fakt, że nie wiedzieliśmy, co powiedzieć w momencie, kiedy należało sprawnie zareagować.

SZTUK

A K

OM

UN

IKA

CJI

Przyczyną agresji u pacjenta może być przemęczenie, złe samopoczucie. Punk-tem zapalnym staje się wówczas kolejka w aptece bądź niefor-tunna uwaga innego pacjenta

fot.

isto

ckp

ho

to

str_10-25.indd 13 23-01-09 14:08:53


PRO

WA

DZE

NIE

APT

EKI

Farmaceuci, jako przedsię-biorcy, nie tylko mogą, ale również powinni aplikować o

środki unijne. Trzeba tylko pamię-tać, że rozwój przedsiębiorstwa, nawet tak małego jak apteka, to nie tylko zatrudnienie nowego pracow-nika czy wprowadzenie nowych pro-duktów i usług. To przede wszystkim rozsądne planowanie przyszłych wydatków, które wpłyną na rozwój firmy. Dlatego zakupy, które zafun-dować może nam Unia Europejska, powinny być starannie przemyślane, a także spełniać wymagania okre-ślone w stosownych dokumentach konkursowych.

Zasady dopuszczania aplikacjiPrzedłożony projekt jest kwalifiko-wany, czyli może zostać zatwier-dzony do współfinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) lub Europej-skiego Funduszu Spójności (EFS), jeśli spełnia następujące warunki ogólne:

jest zgodny z polityką wspólnotową, ■

jest zgodny w wymogami EFRR lub ■

EFS,jest spójny z zatwierdzonym progra- ■

mem operacyjnym i spełnia szcze-gółowe kryteria określone dla tego działania w tzw. uszczegółowieniu programu.

Sama kwalifikowalność projektu roz-patrywana jest na trzech poziomach:

kwalifikowalność typu projektu w 1. ramach danego programu operacyj-nego,kwalifikowalność projektu w świetle 2. kryteriów określonych w uszcze-

gółowieniu programu (kryteria for-malne, m.in. czy wniosek wypełniono zgodnie z instrukcją, czy są wszyst-kie załączniki oraz kryteria tech-niczno-ekonomiczne, czyli ocena merytoryczna, m.in. tego czy pro-jekt jest zgodny z celami i zakresem merytorycznym danego działania, a także czy przyczynia się do realiza-cji szeroko rozumianego celu, jakim jest rozwój regionalny),na koniec rozpatrywana jest kwali-3. fikowalność poszczególnych wydat-ków.

Rodzaje projektów inwestycyjnychWśród typów europejskich projek-tów inwestycyjnych dla farmaceutów możemy wyróżnić:

budowę, rozbudowę lub rozszerze- ■

nie zakresu działalności apteki,realizację zasadniczych zmian pro- ■

cesów produkcyjnych lub zmianę w zakresie sposobu świadczenia usług,unowocześnienie wyposażenia nie- ■

zbędnego do prowadzenia i rozwoju działalności apteki,budowę, rozbudowę lub przebudowę ■

instalacji i urządzeń sprzyjających

oszczędności surowców i energii oraz ograniczaniu emisji szkodli-wych substancji do środowiska,dostosowanie standardów do norm ■

krajowych i europejskich (certyfika-cja wyrobów i usług),dotacje na udział w krajowych i mię- ■

dzynarodowych imprezach gospo-darczych typu targi i wystawy,szkolenia ogólne i specjalistyczne. ■

Trzeba jednak pamiętać, że samo aplikowanie o unijne wsparcie pro-jektu, w ramach jednego z wymienio-nych powyżej działań, nie oznacza jeszcze, że projekt zostanie dofinan-sowany. Ponadto kwalifikowalność danego projektu do wsparcia z EFRR lub EFS nie oznacza, iż wszystkie wydatki, które zostaną poniesione w trakcie jego realizacji, muszą zostać zakwalifikowane do refundacji.

O co warto aplikować?Wydatkami kwalifikującymi się do uzyskania wsparcia mogą być m.in.:

zakup lub leasing niezbędnego ■

sprzętu i wyposażenia (np. maszyny,

Co można kupić za unijne pieniądze?W kolejnej odsłonie naszego cyklu o dotacjach europejskich dlafarmaceutów prezentujemy Państwu, na co można przeznaczyć unijne dofinansowanie i o co aplikować, by nasz projekt nie został odrzucony przez komisję kwalifikacyjną.

MARTYNA SAWICKA

Konsultant Funduszy Europejskich,J&J Grupa Szkoleniowo Doradcza

Przed złożeniem wnio-sku o dofinansowanie naszego projektu warto dowiedzieć się, jakie wydatki kwalifi-kują się do uzyskaniawsparcia ze środkówunijnych

fot.

12

3R

F

str_10-25.indd 14 26-01-09 10:38:38


PRO

WA

DZEN

IE APTEK

Ispecjalistyczne urządzenia, kompu-tery, sprzęt biurowy, meble),koszty robót budowlanych zwią- ■

zanych z budową, przebudową lub remontem obiektów budowlanych i lokali użytkowych,nabycie wartości niematerialnych i ■

prawnych (np. oprogramowanie kom-puterowe),nabycie niezabudowanej nierucho- ■

mości, jednak nie może stanowić więcej niż 10 proc. wydatków kwali-fikowanych projektu,nabycie nieruchomości zabudowa- ■

nej,koszty badań i testów oraz innych ■

usług nie będących doradztwem, a także inne wydatki związane z uzyskaniem lub odnowieniem przez przedsiębiorcę odpowiedniego cer-tyfikatu systemu zarządzania lub certyfikatu zgodności bądź wydanie deklaracji zgodności producenta,zakup usługi szkoleniowej, ale ■

nie może stanowić więcej niż 10 proc. wydatków kwalifikowalnych projektu.

Aplikując o unijne dotacje trzeba pamiętać,

że niedozwolone jest refundowanie całkowite lub częściowe danego projektu

więcej niż jeden raz ze środków wspólnotowych

O co aplikować nie powinniśmy?

W oparciu o europejskie dotacje nie można starać się o dofinansowanie:

prowizji pobieranych w ramach ope- ■

racji wymiany walut oraz ujemnych różnic kursowych,odsetek od zadłużenia, kosztów kre- ■

dytu,kar i grzywien, wydatków poniesio- ■

nych w związku z procesami sądo-wymi oraz z realizacją ewentualnych postanowień wydanych przez sąd,wydatków poniesionych na zakup ■

środka trwałego, który był współfi-nansowany ze środków krajowych lub wspólnotowych w przeciągu 7 lat poprzedzających datę zakupu środka trwałego,kosztów nabycia nieruchomości o ■

ile w okresie 7 lat poprzedzających datę dokonania zakupu nierucho-mość została zakupiona z wyko-rzystaniem środków publicznych, krajowych lub wspólnotowych,wydatków poniesionych na zakup ■

gruntu w części przekraczającej 10 proc. wartości całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu,wydatków na pokrycie kosztów ■

związanych z umową leasingu, a w szczególności: podatku, marży

finansującego, odsetek od refinan-sowania kosztów, kosztów ogólnych, opłat ubezpieczeniowych,wydatków na pokrycie opłat związa- ■

nych z prowadzeniem rachunku ban-kowego na potrzeby projektu,wydatków na pokrycie opłat od ■

transakcji finansowych dokonywa-nych w związku z realizacją pro-jektu,wydatków poniesionych na wypeł- ■

nienie formularza wniosku o dofi-nansowanie projektu i załączników,naprawy wyposażenia i środków ■

trwałych zakupionych w ramach projektu,podatku VAT, który może zostać ■

odzyskany w oparciu o przepisy kra-jowe,wydatków poniesionych po termi- ■

nie zakończenia realizacji projektu określonym w umowie o dofinanso-wanie.

Jeden raz, nie więcej!W przypadku wydatków należy również pamiętać, iż w procesie apli-kowania przez nas o środki unijne obowiązuje tzw. „zakaz podwójnego opodatkowania”. Oznacza on, iż niedozwolone jest zrefundowanie całkowite lub częściowe danego pro-jektu więcej niż jeden raz ze środków publicznych – wspólnotowych lub krajowych.Przedstawione powyżej przykłady są, co do zasady, wskazane w kon-kretnych uszczegółowieniach regio-nalnych programów operacyjnych dla każdego województwa z osobna lub też w wytycznych, dotyczących kwalifikowalności wydatków.

Zakupy, które sfinansuje nam UE powinny być starannie przemyślane i spełniać warunki okre-ślone w stosownych doku-mentach konkursowych

fot.

12

3R

F

str_10-25.indd 15 26-01-09 10:38:39


PRO

WA

DZE

NIE

APT

EKI

W małych firmach, takich jak większość aptek, rotacja kadr jest raczej

wydarzeniem niż ciągłym proce-sem. Można by sądzić, że i zna-czenie tego elementu będzie tutaj mniejsze – to jednak złudzenie. Wszak każdy pracodawca chce mieć personel wykwalif ikowany, lojalny i zaangażowany. Jedynym sposobem, aby cel ów osiągnąć jest dobrze przeprowadzona rekrutacja. Pozyskanie nowego pracownika nie wydaje się być trudne: trzeba po prostu przyciągnąć odpowiednich kandydatów, a następnie wybrać spośród nich tych najlepszych. Ale by stwierdzić, kto jest odpowied-nim kandydatem, trzeba uprzednio dokładnie określić, jakie są wyma-gania na wakującym stanowisku. W ten sposób zdefiniowaliśmy trzy podstawowe etapy procesu rekru-tacji:

1. określenie wymagań,2. dotarcie do kandydatów,3. i ich selekcja.

Nic prostszego? Tak, ale tylko w tym ogólnym sformułowaniu; jeśli bowiem przejdziemy do konkretów, to natychmiast pojawią się troja-kiego rodzaju problemy. Spróbujmy je krótko rozpatrzyć.

Siedem punktów RogeraJak określić wymagania danego sta-nowiska? Jedyna droga to dokładny opis stanowiska pracy, z uwzględ-nieniem całej jego specyfiki, wraz

z otoczeniem, typem klientów itd. Jest jasne, że opisu winien dokonać ktoś, kto ma odpowiednie doświad-czenie. Rozważni szefowie aptek nie będą bazować tutaj na własnych przeświadczeniach, ale sięgną do opinii swych pracowników oraz ich bezpośrednich przełożonych (kie-rowników).Pomocna może być tu tzw. metoda „7 punktów” Rodgera, wedle której oceniamy znaczenie następujących elementów:

1. cechy fizyczne – zdrowie, budowa ciała, wygląd itd.,

2. osiągnięcia – wykształcenie i doświadczenie zawodowe,

3. ogólna inteligencja i możliwości intelektualne,

4. specjalne uzdolnienia – np. matema-tyczne, językowe, społeczne,

5. zainteresowania sprzyjające powo-dzeniu w pracy,

6. dyspozycje psychiczne – typ i cechy osobowości,

7. warunki zewnętrzne – szczególne okoliczności, sytuacja życiowa, itp.

Jeśli określimy, jakie cechy w każdym z tych punktów są nie-zbędne, a które pożądane na danym stanowisku, będziemy mieli gotowy wstępny obraz naszego kandydata.

