Strategija delovanja

za srpsku zajednicuu pećkoj opštini2009-2011

Objavljeno od:NVO “Syri i Vizionit”Qendra Zejtare 64/B30000 Pejë, Kosovë

Strategija je izrađena od NVO-a “Syri i Vizionit” Peć

Mišljenja izražena u ovom dokumentu predstavljaju

Gledišta autora a ne obavezno i stavove

“Syri i Vizionit, The Olof Palme Center i Opštine Peć.

Objavljivanje ovog dokumenta je omogućio The Olof Palme Center

4

Zahvalnosti

Autori ove strategije, nelvadina organizacija “Syri i Vizionit” zahvaljuje se svim saradnicima, organizacijama kao i pojedincima koji su pomogli proces izrade ovog dokumenta.

Prvo zahvalnost upućujemo The Olof Palme International Center-u za dobru saradnju i finansijsku podršku koju su dali ovom procesu.

Posebna zahvlanost ide opštini Peć, gradonačelniku Ali Beriši, direktoru administracije Naimu Sahitiju, kao i šefu kancelarije za zajednice Sabahudinu Cirikoviću, koji su od samog početka bili zainteresovani za tok realizacije projekta.

Takođe se zahvaljujemo službeniku podkancelarije za zajednice Slobodanu Petroviću, koji je pratio proces izrade ove strategije, kao i Skenderu Avdyljiju iz Direktorijata za javne usluge, koji nam je pomogao u računanju vrijednosti projekata.

Još jedna velika zahvalnost ide za predstavnike srpske zajednice u Peći, čelnike ovih sela i naselja, predstavnike organizacija ove zajednice kao i za sve one koji su uzeli učešća na održanim sastancima po selima i naseljima Pećke opštine i koji su svojim predlozima i sugestijama pomogli da ovaj dokument bude što sadržajniji sa idejama i predlozima.Zahvaljujemo se i predstavnicima sela koji su uzeli učešća na zajedničkim sastancima predstavnika zajednice:Ilija Dašić, Miroslavka Simonović, Srđan Dakić, Jeremija Jeremić, Miodrag Dašić, Milorad Jašović, Ranko Bakić, Zoran Ašanin, Milija Lazović, Radovan Praščević, Momčilo Savić.

Zahvaljujemo se članovima fokusa grupa po selima koji su uzeli učešće na sastancima kao i seminarima: Bogdan Dašić, Krsto Džavrić, Nebojša Džavrić, Milisav Dašić, Radovan Džavrić (Brestovik); Dobra Ašanin, Luka Ašanin, Milivoje Ašanin, Milisav Bakić, Elo Bakić, Stanka Bakić, Milojka Bakić, Danijela Bakić, Sanja Ašanin, Aleksandra Bakić, Koviljka Bakić (Ljevoša); Vuko Portić, Milorad Jovanović, Miodrag Makeić, Milan Krstović, Vesko Bičanin, Aranđel Ašanin, Zoran Dašić, Draginja Zdravković, Milica Kastratović, Marina Maksić, Milena Zdravković, Tamara Petrović, Slađana Portić, Dalibor Zdravković, Dušica Portić, Mirjana Jeremić, Dara Dimitrijević, Milica Jeremić, Milunka Bukumirić (Goraždevac); Gruica Jašović, Dejan Dašić, Slobodan Bukumirić, Vujica Jašović, Radoš Jašović (Siga), Svetozar Lazović, Ljubiša Lazović, Verica Lazović, Danilo Lazović, Radoslav Lazović (naselje Lazoviće); Vladimir Savić, Slađana Jokić, Rajka Milković, Arsenije Jokić, Tušica Jokić, Anđelka Jokić, Miloš Miljković, Petar Miljković, Vinko Miljković, Svetozar Zogović, Gordana Pavlović (Belo Polje); Milanka Prašćević, Verica Lazović, Dušanka Obradović, Predrag Obradović, Radmila Popović, Slobodan Popović, Ljubica Laban (Peć).

Zahvalnost ide i centru žena “Briga” u Goraždevcu gde su održani sastanci predstavnika sela na zajedničkom odboru zajednica.

Autori ovog dokumenta se izvinjavaju ukoliko u tekstu strategije nije obuhvaćen nečiji rad ili

aktivnosti a koji su radili na ovom dokumentu, jer je nenamerno učinjeno. Takođe izvinjavamo se

svima onima koji misle da nisu dovoljno obuhvaćeni njihovi zahtjevi i sugestije kao i od same njihove

zajednice.

5

Skraćenice:

AERDRCIOMKEKKFORKPAMPDLNVOOSBEPTKRTK SiVKUDTHWTMKUNDPUNHCRUNMIK

- - - International Orgazation for Migration- - Kosovo Force- - Spanish NGO Movement for Peace- - Organizata e Sigurimit dhe Bashkëpunimit Evropjan- - - Syri i Vizionit- - Teshnisches Hilfswerk - - United Nations Development Programme - United Nations High Commissioner for refugees - United Nations Mission in Kosovo

Evropska Agencija za Rekonstrukciju Danish Refugees Council (Danski savjet za izbeglice)

Kosovska Elektro Korporacija

Kosovska Imovinska Agencija

Nevladina organizacija

Kosovski Post-Telekom Radio Televizija Kosova

Kulturno umetničko društvo

Trupat Mbrojtëse të Kosovës (Kosovski zaštini korpus)

6

77

Kryetari

Poštovani,

Opština Peć sa svim svojim strukturama se obavezala da će mobilizirati sve svoje raspoložive resurse u smeru stvaranja jednog mnogoetničkog društva. Srpska zajednica koja je živela na ovoj teritoriji zajedno sa ostalima, je deo ove mnogoetičnosti i kao takva je značajan deo strateškog stvaranja višeetničkog društva.

Mi kao opština smo se obavezali da radimo zajedno sa svima u smeru procenjivanja potreba zajednica i na asistiranju njihovim potrebama.

Stvaranje jednog životnog standarda koji će postepeno biti unapređen u evropski standard življenja, je jedna od naših vizija. Pod ovom ombrelom obuhvataćeni su svi graðani Opštine Peć, bez razlike.

Sa poštovanjem,

Ali Berisha Gradonačelnik Opštine Peć

8

SADRŽAJ

10 I. Izrada strategije

18 II. Inicijative i preporuke

28 III. Intervencija u zajednici

50 IV. Budžet

52 V. Foto

5679

11111113111411151516161

192021222242627

293033

4244

51

53

ZahvalnostiSkraćenicePredgovorRealizatori

Šta je ova strategija 2 Osnova izrade strategije 2 Put koji je sledjen za izradu strategije 3 Učesnici u procesu izrade nacrta strategije 3 Uključenost zajednice u izradi nacrta strategije

Uključenost opštine prilikom izrade nacrta strategije 4 Trenutno stanje 4 Prostiranje srpske zajednice u Pećkoj opštini

Stanje u kom živi srpska zajednica 5 Istraživanje obavljeno od strane “Syri i Vizionit” o stanju ove zajednice u pećkoj opštini 5 Stanje porodica

Stanje stambenih objekata Pristup javnim službama Pristup Sprovodjenje strategije

7 Poteškoće u realizovanju ove strategije

UvodKućna i imovinska pitanja, neformalna naselja Edukacija i omladina Zapošljavanje i privredni razvoj

4 Zdravstvo i socijalna pitanjaSigurnost, prava manjina i njihovo predstavljanjeKultura, mediji i informisanjePrava žena

Uvod Projekti za selo Belo Polje

4 Projekti za selo Siga6 Projekti za selo Goraždevac

39 Projekti za naselje LazovićProjekti za zajednicu u Peći

4 Projekti za selo Levoša7 Projekti za selo Brestovik

Budžetska tabela

Fotografije sa sastanaka sa zajednicom

Olof Palme Center

Olof Palme International Center radi na međunarodnoj saradnji za razvoj i stvaranje javnog mnjenja a

koji se tiče pitanja međunarodne politike kao i sigurnosti.

Palme Centre je utemeljen 1992 godine od švedske demokratske Partije, Konfederacije Sindikata za

Trgovinu i zadružnih Sindikata. Danas Palme Center ima 8 organizacija članica unutar pokreta rada.

Centar radi po gledištima pokojnog premijera Švedske, Olof Palme, koja se reflektuju u famoznom

citatu: “Politika želi nešto. Socijal Demokratske politike žele promene".

Uverenje Olof Palmea da se zajednička sigurnost stvara saradnjom i solidarnošću posredstvom granica, opisuje aktivnosti ovog

Centra.

Pridobijanje ovih organizacija članica je i osnova aktivnosti Centra. Izuzev osnovnih organizacija oni obuhvataju i Edukativno

Udruženje Radnika, pokret stanovništva i individualne sindikatre. Kao popularne pokrete i volonterske organizacije oni se

predstavljaju svim opštinama u Švedskoj kao i na mnogim radnim mestima. Jedan pojedinac nemože biti član Palme Center, ali

organizacije članice zajedno imaju preko milion članova.

Međunarodna saradnja za razvoj je usredsređena na šest regione: Balkan, Istočna Evropa i Rusija, Latinska Amerika, Srednji

Istok, Jugoistočna Azija i Južna Afrika.

Palme Center i njene organizacije članice su obuhvatile približno 450 međunarodnih razvojnih projekata tokom jedne godine.

Oni se protežu od građanske edukacije i organizacione strukture pa do projekata o ljudskim pravima i pomirenju.

Centar ima jedan ugovorni okvir sa agencijom Swedish International Development Co-operation Agency (SIDA), a koja

finansira projekte za međunarodni razvoj organizacija članica. Većina projekata se sprovodi neposredno od strane organizacija

članica koje zajedno sa svojim lokalnim partnerima na terenu su odgovorne za planiranje, iniciranje kao i procenjivanje

projekata. Ovo pomaže da se stvore veoma snažne lokalne veze. Centar sprovodi relativno malo projekata međunarodnog

razvoja u sebi, isključujući one sa Balkana.

Centar takođe administrira fond International Solidarity Fund (I-Fund) koji je radni pokret za međunarodnu solidarnost i

razvojnu saradnju. Sva nagomilana sredstva iz I-Fund ekskluzivno se upotrebljavaju za podržavanje rada na razvoju sindikata i

politika.

Centar je smešten sa centralom u Stokholmu.

NVO “Syri i Vizionit”

Organizacija “Syri i Vizionit” je zvanično registrovana kao lokalna NVO u Septembru mesecu

2001 godine, i ako je počela funkcionisati ranije i to od 1999 kao Organizacija Bazirana na

Zajednici (CBO) u opštini Peć, radeći na koordiniranju i objavljivanju revije za mlade na Kosovu a

uz finansijsku pomoć od USAID-a. Od samog začeća NVO ”Syri i Vizionit” je postigla

profesionalnost u implementiranju projekata jednog šireg spektra različitih projekata. Dokazujući

sebe kao pravog aktera civilnog društva na Kosovu.

Tokom poslednjih godina NVO ”Syri i Vizionit” je razvila mnoštvo partnerstava sa širim spektrom lokalnih i međunarodnih

organizacija, opština kao i drugih faktora širok Kosova i Balkana kao: USAID, IREX, DRC, CARE International, OSCE, the Olof

Palme, Swiss Labour Assistance i dr.

Cilj i vrednosti:

NVO “Syri i Vizionit” uglavnom ima za cilj promovisanje lokalne demokratije i učestvovanje građana na Kosovu a posebno u

regionu Peći. U stalnim nastojanjima da implementira demokratsku praksu NVO “Syri i Vizionit” posebnu ulogu daje značaju

promovisanja dobrom upravljanju, odgovornosti, transparentnosti, učestvovanju u raznim sferama civilnog društva.

U praksi, kakav god bilo projekat da je implementiran od strane NVO-a “Syri i Vizionit” zahteva održavajuću vezu između

opštinskih zvaničnika i samih aktera civilnog društva na individualnom ili institucionalnom nivou.

Programski objektivi:

Od samog početka NVO “Syri i Vizionit” je artikulisala svoj rad oko specifičnih objektiva kao:

- Razvoj pripreme i dostavljanja informacija verodostojnih i proverenih kod građana,

- Promovisanje javne svesti vezano za hitne socijalne probleme kod širih masa a posredstvom delovanja koja podižu nivo

svesti;

- Opremanje građana sa dovoljno zastupanja/zaštite kao i sposobnosti za lobiranje te ekipnog rada i umrežavanja i to na način

da se praktikuju njihova elementarna prava kako bi mogli biti izazov vladinim institucijama.

Od 2003, organizacija je jedan od službenih partnera Web Portala One World za Jugoistočnu Evropu.

A od 2004, NVO “Syri i Vizionit” je postala aktivni član Programa Kosovske Inicijative (KIP).

Organizacija učestvuje na aktivan način i u drugim inicijativama umrežavanja na osnovi projekata kao što je mreža Pro Peace

Platform koja je na Kosovu lansirana učešćem lokalnih organizacija u 2005 godini, Koaliciji za Čist Parlament, Koaliciji

“Demokratija na Delu”, Mreža za Sigurnost, kao i Koalicija za Saradnju između Civilnog Društva 9

ZAKLJU

ČAK

I.Izrada

strategije

1.1 Šta je ova strategija

Strategija delovanja za srpsku zajednicu u pećkoj opštini je dokumenat koji teži da predstavi celokupnu problematiku srpska zajednice u pećkoj opštini. Ona sadrži potrebe i zahteve ove zajednice u sredinama gde živi na čitavoj teritoriji Opštine, obuhvatajući njihove životne probleme, zahteve zajednice i samih zona u kojima žive, i postavlja dalju orjentaciju rada ove zajednice za sljedeće tri godine.

Jedan ovakav dokumenat je vrlo dobra osnova za opštinu, donatore i zajednicu u budućnosti. U tom dokumentu su predstavljene sve problematike, podeljene po raznim sektorima, pružena su moguća rešenja i napravljen je jedan pobliži proračun koštanja akcije delovanja u ovoj zajednici. Na ovakav način strategija sačinjava jedan akcioni plan konkretnih aktivnosti, prožet potrebama opštine i same zajednice.

Strategiju je izradila NVO “Syri i Vizionit” iz Peći u saradnji sa zajednicom, predstavnicima sela i lokaliteta kao i opštinom i opštinskim zvaničnicima za zajednice. Projekat je finansiran od strane The Olof Palme Center.

Projekat je jedan pilot projekat koji teži da mobilizuje i trenira srpsku zajednicu pomažući im tako u boljem zastupanju/zalaganju da bi bili učesnici u pozitivnoj izmeni njihovih života kao i u samoodlučivanju. Projektima koje predviđa ova strategija zamišlja se promena uslova života srpske zajednice, koja u poslednjih deset godina u pojedinim lokalitetima je živela neobuhvaćena u politički i društveni razvoj Pećke opštine i bez mnogo komuniciranja sa većinskom albanskom zajednicom.

11

1.2 Osnova izrade strategije

1.3 Put koji je sleđen za izradu strategije

je sedam sektora prema kojima se i diskutovalo i tražila su se rešenja: Imovinska i stambena pitanja, neformalna naselja; Strategija djelovanja za srpsku zajednicu je u edukacija i mladi; zapošljavanje i privredni skladu sa opštinskim dokumentima, razvoj; zdravstvo i socijalna pitanja; opštinskim strategijama za povratak i sigurnost, manjinska prava i predstavljanje; integraciju i sa posvećenošću Skupštine kultura,mediji i informisanje; ženska prava. Opštine Peći za delovanje sa srpskom

zajednicom.Sastanci su održavani u svakoj sredini, naselju Strategija je u skladu sa orjentacijom i selu. Na ovim sastancima su uzeti prvi kosovskog društva i institucija za izgradnju zahtevi, koji sačinjavaju prvu osnovu za izradu jednog podjednakog društva, da bi se podržao akcionog plana. Održano je na desetine proces povratka i integracije. Dokumenat je grupnih sastanaka, individualnih kao i u takođe u skladu sa ostalim međunordnim manjim grupama sa predstavnicima zajednice. dokumentima za tretiranje manjina i za

afirmativniji pristup prema ovoj zajednici. Da bi se što bolje osposobili članovi zajednice da na najbolji način umeju izneti svoje Pošto je ova strategija izrađena u saradnji zahteve, kao i puteve predstavljanja i dalje između opštine, srpske zajednice i ostalih zastupanje/zalaganje, za predstavnike bitnih učesnika u ovom procesu, ovaj zajednice tri puta su održani treninzi od strane dokumenat će biti na usluzi opštini da ga stručnjaka za advokaciju koristi prema potrebi ili da ga pretvori u radni (zastupanje/zalaganje), za izradu nacrta dokument koji će služiti opštini za naredni strategije i za izradu projekt predloga.period, ili da ga predstave donatorima koji Na prvom treningu tokom meseca Avgusta budu zainteresovani da pomognu ovoj 2008 godine oni su osposobljavani da bi zajednici. identifikovali probleme u zajednici gde žive i da iznađu načine advokacije do realizacije njihovih projekata. Na drugom treningu održanom u septembru mesecu 2008 godine predstavnici srpske zajednice su osposbljavani za izradu projekt- predloga. Treći trening za nacrt strategije je održan u septembru

Strategija je izrađena posle sedmomesečnog mesecu sa predstavnicima zajednice i rada NVO “Syri i Vizionit” zajedno sa srpskom dogovoreno je da oni sačine sami dokumente zajednicom, predstavnicima naseljenih mesta koji će biti deo te strategije. sa ovim zajednicom, aktivistima i NVO Posle ovoga su održani zajednički sastanci sa zajednice u pećkoj opštini. predstavnicima grupa sela Goraždevac, grupa

mladih, muškaraca i žena, predstavnicima iz Najpre “Syri i Vizionit” je posetio zajednicu na Peći, Brestovika, Sige, Ljevoše i Lazovića, svim lokalitetima gde ona živi i prikupili su takozvani sastanci “zajedničkog saveta sa podatke o životu i stanju ove zajednice, da bi zajednicom” sa kojima je rađen deo po deo imali jedan bolji pregled stanja. U nedostatku ove strategije. Na ovim sastancima uzeli su pređašnjih istraživanja, u prvoj fazi je učešća i opštinski predstavnici Podkancelarije napravljeno istraživanje da bi se videlo najpre za Zajednice, koja se nalazi u selu stanje u šiframa kao i konkretne činjenice. Goraždevac. Istraživanje je obavljeno u glavnim Strategija u završnoj formi je zasnovana na lokalitetima gde živi srpska zajednica i one su svom prikupljenom materijalu sa održanih fokusirane na glavne tačke da bi videli pravo sastanaka sa zajednicom, kao i zahtevi koje je stanje porodica i kuća iz redova ove zajednice. izneo svaki lokalitet ponaosob. Nacrt strategije

je napravila NVO “Syri i Vizionit”, ali pre nego Posle toga u svim sredinama su forimrane se predala na štampanje ona je data na uvid i fokus grupe sa pripadnicima zajednice kao i za diskusiju predstavnicima zajednice iz formirana je jedna struktura ljudi na terenu sa svakog lokaliteta opštine. kojima je “Syri i Vizionit” radila i kontaktirala tokom čitavog vremena izrade projekta. Fokus grupe na početku su formirane u selu Goraždevac, i to u tri grupe: grupa mladih, muškaraca i žena, u po jedna fokus grupa u Peći, i u selima Brestovik, Siga, Belo Polje, Ljevoša i naselju Lazoviće.Sa ovim fokus grupama su održani sastanci u svakom selu i naselju, gde se diskutovalo o temama sedam određenih problematika. Bilo

