study notes.docx
TRANSCRIPT
-
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
1/11
STUDY NOTES # 1Kabihasnan sa Kanlurang Asya
Lokasyon Lungsod-Estado Pinuno Lara!an atPaglalara!an"
Abag Lara!an atPaglalara!an"
Dahilan
A$ %&so'otaia 1$ Su&rian ()**-(*** +$,$E$"
isang sinaunangkabihasnanat
historikal na rehiyon
saMesopotamia
sa
modernongIraqnoong mga
panahongChalcolithicatmaagangpanahong Tanso
Ang Katimugang Mesopotamia aytinawag na Sumer
Ang mga [amayanang malapit sailog ay bumuo ng 12lungsod/estado napinamumunuan ng isang lugal ohari.- Matatagpuan sa bawat estadoang mga templong tinatawag naziggurat.- Ang ziggurat ay nagsisilbingsagradong tahanan at templo ngmga patron o diyos ng isanglungsod. Samakatuwid ang mgapari lang ang maaring pumasokdito.- Ang kanilang mga diyos ay maykatangian o katauhan ng isangtao !anthropomorphi"#.
Ang mgasiyudad-estado
o
lungsod-estado na Sumeryo ay
umakyat sa kapangyarihan
noong prehistorikal
napanahong
Ubaidatpanahong Uruk
.
MgaPinakamahalagangLungsod ng Sumer*
Ur
Mga Papel naGinagampanan ng
Paring-Hari
- taga'aahalangis'irit!al at isang 'ulitikalna lid&r
- ang ga 'inunongilitar ang 'a'alit saParing-hari bilang 'inunong t&'long-&stado
ang pinuno ng summerian aysina URNAMU ng UR at
GILGAMESH ng URUK.itinuturing na sugo ng diyos ang
mga hari ng summerian.
Pagsulat[baguhin|baguhi
n ang batayan]
Pagsulat na Sumeryo na nagtatala
ng alokasyon ngserbesa,3100
3000 BCE
Ang pagsulat sa Sumerya ang
pinakamatandang halimbawa
ng pagsulat sa mundo. Angmalaking bilang ng mga libo
libong kasulatan sawikang
Ang Sum
noong sin
Akkadiano
estado na
ngImpery
Nilusob d
Sinasabin
agrikultur
ibang tao
bahagi ito
Imperyon
https://tl.wikipedia.org/wiki/Kabihasnanhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamiahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Iraqhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Chalcolithichttps://tl.wikipedia.org/wiki/Chalcolithichttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Tansohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Tansohttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyudad-estado&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyudad-estado&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=11https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Akkadhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamiahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Iraqhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Chalcolithichttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Tansohttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyudad-estado&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Ubaidhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Urukhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=11https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=11https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Akkadhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Kabihasnan -
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
2/11
Uruk
Eridu
Sumeryoay nakaligtas gaya ng
mga liham na personal o
pangnegosyo, mga resibo, mga
talaang leksikal, mga batas,
mga imno, mga panalangin,
mga kuwento, mga talaang
pang-araw araw at mga
aklatang puno ng mga
tabletang putik. Ang sistema ng
kanilang pagsulat ay tinatawag
naCuneiform.
Relihiyon[baguhin|baguhi
n ang batayan]
Walang malawakang
pangimperyong hanay ng
mgaDiyos.Ang bawat
siyudad-estado ay may sarili
nitong patrong-Diyos, mgatemplo, mgasaserdote-hari.
Ang mga Sumeryo ang
pinaniniwalaang ang unang
sumulat ng kanilang mga
paniniwala na kalaunang
naging inspirasyon
ngmitolohiyang
Mesopotamianona naging
impluwensiya naman sa mga
mas kalaunangrelihiyongaya
ng Hudaismo at Kristiyanismo.
Matematika[baguhin|bag
https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Cuneiformhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Cuneiformhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=12https://tl.wikipedia.org/wiki/Diyoshttps://tl.wikipedia.org/wiki/Diyoshttps://tl.wikipedia.org/wiki/Saserdotehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Saserdotehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Relihiyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=13https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_Sumeryohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Cuneiformhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=12https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=12https://tl.wikipedia.org/wiki/Diyoshttps://tl.wikipedia.org/wiki/Saserdotehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Mitolohiyang_Mesopotamianohttps://tl.wikipedia.org/wiki/Relihiyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=13 -
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
3/11
Lagash
Ni''ur
uhin ang batayan
]
Ang mga Sumeryo ay bumuo
ng isang masalimuot na
sistema ngmetrolohiyanoong
mga 4000 BCE. Ito ay
nagresulta sa paglikha ng
aritmetika,heometriyaatalhebr
a. Mula c. 2600 BCE, ang mgaSumeryo ay sumulat ng
mgatabla ng multiplikasyonsa
mga tabletang putik at mga
pagsasanay na heometrikal at
mga problema sadibisyon.
