Sperego (Sper Ego, Benst, st Benlik, Vicdan)

Sperego (Sper Ego, Benst, st Benlik, Vicdan)Hazrlayan: AkhenatonSperego, ruhsal aygtn dizginleyici, sulayc, yarglayc ve cezalandrc yapsdr. Gnlk yaamdaki karl "vicdan", belirtisi ise sululuk duygusudur.[1] Baka bir deyile sperego, ego vastas ile gelen id isteklerinin hangilerinin bilin dzeyine karlacana hangilerinin bilinaltna indirileceine karar veren unsurdur.[2]Psikanalizin kuramsal kavram,"Ben"(Ego),"O"(id) ve"Benst"(Sperego) terimleriyle anlan ve"Ruhsal Aygt"da denilen, ruhsal bir organizasyondan yola kar."Ben"(Ego), kiiliin bir alt yapsdr. Olduka bamsz bir ileve sahiptir ve d evre ile,"d"ve"Sperego"olarak adlandrlan dier iki ait yap arasnda bir arac grevindedir."d", iinde hazza ulamay ama edinmi istek ve duygular.. bulundurur. Bu istek ve duygular,"libidinz"ve"saldrgan"drtlerden kklenir.."Sperego"ise, toplumun geerli kavram ve llerini iinde barndrmaktadr Yan gerein ahlak kurallarn ve kiinin kendi kendini kontroln, eletirisini temsil eder.

Ego'nun ilevi, d dnya ve bu dnyadaki insanlar aras iliki nesneleriyle id ve Sperego'nun gereksinimleri arasnda uygum salamaktr. Bir yandan d dnyann kural ve gereksinimlerini id ve Sperego'ya kar temsil ederken, bir yandan da (d ve Sperego'nun gereksinimlerini d dnya ilikileri iinde temsil eder. Yani, kiinin sosyal ilikilerindeki her trl zorunluluklar ve karlar Ego tarafndan temsil edilmektedir. Bir baka deyile, Ego merkezi bir ynetim olup organizmann uyum srecindeki ruhsal organdr ve ayn zamanda savunma sreleri de burada bulunur.[3]d, ilkel ve doutan getirdiimiz drtlerimizi kapsyor. Bedensel ihtiyalarmzn, cinsel arzularmzn ve saldrgan tepkilerimizin idden kaynaklandn syleyebiliriz. Freud'a gre idin arzu ve istekleri tamamen bilin d ve"zevk prensibi"yle ilemekte. din temel gdlerimizi kapsadn dnnce, zevk prensibiyle ilemesi doal. nk ilkel gdler, arzulara bir an nce doyum arayp bireyin davranlarn bu ynde ekillendirebiliyorlar. Ego, idin tatmin edilebilecei elverili artlar oluana kadar onu kontrol altnda tutuyor. yleyse ego,"gereklik prensibi"yle iliyor. evresel artlar deerlendirerek pek ok davrann olas sonularn tartyor. Bu ekilde, uygun zaman kollayarak bireyin anlk drtleri sonrasnda ac ekmesini engellemi oluyor. Egonun kimi ilevleri bilinliyken kimileri bilin d gerekleiyor. Kiiliimizin son esiniyse sper ego oluturuyor. Sper ego da tpk ego gibi idin arzu ve isteklerini bask altnda tutmaya alyor. Ancak ego idin tatminleri iin uygun zamanlar kollarken sper ego ahlak kurallarn devreye sokuyor. Daha ak bir deyile, idin bu ynde tatmininin doru olup olmadn sorguluyor. Sper ego iin tatminde yalnzca doru zamann kollanmas deil, ahlaki kurallara uygunluk da nem kazanyor.[4]Sperego, kiiliin toplumsal kurallardan, ideallerden, standartlardan ve deer yarglarndan oluur. stenmeyen drtleri bloke eden, bireye ailesi ve toplum tarafndan"yap"ya da"yapma"larla ilgili bilinli bir gtr. rnein, bireyin hrszlk yapmann ya da yalan sylemenin toplum tarafndan kabul grmeyen davranlar olduunu daha ocukluk dneminde renmesi gibi. Sperego, ego tarafndan yaptrlan btn snrlamalar temsil eder. Toplumun ahlksal deerlerini iine alr ve bu deerlere ters dlmesi durumunda sululuk duygusunu gelitirir. Kiiliin normal gelimesi durumunda id, ego ve sperego ahenkli bir uyum iinde alr.[15]Burada dikkat edilmesi gereken nokta ego, sperego, id zihnin yaplarn, bilin ve bilind tanmlar da bu blmelerin nasl ilemleme yaptn tanmlamaktadr. Ego daha ok bilinli bir ilemleme yaparken, id ve sperego daha ok bilind bir ilemleme yapmaktadr.