Gdzie szukać kandydatów?Gdzie warto poszukiwać kandyda-tów i jak można do nich dotrzeć? Tutaj właściwie każdy sposób jest dobry; do najczęściej wyko-rzystywanych należą: ogłoszenia prasowe, pomoc agencji doradz-twa personalnego, rekomendacje pracowników, a także ogłoszenia w internecie (znaczenie tego ostat-niego medium jest ogromne i wciąż wzrasta). Nie rozwijając tego wątku, wskażmy jedynie, że sku-teczne ogłoszenie (niezależnie od szczegółowej formy) musi mieć

dwie cechy: zauważalność i atrak-cyjność dla potencjalnego kandy-data na pracownika pierwszego stołu.

Luźno czy „przycisnąć”?Jeśli już przyciągnęliśmy właściwe osoby, pozostaje do rozstrzygnię-cia problem ostatni: jak spośród nich wybrać te najwłaściwsze? Podana wyżej siedmiopunktowa lista zawiera w większości cechy i umiejętności, których bezpośred-nio nie zobaczymy. Jak je spraw-dzić? Czy rozmawiać z kandydatem osobiście czy wziąć pod uwagę jego „papiery”? A podczas rozmowy: zapewnić atmosferę luzu i kom-fortu czy raczej uświadomić kan-dydatowi trudności, a może nawet trochę go „przycisnąć”? Zadając tego rodzaju pytania docieramy do najtrudniejszego momentu procesu rekrutacji.

Kwestionariusz, wywiad czy opinia?Istnieje wiele technik selekcji kandy-datów: kwestionariusze osobowości, wywiady, opinie i rekomendacje, testy sprawności umysłowych (np. testy IQ), oceny poprzednich prze-łożonych, testy symulacyjne (pole-gające na obserwowaniu zachowania kandydata w sytuacjach podobnych do tych, jakie napotka w później-szej pracy); czasem wykorzystuje się kilka z nich naraz. Na szczęście w branży farmaceutycznej na ogół wystarczą dane z kwestionariusza osobowego oraz umiejętnie prze-prowadzona rozmowa kwalifika-cyjna. I tej właśnie metodzie warto się przyjrzeć nieco bliżej .Jak każda, ma ona swoje zalety (możliwość bezpośredniego kon-taktu z kandydatem oraz elastycz-

Jak rekrutować pracownika apteki?Rekrutacja nowych pracowników to jeden z najważniejszych aspektów skuteczności firmy i apteka nie jest pod tym względem wyjątkiem.

mgr TOMASZ SKALSKI

socjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich

fot.

dre

amst

ime

str_10-25.indd 16 23-01-09 14:08:55


PRO

WA

DZEN

IE APTEK

I

ność, ułatwiająca zbudowanie w miarę pełnego obrazu rozmówcy), ale ma i wady (stosunkowo nie-wielki obiektywizm i niewymier-ność ocen: zależność oceny od oceniającego i czasochłonność). Dlatego umiejętne przeprowadze-nie rozmowy kwalif ikacyjnej nie jest proste – choć większość praco-dawców jest przekonana o swoich wysokich zdolnościach w tym zakresie. Warto sformułować kilka wskazówek płynących od specjali-stów w dziedzinie rekrutacji, co do sposobu prowadzenia oraz treści takiej rozmowy (patrz: ramka z boku).Wzięcie pod uwagę wszystkich tych elementów stanowi dobrą podstawę dla trafnej decyzji. Dopiero jednak obserwacja aktywności pracownika we wstępnym okresie zatrudnienia może dać odpowiedź czy rekruta-cja została przeprowadzona pra-widłowo. Warto pamiętać, że jak w każdej dziedzinie biznesu, tak i w dziedzinie rekrutacji obowią-zuje tradycyjna prawda, że „uczyć należy się przez całe życie”.

Umiejętne przeprowadzenierozmowy kwalifikacyjnej nie jest proste, choć większość pracodawców jest przekonana o swoich wysokich zdolnościach w tym zakresie

1. Jak przeprowadzać rozmowę?a) rozmowę powinna przeprowadzać osoba do tego przygotowana (a najlepiej,

gdy jest to więcej niż jedna osoba) – ważne są tu przede wszystkim umie-jętności społeczne oraz orientacja w potrzebach danego stanowiska,

b) każda rozmowa powinna zaczynać się od stworzenia miłej atmosfery i kończyć pytaniem, co kandydat chciałby dodać dla poparcia swoich starań o pracę (lepiej nie oznajmiać ostatecznej decyzji w trakcie rozmowy, trzeba natomiast wska-zać sposób i czas, w którym decyzja zostanie kandydatowi przekazana),

c) rozmowa musi trwać co najmniej 15 minut,d) rozmowy ze wszystkimi kandydatami powinny być prowadzone według

tego samego schematu – dlatego najlepiej przygotować wcześniej odpo-wiedni kwestionariusz z określoną skalą ocen,

e) rozmowy powinny się odbywać w spokoju i w przyjaznej atmosferze;f) lepsze są pytania otwarte niż pytania zamknięte lub rozstrzygnięcia (tak/nie).

2. Co oceniać (punkty arkusza oceny)?a) kwalifikacje i doświadczenie zawodowe (przebieg kariery) – tu w przypadku

apteki sprawa jest regulowana odpowiednimi przepisami; warto jednak zwrócić uwagę, że rozmawiając z przyszłym kierownikiem apteki powin-niśmy zupełnie inaczej rozłożyć akcenty, niż w przypadku pozostałych stanowisk,

b) opanowanie i samokontrola,c) kontakt emocjonalny – naturalność, spontaniczność, przejawianie pozy-

tywnych uczuć, zwracanie uwagi na emocje i intencje rozmówcy (warto zaznaczyć, że praca w aptece: kontakt z ludźmi chorymi i potrzebującymi pomocy, wymaga szczególnej wrażliwości emocjonalnej i wyczucia),

d) motywacja – na ile kandydat interesuje się swoją przyszłą pracą, rozumie cel rozmowy, zależy mu na pozytywnym wyniku, chce osiągnąć dobrą ocenę?

e) język i sposób mówienia – słownictwo, spójność i jasność wypowiedzi, ich zdyscyplinowanie,

f) treść wypowiedzi – na ile poświadczają one orientację kandydata w spra-wach zawodowych,

g) „ogólne wrażenie” – element „intuicyjny”; czy i na ile nasz kandydat spra-wia wrażenie człowieka kompetentnego, zdolnego, sympatycznego.

fot.

dre

amst

ime

str_10-25.indd 17 23-01-09 14:08:56

MARTA SIECIARZ

ekspert w dziedzinie stylizacji wnętrz

Apteka, którą postano-wiliśmy poddać naszej kolejnej metamorfozie,

przeszła kilka lat temu drobny remont. A jednak, jej wnętrzu zdecydowanie brakuje elemen-tów, które odróżniałyby ją od setek innych placówek, nadawały wyrazistości i charakteru. Apteka

Zmieniając kolorystykę ścian i dodając kilka subtelnych elementów dekoracyjnych można zdziałać w aptece cuda.Nieciekawe, pozbawione wyrazu wnętrze apteki, w mgnieniu oka zmienia się w elegancką przestrzeń.

Nowoczesne wnętrze w eleganckim stylu

26 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL Luty 2009

PRO

WA

DZE

NIE

APT

EKI

fot.

Mar

ta S

ieci

arz

mieści się w starym budynku. Ma niezwykle oryginalny, ale i trudny układ przestrzenny. Podczas wspo-mnianego remotnu zastosowano nieciekawą, zimną kolorystykę – ściany pomalowano po prostu na biało, a podłogę wykonano z białej terakoty. Skomplikowany układ mebli wydaje się być bez zarzutu i sprawia wrażenie funkcjonalnego. Dlatego po wstępnych oględzinach wnętrza postanowiliśmy skupić się w naszym projekcie głównie na zmianach estetycznych.

Meble, mimo że stosunkowo nowe i funkcjonalne, mają jednak nie-zbyt korzystne kolory. Dlatego w naszym projekcie zasugerowa-liśmy, by przyozdobić je granato-wym, pasującym barwą do blatów, ornamentem roślinnym. To zwykła naklejka, którą można sto-sować na ściany lub meble, bardzo dziś modny element wystroju wnętrz. Takie naklejki można kupić w sklepach z tapetami albo też wykonać projekt według swo-jego pomysłu i oddać do wycięcia

METAMORFOZA APTEKI.indd 16 23-01-09 13:46:40

Wnętrze apteki zostało upo-rządkowane, wydaje się teraz być większe i zdecydowanie bardziej przestrzennefo

t. M

arta

Sie

ciar

z

27Luty 2009 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

na ploterze. Wzór naszej naklejki nawiązuje do bardzo popularnych obecnie wzorów tapet i nadaje meblom nowy charakter.Taki sam motyw zastosowaliśmy na ścianie powyżej mebli. Tu rów-nież posłużyliśmy się naklejką, tym razem w perłowym odcieniu szarości. Ściany proponujemy pomalować na jasnoszary kolor. W ten sposób ornament staje się tylko delikatnym akcentem deko-racyjnym. Tym samym udało się podkreślić spójność ścian i mebli, a także odwrócić uwagę od domi-nującej w tym wnętrzu zimnej, zielonej barwy.Wysokie i szerokie wejście na zaplecze proponujemy zasłonić ścianką z karton-gipsu, pozosta-wiając zwykłej wielkości otwór drzwiowy. Stojący obok wysoki regał warto obniżyć o dwie półki, wyrównując go do poziomu reszty mebli i drzwi. Zabiegi te wniosą do wnętrza porządek. Uznaliśmy też, że poszatkowana drobną,

białą terakotą podłoga wprowadza nieład i sugerujemy, by zastąpić ją gładką, granatową, wytrzymałą wykładziną PCV. Całości dopełni rząd prostych granatowych lamp i zastąpienie kasetonów w suf icie gładkim, podwieszanym suf item.

Wnętrze apteki zostało upo-rządkowane, wydaje się teraz większe, zdecydowanie bardziej przestrzenne i bardzo eleganckie. Dzięki prostym i mało kosztow-nym zabiegom, placówka zyskała nowoczesny wystrój.

Plan apteki

METAMORFOZA APTEKI.indd 17 23-01-09 13:46:41


Antyoksydantyna zmęczony wzrokDobra cywilizacyjne sprawiły, że coraz więcej ludzi skarży się na zaburzenia ostrości widzenia i uczucie zmęczonych oczu. Godziny przed komputerem, dym papierosowy, spaliny powodują stany zapalne i suchość oczu. Na rynku znajduje się wiele preparatów, które mogą poprawić komfort widzenia. W ich skład wchodzą głównie antyoksydanty, tj. karotenoidy, witaminy i antocyjany.