12

1.4 Učesnici u procesu izrade 1.4.2 Uključenost opštine prilikom nacrta strategije izrade nacrta strategije

1.4.1 Uključenost zajednice u izradi nacrta strategije

Projekat za nacrt strategije delovanja u Od samog početka sprovođenja projekta đ postojali su kontakti sa opštinom. Predsednik srpskoj zajednici je predvo en od strane NVO

“Syri i Vizionit” iz Peći. On je finansiran od The opštine na prva dva sastanka je informisan o Olof Palme Center. predviđenom procesu izrade strategije i on se Strategija u ovakvom obliku je plod zauzeo da će odrediti određena lica za

ćč đ saradnju i dalju pomo tokom celog procesa. zajedni kog rada tokom godine izme u NVO-a č Posle toga saradnja je uglavnom išla preko “Syri i Vizionit” i ostalih u esnika, zajednice,

organizacija zajednice i opštine. kancelarije za zajednicepodkancelarije za Zajednica je bila uključena na aktivan i zajednice u Goraždevcu. Ova saradnja je kreativan način tokom čitavog vremena izrade mnogo značila za NVO “Syri i vizionit” projekta. Svaki lokalitet je imao svoju fokus dobijajući tako na znanju iz iskustva rada grupu, grupe od 7-10 osoba, koje su na nekim opštine koja je imala sa ovom zajednicom. održanim sastancima dale svoje sugestije kao Sem što je pomogla u svojoj savetodavnoj i ideje. Da bi bili aktivniji u učešću ulozi, opština je bila sudionik u većini predstavnici svakog lokaliteta su pohađali aktivnosti koje su se realizovale tokom određene treninge za nacrt projekata kao i za procesa projekta, zatim i na sastancima avokaciju. Sakupljene sugestije od “zajedničkog saveta zajednice” i u pregledanju predstavnika zajednice su obuhvaćene u zavrsnog nacrta. nacrtu strategije, koje su u takvoj formi Strategija u formi nacrta pri štampanja je ponovo analizirane i dopunjavane sa predata opštini, predsedniku opštine, sugestijama i predlozima zajednice. kancelariji za zajednice i podkancelariji u Pećka opština je čitavo ovo vreme bila deo Goraždevcu, da bi dali svoja mišljenja ili da bi ovog rada, pošto su oni umali učešća u dopunili i dodali još nešto u završnoj formi. čitavom procesu, počevši od prve inofrmacije koja je uzeta od opštine, preko sastanaka na terenu, treninga sve do pisanja završne forme dokumenta.

Zajednica je bila uključena na kreativan i aktivan način tokom čitavog vremena projekta na nekoliko načina:

- Zajednica je direktno uključena na izradu nacrta strategije tokom održanih sastanaka po lokalitetima. U svakom lokalitetu na koji je prisustvovao određeni broj stanovnika je održano nekoliko sastanaka.

- Predstavnici zajednice su uzeli učešće i na takozvanim sastancima “zajednickog saveta zajednice” koji su održani u Goraždevcu gde se govorilo o problemima određenih sektora.

-Tokom izrade nacrta strategije sastali su se predstavnici zajednica okupljenih u fokus grupe sela, nevladinih organizacija i drugih grupacija koji predstavljaju zajednicu.

13

1.5 Trenutno stanje 1.5.2 Stanje u kom živi srpska zajednica

1.5.1 Prostiranje srpske zajednice u Pećkoj opštini Ova zajednica živi u raznim lokalitetima grada,

u urbanom delu kao i u onim ruralnim. Politička zbivanja su učinila da oni izgube Srpska zajednica pre rata je živela moglo bi se radna mesta koje su imali u adminstraciji, reći u svakom delu grada i u skoro svim policiji i sudstvu, dok privatizacija fabrika je selima. U nekoliko okolnih sela pećke opštine ostavila radnike bez mogućnosti povratka na ova zajednica je sačinjavala većinsko njihova radna mesta. Sada dobar deo njih je stanovništvo kao sto je recimo Goraždevac, nezaposlen i primaju uglavnom socijalna ili Belo Polje, Ljevoša, Siga i Brestovik, dok u penzijska primanja. U poslednje vreme se ostalim selima živeli su u mešovitim primećuju razne inicjative za obradu plodne zajednicama kao što je slučaj u selima zemlje koji poseduju prilagođavajući se tako Počešće, Zlopek, Vitomirica, Babiće, Krstovac, postojećem stanju nezaposlenosti u opštini. U Treboviće i drugima. Iako je veliki broj iz ove poljeprivrednom sektoru oni su od strane zajednice živeo u gradu, oni i danas poseduju raznih domaćih i inostranih donatora poljeprivredna dobra sa najvišim kvalitetom u pomognuti sa poljeprivrednom mehanizacijom selima ili na periferiji grada Peći, i ova kao i sa stočnim fondom. Sto se tiče zajednica je poznata kao vredna i radna, infrastrukture ova zajednica je pre rata bila posebno što se tiče poljeprivrede i stočarstva. favorizovana državnim ulaganjima, tako da Tokom poslednjeg rata na Kosovu sem imaju asfaltirane ulice, školske objekte, meštana sela Goraždevac, za koje se zna da ambulante, domove kulture i ostalo. nikada u svojoj istoriji nisu napustili svoj kućni Sem sela Gorazdevac koji ima veliki broj prag, ostali su se raselili van Kosova po Srbiji i starijih kuća, u ostalim mestima gde su se Crnoj Gori, ili na severu Kosova. Povratak je vratili, oni imaju nove kuće, u kojima žive organizovan početkom 2003 godine i to u porodice sa malim brojem članova. U ostalim uglavnom u početku u mestima gde ova selima van Goraždevca žive uglavnom zajednica sačinjava većinu kao što je recimo starešine porodica, stariji koji rade na Belo Polje, gde je nivo sigurnosti za njih bio održavanju kuća i zemlje, dok mlađi teže veoma visok. Od tada pa do današnjeg dana prihvataju da se vrate zbog nedostatka radi se na intenzifikaciji spontanog povratka i perspektive kao i siromaštva na Kosovu, kao i u onim mestima gde je gravitacija ove to da ne mogu naći nikakvu životnu zajednice veoma mala kao sto je recimo po perspektivu u selu.raznim gradskim naseljima ili okolnim selima.

Sada sem sela Goraždevac koje se nije Što se pak tiče organizovanja života zajednice iseljavalo, uspešan povratak je realizovan i u postoje dve strukture vlasti, i to ona kosovska selima Belo Polje, Siga, Brestovik Ljevoša, a i ona iz Srbije. Tako postoje kosovske bilo je stalnog povratka i u urbanim zonama strukture obrazovanja, zdravstva, javne gde su se po povratku razmestili po gradu, higijene a i iste iz Srbije. Mnogo puta je ista gde je i jedan određeni broj njih smešten u struktura ljudi deo oba sistema finansiranja i naselju Lazoviće. U selima Brestovik, Siga i podele odgovornosti. U poslednjim godinama Ljevoša u poslednjih pet godina je izgraðeno 130 ove strukture su ponekada jačale, a ponekada kuća, u naselju Lazoviće je obnovljeno 20 slabile, ali su uvek bile prisutne. Ovo je kuća, dok u Belom Polju 73 kuće, od kojih posebno uočljivo u selu Goraždevac.većina je i dalje nenastanjena.Zajednica je profitirala od obe vlastodavne Dok na Kosovu nema još uvek zvaničnih šifri o strukture u ličnim dohocima, projektima i trenutnoj registraciji stanovništva onda na drugom, iako nisu izvršavali svoje obaveze ni raspolaganje su različite šifre. U ovom prema jednima ni prema drugima. Oni ne dokumentu za upoređivanje i potrebe plaćaju porez na imovinu, ne plaćaju struju, predstavljanja stanja korišćene su približne vodu kao ni ostale druge dadžbine. šifre UNHCR-a kao kredibilna, kompetentna i Društveno organizovanje zajednice je na jednostrana institucija, kao i šifre koje je sa niskom nivou. Jedan dobri deo zajednice zbog terena izvukla sama NVO "Syri i Vizionit". nepostojanja iskustva, i zbog nepoznavanja okolnosti i promena koje su se izdešavala poslednjih godina na Kosovu, su ostali van uključivanja u društvene tokove opštine. Politički razlozi su uvek imali uticaja na uključivanje ove zajednice u društveni život i nastavljaju i dalje da imaju svoj uticaj. Od strane opštinskih struktura a i iz centralnih vlasti je bilo uvek poziva zajednici da se uključe u politički proces Kosova i pecke 14

opštine. Međuetnički dijalog i integracija U porodična primanja 61 odsto spadaju lični zajednice ostaju stalni zahtev na kojem treba dohotci, 25 odsto od socijalne pomoci, dok 4 raditi kosovsko društvo. Poslednjih godina u odsto od dijaspore. okviru same zajednice postoji uvažavajući Na osnovu iznesenih suma mesečnih primanja pristup u ovom smeru. ispada da 48 odsto ima primanja od 100 do

300 eura, dok 36 odsto njih ima primanja niža od 100 eura mesečno. Što se tiče posedovanja motornih porodičnih vozila njih 80 odsto se izjasnilo da ne poseduju nikakvo vozilo.

NVO “Syri i Vizionit” tokom juna meseca 2008 godine je napravila istrazivanje o stanju srpske zajednice u pećkoj opštini. Na osnovu intervjua koje su pravili istraživači iz NVO

Što se tiče uslova stanovanja, rezultati “Syri i Vizionit” prikupljene su informacije o pokazuju da tokom rata 46 odsto kuća je bilo stanju porodica ove zajednice kao i o njihovim oštećeno i pripadaju V grupi, dok 35 odsto stambenim objektima. Istraživanje je njihovih kuća nije bilo oštećeno ili su pretrpeli obavljeno u sedam naseljenih lokaliteta male materijalne štete.pripadnicima srpske zajednice: Peć, Lazoviće, Posle rata je izgrađeno oko 11 odsto kuća dok Goraždevac, Ljevoša, Siga, Brestovik e Belo ostale su izgrađene pre ovog perioda. Većina Polje. U ovim mestima je intervistirano 100 kuća (45 odsto njih) ima dobar kvalitet porodica, gde su uzeti opšti podaci od njih i to gradnje. Što se tiče korišćenja 20 odsto kuća iz posebnih tematika. Intervistirana lica su ima više od 150 kvadratnih metara.odgovrila na pitanja o broju članova u Na pitanje posedovanja građevinske dozvole, porodici, starosti i polu, ekonomskom stanju i 97 odsto njih izjasnili su se da imaju dozvolu, zaposljenju, dohtcima, bogastvu tako i dok 3 odsto njih ne poseduje dozvolu za imovini. Takođe u upitnicima o stanju njihovih gradnju. kuca/objekata je bilo i pitanja o veličini Što se tiče komunalnih sluzbi postoji ograničen njihovog životnog prostora, vremenu i pristup za porodice ove zajednice. 99 odsto uslovima gradnje, opremljenosti kuća i njih koristi drvo za ogrev. Rezultati drugoga. intervjuisanja na terenu pokazuju da oko 84 Ovo intervistiranje je dalo pun pregled stanja i odsto nema fiksnog telefona, ali 74 odsto njih uslova u kojima živi ova zajednica, ovako koristi mobilnu telefoniju, 84 odsto podroban pregled do sada nije sačinila prije stanovništva je priključeno na gradski nijedna institucija, sačinjavajući tako prave vodovod, dok 81 odsto njih nemaju podatke o zajednici i uslovima u kojima žive. kanalizaciju već koriste septicke jame.Istrazivanje ima jednu manjkavost vezanu za U ovoj zajednici 55 odsto koristi ilegalne brojku stanovnika, jer intervistirana lica su deponije za sakupljanje smeća. Za razliku od dala nerealno stanje trenutno u njihovim usluga, njihov odgovor na svoje građanske porodicama, jer su tu obuhvatili i članove dužnosti je veoma mali: 99 % intervistiranih porodica koji žive trenutno van Kosova.se izjasnilo da ne plaća porez na imovinu.

U ovih sedam lokaliteta opštine obavljena su 100 intervjua sa stanovnicima koji žive tu.

Neovisno od lokaliteta gde žive pripadnici Rezultati pokazuju da od broja intervistiranih srpske zajednice imaju pristup javnim porodica prosečan broj članova u porodici službama kosovskoh institucija, ali i onima iznosi 5.4 odsto, 58% intervistiranih porodica srbijanske vlade koja deluje na Kosovu. U sačinjava od 24 do 64 godina starosti. Što se nekoliko lokaliteta oni imaju pristup javnim tiče školovanja istraživanja pokazuju da 58 službama obe vlastodavne uprave. odsto stanovništva ima samo osnovno Oni pohavaju nastavu u posebnim školama za obrazovanje, dok 9 odsto imaju visoko srbe u Goraždevcu koji se finansira iz budžeta obrazovanje. Vlade Kosova kao i one Srpske Vlade. Ali škola Na teme o zaposljavanju 80 odsto nižeg ciklusa u Brestoviku ima učenike na intervistiranih od 18 -64 godina nisu srpskom i albanskom jeziku. zaposljeni, 2 odsto se izjasnilo da su se sami Zdravstvene usluge takođe ova zajednica ima zaposlili, dok zapošljenih je 18 odsto.

1.6 Istrazivanje obavljeno od strane “Syri i Vizionit” o stanju ove zajednice u pećkoj opštini

1.6.2 Stanje stambenih objekata

1.6.1 Stanje porodica

1.7 Pristup javnim sluzbama

15

u ambulantama gde i živi, u susednim selima 1. Kućna i imovinska pitanja, neformalna ć č naselja kao i u gradu Pe i. Što se ti e socijalnih usluga

oni uživaju ova prava isto kao i svi građani 2. Edukacija i omladina Kosova. Vezano za zapošljavanje u opštinske 3. Zapošljavanje i privredni razvoj ili državne institucije, zajednica ima oko 50 4. Zdravstvo i socijalna pitanja osoba koji su zaposleni u raznim opštinskim 5. Sigurnost, prava manjina i njihovo institucijama, plus zaposleni u strukturama predstavljanje srpske vlasti na Kosovu. 6. Kultura, mediji i informisanjeSa aspekta političkog predstavljanja, srbi zbog 7. Prava žena neizlaska na lokalne izbore nemaju svoje

Pristup raznim lokalitetima tiče se i posebnih predstavnike u Skupštini Opštine Peć, dok u projekata, najčešće su to projekti kosovskoj skupštini je rezervisano 20 mesta infrastrukture, poljeprivrede, privrednog za manjinske zajednice na Kosovu, gde deset razvoja i ostalog. mesta pripada srbima. U ovom delu tokom izrade strategije zajedno Problemi stanovanja, imovine i neformalnih sa zajednicom, NVO "Syri i Vizionit" je naselja ne predstavljaju problem za ovu pokušala da napravi približni proračun kostoa zajednicu. Naselja uglavnom imaju razvijenu budžetskog impliciranja u posebne projekte. strukturu u poređenju sa ostalim selima. Na ovaj način ovi zahtevi zajednice su dobili Pitanje sigurnosti predstavlja vec prevaziđeni formu mini projekata, u kojima su prema problem ove zajednice bilo gde da živi u jednom zajedničkom modelu određeni neki pećkoj opštini. Pripadnici ove zajednice imaju zahtevi kao približni kosto izračunatih cena, slobodno kretanje i izražavaju bez ikakve objektiva i ciljeva, kao i dobitnika. Ovi podaci smetnje svoju etničku ili versku pripadnost. su smatrani kao prvi pregled koji bi bio Ova zajednica ima jedan lokalni radio, dok predstavljen opštini i donatorima da bi se inofrmiše se i iz beogradskih medija. O odmerili mogućnosti finansijskih angažmana. njihovoj problematici se dosta pisalo i u

medijima na albanskom jeziku, i to na jedan pristupačan i afirmativan način u poslednjim godinama.

Ovaj dokument se adresira svima institucijama, organizacijama i onima koji su ziantersovani da rade sa srpskom zajednicom u pećkoj opštini. Mada, u prvom redu ova Strategija pristupa zajednici na afirmativan strategija je rađena da bi bila na usluzi opštini način. Cilj ove strategije jeste da pozitivno i zajednici, za potrebe planiranja, afirmiše delovanje u odnosu sa zajednicom, u kontaktiranja sa ovom zajednicom kao i da bi podudarnosti sa evropskom orjentacijom bio na dispoziciji donatorima. delovanja sa manjinskim zajednicama i u Strategija u ovakvoj formi pruza jedan pregled koordinisanju sa politikama Kosovske Vlade i stanja na terenu, zahteve zajednice i daje uporedo sa manjinskim zajednicama na sugestije za projekte i moguće smerove Kosovu. razvoja i investiranja u sljedećem trogdišnjem Sa formalne strane, problematici zajednice periodu. Ona može korsititi opštinskim strategija je pristupila na dva načina: službenicima na sastanicma sa donaotrima uopštenim pristupom i prema posebnim gdje mogu sagledati mjesta gde se mogu lokalitetima. Prvi pristup tiče se porblema i uključiti da bi pomogli opštini i zajednici. zahteva koji se tiču uopšteno zajednice bilo Odredjivanjem zahteva / projekata Strategija gde da živi unutar pećke opštine.daje jedan prbližan proračun kostoa upada, i U ovom delu reč je o takvoj tematici koja se tako da predstavlja jedan dobar pokazatelj ne povezuje sa lokalitetom već za zajedničke potreba budžetskih uključivanja za samu potrebe čitave zajednice.opštinu ili donatore, i tako ima priliku da Tu spadaju zahtevi upotrebe srpskog jezika, odmeri svoje mogućnosti angažovanja za ovu inofrmisanja, političkog predstavljanja, zajednicu. procesa povratka i integracije, od cega bi

dobila sva zajednica u bilo kom lokalitetu, Ovaj dokumenat je na raspolaganje posebno obuhvatajući tu i one najmanje sredine u za samu zajednicu, i njihove predstavnike, bilo kojima žive i po nekoliko porodica.da su u pitanju političke institucije, ili civilno društvo gde bi se iskrostitlo za projekte i Strategija se oslanja na debate sa zajednicom razvoj zajednice. Ona će biti vrlo značajan orjentišući se na sedam glavnih tema koje su dokumenat koji predstavlja celokupno stanje smatrane kao najbitnije po njih : njihove zajednice, mogućnosti i perspektive.