[5]Sperego, ocuun anne ve babasndan renmi olduu toplumsal kurallar gelenekleri, grenekleri, vicdan ve ahlak kurallarn ierir. Kiiliin trel yan. Bir lise retmeni, rencilerinden birinin bakalarnn kendisi hakkndaki deerlendirmelerini fazlaca dikkate almasna bal olarak grup iinde kendini ifade etmekte zorlandn gzlemlemitir. Bu rencide sper ego baskn olabilir. Kiiliin vicdan esidir.[6]Zaman ierisinde egonun bir paras toplumsallama ve deerlerle ilgili olarak evrimleir. Bu evrimin sonucunda gelien paraya sperego (stbenlik) ad verilir. ocuk doduunda ayp, yasak, gnah, bakalarnn hakk, sayg gibi kavramlara sahip deildir. Haz ilkesi yaamn ynlendirir. Ancak biraz byyp haz ilkesini devam ettirince anne ve baba tarafndan sosyal olarak uygunsuz davranlar gsterdiinde cezalandrlr. ocuk artk bir yaramazlk yaptnda anne-babasnn davrann duyup-grp cezalandrlacan dnerek davranndan ekinir. ocuk biraz daha bynce anne-baba yannda olmasa bile otomatik olarak uygunsuz davran yapmaktan vazgeer. nk anne-baba artk onun dnda birileri deildir. Artk anne-baba iselletirilmi ve ocuun zihninin bir paras olmutur. Nereye giderse gitsin anne-baba zihninin ierisinde onunla gelecektir. Yarglayc dizge dediimiz speregonun insan yaantsndaki belirtisi"sululuk duygusu"dur. ocukluk dneminde grdmz korku ve utan duygular ise sperego geliiminin belirtilerindendir. sperego bilind ve bilin sreleri beraberce barndrr. Vicdan, speregonun bilinli ksmnda yer alr. speregonun (frenleyici, yasaklayc) ve idin (haz ilkesi) basklar altnda ego uygun zm yollar arar.[5]sper-ego(st benlik), toplumsal buyruk ve yasaklamalarn iselletirilmesini temsil etmektedir. Freud'a gre, insan cinsellik ile saldrganlk eilimleri arasndaki eliki gdmlemekte ve nc taraf olarak toplumsal kurallar ve otoriteyi temsil eden sper-ego bu atmaya dahil olmaktadr. Kiilik, cinsellik ve saldrganlk gdlerinin eitli biimlerde yceltilmeleri yada bunlara kar tepki dzenlerinden olumaktadr. Ego'nun gereki yorum ileviyle katld bu srete, sper-ego'nun temsil ettii kurallara uymayan cinsel ve saldrgan eilimler iddetle bastrlarak bilin altna itilmektedir. Freud'a gre bask altna alnan bu eilimler, insann uygarlk kart karanlk yann temsil etmektedir. nsann tabiat, genellikle vahi ve ktdr. Toplum, onu uygarlatrmaya alr. Bu nedenle uygarlkla bask arasnda doru bir orant vardr.[7]Sigmund Freud, insann ruh yapsnn, Alt-Benlik, Benlik ve st-Benlik (d, Ego, sper-Ego) kategorilerinden olutuunu syler."Alt-Benlik","Benlik"iaadantazyik eden tabi kuvveleri, yani tatmin edilmeyi arzulayan temel ihtiyalar ifade eder.Yukardanise, kiiye bu temel ihtiyalarn hangi yollarla, hangi aralarla ve hangi amalara ynelik olarak tatmin edilebileceini gsteren, kiinin ait olduu kltr evresinde revata olan ve sosyalleme ve kltre vkf olma (enculturation) ile kiinin iselletirdii, gzelin, iyinin, adaletlinin ve ulv olann ne olduuna dair olan kurallar ve yksek fikirler kendilerini bildirir. Hatta bazen bu temel ihtiyalar, cisman ihtiyalar nemsizletiren, hatta kymetsiz klan veya yeni manev ihtiyalar ortaya kartan bir Tanr tasavvuru ile alr. Bu tarzyukardangelen muhayyilelerin bir ksm eyaya ve bedene ilikindir ve inzivadan sefahata kadar geni bir yelpazede seyreder. Yine bir ksm ise, insan ruhunun kendine has olmak zere rettii mahsullerdir ve insan ihtiyalarnn yapsn ksmen ayrtrr ya da ona, sevgide veya din anlam dnyasnda yeni ufuklar aar.[8]Salkl bir kiilik geliimi id, ego ve sper egonun olabildiince uzlaabilmesi ve denge iinde olmas ile mmkndr.[6]Antisosyal kiilik bozukluklarnda"sperego"yokluu, en belirgin zelliktir. Bu kiiler, bakalarna ynelik tciz edici, impulsif, tehlikeli davranlar iin hi bir pimanlk duymazlar. Sust bir durumda ise sorunlar suu ilemi olmak deil, yakalanm olmaktr.