Ang pinakamaagang mga
bakas ng mga numeral na
Babilonyo ay mula sa
panahong ito. Ang panahong
27002300 BCE ay nakakita
ng unang paglitaw
ngabacusat isang tabla ng
mga sunod sunod na column
na nagdelimita ng mga sunod
sunod na orden ng magnitudo
ng sistemangseksahesimalng
bilang. Ang mga Sumeryo ang
unang gumamit ng isang
halagang lugar na sistemang
numeral. Maaari ring ang mga
Sumeryo ay gumamit ng isanguri ngslide rulesa
pagkukuwentang astronomikal.
https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=13https://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabla_ng_multiplikasyon&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Dibisyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Dibisyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Seksahesimalhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Slide_rulehttps://tl.wikipedia.org/wiki/Slide_rulehttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=13https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=13https://tl.wikipedia.org/wiki/Metrolohiyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Alhebrahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabla_ng_multiplikasyon&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Dibisyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Abacushttps://tl.wikipedia.org/wiki/Seksahesimalhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Slide_rule -
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
4/11
kish
Sila ang unang nakahanap
ngareang isang tatsulok at
bolyum ng isang cube.
Agrikultura[baguhin|bagu
hin ang batayan
]
Ang mga Sumeryo ay
nagsanay ng mga
pamamaraang agrikultural
kabilang ang
organisadongirigasyon,
malawakang kultibasyon ng
lupain, pang isahang
pagtatanim, paggamit ng araro
at paggamit ng
espesyalisadong mga
manggagawa sa ilalim ng
burokratikong kontrol. Ang
pangangailangan namangasiwa ng mga salaysay
ng templo sa organisasyong ito
ay nagresulta sa pagbuo ng
pagsulat sa Sumerya noong
ca. 3500 BCE.
Mga
teknolohiya[baguhin|bag
uhin ang batayan
]
https://tl.wikipedia.org/wiki/Areahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Areahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=14https://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=15https://tl.wikipedia.org/wiki/Areahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=14https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=14https://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&veaction=edit&vesection=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=15https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumerya&action=edit§ion=15 -
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
5/11
iggurat
Maagang karwahe saPamantayan
ng Ur,ca. 2600 BCE.
Kabilang sa mga teknolohiyanginimbento o ginamit ng mga
Sumeryo
anggulong,kuneiporma,aritme
tika,heometriya, mga
sistemangirigasyon,
mgabangka,kalendaryong
lunisolar,bronse,kuwero,mga
lagari, mga pait, mga martilyo,
mga pako, mga pin, mga bit,
balat ng tubig, mga singsing,
mga pala, mga palakol, mga
kutsilyo, mga espada,
pandikit,balaraw, mga bag,
mga harness, mga baluti,
mgakarwahengpandigma,
mga bota, mga sandalyas, mga
arpon, atserbesa.
Mga Ambag sa Kabihasnan
Sanhi ng Pag-unlad at
Pagbagsak
Mga Imbensyon:1. Cuneiform unang nabuong
sistema ng panulat. Isa itong
https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Gulonghttps://tl.wikipedia.org/wiki/Gulonghttps://tl.wikipedia.org/wiki/Kuneipormahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Bangkahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Bronsehttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuwero&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuwero&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Balaraw&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karwahe&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pamantayan_ng_Ur&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Gulonghttps://tl.wikipedia.org/wiki/Kuneipormahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Aritmetikahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Heometriyahttps://tl.wikipedia.org/wiki/Irigasyonhttps://tl.wikipedia.org/wiki/Bangkahttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalendaryong_lunisolar&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Bronsehttps://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuwero&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Balaraw&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karwahe&action=edit&redlink=1https://tl.wikipedia.org/wiki/Serbesa -
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
6/11
uri ng
pictograph na naglalarawan ng
mga
bagay na ginagamitan ng may
600
pananda sa pagbubuo ng mga
salita o ideya
2. Gulong sa pagkakatuklas
nito, nagawa nila ang unang
karwahe3. Cacao ginamit bilang
unang pamalit ng kalakal
4. Algebra sa prinsipyong ito
ng matematika, ginamit ang
sistema
ng pagbilang na nakabatay sa
60,
paghahati o fraction, gayundin
ang
square root
5. Kalendaryong lunar na may
12 buwan
6. Dome, vault, rampa, at
ziggurat mga disenyong
pangarkitektura
at pang-inhinyera na
Pag-unlad:
Malaki ang naitulong ng
maraming
imbensyon sa pagtatag at
pagunlad
ng kabihasnang Sumer. Ang
mga imbensyong ito ay
nagpaunlad
sa pagsasaka, kalakalan, at iba
-
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
7/11
pang mga industriya na
nagpaunlad
din sa lipunang Sumerian sa
pangkalahatan.
