suïcidepreventie in nederland en de nieuwe richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal...

Suïcidepreventie in NederlandSuïcidepreventie in Nederland en de nieuwe Richtlijn en de nieuwe Richtlijn

Diagnostiek en BehandelingDiagnostiek en Behandelingvan Suïcidaal Gedrag van Suïcidaal Gedrag

Ad KerkhofAd Kerkhof

Suicide voorkom je samenSuicide voorkom je samenAmsterdam 31 meiAmsterdam 31 mei

GGD-ARKIN-GGZINGEESTGGD-ARKIN-GGZINGEEST

0200400600800

100012001400160018002000

1980

1983

1986

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

2010

Jaar

Aan

tal

Mannen

Vrouwen

Totaal

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek / A.J.F.M. Kerkhof

Suïcide in Nederland : 1980 - 2011 Suïcide in Nederland : 1980 - 2011 absolute aantallenabsolute aantallen

Aantal suïcides in 2011Aantal suïcides in 2011Vrouwen en mannen naar leeftijd per 100.000Vrouwen en mannen naar leeftijd per 100.000

0

5

10

15

20

25

Aan

tal

per

100

.000

15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+ jr

Leeftijd

vrouwen

mannen

Centraal Bureau voor de Statistiek 2008

Aantal suïcides in 2011Aantal suïcides in 2011Vrouwen en mannen naar leeftijd Vrouwen en mannen naar leeftijd

0

50

100

150

200

250

300

Aan

tal p

er 1

00.0

00

15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+ jr

Leeftijd

vrouwen

mannen

Centraal Bureau voor de Statistiek 2008

Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van Richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van suïcidale patiëntensuïcidale patiënten

AchtergrondAchtergrond::

1647 suïcides in Nederland in 20111647 suïcides in Nederland in 2011

Daarvan 44% in behandeling GGZDaarvan 44% in behandeling GGZ


Suïcides in GGZSuïcides in GGZ (Huisman, IGZ: 2010, 2012): (Huisman, IGZ: 2010, 2012):

30 % opgenomen patiënten30 % opgenomen patiënten70 % ambulante patiënten *70 % ambulante patiënten *

* * 33 % ontslagen uit opname laatste 3 maanden 33 % ontslagen uit opname laatste 3 maanden voor suïcidevoor suïcide


DiagnosenDiagnosen::

Depressie: Depressie: 43%43%Psychotische stoornis:Psychotische stoornis: 28%28%Verslaving:Verslaving: 8% 8%Bipolaire stoornis:Bipolaire stoornis: 7% 7%Angststoornis:Angststoornis: 4% 4%PersoonlijkheidsstoornisPersoonlijkheidsstoornis 43%43%


Eerdere suïcidepogingen: 69%Eerdere suïcidepogingen: 69%

Eerdere opnamen: 77%Eerdere opnamen: 77%

Suïcide in de familie: 11%Suïcide in de familie: 11%

Non-suïcide contract: 23%Non-suïcide contract: 23%


Duur van de behandelingDuur van de behandeling::

Nog niet aangevangen: Nog niet aangevangen: 7% 7%Minder dan een jaar:Minder dan een jaar: 27%27%Van een tot vijf jaar:Van een tot vijf jaar: 27%27%Meer dan vijf jaar:Meer dan vijf jaar: 45%45%


Waarom een richtlijn?Waarom een richtlijn?Wetenschappelijke kennis voor praktijkWetenschappelijke kennis voor praktijkConcrete aanbevelingen voor goede zorgConcrete aanbevelingen voor goede zorgDuidelijkheid bij beslissingenDuidelijkheid bij beslissingenVersterken professioneel handelenVersterken professioneel handelenToetsing en toezichtToetsing en toezicht

Internationale Richtlijnen

WHO (1998, 2004): Preventing suicideWHO (1998, 2004): Preventing suicideIASP (2000): Guidelines IASP (2000): Guidelines APA (2003): Practice GuidelinesAPA (2003): Practice GuidelinesNICE (2004): Clinical Guideline (Update april 2013)NICE (2004): Clinical Guideline (Update april 2013)AAS (2005): Recommendations AAS (2005): Recommendations DGS (2005): EmpfehlungenDGS (2005): EmpfehlungenSchotland (2008): Systematic ReviewSchotland (2008): Systematic ReviewUK (2010): Royal College of PsychiatristsUK (2010): Royal College of PsychiatristsNieuw Zeeland, Frankrijk, etc. Nieuw Zeeland, Frankrijk, etc.