[9]Sperego ve FreudPsikoloji bilimi iinde benlik konusunun ele aln William James'in"The Priciples of Psychology"(1952/1891) adl eseriyle balar. James bu eserinde, benliin bilen benlik (self as knower) ve bilinen benlik (self as known) olarak iki boyutta dnlmesi gerektiini, bilimin konusunun ise bilinen benlik olmasnn zorunlu olduunu belirtmektedir. nk bilen benlik zne (I) bilinen benlik ise nesnedir (me). Konu bilginin nesnesi olduuna gre benlik bilme konu edildiinde nesne durumuna dmektedir. Dolaysyla psikolojinin konusu bilinen benliktir. Psikolojide benlik konusunun nem kazanmasna dier bir katk Freud'un ncln yapm olduu psikanalizden gelmitir. Bilin, bilinalt, bilind snflamasyla insan davrannn psikodinamiine k tutarak psikolojide r aan Freud, benlik konusunda, psiik aygt id, ego, sper ego eklinde yapsal olarak snflamaktadr. Ego kiiliin byk lde bilinli bilgisi anlamndadr. Psikanaliz literatrnde benlik yerine egonun ele alnd grlmektedir.[10]Freud, insan davranlarnn biyolojik faktrlerle akland bir dnemde yaamtr. Nitekim Freud'un kiilik teorisinde de, en nemli rol biyolojik faktrler oynamaktadr. Freud'un teorisine gre insan etkileyen sistem; id, ego ve sper ego birbirinden bamsz tek bana alamaz. d, biyolojik arzu ve drtleri ierirken ego, akl ve saduyuyu temsil eder. Ego evreyle etkileim sonucunda ortaya kar. Sper ego ise ocukluk dneminde, byklerle etkileim sonucunda geliir ve toplumsal yasaklar ierir.[11]Freud'a gre isel yaantlar bilinlilik bakmndan birbirinden farkl dzeyde bulunurlar. Bunlardan tam bilin dzeyinde kii, anlar, dnceler, duygular gibi isel yaantlarn farkndadr. Bilin tam olarak aydnlktr. kinci dzey bilin ncesidir, buras bilince yakn olan anlarn, arzularn bir deposu gibidir. Kii bunlarn farknda deildir, ama istedii anda bilin alanna kabilir. nc dzey ise bilinaltdr. Burada kiinin istedii zaman bilin alanna karamad varlklarndan bile haberdar olmad duygular, dnceleri, anlar, drtleri bulunur. Bilinaltnda bulunan bu dnceler yok olmazlar. Kiiyi rahatsz eder, davranlarn u ya da bu ekilde etkilerler. Bilinalt dnceleri rya ve hayallerde ortaya kar. Buradan hareketle Freud'a gre insann ruhsal yaps(kiilik) blmden oluur. Bunlar bilinalt(id), bilin(ego) ve bilin st (sper ego) dur.[12]Freud'a gre insanlarn kiiliklerini oluturan bu yaplar, bir buzda temsilinde dnlrse id'in tamam ve sper egonun bir ksm, buzdann grnmeyen ancak grnen ksmndan ok daha byk kesiminde kalr. d, zevk ilkesine gre hareket eden drtleri ve istekleri barndrr. Ego, mantkl dnme ile ilgili ksmdr ve id'i dizginlemeye alr. Sper ego ise aile ve toplumun bireye aktard ahlak deerleri ve gelenekleri karlar. d ve sper ego arasndaki atma bireyin kayg dzeyini artrr. Aradaki gerilimi ise sper ego dengeler. Freud, bastrlan arzularn asla yok olmadn, kendilerini bilinaltnda gizleyerek zaman zaman meydana ktklarn savunur. Basit bir dil srmesi bile bazen bunlarn ortaya kmasna arac olur. Freud, sanatlarn da eserlerinde sylediklerinin, onlarn bilinaltna ittiklerinin bir ekilde zuhuru olduunu dnerek; edeb eserlere yaklar. Bilinaltna itilen ve zuhura gelmek iin frsat kollayan bastrlm duygularn temelinde cinsellik ve saldrganlk yatar.[13]Sigmond Freud'un kuramlar, 19. yzyldan beri devam eden bir akmn,dinamik psikiyatrinin devam niteliindedir. Freud, insan ruhunu ksma ayrmtr: Bilin, bilin ncesi ve bilin d. Sonra bunlar yetersiz bulupst benlikkavramn gelitirmitir. Ben; kiideki ruhsal srelerin anlamn, organizasyonunu, id bilin dnda potansiyel olarak var olan igdleri, st benlik/sper ego da, toplum ve ana babadan aktarlan deerleri ifade ediyordu. Freud itiraf etmese de, Nietsche onun dnce sistemine derinden tesir eden dnrlerden biridir. Her iki dnrn tezinde de, zellikle bilin dnda hayvani ve vahi drtlerin hkm srmesi ile ilgili olarak insana ynelik karamsar bir yaklam sz konusudur. Ar depresif krizlerden psikoza kadar srklenerek 45 yanda len Nietsche, yaam boyunca stn insan bulma abalarna maalesef yenik dmtr.