g. B. v. //:DISSERTATIO PHVSICA

Do

£STU MARISQuam..

^ufyicio Nummis Supremi gf con*fenfu 4wpt'[ßmi Senatum Philojopbici in Ce*

Uberrimλ Academa llp\<\lenfi >Ρ R iE S1D £

v IRO CLAR ISSIMO

D. PETROPo ef. Prof. Ordin.

publice ventilnndam exhibet-$;* R;? Maj;tis

Alumnus

ERICUSJ. HERLINUSSmolandus

In Auditorio Gaflaviana dMajoriAd diem Ij·. Junii Anni dM DC LXXX^l^

HOL MIAiy

Typis Johanf Georg. Eberdt*

IN CHRISTOParri acDomino

Reverendüfuhe Amplußmoque'Dn. Mag. JON^ SCARINiO

Inclytae Dioecefios Wex: Epifcopo emiriétitiftirriöfConfidol-» Praefidi, GymnafiiqueRegii Fphoro grdvlffii·* πιο, Moecenati Studiorurii rhagho,

MattiReverendo & Vrmclurufuno CaminoMag. ENEVALDO WiDßECKiO

Tempil Cathedralis Wex: Paftori & per Dioef-eefift Archiprjepofito longeclariffimo,promotori.

meo indubitatiffimöUt &

P/. Keverendu Prxclariff: at$ Doftisßmis Viru dcOominiiM. PETRO PLATINO M.· MAGNO VISELIOPaftori 19 ^'obbclc &Praspofitoinßomii&erflD di-gniffimo, avurii'ulö meo

honoratifiimo.D.ANDREJHERLINÖ

Paftori &Prij3ofito inDmeritiffimo* con-

languiileo med dilééHf-fimö.

M.PETRO OSÄNDRÖPaftöri & Praepofito in-. Paftori in £ult)Cn) vigi-£>lWtl(UlDit optime merito»

patfuo rrieo cariiTimoD. ELI Ai VISELIOPaftöri in,®tfiattba fi-deiiiTimOv^atrueli med

perdtle&o.

iantiflimo,patrueli meocöléndo.

D. ISRAELI MILENIÖVerbi Divini comrhinRftro in SD?l)t*e(lO folertiffimo,·

Affini meöamändo.

Mcedenatibus» piOmöforibus & Patiönisuttcrnüöö colcndis, hoc cxile iogcnii fpe-

ξ/ον iubmiflc& oflki-

Spe&atae integritatis Viro 'Conjultisfimo atque Ampl'ußmo

t», IVlLHtLMO JOHANNI QVVENSELiJüdici territorial! per Alandiam aequil*iimo 5 Patrono meo optirnö·

Kec hört

tximio Speflatujtmoque ViroD. PETRO BREHMER

Civitatis Holmenfis civi & negotiatori pcf«·induilriö icidem hutffcio rrteo cariiiimo.

Maxime'Speäabili & VruåentufimoD. ANDRERE

InCollegio Revifionisquod Fiolmi^ e(i,ViroRegis fideli ffimo,patriotae at<p amicömeo grata mente colendo«

Speclatce fidei Viro£>· jÖHANNI

Tabell: & reditj publ: VVex: infpeilori iri»duftriö, affinitate mihi conjunftiflirno»

benigniffimis, ita omni animi reverentia £«cimcn in perpetua· gratitudinis πχμη*ole inicribit& offert

É, H,

Pereximie Domtne ERICE HERLINEAmice £«? Popultraßngulartier dilecle.

Non finefingulari ingenii acumine& judicio dixe-rit,quicunq> dixit; Suut Mare non eßßnefluäil/us,itavita humana non efl ßneluäibm Nam non iine lu&uéc dolore ingipit yita noftra,labore,cura Sc follicitudine adcreicit,nec fine triftitia Sc moerore finitur.Quodmihi inmemoriam revocarecontingit > cum Tuper-eximie Dominc Herline fympatriota Sc Amice co-lende, Difputationem dodlam de motibus maris pa-res,paratam mafculédefendas. Nonenim ium nefci-us quantis cum adveriitatibus,praecipue, paupcrtate,injufta illa ftudiorum novercå diu colhuäatus es. Sedtandem triumphumfeliciori adjutusfortunaages,&ut optatamattingas metam ex animo precor Sc exo-pro. Etinfuper gratulor ingenii donaproeclararquaecgregiohoc tuoipecimine declarancur: Ut fummusomniumrerum Arbiter cum, ad maturitatem uiq* inhoc proceilofo man variis fortunae caiibus agitatustueriSjteincranquillumducat portum J

Herum at% iterumprecatur& vovet

Upf. AnnoChrift, 162$+prid.Id, Majt TuiAmiciJT;

Andreas Spole»

η. id.ttfphcatkr ratio \#ßu$ aliii fieminibus nuncUpatur. Definitiv,Éfleäils matts. Quid#osper aflum inteUtgi-mUs fcilutt nen quemlibet moium maris for-tuituin ßdßatum illim acperpetüum. Enu«meramur vatU tm \uteruin quam recehtiiftum (eiitemU de caufis hujus tcßus.

ί A eft itigenii noftrjindoles* ut quämvismültac detttur irt univcrfariä»

ή tura rerum (peeies j quaiieri-J fum noftrum implicädöne

fua jlatentium^eatiiärumnexü fugiuriti éas ni-hilomiiius non intagas relinqüat i Sed poduiad earundem adyta iba indagine penetrare CO-rietur, fedundum Cornici illud: Nihil tam

dißcile eß quin qu&rérido inveßtgari poiefi. Quidvero Veteres& Recentiöres Phiiöfophds tam«·diverfis & pugnanubus fcmemiis divifcrit ätq;

h intcc

inter fe commiferit, nondum licjuido conftar.Id utiqi verum eft, quod omnes vires iuas exer-cuerint,nervosqi intenderint in tradendis re-rura veris caufis, difpari licet fucceMi. Ut mit-tam reliqu* JEflus feufiuxiu& refluxus marts tan-tum ipfis peperit negoéii, ut Gordium noduni-#adgrediexiftimatus fticrit t qui inexplicabilctu u i tis vifum vinculumfolvere tentaret. Undéctiam mihi primum fuboriebatur timor, nc in-ceptum meum in irritum verteretur omen: Ve¬rum «nifflvero timore excuflo, liberam Philo-fophandirationcm patere gaudeo, quametiamin hoc ncgotio fecui animus eft, miilis iis, quaeå pracfentis materiae didudione me recardarepoßent, Cum probe memor fim i tiaturam ni»bil tam alticonßitutße, quo vtrtiis non pofiit cnituNon vereor igitur hane fatis intficatam matcri-am pro iftgenii Captu traéVandam fufeipere, nollquodtatltam mihi iäpienciam, qux iufficientesadhancrempropriepertinentes, rationes trä¬det, afrogcm» fed utanimi gratiame cxerceam,atq» inundis & fundis admirandam operunru,Divinoruitt iapientiam,nonfecus ac inaiiis cummortalium ftupore eiuCere videam.

Utifaq>caute proccdamus^neceifum eftin limine diifertatiortis noftracviam nobisplani-orem ac tutiorem parare, impedimenta, quaipedibusin sranfituobftarepQteram, auferendo.