NA

UK

A

W organizmie ludzkim za- chodzi wiele reakcji che-micznych, których pro-

duktem mogą być wolne rodniki. Są one niepożądane, ale powstawanie ich jest nieuniknione. Atakują nie-nasycone kwasy tłuszczowe, białka, kwasy nukleinowe, węglowodory. Organizm posiada układ neutra-lizowania wolnych rodników, ale wraz z wiekiem oraz poprzez pewne czynniki ryzyka (promieniowanie, dym papierosowy) powstaje nad-miar reaktywnych form tlenu. To w konsekwencji prowadzi do starze-nia się tkanek i takich schorzeń, jak choroba niedokrwienna serca, cho-roby nowotworowe, uszkodzenie systemu immunologicznego oraz niektóre choroby neurologiczne (choroba Parkinsona, choroba Alzheimera). U osób po 50. r.ż. rów-nież oczy narażone są na zwiększoną aktywność wolnych rodników, co może prowadzić do powstawania zaćmy, jaskry, zespołu suchego oka, czy zwyrodnienia plamki żółtej. Z kolei osobom cierpiącym na cukrzycę grozi retinopatia, czyli zwyrodnienie naczyń kapilarnych w oku.

Znaczenie luteinyDla ludzkiego oka niezwykle istotna jest luteina. Jest to żółty barwnik, z grupy ksantofili. Występuje ona w siatkówce oka, chroniąc komórki plamki żółtej odpowiedzialne za ostrość widzenia. Ponadto zabez-piecza naczynia włosowate w oku

przed uszkodzeniami przez wolne rodniki. Działa także jak f iltr chro-niący przed promieniowaniem UVA i UVB oraz promieniowaniem jonizującym komputerów i tele-wizorów. Brak jest zdefiniowanej dziennej dawki luteiny, niemniej wiele badań wskazuje, że najsku-teczniejsza dawka wynosi 6-10 mg/dobę.

Witaminy i antocyjanyInnymi antyoksydantami stosowa-nymi w profilaktyce chorób oczu są witaminy – przede wszystkim E i C.

Oczy osób po 50. r.ż.narażone są na większą

aktywność wolnychrodników, co możepowodować zaćmę,

jaskrę czy zwyrodnienie plamki żółtej

Witamina E (tokoferol) może być stosowana praktycznie bez ogra-niczeń, ponieważ jest stosunkowo krótko magazynowana w ustroju, a ponadto nie jest toksyczna. Redu-kuje wolne rodniki, chroni przed utlenieniem witaminę A, C i nie-zbędne nienasycone kwasy tłusz-czowe (NNKT).Witamina C zapobiega infekcjom, a także łagodzi stany zapalne błon śluzowych. Lepiej, gdy podawana jest z innymi antyoksydantami, np. f lawoniodami, gdyż chronią ją przed utlenieniem do kwasu szcza-wiowego.

Dla prawidłowej funkcji narządu wzroku polecane są preparaty zawierające antocyjany z owoców borówki czernicy (Myrtilli fruc-tus z Vaccinium myrtillus), które uszczelniają naczynia kapilarne oka i działają przeciwutleniająco, przyspieszają regenerację purpury wzrokowej i poprawiają zdolność widzenia o zmroku i w nocy. Szcze-gólnie polecane są dla osób z reti-nopatią cukrzycową.

Nienasycone kwasy tłuszczowePreparaty wspomagające prawi-dłowe funkcjonowanie wzroku mogą zawierać oleje bogate w nie-zbędne nienasycone kwasy tłusz-czowe, konieczne do prawidłowego przebiegu wielu procesów w orga-nizmie. Szczególnie pozytywnie wpływają na nasze oczy. Kwas DHA (dokozaheksaenowy), należący do kwasów omega-3, występuje w dużej ilości (ok. 20%) w fosfolipidach błon komórkowych receptorów siatkówki oka. Jego niedobór wiąże się ze zmianami w strukturze tych błon. Poza tym NNKT potrafią neu-tralizować wolne rodniki i naprawiać uszkodzenia przez nie wywołane. Preparaty zawierające kwas alfa-li-nolenowy, należący do szeregu n-6, są polecane przy stanach zapalnych i podrażnieniu oczu, ponieważ zwiększają wytwarzanie łez. Osoby po 50. r.ż., pracujące przed komputerem, kierowcy i cukrzycy powinni dostarczać do organizmu odpowiednie ilości antyoksydan-tów, dzięki czemu usprawnią proces widzenia, ochronią oczy przed pro-mieniowaniem oraz złagodzą uczu-cie zmęczenia oczu.

MAŁGORZATA DERWIŃSKA

mgr farmacji

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

010_FarmacjaPraktyczna_205x297_DD.pdf 5.1.2009 13:54:36

str_28-33.indd 2 23-01-09 14:11:46

29

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

010_FarmacjaPraktyczna_205x297_DD.pdf 5.1.2009 13:54:36

str_28-33.indd 3 23-01-09 14:11:47

30

NA

UK

A

Oleje rybie dostarczają kwasów nienasyconych z szeregu n-3 - EPA (kwas eikozapenta-

enowy) oraz DHA (kwas dokozahek-saenowy), których organizm ludzki nie potrafi zsyntetyzować, a które są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Stanowią bowiem element budulcowy, wchodząc w skład błon komórkowych. Duże ilość DHA znajdują się w błonach komórkowych kory mózgowej i siatkówce oka. Kwasy omega-3 zmniejszają krzepliwość krwi poprzez redukcję agregacji płytek oraz zmniejszają ciśnienie krwi. Poza tym regulują powstawanie eikozanoidów, przez co mogą zmniejszać stężenie LDL i trójglicerydów we krwi, dzięki czemu

MAŁGORZATA DERWIŃSKA

mgr farmacji

Moc ryb morskichIstotnym składnikiem urozmaiconej diety są oleje z ryb morskich. Nie tylko stanowią materiał energetyczny dla naszego organizmu, ale też dostarczają wielu cennych substancji o działaniu farmakologicznym.

przeciwdziałają powstawaniu miaż-dżycy. Wykazują ponadto działanie przeciwzapalne, dobrze wpływają też na stan skóry, chroniąc ją przed szkodli-wym działaniem promieniowania.Oprócz NNKT, oleje pozyskiwane z ryb morskich zawierają witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, głównie witaminę A i D. Pierwsza odpowiada za dobre widzenie po zmroku oraz za pra-widłowy stan błon śluzowych, druga zaś za prawidłowy stan kości, co jest istotne dla osób cierpiących na osteoporozę.Olej z rekina zawiera alkiloglicerole (alkoksyglicerole). Związki te są połą-czeniem glicerolu i alkoholu alifatycz-nego-chimylowego, selachylowego i batylowego. U człowieka występują w niewielkich ilościach, głównie w szpiku kostnym. W przypadku oleju z wątroby rekina ich zawartość wynosi ok. 30%. Związki te regulują działa-

nie szpiku kostnego, zwiększają liczbę krwinek i pobudzają układ immuno-logiczny. Wykazują również działanie przeciwbakteryjne oraz łagodzą alergie pokarmowe. W badanich in vitro stwier-dzono, że uszkadzają błony komórkowe komórek nowotworowych, przez co te stają się bardziej narażone na działanie trucizn i leków cytostatycznych.Ciekawym składnikiem tranu z rekina jest skwalen. Jest to triterpen, prekursor cholesterolu. W ludzkim organizmie wchodzi w skład płaszcza lipidowego skóry. Wykazuje działanie przeciwbak-teryjne i przeciwgrzybicze. Poza tym, wraz z alkiloglicerolami i kwasami ome-ga-3 poprawia odporność na infekcje.Ponadto preparaty zawierające oleje z ryb morskich, które zawierają alkilogli-cerole polecane są w stanach obniżonej odporności – w przewlekłych zakaże-niach bakteryjnych i grzybiczych.

fot.

isto

ckp

ho

to

str_28-33.indd 4 23-01-09 14:11:48


Regularne stosowanie leków przeciwbólowych ewident-nie zwiększa komfort życia

pacjentów. Adekwatna farmakote-rapia jest istotna u chorych z prze-wlekłym bólem niezależnie od jego etiologii. Podczas skutecznej terapii obserwujemy większą aktywność chorych, poprawę funkcjonowania w rodzinie i społeczeństwie. Sku-teczna terapia bólu sprzyja pra-widłowemu stosowaniu leczenia zasadniczego, zmniejsza ilość powi-kłań towarzyszących bólowi, takich jak powikłania spowodowane spły-conym oddechem i oszczędnym, nieefektywnym kaszlem. Skuteczna terapia bólu zmniejsza również powikłania zakrzepowo-zatorowe, spowodowane unieruchomieniem, co jest istotne u chorych przeby-wających w domu, pozbawionych kontroli i profilaktyki przeciwza-krzepowej.Jednakże prawidłowe leczenie bólu nie zawsze jest proste. Od pacjentów wymaga się ściśle określonego sposobu zażywania leków. W leczeniu zaleca się odpo-wiednie kojarzenie preparatów, nad-zorowanie terapii przez specjalistę przeszkolonego w leczeniu bólu, a czasami stosowanie leków osłania-jących i neutralizujących działania niepożądane. W przypadku wszel-kich wątpliwości, dobrą praktyką jest zalecanie pacjentowi wizyty w poradni leczenia bólu przewle-kłego.

Kłopotliwe, choć uzasadnionePowszechnie znanym przykładem dzia-łań neutralizujących efekty niepożądane jest stosowanie inhibitorów pompy protonowej podczas terapii dużymi dawkami leków drażniących śluzówkę żołądka, leków hepatotropowych pod-czas leczenia hapatotoksycznymi NLPZ lub stosowanie leków agonistycznych i równocześnie antagonistycznych wobec receptora mi-1 podczas zaży-wania opioidów, w celu poprawy świadomości, zmniejszenia zaparć lub zabezpieczenia przed hipowentylacją.Prowadzenie tak złożonej farmakote-rapii bólu, pomimo że ma racjonalne, terapeutyczne uzasadnienie, jest niejed-nokrotnie kłopotliwe i przyczynia się do błędów, również ze strony terapeuty. Jest ono również trudne do monitoro-wania, ze względu na częste występo-wanie zbyt wielu dawek. Wszystko to przyczynia się do błędów podczas zaży-wania preparatów, spowodowanych nieświadomą pomyłką lub umyślną chęcią zmniejszenia dawki leku.