[14]Freud'un, ruhun yaps ve ruh hastalklar hakkndaki teorileri sayesinde, bugn artk, psikosomatik hastalklar aklayabilmek imknlarna sahibiz. Bu bakmdan, ksaca bu teorilerden sz etmek yerinde olacaktr. Freud ruhun yapsn formle etmek zere, hayatnn birinci devresinde"Ryalarn Tefsiri"iin ruhun teorik bir yapsndan bahsetmi; ikinci devrede ise bu yapya daha byk bir ak ve seiklik vererek, id, ego, sperego sistemlerini ortaya koymutur. kinci devrede kurduu teori, hastalk belirtilerinin meydana geliinde rol oynayan atmalarn mekanizmasn, daha iyi aydnlatabilecek durumda olduu iin, dorudan doruya ikinci sistemi ele alalm: Psikanaliz ekolne gre, insan ruhu id, ego ve sper-ego gibi ksmdan mteekkildir. d, gereklik ve ahlk kurallar ile ilgili olmayan ilk benliktir, insann igdsel ihtiyalarn, isteklerini ifade eder. Ego, ruh mekanizmasnn, uur ile uuralt arasnda, id'in ilksel arzularn kontrol eden, organizmay d etkilerden koruyan ikinci ksmdr. Sper-ego ise, iinde yaadmz sosyal yasaklarn, kurallarn temsilcisi ve, byk bir ksmnn uur dnda olduu mantmzdr. Ruhun yapsn tekil eden bu ksm arasnda atma olduu zaman nevrozlar, psikozlar ya da psikosomatik belirtiler meydana gelecektir.Freud'a gre ocuk, libido adn verdii cinsel enerji ile birlikte doar ve ilk gnlerden itibaren uursuz olan i gdleri, ruhsal gelimenin eitli devrelerinde baka baka tatmin edilir, ancak erginlik anda uurlu olarak duyulur. Enfantil cinsiyetin yani libidonun vcutta eitli alan ve organlara yaylmas, az, mide, barsak, gz, cilt v.s. gibi organlarn asl devleri yannda, erotik fonksiyonlar da bulunmas, psikosomatik sendromlarn organizmaya dalnda nasl bir rol oynayabileceini gstermesi ynnden ilgi ekicidir. Ruhsal gelime, cinsel enerji demek olan libido'nun faaliyetine gre birtakm merhalelere ayrlr. Hayatn ilk safhalarnda libido, belirli hi bir organda deilken, daha sonralar, ocuun her eyi azna gtrd, az yoluyla zevk ald oral devre balar. Bu devrede libido, az vastasyla tatmin imkn bulur. Annesi, bir sre sonra ocuuna altn temiz tutmasn, abdestini kontrol etmesini reterek dikkatin ans'e ynelmesini temin edecek ve bylece anal devre balam olacaktr.Gitgide libido, jenital organlara yerleecek ve ocuk sz konusu organlarn ellemekten zevk alacaktr. Fakat, henz gerek bir cinsiyet balam deildir. ocuun otoerotik olduu bu devirde, ak objesi bizzat kendisidir. Aa yukar yanda ocuk, kendi yaknlarna sevgi duymaya balar ve bylece libido baka varlklara ynelir: Ak objesi anne olan erkek ocuk iin Oedipus, ak objesi baba olan kz ocuk iin ise Electra komplekslerinden sz edilir bu devrede. Fakat, ocuk bir yandan da, teekkl eden sper-ego'nun etkisiyle (Freud'a gre, ocukta sper-ego'nun teekkl etme ya 4-5'tir; son zamanlarda sper-ego'nun, gelimenin ilk devresinde yani doumdan 18. aya kadar olan oral devrede teekkl ettii ileri srlmektedir) sululuk ve utanma duygular hisseder ve bu duygular yznden, cinsel i gdlerin inhibe olduu latent devreye ulam olur. Nihayet 9-10 yalarndan sonra ocuk, ergenlik ana girer. Bu devrelerden herhangi birinde sz konusu olabilecek bir duraklama, ocuun hayatnda obsesyonel davranlara yol aabilecei gibi, ilerde gsterebilecekleri, psikosomatik belirtileri de betimlerler: Oral fiksasyonlar, az ve mide hastalklarnda; anal fiksasyonlarn barsak ve ans hastalklarnda rol oynama ihtimali ok daha fazladr.[15]Psikanalitik Teori (Psikanalitik Kuram)Freud ve Piaget tarafndan ne srlen bu kuram, sosyalleme srecinde ocuu temel almaktadr. Freud toplumsallamada id, ego ve sper ego kavramlarn temel alr. Ona gre ocuk kaltmsal olarak birok zellii doutan getirir. ocuk doumundan sonra, nce anne ve babasnn daha sonra da dier evresel faktrlerin etkisiyle ekillenir.