Ad hane

rAd hane rem felicius exponendam, vocum filt¬rum, quas in fronte diftertatio geftat noftraexa-men quam breviftimum inftituere» ducimus o·perae pretium. Quod ad prioris vocis etymanattinet, dicit in iuo Lexico Marcinius, quodet*9Dtfcqeik ardeo hujus praereritum exanalagiaföret qiat, unde facile ert facere &ιςνς&aeftus, ardor, hinc αι&ω incendoj Exempla ε¬πί rri partim apud 3u<rtores teftantur aertum capipro calore δζ fervore quo dam rtve fit maris, fiveaeris, iive aleerius, & quia oranis motus vehe·»mentior calorem plerumque acaeftum concitatjhinc aeftus quoque rtepc ponitur pro motu» uchoc in loco. Marc omni procui dubio venit abHebraeo Π10 Marah feu Marar,quorumutrum-que fignificat amarus fuit "tO mar amarus. Ma«re autem ert iälfum fivc amarum Virg. 4,, Georg»Rorem diipergit amasum. Sic voeatur Gen.14. v.J. Omnes hi convenenint in valiemSyl-vertrem quae nunc ert mare Salig. Proprie ic-cireo dicicur Marc eo quod aquae ejus amaraefint. Alioquin ert Mare generalis colte&ioa-qua rum omnium , ηani ornnis congregatio a-quarum, five fintia i fae fivedalcesmarununco..pantur juxtaillud. Gen. i.,v. 2*. Et congr®-^ationemaquariirn vocavit aiaria»

ifireviter fic Etymologiå defun<ftii,no» vi-£ * detuf

detur c rc efTp horam varias vocabulorurn aoce*

ptiones pratter neceflitatem acervorunimftar^adtaediuni 8c nauféam animornm praeqipqédelica-tiorum congererc. Nam unusgqisgqe faciledeprehendic nos non aliud per JEßum Maris i«-«telliger^, quam quod Philofophis aiio dicicurnomine,AcceHus 8c receflTus Maris, Flo.xqs fcuadfluxqs 8c refluxus feu defluxus, prior dicfius eftAriftoteli Ave xÅypq 8c poilerioi?Ζψ,ποΙίςfive νμ,πύΐσίς; Intumeféentiadc det«,inefeentia maris * progrelbo atgu? regrefno iProeurfus de recur{us» 4iftus reeiprocus <k xc*«iprocatio \ Praeterea adpellant eqrq Noftrates€6ba 8c <£bba 5W)^ opp 8c af guafi opp * οφöjtöpan&Sf'Ot)!)/ boc eft adfiuens 8c deßuens χ*Aus. Et hx funt prxcippae adpdiaciones, guxnoftrq reipondeat aeftui.

Quibus fnnpliciter prxnotatis, jqbcme itairatione ordinis» propius nos ad rena accingimul*piåm»gux ut pyofpere nobis fuecedat, omniumpritno definitionem adhibendam confemus e-jusmodi; jfcfiwmm φmom Aftiarum Qceanhquo Marefex hor is cum ιζ ikciter minufu verJus Ithtora flu», totidemque refluit. in gua definition?,defimtum dant voces illae aflusMaris, guas prxter(upra allatas ceteras eo pocillimum qfurpare vo-lui, guod 8c vulgo fint notiores,& in Scripta Phi-loiophorum feie fepiqs infinuant, Hocenim

1« &nfu cum aliis mitur etiam Parens Eloquent!«i Cic. de Örat. Undique omnes ventierunif>Hnu\$-r viexifluniturbines-i fervet aftu yelagus. Ab hocé iignificatu oritur proverbialis & frequens ilisj,«» Mctaphora: Secttndo afitifrocedere^umtaanau*(?· tis,cjuibusfacilior curfus cum flumen aut etiamu maris seftus fecundus ert. Hinc dicimus fer-rt mone vernaculo fegfa rnebi) Strömmen» Re-»r &é prarterea adpoiitum eft vocabulum Mar'tf%χ. nam per jilud cuntitos alios excludimus aertus,j qui parum hac vice ad nortrum ipe&ant inrtitu->

tum, Gener'ttlocoin propofita definitione de«;s £ung itu r.Aior«.?, quatenusert notnen commune

φ tion tantum ßuidis corporibus,verum etiam o*rnni alii mobili tam inträ quam extra aquam«

155 Pijfurenfiam jpecificani non aliunde défumirnuSjquam é confideratione Subjeäi vel materia quacert Aqua Gceani, circa quam veriåtur nofter d£-

□§ |\us > &i Ejfeäus ipßus,cujus officium in certis fta-.m ttsque temporibus iuum fluxum Sc refluxumC- obiervandi^potiffimumcoiififtereexiftimamüSj>iij ne Mareputrefcat.it* Definitionis explicationem extimis lic la-le, biis praelibances cxcipit illa iätis ardua quaeftiA;er auxie femper agitara &c ventilata: Quanam ftifbo- (etfit vera hujus afius caufa ? Sed cum in quséftiQ^hj, nibus naturalibus, quarum haec, quam prae ma*,im ©ibus habemus, una ert, eognitio .efjectuum aiiqusb»rt0 Ä ι teaus

€tenus ad hiveftigationem Si jCauiårum mventio- «nem deducan Sine qua ccecis parietem palpan- <tibus non abfimiles, imo iisdem adhuc incertio» ifes erimus, utpote rei exitum invemre neicien« <tes» cum cceci ad minimum fciant, quo perveni» lfe conftituerint, ideoque non eft abs re noftra a® Jlienum Horum Phaenomcnain effe<ftus hic Tub» Inettere, i

Sed ne temeré videar & perturbate pro» *gredi, cogör in anteceflum fateri non de omni» <bus propriis Sc ipeciaÜbus aeftibus feu motibus <quibus quaedam Oceani partes fortuito moven·tur, meagere» hoc enim non permitticratio ttemporis, nequeanguftaingenii fupellex, Ted 1duntaxat demotu illogenerali, qui eft in continuo |ac perpetuo ftatu, ut raptu iuomare ab Oriente ^yln Occidentem ducac. Idem quamvis motu» ®pené ubique conipicitur, nuilibi tarnen manifc» ^ftior ac vaiidior quam in £ona torr jda fe prodir, ®Jiic enim loci minus ab aiiis moeibus Sc ventis ^impeditur, Eft tarn vehemens hic motus aqua» ^rum, ut niCi terra ubßarent aquMigjro univerftm ®tenarum arkem inundaret, heut de eo loquitur ^Jiäcus Voifius in laudabiii opere de motu mari»um ventoruni. Sed Summus rerumopifex ^qui terras extulit ex aquis, cavit ut Cemper item ^fXtarem, qua locus, eilet habitationi. ^

Nu?acum eft experienuaMarc Pacificunw 1

7quod cfl ipatium ultra bis mille Sc ducenras leu-cas Germanicas, Sc inter peruviam five Occi-dentale Anvericae littus Moluccasque infubs ja-cet, trimcftri imo ctiam multo breviori tempo¬re hoc Oceani curiii ab Oriente iii OccidencempoiTe navigante· traduccre ; Sic folventes abIndia in Africam ad Caput ßonar Spei, velab Α.fricainBraniianiilortge celcrius eodem aeilu Seventopromolrentur, quam quieadem iiia via inContrarlum inliftete volunt» illi ne yiginti qui·dem annis & forte nunquam i terhoc perticerent.

Pari modo deprehendimüs eundem mo-tum incitatiiümum in marium anguftiis feu fre.tis ab ortu in occafum extenfis, ut in freto Ma¬gellanico ubi iter patet ex Oceano Atlantico inuPacificum. Sic per fretüm Manilienie, per Ca-fiales inter Maldivas infulas motu» maris navesducit ab Oriente in Occidentcm. In SinumMexicanum impetuofe inter Cubam Sc Jucataniüabicur mare cffiuitquc inter Cubam Sc Flori-dam. Iniluxus elf vehementiilimus adfmumPari*, ut ideo fretum dicaturOsDraconis. In-iignisetiam ad terram Canadenfcm.