1.9 Sprovodjenje strategije

1.8 Pristup

16

1.10 Poteškoće u realizovanju ove strategije

porodica jednog sela. Na ovaj način komuniciranja i protivdelovanja mogućnost zajedničkog delovanja je veoma mala. U ovim porodicama uglavnom žive stariji i veoma Autori ove strategije shvataju da svi predlozi malo mladih ljudi.kao i sugestije koje proizilaze iz ovog Što se pak tiče projekata za zaposljavanje dokumenta ne mogu se odmah ispuniti, kao ni dodaje se i fakat da na Kosovu i pećkoj opštini u jednom kratkom periodu. Oni ostaju kao nezaposljenost je veoma velika, i mogucnosti stalna orjentacija za institucije i društvo za otvaranja radnih mesta su veoma male, tako i jedno srednjoročno ili dugoročno vreme. Ali da se time otežava uključivanje pripadnika ove neki od zahteva prema sektorima ili neki zajednice u projekte za zapošljavanje.projekti se razlikuju za koje se hitno treba

intrvenisati. Prioritet u ovom aspektu Poslednja poteškoća koju treba pomenuti jeste predstavlja potreba angažovanja za sektore to da strategija nije obavezna u smislu da zaposljavanja, aktiviranja mladih, oživljavanja nema nekog odgovrnog organa koji bi morao života u selima gde je realizovan proces sprovesti ovaj dokumenatpovratka, onda povećanje povratnika u

Po ovom pitanju institucije kao i donatori urbanim delovima kao i u očuvanju imovine. odlučuju na koji način i koliko će da ispune Ovo zahteva hitniju intervenciju, dok i ostali preporuke koje proizilaze iz ovog važni sektori imaju potrebu za delovanje i to dokumenta. “Syri Vizionit” ohrabruje što je pre moguće.institucije da ispune zahteve onoliko koliko mogu a koje direktno proizilaze iz ovog Autori strategije su svesni toga da će postojati dokumenta. poteškoće koje će uticati na realizovanje ove

strategije. Glavna poteškoća u ovim slučajevima jeste nepostojanje finansijskih sredstava za ispunjavanje životnih potreba ove zajednice. Srpska zajednica u lokalitetima gde živi ima potrebu za velike izmene kako na načinu života, tako i na susedske odnose. Realne finansijske mogućnosti centralnih ili onih opštinskih institucija su veoma ograničene, dok prohtevi su veliki te dolaze od svih zajednica i kategorija. Takođe se zna da broj donatora, gde ulaze fondovi kao i međunoardnih organizacija koje deluju na Kosovu i pećkoj opštini je smanjen, dakle i mogucnost podrške projekata za zajednice je smanjena.

Jedna druga poteškoća potiče iz same zajednice, način njihovog organizovanja, političke upadice i nepostojanje želje da se uključe u društveni i politički život opštine. Zbog nepredstavljanja njihovog u lokalnu upravu prekidaju se i veze sa opštinom, institucijama i donatorima i to veoma utiče na sprovođenje ove strategije kojom se predviđa saradnja svih faktora. Problema može biti i zbog ekonomsko-socijalnog stanja u zajednici, nedostatak razvoja, podele i politički uticaj kao i nedostatak kulturne elite koja bi predvodila zajednicu da identifikuje svoje potrebe i izabrane puteve. Zajednica nije dovoljno organizovana, nema konkurencije u takmičenju mišljenja, političkih ideja ili projekata. Civilni sektor jeste prisutan ali nije dovoljno jak.

Poteskoće na ovom aspektu predstavlja i sama činjenica da pripadnici zajednice su rasprskani po raznim lokalitetima i neretko su mnogo daleko jedni i od drugih, u malim zajednicama koje mnogo puta ne prelaze brojku nekoliko 17

4

PO

LJA

DELO

VAN

JA

II.Inicijative

i preporuke

2.1 Uvod

Strategija i pristup zajednici na dva načina: uopštenim pristupom kao i prema posebnim lokalitetima. Prvi pristup se tiče uglavnom zajednica bilo gde da žive u pećkoj opštini. U ovom delu je reč o tematici koja se ne vezuje za lokalitet već za zajedničke potrebe sveg stanovništva. Ovde se podrazumevaju zahtevi upotrebe srpskog jezika, informisanja, političkog predstavljanja, procesa povratka i integracije kao i ostalog od čega profitira svo stanovništvo na svakoj lokaciji, obuhvatajući čak i najmanje sredine u kojima žive i po nekoliko tih porodica. Strategija je urađena uz održane debate sa zajednicom gde su bile usredsređene na sedam glavnih polja koja se smatraju kao najbitnija po samu zajednicu. U ovom slučaju to su:

1. Imovinska pitanja, stanovanje kao i neformalna naselja 2. Vaspitanje i omladina3. Upošljavanje kao i privredni razvoj 4. Zdravstvo i Socijalna pitanja 5. Sigurnost, manjinska prava kao i njihovo predstavljanje 6. Kultura, mediji i informisanje 7. Ženska prava

U stvari u većini slučajeva, problemi sa kojima se suočava srpska zajednica uopšte, su isti kao i kod svih drugih zajednica. Sa sličnom problematikom se uopšteno suočava i sama albanska zajednica kao što su npr pitanja zapošljavanja, privrednog razvoja, poljeprivrede, ne baš povoljnih zdravstvenih usluga, pitanja socijalne pomoći i dosta toga ostalog.Ali ima i posebne problematike po srpsku zajednicu kao što su pitanja slobode kretanja, učestvovanja u odlučivanju i političkog predstavljanja, zatim pitanja privrednog preduzetništva u smislu tržišta, takođe kultura i informisanje, stanarska prava i korištenje imovine i jos niz drugih pitanja.Bazirajući se na sastanke sa zajednicom i na njihovim primedbama koje su uložili sami predstavnici zajednice, na neke od sektora je pridato vrlo malo pažnje u ovoj strategiji, orjentišući se na druge sektore za koje je zamišljeno da bi bili mnogo više korisni za zajednicu.

19

2.2 Imovinska pitanja, stanovanje, kao i ona o neformalnim naseljima

Opis stanja:

Postojeće incijative:

U gradu nije izgrađena nijedna kuća za nekog od povratnika u ovoj fazi, jer se zamišljalo da će za početak proces povratka biti mnogo lakše biti sprovodljiv u ruralnim zonama. Ali u urbanoj zoni Peći pojavljuje se problem kolektivnog stanovanja te je uglavnom imovina srba tj veći deo nje uzurpiran i korišten bez dozvole. Stanovi su prepušteni uništavanju dok je jedan dio tih novih korisnika nastavio i dalje da ih koristi bez ikakvog prava i odbija da ih oslobodi. Kosovska imovinska agencija radi na

Srpska zajednica u Pećkoj njihovom menadžiranju i trenutno oni su jedini opštini uglavnom živi u ruralnim zonama. odgovorni za stambeno-imovinska pitanja na Orijentacija stanovništva uglavnom zavisi od Kosovu, ali njihov kapacitet da bi pokrili veći sastava i etničkih struktura sela i naselja gde broj stanova i držali ih pod kontrolom je veoma žive kao i od toka povratka u poslednjih deset mali.godina od završetka rata na Kosovu. Gledajući po broju, većina sadašnjeg stanovnika iz Za razliku od urbanih zona, imovinsko pitanje srpske zajednice je uglavnom skoncentrisana u u ruralnim zonama ne predstavlja preveliki selu Goraždevac. Oni su u ovom selu opstajali problem, pošto je imovina već određena. Ali u ne udaljavajući se nijednom prilikom sa ovim sredinama javlja se problem korištenja Kosova. Pet kuća je oštećeno od posledica ove imovine. Stanovnici sela Goraždevac a proteklog rata i nakon njega u ovom selu, i kao takođe i oni iz naselja Lazoviće imaju problema takve su ostale do dana današnjeg jer u ovom oko korištenja imovine i godišnjeg zemljišnjeg selu nije bilo procesa obnove. prihoda jer im ih odnose njihovi susedi koji bez Ostala sela su prošla kroz ratna stradanja ikakve nadoknade koriste njihova imanja.tokom 1999 godine i zajedno sa organizovanim U smislu statusa naseljenih lokacija sa procesom povratka koji su predvodile neke od srpskom zajednicom u Pećkoj opštini, zone institucija trebao se sprovesti i proces obnove koje su obuhvaćene ovom strategijom su kuca. formalne zone i ne predstavljaju neki problem U selima Brestovik, Siga i Ljevoša u zadnjih neformalnih naselja ovoj zajednici.pet godina je izgrađeno oko 130 kuća, u naselju Lazoviće je obnovljeno oko 20 drugih Problema ima i što se tiče dobijanja kuća dok su u selu Belo Polje obnovljene 73 dokumentacije, bilo to dok ih je izdavala kuće. Većina ovih kuća je još uvek administracija UNMIK-a ili sada kad ih izdaju nenaseljeno. Jedan deo njih je na prodaju i organi Republike Kosova.ako su kuće izgrađene da bi se stimulisala srpska zajednica na intenzivniji povratak. Zajednica uglavnom ističe problem nekoliko Većina donatora je radilo na izgradnji kuća: nezakonito prodatih kuća, te se čini da ima Italijanska vlada, zatim ona Holandska, Srpska dosta slučajeva falsifikovanja dokumentacije i kao i Kosovska, potom pećka opština, THW, tako se stvaraju dodatni problemi i zabrinutosti Bergamo per il Kosovo, IOM, Europian u stanovništvu. Sa ovom izgradnjom je Perspective, MPDL i drugi, tako da je za jedan završena obnova većine kuća koje su postojale dobar dio ove zajednice rešeno pitanje i pre rata u ovim selima. I ako je ostalo još stanovanja.nekoliko desetina neizgrađenih kuća, pitanje Kosovska Imovinska Agencija (KPA) je javna obnove u ovom momentu ne predstavlja služba koja se bavi pitanjem imovine i rešava najvažniji prioritet ili hitnu potrebu za probleme imovine sa mandatom za zahteve zajednicu, već ostaje kao težnja za u buduće. koji potiču iz ratnih dešavanja 1999 godine U urbanom delu grada Peći stanje je vezano za nepokretnu privatnu imovinu koja specifičnije. Još uvek niko nije napravio neku obuhvata poljeprivredni i komercijalni sektor. studiju o stanju stambenih objekata u samo KPA prima i registruje specifične zahteve gradu Peći, i zato se još uvek nezna kakvo je nepokretne privatne imovine, zatim sprovodi zapravo stanje u ovom sektoru. KPA ipak ima završne zakonske odluke kao i radi na neke podatke za stanje imovine u pećkoj administriranju napuštene imovine.opstini, što su uglavnom stanovi (iako ima i Pećka opština u jednom svom prvom projektu drugih imovina) od kojih većina je u vlasništvu kojim ona sama rukovodi a finansira ga srba. Zahteve u ovoj agencijii, po podacima Evropska zajednica, Kosovska vlada i UNDP, od meseca decembra 2008, su prijavili vlasnici samo u prvom kvartalu 2009 godine će 3279 imovina, od toga ova agencija je rešila izgraditi još oko 25 kuća za srpsku zajednicu u 995 slučajeva. Od predstavljenih slučajeva i od Pećkoj opštini.onih koje je postakla KPA, stavljeni su pod Pećka opština je inače prva na Kosovu koja je administracijom KPA u Peći 589 imovine, a pod izradila opštinski razvojni i urbanistički plan, kiriju su date 113 ostalih slučajeva.

20

jedini koji je i prihvatila Kosovska vlada. U se i ne predstavlja kao najprioritetnije pitanje. ovom gradu je najpre započet posao za izradu U selu Brestovik postoji jedna osnovna škola implementirajuće strategije urbanog nižeg ciklusa, to je izdvojeno odelenje škole "7 planiranja. U sledećih tri godine očekuje se Septembar" iz Vitomirice. U toj školi nastavu završavanje izrade uređujućih planova za čitav pohađaju deca i na srpskom i albanskom grad u detalje kao i da se u pojedinostima jeziku, i ako je veoma mali broj srpske djece, razradi dirketno delovanje radom u naseljima i tj ove godine ovde nastavu pohađaju samo 5 istovremeno se verifikuju realne potrebe mališana.stanovnika za legalizaciju postojećih kuća a i U ostalim selima kao i u samom gradu Peći moguće dalje gradnje u buduće. trenutno nema učenika iz srpske zajednice, ali

na njih se čeka u budućnosti ukoliko proces povratka bude uspešan i vrate se ostali članovi ovih porodica koje trenutno žive ovde u Peći. U selu Belo Polje je već postojao jedan školski · Kosovska Agencija za Imovinu treba objekat koji je izgrađen još pre deset godina, ojačati i da bude više aktivna u zaštiti i ali je on spaljen u martovskim nemirima 2004 menadžiranju imovine.godine. Ali ako bi se u skorije vreme obnovio · Kosovska policija takođe da pomogne krov i uredili postojeći zidovi ovaj objekat bi realizovanje mandata ove agencije mogao biti vraćen za koriscenje zajednice i vezano za srpsku imovinu.učenika.· Da se traže i drugi donatori kako bi se Što se tiče predškolskog obrazovanja za nastavilo sa obnovom kuća.učenike iz srpske zajednice u selu Goraždevac · Da postoji nadgledanje opštine prilikom postoji jedno odeljenje od 28 učenika u okviru procesa kupoprodaje imovine na taj seoske skole.način da ne bi dolazilo do zloupotrebe i Dok, što se tiče visokog obrazovanja studenti falsifikovanja od strane raznih ove zajednice nastavu pohađaju na prištinskom manipulanata, prilikom kupo-prodaje univerzitetu u Mitrovici koji radi po planu i poseda, te da ne izaziva dalje probleme programu Republike Srbije. Tih studenata iz zajednici.ove tj pećke opštine je oko 50.. Da se podrži i pomogne građanstvo kod Na fakultetu primenjenih nauka biznisa u Peći nabavke tj sređivanja kosovske postoji nekoliko smerova na bosanskom jeziku, dokumentacije.ali do sada na ovim smerovima nije upisan nijedan Srbin, i ako ima mesta i za njih. Slična situacija je i u četiri srednje škole u Peći.Autori ove strategije su mišljenja da u bliskoj budućnosti multetničke škole trebaju da budu težnja društva kao i postojećih obrazovnih institucija u ovoj opštini.

Stanje mladih u ovoj zajednici (misli se na srpsku) zavisi od uslova i okolnosti u kojima je živela ova zajednica u poseldnjih deset godina.

U selu Goraždevac postoji Sem u selu Goraždevac u ostalim selima ima osnovno i srednje obrazovanje na srpskom malo ili nema uopšte mladih, pošto oni ne jeziku. U tom selu pohađaju nastavu deca iz nalaze perspektivu na Kosovu i odlaze za toga sela kao i nekoliko učenika iz sela Belo Srbiju ili u zapadne zemlje. Politički i društveni Polje. Nastava se odvija jedino na srpskom život koji se odvija u srpskoj zjaednici je takav jeziku a po planu i programu Republike Srbije, da im ne pruža baš neke veće mogućnosti dok nastavnici primaju lične dohotke od uključivanja i mladih. Oni su vrlo malo kosovske vlade kao i od srbijanske. Škole u uključeni u javni i politički život, dok politički ovom selu imaju dovoljno profesionalnog subjekti koji deluju unutar zajednice nemaju kadra, a u srednjoj školi imaju tri smera: svoje omladinske forume u okviru postojećih ekonomski, tehnički kao i gimnaziju. partija.Školovanje u ostalim lokalitetima gde živi U selu Goraždevac postoji jedno omladinsko srpska zajednica zbog strukture stanovništva udruženje koje se zove “Metohija”, a i pre je predstavlja specifičnost u ovim sredinama. postojala jedna Nevladina Organizacija koja se Sem sela Goraždevac koje ima najviše zvala “Krug”. Oni su u početku imali neke stanovnika i omladine naravno, u ostalim omladinske aktivnosti i sa nekim od selima kao i u gradu Peći je vrlo mali broj sprovedenih projekata su uspeli da ojačaju mladih iz srpske zajednice. Iz tog razloga u omladinsku delatnost unutar ove zajednice.ovim sredinama gotovo i da nema učenika i do sledeće faze kada se planira i želi ostvarit jedan veći broj povratnika, pitanje obrazovanja

Preporuke kao i dalje delovanje:

2.3 Edukacija i mladi

Opis stanja:

21

Postojeće inicijative: 2.4 Zapošljavanje i privredni razvoj

Opis stanja :

Preporuke kao i dalje delovanje:

U selu Brestovik nadomak Peći 2005 godine je izgrađena jedna škola a koju su odbijali da pohađaju ovdašnji učenici srpske zajednice i to dve godine zaredom, jer su želeli da idu u školi

Srpska populacija koja trenutno živi u Pećkoj koja se nalazi u Gorazdevcu. Međutim ove opštini sačinjava najmanju zajednicu u okviru školske godine, nastava je ovde počela i na opšteg stanovništva pećke opštine. Srba je srpskom jeziku.sada stanovnika u ovoj opštini koja broji oko 150 hiljada stanovnika, i ako su oni ovde u Fakultet primjenjenih nauka biznisa u Peći, koji prošlosti važili za puno brojniju zajednicu sa je dio Prištinskog univerziteta, otvorio je i nekoliko desetina hiljada stanovnika. Broj katedru na bosanskom jeziku sa određenim zaposlenih nije baš veliki, pošto ne samo smerovima. Fakultet ima plan i program kao i srpska zajednica već i svi u regionu se profesionalni kadar za izvođenje kvalitetne suočavaju sa problemom velike nezaposlenosti nastave na ovom jeziku.i gde jedan veliki broj stanovnistva živi u vrlo Do sada na ovoj katedri su upisivani samo teškim uslovima kao i u siromaštvu.studenti na bosanskom jeziku tj iz bošnjačke Na osnovi podataka koje je “Syri i Vizionit” zajednice, ali u budćnosti, težnja ovog prikupila na terenu rezultira da u državnim fakulteta jeste i upis srpskih studenata. Takođe institucijama radi negde oko 53 lica iz srpske i srednje škole u ovom gradu imaju dvojezičnu zajednice. U opštinskoj administraciji i tri

nastavu. Recimo, odelenja na bosanskom glavna sektora radi 32 pripadnika iz srpske

jeziku ima u Gimnaziji, Tehničkoj školi, zatim zajednice (u obrazovanju 26, administraciji 3 i

Medicinskoj kao i u Ekonomskoj školi.zdravstvu 3), 8 u policiji i 13 u sluzbama: KEK-a 8, i vodovodu 1 i 4 u PTK-u.