[11]Bu teoriye gre vicdan ve ahlak deerlerinin geliimi dipal almann zlmesiyle gerekleir. Freud ahlak geliimini, id ego ve sper ego diye ayrtrd kiilik ksmlarnn iliiklerindeki denge kavramna balamaktadr. d kiiliin enerji deposu olarak evreyle etkileimi sonucunda ortaya kan gereki ve aklc ksamdr. En basit tabiriyle id isteklerinin karlamas iin egoya srekli bask yapar ve ego bilinli olduundan sadece toplum tarafndan kabul gren isteklerinin bilin yzeyine kmasna izin verir. Sper-ego kiinin ocukluk devresinde bykleri ile olan etkileimi sonucu geliir. Sper-ego vicdan ve olmas gereken ideal egoyu temsil eder. Freud bu kuram nda kiilik ve ahlak geliiminin ana hatlarnn ilk be ylnda tamamladn ve alt yandan sonra kurumsal olarak baka nemli gelime olmadn ne srmtr.Psikanalatik teoriye gre ocuktaki ahlak geliimi ebeveynin disiplin nemli lde temel olan bir sretir. ocuk yasaklar ihlal ettiinde sululuk duygusunda gelimeye balar. ocuk ebeveyninin disiplini altndayken bir yandan da zdeim kurma durumdadr Bu sululuk duygusunu zerinden atabilmek iin zdeleme esnasnda iselletirdii ahlaki ve sosyal deerler dorultusunda davranmaya alarak bu sululuk duygusundan kanma yolunu bulur. Bu ekilde davrandnda da iftihar etmeye balar. Sutan uzaklamaya oluan honutluk ve gurur duygusu ocuu pekitirerek benzer durumlarda da kurallara uygun davranmasn salar.Erken ocukluk dneminde ocuklarn davranlar ana-babalarnn kendilerini ynlendirmesiyle gerekleir, ite bu noktada cezalandrma korkusu belirleyici deildir. ocuun davranlarndaki kontrol mekanizmasnn temelini oluturur. Zaman iinde erikinlerin deerleri ve standartlar ocuun isellemesi sonucu ocuun deer ve standarttan haline dnr.Ebeveynin disiplin ekli ile ahlak geliimi arasnda Basl bir iliki olabilecei konusuna k tutan bir aratrmac fiziksel cezalandrma, sevgi yoksunluu ve aklamada bulunma disiplin deikenleri esas alnarak gerekletirilmitir. Orta ikinci snf rencileri arasnda bir aratrma yaplm ve ocuun hatal davranlarn aklayc yaklamn ahlak geliimini en ok destekleyici yntem olduu dnlmtr. Sz konusu aratrmada orta sosyo-ekonomik seviyedeki ocuklarn sonulan u kilde zetlenebilir.a) Annenin fiziki cezalar vermesi zayf ahlak geliimi ile ilikili bulunmutur.b) ocuun hatal davranlarna kar annenin aklayarak eitmesi ocuun ahlaki geliimini destekledii ekilde deerlendirilmitir.c) Ceza yntemi olarak annenin sevgisini esirgemesi daha nadir de olsa, ahlak geliimi ile ters ynde iliki gstermitir.d) farkl disiplin yntemi birlikte deerlendirildiinde disiplin yntemlerinin, ahlak geliimi ile genellikle tutarllk gsterdii tespit edilmitir.e) Ebeveynin efkatle ocua yaklamas ahlak geliimi ile olumlu iliki gsterirken, anne tutumunun babadan daha belirleyici olduu da deerlendirilmitir.Hoffman ve Saltsten'in daha sonra yaptklar aratrmada bu verileri destekler niteliktedir. Bu aratrma verileri deerlendirilince Annenin g kullanma, fiziksel cezada buluma gibi ceza yntemleri ahlak geliimini ksrlatrmakta fakat annenin konuarak anlatarak nedenlerini aklayarak efkatle disipline etmesi ocuu ahlak geliimini gelitirir.