Eundem quoque motum obiérvac do£fi£iimus Warenius in Oceano Septencrionali.Nam Oceanum Tartaricum per fretum NovaeZemblae Sc fretum Vaigas ferri,ex copiofa glacie»^üamOceanms Taruricu« cjicit in fretum Novae

Zcmblc

s' gemblae,3c cx eodem maris motu probat Sic ad,littoraSeptentrionalia AmériCatinPacifieO marific mocus verius fretum Aniaiy» item ajaponiaverfusChinäm&C* Verfa, in toto paffim OcoanoTiujufmodi motism cx ortu iti occafuni ob-(ervari» adeocertumeft, quam certacftmultö-iutn annorum experientia unanimi ortiniunlfiautarum confeniu adprobatä. Sed Hüne rilo-tum maris generalem plerumque conturbanti-enti><\ul ab Auftro & Borea velåplagis cöllätera-libus perflantjunde multis in loeis vix ille motusgeneralis deprehenditüf.

Explicatailc generalis motusmäris rtatur^reilrat adhüc aliuS qui nobis fefe nunc offert δζeil a;Bus reciprocus feü fluxiis & reiluXus. Hice-ftica comparatuSjiu uon iic diflin&us motus Ipgenerali de quo modo didum fuic, icdiitgeiic·ralis motus modus quidam & afleftio,ui egregiéiätis oftendit AcutiifWarenius. Quoniam e-andertt veritis plagam nimirüm ab ortu in Ocea*fum in fiuxu fervat Oceanüs, quod vel exirideiConftati naminZorta torrida longé ålittoribUsnori alius Oceani motus obiervatur. In fredsetiam quae ab Oriente in Occidentem diriguii-tu'r i continenter per iliorum orificia delaSicurQceanus, nunquam rerneut in contrarias partes,uiAudor Philof Burgund, notat.

Prasnominatusmaris «fiusyiginti quatuorhoraruiü

hörarum Sc qüinguaginta minntorum ipatiobis obiervatur maximaqj eft ipfius varieras inuEquin'oüiis & Solßiliis, itemq; in diveriis lunaeadfpe&ibus Sc ftatibus;,exempli cauia, in Pleni-iunio Sc Novilumv maximus eü aßufain quadratu-risau'tem minimus. Quemadmödurn enim lu-na 24. horistotum ceeli ipatium non traiicit,ifed iemperremanet aliquid cjuod unius horaeiu'pcraddicae intcrvallo compleacj Ira etianifctftus fnafis utta hora hngtdis diebus retardatur,id eft, pluSquam vigimi quatfepr horas, nempstf in duplici illo fluxu & reiluxu, infurnit, Rc-gularis eft hicmorusOceani quamvis non eo-dcm tempore,necpeodern modo omnibusma-Hbus contingar,quod in Omnibus pene Europalitoribus qua: Oceanus ailuir, animadverdtur.

Multa euam repetäuntur maria, quae admo«dum exiguo, imo nuiio ciencur aeftu, ut MarcBalthictim , Pontus Euxintis Sc Mare mors^urtiAiiadcum. Neqj aeiluare videtur MarcHedi'terrancum ,ηΐίϊ ad.exrremumfinttsVeneti,fcilicecad Venetias ipfas &loca ciraimfita; Extra ea lo-ca ubivis obiervatur ftmplex motus aquarum.*ad iittus-allidentium, Rohku intradhiuo Phyf.

Pofitis his. obfervadonibus, quasnonin-terruptapiuripm Seculorum experientia finnar,aliquandiper inimörabor recenfendis variisPhiioiophorum Vexerum Sc Recentiornm co-

ß gl ratio-

s6

gicationibus de Äßtis mar'u caUfit. Stokidocué*runt agitationem illam maris reciprocam ex illopotiifimum proficifci, quod non tantum ipfiiterra fed etiam tota mundi univerfitas veiucquoddam a'nimlconfiderari debeat, quod pernares in profunda Oceani confiftentcs, emittil SpUritus & retrahit maria inflando emiiHone Scdiminuendo retradlione. Piutarchus diciCΡlatonem extßimavijje quippiam in fitbUnii ejfe fu-Jpenfum ex cujus foramine jeu otificio quodam pro*rumpat ceßusi virißimq, maria intumejcant.

NönmultuMab his abhorret Takreüttntransferens eaufam in ipfam aquam marinam*cum impetu magrio inträ cavernas terrx illa-*bentem Sc viciilim ié effundentem, üb, Alpi«um Cxfarum pag. ieqq. Idem citm illo ientitTimplerus Üb.Syileßi. PhyC c, quaeft. <£»tiiawm illum fingunt .allqiii eße ingentem &admirandam voraginem, prope litma OccidentalUJHJorvegiie, quoi (ex hörts aquam hauriat, & totUdem magno impetu eruäet. Ut audlor eil Ortö.lius ad vocemumbiliei marinL

Timteus·, referc Plutachus, cauiam imputaéfluminibus, quae ex moncibus GallieisirtA-tlanticum procurrentia mare* id excurfu fuopropellant atq> augeant, rurfumq* iiibiiftenciaretrahant atq, diminuanr* !

KinderHs dicitquofdam Magneticam folitribuiA -j

II

iribuiiTe virtucem, qua rnare trahatur. Repre-hendit etiam PeripatMeticorum fupcr hac re opi-»ionem ejufmodi verbis:Peripatetki morein feit'toßatim ad primum mobilit raptum, qttod utrutn interum natura ßt, nee dum conßat, (onfugitmt.

De Arifiotele fertur,quod is adeo indignetuleritfe non poiTe riroari hujus myfterii natu-iam, ut fe in aquam conjcceric dicens ;<*m nonpoffum capere te capias ergo tu nie. Codi-ws Rhodiginus üb. 25?. antiquir. leck. c. g, fcribicArißotdem hujus cpixiWoms raedio mortη um ej]e.Recenfet etiam Tanaquillus^ Faber Ep. 14. adPhiiippum Jawcurtium »Euftachium deEuripoferibentem, Juftinum cognumento Martyr ScGregoriumNa^ianzenum primos ita Ariftotc-leminicripta fua intuliiFe* Sed mox addit9quod hominiquiexquißto ßt ingento conßety hoc fa-tismeram aßÄs\JJoUi ejfe, quoniam iiliße fabulatitunt de eo, vel ßudio Philofophite Gbrißian# (itaen'tm ißt Grteculi cbrißfanijmum vocare fotem )dum videdicet infanientem Veterum (apientiam ob-fettrandam &premendam exißimarunfy vel fortäf¬fe etiam (quidnt enim veris locus fit ? ) prifete hifio-vite ignoratione. Conftat tarnen jpjum cumMeracltto credidiffe hunc aeüum ä Sole foriquiplerosque Ipiritus moveat fecumque cir-cumducat; quibus incidentibus propeliatu?inai-e Atlanticum intumcfcatqy Sc $fRuxu<m roa-

Å φ efficiac 1 iifdemq; defmentibus retroabüra-B 2·. hatur

ι ζ

batur ac rccedat, quo pa&o reibrheatur marc ,Auclor eftPIutarchus de placit. PhiloiiHuic.o-piniom favetetiamCiarillirnus Voßius in coturriconilituendo Solem eUe cauiäm aeilus maris.

Seleucus Matbematicus seftum hunc terra: tri-bitens, ejus revolutioni ac motui iunani advesr-fam ire ait, cumcp ventus quiinträ duo iila Cor¬pora intercipitur, in diverfas partes hoc mödaagitetur, eo in Atlanticum mare incidente, hocquoq, fecundum ejus mo|us coneitari, Plutar^chus de Placir. Phil. Haec quocp opinio placec :Galileo in Syftemate mundi, admittenti duas ge> !nerales concluhones, quibus reniQtis,fluxus <S?refluxus fieri nequir4 fic jacent verba ipfius: Sk\qlobusierreßt is fit immobiles, t tiηc fluχum & re-fluχum maris naturaliter fierinon po(fe: & deinde*Si eidem glob o cortferantur motus fam aßionati, ne-cejfarium effe ut mare ftuxui& refluxui (ttbjaceai.fecundum omnia illa que m ip\o obfervant.ur. Inu>hocetiana convenic Petrus Gafifendus Epiih z.ciemotuimprefTo a motcre translaco pag. 14?#feq.