Kod mladih iz srpske zajednice ima jedna Takođe ima i veliki broj koji rade u

struktura omladinskih organizacija koja je uz institucijama koje finansira srbijanska vlada. U

pomoć nekoliko donatora realizovala nekoliko ovu grupu spadaju i oni što primaju dvostruke

projekata koji mogu pozitivno uticati na život lične dohotke ili primaju samo lični dohodak iz

mladih ove zajednice.Srbije. Tu ulaze sektori budžetskog

Ove godine je još jednom aktiviran fudbalski finansiranja obrazovanja, zdravstva i drugih

klub “Omladinac” iz Goraždevca. Oni su po prvi zašta nemamo podataka a ni urađenih studija

put uzeli učešće na organizovanom šampionatu realnog stanja. I ovi dohoci utiču na

organizovanom od strane srpskih struktura na poboljšanje ekonomskog stanja zajednice. Kosovu i ako nijedan fudbalski susret nisu Drugi deo ljudstva je uglavnom bez posla. odigrali na domaćem terenu u Goraždevcu.U okviru zajednice je i po neki privatni preduzetnik biznisa, ali njihov biznis je uglavnom ograničen unutar sredine u kojoj žive kao i za svoju zajednicu. Među

· Da se podrži formiranje multietničkih stanovništvom postoje i projekti za biznis gde škola. bi se povezali sa ovom zajednicom, kao što je

· Da se pronađu fondovi za obnovu recimo prozivodnja “sudžuka iz Peći” te bi seoske škole u Belom Polju. mogao naći svoje prodajno tržište u Srbiji,

· Da se izgradi jedan aneks u srednjoj zatim izgradnja spomenika i grobalja, onda za ekonomskoj školi za učenike na neku muzičku grupu i još dosta toga, jer su srpskom jeziku one kao ideje mnogo bliže inicijativama za

· Da se ohrabri učešće mladih u politici. privatno preduzetništvo nego od kolektivnog · Da budu uključeni mladi u kulturne i značaja.

sportske aktivnosti. Veći deo iz sprske zajednice u prošlosti tj pre · Da se podrži realziacija projekata za rata, je bilo uglavnom upošljen u državnom

organizovanje i jačanje mladih, počevši sketoru i živeli su od ličnih dohodaka, dok su od omladinskih organizacija, preko dodatne dohotke uzimali od prinosa zemlje i sportskih klubova i ostalog. ostale imovine koja se uglavnom prostire na

· Da se održavaju sportske i kulturne plodnim prostranstvima sa solidno uređenom aktivnosti između srpske omladine kao i mrežom kanala za navodnjavanje.ostalih zajednica, kao što je Ali za period u nastavku po svemu sudeći preporučeno; turnir u fudbalu, glavna materijalna orijentacija ostaje omladinske zabavne večeri, umetničke poljeprivreda i stočarstvo. U zadnjim godinama izložbe i ostalo. je bilo dosta projekata kako bi se pomogli

sektori posebno poljeprivrede i stočarstva, a i unapredila pomoć u tehničkoj opremi za rad kao i u neophodnom stočnom fondu.Neke od ovih vrsta pomoći su ostvarene u

1306

22

korist zajednice u određenim selima, ali u odgovarajući prostor koji je stvoren nekim slučajevima je bilo i ličnog profitiranja. zahvaljujući podršci organizacije Concern. Za buduće menadžiranje ovim zajedničkim Kada bi se recimo stavio u pogon ovaj dobrima koja su poklonjena ili ostvarena od potencijal i uposlilo bar nekoliko žena a same zajednice, treba se formirati s'nekim sklopio i određeni ugovor za njihov rad menadžerski tim ili neke forme ujedinjenja to bi značajno pomoglo ovu zajednicu. Takođe

postoji i jedna poslastičara, jedan frizerski farmera a šta bi bilo veoma neophodno, i to ćć salon a i jedna pove a pogonska hala zajednica vidi kao dobru mogu nost da bi se

ć nekadašnje fabrike koja bi se mogla iskoristiti izbegle budu e zloupotrebe i da bi unapredili za zapošljavanje i razvoj.privredni razvoj.

Jedan broj od najmanje 53 njih iz ove zajednice već je zaposlen u opštinske i · Institucije koje se finansiraju iz regionalne institucije. 32 je zaposleno u opštini Kosovskog budžeta bi trebalo da u (administraciji, obrazovanju i zdravstvu), 8 u svojim redovima uposle pripadnike i policiji i 13 u službama KEKa, vodovodu i PTK- ove zajednice.u. Ovo predstavlju vrlo dobru osnovu za · Da se nagovore mladi srbi na početak zapošljavanja pripadnika iz ove zapošljavanje u kosovskim zajednice. institucijama.

· Posebno treba zapošljavati Kosovska policija kao i TMK-a stalno su pozivali pripadnike ove zajednice prilikom pripadnike iz ove zajednice da se uposle u realizacije projekata koji se tiču ove ovim institucijama. zajednice.

· Zapošljavanje jednog čuvara Razne organizacije kao i institucije su šume u selima Brestovik i Siga.povremeno pomagale stanovništvo ovih sela · Da se podrže projekti za farme i po pitanju poljeprivrede i tome slično. U selu mini biznise od kojih bi se izdržavali Goraždevac kako bi bile na usluzi zajednici priadnici ove zajednice.poklonile su traktore međunarodne · Da se podrži otvaranje organizacije Care Internacional a takođe i zemljoradničkih zadruga ili Concern kao i srbijanska vlada. Stanovnicima ujedinjenje farmera u zonama gde Brestovika i Sige po jedan traktor je poklonila živi ova zajednica.Kosovska vlada, i dečanski manastir je jedan · Da se podrži razvoj poljeprivrede traktor poklonio a koji je doniran od po selima.norvežana.Po jedan traktor selima Sige i Brestovika poklonio je i IOM, zajedno sa snabdevanjem goriva, dok je dodatnu poljeprivrednu opremu za obradu zemlje dao italijanski KFOR. Selu Brestovik je dat na poklon i jedan kombajn od grčke European Prespektive. Dok je selu Belo Polje dečanski manastir poklonio jedan traktor, a još jedan drugi traktor su dobili od IOM-a i od Europian Prespektive. Naselju Lazoviće, gde takođe žive srbi italijanski KFOR je poklonio jedan traktor. Pomoćnih projekata stočarskog fonda je bilo u selu Ljevoša.

Razne domaće kao i inostrane organizacije su poklonile i nekoliko grla krava kao i ostale sitne stoke. Neovisno od toga kako su menadžirana ta sredstva, da li ih je koristilo čitavo stanovništvo ili samo neka manja grupa. Ali i nezavisno od toga da li su farmeri zadržali krave ili ih odmah preprodali, ova podrška je stvorila jedan potencijal za razvoj poljeprivrede u ovoj zajednici.

U selu Goraždevac ženska nevladina organizacija “Briga” poseduje jedan pogon od osam šivaćih masina, osposobljeno osoblje koje broji preko 30 žena i određeni

Predlozi za dalje delovanje:Postojeće inicijative:

23

2.5 Zdravstvo i socijalna pitanja

Opis stanja :

Preporuke za dalje delovanje:

2.6 Sigurnost, prava manjinskih Postojeće inicijative:

zajednica kao i njihovo predstavljanje

Opis stanja :

kao i zajedničkim razgovorima.

Postoji minimalna socijalna pomoć za 20 Pripadnici srpske zajednice

najsiromašnijih porodica koje ispunjavaju poseduju zdravstvene usluge u najbližim određene uslove zakona za dobijanje te ambulantama u mesta gde žive, no oni koji socijalne pomoći.žive u urbanim zonama mogu koristiti zajedničke objekte i usluge sa većinskim U ambulantama koje finansira srbijanska vlada stanovništvom. Za ostale slučajeve usluga lekarske usluge kao i zdravstveno osiguranje sekundarne medicine oni se obraćaju u Pećkoj su bespaltni, za razliku od onih koje se bolnici kao i u Mitrovici. menadžiraju od kosovskih institucija a u Sela Goraždevac, Brestovik, Ljevoša i Belo kojima pacijenti participiraju nekom vrstom Polje imaju svoje ambulante. Medicinski centar naplate.u selu Goraždevac ima tim od četiri lekara, kompletno osoblje medicinskih sestara kao i ostalog servilnog osoblja. Ostale tri ambulante imaju upošljene po dve medicinske sestre dok

· Da ima viši broj lekarskih vizita u lekarske vizite obavljaju lekari iz Pećke bolnice sredinama gde žive manjinske kao i iz Goraždevca jedanput nedeljno.zajednice.Stanovnici sela Goraždevac zahtevaju da se u

· Da se podrže projekti NVO-a iz njihovom selu otvori i jedan stacionar sa manjnskih zajednica koje se tiču nekoliko ležaja, u kojem bi se pružala lekarska zdravlja i drugih bitnih pitanja.nega za one jednostavnije slučajeve kao i za

· Da se podrže kategorije ljudi sa one hitne slučajeve prilikom čekanja na određenim potrebama, isključivo starijih transfer u nekoj od drugih bolnica. Za ovo lica kao i onih koji žive sami.postoji dovoljno kadra.

· Da se uredno menadžira ambijentom kao i obavi otklanjanj zaostalog smeća Što se pak tiče socijalnih usluga treba uzeti u iz sela.obzir da kosovsko društvo ne nudi mnogo u

· Da se sagleda mogućnost otvaranja socijalnoj politici. Mali je broj onih koji dobijaju jednog ministacionara za smeštaj ovu pomoc i isključivo iz razloga što su pacijenata u zdravstvenom centru u kriterijumi vrlo oštri i malo je njih koji mogu Goraždevcu.da ih ispune. U mesecu Novembru 2008 Centar

za Socijalni Rad u Peći je evidentirao oko 1595 korisnika ove vrste pomoći u Pećkoj opštini. Od tog broja korisnici su 20 porodica sa 45 članova iz srpske zajednice.

Domaće kao i one inostrane institucije tokom zadnjih deset godina su realizovale na desetine infrastrukturnih projekata za pobljšanje životnih uslova obuhvatajući izgradnju ulica, vodovodne i kanalizacione mreže kao i druge Skoro će deset godina od završetka rata na stvari u mestima gde živi srpska zajednica, pa Kosovu, srpska zajednica u Pećkoj opštini je je to i uticalo na poboljšanje kvaliteta života i u povratkom koncentrisana uglavnom u onim ovim sredinama. mestima gde je i pre bila veća koncentracija

tog stanovništva. Povratak je realizovan samo Ima nekih ambulanti kojee pružaju primarne u nekoliko sela, gde je i vraćen mali broj zdravstvene usluge, zajedno sa lekarskim stanovnika, dok je u urbanoj zoni samog grada vizitama jednom nedeljno kao u selima Peći takođe vraćen samo jedan manji broj ovih Brestovik, Ljevoši i Belo Polje. U zdravstvenom povratnika. Povratak je počeo još 2003 godine centru u Goraždevcu postoji tim od četiri a bio je praćen uz odgovarajuće mere ljekara kao i još jedan drugi lekarski tim. sigurnosti, pošto u prvih 3-4 godine nisu bili

zabeleženi nikakvi ozbiljni međuetnički Lekari iz Pećke opštine posećuju ove incidenti, izuzev onog što se desio 17 marta ambulante jednom nedeljno i omogućuju 2004 godine, kada su tek izgrađene kuće u lekarske vizite i u seoskim ambulantama. selu Belo Polje zapaljene od demonstranata iz

Peći. Mada od 2005 godine kada je realizovan Ženska NVO "Briga" iz Goraždevca ima jedan povratak u selima Brestovik, Siga i Ljevoša nije projekat koji finansira italijanski Intersos u zabeležen nijedan međuetnički incident, pa ni u kom je uključeno oko 40 penzionerki iz svih ostalim mestima.sela Pećke opštine u aktivnostima, sastancima Pripadnici srpske zajednice sada se slobodno

24

kreću, izlaze da obavljaju svoje Egipćane realizovan samo jedan projekat administrativne poslove kao i u kupovini bez organizovanog povratka i to u naselju “7 pratnje policije ili KFOR-a a što je bio slučaj shtatori” gde je izgrađeno oko 35 kuca. Za nekada. Isto ni na ulazima u sela nema bošnjačku zajednicu nije bilo nijednog projekta

organizovanog povratka i broj kuća koje su potrebe za kontrolne punktove. U selu profitirale od donatora je vrlo mali.Goraždevac ima jedna podstanica kosovske

policije, gde su zaposleni srpski policajci, dok italijanska baza koja je postojala vec skoro dve godine je uklonjena. Ovako dobra atmosfera Srpski jezik se koristi prilikom školovanja, u kao i veliki angažman vlasti u Pećkoj opštini, školama ove zajednice se radi po planu i su učinili da u poslednje dve godine ima i prvih programu koji je izradilo Ministarstvo za povratnika u samom gradu Peći, a koji su Obrazovanje Srbije. dobro primljeni od svojih suseda, nešto što je Srpski jezik je takođe kao službeni jezik na bilo pre nekoliko godina takoreći nemoguće. kosovu pa i u opštini. Na ovom jeziku se Dok je napravljen napredak na poljima prevode sve odluke, pravilnici kao opštinska sigurnosti i slobodnog kretanja u poslednjih dokumentacija. Na ovom jeziku su i natpisi na pet godina, na aspektu političkog svim državnim institucijama, školama, predstavljanja bilo je povratka unazad. Srbi u ulicama, saobraćajnim tablama i sve drugo što pećkoj opštini nemaju nijednog svoga se piše na javnim površinama. predstavnika u skupštini opštine Peći. U prva Pećka opština je uposlila jedan broj pripadnika dva mandata skupštine opštine od 2001 do ove zajednice u tri samobudžetska sektora: 2004 godine u skupštini od 41 delegata bio je administraciji, obrazovanju kao i zdravstvu radi po jedan srpski predstavnik. 32 pripadnika iz srpske zajednice. Ostalih 8 Na dva mandata lokalnih izbora, srpski politički radi u policiji kao i 13 u službama KEK-a, PTK-a subjekti su uzeli učešće, tako što je njihove kao i vodovodu, sto znaci da ih ima zaposljeno predstavnike imenovao predstavnik UNMIK-a u oko 53, a što je veoma pozitivan obrt u odnosu dogovoru sa opštinskim vlastima i zajednicom. na prošlost.U poslednja dva puta održanih lokalnih izbora U visokoobrazovnom sistemu Kosova postoji srpski politički subjekti nisu uzeli učešća na mogućnost upisa studenata iz ove zajednice na opštinoskom glasanju i oni su ostali bez Fakultetu primenjenih nauka biznisa u Peći gde predstavnika u skupštini. Računa se da se održava nastava na bosanskom jeziku u kapacitet njihovih birača bi mogao dati jednog nekoliko smerova. ili dvojicu opštinskih delegata. Angažman Predstavljanje manjina u kosovskom opštinskih vlasti uz podršku međunoardnih parlamentu je predviđeno ustavom Kosova. vlasti na Kosovu su stvorili jednu povoljnu Prema kosovskom ustavu u paralmentu 100 klimu komuniciranja, koja može poslužiti kao delegata se bira glasovima birača dok ostalih uticaj na srpsku zajednicu da se odazove na 20 je predviđeno za manjine, a od toga izbore koji su planirani za 2009 godinu. pripada 10 mesta srpskoj zajednici.Što se tiče tretiranja srpske zajednice u Pećkoj U Peći jedan podpresednik opštine kao i opštini bilo da je reč o predstavljanju, o podpresednik Skupštine opštine je predviđeno procesu povratka, integraciji ili obnovi kuća, da bude iz redova manjinskih zajednica u uvek su međunardone vlasti kao i lokalna ovom slučaju iz srpske zajednice. Trenutno uprava prednost davale ovoj zajednici u pošto srbi ne učestvuju na izobrima, ove odnosu na ostale manjinske zajednice. dužnosti obavljaju jedan Bošnjak i jedan Ovo se dešavalo zbog poltičkog procesa na Egipćanin. Jedan predstavnik iz srpske Kosovu. Interesovanje međunarodnog faktora zajednice sudeluje u komitetu za politiku i za ovu zajednicu je bio znatno velik i zbog rata finansije, to je glavni komitet koji formira koji se dogodio pre kao i zbog stalnih garancija opštinsku politiku Skupštine, dok drugi su koje je trebalo da se daju kosovskim srbima, obuhvaćeni u ostalim komitetima. Skupština za njihovu sigurnost, za povratak, integraciju i ima dva komiteta koji su predviđeni za ostalo. Favorizovanje ove zajednice je urađeno tretiranje problema manjina: komitet za i u procesu povratka, obnovi kuća, zajednice i komitet za posredovanje, gde zapošljavanju i to u odnosu na bošnjačku, manjine imaju većinu članova.romsku i egipćansku zajednicu koje imaju Dok u okviru opštinske uprave su dve znatno veći broj stanovnika dok vrlo simbolično kancelarije koje se bave pitanjina zajednica a predstavljanje. Prema podacima koje poseduje to su: kanclerija za zajednice kao i kancelarija UNHCR je 1300 srba i od toga broja njih 32 je za povratak. zaposljeno u opštini, dok je 4169 egipćana a Skupština opštine izdvaja 11 odsto iz svog zaposleno je samo 15 njih u celoj opštini. Što godišnjeg budžeta za manjinske zajednice. se tiče izgradnje kuća koje su zapaljene tokom Opsština svake godine izrađuje strategiju za rata, srbi su dobili da im se izgradi oko 200 povratak i usvaja je u skupštini opštine.kuća kao i realizovan je povratak u pet lokaliteta Pećke opštine, dok je za Rome i

Postojeće inicijative:

25

Preporuke za dalje delovanje :

2.7 Kultura, mediji i informisanje

Opis stanja :

Postojeće inicijative :

izlaženje ovih novina pomogali su finansijski OSCEi USIAD kao i razni donatori do 2007 · da se radi na integraciji srpsk zajednice godine kada je prestao i da izlazi ovaj list. Ovaj · da se radi sa zajednicom da bi izašli na list je štampan na albanskom i srpskom jeziku, izobre sledeće godine informišući tako i o životu i problemima srba u · da se analazira mogućnost da ima Pećkom regionu. Ova novina je najpre rezervisanih mesta za srbe u Skupštini rukovođena od strane OSCEa a onda od NVO Opštine "Sčri i Vizionit" iz Peći i u okviru toga je bilo · da se podstakne na zajedničke nekoliko stranica koje su bile posvećene multetničke projekte koji bi uticali na manjinskim i srpskoj zajednici. međususedske kontakte

da se pokrenu kampanje podizanja Što se tiče kulture u Pećkoj opštini ima svesti oko funkcionisanja domaćih nekoliko objekata koji imaju značaja koo nistitucija, zakona i lokalnih pravilnika kulturno nasleđe. Pećka patrijaršija je glavni objekat koji predstavlja jedno od najviših kulturnih bogatstava u Pećkoj opštini. Ona je pod zaštitom međunarodne zajednice za koju se smatra kao najznačajnijim objektom za srpsku zajedinicu kao i jedan od najznačajnijih objekata kulturne baštine na Kosovu.