Multidisciplinaire richtlijnen voorMultidisciplinaire richtlijnen voor::

Depressie Depressie 20072007SchizofrenieSchizofrenie 20072007AngstAngst 20072007PersoonlijkheidsstoornissenPersoonlijkheidsstoornissen 20082008AlcoholverslavingAlcoholverslaving 20092009


Eerdere richtlijnen suicideEerdere richtlijnen suicide

CBO (1991): Opvang suicidepogers in algemene ziekenhuizenCBO (1991): Opvang suicidepogers in algemene ziekenhuizen

CBO (1998): Verpleegkundige zorg suïcidale patiëntCBO (1998): Verpleegkundige zorg suïcidale patiënt

De Jong e.a. (2008). Suïcidaliteit in de VerslavingszorgDe Jong e.a. (2008). Suïcidaliteit in de Verslavingszorg

Meijel e.a. (2008): Omgaan met suïcidaliteit bij schizofrenie.Meijel e.a. (2008): Omgaan met suïcidaliteit bij schizofrenie.Trimbos (2010): Kwaliteitsdocument Ketenzorg SuïcidaliteitTrimbos (2010): Kwaliteitsdocument Ketenzorg Suïcidaliteit

Ontwikkeling Richtlijn:Ontwikkeling Richtlijn:

• Initiatief van NVvP en NIPInitiatief van NVvP en NIP• Organisatie en deskundigheid door TRIMBOSOrganisatie en deskundigheid door TRIMBOS• Financiering door ZONMWFinanciering door ZONMW

DoelstellingDoelstelling Richtlijn Richtlijn::

• Zorgstandaard transparant te makenZorgstandaard transparant te maken• Concrete aanbevelingen te doen voor Concrete aanbevelingen te doen voor

diagnostiek en behandeling van suicidaliteitdiagnostiek en behandeling van suicidaliteit• Evidence based en Consensus basedEvidence based en Consensus based• Versterken van professionele zorgVersterken van professionele zorg• Geaccordeerd door beroepsverenigingenGeaccordeerd door beroepsverenigingen• Toetsingskader InspectieToetsingskader Inspectie• MultidisciplinairMultidisciplinair

Doelgroepen: BIG hulpverlenersDoelgroepen: BIG hulpverleners

• Psychiaters (in opleiding)Psychiaters (in opleiding)• Huisartsen (in opleiding)Huisartsen (in opleiding)• Bedrijfsartsen (in opleiding)Bedrijfsartsen (in opleiding)• (SEH) Artsen (in opleiding)(SEH) Artsen (in opleiding)• Psychologen (in opleiding)Psychologen (in opleiding)• Psychotherapeuten (in opleiding)Psychotherapeuten (in opleiding)• Verpleegkundigen (in opleiding)Verpleegkundigen (in opleiding)• TuchtrechtTuchtrecht

EBRO Methodiek EBRO Methodiek Evidence Based Richtlijn OntwikkelingEvidence Based Richtlijn Ontwikkeling

• UitgangsvragenUitgangsvragen• Overzicht van empirische evidentieOverzicht van empirische evidentie• Bewijskracht studies (Niveau 1-4)Bewijskracht studies (Niveau 1-4)• Wetenschappelijke conclusiesWetenschappelijke conclusies• OverwegingenOverwegingen• ConsensusConsensus• AanbevelingenAanbevelingen

Samenstelling:Samenstelling:

• 2 Vertegenwoordigers NvVP2 Vertegenwoordigers NvVP• 2 Vertegenwoordigers NIP2 Vertegenwoordigers NIP• Vertegenwoordiging VerpleegkundigenVertegenwoordiging Verpleegkundigen• Coordinatie en Ondersteuning TRIMBOSCoordinatie en Ondersteuning TRIMBOS• Werkgroep geholpen door schrijfgroep (12)Werkgroep geholpen door schrijfgroep (12)• Klankbordgroep (53 personen)Klankbordgroep (53 personen)• Participatie patienten en familieledenParticipatie patienten en familieleden• Verpleegkundige focusgroepVerpleegkundige focusgroep

ProcedureProcedure

• Concept richtlijnConcept richtlijn• CommentaarfaseCommentaarfase• Verwerking commentaarVerwerking commentaar• EindversieEindversie• Accordering beroepsverenigingenAccordering beroepsverenigingen

• Dit alles duurde drie jaarDit alles duurde drie jaar

Thema’s Richtlijn:Thema’s Richtlijn:

• Contact maken, begrijpenContact maken, begrijpen• Suicidaliteit focus van Suicidaliteit focus van diagnostiekdiagnostiek• Suicidaliteit focus van Suicidaliteit focus van behandelingbehandeling• Zorg voor veiligheidZorg voor veiligheid• Zorg voor Zorg voor continuïteit en ketenzorgcontinuïteit en ketenzorg• Betrekken partners en Betrekken partners en familieledenfamilieleden