Ciariß. Renatus Cartefius caufam hujus reixcitrizåmateriam celeßem rapidilBmo motucirca terratn delatam.Cujus fpatium quam ma-xime coar iftatur aluna j quo pohto neceiTuniJeil aquam premi in illa parte, quae luna: iubiici·*tur, tumoremqj exiiler^ a iatere utroque. Aßt

e/#l

ϊ*, fkipfius fatentuf quidem nihil fere ingenio·

fius excogitari potuiife i attamen videtur qui-ι busdam eorum ha?c hypathefis non carere dif-

ficultatibus, <\uoånmum tencs fupponat, Sc de-indé deiiderantur multa, quae coniiderationem

t> merentur, quibus illa fcire volupe eft, adelt Phi-r- loiophiam Burgundicam Sc Geographiam-·α Varenii.»c Non pauci caufjm hujus rei in lunam coii-r·, jeceruntjfed modus, quo lunain aeflu iiio con*1$, citando operatur,multum negotii dederat Phires? j lophis. Vtolomccus Sc Vhnius hujus reciprqcatio-5$ I n\s cauiam cfficientem faciunt lunam, ob ratio»Si nespotiilimum duas 5 pximo quia luna maxi-e- mam habet coi>namncm cum humoribus &. aqu'ts *?.t gecundo cpiia luna terris efiproxhna. ldem feree- putat Athanafius Kirckerus, nempe lunara com-■4 primeremare, Sc utradii lunares ieie in undajru. infinuavere,eas quoqi dilatare,fed iine ulla attra-z. ftione, evaporatione aut converfione aqnae im.

aerem, uti vero dilatatae funtmajori ipiis opuqeile ipatio, eamq; ob cauiäm ab utraqvparte feie

rei diifundere ,atq> adutrumq, latus, nimirum intu pun&is oppofitis intumeicere Sc exaeftuare, iaia- intermediis vero locis fubiidere.-u. Antonius de Rheita dicit Reciprocatiqnenvosi* aeiius Oceani in pleniluniis principaliter prove-]$- wiQQKrwejaftioneh in Noviluniis vero, ex conT

Ηetenfiitlane aerls iunari globo ufquc ad teilurls re- *giotvem circuntfufi; i ta ut ex diveria Sc contra- *via caufå miroquidem fed yero modo iéquatur 1jdem efteftus

^Sed Ccefalvhius lib.j quceff. Peripat. Seet /.

& Bcrnhardus likro de mari cap.l;2. omni ftudio.eonanttf r eos, qui lunae caufara efiicientem ad-iignant, refeüere. Quorum iententiae Sc Bar» ^fon fubferibere videtur, nam ftatuitneq, lunarri ^

neque Soleni, fed Spiritus atqj balilus qui in maricontinencur, quorum congitatione ebullianiaqua: Sc efferveicant non. a liter ac in animali fe- £brilem aceendi materwm videmus, hunc confi-

^cerexilum. Utriusque féntenti£ fe&atores qui ^fcire difaipk,confulatPhyiicam Kippingii ubi „

cos abunde reiatos invenk. *Rippinghts ipfe judiciis aliorum expoiitis r

ratiocinatur omninoaliquid iunae tnbuendunij £eile, praeoipue cum vidit aquatn ltmae motuni_,» ^fion leeus ac Ferrum magnetemcomicari. Con- seluditkaq, lunam exdtare vapores Sulpbureos-,ηί-irofos qui turgejeunt perm odum ebullhionis atqueinfurgunt, literapuljant t um Saη';tu bombili: VSporthus ahfumptis aut egreßh tumör jubfidit·, con- ^duntur aqua mtra alveos durante femper eodem Pt*·gißitudinis curfuprorfum & retrorfum. Hane fuamadfertionem illullrat ejufmodi exemplo: Cum$ac ad ignem adponnur autium pultescoquuntur,

ifpih&mws tahtamx&ptam vapernm hnh vitéas eöft*κiiark ut vasprorjum impleatur. abfumptis Ulis vaxmmere (ui partempletum effe ternitar.

Certe totcxtantVeterumac Recentiorurf»

fupcr hac re fententige,ut ineptus eiTem & wedi*Oius, fi plureseafcji minus neceifarias m mednum proferre adniterer. Iccirco quoöiam fti-praallatae, funtquafi forttes, éx quibus pierseqialiorum fencentiae emananc» illis acquicico.Singulorum in caufis aeftus maris indagandisrariones deberenr quidem hacoccafione fuiiustradlari 0c examinari) verum nobis b'revitaci Rit*dentibus proiixiores hac vice eile per tempusnon licuir: Prxterea non id agimus ur tot em*·ditorum de acftu maris opiniones tentemus ex*

pugnare aut convellere > non ita dec^t modeiliaetranfire ccrminos» eas itaque libenter inmedioIrelinquentesantequam quid nobis hac in re vero*iimiie videtur, conftitutionem Oceani,utinarrLeiidere feliti, oculis nollria iubjicere deiiinavi*mus»

cap. ii.be Globt tevraquei otigineyejusque difpofitione to

pvincipie rerum. Deftriptio Qceani quomo>de nimtrfim (eje habet in rejpeclußtus adier~iquod fcwjtat bnmilmes quasque ter~

I t& (avi*

iß

νλ cZitates. Rejolviüir illa ψι&βϊο*, An &ce»anipartes altiores fint in inediu quam ad lim*ra? De ftnuum& fretorttntfitu& origine. Défundo mar'ts♦ Hifioria de cdeberrimo urina-toreNicoiao Vijce.

lleroadmodum opus natura^opus erat intelligentia:, ita fieri non po-teratut'confuie,v tumultbarie & quaii

forte fortuna omnia coaiefccrent, fed fummo or>

dine, ieparatiöne, diilinctione oc partium diiiri-butionediiponere'ntur. Terlio itaque creatio-nis die, cum jam Mduo ante unireria terra infor-mis fuiiTeti, Sc Aqua facicm ipfius veluti inundai'fet, ad ufum rerum creataruin caepic terra inmontes, valles, oonvailes efrormari, abiyitquedivortio fabi;o}aqua in iocahumiiiora,iecundumillud Gen. Venneam (eje invkem ita ut ter¬ra ubique fubfirata maneat aqua. Vide etiam Pf104. v. 6.7.8.^.10.11. iz,

Tunc primum fadtus erat ex aqua de terrannusglebiis·, quemim-^rnttadpeilamus, nonquod ina-qualitateSc variis eminentiis careat, Sc rexa&e mathematicé fphsericae Sc globoiae fit fi- siguraej Sed eo quod omnes apparentiae tam cos- ®ieftes quam terreftres, commodiffime Sc apté fe- 4eunduai ejuimodi figuraai cxpiicentur, Kam

quam-1

If ·,

c# cjtiatnctinq* aKamekgerimus figuramnorr po£ΐϋ" iuntnoninnumeraabilla provenirc abfurda.