Compliance w praktyceWśród lekarzy zajmujących się lecze-niem bólu powszechnie znane jest zjawi-sko niechęci zażycia leku przez pacjenta

po uzyskaniu chwilowej poprawy (z ang. „compliance”). Spowodowana jest ona obawą przed ewentualnymi działaniami ubocznymi, ryzykiem uzależnienia lub wystąpieniem tolerancji na działanie leku. Niestety powrót bólu wiąże się z koniecznością zwiększania dawki lub zmianą rodzaju leku na silniejszy. Ciekawą obserwację zauważono wśród pacjentów poddanych samokontroli bólu przy pomocy pompy infuzyjnej

NA

UK

ARzadziej, wygodniej i o wiele bezpieczniejStosowanie leku przeciwbólowego o długim okresie działania jest wygodne i bezpieczne dla pacjenta, bo minimalizuje ryzyko popełnienia ewentualnych błędów w dawkowaniu preparatu, a jednocześnie pozwala na zmniejszenie dobowej dawki leku. Mając na względzie dobro pacjenta, należy jednak pamiętać o dostosowaniu leku do jego wieku i budowy konstytucjonalnej.

dr n. med. PIOTR JAKUBÓW

kierownik Poradni Leczenia Bólu „Vitamed” w Białymstoku

fot.

isto

ckp

ho

to

str_28-33.indd 5 23-01-09 14:11:49

NA

UK

A

PCA (z ang. patient controled analgesia). Pompy PCA są stosowane jako stan-dard leczenia bólu pooperacyjnego na dobrze zorganizowanych oddziałach chirurgicznych. Pompa charaktery-zuje się ciągłym, zaprogramowanym wlewem leku przeciwbólowego, w chwili nasilenia dolegliwości pacjent ma możliwość po naciśnięciu guzika poda-nia dodatkowej dawki leku jako bolus, którego dawka maksymalna jest usta-lona wcześniej przez lekarza. Pacjent czuję się zabezpieczony przed kłopo-tliwym, silnym bólem. Obserwuje się wówczas chęć unikania zbyt częstych naciśnięć dodatkowej dawki leku przez pacjenta, podczas gdy zaprogramowany lek jest podawany cały czas i w efekcie obserwowana jest skuteczniejsza anal-gezja, przy mniejszych dawkach leku.

Minimalizowanie błędów w dawkowaniuOgólnoświatową tendencją w nowo-czesnej farmakoterapii jest stosowa-nie leków o długim okresie działania. Taki sposób prowadzenia terapii jest wygodny i minimalizuje prawdopodo-bieństwo popełnienia błędu w dawko-waniu, ponieważ chory zażywa mniej tabletek i stosowane są mniejsze dawki preparatu. Zmniejsza się również moż-liwość przedawkowania leku, co zdarza się przy częstym stosowaniu leków krótkodziałających.Podczas stosowania leków o długim okresie działania obserwuje się wyższą skuteczność zaleconej terapii. Niezwy-kle istotną kwestią jest jednakże poinfor-mowanie pacjenta o rodzaju i sposobie działania leku. Szczególnie ważne jest


uwrażliwienie osób starszych, u których terapia lekami długodziałającymi jest bezpieczniejsza i bardziej efektywna, o innej sile i wartości działania leku niż w przypadku dotychczas stosowanych preparatów.

Ogólnoświatową tendencją w nowoczesnej

farmakoterapii jest stosowanie leków

o długim okresie działania

Osoby starsze są szczególnie narażone na wystąpienie działań ubocznych i nasilenie powikłań, pomimo stosowa-nia standardowych dawek leków. Przy-czynia się do tego fizjologia organizmu, jak i zachowania behawioralne typowe dla wieku. Ze względu na osłabienie mechanizmów detoksykacji, zmniej-szony przepływ wątrobowy, potencjal-nie upośledzoną funkcje hepatocytów, zmniejszony przepływ nerkowy i opóź-nioną filtrację w kłębuszkach, organizm nie nadąża eliminować leków, które dotychczas były nieszkodliwe. U osób w podeszłym wieku zaleca się reduko-wanie dawek leków p/bólowych, jak również możliwie największe reduko-wanie ilości przyjmowanych tabletek.

Ułatwić zalecaną farmakoterapięOsoby starsze są często narażone na błąd powtórzenia lub opuszczenia dawki leku. Stres i niedogodność związana z bólem, upośledzenie funkcji poznaw-czych, jak i nasilenie zmian depresyj-

nych, potęgują ryzyko nieadekwatnego i często niebezpiecznego leczenia. Pacjenci w podeszłym wieku niestety dość często zdani są na własną samo-wystarczalność, która w ich wieku jest nieskuteczna. Dlatego należy ułatwić im zalecaną farmakoterapię. Ograniczyć liczbę i dawki przyjmowanych leków, stosować leki o długim okresie działania, potencjalnie bezpieczne, o szerokich możliwościach terapeutycznych oraz jasno i prosto tłumaczyć im zasady daw-kowania i zażywania leku. Pacjent, który nie zrozumie dawkowania podczas roz-mowy z lekarzem w poradni, a także nie powtórzy zaleceń przy spotkaniu z farmaceutą w aptece, będzie zażywać leki niewłaściwie lub nie będzie brał ich w ogóle. Przysłowiowe są foliowe torebki przeterminowanych preparatów u naszych pacjentów i podopiecznych. Umiejętne zastosowanie nowych leków zwiększa racjonalność leczenia jak i jego bezpieczeństwo. Chciałbym uwrażliwić na stosowanie niesterydowych leków p/zapalnych, które zwiększając ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego, zwiększają ryzyko przedwczesnego zgonu u osób w podeszłym wieku. To kolejny argument przemawiający na korzyść leków o długim okresie działa-nia, bowiem stosowanie leków dawko-wanych raz dziennie zmniejsza ryzyko działań niepożądanych czy przekrocze-nia zalecanej dawki preparatu. Krwa-wienie z przewodu pokarmowego w krajach Europy Zachodniej jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci w chi-rurgicznym oddziale ratunkowym u osób po 75. roku życia. Taką tendencję obserwuje się niestety również u nas.

Terapia lekami o długim okresie działania minimalizuje ryzyko popełnienia przez pacjenta błędu w dawkowaniu

fot.

12

3R

F

str_28-33.indd 6 23-01-09 14:11:55

fot.

12

3R

F

str_28-33.indd 7 23-01-09 14:11:57


Po sesji poczułam sięnaprawdę wspaniale!Zdecydowana, pewna siebie, a przy tym pogodna i serdeczna. Uwielbia podróżei choć za oknem zima na całego, myślami jest już na gorącej Sycylii, którązamierza odwiedzić jeszcze w tym roku. Taka właśnie jest Pani Renata Chruszcz, kierowniczka Apteki Remedium przy ul. Radzymińskiej w Warszawie, którąpostanowiliśmy zaprosić do udziału w kolejnej odsłonie naszych metamorfoz.

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

Pani Renata ochoczo przystała na wszel-kie sugestie i propozycje naszych styli-stów, którzy prace nad nową fryzurą roz-poczęli od odbarwienia dotychczasowego koloru włosów naszej modelki.

Za

pom

oc w

zor

gani

zow

aniu

ses

ji dz

ięku

jem

y pr

acow

niko

m S

alon

u U

rody

PR

IMA

, al.

Nie

podl

egło

ści 1

21/

123

(M

okot

ów, M

etro

Rac

ław

icka

), te

l. 0

22

-40

9-4

9-4

9.

Dobrze, że na wszelki wypadek uprzedziłam personel, że ju-tro do apteki przychodzi nowa kierowniczka – żartowała tuż po zakończonej sesji Pani Renata. W jej oczach widać

było błysk zadowolenia. – Czuję się wspaniale! – oznajmiła, delikatnie poprawiając dłonią pięknie wymodelowane kosmyki włosów. Nasza sesja wprowadziła ją w doskonały nastrój. Choć z początku Pani Renata była nieco spię-ta, z każda chwilą jednak stawała się coraz bardziej otwarta i pewna siebie. Szczególnie wtedy, gdy nasi styliści opowiedzieli Pani Rena-cie, co zamierzają zrobić z jej włosami i jaki makijaż zaproponują jej po zakończeniu prac nad fryzurą. – Zgadzam się na wszystko! – oznajmiła pewnie stylistom, którzy na te słowa ochoczo przystąpili do działania. My tymczasem postano-wiliśmy namówić Panią Renatę, by opowiedziała nam trochę o sobie. – Od dwóch lat jestem kierowniczką apteki, ale nie ukrywam, że tę-sknię za pracą przy pierwszym stole. Szkoda, że nie starcza mi czasu, by pogodzić codzienne kontakty z pacjentami z obowiązkami kie-rownika apteki – przyznaje Pani Renata. A poza pracą? – Uwielbiam podróżować! Byłam już w Turcji, Wielkiej Brytanii, teraz czas na moją wymarzona Sycylię – dodała Pani Renata, mówiąc, że podróż planuje jesz-cze w tym roku. Z ca-łego serca życzymy jej zatem szczęścia, po-myślności i wielu nie-zapomnianych chwil podczas wakacyjnego wypadu nad Morze Śródziemne.

Szanowne Panie!

Już szesnaście Czytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych Metamorfozach. Promienny uśmiech, który pojawiał się na ich twarzach tuż po zakończonej sesji, świadczył o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. Również i Wy możecie powiedzieć sobie: „Czas na zmianę!”. Nasi styliści są do Waszej dyspozycji. Aby wziąć udział w kolejnej edycji naszych sesji, wystarczy wejść na stronę:www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas maila, koniecznie z załączonym swoim zdjęciem. Serdecznie zapraszamy! fo

t. R

afał

Ole

jnik

META FARMAC.indd 2 23-01-09 13:48:27


Po dawnym kolo-rze włosów Pani Renaty zostało tylko wspomnie-nie. Nałożona farba została najpierw utrwa-lona, po czym stylistka rozpo-częła cieniowa-nie fryzury.

Modelowanie nowej fryzury zajęło stylistce dobrych kilka- dziesiąt minut. Na włosy nało-żona została odżywka, która wzmocniła fryzurę i dodała blasku nowym kolorom.

Całości dopenił delikatny makijaż w subtelnych odcie-niach miedzi i brązu. Dobiera-jąc go wizażystka sugerowała się nowym kolorem włosów i karnacją skóry Pani Renaty.

Całości dopenił delikatny

Po zakończonej sesji Pani Renata była w doskonałym nastroju. Z zachwytem i lekkim niedowierzaniem spoglądała w lustro, widząc efekt końcowy pracynaszych stylistów.

Za

pom

oc w

zor

gani

zow

aniu

ses

ji dz

ięku

jem

y pr

acow

niko

m S

alon

u U

rody

PR

IMA

, al.

Nie

podl

egło

ści 1

21/

123

(M

okot

ów, M

etro

Rac

ław

icka

), te

l. 0

22

-40

9-4

9-4

9.

fot.

Raf

ał O

lejn

ik

META FARMAC.indd 3 23-01-09 13:48:39

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

Dyskretny urok bieliBiała herbata, zwana „eliksirem młodości”, pochodzi ze spowitej mgłą górskiej prowincji Fujian w południowo-wschodnich Chinach. To najszlachetniejszy, lecz zarazem najdroższy gatunek herbaty. Koneserzy cenią jej napar nie tylko za wyborne walory smakowe, ale również za niezliczone właściwości lecznicze.

Wyjątkowość i rzadkość białej herbaty docenił po raz pierwszy cesarz Czen

Nan, któremu, jak głosi legenda, do gotującej się wody wpadło kilka listków z herbacianego drzewa, pod którym wypoczywał. Zapach i smak uzyskanego napoju zyskał wielki szacunek władcy. Zrywaniem kolej-nych liści od tego czasu zajmowały się wyłącznie czternastoletnie dzie-wice, zmieniające przed każdym zbiorem jedwabne rękawiczki, chro-niące pąki przed uszkodzeniem.