[16]Sper Egonun (st Benliin) Yanstlmas TeorisiFlugel tarafndan ne srlen bu teori, sper egonun psikolojik yapsnn tanrda yanstldn ne srer. Sper ego teorisinin temeli u ekilde zetlenebilir: ocuk belli davranlar yapmas iin ailesi tarafndan ya fiziksel olarak ya da sevgiden yoksun braklarak cezalandrlrsa, bu ocuk devaml cezalandrlaca dncesiyle bir kayg yaar. Bu durumda ocuk kendini ebeveyni ile zdeletirir ve onlar gibi olmak ister ve onlarn isteklerini onaylar. Bu ekilde ebeveynsel istekler iselletirilmi olur ve anne-babann yokluunda ocuk kendini sulu hisseder. Ailenin isteklerini temsil eden psikolojik mekanizma sper ego olarak adlandrlr. Sper ego sert ve irrasyoneldir. nk ebeveyne kar olan tepki basklanarak, tekrar kendi zne dndrlr. Bu, zellikle anne-babann sevecen olduu durumlarda ortaya kar. ocuklar fiziki olarak cezalandrldklarnda engellenmelerini daha fazla aa vurma ihtiyac hissederler.Sper egonun yanstlmas hipotezinin sonraki bir formlasyonu ise,Varlk, Tanr, dolaysyla din ve dini kurum, yetikinlerin eylem, ahlak ve istekleri arasndaki tipik dengelerini srdrmelerine yardm ederek, onlarn ocuklarn bilincine, dllendiren, cezalandran ve kutsal bir aile olarak yerlemesine hizmet eder.eklindedir.Sper ego, muhtemelen i gdsel arzularla zellikle seksel ve saldrganlk arzularyla bir atma iine girer. Flugel'in teorisine gre bu atma, sper egonun tanr olarak yanstlmasyla rahatlar. Yanstma veya da vurma bir savunma mekanizmasdr. sel sreler veya bu srete olan eyler bireyin dnda bir eymi gibi grnr. rnein sper ego bir doktora bir retmene, lidere ya da bir din adamna yanstlabilir. Sper egonun bastrlm istekleri ve kendisini bir zorlama iinde, aalanm bir durumda hisseden sorunlu kii tarafndan, empoze edilen yasaklamalar olarak dnlebilir. Baka bir adan, igdsel arzular ok seksi ya da saldrgan olduu dnlen Yahudi veya zenci gibi bir gruba da yanstlabilir. Bunun birey asndan kazanmlar, bireyin kendisini deitirmesi yerine bireyin dsal aksiyonlar yoluyla atmann stesinden gelebilecei duygusuyla isel atmalara son vererek, isel atmalarn azaltlmasdr. Flugel'in formlasyonunda daha radikal bir formlasyon ortaya konmutur. Buna gre sper ego evrene bir tanr eklinde yanstlr ve igdsel arzular da eytan olarak yanstlr.Eer igdler, dindar insanlarda sper ego tarafndan yasaklanrsa bu, yasaklanan igdsel aktivitelerin azalmasyla son bulmaldr. Cinsel aktiviteler ister Katolik ister Protestan ister Yahudi olsun kendini dine adam kimselerde daha azdr. Bu ekildeki dinler cinsel yasaklar n planda tutar.Unwin, 80 ilkel toplum zerinde yapm olduu aratrmada bu konunun baka bir versiyonunu ortaya koymutur. O, her toplumu cinsel davranlar yasaklamalarla dini gelime derecelerini karlatrmtr. Bu iki deiken arasnda yksek bir iliki olduu ortaya kmtr. Saldrganlk davrannn dindar insanlarda daha az olmas beklenir. Aratrmalar dzenli olarak kiliseye gidenlerin daha az sua eilimli olduunu gstermitir. Buna ramen bu yalnzca kilise yeleri veya Ortodoks inancna bal olanlarda byle deildir.Dinin sululuk duygular ile de ilgili olabilecei beklenebilir. Yukarda grdmz zere su ile Protestan bayanlarn kilise devamll arasnda bir korelasyon vardr. Yine ayn grup kendilerini cezalandrmaya ynelik bir tutum sergilemilerdir. Baz aratrmalar da Evangelik mezhebini tercih etmi olanlarn daha nceki dnemlerde bir sululuk duygusundan muzdarip olduklarn ortaya koymutur. Protestan retileri ve Evangelik mezhebi gnah, sululuk ve kurtulua vurgu yapmaktadr. Bu veriler tartlan teorinin zellikle Protestanlara uygulanabileceini nermektedir. Bu sonularn zellikle kadnlara uygun olmasnn nedeni, onlarn daha gl sululuk duygularna sahip olmalardr.Eer dini davrann baz alardan sper egodan kaynakland dnlrse dinin irrasyonel sper ego niteliine sahip olmas gerekir. Deiik alardan bunun doru olduunu kantlayan bir takm yollar vardr. Funk, rencilerin ounluunun dnld kadar sk bir dindar olmadklar, ancak onlarn dinin kesinlikle doru olduundan emin olduklarn kefetmitir. kinci olarak din her zaman ahlaki bir deer de tar ki bu da gl ahlaki isteklerin ortaya konmas ve gnahn knanmasn gerektirir. nc olarak tanr ou kez yasaklayc ve cezalandrc figr olarak alglanr. Dindar insanlar dindar olmayanlara gre daha otoriterdirler ve otoriter kiiler de tanry bu ekilde alglamaktadr.Sper egonun yanstlmas teorisinden hareketle, kadnlarn daha yksek dindarlk gsterdiklerini tahmin edebiliriz. nk Psikanalitik teoriye gre, sper egoyu oluturan iselletirme sreci kadnlarda tamamlanmamtr. Kadnlarn daha yksek dindarlk dzeyine sahip olmalar yanstma ile devam eden gl iselletirmenin bir sonucu olarak yorumlanabilir.