Undc luculentcr patet terram»quae eft ficca tel*ψ Iuris pars non ubiq> iibi fimiiem cilc ijuoad fu*

perfiäeix&qiia!em>,fcd multisgauderecavitatibus,,muicisque partibus ekvatis. jn cavitåies iUas tan*quam loca propria > iuffu Sapknm diuince fecefc

5 > fit aqua in rerum initio propter.naturs fuae flui*°- ditatem, ut ibi eilet in pcrpetuo motu, 6c ad in*afi numerabilem rerum fxcuram educendam iu-^ varet. Har cavitates hinc inde ieopulos habentri- ac protuberantias ζ uc in fine capitis dicemus )o- adeoq, contenta in iliis aqua, prout magis velr>t- minus funt depreffar, vocitatur alta féu profun-ai'· da 6c contra. Partes tcrrse fupra aquas exirten-ift tes funt animalibus aeriis concefTae habitationius Scdomiciiioj quae (inon extarent inftar infuia-m rum 6c impedirent, procul dubio, ut ptarcedcn*

ti innuimus capite,obtegeretur tota terra aquie»Pß Neminem igitur tam iimplicis eile ingenii hoc

tempore arbitror, ut veterum quorundam"ta Philosophorum opinionen* temerearripiat,qi4

totam terram aquae innatare docuerunt, certe ii6 naturaita comparata fuiilet, nufquam tum inve-fi* nirentur fundt,nufquam mansalvéi, Ted ubique& eifet abyjftts, immenfaq* ubiq, exifterec profan»fe* ditås.m Hifte pr*miffisnoneft fcku difficile*n°' Q no*

ιδnos per aquam illam in cavitatibus contentam»inteüigere Maria, quse uno nomine dieunturQceanmeo qtiod vehementi celeriquemotu hu«ülu^agit^ur,cm>£enim ceier cft. A mundi pla-gis Oceano quatuor impofita fönt nomina»un-de ab Oriente Eons dicitur ( Orientalis ) ab Oc-cidente Occidentalis. A mcridie Νotm (AH*ßralis) A Septentrione Septenmonalts. Deindearegionibus quas praeterfluit diverias trahit ad-pellationes»hinc quicquid aquaruminter AfiantAfrieam & Magelianicam infufum eft, MarDelzur t ideft, mare Auftrinum, Sc alio nomi¬ne adpeilant, Mare vero inter Amtri*iam% Europam & Afrieam usqi ad aequatoremMar Del Km» ideft, Septentrienale Sc alio mo¬do Atlanticum, vel ab Atlantide iniula olim ei in-natance, vel ab Atlante monte nominant. Scdultra iEquatorem inträ AmericantiAfricam Sc MagelUnkam Mar de JndU h. e, Jndicum indigitanc.

Ex hac Oceani deferiptione colligi-tntts&illumunum die,quamvis lador ipiiulcoetinuitas Sc über coagrciTus per interpofitalalieubi terras impeditur » quod continuitateaiOceano non detrahit: Sc spatium ipH elTc cumterra cmmuniSc centrum. Et quoniam hic lociiérmo eft deOceano, non poifumus non pau*cisagerede vulgataüla quaeftionc» An Öceanusfitemdm ubtyaltftudmu» outpartes eins altines

If

ßrnfawedfo quam ai Ikorat Prins adfirraäfnuf»«am centrum Oceaniquod eti-ara tens. eft>mani-fefte eviack ämnes Occani partes mnatur.alifuäConßitution-e%omnibnsremotis impedimentis, e-»usdem ubiqj eile altitu-dink. Praetereaaaimad-rvcrtimus res. natura fiia fhtidas- ita compararas éC-fe λ ut licet de naturali foo fou·deturbemur, ta-men ex natura·&qmltbrur quod aquae fuperfeies»mat, iocafuoquaotnmqucanc» refiirui cooaa-tur, quod vei ex glsMo percipere licetquemfe in altcrutram fkxeris. panem». in contrarias»Untundem parten» fibi reli&u&refilietjquantun»prins e oatu*al;i erat dickicdusfiuiv

Qyod vero. ad poftetius attinet>iilud ne«gamus % pwno enirn docctnot experientia, a*quam Iiberam ac nen impeditam ßuere ex locis.aitiodbus ad loca.minus alta» Si itaq; circa lito»ra dcpre0araagis eßpt aqua> quam in Ocean»medio, deßu eret pars c medio Oceaaoadlitora^aeq,> conüileret aatequam terram inundarec,Sscundv Lito ra &c iniulae pr» aquis. eminejpir»adeoφ. terramaqua aitiorem teil^itur. TertisNon eil aitior Oceanus quam terra propreresquod terra pene&aquas pofita efledicatnrjPf s-4»v. z, Quarte Nautse inmedio.Oceano altoqucgelagocondkuri» quamvis.i ndrurnentorum o-ge maiorem velin* experiri altitudinera» tamea.»on ciagn ibi elevatum mare. deprehendunt*

C *. quam.

te

«jtiam circa litora quaeque. Quinta Π mare pr«terra elevaretur* quaericur» curni navis é portufolvens.ventorum impetu propulfa, difficiliuslonge inmedium Oceanum * quam ex eodent,locoin porcum alte rum contenderet? Con,ftatcnim unicuiq,efle diihcihus iter facereab infe-rioribuslocisadiuperioraquarn contra» SextaNulia Oceani unda elevata diu in cumulo perma*net, icd moxadvieinac aequiiibrium fertur, es,propternon cftalriusmarein mcdio quam ali¬bi* Plura argumenta hic mrnis prolixum foretJFecenfere»

Sed hic poflét quis quaerere * Cm wäre qua,iß k littore remot'm ea videtm altiusl RefpondccWarenius cauiäm fallaciae hoc modo brqvitcrexplicans: Quta Oculus magis elevatur ad remotaeonfputenda, quam adpropinqua übt deprimitut»ide6 etiam remota iudicantur. effeelevata & propin*qua depreffa* Vel, quonlam ad partesvicinas cam°.param us noßri oculi elevationen; > {deQ illa* depref«fas indicumm i sed ad partes rematas nanita poffu-inus comparare noßri oculi elevationem x (de o ipfavidentur mag'ts elevata * quam revera (unt. Quo-mod>> vera vifus fit» non eft huius locunquire*re * fed qui modum defiderat»in coniilium vo·«et egregiosOpticus > qui de haq re quaevis op¬tima praecipiunt.

Hac occaiionc aliquid etiam de brachäs O-ceaniI

11

tfsmi agere conftituimus, quae fime finus marhf&åveteribu$quinqi re^enfici wahres ·. quam visminus rectedlcuntut: finus marisdéd potius terraefinus, nam proprio adpellarpus finus Oceani„ubiiUeinic recipit penuyfulas. Primus ci\ in·gensiile Plinii finns Cedaniis ? qui Tacka. MarsSvciiicutn aSveuis accolis dickur* Jdem vulga^usjcBalthhntti&c (5cwnanico voqabulo biCÖftece/ Marc Orientale, irrumpens, ex Oceano itx-tet* SelandiaiTi 8$ juciandiam 8c inter Selandian\& Scaniam. sexttndusKeft qui mcdjys inter Euro.pam, Africam δς Afianiadpalude^usqi.tim protendicur, ca proprer di^luseft å vulgo,Μμχβ Meditenansum&c mare internym, Tertiusett finus Arab icus in facfis adpeijatus Mare yh-br.unhSe aliis nominibus Mare Erfit§r$um, MardiMecc&ScMare Roffa 5 fiuicenjm ex ^ceano Jndi«,ςο inter Promontorium Arab.iaead Aden ur·

benj 8c infer Africae Promontorium atque interAfricajji veriiis O.cädentem, 8c Ara.biam, yer-Cbs Orienten* decurnt. Quar tus imus Perficusqui berfiam habet ab Oriente 8c abG&cident« A*tabiam. Quintus eft finusde Nanqujninter Coij;eam<5c Chin* Tartariaequelicorainclufus. Ve·teres qtiam inter iinus receniebant Mare Cafpiutmiéd qvoniam pedib»circuinpoteftsrc4tecumPto·..loniaeus/^t um adpelht. Mare Vermaiöfolctiateefinus haberi,verunj hodierni naucae ailerunt CalÄf,

C £ - .jformi

tz

fbrmiam eile infulam»cjuocf ß ita ef!· noa erithoc raare finus fed po.tius fretum.