Jak przygotować idealny napar?Liście tej odmiany zrywa się bardzo wcześnie, zanim jeszcze zdążą się w pełni rozwinąć i póki nadal pokryte są białym meszkiem. To on właśnie przysparza nazwy białej herbacie. Zbiór odbywa się tylko przez cztery dni w roku, a do tego ścina się jedy-nie listki z górnych partii drzew. Suszone i nie poddane jakiejkol-wiek fermentacji pąki trafiają do nabywcy, dzięki czemu, zachowują wszystkie składniki odżywcze.Przygotowanie idealnego naparu z białej herbaty wymaga staranności i delikatności. Maksymalne walory smakowe białej herbaty uzyskamy parząc w naczyniach porcelano-

Listopad 200836 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

opracował: Kamil Matysik,Kraina Herbaty.pl

wych. Jedna z bardziej znanych metod polega na zalaniu f iliżanki do połowy wodą o temperaturze 70 st. C. Warto pamiętać, by do naczy-nia wsypać nieco więcej suszu niż w przypadku innych odmian herbaty. Po 10 minutach wystarczy dolać wodę i podawać.Odpowiednio przygotowany napar

powinien być przeźroczysty i posiadać lekko słomkową

barwę. Do przyrządzenia herbaty najlepiej używać

wody miękkiej i nigdy nie wrzącej. Tempera-tura powyżej 90 st. C pozbawia ją bowiem właściwości leczni-czych i odżywczych. Smak gotowego napoju powinien być

bardzo delikatny, lekko słodkawy i pozba-

wiony intensywności. Te same liście parzyć można nawet do trzech razy.

Zwalcza zmarszczki i nawadniaBiała herbata zawiera aż 47 proc. polifenoli, które wysuszają wolne rodniki i opóźniają proces starzenia. Wpływa na skórę, pomagając w walce ze zmarszczkami. Stanowi doskonały środek profilaktyczny dla osób które lubią słoneczne kąpiele. Stymuluje bowiem układ immunoligiczny, gdy skóra zostaje wystawiona na szko-dliwe promieniowanie UV. Dzięki sporej zawartości teiny doskonale nawadnia i wspomaga koncentrację. Badania prowadzone na Uniwersyte-cie Pace’a w Nowym Jorku udowod-niły także silniejsze niż w przypadku herbaty zielonej antybakteryjne i antywirusowe działanie tego napoju.

fot.

12

3R

F

fot.

isto

ckp

ho

to

KUCHNIA.indd 2 23-01-09 13:20:08

AWOKADO NADZIEWANE PASTĄ Z FETY I KREWETEK

Składniki: mrożone krewetki koktaj-lowe, ser typu feta, suszone pomidory, świeże oregano, majonez, jogurt naturalny, dojrzałe awokado.

Przygotowanie:Ser typu feta zmiksować z

suszonymi pomidorami, oregano. Dodać dwie łyżki majonezu i trzy łyżki jogurtu. Krewetki rozmrozić i lekko poddusić na patelni. Odsączyć z wody, ostudzić i wymieszać z pastą. Na końcu farsz przekładamy do przekrojonego na pół awokado.

PIZZA WALENTYNKOWASkładniki: ciasto – 0,5 kg mąki, łyżeczka cukru, 60 g świeżych drożdży, szklanka mleka, szczypta soli, 3 łyżki oliwy z oliwek; farsz – mro-żony szpinak, masło, czosnek, pieprz, mrożone owoce morza, sok z cytryny, sos pomidorowy, starta mozarella i parmezan.

Przygotowanie:Farsz – szpinak roz-mrozić i udusić na maśle z czosnkiem i czarnym pieprzem. Owoce morza dusić na maśle z czosn-kiem i sokiem z cytryny. Ciasto – drożdże wymie-szać z ciepłym mlekiem i cukrem, zostawić w ciepłym miejscu. Wyrośnięte drożdże dodać do mąki, wyrabiać, doda-jąc oliwy. Podzielić na 3 części i znowu odstawić do wyrośnię-cia pod przykryciem. Po ok. 20 minutach rozwałkować ciasto, formując je w kształcie serca. Posmarować sosem pomido-rowym, nałożyć cienką warstwę szpinaku i owoców morza. Posypać mozarellą i parmezanem. Piec w mocno nagrzanym piekarniku ok. 20 minut.

Składniki: 750 g malin, 3/4 szklanki cukru, 150 ml soku z porzeczek, 75 ml wódki.

Przygotowanie:Zmiksować owoce, zagoto-wać cukier w 3/4 szklanki wody. Całość wymieszać i odstawić do zamrażarki na około 3 godz. Co 30 minut mieszać masę. Dodać wódkę, po czym masę przełożyć do pucharów i udekorować list-kami świeżej mięty.


Walentynkowa kolacja w domowym zaciszuZamiast rezerwować stolik w zatłoczonej kafejce czy restauracji, romantyczną kolację walentynkową lepiej przygotować w domu. Spokój, świece, intymny nastrój, ulubiona muzyka w tle – czegóż więcej potrzeba w tym dniu zakochanym? Może kilku smakołyków, które rozpalą zmysły niczym miłosny eliksir.

fot.

12

3R

F

fot.

isto

ckp

ho

to

SORBET ŚW. WALENTEGO

KUCHNIA.indd 3 23-01-09 13:20:09

sanki, na których można było zjeżdżać grupowo. Kiedy zjazd na sankach został włączony do rodziny sportów zimowych, zmianie uległa również ich budowa.

Od drewna do aluminium– W tej chwili na rynku sanek rekreacyjnych są dwie tendencje. Jedna z nich oznacza powrót do naturalnych tworzyw i tradycyjnych wzorów, druga to postawienie na nowoczesne kompozyty. Sanki wykonane z tworzyw sztucznych są zdecydowanie bardziej wytrzymałe od drewna, jednocześnie nie są tak ciężkie jak metalowe. Mają też zdecydowanie bardziej atrakcyjną stylistykę od drewnianych sanek – mówi Artur Porębski, sprzedawca

Luty 2009

– Super sanki, które kosztują tyle, co sprzęt nar-ciarski, robią furorę. Każdy zwraca na nie uwagę i chciałby na nich zjechać. Sanki już dawno przestały być synonimem zabawki – ocenia Marek Olech, biznesmen, który od 2 lat jeździ na nowoczesnych sankach po stokach Alp. Walory jazdy na sankach zaczynają doceniać również polscy celebrity. Ama-torami jazdy na sankach okazali się piosenkarz Norbi i jego żona Marlena, którzy swoją podróż poślubną spędzili w Livigno, we włoskich Alpach. Piosenkarz korzystał z uroków kurortu, spędzając czas na zjazdach na sankach. Na sankach widziano też aktorki Tamarę Arciuch-Szyc oraz Annę Przy-bylską. Warto więc pomyśleć o tym, by zamienić wysłużone i nudne narty na nową generację sanek i... polansować się na stoku.

Zabawka dla bogatychSanki zaczęto wykorzystywać do rekreacji dopiero w XIX w. Były zabawką dla dzieci. Około 1870 r. do sanek dodano nową funkcję – możliwość sterowa-nia. W tej wersji mogli je wypożyczać goście szwaj-carskiego hotelu St. Moritz, jako jedną z lokalnych atrakcji. W drugiej połowie XIX w. sanki zaczęły być używane również jako sprzęt sportowy. Potem gościom hotelu St. Moritz zostały udostępnione bobsleje. Wówczas były to po prostu przedłużone


Szaleństwo z St. MoritzW dzieciństwie prawie każdy z nas jeździł na sankach i wspaniale się przy tym bawił. Po latach jazda na sankach wydaje się niepoważną, dziecinną zabawą. Nic bardziej mylnego!

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

Nietypowymi sankami są tzw. „sanie rogate”, któ-rych nazwa pochodzi od mocno wygiętych płóz przy-pominających rogi. Sanie te wywodzą się ze Styrii i Tyrolu. W Karkonoszach pojawiły się w pierwszej połowie XVI w. Były używane jako środek transportu w gospodarstwie domowym i transporcie leśnym. Z czasem zjazdy saniami rogatymi nabrały czysto rekreacyjnego i turystycznego charakteru. Do tra-dycji karkonoskich zajazdów nawiązuje „Międzyna-rodowy Zjazd Saniami Rogatymi”, odbywający się w tym roku już po raz 8. (14 marca) w Kowarach. Zjaz-dom towarzyszy Wielki Festiwal Sanek, z licznymi konkursami i prezentacjami artystycznymi.Informacje na stronie: www.sanierogate.kowary.plPodobne zawody odbywają się w Szwajcarii w miej-scowości Grindelwald (Region Jungfrau), podczas których można podziwiać zawodników startujących na różnych saniach retro.Więcej informacji na stronie: www.grindelwald.ch

MIĘDZYNARODOWY ZJAZD SANIAMI ROGATYMI W KOWARACH

KARKONOSKI PARK NARODOWY

CZECHY

KARKONOSZE

PODGORZE

Miejsce Wielkiego Festiwalu Sanek

trasa

międ

zyna

rodo

wego

zjaz

du

sani

ami r

ogat

ymi

Przejście graniczne Przełęcz Okraj-Pomezni Boudy

MALA UPA

KAMIENNA GÓRA

WAŁBRZYCH

fot.

sto

ckxp

ert

fot.

A.W

ein

ke

SANKI_bezdymka.indd 2 26-01-09 10:44:03


sprzętu zimowego. Supernowoczesnych sanek na rynku nie brakuje, tyle że trzeba za nie słono zapłacić. Porsche – producent luksusowych aut, postanowiło wypuścić na rynek równie luksusowe sanki, które kosztują ok. 2000 zł! Model składa się tylko z bardzo wytrzymałych, aluminiowych rurek i siedziska. Ten minimalistyczny wygląd na pewno spodoba się kolekcjonerom i fanaty-kom sportów samochodowych. Swoją linię sanek stworzyła także inna firma motory-zacyjna, a mianowicie Volkswagen. Najtańsza wersja dla dzieci kosztuje 129 zł, specjalnie dla dorosłych stworzono pięknie wystylizowane sportowe sanki, kosztujące 389 zł. Wykonane z lekkiego, wytrzymałego plastiku, powinny nam posłużyć kilka sezonów. Jeśli szukamy czegoś bardziej profesjonalnego, powinniśmy zwrócić uwagę na sanki Alu High-Tech Sled. To cacko kosztuje 449 euro, jest zro-bione z aluminium i posiada hamulec ręczny oraz amortyzator! Dodatkowo po skończonej zaba-wie możemy je złożyć i schować do pokrowca. Na takich sankach możemy rozwijać prędkość, nawet do 100 km/h!

