sukobi interesa u korporativnom upravljanju

Sukobi interesa u korporativnom upravljanju

prof. dr Veljko Trivun

doc. dr Vedad Silajdžić

doc. dr Fatima Mahmutćehajić

viši ass. Mia Mrgud, MBA

Septembar, 2012

Uvod

■ sukobi interesa i korporativni skandali

■ učinak na tržišta

■ značaj za pojedince i društvo

2

Šta treba smatrati sukobom interesa?

■ suprotstavljeni interesi postoje u svakom poslovnom odnosu

■ do sukoba interesa dolazi kada se direktor, službenik ili čak organizacija nađu u situaciji u kojoj njihova službena radnja ili uticaj mogu koristiti privatnim interesima (Demski, 2003)

■ pravila o sukobu interesa se odnose samo na situacije u kojima jedna strana ima prema drugoj posebnu dužnost lojalnosti (Bahar i Thévenoz, 2006)

3

Sukobi interesa i dužnost lojalnosti

■ građanskopravni sistemi vežu dužnost lojalnosti za obaveze iz ugovora o nalogu

■ osnovni princip: interesi principala imaju prednost u odnosu na lične interese zastupnika

■ članovi nadzornog odbora i uprave odnosno upravnog odbora imaju dužnost lojalnosti prema kompaniji odnosno nalaze se u posebnom fiducijarnom odnosu sa kompanijom

4

Sukobi interesa i dužnost lojalnosti

■ nema mogućnosti oslobađanja od dužnosti lojalnosti

■ principal može pristati na postojanje sukoba interesa sa kojim je upoznat

■ dužnosti lojalnosti i vrste zastupnika (Hopt, 2004): 1. ugovorni (brokeri i dr.)

2. korporativni (članovi organa društava)

3. profesionalni (banke, revizori i odvjetnici)

5

Vrste sukoba interesa

1. sukob između vlastitih interesa zastupnika i interesa principala

2. sukobi interesa koji proizlaze iz postojanja obaveze dvojne lojalnosti

– sukobi interesa različitih komitenata na istoj ili različitim stranama tržišta

6

Sukob između vlastitih interesa zastupnika i interesa principala

1. dužnost lojalnosti direktora odnosno članova

odbora prema kompaniji

2. self-dealing– samo ukoliko je ugovor sklopljen pod uvjetima pod

kojima bi bio sklopljen sa nezavisnom trećom stranom

– odobravanje kredita zastupniku

3. zabrana konkurisanja kompaniji

7

Sukob između vlastitih interesa zastupnika i interesa principala

4. zabrana iskorištavanja prilika kompanije

5. zabrana otkrivanja/korištenja poslovnih tajni principala i insajderskih informacija

6. zabrana korištenja pozicije u kompaniji za ostvarenje ličnih ili ciljeva koji nemaju veze sa kompanijom

7. određivanje naknade zastupnika

8

Sukobi interesa koji proizlaze iz postojanja obaveze dvojne lojalnosti

1. sukobi između interesa više principala na istoj strani transakcije

– problem povlaštenog tretmana važnih klijenata u odnosu na ostale

2. sukobi između interesa više principala na različitim stranama tržišta

– između emitenata i investitora prilikom emisije

3. sukobi interesa u situacijama preuzimanja– sukobi interesa između dioničara i povjerioca u ulozi

članova odbora

9

Sukobi interesa u korporacijama

1. sukob interesa dioničara i korporacije

2. sukob interesa dioničara

3. sukob interesa dioničara i menadžera

4. sukob između organa upravljanja u kompaniji

10

Pravni tretman i upravljanje sukobima interesa

■ proces rješavanja problema korporativnih sukoba (Prema Erahtina, 2011): 1. utvrđivanje svih sukobljenih interesa

2. identifikacija glavnih razloga za sukob interesa u svakoj grupi

3. opći principi i tehnike rješavanja sukoba interesa različitih tipova koje predlažu ekonomska teorija i sudska praksa

11


■ opći pristupi otklanjanju sukoba interesa (Mishkin, 2003): 1. prepuštanje djelovanju tržišta

2. regulacija s ciljem obezbjeđenja transparentnosti (obaveze objavljivanja informacija...)