U okviru zajednice trenutno ne postoji nijedno udruženje koje bi se bavilo očuvanjem i

Srpska zajednica u Pećkoj nastavkom folklornog kulturnog nasljeđa srba. Pre je zarad očuvanja narodne kulturne baštine opštini ima svoju kuturu kao i jezik koji se

čć postojalo jedno kulturno umetni ko društvo a znatno razlikuje od ve inskog albanskog koje već deset godina i ne funkcioniše. Do stanovništva koje živi u ovoj opštini. I iz toga sada ova zajednica nijednom nije podnela razloga po pitanju kulture, inofrmisanja ova zahtjev za formiranje nekog Kulturno zajednica ima svoje posebne potrebe koje umetničkog udruženja ili nekog srpskog centra povezuju ovu zajednicu sa svojom maticom koji bi mogao igrati ulogu koordinatora Srbijom.

č kulturnog života kod zajednice. Ovaj organ bi Tako što se ti e informisanja oni se uglavnom čč mogao motivisati mlade da u e i dalje informisu preko srpskih medija iji je centar u

produžavaju ovu kulturnu tradiciju ove Beogradu. U selu Goraždevac postoji jedan zajednice, putem folklora i igre, pesme i lokalni radio koji plasira lokalne informacije za

ć tradicionalne sprske nosnje. Formiranje ovog zajednicu u Pe koj opštini i emituje 24 satni ć organa trebalo bi se podržati faktom da su program. Radio Goraždevac postaju i deo

potrebni fondovi počevši od tradicionalne mreže srspskih radio stanica na Kosovu, nošnje koje su vrlo skupe pa i dosta ostalog. prenosi i potrebne informacije iz opština i Dok u selu Goraždevac postoji infrastruktura sredina gde žive srbi na Kosovu, i tako na neki

č č č kao i potrebni prostor, ostala sela imaju na in uti e na formiranju zajedni kog prostora đ zahteva za izgradnju malih objekata koji bi inofrmisanja i komuniciranja me u kosovskim

igrali ulogu mini Doma Kulture. U selu Belo srbima. č Polje postoji jedan kulturni centar koji nije jos Što se ti e televizija, stanovnici sela

uvek opremljen. Izgradnjom kulturnih objekata Goraždevac su povezani sa jednom po ovim selima bi poslužili i za održavanje kablovskom mrežom koja im prenosi programe kulturnih aktivnosti, zatim onih omladinskih, glavnih Srpskih televizijskih stanica. U selu ovi pa čak i za potrebe samog stanovnistva.programi se prate putem satelitiskih antena.

Ovi kanali pružaju dovoljno informativnog i zabavnog programa, za zajednicu. Ali ova zajednica ima najviše potrebe za više vesti te Na javnom servisu Kosova RTK se emituju se tiču zivota srba na Kosovu i u Pećkoj opštini vesti od 15 minuta svakoga dana na srpskom kojih ima vrlo malo u ostalim srpskim jeziku, dok uveče pola sata prenose se vesti medijima. Glasa Amerike takođe na ovom jeziku. Ova Srpska zajednica nema nekog novinskog televizija isto prenosi jednom nedeljno medija. Dnevna štampa kao i nedeljnici jedno jednosatni magazin na srpskom jeziku vreme su u Goraždevac stizali iz Srbije, ali u “Nedeljni kolaž”. Ove emisije koliko toliko služe poslednje dve godine u ovo selo ne stiže informisanju i srpskoj kulturi. Program na srpska štampa. Dok za kosovsku štampu i srpskom takođe prenosi i inofrmacije o životu nemaju posebnog interesovanja. ove zajednice kao i o razvoju u ovoj zajednici, Za pet godina jedan dio potrebe informisanja zatim značajne događaje kao i razvoje i tako ove zajednice su pružale jedne regionalne stvarajući jedan most među kosovskim srbima. novine civlnog društva "Kasneci" (Glasnik), 26

Radio Goraždevac je jedan radio za koji su organizovanje ženskih udruženja ili da bi se mnoge organizacije dale donacije i odvojili su angažovale tako da bi uradile nešto u ime žena se mnogi projekti kako bi u stvari ovaj radio iz ove zajednice. U selu Ljevoša zajednica je bio na usluzi stanovnicima. podnela zahtev za jedno mesto gde bi se

mogle okupljati žene, kao i da realizuju Novina "Kasneci" “Glasnik“ za pet godina je projekte koji se povezuju sa njihovim pisala na srpskom i albanskom jeziku o aktivnostima i potrebama. razvojima iz opština u regionu i prenosila albanskom citaocu probleme sa kojima se suočava srpska zajednica u opštinama Peći, U selu Goraždvac postoji organizovanje žena u Klini, Decanima i Istoku. NVO "Briga", koja okuplja žene iz sela, ali

svoje aktivnosti odvija i po ostalim selima. Među projketima ove organizacije je bio i onaj profesionalnog osposobljavanja 30 žena iz

· da se podrži formiranje jednog oblasti živenja i ostaloga. "Briga" poseduje i kulturno-umetnickog društva (ili svoje prostorije u kojima su smeštene mašine nekog drugog kulturnog organa) za jednu mini fabriku šivenja gde bi se mogao koji bi se bavio očuvanjem folklora uposliti određeni broj zena. srba Kao deo projekata koji su realizovani sa ovom

· da se izdvoji budžet za očuvanje zajednicom tokom poslednjih godina u kulturne baštine ove zajednice Goraždevcu postoji i jedan frizerski salon sa

· da se finansira izgradnja doma početnom opremom za rad kao i jedna kulture po selima slastičara, gde bi se mogle zaposliti žene iz

ć ovoga sela. · da se sagleda mogu nost pokretanja jednog lista na srpskom ili da se nastavi sa izdavanjem novine Kasneci/Glasnik

· da se promovišu programi za · da se stvori viöe prostora za očuvanje srpske kulturne baštine u uključenje žena iz srpske zajednice Pećkoj opštini u kulturno-politički život

· da se organizuju kursevi za žene, za kompjutere, internet i druge aktivnosti ali i kursevi za razna profesionalna osposobljavanja

· da se stvore mogućnosti zaposljenja žena

· da se podrže ideje organizacija žena te se tiču samih žena

Što se tiče pozicije žena u · da se stave u pogon postojeći srpskoj zajednici, nema neke razlike i odnosu kapaciteti u selu Goraždevac gde bi na ostale zajednice u ovoj opštini. Porodice iz se zaposlio određeni broj žena ove zajednice uglavnom su patrijalnog vaspitanja i kao takve i funkcionišu te toliko i ne pridaju značaja učešću žene u političkom i dručtvenom životu. Politički subjekti iz srpske zajednice nemaju foruma zena u okviru partije ,dok interesovanje žena za poltiku i nije baš toliko. Što se tiče razlike u zapošljavanju između mužkog i ženskog pola u javnom sektoru i nije neka ali u mnogim nezaposljenim porodicama žene se uglavnom bave domaćinstvom i kućnim poslovima. U poslednjih deset godina je bilo angažmana za formiranje jednog nevladinog sektora gde bi se žene organizovale. NVO "Briga" iz sela Goraždevac u svoje aktivnosti uključuje i žene i srpskih sredina, dok pre je postojala još jedna NVO “Goraždanke".One su realizovale nekoliko projekata uz podršku donatora gde su bile uključile i jedan odredđeni broj žena iz ove zajednice. U ostalim selima je angažovan jedan manji broj žena ali nemaju mogućnost za

Postojece inicijative :

Preporuke i dalje delovanje :

Preporuke za dalje delovanje :

2.8 Prava žena Opis stanja :

27

28

ZAJE

DN

ICE

III.Intervencija

u zajednici

29

3.1 Uvod

Ovaj deo strategije se tiče pristupa različitim lokacijama i posebnim projektima po naseljima i selima opštine Peć. Najčešći projekti u ovom delu su uglavnom infrastrukturni, poljoprivredni, ekonomskog razvoja, i drugi.U ovom delu tokom izrade strategije zajedno sa zajednicom SiV je pokušao da uradi jedan proračun približan kostou budžetskog udela za posebne projekte.Na ovaj način ovi zahtevi zajednice su dobili formu mini projekata, u kojima su po zajedničkom modelu određeni neki zahtevi kao i kosto približan proračunu cene, objektivi i ciljevi, korisnici, i drugo. Ovi podaci su smatrani kao prvi ogled da se predstave pred opštinom i donatorima kako bi se izmerila mogućnost finansijskog angažmana.Sprovedba ovih projekata ublažava izraženije probleme zajednice koji zapadaju za oko na prvi pogled u mjestu gdje živi, ali generalno ne rešava problematike u odnosu na zajednicu, dakle na ovaj treći deo ove strategije treba gledati kao na dodatak drugog dela u kome su iznesene preporuke.Ovom listom projekata je obuhvaćeno sedam glavnih lokacija, ona sela gde se zahtevi zajednice mogu artikulisati i izraziti pred donatorom.

Naziv projekta: Restauracija školskog 3.2 Selo Belo Poljeobjekta

Belo Polje se prostire na jugozapadu grada Sektor: ObrazovanjePeći i nalazi se između naselja Zatra na

severu, na zapadu Karagača i Dardanije, na Vremensko trajanje: 1 godinu (počevši od jugu se graniči sa Ljođom i Raušićem, dok sa 2009 god.)zapada se graniči sa Ljubenićem i Zagrmljem.

Ovde pre rata a i sada naravno uglavnom živi Mesto: Belo Polje - Pećsrpska zajednica, a ima par porodica albanske

i egipćanske zajednice koje su i pre rata živele Budžet: 100.000 €ovde a i sada su tu. Belo Polje pre zadnjeg

rata je bilo takoreći urbano selo sa oko 1200 Cilj projekta:stanovnika sa oko 300 kuća, dok je sada

izgrađena 71 kuća i tu momentalno živi oko 60 Ovaj projekat namerava stvoriti uslove za osoba i to uglavnom stariji predstavnici obrazovanje mladih u selu Belo Polje za porodica. Po infrastrukturi Belo Polje ima sve početne razrede od prvog pa do četvrtog osobenosti jednog naselja kako po blizini i razreda osnovne škole.povezanošću sa gradom a tako i sa

stambenom infrastrukturom, putnom takođe, Objektivi:opremanje vodovodom, električnom

energijom, kanalizacijom za meteorološke ? Izgradnja objekta za obrazovanje na vode i drugom postojećom seoskom

maternjem jeziku od prvog pa do infrastrukturom. Ljudi ovde sada žive od četvrtog razreda osnovne škole.socijalnih asistencija i penzija kao i od

· Stvaranje uslova za povratak srpske poljoprivrede ali i ako ih je malo po broju zajednice u selu Belo Polje i u formi redovno obrađuju svoja imanja i imaju valjano spontanog/individualnog povratka.organizovan život ovde. Ljudi često saobraćaju

· Promena javnog mnjenja kod zajednice za Srbiju i nazad ali u većem broju izgrađenih u vezi životnih uslova na Kosovu.kuća ima bar po jedan član te porodice.

· Integrisanje srpske zajednice u kosovskom društvu.

· Ublažavanje nezaposlenosti i zapošljavanje nekolicine pripadnika ove zajednice kao predavača i td.

Korisnici:

Korisnici ovog projekta su svi stanovnici sela Belo Polje kojima će biti pruženi poboljšani uslovi za obrazovanje i samim time za održiv povratak. Direktni korisnici ovog projekta su deca i mladi koji će imati mogućnost da pohađaju školsku nastavu u svom selu bez putovanja za neka druga sela ili druga mesta.

Pristup:

U selu postoji zapaljena škola i oštećena koja se treba renovirati. Tu se podrazumeva uređenje krova, restauracija zidova i unutrašnjosti prostorija, sanitarnog čvora i opremanje sa elementarnim sredstvima za normalno funkcionisanje.

30

Naziv projekta: Lekarske posete za Naziv Projekta: Osvetljavanje pravoslavne stanovnike sela Belo Polje crkve u Belom Polju

Sektor: Zdravstvo Sektor: Kultura

Vremensko trajanje: 3 godinre (počevši od Vremensko trajanje: 1 godinu (počevši od 2009) 2009 godine)

Mesto: Belo Pole - Peć Mesto: Belo Polje - Peć

Budžet: 8.000 € Budžet: 5.000 €

Cilj projekta: Cilj projekta:

Organizovanje lekarskih specijalističkih poseta Očuvanje kulturnog i verskog objekta preko stanovnicima Belo Polje a posebno za osobe prostorne rasvete oko ove crkve u selu Belo koje su u poznijoj životnoj dobi a posebno za Polje koja je u dobrom i funkcionalnom one koji nemaju nikakvo porodično ili drugo infrastrukturnom stanju, ali u nedostatku staranje. osvetljenja ona takoreći stoji onako skoro

beskorisna.Objektivi:

Objektivi: ? Podizanje kvaliteta pružanja lekarskih

usluga. ? Očuvanje kulturnih i verskih vrednosti · Odgovarajuće staranje za stare i srpske zajednice.

bolesne koji nemaju porodičnu brigu. · Stavljanje u funkciju ove crkve kako bi · Stvaranje boljih uslova za život i koristila zajednici u selu.

poboljšanje integrisanosti srpske · Jačanje poverenja u legalne institucije zajednice u društvu. preko ove nužne podrške.

· Podizanje nivoa zdravstvene sigurnosti · Unapređenje institucionalne brige o u ruralnim područjima za sve. ovdašnjim kulturnim objektima.

Korisnici: Korisnici:

Korisnici ovog projekta su svi stanovnici sela Ovom investicijom profitiraće zajednica u Belo Polje, zajednica sela Belo Polje sa smislu porasta opšte sigurnosti i aktivnostima naglaskom na osobe koje su u kasnijoj koje će se dodati u selu. Takoðe i ceo grad životnoj dobi i nemaju nikakvo neophodno profitira time izgledom ovog kulturnog objekta porodično staranje i žive sami. čije uređenje može podstaći posećenost od

strane raznih turista ovom mestu a što bi bilo Pristup: od koristi i celom ovdašnjem društvu.

Lekari iz sektora Centra Familijarne Medicine u Pristup:selu bi jednom nedeljno obilazili sve stanovnike sela. Takođe i redovne posete Ovim projektom se osvetljava vanjski deo određenih specijalističkih grana se preporučuje crkve, tj osvetljava se dvorište oko crkve a jer je reč o osobama koje imaju srodne unutar ograđenog dela i to postavljanjem zdravstvene problematike. rasvete na sva četiri različita kraja oko samog

objekta crkve. Tako se osvetljava vanjski deo crkve a i stvara jedna osvetljena zona oko same crkve.

31

Naziv projekta: Fiksna telefonija u Belom Naziv projekta: Renoviranje rezervoara za Polju pijaću vodu

Infrastruktura Komunikacije Sektor: Sektor:

čč 2 godine (po evši od 1 godinu (po evši od Vremensko trajanje:Vremensko trajanje:godine 2009)2009)

ćć Belo Polje - PeBelo Polje Pe Mesto: Mesto: -

: 30.000 €: 10.000 € BudžetBudžet

Cilj projekta:Cilj projekta:

Renoviranje rezervoara za pijaću vodu na Otvaranje mreže fiksne telefonije u selu Belo prirodnom izvorištu koji se nalazi iznad sela i Polje. Sa ubacivanjem fiksne telefonije u selu kojom se vodom opskrbljuje jedan tj gornji se poboljšava kvalitet življenja, stvaraju se

ćč deo sela koji je na ve oj nadmorskoj visini bolje komunikacijske veze sa lanovima nego što je pritisak vode iz javnog porodice koji ne žive na Kosovu. Pored fiksne vodovodnog preduzeća “Ujesjellesi” koje telefonije tu su i druge usluge, kao internet, opskrbljuje donji deo ovog sela. Ovim kablovska TV i td. Opremanjem zajednice i

ć projektom se eliminiše nedostatak vode u selu ovim uslugama pružaju se bolje mogu nosti a posebno tokom letnjih vrućina.integrisanja u društvu i ostvarenje uživanja

prava za sve podjednako.Objektivat:

Objektivi: · Eliminišu se redukcije pijaće vode u

· selu pretvarajući svakodnevni život u Opremanje zajednice neophodnim povoljnije stanje.uslugama po pitanju telekomunikacija.

·· Poboljšava se opskrba pijaćom vodom i Poboljšanje telefonskih veza i stvaraju se bolji uslovi za održiv opremanje i drugim dodatnim povratak i bolje življenje u Belom Polju.savremenijim uslugama.

·· ćč Pove ava se uzajamno poverenje Dodatno poja anje u infrastrukturi i srpske zajednice ovog sela i lokalnih urbanizacija sela kao i zapošljavanje institucija kao i pristup javnim povratnika u ovim službama.institucijama/kompanijama.

·· đ Poboljšava se aktuelno stanje na Unapre enje komunikacija ne samo aspektu zdravstva, ambijenta, unutar same zajednice nego i poljoprivrede, društva i td.proširenje komunikacijske mreže u

ekonomsku i druge koristi.Korisnici:

Korisnici:Ovim projektom najpre profitiraju stanovnici

ć ć ovog sela kroz valjano opremanje pija om Direktni korisnici e biti stanovnici ovog sela đ ć ć vodom. Tako e se eliminiše mogu nost kojima e biti poboljšan komunikacioni

pojavljivanja raznih zaraznih bolesti a posebno aspekat kao i ponuda za internet i ostale onih epidemijskih koje se nemogu brzo beneficije.lokalizovati. Poboljšava se pitanje ambijenta i poljoprivrede a šta će se pozitivno reflektovati Pristup:i na ekonomiju, socijalno blagostanje i mnoge

đ ć ć druge aspekte me usovno povezane.Seoska mreža e biti povezana sa postoje om fiksnom telefonijom u Peći. Pružanje mreže će biti u dužini ne većoj od 500 metara u Pristup:unutrašnjosti sela.

Restauracija postojećeg rezervoara za vodu koji je iznad sela, a kog treba proširiti i pojačati kapacitet vode da bi zadovoljio potrebe korisnika te vode.