Naitatag ang mga lungsod-
estado
na lubos na nakatulong sa
pagtatag
ng pamahalaan at
pagpapalakas samga Sumerian bilang isang
pangkat.
Nakatulong nang malaki ang
edukasyon sa pagiging bihasa
ng
mga mamamayan sa halos
lahat ng
aspeto ng pamumuhay, mula
kalakalan hanggang
astrolohiya.
Pagbagsak:
Panguanahing dahilan ng
paghina
ng mga Sumerian ay ang
madalas
Kontribusyon ng
Sumerian:
Unang nakaimbento ng
gulong at karwahe na hila ng
asnoPaggatas ng baka, paghabi ng
mga mamahaling lana at lino
-
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
8/11
bilang kalakal
Nakaimbento ng unang
paraan ng pagpapalitan
ang paggamit ng cacao bilang
pamalit ng kalakal
Nakaimbento ng unang
unang sistema ng panukat ng
timbang o habaUnang lungsod-estado
Paggamit ng prinsipyo ng
algebra at ang sistema ng
pagbilang na nakabatay sa 60
Kalendaryong lunar na may
1 buwan
Paggamit ng cunei!orm at
pagsulat sa luwad
Paggamit ng laryo na yari sa
luwad "clay tablet#
Domeat vault saarkitektura at
inhenyeriya
Ziggurat"templo para sa
mga diyos#, rampa, paggawa
ng dike
Pag-oopera
Pugon
Fractionat square
root
Prinsipyo ng calculatorUnang organisadong
pwersang paggawa
-
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
9/11
Unang gumamit ng
hayop"toro# sa pag-araro
-
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
10/11
-
7/23/2019 STUDY NOTES.docx
11/11
Lokasyon Lungsod-Estado Pinuno Lara!an atPaglalara!an"
Abag Lara!an atPaglalara!an"
Dahilan
.$ Akkadian semitikong pangkat ng tao nanagsimula sa lupainng Sipparat Kishsa ahagingEuphrates na nandarayuhan saMesopotamia noong !"#$ %&Ang lungsod ay maaringmatatagpuan sa kanlurangpampang ng Eu'rates( sapagitan ng Sippar at Kish )sakasalukuyang Irak( mga #$ km
sa timong*kanluran ng gitnang%aghdad+. Sa kaila ngmala,akang paghahanap( hindipa rin matagpuan ang tiyak nakinaroroonan nito.
Pangunahin sa mga lungsod naito ay ang Ur sa $lalim ni UrNammu, ang lungsod na itonaging kabisera ng isangimperyo na kumalaban sa%kkadian&
SARG-N I*pinuno
Ito ang kauna*unahang imperyonaitatag sa uong Asya.itinatag ito ni Haring Sargonnoong sirka !"#$ %KE. Angimperyo ay isang malakingestado na inuuo ng mgakaharian at pinamumunuan ngisang tao na karani,ang
tinata,ag na emperador. inag*isa ni Haring Sargon ang mgadating naglalaanang lungsod*estado at pinamahalaan
inakamahalagang AM%AG/IMER0-*1,ikang Semitiko*Arae atHereoSa ilalim ng mga naging kapalitng unang Haring Sargon(napaunlad ng mga Akkadianoang sining ng pagsulat( atnagdisenyo sila ng unang mgapandigmang helmet na yari sa
tanso at katad.
agagsamahusay
Nang mampinalitan smahihinanHaring Sadaan sa pimperyongMga pama
($ +abylonian
/$ Assyrian
+$ 0ba 'ang 'angkat
1$ ,hald&an
.$ ittit&s
($ Lydian /$ Pho&ni2ian
)$ &br&o 3$ P&rsian