[17]Sperego ve AhlakAhlak geliimi ile ilgilenen psikologlar, ahlak geliiminde ya duygusal-gdsel etkenlere ya da bilisel etkenlere nem vermektedirler.Freud'un Psikanalitik kuramnda inceledii yasaklar ieren sper egonun bir blm bilinci; dier blm ise bilinaltn iine alr. Bir ksm yasaklar, bilin henz tam gelimeden kk yalarda renilmitir. Sper ego, vicdan ve ego idealini kapsar. Bu analize gre toplumun kurallar, sper ego yoluyla kiiliin bir blm hline gelir. Bylece, birey darda onu gzleyenler olmad zamanlarda ise kendi kendisini denetleyicisi olarak o toplumun ahlak kurallarna uyar. Gl ve gereki bir ego, iten gelen ve doyum isteyen daha ok cinsel ve saldrgan gdlerle, sper egonun bazen arya kaan yasaklamalar arasnda salkl bir denge kurabilir. Bylece hem ahlak geliimi hem de psikolojisi yeterli olur. Sonu olarak ahlak geliiminin kiilik geliimi ile sk iliki iinde olduu sylenebilir.Freud kiiliin geliim srecinde ona paralel olarak ahlak geliimi belirli psikoseksel dnemlerden geerek gerekletiini sylemitir. Vicdan geliiminde nemli olan unsur, ocuun yapt ktlk karsnda ceza ekmesi deil; ktlk yapt kiinin yerine kendisini koyup, onun ne hissettiini anlamas, onun iin zlp yaptndan pimanlk duymasdr. Bu durum, ahlak geliiminin bilisel eleri de kapsadn gstermektedir. Bireyin doruyu ve yanl ayrt edip yaama geirebilmesi zihinsel becerileri edinmesiyle olasdr. Bylece ahlak geliiminde bilisel yaklamlar da nemli yer tutar.[18]Freud'un ahlaktan anlad, sululuk, utan ve aalk duygular araclyla cinsel ve saldrgan drtlerin sper ego ile kontrol edilmesidir. nsan, esas itibariyle sosyal olmayan, kat, kuvvetli bir kart gle (sper ego) zapt etmek zorunda olduu biyolojik gdlerden olumu bir varlk olarak telakki edilir. Sper ego, iselletirilmi ahlak deerlerden, davran kurallarn ieren normlardan ve bireyin yaamnn ok erken dnemlerinde ebeveynlerinden stlendii yasaklardan oluur. Daha sonraki geliimsel deiiklikler, yzeysel kalr ve sper egonun ekirdei bozulmaz. Sper ego, bireyin ebeveynleri ve dier otorite kiileri tarafndan aktarlan, zorlanarak iselletirdii kltrn ierir.[19]Piaget de zihin geliiminden sz ederken ahlak geliiminin bilisel geliime paralel bir sre olduunu belirtmitir.[18]Sperego ve Alkol BamllAlkol bamllnn psikodinamik nedenini aklamaya ynelik kuramlar, ar baskc sper ego ve cinsel geliimin oral fazndaki fiksasyon zerine odaklamtr. Psikanalitik kurama gre ar kat ve baskc sper egolar olan kiiler alkol bilind gerginliklerini azaltmak iin alrlar. Psikodinamik kuramlar bu kiileri genel olarak baml, utanga, yalnzla eilimli, bunalts youn, engellenmeye dayanma gc dk, rkek, gergin, ar duyarl ve cinsel drtlerini bastrm kiiler olarak tanmlarlar.[20]Bamllk gereksiniminin doyurulamamas sonucu oluan fke/saldrganlk duygusu, kiinin kendisine ve/veya sembolik baz reprezantasyonlara zarar verme eklinde bilinli ve/veya bilind ekilde doyum arar.