32

Naziv projekta: Opremanje i stavljanje u Naziv projekta:Izgradnja terena za mali funkciju Doma Kulture fudbal

Sektor: Kultura Vremensko trajanje: (počevši od 2009 godine)

selo Belo Polje - Peć 2 godine (s'početkom Mesto: Vremensko trajanje:2009)

Budžet: 12.000 €Mestoi: Belo Polje - Peć

Cilj projekta:Budžet: 30.000 €

Izgradnja jednog terena za utakmice u malom fudbalu, taj teren bi podstakao mlade iz ovog sela da Cilj projekta:se zadrže ovde u selu i tu organizuju svoj život u buduće. Ovo bi istovremeno podstaklo i održiv Stvaranje boljih uslova za život na selu povratak ove zajednice u ovom selu.stavljanjem u funkciju Doma Kulture u Belom

Polju. Istovremeno će se stvoriti bolji uslovi i Objektivi:za povratak mladih u ovom selu kroz pružanje

atraktivnijih uslova za održiv povratak. · Izgradnja jednog fudbalskog terena za

mlade iz ovog sela.Objektivi:· Stvaranje povoljnijih uslova za

povratak mladih. · Funksionisanje Doma Kulture u selu i · Stvaranje uslova za mlade da ovde aktiviranje mladih, žena i starijih na

organizuju svoj normalan život u buduće.raznim društvšnim i ekonomskim poljima.

Korisnici:· Organizovanje kulturnih, sportskih i zabavnih aktivnosti kod mladih sa

Ovim projektom profitiraju mladi ovog sela jer im se različitom etničkom pripadnošću.

stvaraju elementarni uslovi za organizovanje jednog · Unapređenje života u nekoliko svera normalnijeg života ovde za njih. Takođe profitira i

što rezultira poboljšanjem života cela zajednica jer se time podstiče održiv povratak i uopšte. mladih.

Prednosti: Pristup:

Korisnici ovog projekta će biti stanovnici sela Izgradnja jednog terena dimenzija 23 X 42 ali i oni koji će se kasnije vratiti. Istovremeno metara u prostoru školskog dvorišta i pored najčešći direktni korisnici ovog projekta Doma Kulture u Belom Polju. Ovde je potrebno trebaju biti mladi iz srpske zajednice. Kroz uraditi poravnanje terena, asfaltiranje istog i opremanje Doma Kulture će se poboljšati ograđivanje terena kao i njegovo opremanje pratećim

potrebnim sredstvima za normalno odvijanje aktuelno stanje bezbednosti, integrisanja, utakmica na dotičnom terenu.saradnje i uzajamnog poverenja.

Pristup:

Po ovom projektu opremiće se Dom Kulture sa adekvatnom opremom, kompjuterima i dodatnim inventarom, stolovima i stolicama i preostalom drugom opremom koja će omogućiti funkcionisanje ovog objekta na najbolji mogući način i učiniće ga što korisnijim za organizovanje raznih kulturnih, edukativnih i drugih aktivnosti.

33

Naziv projekta: Čišćenje otpada i 3.3 Selo Sigapostavljanje kontejnera u selu

Selo Siga se nalazi na severnom delu opštine Sektor: AmbijentPeć i prostire se od gradskog naselja Lazoviće

na jugu pa sve do Radavca na severu. Siga se Vremensko trajanje: 6 meseci (počevši od prostire na gornjoj strani duž puta Peć Rožaje početka 2009)a to je isti put koji ovo sela razdvaja sa selom

Vitomirica. Ovo selo je tokom rata bilo Mesto: Siga - Pećpotpuno uništeno i prepuno je otpada i ne

samo iz ovog sela nego i otpada zapaljenih Budžet: 5.000 €kuća iz grada i sve je to odbačeno u ovom selu

bez ikakve organizovanosti i dozvole. Selo je Cilj projekta: nekad imalo oko 170 stanovnika srpske

egipćanske zajednice sa preko 300 hektara Projekat teži stvoriti jedan čist ambijent u obradive površine, dok sada su tu izgrađene selu, da zaštiti zdravlje stanovnika ovog sela 34 kuće za vraćene srbe i 15 za egipćane, a kao i da podigne svest građana o održavanju svi oni koriste samo 10% obradive zemlje. U zdrave sredine u mestima gde žive. ovom selu ima vrlo obradive zemlje koja bi u Istovremeno se sprovodi i zaštita plodnog normalnim uslovima omogućila zajednici da zemljišta kao i očuvanju kuća i stanovništva.imaju dobar finansijski prihod. No sada

meštani nemaju mogućnost da obrađuju svoja Objektivi:imanja i zbog nedostatka sredstava za obradu

imanja a i zbog nagomilanog smeća na · Smeštaj kontejnera za smeće od obradivim površinama.

domaćinstava.· Stvaranje jednog zdravijeg društva i

očuvanje ambijentalne svijesti kao i higijenske kulture.

· Eliminisanje ilegalnih deponija smeća iz ljudskog okruženja.

· Pružanje odgovarajućih usluga od strane službi za održavanje ambijenta.

Korisnici:

Korisnici ovog projekta su stanovnici sela Siga kao i cela zajednica. Sa smeštajem kontejnera u selu podići će se nivo čistoće u selu kao i poboljšati uslovi za življenje tu a posebno po pitanju zdravstvene sigurnosti. To se posebno postiže otklanjanjem otpada sa plodnog zemljišta, ostataka ruševina u selu i nelegalnih deponija u korist zdravijeg i normalnijeg ambijenta življenja.

Pristup:

Po ovom projektu treba postaviti 5 kontejnera u selu i počistiti smetlišta, kao i kuće i njive od dnevnog smeća iz ovdašnjih domaćinstava. Angažovati preuzeće “Javna Higijena” za nedeljno pružanje usluga tj za odnošenje smeća iz kontejnera.

34

Naziv projekta: Jačanje žena posredstvom Naziv projekta: Opremanje sela jednim kurseva zajedničkim plastenikom

Sektor: Polna ravnopravnost Sektor: Poljoprivreda

Vremensko trajanje: 6 meseci (počevši od Vremensko trajanje: 1 godinu (počevši od 2009) 2009)

Mesto: Siga - Peć Mesto: Siga - Peć

Budžet: 10.000 € Budžet: 10.000 €

Cilj projekta: Cilj projekta:

Ovaj projekat ima za cilj da omogući ženama Ovim projektom se želi podstreknuti seoski srpske zajednice sela Siga da se aktiviraju na napredak u proizvodnji rasada za povrće, a za poboljšanju sopstvenih i porodičnih životnih šta postoje povoljni uslovi da bi bio veoma uslova na aspektu zaposlenosti. A takođe i uspešan poduhvat. Ovim projektom se takođe podizanja njihovih kapaciteta a šta će ih učiniti unapređuje poljoprivredni sektor u ovoj opštini ravnopravnijim faktorom u porodici a i u i na adekvatan način se iskorištavaju obradive društvu uopšte. površine. Postoje i mogućnosti izvoza ovih

proizvoda a posebno za područje Crne Gore. Objektivi:

Objektivi:

· Ublažavanje nezaposlenosti kod srpske · Zapošljavanje povratnika kao i zajednice.

obezbeđivanje održivosti povratka.· Povećanje aktivnosti žena kao i njihovo · Unapređenje poljoprivrednog sektora veće aktiviranje u društvu.

za pećki region i šire.· Angažman žene s'ciljem ublažavanja · Poboljšanje ekonomskih uslova u ekonomskog stanja kao i povećanja

ruralnim krajevima posredstvom međuetničke saradnje posredstvom proizvodnje prirodnih i zdravih trgovine i td.proizvoda.· Obezbeđivanje održivog povratka

· Promovisanje lokalnih proizvoda i van zasnovanog na egzistenciji.granica.· Otklanjanje stalnog zanemarivanja

· Proizvodnja i plasman na tržištu sveže i stava žena u odlučivanju.prirodno zdrave hrane sa povoljnim i pristupačnim cenama.Korisnici:

Korisnici:Korisnici ovog projekta su žene povratničke zajednice koje bi se angažovale u javnom

Korisnici ovog projekta su svi žitelji sela a životu a posebno na ekonomskom aspektu posebno povratnička zajednica koja će se ojačavajući porodični budžet i doprinoseći sama angažovati u proizvodnji i plasmanu na ekonomskoj sigurnosti. Povratnička zajednica domaćem i vanjskom tržištu. Takođe i ostali profitira tako što sa osposobljavanjem ovog građani kao konzumatori profitiraju jer im se dela zajednice višestruko se poboljšava pružaju sveži, prirodni i zdravi proizvodi sa aktuelna situacija u toj zajednici ali i u prihvatljivijom cenom u skladu sa aktuelnim regionu.ekonomskim stanjem a i bez obzira na sezonsko vreme.Pristup:

Pristup:Organizovat će se šnajderski kursevi i druge aktivnosti iz sfere ručne radinosti kao što su

Projekat predviđa izgradnju 3 plastenika u selu štrikanje, heklanje, itd a gde bi posle tog i organizovanost zajednice da upravljaju ovim kursa te žene imale mogućnost da nastave razvojnim poljoprivrednim projektom. samostalno obavljati te i razne druge srodne Plastenicima će menadžirati grupa farmera čija poslove. Naravno tu treba uključiti i kurseve će plodna zemljišta biti obuhvaćena ovim za ženske frizere i tako dalje, kako bi se produktivnim projektom.stvorila šira lepeza zanata za bolju mogućnost

zaposlenja ovih žena.

35

Naziv projekta: Izgradnja Doma Kulture i 3.4 Selo Goraždevacselu Siga

Goraždevac je selo koje je 7 km udaljeno od Sektor: Kultura grada Peći. Ovo selo je jedno od većih sela u

pećkoj opštini i u većem procentu je Vremensko trajanje: 1 godina (počevši od nastanjeno sa pripadnicima srpske zajednice. godine 2009) Stanovnici ovog lokaliteta nisu se uopšte

iseljavali do sada. Selo ima veći broj Mesto: Siga - Peć stanovnika obuhvatajući tu i mlade koji u

značajnijem broju žive ovde. Goraždevac inače Budžet: 50.000 € ima osnovnu školu a i srednju i to sa nekoliko

smerova, svi prosvetni radnici su pripadnici Cilj projekta: srpske zajednice naravno kao i sami učenici

koji pohađaju ovu nastavu. Ovde naravno Izgradnja ovog objekta će služiti za postoji i podkancelarija lokalne vlasti, obogaćivanje svakodnevnih kulturnih i drugih podstanica Kosovske Policije sa oko 15 aktivnosti. Takođe i za razne sastanke policajaca, ambulanta familijarne medicine sa ovdašnje zajednice te zajedničke aktivnosti u nekoliko specijalista i oko 20 zaposlenih. cilju normalizacije svakodnevice. Posebna Postoji i Dom Kulture u čijem sastavu je korist će biti mladima kojima će se ovim smešten i lokalni radio Radio Goraždevac.omogućiti da realizuju mnoge svoje napredne i Takođe u selu Goraždevac za razliku od ostalih korisne ideje. mesta sa ovom zajednicom kulturni život mladih je organizovaniji, postoje i omladinski Objektivi: centri pa i centri koji se staraju o aktivnostima

žena sa raznovrsnim delatnostima kao što su · Podizanje nivoa kulturnih i zabavnih ručni radovi i druge aktivnosti koje

aktivnosti u Sigi. omogućavaju angažman žena i u ovom mestu.· Izgradnja Doma Kulture za povratničku

zajednicu.· Unapređenje uzajamne saradnje

između povratničke zajednice i i lokalnih institucija.

· Podrška manjinskim zajednicama na kulturnom aspektu.

· Stvaranje uslova za saradnju sa drugim zajednicama na kulturnom i zabavnom aspektu.

· Kreiranje uslova za održiv povratak za mlade iz srpske zajednice.

Korisnici:

Sa izgradnjom Doma Kulture u Sigi direktni korisnici su stanovnici sela Siga, ne zaobilazeći ni druge zajednice jer se ovim objektom stvaraju uslovi za saradnju posebno mladih iz različitih zajednica koje žive u ovom selu i okruženju.

Pristup:

Izgradit će se objekat za očuvanje kulture za ovu zajednicu. Postoji mogućnost i za adaptiranje nekog već postojećeg objekta. Novi objekat treba biti jednospratnica sa 150 kvadratnih metara gde bi postojale prostorije za aktivnosti i kancelarije i za druge potrebe zajednice.

36

Naziv projekta: Projekat emancipacije žena Naziv projekta: Restauracija Doma Kulture u Goraždevcu

Sektor: Polna ravnopravnostSektor: Kultura

Vremensko trajanje: 2 godine (počevši od 2009) Vremensko trajanje: 2 godine (s'početkom

od 2009 godine)Vendi: Goraždevac - Peć

Mesto: Goraždevac - PećBudžet: 4.000 €

Budžet: 10.000 €Cilj projekta:

Cilj projekta:Projekat teži tome da emancipira ženu posredstvom treninga, edukacije i ostalih Poboljšanje izgleda mesta kako i formi kako bi se podigao nivo njihovog učešća iskorištavanje mogućnosti za razne aktivnosti u odlučivanju i većem angažmanu u javnom u korist mladih. Istovremeno se ovime i jača životu. Samo angažovanje žena stvara sama zajednica po raznim pitanjima.mogućnosti za razne društvene promene potrebne sadašnjem društvu. Objektivi:

Objektivi: · Organizovanje kulturnih aktivnosti.· Stimulisanje mladih da se organizuju

· umetničke aktivnosti, otvaraju izložbe i Podizanje svesti kod žena o ulozi i č td.zna aju žene u sadašnjem društvu.

·· č Aktiviranje mladih ovog sela za Ja anje žene za razne samoinicijative.· raznovrsne aktivnosti od koristi za Stvaranje preduslova za razvoj i

emancipaciju. zajednicu.· Adekvatna podrška žene za učešće u · Uređenje infrastrukture i ambijenta u

odlučivanju. centru sela.· Da žena bude nosioc raznih ideja i

relevantan faktor u javnom i Korisnici:društvenom životu ovog mesta.

Korisnicu ovog projekta su svi stanovnici sela Korisnici: Goraždevac koji će stavljanjem u funkciju

ovog Doma Kulture profitirati aktivnostima Korisnici ovog projekta su žene iz srpske koje se budu sprovodile u selu. Direktniji zajednice u selu Goraždevac a samim time i korisnici ovog projekta će biti mladi kojima će celo društvo. Ovaj projekat takođe je se pružiti mogućnost da raznim aktivnostima obećavajući i može biti koristan za podsticanje da obogate svoju svakodnevicu kulturno-projekata za međuetničku saradnju u svim umetničkim sadržajem.sferama javnog života od opšteg interesa za zajednicu. Pristup:

Pristup: Biće renoviran Dom Kulture. Postojeći objekt u centru sela je upotrebljiv ali iziskuje neke

Nekoliko treninga održati sa ženama i curama elementarne popravke i uređenja jer duže sela Goraždevac kako bi se reanimirale javne vremena se ne koristi adekvatno. Dakle aktivnosti žena. Na ovim treninzima one će se unutrašnjost ima potrebu za manje uređenje, profesionalno osposobiti i ovladati raznim za sanitarni čvor, za moleraj unutrašnjosti veštinama i kursevima koji će biti od značaja objekta i slično.za jačanje uloge i pozicije žene u društvu.

37

Naziv projekta: Izgradnja terena za mali Naziv projekta: Jačanje ženskih centara radi samoodrživostifudbal

Polna ravnopravnostOmladina Sektor: Sektor:

čč 2 godine (po evši od 9 meseci (po evši od Vremensko trajanje:Vremensko trajanje:2009)godine 2009)

ćć Goraždevac - PeGoraždevac - Pe Mesto: Mesto:

: 5.000 €15.000 € BudžetBudžet:

Cilj projekta:Cilj projekta:

Opremanje sredstvima za krojenje i šivenje, Izgradnja terena za Mali Fudbal za omladinu ć frizeraj i druge ženske zanate kako bi se zajednice u selu Goraždevac. Omladina e

imati mogućnost da realizuje sportske osigurala samoodrživost centra koji kultivira aktivnosti u svim godišnjim dobima bez obzira tradicionalne ženske ručne radinosti. na vremenske prilike. Organizovanje raznih aktivnosti kako bi se pomogle stare i samohrane žene koje ne Objektivi: uživaju porodično a niti institucionalno

staranje. · Aktiviranje mladih u raznim sportskim

disciplinama. Objektivi:· Udaljavanje mladih od negativnih

pojava i obogaćivanje njihove · Obezbeđivanje ženskog centra sa svakodnevice kreatvnijim i plemenitijim materijalima za šivaće mašine.aktivnostima. · Opremanje centra sa sredstvima za

· kurseve ženskog frizera.Osnaživanje mladih u iznalaženju mogućnosti i ostvarenju pozitivnih · Osposobljavanje na raznim aspektima ideja i aktivnosti. za samoodrživost centra.

· Stvaranje boljih uslova za mlade koji se · Stvaranje boljih uslova za starije i bave ovim plemenitim sportovima i nezbrinute žene.sličnim aktivnostima. · Institucionalna podrška, briga o starim

ženama i onim nezbrinutim.Korisnici:

Korisnici:Od ovog projekta će se okoristiti mladi iz

đ č Korisnici ovog projekta su uglavnom žene, one srpske zajednice, tako e i u enici osnovne i č ć u poznijim godinama koje nemaju ni iju srednjih škola u selu jer e se stvoriti

podršku i niti lična finansijska primanja. povoljniji uslovi za razvoj slobodnih sportskih Takođe korisnici mogu biti sve žene i devojke aktivnosti i to za sve uzraste.koje pokažu interesovanje za razne kurseve koji im u buduće mogu stvoriti uslove za Pristup:boljim finansijskim stanjem.

Po ovom projektu će se izgraditi sportski teren koji treba biti pokriven zbog raznovrsnosti Pristup:meteoroloških prilika i tome slično. A takođe

ć ć Ženski centar u selu Goraždevac e biti realizacijom ovog projekta mladi e imati ć materijalno podržan sredstvima za rad na mogu nost da organizuju razne fudbalske i

č ćč č na in da centar aktivira sve svoje postoje e druge turnire pa ak i multietni kog karaktera.kapacitete i omogući angažman i zbrinjavanje ženske populacije u ovoj zajednici ne samo iz Goraždevca nego i iz ostalih okolnih sela.