Visie op suicidaal gedragVisie op suicidaal gedrag

• Kwetsbaarheidfactoren (langdurig)Kwetsbaarheidfactoren (langdurig)• Stressfactoren (uitlokkend)Stressfactoren (uitlokkend)• Suicidale toestand (actueel): KlemzittenSuicidale toestand (actueel): Klemzitten• Behandeling suicidale toestand (actueel)Behandeling suicidale toestand (actueel)• Behandeling stress-en Behandeling stress-en

kwetsbaarheidsfactorenkwetsbaarheidsfactoren• In multidisciplinair verband (samenwerking)In multidisciplinair verband (samenwerking)• Ingebed in sociale contextIngebed in sociale context

Systematisch onderzoekSystematisch onderzoek

• Het is aan te bevelen om Het is aan te bevelen om actiefactief te vragen naar te vragen naar suïcidegedachten bij een psychiatrische intake suïcidegedachten bij een psychiatrische intake of crisissituatie, bij uitingen van wanhoop, bij of crisissituatie, bij uitingen van wanhoop, bij belangrijke verlieservaringen, bij belangrijke verlieservaringen, bij transitiemomenten in een lopende transitiemomenten in een lopende behandeling, bij veranderingen in het klinisch behandeling, bij veranderingen in het klinisch beeld, bij gebrek aan verbetering of bij beeld, bij gebrek aan verbetering of bij verslechtering van een psychiatrische verslechtering van een psychiatrische aandoening.aandoening.


• Het is niet aannemelijk dat suïcidaal gedrag Het is niet aannemelijk dat suïcidaal gedrag wordt uitgelokt door er naar te vragen.wordt uitgelokt door er naar te vragen.


• Het is aan te bevelen bij onderzoek naar Het is aan te bevelen bij onderzoek naar suïcidaliteit te inventariseren of de patiënt suïcidaliteit te inventariseren of de patiënt zich hopeloos voelt, geen toekomstplannen zich hopeloos voelt, geen toekomstplannen heeft, in sterke mate negatieve gedachten heeft, in sterke mate negatieve gedachten heeft over zichzelf, of dwangmatige heeft over zichzelf, of dwangmatige gedachten heeft over suïcide.gedachten heeft over suïcide.

Zorg voor VeiligheidZorg voor Veiligheid

• Verwijder potentieel dodelijke middelenVerwijder potentieel dodelijke middelen• Beveiligingspersoneel, politieBeveiligingspersoneel, politie• Opname, al dan niet vrijwilligOpname, al dan niet vrijwillig• Sederende middelen, antipsychoticaSederende middelen, antipsychotica• Gedwongen opname / dwangmaatregelenGedwongen opname / dwangmaatregelen• Wettelijk kader. Hier altijd: Safety firstWettelijk kader. Hier altijd: Safety first• Creëer veilige situatieCreëer veilige situatie• Leg alles vast in dossierLeg alles vast in dossier

Omgang met naasten: Omgang met naasten: AanbevelingenAanbevelingen

• Het is sterk aan te bevelen om naasten van de patiënt te betrekken bij de diagnostiek en behandeling voor zover dat binnen de grenzen van het beroepsgeheim te verantwoorden is.

• Het is aan te bevelen om naasten te informeren en steun te bieden

Continuïteit van zorgContinuïteit van zorg

• Let op overgang van zorgsoorten• Ontslag uit kliniek• Ontslag uit algemeen ziekenhuis• Overgang van afdeling• Dossiers en verslaglegging• Contact huisarts• Overdracht cruciale informatie

Continuïteit van zorgContinuïteit van zorg

• Ketenzorg dient regionaal georganiseerd te zijn, waarbij aandacht wordt besteed aan de samenwerking tussen alle disciplines die bij diagnostiek en behandeling betrokken zijn (huisartsen).

Veiligheid:Veiligheid:

• Het is Het is sterk af te raden sterk af te raden gebruik te maken van gebruik te maken van een non-suïcide contract in acute situaties of een non-suïcide contract in acute situaties of bij onbekende patiënten. In langer durende bij onbekende patiënten. In langer durende situaties is het situaties is het somssoms te overwegen om te overwegen om mondelingemondelinge afspraken te hanteren als middel afspraken te hanteren als middel om suïcidaal gedrag bespreekbaar te makenom suïcidaal gedrag bespreekbaar te maken.

BehandelingBehandeling

• Het is Het is sterk aan te bevelen sterk aan te bevelen bij een suïcidale bij een suïcidale patiënt die qua stemming goed lijkt te patiënt die qua stemming goed lijkt te reageren op antidepressiva in het bijzonder na reageren op antidepressiva in het bijzonder na te gaan of ook het suïcidale gedrag afneemt.te gaan of ook het suïcidale gedrag afneemt.