Hos. platter font Sc cpiidam Hkntes mimigsnemorabiks 5, quos etiam tnter foras eaumerafcDa- Warenius,, ut Sintis Mexkanm inre» A,mericam teptentrioaakm S>C meridioaalera %Sinus Gmgetumfa®· Gvlfo di· Bafngah rater Ja,dostanisditora Sc Malaccre ^fimm interMakccarnSc Gambotara» MareaJåwi. & kptentrioaali €>■»ceano interfappiam Sc extrema Moicosrbe jΜΦ-reLamcbidolintm· Beach& Nüvam G.uiacam ter,ras NSagellanicac j, Mare Hudsmå biter Nevamfranci#m$f Qmad-a.mex feptentrioaaliOceanaörtum, til[kius. ut £kpriores plurim.os emittuntiinus Secménrios ^quos brevitatis, cauiahic ex-eludimus.

Caulmi.&yAiimen* eiusinodiiinaumut <Ssfretorum ieedtiic pjaenominatus Wa/enius,»,aerape quod partes terra? extantes iupt-a aqiUftaiicubi afe invicem divulfe ünthUt pars teet® in,ter divaticatas iuteriecftajfomagis depteifa quasuOceani fuperfoies.i; Aqua. igitut ad depreflio,rem locumferaper tendens influk inter diyari,o tas partes a tqj eo υίφ ptocurrit^ donec oc*-currat terrsa ekvationi hic enim ukerius progre-dinoapotek, ackoφ ßnem fuu ra Sc terra ituira^ccipic:. Sedalii volunt foras pieruraqj dflurm

& &Qö:tara,ab Qceanointw terras pro.

ηSeife quam é terra eos crftitn m Öceantim»

Hic etiam loci dcfundo mar* difterere at-tinet, quamquam enirn fitperficies Oceani mi*aus venös agitata plana adp areac, ac revera ial-tern in hoc veiilio mari iphaerica fit åc terrae con®centrica > verofimile tarnen non videtur fimdumeiusq, iuperficiem 5 vel alueum > qui continestnare vel planum eife, vei regulariter conca»vum, iéd potius diverfis in locis efie inaequale tinaliis maribuf planum,in quibüsdam non mo*dicatakitudmis rupibusaiperums alibi in praeci«pitia declive? adeo üt in iuperficie hi»di innu*meri fiut hiatus, receifus» anfradlus, cunicu-Ii, yoragines# tubuii, vafta receptacula &C»Nonexpaucorum obiérvationibus urinatorumcomprobatJlluft, ßoyle funium maris ita ut di·ximusconftitutuni eiTe, quas hic recenierenoaopuseil; unarn tarnen iatis memorabUem bißori»am, quse maxime ad hanc rem facit,addere noniniucundumior&arbkror: Sedmelius eam pro·ducere non poi!umus,quam utmagni iilius Kirf»keri propria de illa facientis verba in vaftofuaopcrc demundo (ubterranee inducamus»

Jtaille: jf* Skilia tempore Friderkt Regit e·raturmater Nkolam nomine, fama celeberrimus *f«i i vtilgo adpeUabamr Pejcecola, ideß Nicolaisjpifcis* Rica pueromari ajfuetus, oflrcis & coral·t* t fimtlibus^ in junde martffoUigendk untcedeßi*

ndésty.

. Μ·nabatur» ifuibtts poßea venditU, vitam toleralaftTanto antein m&rino comma cio afßciebatur-,ut qual·tioraut qvinfy d'mfere ptims* teWtporibus mari im-moraretur, criiclu pißibus vitam fußentarts»ibat &■redibat paßim In Caiabriafn ηαίψάο, tabeUarii mu¬tiere fitnäut, Warrant prcetera ex continuo aqva-rum contubemio diäum iHcoUum»ita naturdm

temperamentumfymutajfs ut ampbtbio quam honmifimilior ejjet, excrefceute inter dighosin formampedum änferis cattilagine adnatandum neceßaria,'pulmone'% ita diduclo, ut ad integrum diem Juffki-entern ad refpirandum aeretnemittieret. Commo-ranteitdfatcmpore quodam Skilise Rege Meffanai(um intredibüiapaßim de hoc urinatorefibt narrar»andiJfetiCurhfitate ßmul& deßderip videndi homi¬nis tmpullus eum βfit v&luit* Audierat Kex mirλquadam de vidnx Cbarybdis natura fibi narrar'nhacitaqueoccaßoneper hunc Kicolaum interiorem ;

Cbarybdis eonßitutionem explorare arbitratus eß>"Etat ΝicoUum animofiorem redderet, iußit Rexaufeam paterameoin hcoproiui, (uam fore polli-titus, βproieblam referreu HicoUus auro alle'ilusfefe in imosmoxgurgttesprsepicttavit: übt fersad tres horse quadrantes permanßt, Rege, adßan-tibusfy magno cum deftderio exfpeäantibus ° Quitandem magno ex imo vonicts fundo regurgitatutimpetu > pateram proieclam triumphantü inmoremjjaäitam intra paUtiumreceptttsfuit, ita de omni"

fe réfernMocttium fuijfe dicitür: Clemntifil·me Rex qua iußifli itxfecurus (uin > tußti tuvs nun-tquiCm obtempérajjetfi, β qvdcémpiriprius noviffem,eüamptomijfo mihi imperii tut dimidio: Temerita-itm magnitm commifi dum iemerkatem putavi Re~gisjufßti η'οήparere. Rege vero caufamtemeritatis2foflulanfe, fejp'ondit\· Sciasi Rex, quatuorejße quahtinclocum non dicam mihi fimilibits urinatoribus9fedvelipfis pifcibus impeneträbilem nimts metu-endum réddunt: Prirtto ßumints ex imupelagi νό-'Taginibüs ebuüientis imfeius cui vtx homo quan-tumvu fummo γobore·, viribusg inflruäus fit, refhfiat; quem neq3 ego perrurnpere, unde per alla di-vertu ulå in profundum me defcenåere cpörtuit. Se~cundo fcopulorumpaßim obviorum multitUdo, quo-

j Tim fundosfine mani fußo vita & excoriatiohis pen-! ärulo vix fubii. Tercio Euripi jeu (ubterranearumv dqpärum eeßtts, qui fe ingentt impetu ex intimis (ca-ptilorum vifceribus evolvunt, quorumty, ßuxits con¬trarius vortuet agit tam formidahiles , ut vel fofainétu ionßernatum homtncm exanimdre poßint.Quarto Polyporum greges ingentium qui (copulö-rum lateribus adbarefcentes, cirr ii lom>e late^ex»porréätsßiimmum mihi fw rorem incutiebanu Éxquibus unUrnβ corporispalpamjfpeftes, hominismd^-'mtuäinéwahrem vidi> ficirros iidecempedx longt-tudinenon cedebant-, quibus fime ßrinxijßent, ine-vitAtibimortisper icuU adfe attraclum foto amplexu