38

Naziv projekta: Uređenje korita kanala za 3.5 Naselje Lazovićenavodnjavanje

Naselje Lazoviće se nalazi na severoistoku Sektor: Poljoprivreda grada Peći a u blizini raskrsnice magistralnog

puta koji vode za Rožaje, Mitrovicu i Prištinu, Vremensko trajanje: 3 meseca (počevši od naspram objekta srednje ekonomske škole. godine 2009) Ovo naselje je deo urbanog gradskog

prostora. Svi žitelji naselja poseduju u blizini Mesto: Goraždevac - Peć plodna imanja koja su uglavnom u tzv Pećkom

Polju kao i pašnjake i šume iznad naselje na Budžet: 10.000 € obližnjim planinama. Svi stanovnici naselja su

pre rata bili zaposleni u raznim institucijama i Cilj projekta: ovo naselje se po obrazovanosti ističe u

odnosu na ostale fokus grupe. Momentalno je Projekat ima za cilj uređenje korita kanalu za izgrađeno 20 kuća sa oko 10 domaćinstava navodnjavanje a koji bi mogao poslužiti za koja stalno žive ovde u svojim kućama sa po razvoj poljoprivrednog aspekta u selu za jednim ili dva člana. Integrisani su u društvu i obradive površine u blizini sela. koriste svoja moguća prava koja pruža

aktuelni sistem. Profitirali su od DRC-a sa Objektivat: izgradnjom kuća i projektom socializacije kroz

treninge i informativne posete institucijama - Čišćenje i opravka kanala za koje su od značaja za njih i vezane za njihovu navodnjavanje plodnih imanja ovog sela. zajednicu.- Uređenje infrastrukture za stanovnike sela Goraždevac.- Proširenje postojećeg kanala i pojayanje kapaciteta vode kojom se navodnjavaju imanja.- Poboljšanje uslova u poljoprivredi.

Korisnici:

Korisnici ovog projekta će biti stanovnici ovog sela. Ovim projektom će zajednica imati poboljšane mogućnosti za razvoj poljoprivrednih kultura i boljeg proizvoda. Ovim profitiraju i ratari okolnih sela, obzirom da se upravo ovim kanalom navodnjavaju i ostala sela koja se nalaze u blizini.

Pristup:

Realizacijom ovoga projekta kojim se uređuje korito kanala, a naravno uređuje i ono mesto gde se ova voda kanalom odvaja od reke. Takođe taj kanal se čisti a potom i proširuje kako bi zadovoljio postojeće potrebe ovog sela a i bez rasipanja odvodio vodu i do daljih zona koje se navodnjavaju ovim kanalom.

39

Naspov projekta: Izgradnja objekta za Naziv projekta: Postavljanje kontejnera za osnovnu školu u naselju smeće

AmbijentObrazovanje Sektor:Sektor:

čč 3 meseca (po evši od 2 godine (po evši od Vremensko trajanje: Vremensko trajanje:2009 god.)godine 2009)

ć ćć ć Lazovi e - PeLazovi e Pe Mesto: Mesto: -

3.000 €130.000 € Budžet: Budžet:

Cilj projekta:Cilj projekta:

Projekat teži ostvariti jedan čistiji i zdraviji Da se izgradi osnovna škola za razrede od č ambijent u naselju kao i da zaštiti zdravlje predškolskog pa do završetka etvrtog razreda

žitelja ovog naselja uglavnom sačinjeno od obrazovanja na oba jezika (albanski i srpski) č ćć ć srpske a i ostalih zajednica uklju uju i i zato što postoje a škola Džemal Kada u Pe i i

većinsku.7 Septembar iz Vitomirice su predaleko i putovanje je previše rizično zbog komunikacijskih opštih uslova. Objektivi:

· Postavljanje kontejnera za smeće.Objektivat:· Stvaranje jednog zdravijeg društva

· kroz očuvanje ambijenta i čistoće.Stvaranje boljih uslova za obrazovanje · Čšćć i enje naselja od strane ovih žitelja i mladih iz manjinskih pa i ve inske

ispoštovavanje obaveza prema zajednice iz ovog naselja.· ćć preduze u koje se stara o ambijentu u Poboljšanje mogu nosti i i uslova za

ovom naselju.održiv povratak.·· Pružanje boljih usluga za održavanje Podizanje nivoa integrisanosti srpske

ambijenta.zajednice u svim sferama kosovskog društva.

· Otvaranje novih radnih mesta za sve Korisnici:zajednice koje bitišu u ovom gradskom

Korisnici ovog projekta su meštani naselja naselju.· ćć Lazovi e pripadnici srpske i albanske zajednice Eliminisanje saobra ajnog rizika i

vremenskih neprilika za decu koja koji su stalno nastanjeni u ovom naselju. Sa pohađaju u dosadašnjim dveju smeštajem kontejnera u naselju će se podići navedenim udaljenim školama. nivo čistoće i stvoriće se uslovi za bolji i

bezbedniji život u ovom naselju.Korisnici:

Pristup:Direktno profitiraju učenici nižih razreda osnovnih škola i to iz obe zajednice. Po ovom projektu treba smestiti 5 kontejnera Istovremeno korisnici projekta će biti svi u naselje Lazoviće, sprovesti generalno roditelji ðaka koji će pohaðati ovu školu a čišćenje naselja i otkloniti ilegalne deponije takođe i oni koji će se zaposliti kao predavači koje se nalaze u naselju. Takođe će se nastave u ovom predviđenom objektu. angažovati i komunalno preduzeće “Javna

Higijena” koje će ubuduće redovno pružati Pristup: svoje usluge ovom naselju u kome uglavnom

bitišu srpska i albanska zajednica premda u U okviru ovog projekta treba se izgraditi manjem broju zastupljene si i ostale školski objekat koji će ispunjavati uslove za manjinske zajednice.đake od predškolskog uzrasta pa do četvrtog razreda osnovnog obrazovanja. Škola treba biti jednospratna sa četiri odeljenja za nastavu, kabinet i nastavničku salu.

40

Naziv projekta: Asfaltiranje puta Lazoviće - Naziv projekta: Uključenje u fiksnu telefoniju Brestovik naselja Lazoviće

KomunikacijeInfrastruktura Sektor: Sektor:

čč 1 godinu (sa po etkom 2 godine (s'po etkom Vremensko trajanje:Vremensko trajanje:od 2009)od 2009 godine)

ć ćć ć Lazovi e - peLazovi e Pe Mesto: Mesto: -

: 30.000 €: 200.000 € BudžetBudžet

Cilj projekta:Cilj projekta:

Opremanje žitelja sela fiksnom telefonijom a Ovaj projekat ima za cilj poboljšanje što će poboljšati životne uslove kao i pružiti i infrastrukturnih uslova za žitelje naselja

ćć ć druge mogu nosti kao što su povezivanje na Lazovi e kako bi im ovaj put omogu io pristup internet mrežu ili kablovsku televiziju i tome drugim selima iste zajednice a i pružio druge

čć sli no. Tako bi se otklonio problem lošeg razvojne mogu nosti.signala u ovom području i to svih mobilnih telefonskih mreža.Objektivi:

· Stvara se mogućnost iskorištavanja Objektivi:postojećeg školskog i drugih objekata sa srpskom zajednicom sela Brestovik. · Opremanje žitelja fiksnim telefonima

· sa kvalitetnijim vezama i pristupačnijim Poboljšanje životnih uslova za sve stanovnike kako one koji su već tu a cenama.tako i onih koji se tek trebaju vratiti. · Paketi fiksne telefonije nude i dodatne

· ponude kao što su internet veze, Stvaranje boljih uslova za obavljanje poljoprivrednih obaveza. kablovska televizija sa širokim izborom

· Poboljšanje infrastrukture u ruralnim programa i td.područjima. · Sigurnije veze jer mobilni telefoni u

ovom području imaju lošu konekciju Korisnici: bez obzira na poreklo provajdera.

Svi stanovnici koji žive u ovom naselju kao i Korisnici:dva neposredna sela su podjednako profiteri izgradnjom ovog puta. Ovaj put inače je Povratnička srpska zajednica koja bitiše u prečica za ova sela a i pešacima pruža naselju Lazoviće bi se okoristila telefonskim sigurnost i skraćuje put jer se izbegava glavni komunikacijama koje su pouzdanije a i magistralni put koji ne pruža niti minimalno pružaju dodatne i raznovrsne usluge. Takođe i bezbedne uslove za pešake a i puno je dalji. druge zajednice koje žive tu imaju iste želje i Korisnici ovog predviđenog projekta potrebe. Isto tako i PTK profitira sa podjednako sve zajednice jer su ovim putem povećanjem broja konzumatora njihovih svi u gotovo podjednakoj meri obuhvaćeni. usluga koje pruža. Pristup: Pristup:

U okviru ovog projekta predviđa se asfaltiranje Ovim projektom se predviđa rasprostiranje puta koji povezuje naselje Lazoviće sa selima fiksne telefonske mreže u naselju Lazoviće. Siga i Brestovik. Takođe je važno i skraćenje Ovde je reč o postojećoj telefonskoj mreži ovog puta koji veže sa samim gradom. Put je koja se treba instalirati 300 metra u dubini inače dužine 2 km a širok do 5 metara i bio bi spomenutog naselja i tako zadovoljiti potrebe idealno rešenje za puno stvari ovih žitelja a i zajednice kojima je jedan deo porodice ostao same planske infrastrukture grada. u Srbiji i telefonske veze su jedino

komunikacijsko sredstvo pa samim time i nužno.

41

Naziv projekta: Uređenje kanalizacije u 3.6 Grad Pećnaselju Lazoviće

Srpska zajednica u samom gradu vraćena je u Sektor: Infrastruktura nekoliko naselja, kao što je recimo naselje

Lazovića a koje je posebna fokus grupa zbog Vremensko trajanje: 6 meseci (počevši od veće koncentracije povratnika a ujedno i godine 2009) najveća grupacija povratka u samom gradu.

Izuzev spomenute fokus grupe najveća Mesto: Lazoviće - Peć koncentracija povratnika je u blizini naselja “7

Septembar” kao i uz dva glavna puta koji vode Budžet: 100.000 € ka glavnoj gradskoj bolnici a i u delovima u

centru grada. Problematike sa kojima se Cilj projekta: susreće ova zajednica u gradu Peći su mnoge

pošto je nezaposlenost na visokom stepenu, a Stvaranje povoljnijih uslova življenja srpskoj za razliku od ostalih fokus grupa ove zajednice zajednici koja je naseljena u naselju Lazoviće oni ne poseduju poljoprivredna imanja već su kao i rešiti problem fekalnih voda i otkloniti uvek zavisili od radnih mesta u institucijama rizik od epidemija. Nedostaje javna te je s'toga teško stvoriti bolje uslove za njih. kanalizacija gde bi se slivale fekalne vode a Što se pak tiče obrazovanja sva deca školskog gde bi bile priključena sva domaćinstva ovog uzrasta su u Srbiji i tamo nastavljaju svoje naselja, projekat bi otklonio postojeću obrazovanje a ovde dolaze samo tokom opasnost po zdravlje ovdašnjih žitelja bez sezone letnjih raspusta. Pretvaranjem obzira na etničku i druge pripadnosti. zanatstva u kolektivni karakter i takva

inkorporacija u institucionalnu razvojnu Objektivi: strategiju je jedina mogućnost za ovu fokus

grupu. Ključna problematika ove srpske · Rešavanje problematike nedostatka zajednice iz užeg dela grada je što jedino

kanalizacije u naselju. može tipovati na uključivanje na javnim · Stvaranje uslova za bolji i uređeniji radnim mestima i to pod uslovom da ima

život zajednice u naselju. upražnjenih mesta, ili sopstvenom · Uključivanje svih domaćinstava u finansijskom samoinicijativom.

gradsku kanalizacionu mrežu.· Zaštita zdravlja žitelja naselja od

smrada i drugih negativnih efekata koje prouzrokuju crne vode.

Korisnici:

Stanovnici naselja a posebno srpska zajednica kao i druge zajednice koje žive u ovom naselju, pošto još uvek nisu rešili problem nedostatka gradske kanalizacije. Takođe sa uvođenjem kanalizacione mreže preventivno će se zaštititi zdravlje žitelja a posebno dece koja žive ovde i to od raznih infekcija, smrada i drugih negativnih efekata kao posledice nedostatka navedene infrastrukture.

Pristup:

Po ovom projektu treba početi sa iskopavanjem kanalizacije u naselju i onda nastaviti i priključiti postojećoj kanalizacionoj mreži. Dužina kanalizacije je nekih 3 km, a prostiraće se preko celog prostora naselja preko individualnog povezivanja čvorova sa opštom glavnom mrežom.

42

Naziv projekta: Izgradnja kamenorezačke Naziv projekta: Gajenje lekovitog bilja i radnje rasada za cveće

Sektor: Zapošljavanje Sektor: Ekonomski razvoj

Vremensko trajanje: 2 godine (počevši od Vremensko trajanje: 2 godine (počevši od 2009 god.) 2009 godine)

Mesto: Peć Mesto: Peć

Budžet: 60.000 € Budžet: 15.000 €

Cilj projekta: Cilj projekta:

Projekat teži tome da utiče na poboljšanju Kultiviranje i prerada lekovitog bilja te ekonomskog razvoja i ublažavanju proizvodnja rasada za cveće. Projekat bi nezaposlenosti kod povratničke srpske pomogao u ublažavanju nezaposlenosti i zajednice u gradu. Sem toga ovim projektom ekonomski ojačao nekoliko porodica koje bi se pomaže renoviranje porušenih i oštećenih udruženo radile na sprovedbi ovog projekta.grobnica i spomenika i ostvaruje izgradnja uzajamnog poverenja među povratnicima i Objektivi:institucijama.

· Udruživanje znanja i radne snage nekoliko žitelja koji bi se bavili Objektivi:kultiviranjem cveća i raznog lekovitog

· bilja, Udruživanje sredstava i profesija raznih profila za izlazak na tržište sa svojim · Iskorištavanje postojećih resursa kao

č što su profesionalnost i radna snaga.specifi nim proizvodima i uslugama kao · Ublažavanje nezaposlenosti kod srpske kompatibilna struktura.

· povratničke zajednice a posebno kod Poboljšanje ekonomskih uslova za čč socijalnih slu ajeva.povratni ku zajednicu koja živi u užim i

· Podsticaj i promocija lokalnih proizvoda urbanim delovima grada.· i podsticaj ekonomskog razvoja Osnaživanje zajednice posredstvom

sredine.zapošljavanja i stvaranja boljih uslova za materijalnu zbrinutost i održivost povratka. Korisnici:

· Restauracija porušenih i oštećenih grobnica i spomenika srpske zajednice. Ovim projektom direktno profitiraju porodice

srpske zajednice koje nemaju nikakvih Korisnici: materijalnih prihoda. A također obogati se

tržište brojem i kvalitetom proizvoda, a takođe č ć preko pristupa nosti cene poboljša se životni Od ovog projekta e se okoristiti žitelji srpske

đć standard gra ana kao potencijalnih zajednice koji žive u samom gradu Pe i. Ovaj ć konzumatora i td.projekat e poboljšati ugled i izgled ovog

grada te uzdići univerzalne civilizacijske vrednosti ovog grada. Pristup:

Pristup: Na osnovi ovog projekta određen broj ljudi će gajiti navedeno bilje udruženi u zadružno

Realizacijom ovog projekta najpre će se preduzeće sa adekvatnim menadžerskim restaurirat objekti sa manjim oštećenjima a strukturama. Članovi preduzeća će biti oni koji potom ostali. Naravno nedostaju neka i ulažu nešto u njega kao npr znanje, sredstva za normalno funkcionisanje ovog sredstva, prostor i td. preduzeća a koja će poslužiti kao baza ekonomskog začeća u napretku srpske zajednice u gradu Peći.

43

Naziv projekta: Otvaranje preduzeća za 3.7 Selo Ljevošaproizvodnju slatkiša

Selo Ljevoša se prostire na zapadnom delu Vremensko trajanje: 1 god. (i to počevši od pećke opštine, i to 2 km udaljeno od Pećke 2009 godine) Patrijaršije u nedrima Prokletijskih planina. U

ovom selu živi preko 30 porodica uglavnom Mesto: Peć pripadnika srpske zajednice a koji se

uglavnom susreću sa raznim poljoprivrednim, Budžet: 30.000 € socijalnim i infrastrukturnim problematikama.

Seoski putevi su puno oštećeni i nedostaje Cilj projekta: razna infrastruktura kao što su ambulanta

koja će valjano pružati lekarske usluge, takoðe Stvaranje boljih ekonomskih uslova za fale i obrazovne ustanove a naravno i objekti zajednicu i aktiviranje žena u jednoj mini za kulturu i sport i td. Ovde se uglavnom živi fabrici slatkiša. od socijalne pomoći, penzionih i drugih

davanja a žitelji su mahom stara i bolesna lica Objektivi: jer su oni mlađi prinuđeni da žive u Srbiji zbog

nedostatka elementarnih uslova za život od · Institucionalna podrška inicijative 1999 otkad su iseljeni.

žena iz srpske zajednice i materijalno obezbeđivanje egzistencije za njihove porodice.

· Osiguravanje socijalnog blagostanja srpskoj povratničkoj zajednici i integrisanje u svim društvenim sferama

· Stimulisanje proizvodnje prirodne i zdrave domaće hrane.

· Stimulisanje malih preduzeća kako odgovarajuća strategija za efikasan ekonomski razvoj.

Korisnici:

Korisnici ovog projekta su porodice koje su sa stalnim boravkom u mestu povratka. A najdirektniji korisnici projekta su žene iz srpske povratničke zajednice koje su neposredno uključene u aktivnosti projekta.

Pristup:

Izgradnjom jedne ovakve mini fabrike za šta već zajednica poseduje prostor na odgovarajućoj lokaciji. Projekat predviđa opremanje potrebnim sredstvima za ovu proizvodnju, kao i osposobljavanje postojećeg kadra za novu tržišnu.

44

Naziv projekta: Izgradnja brane za zaštitu Naziv projekta: Asfaltiranje i otvaranje putaod poplava

Sektor: InfrastrukturaSektor: Sigurnost

Vremensko trajanje: 9 meseci (počevši od 2009)Vremensko trajanje: 1 godine (počevši od 2009

godine)Mesto: Ljevoša - Peć

Mesto: Ljevoša - PećBudžet: 200.000 €

Budžet: 10.000 €Cilj projekta:

Cilj projekta:Poboljšanje životnih uslova zajednici sela

Izgradnja betonskih brana koje štite selo od nabujalih Ljevoša koje je za sada naseljeno sa samo bujica koje se stvaraju od raznih padavina nekoliko pripadnika srpske zajednice. Ovaj akumuliranih sa planina koje su uz samo selo i mogu projekat ima za cilj poboljšanje prouzročiti velike materijalne štete. Ove brane infrastrukturnih uslova u selu Ljevoša i tako zaustavljaju nalet vode i erodiranog mulja od kog se obezbediti bolje uslove za održiv povratak.mora štititi selo jer je izloženo nemilosti bujica nalazeći se na samom dnu spomenutih planina.

Objektivi:

Objektivi:- Stvaranje boljeg pristupa gradu zajednici ovog mesta.- Sprečavanje razaranja od bujične poplave - Uređenje putne infrastrukture sela. meteoroloških voda.- Ostvarivanje boljih uslova za održiv - Obezbeđivanje stanovnika od rizika povratak srpske zajednice u selu erodiranja zemlje koje podstiču moćne i Ljevoša. česte poplave sa planina.

- Stvaranje normalnih uslova i Korisnici: sigurnijeg života za ovoj zajednici.