Evidentie LithiumEvidentie Lithium

• Niveau 1: Het is aangetoond dat bij patiënten Niveau 1: Het is aangetoond dat bij patiënten met een stemmingsstoornis (bi- of unipolair) met een stemmingsstoornis (bi- of unipolair) het gebruik van lithium het risico op suïcide, het gebruik van lithium het risico op suïcide, en suïcidepogingen aanzienlijk vermindert. en suïcidepogingen aanzienlijk vermindert. Stoppen met Lithium bij bipolaire stoornissen Stoppen met Lithium bij bipolaire stoornissen geeft een fors verhoogde kans op suïcide en geeft een fors verhoogde kans op suïcide en suïcidepogingen. suïcidepogingen.

• (hulp van familie daarbij nodig)(hulp van familie daarbij nodig)

Evidentie psychotherapieEvidentie psychotherapie

• Niveau 2: Het is aannemelijk dat cognitieve Niveau 2: Het is aannemelijk dat cognitieve gedragstherapie en probleemoplossings gedragstherapie en probleemoplossings gerichte therapieën suïcidaal gedrag kunnen gerichte therapieën suïcidaal gedrag kunnen reduceren in een ambulante behandelingreduceren in een ambulante behandeling..


• Niveau 1. Het is aangetoond dat cognitieve Niveau 1. Het is aangetoond dat cognitieve gedragstherapie effectief is in de behandeling gedragstherapie effectief is in de behandeling van hopeloosheid bij depressieve patiënten.van hopeloosheid bij depressieve patiënten.


• Niveau 2. Het is aannemelijk dat Dialectische Niveau 2. Het is aannemelijk dat Dialectische Gedragstherapie effectief is in de behandeling Gedragstherapie effectief is in de behandeling van suïcidaal gedrag en zelfbeschadigend van suïcidaal gedrag en zelfbeschadigend gedrag bij vrouwelijke patiënten met een gedrag bij vrouwelijke patiënten met een borderline stoornis. Datzelfde geldt voor borderline stoornis. Datzelfde geldt voor Mentalization-Based Therapie, Transference – Mentalization-Based Therapie, Transference – Focused Therapie, Schema-Focused Therapie, Focused Therapie, Schema-Focused Therapie, en Interpersoonlijke Psychodynamische en Interpersoonlijke Psychodynamische TherapieTherapie

Verdere aanbevelingenVerdere aanbevelingen:

• Betrekken familieledenBetrekken familieleden• Professioneel handelen na een suïcideProfessioneel handelen na een suïcide• Melding van suïcide aan de InspectieMelding van suïcide aan de Inspectie• Opvang van nabestaandenOpvang van nabestaanden• GezondheidswetgevingGezondheidswetgeving

Naleven richtlijnen?Naleven richtlijnen?

Naleven Engelse richtlijn geassocieerd met Naleven Engelse richtlijn geassocieerd met minder suïcides (While, e.a., The Lancet, 2012):minder suïcides (While, e.a., The Lancet, 2012): 24 uur crisis opvang24 uur crisis opvang

non-compliancenon-compliancecomorbiditeit verslavingcomorbiditeit verslavingbetrekken familieledenbetrekken familieledenevaluatie suicide achterafevaluatie suicide achterafoverleg politie en justitieoverleg politie en justitie

DeskundigheidsbevorderingDeskundigheidsbevordering

Deskundigheidsbevordering is geassocieerd met Deskundigheidsbevordering is geassocieerd met minder suïcides en minder suïcidepogingen:minder suïcides en minder suïcidepogingen:

Gotland studie (Rutz, 2001)Gotland studie (Rutz, 2001)US Air Force (Knox e.a., 2003)US Air Force (Knox e.a., 2003)Alliance against Depression (Hegerl e.a., 2006)Alliance against Depression (Hegerl e.a., 2006)Gatekeepers Training QPR (Quennet, 2013)Gatekeepers Training QPR (Quennet, 2013)

Naleven richtlijnen en Naleven richtlijnen en deskundigheidsbevordering deskundigheidsbevordering

Betere kennisBetere kennisBetere vaardighedenBetere vaardighedenBetere bejegeningBetere bejegeningBetere zorgorganisatieBetere zorgorganisatieBetere preventieBetere preventieBetere samenwerkingBetere samenwerkingMeer tevredenheid met werkzaamhedenMeer tevredenheid met werkzaamheden

Te bestellen bij bol.com (€ 10,-) Te bestellen bij bol.com (€ 10,-)

[email protected]@vu.nl

suïcidepreventie in nederland en de nieuwe richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal...

Documents