D exAtth

16

txanimatfent: Stahulantur& in vicints fcopulormiatibulU pifces attrocitate immunes > qtios canes vo»€ant, v tilge pefce Cane, & triplki dentitim ordinefAlices inßruftas habent: Dclpbin'ts corporis molebaud imparestA quorum fxvitie nemo tum ejfepoteHiquosenim dentibus adprehenderint, de ipfts actumcjfe, cer.totibi per(uadeas. Siqutiem nullx macherx, aänaces ηullitantatam% acuta eße poßint in·ßruäi acte, quam bxc maris monfira, dentiumacH-tnine in qmbwcumß rebus diffecandu non juperant.Uifce ex ordine expofitis ♦ quxftmfuit, quonam mo*de injeetam ρateram tam cito invenire pomjfet ? Re-(pondit pateram ex vebementi aquarum fluxu & re·fluxu maxime adperpendiculum deßtendijfc^ed eainfnox aquarum impetu excujfam, eofere mode quofemet excujßum dicebat, intra quandam (copuli ca-Vitatem reperijfe, qtix ßt in fundum defcendijfet,fie·τι non petuiffe. utintanta teßuum ebtiüitione ·> tur· [hinumq, impetu jpes uüa eam reperiendi (uperfuijfet'.Euripos enim quibus aqua fubterranea nunc intra vi·fceraab(orbeturt nunc eademregurgitatur^tantaper·turbatione agitari, ut nulla vts fit qux eu reftßertjfoßtt. Accedere, tnare in eodem loco ade oprofun·dum ut timmeriu pene tenebris oculos effundat. QuX·fittu & de freti interiorü dijpofttiene: Refpondit to«tum innumem fcopulü implexum, ex querum radi-tibus (ubterranearum interorrentium aquarum flu-xus reßuxusfi pro temporis dmrßtate eas efficit in I*

rf

ferßac perturhtionts ·, quälet Kaute magno Hart¬um ρerkφ experiuntur. fsOgam porrofuit, βanimm t'pßfuffic eret ad ienuo tentandum hujtu Cba-9}bdu hndkm :■ teßond'ft quod nrn. Viclw tarnentriam akera vfce mar(upio plena numnm aureusumannexa pai-eramagni pret'd in eharjbatni prejecia:anriß facra fame aieäm-, fecun4o [e ingwptem de-ditpracc-pitem ?. fed nunquam amplidsatfan Euriporum impetu httramomitm ιiuthis %. outpijtibui, tpmtiw%erat* freda fachet«Haηc hifioriam ea proprer atfpoföepemihi vifuméft, uc raariarn vorticoli Sra^usaC iundimae»^nalitates iiiculcntius pa$ereti&

Cap.II!.Koßrad'e/Ejhmafu apkfa diftruttun.

POftguam &ceant coeilitHcfeaeiB praececfe»·tious capkifeas levi brachio expofoerimus fres paftukre vkkrur uc ηoftrara·«fu©φ de

eßu martt opinionemexpiicemuSj ^uaawisttr-ttiu&eflfet Sc ueiliys, Hujns morascsuxäm y pror-|us in·medio relkKjusre, cjuam i» ilk<radagaadatempus coacerere y utut-tamenfit in. bis naturaearcanis cpiid verkat-i· maxim*. coaiéfttaneuai vi·deatar inv:efiigare lufeet.

Manifeftnm· eft sriem eMeereaeris motum%bOriente verius Qcctdemwh. fivoventumgene-

i> $ ralem

mf*icm 5 quandoquidem illum. m tam tnultis io.-seis conftanter folem iequideprehendamus.Con·ilat quoq; aquam iiidejr», quibus, aer, legibus sno-,veri, ergo a vero. non abhorret Oceani mo^n\pari modo a ible βpn^ita.rh Néqsaqoam in du-,bium vocari debet j folem^finop iolitariam cau<s.iämiältem e$e primarsam, ciFeduum omniummterra atqj pelago ^dparentium.

Uti enim Spl, ηοφ in epdem iémper veria-fur paralello, Ted .n^odo Bpream m.pdo, Außrurnverfus declinat} Similiter quoq; laculenter rnomftrat DodiiF If. Vojffius tfßtfm mark jejftv SolzSeptentrionaliaiigna tenenti^ rpom iikegenerafyjnaris & ipfe quPqi in Boream inelinat. Ubi ve-ro ad Auftralia (igna recedit spt* tpm qyoqjil-.lue inelinat aquarum curfiis,. ΐε$tarnen utparte$Oceani, dnedeSoli fubjacentes teda in Oqckdentern ferantur.

U,bicunq^o| eil perpendicularis * iquoque exjfurgis mare s nam dilacat partes aqu»fubtiliores &c extoUic. Sed u.bi Sol longius re-.cedic å perpendiculart, ibi iubfiduntmaria, &aliquanto infen.us quam, antea, deprimuntur,Cum itaq? illa rnaria quibus Sol ad. perpendicu-lum imminet aut paula ante imminuit,. altius>prorehantur quam iila, quibus modo immine-,bit, & nondum redos.ill.ius radios expertaiunt^(équicur neceiTario , ut ab altiore fuperfieie addeprciiiorein iludus volvantur» Quod

Quod refltéxun? adpellamus eil nihil aliuc|quam prioris motus generali^ motus reflitutorins»Cum perpetuo vel riovas vel potius eafdem ab-foluto gyro. reiärcia«; aquas Sc äepreßius libramenηtum fetoper compenfac. Hic motus. aquarum-Avehemeutiffimus in. littoribus unde receditRRdubiquc nOJiatqueconipicuus, cujus rei rationon aliunde fumenda ei| Ä quam ex ingquaUta%&qlveorum per quo.s flu it mare. Ubicunq, canarfcs. magis vel minus anguifi iunt, ibi exigit res*rum naturacuriusaquarum ejfe magisvelminus*mtqniosA

Quibus cogoitis 5 nihil commodius reorAquam dkere soktn. eile causam gtßus mannt * fediut illiua accura.tiprem habeamus cognitionern A

qogimur cum Vofbo adjundo Scheniateoften·.der?*quo padlQ iingulis^^ hom bis. adßwntQ: b'm4eßuant waria*.

Supponamus ergo quod tellusi\iK Β,ΟΟ*.ξδξηφ anibiens Oceanas E.F.G. H°. Jmminea£§olparti Α. Ε. Sc afiurget usque adb ElapiRdc-.in lex boria imminebit ^/punilia Ρ, FR attol»leturqi Oceam% usque ad K». Subfidebit in ter®,ea tumor in I, non tantum uique ad Ε (gd etian*aliquanto inferius nempe ad N, Ubi vero. Solperpendicularis fuerit laftus punöis CrQ, ele-iyatumq» fucric mare ad L. Oceanus quiquadrasv.t&Ru fex horis diftat, interea fubiidebit ufque ad

' Ρ i O.Quml

O. QuU veto ©mms motus habet fmm wjfs*numnem> {jet m intersa mare quo4. toto cäilaiiémiile, denuo afceadac oc intumefcac ulqye adtIä au c pauio.JDferius > q.uia rsibcuti© moms%fc·?cundum legesnaxutx caiao^ eile debet». quamsnotus pciirwius* Immineac deia Sol pundtisü F, & adicendat mare usqiie adM , jam tumos

recedit, & deprimiturmars uique a<UJ» &&|^£kv<&ia Q geüituiiui: a.dK aut urciter» Sc

tucior

ρwsmoracil deicendit deauo ad N, autaliquancoiuperius. Nam dccrementum iÜud aliquant»minus eiTe debet priori , quia etiam aliquamominus fuic prius incremencum proprer abfenti-ßm Solis. Ar vero eodcni iterum imminente pun¬cto ί demio redibittumor &adfiendet ufijt adl.

Hmc liejuido conilatfiuxum & refluxum quiühiqs gentium Sc locorum noäu acceditadeamMeridiani partem qu£ Soli eft oppoiita, nihil a·liud eile quam reßiimionem illius arftus»qui duo-tdeeim horis antca in eodem loco prsceiHr,narnubi'definit Solis operatio , ibi incipitinüaurauo& reåitutio prioris libraoicnti.

Sed forfan non defunt qui hac occafionequxruntr Si foilk cauiä eflficiens, quißtyut ceftutwarn quotidie 4$ mhutis fmus acctdant quam Soqui 24 hor'ts curfumfüim abjolvens, tiiempunävmm'mt * lllisnonincommodevidemurrejipon·dere Ii di&imus. illudprovenire ex eo quod ma-iiaad ßnemfoi motus pcrvenientia,ti/0fc nenv-

non ftatim refluant , fed aliquantiiper ibiquaii fulpeniä maneant» quemadmodum reci«.procatio Sc motus neteifitas poituiat. Und®coiligimus > quodipatiis iinguiorumaccelfuun*& receiluum maris quoq* addi debeatipatiuniL·morse, feu motus tardioris , qui incer fingulo*accefiüs Sc reeeiius veniet, Sc hoc fine dubiolack *itum feriu§ Sok venire.