Grunt to technika i przygotowanieTechniki zjeżdżania na sankach są bardzo różne. – Najpopularniejszym jest zjazd klasyczny, czyli w pozy-cji, w jakiej siedzimy na krześle. Drugi, który zapewni nam większą prędkość, to „na leżąco”, wówczas steruje się poprzez balans ciałem. Z kolei najbardziej ryzykow-nym sposobem jazdy jest pozycja z głową do przodu. Tego ostatniego nie polecam – mówi Marcin Sobo-lewski, saneczkarz. Przy zjeżdżaniu w pozycji „twarz do dołu” wypadki zdarzają się znacznie częściej niż w innych pozycjach. Powodem może być zaburzenie równowagi. Należy także pamiętać o rozgrzewce, która może zapobiec ewentualnym kontuzjom. Żadnego sportu zimowego nie omija moda. Wszystkie trendy, które obejmują snowboardzistów i narciarzy dotyczą także miłośników sanek. Kolorowe, wełniane czapki, rękawice, gogle, nieprzemakalna kurtka – w to także powinien być zaopatrzony saneczkarz. Istotnym elementem są też buty, którymi hamujemy, powinny być wytrzymałe i nieprzemakalne. Uzbrojeni w sanki i dobry ekwipunek możemy zarówno dobrze bawić się na stoku, a także polansować na nowoczesnych san-kach, które będą obiektem zazdrości wielu narciarzy i snowboardzistów.

Na stok marsz! Najczęściej na sanki wybieramy się na nie-przystosowane do sportowej rywalizacji górki. – Swoją popularność rekreacyjne saneczkarstwo zawdzięcza temu, że nie trzeba zbyt długo się uczyć, aby zjechać z górki. Oczywiście, gdy zjeżdżamy samemu. Zjeżdżanie w dwie osoby to już wyższy stopień zaawan-sowania! – opowiada Radosław Goc, saneczkarz-amator. – A jeśli przyjdzie Wam ochota na zjazd z osiedlowej górki pod blokiem, wybierajcie tereny, na których nie ma żadnych przeszkód. Należy także trzymać się z dala od wzniesień położonych w pobliżu ulic i stawów – dodaje.

opracował: Łukasz Kubacki,dziennikarz Valkea Media

Prawdziwych miejsc do jazdy na sankach nie ma w Polsce zbyt dużo. – Są dwa profesjonalne, naturalne tory saneczkowe. Jeden w Szczyrku, drugi w Gołdapi – mówi Radosław Goc, saneczkarz-amator. Długość toru w Szczyrku to niecałe 1000 metrów. Start znajduje się na wysokości 805 m n.p.m., meta 640 m n.p.m. Średni spadek wynosi ok. 12,88 %. Tor w Szczyrku posiada homologację Międzynarodowej Federacji Saneczkowej, to ozna-cza, że odbywają się na nim międzynarodowe turnieje w sanecz-karstwie. Drugi tor, w Gołdapi, również posiada homologację Federacji Saneczkowej, więc tam też co jakiś czas odbywają się zawody. Ma 1150 metrów długości, więc można liczyć na nieza-pomniane wrażenia. Poza granicami Polski, np. w Alpach, znaj-dziemy mnóstwo torów dla saneczkarzy, które zapewnią nam świetny zjazd na sankach. Sporo tego typu obiektów jest też na Słowacji.

TAM SIĘ ŚMIGA!

Najpopularniejszym sposo-bem zjeżdżania na san-kach jest styl klasyczny, w pozycji siedzącej. Z kolei jazda „na leżąco” zapewnia większą prędkość ślizgu

fot.

sto

ckxp

ert

SANKI_bezdymka.indd 3 26-01-09 10:44:04


Piąta rocznica śmierci Czesława Niemena (17 stycznia 2009 r.) jest okazją do przy-pomnienia nie tylko sylwetki, powikłanego życiorysu oraz drogi artystycznej, ale też do udzielenia odpowiedzi na pytanie: czy i dla-czego pozostał idolem?

„Czesław Niemen. Czy go jeszcze pamię-tasz?” to książka autorstwa znanego krytyka muzycznego, Dariusza Michalskiego. Jej kanwą jest muzyka – największa miłość Niemena. Publikacja zawiera rozmowy z artystą, jego bardzo osobiste zwierzenia, z których klaruje się obraz człowieka niezwy-kle wrażliwego (ale i drażliwego), marzyciela, wizjonera.

Trudna drogaCzesław Niemen (wła-ściwie Czesław Juliusz Wydrzycki) przyszedł na świat 16 lutego 1939 r. w Starych Wasiliszkach koło Nowogródka. Po wojnie zamieszkał w Gdańsku, gdzie rozpo-czął edukację w średniej szkole muzycznej. Nie-stety, trudna sytuacja po śmierci ojca zmusiła go do rezygnacji z nauki. Występował w klubie studenckim „Żak”, wykonując piosenki latynoamerykańskie przy akompaniamencie gitary. W początkach kariery występował z zespołem Niebiesko-Czarni. W 1963 r. wziął udział w festiwalu opolskim. Utwór „Wiem, że wrócisz”, choć nie zdobył żadnej nagrody, przyniósł wykonawcy popularność, którą przy-pięczętowała późniejsza piosenka „Czy mnie jeszcze pamiętasz?”. Utwór ten tak bardzo spodobał się Marlenie Dietrich, że nagrała nową wersję z niemiec-kim tekstem. Wydrzycki zaczął koncertować za granicą, głównie we Francji, a za namową

przyjaciela zaczął się posługiwać pseudo-nimem artystycznym – łatwiejszym do wymó-wienia dla obcokrajow-ców. W 1967 r. założył własny zespół Akwarele, z którym wyśpiewał m.in. protest song pt. „Dziwny jest ten świat”.

W cieniu wielkiej scenyZ czasem Niemen zaczął jednak zmierzać ścieżką ambitnej muzyki. Tworzył własne, charak-terystyczne kompozycje – począwszy od rocka progresywnego, przez psychodelię, aż po jazz rock z elementami elek-troniki (jako pierwszy w Polsce kupił organy Hammonda). Niestety, pomimo wielkiego talentu i scenicznej charyzmy Niemenowi nie udało się przebić do czołówki progresywnego rocka. W 1975 r. poślubił swoją muzę, matkę jego dwóch córek, Małgo-rzatę. W latach 80. i 90. komponował, koncer-tował, ale nagrywał sporadycznie. Zapo-mniany, z dala od zgiełku rodzimego showbiznesu, poświęcił się malarstwu i grafice komputero-wej. Zmarł na oddziale intensywnej terapii warszawskiego Instytutu Onkologii po długiej cho-robie nowotworowej.

Niemen nieznanyW swojej książce Dariusz Michalski pisze o Nie-menie jak o przyjacielu, przez pryzmat wzlotów i upadków jednostki wyjątkowej. Sporo w niej wypowiedzi samego arty-sty oraz osób, które go znały. Publikacja została bogato zilustrowana foto-grafiami znanymi przez wszystkich od dawna, a także tymi pochodzącymi z prywatnych archiwów, nigdy niepublikowanymi. Niemen komentuje teksty swoich piosenek, mówi o występach, recenzjach i recenzentach. „Pytałem Czesława wielokrotnie o różne rzeczy i otrzymy-wałem różne odpowiedzi na te same pytania, co ma walor dokumentacji. Niektórych pytań nie odważyłem się zadać” – mówi Michalski. Na końcu książki krytyk umieścił treść wiadomości SMS, które napłynęły na wieść o śmierci piosenkarza. Ciekawym dodatkiem są wypowiedzi mentorów i przyjaciół Niemena, między innymi Franciszka Walickiego, menedżera Jerzego Bogdanowi-cza, reżyserów: Adama Hanuszkiewicza, Andrzeja Wajdy, jazzma-nów: Michała Urbaniaka oraz Zbigniewa Namy-słowskiego. Michalski w ciekawy sposób opisuje również mniej znane fakty z życia artysty – jego recital skasowany tuż po telewizyjnej emisji, kulisy intryg knu-tych przeciwko muzykowi czy Niemen śpiewający poezję Włodzimierza Majakowskiego. Dro-biazgowo dokumentuje fakty, przytacza wiele anegdot, co czyni jego książkę pasjonującą lekturą.

Amelia Makowska

! Osoby, które wejdą na stronę www.far-macjapraktyczna.pl

i za jej pośrednictwem przyślą do nas maila z hasłem: NIEMEN, mają szansę dostać książkę w prezencie.

Czy go jeszczepamiętasz?

KS

IĄŻ

KA

FIL

M

„Jagodowa miłość” to nie-zwykła historia miłosna, utrzymana w konwencji kina drogi, zrealizowana przez jednego z najbardziej niekonwencjonalnych reży-serów świata – Wong Kar Wai’a.

Twórca „Upadłych aniołów” czy „Chungking Express”, mistrz tajemniczych emocji, w rolach głównych swojego najnowszego filmu obsadził nominowanych do Oscara Natalie Portman oraz Jude Law. Na ekranie pojawiają się także Rachel Weisz (Oscar za „Wiernego ogrod-nika”), Davida Strathairn (nominacja do Oscara za „Good Night & Good Luck”) oraz wielokrotna zdobyw-czyni Grammy – piosenkarka Norah Jones.

W zgodzie z przeszłościąElizabeth (w tej roli Norah Jones), rozczarowana miło-ścią, pragnąc zapomnieć o złamanym sercu i bolesnej przeszłości, postanawia wyruszyć w podróż po Ame-ryce w rytmach muzyki soul.

W drodz e po wielką miłośćUpływający czas stopniowo goi rany, a przed Elizabeth otwiera się nowy rozdział życia. Młoda kobieta spotyka na swej ścieżce przeróżnych ludzi: począwszy od uducho-wionego właściciela nocnej kafejki (Jude Law), poprzez zdegenerowanego poli-cjanta (David Strathairn), który nie może zdobyć się na odwagę i odejść od żony (Rachel Weisz), na pechowej hazardzistce (Natalie Port-man) skończywszy. Osoby te pomagają Elizabeth (świa-domie bądź też nie) na nowo zdefiniować jej życie i mię-dzyludzkie relacje. Dziew-czyna akceptuje wreszcie przeszłość i odkrywa drogę wiodącą ją ku prawdziwej, spełnionej miłości.

Ludzie z przeszłościąWong Kar Wai postanowił zrobić film – jak sam mówi – spontaniczny i współcze-sny. „Jagodowa miłość” nawiązuje do filmu „2046” – innego obrazu twórcy, peł-nego melancholii, romanty-zmu, gry gestów i spojrzeń oraz zmysłowości. Nikogo

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

„Czesław Niemen. Czy go jeszcze pamię-tasz?”, Dariusz Michal-ski, Wydawnictwo MG, Warszawa 2009 r.

KULTURA_KRZYZ.indd 16 23-01-09 13:43:42

Luty 2009 41WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

W drodz e po wielką miłość

Dla Czytelników

NO

WO

ŚC

I

MUZYKA

Doba dobrej zabawy ●

Album Toma Jonesa pt. „24 Hours” został nagrany w 2007 r. w Los Ange-les. To historyczna płyta 68-letniego artysty, kwintesencja jego siły, muzycz-nej dojrzałości i charakteru. Na płycie moc żywiołowych utworów tanecznych, których energia świadczy o wciąż wyso-kiej formie artysty. Jones wciąż pracuje na wysokich obrotach, a o najnowszej płycie mówi: „Otwieram znów kram. Zobaczymy, kto do mnie zajrzy”.