- Pokazivanje razumijevanja i Profitirat će žitelji sela jer će im asfaltiranjem institucionalne odgovornosti spram seoskog puta poboljšati se životne uslove i pružit ove ozbiljne problematike.razne razvojne mogućnosti. Istovremeno korist je i sa aspekta ruralnog i ekonomskog razvoja jer je ovo

Korisnici:selo poznato po vinogradima i drugim voćnim i povrćnim proizvodima visokog kvaliteta.

Korisnici direktni su svi stanovnici sela koji će imati veću sigurnost od svake prirodne i druge nepogode

Pristup:pa tako i od ovih mogućih poplava.

U okviru ovog projekta treba biti asfaltiran put koji Pristup:povezuje selo Ljevošu i grad Peć a dužina trase je 1,2 km a širina puta oko 3 metra. Takođe će se i

Treba popraviti 2 brane koje će amortizovati navale uraditi otvaranje sporednih puteva u istom selu.

vode i mulja. Odgovarajuće brane bi bile izgrađene Uređenjem spomenutih puteva poboljšati će se

od betona u dužini 40m a debljine od 1 X 1,5 metara.pristup gradu i za ovu zajednicu, kao i mogućnost obavljanja ratarskih poslova u selu. A takođe bice lakše obavljati i druge neophodne poslove za samu zajednicu.

45

Naziv projekta: Izgradnja multi- Naziv projekta: Fiksna telefonija u selu funkcionalnog objekta u Ljevoši Ljevoši

Sektor: Kultura, obrazovanje, zdravstvo Sektor: Komunikacije

Vremensko trajanje: 2 godine (počevši od Vremensko trajanje: 1 godinu (počevši od 2009) 2009)

Mesto: Ljevoša - Peć Mesto: Ljevoša - Peć

Budžet: 200 000 € Budžet: 10.000 €

Cilj projekta: Cilj projekta:

Projekat ima za cilj izgradnju jednog multi- Otvaranje mreže fiksne telefonije u selu Ljevoša. Sa ubacivanjem fiksne telefonije u selu se poboljšava funkcionalnog objekta u selu Ljevoša gde bi se kvalitet življenja, stvaraju se bolje komunikacijske realizovale razne aktivnosti iz kulture, veze sa članovima porodice, mogućnost povezivanja obrazovanja i zdravstva, a što bi poboljšalo na internet kao i druge mogućnosti.uslove bitisanja za samu zajednicu.

Objektivi:Objektivi:

- Opremanje zajednice neophodnim - Obezbeđivanje jednog objekta za uslugama po pitanju raznovrsne aktivnosti kao, kultura, telekomunikacija. zdravstvo, obrazovanje i td.

- Organizovale bi se razne izložbe ženskih - Poboljšanje telefonskih veza i rukotvorina, sajmovi domaćih opremanje i drugim dodatnim poljoprivrednih proizvoda i td. savremenijim uslugama.- Realizuje se elementarno pravo za - Dodatno pojačanje u infrastrukturi i obrazovanje i napredovanje. urbanizacija sela.

- - Unapređenje komunikacija ne samo unutar Unapređenje zabavnog života za mlade, muzičke večeri, razne proslave, šahovski same zajednice nego i proširenje turniri, stonog tenisa i td. komunikacijske mreže u ekonomsku i - Jačanje žena ove zajednice preko raznih druge koristi. kurseva i ručnih radinosti.

Korisnici:Korisnici:

Direktni korisnici će biti stanovnici ovog sela kojima Svi stanovnici sela Ljevoše bi bili direktni će biti poboljšan komunikacioni aspekat kao i ponuda korisnici bez obzira dal su to mladi, odrasli ili za internet i ostale beneficije.žene, tako da u okviru ovog projekta mogu profitirati i žitelji okolnih mesta učešćem u Pristup:ovdašnje manifestacije koje će biti organizirane.

Seoska mreža će biti povezana sa postojećom fiksnom telefonijom sa gradskom mrežom u Peći. Pristup:Pružanje mreže će biti u dužini ne većoj od 500 metara a dokle ona već postoji u Ljevoši. Izgradit će se jedan multi-funkcionalni objekat u selu

u okviru kog će biti smestena ambulanta familijarne medicine, seoska osnovna škola do četvrtog razreda. A drugi deo objekta biće korišten za kulturnu i žensku rukotvorine. Kulturni aspekat se odnosi na aktivnosti koje će sprovoditi ljudi, žene i mladi iz ovog sela, pa i iz ostalih sela. Objekat treba biti dvospratni sa kvadraturom od 350 metara, i biće opremljen sa svim neophodnim sredstvima za funkcionisanje.

46

Naziv projekta: Izgradnja Doma Kulture3.8 Selo Brestovik

Sektor: KulturaSelo brestovik se nalazi na severnoj strani grada Peći i graniči se selima Siga, Lipa i

Vremensko trajanje: 2 godine (počevši od Vitomirica. Brestovik je oko 4 km udaljen od 2009 godine)urbanog dela grada Peći. Ovde je do sada

izgrađeno 70 kuća gde trenutna ima oko 100 Mesto: Selo Brestovik - Pećžitelja. Pre rata broj stanovnika ovog sela je

bio puno veći. Sada u selu nema zaposlenih u Budžet: 50.000 €javnim institucijama i meštani uglavnom žive

od socijalnih primanja kako i od pomoći Cilj projekta:članova porodice koji žive i rade van Kosova.

Jedan veći deo ljudstva iz ove zajednice je ove Izgradnja doma Kulture u selu Brestovik bi godine započeo sa obrađivanjem plodnih poboljšala životne uslove ovoj zajednici poljoprivrednih površina kako bi postigli imati posebno na kulturnom aspektu očuvanja jedan bolje organizovan život ovde. Selo inače kulture i tradicije srpske zajednice na ovim poseduje dobru pijaću vodu i zadovoljavjuću područjima.infrastrukturu za navodnjavanje, takođe i

strujom su opremljeni a i imaju asfaltiran put Objektivi:kroz selo. Tako da ima solidne predispozicije

za poljoprivredni i drugi razvoj zajednice i · Aktiviranje zajednice posredstvom sela.

organizovanja raznih zabavnih aktivnosti.

· Oživljavanje kulturnog i sportskog života u selu Brestovik.

· Stimulisanje povratka mladih a što je uslova za održiv povratak.

· Integrisanje zajednice posredstvom aktivnosti gde se mogu uključiti i druge zajednice.

Korisnici:

Korisnici ovog projekta će biti mladi iz povratničke zajednice, njihovi roditelji i cela zajednica uopšte. Oni će imati mogućnost da koriste ovaj objekat kroz razne zabavne, sportske, kulturne i druge aktivnosti.

Pristup:

Izgradnjom doma kulture stvoriće se bolji uslovi življenja i rekreacije u ovom selu a posebno mladima za svake prilike. Objekat će biti jednospratni i dimenzija nekih 150 kvadratnih metara, sa salom za sastanke i salom za veće aktivnosti po potrebi zajednice. Također uz izgradnju Dom treba i poremiti elementarnim sredstvima za funkcionisanje.

47

Naziv projekta: Izgradnja centra za Naziv projekta: Jačanje u poljoprivrednoj mašinerijifamilijarnu medicinu

PoljoprivredaZdravstvo Sektor:Sektor:

čč 2 godine (po evši od 2 godine (po evši od Vremensko trajanje:Vremensko trajanje:2009)2009)

ćć selo Brestovik PeSelo Brestovik Pe Mesto: - mesto: -

20.000 €50.000 € Budžet:Budžet:

Cilj projekta:Cilj projekta:

Pojačanje u mašineriji za obrađivanje Otvaranje Centra Familijarne Medicine u selu poljoprivrednog zemljišta sa ciljem sa ciljem da se stvore bolji uslovi zdravstvene poboljšanja aktuelnog ekonomskog stanje zaštite za stanovnike sela Brestovik i okolnih meštana i iskorištavanje postojećih sela koja se nalaze u blizini i ne poseduju ovu poljoprivrednih proizvodnih resursa.ustanovu.

Objektivi:Objektivi:

· · Opremanje zajednice neophodnim Stvaranje boljih zdravstvenih uslova za sredstvima za rad u poljoprivredi, a ta razne zajednice koje žive u ovom selu i sredstva bi se koristila za kolektivnu okolo njega.

· upotrebu za sve žitelje sela.Stvaranje boljih uslova za održiv povratak srpske zajednice kao i · Stvaraju se minimalni uslovi za održivo

samozapošljavanje.normalnijih životnih uslova za sve.·· Popravlja se materijalno stanje Zapošljavanje nekoliko osoba iz

ć čč zajednice i pove avaju neophodni li ni povratni ke zajednice.· đ č prihodi.Ostvarivanje me uetni ke saradnje i

pokazivanje požnje prema manjinskim · Organizovanje života i rada na odgovarajući način tako da ceo ulog, rad zajednicama.

· i trud urode plodom.Poboljšanje infrastrukturnog stanja u ruralnim delovima pećke opštine. · Stimulisanje poljoprivrede i investiranje

u razvoj ruralnih područja koja su uglavnom zapostavljena po raznim Korisnici:pitanjima.

Ovim projektom direktno pofitiraće žitelji sela Brestovik sa posebnim naglaskom srpska Korisnici:zajednica gde će i biti smešten ovaj

ćđ ć Korisnici od ovog projekta e biti svi žitelji sela zdravstveni centar. Tako e e profitirati i ostale č ć Brestovik a ujedno i povratni ke porodice koje zajednice iz ovog i okolnih sela kojima e

su sa stalnim boravkom ovde a istovremeno u pristup biti povoljniji ovom zdravstvenom veoma lošem materijalnom stanju.objektu zbog blizine i td.

Pristup:Pristup:

Zajednica će se opremiti poljoprivrednim Realizacijom ovog projekta i izgradnjom ć sredstvima za kolektivnu potrebu i na taj Centra Familijarne Medicine e se stvoriti

č ćć na in e se podjednako njima i služiti. Jedan povoljniji uslovi i ve a zdravstvena sigurnost ć ćč traktor e se dodeliti sa kompletnom prate om ne samo povratni ke zajednice ovog sela nego

opremom a biće menadžiran od strane grupe i drugih kojima je bliži ovaj objekat nego oni ljudi koji će rukovoditi selom i ovom iste namene koji se nalaze u samom gradu ili zajedničkom opremom.u udaljenijim mestima.

48

Naziv projekta: Eliminisanje smeća sa Naziv projekta: Restauracija brana za zaštitu obradivih površina i smeštaj kontejnera od poplave

Sektor: Ambijent Sektor: Sigurnost

Vremensko trajanje: 6 meseci (počevši od Vremensko trajanje: 2 godine (počevši od 2009 godine) 2009 godine)

Mesto: Brestovik - Peć Mesto: Brestovik - Peć

Budžet: 6.000 € Budžet: 30.000 €

Cilj projekta: Cilj projekta:

Projektom se teži ostvariti stvaranje jednog Restauracija betonskih brana koje štite selo od zdravijeg ambijenta na selu, kao i da se zaštiti nabujalih bujica koje se stvaraju od raznih i sačuva zdravlje žitelja ovog sela, a takođe i padavina akumuliranih sa planina koje su uz podigne svest o zaštiti i održavanju čistog i samo selo i mogu prouzročiti velike zdravog ambijenta gde živimo. A istovremeno materijalne štete. Ove brane zaustavljaju treba zaštititi obradive površine koje su izvor nalet vode i erodiranog mulja od kog se mora proizvodnje glavne prehrane našeg štititi selo jer je izloženo nemilosti bujica stanovništva i sačuvati se od neželjenih nalazeći se na samom dnu spomenutih posledica širih razmera. planina.

Objektivi: Objektivi:

· Smeštaj kontejnera za smeće ovog · Sprečavanje razaranja od bujične sela. poplave meteoroloških voda sa planine

· Stvaranje jednog zdravog društva i i zaštita seljana i ostale seoske čistog ambijenta posredstvom jačanja infrastrukture.kulture održavanja čistoće u okolini. · Obezbeđivanje stanovnika od rizika

· Otklanjanja ilegalnih deponija smeća sa razaranja voda i erodiranja zemlje što plodnih i obradivih površina u ovom podstiče moćne i česte poplave s' selu. planine.

· Pružanje boljih usluga za održavanje · Stvaranje normalnih uslova i sigurnijeg ovdašnjeg abijenta. života za ovoj zajednici.

· Pokazivanje pažnje i razumijevanja te Korisnici: institucionalne odgovornosti prema

građanima i manjinama za njihove Ovim projektom profitiraju žitelji Brestovika ozbiljne problematike.smeštajem kontejnera u selu i podizanjem nivoa čistoće . Kroz stvaranje boljih uslova za Korisnici:življenje posebno za bolje očuvanje zdravlja. Obzirom da će se smestiti i kontejneri u selu Korisnici direktni su svi stanovnici sela koji time će se otklonit neuredno bacanje smeće iz žele imati veću sigurnost od svake prirodne i domaćinstava po obradivom zemljištu a i šuta druge nepogode pa tako i od ovih mogućih od ruševina i drugog ilegalnog otpada. poplava. A takođe i obližnja sela jer poplava

može oštetiti sisteme za navodnjavanje i Pristup: putnu infrastrukturu sela.

Po ovom projektu treba smestiti 8 kontejnera Pristup:u selu, očistit će se ilegalne deponije smeća i druga mesta koja su stvorena od strane samih Treba popraviti postojeće brane koje seljana. Angažovat će se javno komunalno amortizuju navale vode i mulja. Brane su preduzeće i pružati nedeljne usluge čišćenja izgrađene od betona u dužini 30 a debljine od kontejnera i odnošenja otpada. 1-1,5 metara. Postoje takve 3 brane i treba ih

redovno i uredno održavati.

49

IV.Budžet

Predviđanje budžeta u ovom finansijskom ogledu odnosi se na treći deo, intervencije projektima u

zajednici. Drugi deo u kom ulaze inicijative i preporuke nije budžetiran, iz razloga što autori ove

strategije misle da ove preporuke ostaju konstantna orjentacija za rad sa zajednicom.

Budžet

Br. Opis Br. Trajanje Cena Total EUR

1 Vaspitanje i omladina 457,000.00

1.1 Selo Belo Polje 112,000.00

1.1.1 Restauracija školskog objekta 1 12 8,333.33 100,000.00

1.1.2 Izgradnja terena za mali fudbal 1 12 1,000.00 12,000.00

1.3 Selo Goraždevac 15,000.00

1.3.1 Izgradnja terena za mali fudbal 1 9 1,667 15,000.00

1.4 Naselje Lazoviće 130,000.00

1.4.1 Izgradnja objekta za osnovnu školu u naselju 1 24 5,416.67 130,000.00

1.6 Selo Ljevoša 200,000.00

1.6.1 Izgradnja multi-funkcionalnog objekta u Ljevoši 1 24 8,333.33 200,000.00

2 Upošljavanje kao i privredni razvoj 770,000.00

2.1 Selo Belo Polje 70,000.00

2.1.1 Fiksna telefonija u Belom Polju 1 12 833.33 10,000.00

2.1.2 Renoviranje rezervoara za pijaću vodu 1 24 2,500.00 60,000.00

2.2 Selo Siga 10,000.00

2.2.1 Opremanje sela jednim zajedničkim plastenikomt 1 12 833.33 10,000.00

2.3 Selo Goraždevac 10,000.00

2.3.1 Uređenje korita kanala za navodnjavanje 1 3 3,333 10,000.00

2.4 Naselje Lazoviće 330,000.00

2.4.1 Asfaltiranje puta Lazoviće - Brestovik 1 24 8,333.33 200,000.00

2.4.2 Uključenje u fiksnu telefoniju naselja Lazoviće 1 12 2,500.00 30,000.00

2.4.3 Uređenje kanalizacije u naselju Lazoviće 1 6 16,666.67 100,000.00

2.5 Grad Peć 120,000.00

2.5.1 Izgradnja kamenorezačke radnje 1 24 2,500.00 60,000.00

2.5.2 Gajenje lekovitog bilja i rasada za cveće 1 24 1,250.00 30,000.00

2.5.3 Otvaranje preduzeća za proizvodnju slatkiša 1 12 2,500.00 30,000.00

2.6 Selo Ljevoša 210,000.00

2.6.1 Asfaltiranje i otvaranje puta 1 9 22,222.22 200,000.00

2.6.2 Fiksna telefonija u selu Ljevoši 1 12 833.33 10,000.00

2.7 Selo Brestovik 20,000.00

2.7.1 Jačanje u poljoprivrednoj mašineriji 1 24 833.33 20,000.00

3 Zdravstvo i Socijalna pitanja 72,000.00

3.1 Selo Belo Polje 8,000.00

3.1.1 Lekarske posete za stanovnike sela Belo Polje 1 36 222.22 8,000.00

3.2 Selo Siga 5,000.00

3.2.1 Čišćenje otpada i postavljanje kontejnera u selu 1 6 833.33 5,000.00

3.4 Naselje Lazoviće 3,000.00

3.4.1 Postavljanje kontejnera za smeće 1 3 1,000.00 3,000.00

3.7 Selo Brestovik 56,000.00

3.7.1 Izgradnja centra za familijarnu medicinu 1 24 2,083.33 50,000.00

3.7.2 Eliminisanje smeća sa obradivih površina i smeštaj kontejnera 1 6 1,000.00 6,000.00

4 Sigurnost, manjinska prava kao i njihovo predstavljanje 40,000.00

4.6 Selo Ljevoša 10,000.00

4.6.1 Izgradnja brane za zaštitu od poplava 1 12 833.33 10,000.00

4.7 Selo Brestovik 30,000.00

4.7.1 Restauracija brane za zaštitu od poplava 1 24 1,250.00 30,000.00

5 Ženska prava 23,000.00

5.2 Selo Siga 10,000.00

5.2.1 Jačanje žena posredstvom kurseva 1 12 833.33 10,000.00

5.3 Selo Goraždevac 13,000.00

5.3.1 Projekat emancipacije žena 1 24 333 8,000.00

5.3.2 Jačanje ženskih centara radi samoodrživosti 1 24 208 5,000.00

6 Kultura, mediji i informisanje 145,000.00

6.1 Selo Belo Polje 35,000.00

6.1.1 Osvetljavanje pravoslavne crkve u Belom Polju 1 12 416.67 5,000.00

6.1.2 Opremanje i stavljanje u funkciju Doma Kulture 1 24 1,250.00 30,000.00

6.2 Selo Siga 50,000.00

6.2.1 Izgradnja Doma Kulture i selu Siga 1 12 4,166.67 50,000.00

6.3 Selo Goraždevac 10,000.00

6.3.1 Restauracija Doma Kulture 1 24 417 10,000.00

6.7 Selo Brestovik 50,000.00

6.7.1 Izgradnja Doma Kulture 1 24 2,083.33 50,000.00

0.00

Total (1+2+3+4+5+6) 1,507,000.00

V.Foto