Hie

& . ■ <Hic aimpHus tjuis illäm quåemoftémj.

Ventilare poffit; Öjiienam fit ratio augmenti <

& decfernenn iefluum , /f« beldo- ^

made maria crefcant una quoifo decréjcani, qu» %

tempore finita prins fecUperant hbramentim '! ,

Ad quaeifitum non minusegregié quam döéle ré- ^

Ipohdic VoiliuS. Exinde eiiim'quöd Sol cititu .ad idempunctum redin quam mdria peminum cur-(um& récurjum abfolvere poffunu dicit,a!iqüam· ]

diu motum Öcéatti illi riiotui efle cOntrariuriij {

quem Sol de novo inducirs ädeoq; nonmhil re- ,tardari ■, ut pars iliius celeritatis jeptima péreaK a

Quod fi iterurh vigimi quatuör hörae exipirent» |Bt Sol éidem pundlo imminéat, jam maris ulti· ,

mus récurius Soli cohcrarius erit per horam u- (nam Sc ttiih. $7. itaque magis etiämhutn tunCfrangitur curFus maritim. Perit quippe motusfive celeritatis pars plusquam quarta. Tertio die jelapfo amittit mare partem celeritatis dimidianh \JQuinto dieprjEtereuntc Fupéreil teriia tantum cele¬ritatispars.s & fic porro, itå ut q uancö feriUs niarisreceifus coniingit, tantö qdoqué fiat imbeciÜiortidque ad diem üsqüe odavum, quo iiftunturcurius & recurius, propteiea quod äequanturtempora,parquefitmotus Océani iüt motui quemSol indies renovat» Cum eriim hoc die sol de-nuo eidempunftoimminet, jam maris curFustotis iex horisiaoceil toto recuriu retardatus eft |

wQuia icaque duomoros aequisviribus concurreredebent,contrariuscontrarium elidit & fit mala-cia. Elapib hoc die jam iterum fluere Sc refluc-rCfincipiunt maria, Sc quia motus maris Soliie-qvus nuilo contrario aeftu aut reciprocatione in-cerpeüatur, ideo de dieindiemcrefcuntaeftus,donec die decimo quinto ad iummum culrnenu.perveniant, tum rurius decrcicere incipiunt»

Maxim i hinc gfitts cum Sol JEquinoäio im-minet, tuncnamquefitconverlio motus annui,quo quoqucmariacurfutn ab Auftro in Boream,vei a Borea viciffimin Auftrum mutant» Quo-niamitaqueomnisconverfio feu reciprocatioli-bramenti inaequalitatem inducat, mirumnon eileo tempore maximecommoveri maria,

StagnajAcus-,Mare Baltbicum} PowmEuxtnttsSc MareMediterraneum, quorum aquoe ab Oceanofunt disjun&x,nullos ejufmodi motus patiuntur:Quia eorum iuperficies tam latac non funt,utiriulto magis in una parte quam altera a Solemo-veantur,

Si quae in hoc motu Anotnalia comingat, eaad maris, finuum, icopulorumqueanfra&us,obliquitates, anguftiaSiprofunditates Sc occuriusaquarum mutuos, referenda eft. Nam ubicun-que fundus htorum profemdus eft, Sc nonmolii»iedarduo dcpraecipitiadfurgit ciivo, ibi minimifiwntaeftu«. Ubi vero litora quae inundatOcea*

Ε nus

nutkni clivoadfurgum, iftic altiilimc attollutv»tu i maria* & quidem tanto. altius quaoto planumho.c. molltus. £u.erii incbnatum.

Plura qu.idcm effent do bacce iublimi ma¬teria memoranda^ fed quoniam putamus praeci*pyamomema » qua: qirca aeftum, maris obfervaUfolent, fecundum illapauca qua: diximus expli- Iqari poffe, praelibaßedidlafufficiat. A ledord 'bus.uaq* bcnevolis>& acquis arbitrisobnixecon*tendimus, ne rodant nos dente Theonino, fi mU 1

nus adcurate ipfis. pertradaca videtur haeqmateria/iquidem unicuique prasterea

propenXepemoSy fuofruijudiciobccu

Gloriλ (it ^Patti^ natoßtgloriλ fan£to%Gloria. Sßirituii 1 riadtjit gloria Sacr<t\

Sphalmata ßquae irrepferint;, prafuocandoreqorngat Ben; Led; 0c B* V*

V

Eximio cPttßtMtijpma ^wveniD* ERICO HERLINOAroico & populajri fuo diligendo de

aeftu maris dÜTeremi.

Olli tum idt ingreditur matü dßm atqueprocedat,txpen terroYÜnum queat efje maris?

Hocfluittf refluit crebris variantibm und.is %Eimeattf remeat x fertig reftrte^ fretum.Sic agttantut aqudymifeentur^ infimaSid tantos motu4 quü penetrarcvalet /

Mßtbtu in rnediit her tor Tc tnfiäere remis %Sipor tum falvus nave fubire voles:Quem rogo coni 'tngasfuperatis tftibu*» atqueFitatis fcopulüt tum bene Tutuo eris.

Scribebat;Gabriel ©iobfffl*

ΖυγχΑξμ,ΑπροςΤΐν7$ ypctfApulm rgy ηά?λα καλώς

X9<rp,t]$ivjA >

xt'pion 'εργκον 'η ρ α fn ο ν

φίλον αφελξςνίΐοκ,τηρ\

Tg &αλΑ<Γ<Γηζ χλυ$®ν(&^ ηφωςφιλοσϋφίι^α^

T5 καΐξ2 tve^uj^, tv ω όί ττρΡλδί ffsi, «εταίρε t "]ης W7rgßt%ic*4 XX ξλάχςεν wy«χάι^στ» »cpt/ fö? ημέρας, Ψ w crx φίλζχ&ι iic<&λίΐΜ@" tTnm&xvης ετυχον, ΰτΰφίΰνψ,ενης,ωη&ην vjM εμον έργον άναχ, ωςε σε εποωνείνα^ίως^ων ενΖίς γράμμασι πξοχαπων, έπει·Jav föv νλην , ώςη^&αν, Χ τω Jvc^spq» cvföμεγάληföy στεπαιοίευμάνων οννΐλάυσει t^CjA-ζμν, rcft avfövföv α?Χων χρίσει ύνηβά'/λαν é-τκχαρης* Τοιγχξϊέν μη av £οχω &α']ηΡ σ&νη-ffeiecv, y άπονων Ασπιλων ονύχων, ως λέγεcJuftiAiJiV , αϊληλβις άτζ}·.ησΐΑ?ομεν , μα^λον^#Λ«3®*7? Tmjet ένοχος σε όία λόγχ ccy&v,föv <rx άυμά,^ειαν x&ffövföi φύσεως άυμοιρίοωόι α?λοι, ων εςι ewjct σοχιμάζκν, Ζμησωστνca" 'Εγω σοι μόνον föv eomivfjuv cv σσεχ^όαςότηόΐόσεων σννησοββι, όχ %μχ 7ω ύψίςω ίυ*χόμζν&> 3 ίνα laföv σχ όϊατξίβων ·7τξωΙσια%fö ς etil]ω ν όψης, η έυτνχως σπίρα^αγμένη ε^»ίυτνχεςίρως <0ιυ$α»&άοης , ωραιόν τητι yföfγλνχερον, λαχνι xapmv, κ#] ήλ(§)?% χατα%ν*]ων <rx γονέων xpowo&i τπίμμακα&Ιίων εΛτπ^Λ40 7*' <*»$* γνωμψ) ίυσημον λά/3>ί.

Ο 7? όϊοωόΐΑ η 7» g^y&j Ofi*τινεςάρως ε^ξαψαJohannes Holmerus«