Upływający czas stopniowo goi rany, a przed Elizabeth otwiera się nowy rozdział życia. Młoda kobieta spotyka na swej ścieżce przeróżnych ludzi: począwszy od uducho-wionego właściciela nocnej kafejki (Jude Law), poprzez zdegenerowanego poli-cjanta (David Strathairn), który nie może zdobyć się na odwagę i odejść od żony (Rachel Weisz), na pechowej hazardzistce (Natalie Port-man) skończywszy. Osoby te pomagają Elizabeth (świa-domie bądź też nie) na nowo zdefiniować jej życie i mię-dzyludzkie relacje. Dziew-czyna akceptuje wreszcie przeszłość i odkrywa drogę wiodącą ją ku prawdziwej, spełnionej miłości.

Ludzie z przeszłościąWong Kar Wai postanowił zrobić film – jak sam mówi – spontaniczny i współcze-sny. „Jagodowa miłość” nawiązuje do filmu „2046” – innego obrazu twórcy, peł-nego melancholii, romanty-zmu, gry gestów i spojrzeń oraz zmysłowości. Nikogo

nie powinien zadziwić fakt, że reżyser, znany z poczucia duchowego pokrewieństwa z muzykami, rolę główną powierzył piosenkarce, któ- ra notabene w roli Elizabeth wypadła znakomicie. Podróż głównej bohaterki po Sta-nach Zjednoczonych (Nowy Jork, Memphis, Las Vegas) jest oczywiście tylko pre-tekstem do ukazania pro-blemów i osobowości ludzi z różnych regionów USA. Wong Wai nie byłby jednak sobą, gdyby nie wykorzystał opowieści o Elizabeth do kolejnych rozważań na swój ulubiony temat – znaczenia przeszłości w życiu czło-wieka. Sytuacje, w jakich spotykamy postacie melo-dramatu, są konsekwencją ich wcześniejszych wybo-rów. Niewątpliwym atutem produkcji są krajobrazy autostrady 66, tworzące tło niezwykłych spotkań bohaterki z osobami, które pomagają jej dotrzeć do celu podróży.

Amelia Makowska

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

KSIĄŻKI

Żyć pełnią życia ●

Krzepiąca, pełna empatii książka napi-sana dla ludzi, którzy od dawna zmagają się z problemem złości w swoim życiu. Autorzy, znakomici terapeuci z boga-tym doświadczeniem klinicznym, opisują nowatorskie podejście do pracy nad tym trudnym uczuciem. Poprzez liczne przy-kłady z życia codziennego czytelnik ma okazję uczyć się akceptacji dla siebie i innych nawet w najtrudniejszych momen-tach życia.

JESZCZE WIĘCEJ KONKURSÓW

ZNAJDĄ PAŃSTWO NA STRONIE:

WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

„O złości inaczej”, Georg H. Eifert, Matthew McKay, John P. Forsyth, Wydawnictwo AnWero, Gdańsk 2008 r.

„24 Hours”, Tom Jones, EMI Music Polska 2009.

! Osoby, które wejdą na stronę www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem przyślą do nas maila z hasłem: JONES, mają szansę dostać płytę CD w prezencie.

ROZWIĄZANIE KONKURSÓW Z NR 11 (17) „FARMACJI PRAKTYCZNEJ”

– NAGRODY OTRZYMUJĄ:

książkę ,,188 dni i nocy” (hasło GRA): ● Justyna Orłowska, Anna Maria Wyklandt, Magdalena Jabłońska, Paulina Gwizdała i Agnieszka Filipek.

płytę ,,Retrospekcja” Ewy Abart (hasło EWA): ● Agnieszka Flak, Justyna Ziemlewicz, Anna Pęczek, Sylwia Kopeć i Emil Biela.

książkę „Relaksacja w pigułce” (hasło RELAKS): ●

Dominika Kasprzyk, Magdalena Jęksa-Wojciechowska, Olga Kozłowska i Joanna Hawełka-Kucharczyk.

! Osoby, które wejdą na stronę www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem przyślą do nas maila z hasłem: ZŁOŚĆ, mają szansę dostać książkę w prezencie.

„Jagodowa miłość” - reż. Wong Kar Wai.Występują: Norah Jones, Jude Law, Natalie Portman, Rachel Weisz, David Strathairn.Dystrybucja: Kino ŚwiatPremiera: 13.02.2009


42 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL Luty 2009

KR

ZYŻÓ

WK

A

Wśród osób, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, rozlosujemy nagrody: 10 zestawów kosmetyków z serii PHARMACERIS ufundowanych przez Firmę Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 28 lutego 2009 r. na adres: Valkea Media S.A. ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]

IMIĘ I nAzWISKo:................................................................................................................DoKŁADny ADrES:................................................................................................................

................................................................................................................DAtA I PoDPIS:................................................................................................................

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie.

10

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 11 (17) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: AC

IDOLAC

BABY SMAC

ZNY I ŁATWY DO

PODANIA. Zestaw

y kosmetyków

z serii AA Therapy Dla diabetyków

otrzymują: Zdzisław

a Strąk, Ewa Rudaw

ska-Liszka, Magdalena Reichelt, Zofia Tulibacka, M

arta Widz, Stanisław

a Szczepaniak, Maria

Wojciechow

ska, Jadwiga Kraw

czyk i Wanda G

ołda i Artur Kowalczyk.

Wyrażam zgodę na przetwarzanie w celach marketingowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Bobrowiecka 6, danych osobowych podanych na kuponie (podstawa prawna - Ustawa z 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 2617 19 20 21 2322 24 2518

z ama b.k.k.u.*

W P

olsce mamy

rocznie30000

My tam si nie amiemy

OSTEMAX 70 comfort (Acidum alendronicum) Sk ad. Jedna tabletka zawiera 70 mg alendronianu sodu. Wskazania: Leczenie osteoporozy u kobiet po menopauzie, w celu zmniejszenia ryzyka z ama , w tym z ama kompresyjnych trzonów kr gów i ko ci udowej. Leczenie osteoporozy u m czyzn, w celu zapobiegania z amaniom kr gów i szyjki ko ci udowej. Dawkowanie i sposób podawania: Doro li: Doustnie: 1 tabletka 70 mg raz w tygodniu. Preparat nale y przyjmowa przynajmniej na pó godziny przed pierwszym posi kiem, napojem, a tak e przed przyj ciem innych leków, pop aj c szklank przegotowanej wody. Inne napoje (równie woda mineralna), ywno i leki zmniejszaj wch anianie preparatu. W celu u atwienia przemieszczenia si tabletki do o dka i zmniejszenia ryzyka wywo ania podra nie w prze yku oraz dzia a niepo danych nale y przestrzega nast puj cych zalece : preparat nale y przyjmowa rano, bezpo rednio po wstaniu z ó ka, pop aj c pe n szklank przegotowanej wody; nie nale y tabletki u lub dopu ci do jej rozpuszczenia w jamie ustnej, ze wzgl du na mo liwo wyst pienia owrzodzenia jamy ustnej i gard a; po po kni ciu tabletki, nie nale y k a si przez co najmniej pó godziny, do czasu pierwszego posi ku; preparatu nie nale y stosowa wieczorem lub przed porannym wstaniem z ó ka. Podczas leczenia nale y spo ywa odpowiedni ilo wapnia, a w razie niewystarczaj cej jego poda y w diecie, przyjmowa dodatkowo preparaty wapnia i witaminy D (szczególnie wa ne podczas leczenia glikokortykosteroidami). Wskazane jest równie zaprzestanie palenia oraz regularne wiczenia zyczne. U pacjentów w podesz ym wieku oraz u pacjentów z agodn niewydolno ci nerek (wspó czynnik ltracji k buszkowej wi kszy ni 35 ml/min) nie jest konieczna zmiana dawkowania. Je li wspó czynnik ltracji k buszkowej jest < ni 35 ml/min, nie zaleca si stosowania preparatu. W razie pomini cia dawki nale y przyj tabletk nast pnego dnia. Nie nale y przyjmowa 2 tabletek w jednym dniu. Nast pnie powróci do ustalonego schematu przyjmowania leku. Przeciwwskazania: Nieprawid owo ci budowy oraz choroby prze yku powoduj ce opó nienie jego opró niania, takie jak zw enie lub achalazja. Niemo no utrzymania pozycji stoj cej lub siedz cej, przez minimum 30 minut. Nadwra liwo na alendronian lub inny sk adnik preparatu. Hipokalcemia. Specjalne ostrze enia i zalecane rodki ostro no ci: Alendronian mo e powodowa podra nienie b ony luzowej prze yku. Lek powinien by ostro nie stosowany u pacjentów z czynnymi chorobami górnego odcinka przewodu pokarmowego, jak dysfagia, choroby prze yku, zapalenie o dka, dwunastnicy, choroba wrzodowa, u osób, u których wyst pi y w ostatnim roku wrzód trawienny, czynne krwawienie z przewodu pokarmowego, zabieg chirurgiczny górnego odcinka przewodu pokarmowego (nie dotyczy plastyki od wiernika). Pacjentom leczonym alendronianem nale y zwróci uwag na objawy, które mog wskazywa na reakcje ze strony prze yku, takie jak zapalenie, owrzodzenie lub nad erki. Niekiedy mog mie one ci ki przebieg i wymaga hospitalizacji. Pacjenci powinni przerwa leczenie i zwróci si do lekarza w przypadku pojawienia si trudno ci lub bólu podczas prze ykania, bólów zamostkowych oraz wyst pienia i nasilenia zgagi. Pacjenci powinni przestrzega sposobu przyjmowania leku, który pozwala na zmniejszenie ryzyka wyst pienia powik a ze strony prze yku. Wa ne jest przekazanie wszystkich zalece dotycz cych przyjmowania leku i sprawdzenie czy pacjent je zrozumia . Nale y wzi pod uwag równie inne przyczyny osteoporozy poza niedoborem estrogenów i wiekiem. Przed rozpocz ciem leczenia nale y ca kowicie wyrówna zaburzenia gospodarki wapniowej. Nale y leczy równie inne zaburzenia przemiany mineralnej (takie jak niedobór witaminy D i niedoczynno przytarczyc). Podczas leczenia pacjentów z tymi zaburzeniami, nale y monitorowa st enie wapnia w surowicy oraz objawy hipokalcemii. Podczas leczenia alendronianem mo e wyst pi niewielkie bezobjawowe zmniejszenie st enia wapnia i fosforanów w osoczu. Donoszono o wyst powaniu hipokalcemii objawowej, niekiedy o ci kim przebiegu, najcz ciej u pacjentów predysponowanych (np. z niedoczynno ci przytarczyc, niedoborem witaminy D, z ym wch anianiem wapnia). Podczas leczenia alendronianem (szczególnie wa ne u pacjentów przyjmuj cych glikokortykosteroidy) konieczne jest zapewnienie odpowiedniej ilo ci wapnia i witaminy D (odpowiednio 1000 - 1500 mg/dob i 400 - 800 j.m./dob ). Stosowanie u dzieci: Bezpiecze stwo i skuteczno stosowania u dzieci nie zosta y ustalone. Stosowanie u osób w podesz ym wieku: Nie obserwowano ró nic w bezpiecze stwie i skuteczno ci stosowania alendronianu u osób w podesz ym wieku w porównaniu z osobami m odszymi, nie mo na jednak wykluczy wi kszej wra liwo ci tych pacjentów na lek. Dzia ania niepo dane: Opisane dzia ania niepo dane u kobiet po menopauzie, które przyjmowa y alendronian mia y zwykle charakter agodny i nie wymaga y odstawienia leku. By y to: bóle brzucha, objawy dyspeptyczne, kwa ne odb ania, nudno ci, zaparcia, biegunka, wzd cia, owrzodzenie prze yku, dysfagia, oddawanie gazów, zapalenie o dka, bóle mi niowo-szkieletowe, bóle g owy. Po wprowadzeniu alendronianu do lecznictwa opisano nast puj ce objawy niepo dane: zarzucanie tre ci o dkowej do prze yku, bóle stawów; wymioty, zapalenie b ony luzowej o dka i prze yku, nad erki i owrzodzenie prze yku, smoliste stolce; wysypka, rumie i wi d. Rzadkie: reakcje nadwra liwo ci, w tym pokrzywka i obrz k naczynioruchowy, przem aj ce objawy zwi zane z rozpocz ciem leczenia takie jak: ból mi niowy, z e samopoczucie i gor czka, wysypka z nadwra liwo ci na wiat o, objawowa hipokalcemia wyst puj ca najcz ciej u osób predysponowanych; zw enie prze yku, owrzodzenie jamy ustnej i gard a, perforacje, owrzodzenie i krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego; zapalenie b ony naczyniowej oka, zapalenie twardówki. W pojedynczych przypadkach: powa ne reakcje skórne, w tym zespó Stevensa-Johnsona i martwica toksyczno- rozp ywn naskórka. W badaniach klinicznych obserwowano bezobjawowe, agodne i przem aj ce zmniejszenie st enia wapnia i fosforanów w surowicy. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 10817 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728, Warszawa; tel.: +48 22 364 61 00; fax: +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dost pny na recept . Cena urz dowa detaliczna leku wynosi: 31,01 z . Maksymalna kwota dop aty pacjenta wynosi: 17,43 z .