[21]Madde Bamll, Su ve ntiharlar Balamnda Ergenlerin Ortak Duygu, Dnme ve Davran zellikleri1. Bilisel srelerde (zellikler alg, renme ve soyut dnmede) yetersizlik2. Ar denetleyici / zayf sper ego3. Realiteyi kavrama nosyonunda bozukluk/gerei arptma4. Engellere dayankszlk, krlganlk, yklma/krlma noktasnda dklk5. Sorumsuzluk, yanl zdelemeler6. Zeka kalitesinde yetersizlik7. Ama ve inan eksiklii8. Emosyonlarn cokulu bir ekilde ularda yaamak9. e kapanma, kknlk, tepkisizlemeden fke nbetlerine, saldrganla ve iddete ani geiler10. rritabilite / abuk alevlenme, emplsivite11. Yetersizlik, aresizlik, deersizlik duygular12. zbakmnda bozulma, ilgi ve istek kayb13. Sebatszlk, kararszlk, dzensizlik14. Kii ve nesnelerle gereki, srekli ve uyumlu ilikiler kuramama15. Otoriteye kar gelme16. Ar para harcama, evre deitirme aileden evden ve okuldan uzaklama17. Fiksasyon / regresyon18. Duyarszlama, yabanclama, nesnelletirme[22]Kaynaklar[1] tipedu.cumhuriyet.edu.tr/Donem1/DonemI20042005/IIkomitedavranisdersiozeti.pdf[2] www2.bayar.edu.tr/kulamyo/docs/selin_cavusoglu/motivasyon.pdf[3] www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=5818&baslik=id,_ego_ve_super_ego[4]"PSKANALTK YAKLAIM: BLNALTINDAN NOTLAR", Tbitak Bilim ve Teknik Dergisi, www.biltek.tubitak.gov.tr/gelisim/psikoloji/kisilik.htm[5] Psikiyatr H.Alp Karaosmanolu,"d, Ego ve Sperego", www.psikonet.com/konu.asp?kid=125[6] Bahadr Karabina,"zel retim Yntemleri 1", Ankara 2007, mail.baskent.edu.tr/~20493978/dosyalar/gelisim_kuramlari.pdf[7] Hseyin Akyldz,"FREUD'U, LBERAL VE MARKSST KLK KURAMLARININ TREV OLARAK TOPLUM, KTSAT VE SYASET TEORLER", Akdeniz ..B.F. Dergisi, 2006, say 11.[8] Winfried BRUGGER,"ANTROPOLOJK KARAR KAVAI'NDA HAYSYET, HAKLAR VE HUKUK FELSEFES", ev. : Muhammed kbal MAMOLU, s.93-94, www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi8pdf/brugger_imamoglu.pdf[9] www.zen.com.tr/makale/antisosyal.pdf[10] Dr. Sena GREN OTACIOLU (Marmara niversitesi, Atatrk Eitim Fakltesi, GSEB Mzik Eitimi Anabilim Dal),"KONSERVATUAR VE MZK ETM LSANS RENCLERNN Z ETKLLK-YETERLLK LE BENLK SAYGI DZEYLERNN NCELENMES", Mula niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits Dergisi (LKE), Bahar 2008 Say 20, www.mu.edu.tr/sbe/sbedergi/dosya/20-08.pdf[11] Mehmet Davarc,"DN KLTR VE AHLK BLGS DERSNN RENCLERN SOSYALLEMESNE ETKS"(yksek lisans tezi), Danman: Do Dr. Zeki Salih Zengin, ukurova niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Adana 2008, library.cu.edu.tr/tezler/6804.pdf[12] www.felsefedersligi.com/FileUpload/op30412/File/psi-1.unite.pdf[13] turkoloji.cu.edu.tr/ESKI TURK EDEBIYATI/ozer_senodeyisi_psikanaliz_eski_edebiyat.pdf[14]"Modern Psikoloji'den Sistem Dizimlerine Uzanan Yol", www.tsde.org/docs/modern_psikolojiden_sistem_dizimlerine_uzanan_yol.pdf[15]"Hemirelikte Kiileraras likilerin Boyutlar", www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/EHSM/1208/unite02.pdf[16]"Ahlak Geliimi", Aratrma Serisi No.180, psikiyatriksosyalhizmet.com/wp-content/uploads/2010/02/ahlak_gelisimi.pdf[17] Michael ARGYLE & Benjamin Beit-HALLAHM,"DN DAVRANI TEORLER", sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_16/15_kusat.pdf[18] "OCUK GELM VE ETM AHLAK GELM", T.C. MLL ETM BAKANLII, MEGEP (MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES), Ankara 2009, megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modul_pdf/141EO0008.pdf[19] Dr. Nermin ifti (Uluda niversitesi Eitim Fakltesi),"Kohlberg'in Bilisel Ahlak Geliimi Teorisi: Ahlak ve Demokrasi Eitimi"[20] Do. Dr. M. Reha Bayar & Dr. Mesut Yavuz,"Alkol Bamll", .. Cerrahpaa Tp Fakltesi Srekli Tp Eitimi Etkinlikleri, Sempozyum Dizisi, No:62, Mart 2008, s.221-230, www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/62/6221.pdf[21] Do. Dr. mit Tural,"ALKOL VE MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARI", KOCAEL NVERSTES TIP FAKLTES PSKYATR ANABLM DALI DNEM V (2008 2009) DERS NOTLARI, tip.kocaeli.edu.tr/docs/ders_notlari/u_tural/alkol.pdf[22] Yrd. Do. Dr. Bayhan ge,"ERGENLERDE MADDE BAIMLILII NTHARLAR VE SU'UN ORTAK DNAMKLER", www.buhus.org/Materyal/ErgenVEMadde.pdf[23] www.dem.org.tr/ded/1/DED1mak3.pdf