OST/

218/

08-2

008

*Lorenc R.S., Olszy ski W.P. „Osteoporoza. Poradnik dla lekarzy” Wydanie II zaktualizowane, Warszawa 20066

205x297_Dziadek_Ostemax_a.indd 1 2008-12-08 12:31:47KULTURA_KRZYZ.indd 18 23-01-09 13:43:47

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 11 (17) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: AC

IDOLAC

BABY SMAC

ZNY I ŁATWY DO

PODANIA. Zestaw

y kosmetyków

z serii AA Therapy Dla diabetyków

otrzymują: Zdzisław

a Strąk, Ewa Rudaw

ska-Liszka, Magdalena Reichelt, Zofia Tulibacka, M

arta Widz, Stanisław

a Szczepaniak, Maria

Wojciechow

ska, Jadwiga Kraw

czyk i Wanda G

ołda i Artur Kowalczyk.

z ama b.k.k.u.*

W P

olsce mamy

rocznie30000

My tam si nie amiemy

OSTEMAX 70 comfort (Acidum alendronicum) Sk ad. Jedna tabletka zawiera 70 mg alendronianu sodu. Wskazania: Leczenie osteoporozy u kobiet po menopauzie, w celu zmniejszenia ryzyka z ama , w tym z ama kompresyjnych trzonów kr gów i ko ci udowej. Leczenie osteoporozy u m czyzn, w celu zapobiegania z amaniom kr gów i szyjki ko ci udowej. Dawkowanie i sposób podawania: Doro li: Doustnie: 1 tabletka 70 mg raz w tygodniu. Preparat nale y przyjmowa przynajmniej na pó godziny przed pierwszym posi kiem, napojem, a tak e przed przyj ciem innych leków, pop aj c szklank przegotowanej wody. Inne napoje (równie woda mineralna), ywno i leki zmniejszaj wch anianie preparatu. W celu u atwienia przemieszczenia si tabletki do o dka i zmniejszenia ryzyka wywo ania podra nie w prze yku oraz dzia a niepo danych nale y przestrzega nast puj cych zalece : preparat nale y przyjmowa rano, bezpo rednio po wstaniu z ó ka, pop aj c pe n szklank przegotowanej wody; nie nale y tabletki u lub dopu ci do jej rozpuszczenia w jamie ustnej, ze wzgl du na mo liwo wyst pienia owrzodzenia jamy ustnej i gard a; po po kni ciu tabletki, nie nale y k a si przez co najmniej pó godziny, do czasu pierwszego posi ku; preparatu nie nale y stosowa wieczorem lub przed porannym wstaniem z ó ka. Podczas leczenia nale y spo ywa odpowiedni ilo wapnia, a w razie niewystarczaj cej jego poda y w diecie, przyjmowa dodatkowo preparaty wapnia i witaminy D (szczególnie wa ne podczas leczenia glikokortykosteroidami). Wskazane jest równie zaprzestanie palenia oraz regularne wiczenia zyczne. U pacjentów w podesz ym wieku oraz u pacjentów z agodn niewydolno ci nerek (wspó czynnik ltracji k buszkowej wi kszy ni 35 ml/min) nie jest konieczna zmiana dawkowania. Je li wspó czynnik ltracji k buszkowej jest < ni 35 ml/min, nie zaleca si stosowania preparatu. W razie pomini cia dawki nale y przyj tabletk nast pnego dnia. Nie nale y przyjmowa 2 tabletek w jednym dniu. Nast pnie powróci do ustalonego schematu przyjmowania leku. Przeciwwskazania: Nieprawid owo ci budowy oraz choroby prze yku powoduj ce opó nienie jego opró niania, takie jak zw enie lub achalazja. Niemo no utrzymania pozycji stoj cej lub siedz cej, przez minimum 30 minut. Nadwra liwo na alendronian lub inny sk adnik preparatu. Hipokalcemia. Specjalne ostrze enia i zalecane rodki ostro no ci: Alendronian mo e powodowa podra nienie b ony luzowej prze yku. Lek powinien by ostro nie stosowany u pacjentów z czynnymi chorobami górnego odcinka przewodu pokarmowego, jak dysfagia, choroby prze yku, zapalenie o dka, dwunastnicy, choroba wrzodowa, u osób, u których wyst pi y w ostatnim roku wrzód trawienny, czynne krwawienie z przewodu pokarmowego, zabieg chirurgiczny górnego odcinka przewodu pokarmowego (nie dotyczy plastyki od wiernika). Pacjentom leczonym alendronianem nale y zwróci uwag na objawy, które mog wskazywa na reakcje ze strony prze yku, takie jak zapalenie, owrzodzenie lub nad erki. Niekiedy mog mie one ci ki przebieg i wymaga hospitalizacji. Pacjenci powinni przerwa leczenie i zwróci si do lekarza w przypadku pojawienia si trudno ci lub bólu podczas prze ykania, bólów zamostkowych oraz wyst pienia i nasilenia zgagi. Pacjenci powinni przestrzega sposobu przyjmowania leku, który pozwala na zmniejszenie ryzyka wyst pienia powik a ze strony prze yku. Wa ne jest przekazanie wszystkich zalece dotycz cych przyjmowania leku i sprawdzenie czy pacjent je zrozumia . Nale y wzi pod uwag równie inne przyczyny osteoporozy poza niedoborem estrogenów i wiekiem. Przed rozpocz ciem leczenia nale y ca kowicie wyrówna zaburzenia gospodarki wapniowej. Nale y leczy równie inne zaburzenia przemiany mineralnej (takie jak niedobór witaminy D i niedoczynno przytarczyc). Podczas leczenia pacjentów z tymi zaburzeniami, nale y monitorowa st enie wapnia w surowicy oraz objawy hipokalcemii. Podczas leczenia alendronianem mo e wyst pi niewielkie bezobjawowe zmniejszenie st enia wapnia i fosforanów w osoczu. Donoszono o wyst powaniu hipokalcemii objawowej, niekiedy o ci kim przebiegu, najcz ciej u pacjentów predysponowanych (np. z niedoczynno ci przytarczyc, niedoborem witaminy D, z ym wch anianiem wapnia). Podczas leczenia alendronianem (szczególnie wa ne u pacjentów przyjmuj cych glikokortykosteroidy) konieczne jest zapewnienie odpowiedniej ilo ci wapnia i witaminy D (odpowiednio 1000 - 1500 mg/dob i 400 - 800 j.m./dob ). Stosowanie u dzieci: Bezpiecze stwo i skuteczno stosowania u dzieci nie zosta y ustalone. Stosowanie u osób w podesz ym wieku: Nie obserwowano ró nic w bezpiecze stwie i skuteczno ci stosowania alendronianu u osób w podesz ym wieku w porównaniu z osobami m odszymi, nie mo na jednak wykluczy wi kszej wra liwo ci tych pacjentów na lek. Dzia ania niepo dane: Opisane dzia ania niepo dane u kobiet po menopauzie, które przyjmowa y alendronian mia y zwykle charakter agodny i nie wymaga y odstawienia leku. By y to: bóle brzucha, objawy dyspeptyczne, kwa ne odb ania, nudno ci, zaparcia, biegunka, wzd cia, owrzodzenie prze yku, dysfagia, oddawanie gazów, zapalenie o dka, bóle mi niowo-szkieletowe, bóle g owy. Po wprowadzeniu alendronianu do lecznictwa opisano nast puj ce objawy niepo dane: zarzucanie tre ci o dkowej do prze yku, bóle stawów; wymioty, zapalenie b ony luzowej o dka i prze yku, nad erki i owrzodzenie prze yku, smoliste stolce; wysypka, rumie i wi d. Rzadkie: reakcje nadwra liwo ci, w tym pokrzywka i obrz k naczynioruchowy, przem aj ce objawy zwi zane z rozpocz ciem leczenia takie jak: ból mi niowy, z e samopoczucie i gor czka, wysypka z nadwra liwo ci na wiat o, objawowa hipokalcemia wyst puj ca najcz ciej u osób predysponowanych; zw enie prze yku, owrzodzenie jamy ustnej i gard a, perforacje, owrzodzenie i krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego; zapalenie b ony naczyniowej oka, zapalenie twardówki. W pojedynczych przypadkach: powa ne reakcje skórne, w tym zespó Stevensa-Johnsona i martwica toksyczno- rozp ywn naskórka. W badaniach klinicznych obserwowano bezobjawowe, agodne i przem aj ce zmniejszenie st enia wapnia i fosforanów w surowicy. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 10817 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728, Warszawa; tel.: +48 22 364 61 00; fax: +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dost pny na recept . Cena urz dowa detaliczna leku wynosi: 31,01 z . Maksymalna kwota dop aty pacjenta wynosi: 17,43 z .

OST/

218/

08-2

008

*Lorenc R.S., Olszy ski W.P. „Osteoporoza. Poradnik dla lekarzy” Wydanie II zaktualizowane, Warszawa 20066

205x297_Dziadek_Ostemax_a.indd 1 2008-12-08 12:31:47KULTURA_KRZYZ.indd 19 23-01-09 13:43:47

=


str2-9.indd 16 23-01-09 14:02:23 - farmacjapraktyczna.pl fileokladka_akcept.indd 1 22-01-09...

Documents