3. nadzor supervizora odnosno regulatora tržišta

4. odvajanje funkcija ili organizacijske mjere,

5. tzv. socijalizacija proizvodnje informacija

12


■ ako tržišta nisu konkurentna, neće predstavljati dovoljno ograničenje za discipliniranje agenata

■ kvalitet pružene usluge zastupnika nije direktno vidljiv■ suzdržavanje od djelovanja u situaciji sukoba

interesa?■ ublažavanje sukoba i pravičan tretman klijenata■ troškovi upravljanja sukobima interesa i reputacijski

rizik■ pravo na zastupanje ne podrazumijeva i pravo

zastupnika na self-dealing

13


■ objavljivanje kao mnogo fleksibilniji pravni instrument– potpuno i cjelovito– mehanizam sprovedbe– da li će tržište i pojedinačni učesnici biti u stanju da

iskoriste obezbijeđene im informacije?

■ obaveze objavljivanja korporativnih zastupnika– dodatno: odobrenje nadzornog odbora, skupštine

dioničara ili sl.

– objavljivanje naknada

14


■ sukobi interesa i pritisak na regulatore

■ nametanje određenih dužnosti organizacije (kineski zidovi...)

■ pravila o nezavisnosti, inkompatibilnosti i rotaciji članova odbora i revizora

■ ograničavanje uticaja menadžera na politiku utvrđivanja naknada

■ oduzimanje prava glasa ili zabrana glasanja za članove odbora

■ obaveza suzdržavanja od glasanja

15


■ zahtijev za odsustvom sa sjednice odbora

■ zahtjev za davanje ostavke člana odbora

■ naknade istovremeno izvor sukoba interesa i moguće sredstvo njihovog umanjenja stvaranjem odgovarajućih poticaja

16

Korporativni sukobi interesa – specifična pitanja

■ obavezivanje kompanija na isplatu dobiti u obliku dividendi i odredbe o postupku donošenja odluka

■ dioničari koji nisu glasali ili koji su glasali protiv neke odluke u pravilu imaju pravo pokrenuti sudski spor i pravo zahtijevati otkup dionica po tekućoj cijeni u trenutku donošenja sporne odluke

■ prava kvalifikovane manjine

■ mehanizmi za sprječavanje uspostavljanja kontrole nad korporacijom

17

Korporativni sukobi interesa – specifična pitanja

■ udio menadžera u kapitalu i problem menadžerskog ukopavanja

■ obezbjeđenje nezavisnosti članova organa upravljanja društva

■ ograničavanje prava menadžera na raspolaganje imovinom društva

■ zabrana istovremenog članstva u nadzornom odboru i upravi

■ nepravilna raspodjela nadležnosti između skupštine dioničara i odbora direktora

18

Pravni tretman sukoba interesa u F BiH

■ predsjednik i članovi nadzornog odbora dužni prijaviti nadzornom odboru svaki izravni ili neizravni interes u pravnoj osobi s kojom dioničko društvo ima ili namjerava stupiti u poslovni odnos i ne mogu odlučivati u pitanjima koja se tiču tog odnosa

■ dužnost prijavljivanja postoji i za direktora i izvršnog direktora + pismena saglasnost predsjednika nadzornog odbora

19

Pravni tretman sukoba interesa u RS

■ od kontrolnih dioničara i članova odbora društva se traži savjesno i lojalno postupanje prema društvu

■ zahtijeva se – da ne koriste imovinu društva u osobnom interesu i

povlaštene informacije za osobno bogaćenje, – da ne zloupotrebljavaju pozicije za osobno bogaćenje, – da ne koriste poslovne mogućnosti društva za svoje

osobne potrebe i sl.

20


■ dozvoljeno zaključivanje pravnih poslova iz sukoba interesa ukoliko su odobreni, u dobroj vjeri i uz poznavanje svih materijalnih činjenica povezanih sa osobnim interesom, većinom glasova članova upravnog odbora koji nemaju interesa u tom poslu – u slučaju da takva većina ne postoji: većinom glasova

dioničara koji nemaju osobni interes

■ obavještava se skupština dioničara

21


■ dioničar ne može glasati u skupštini kada se odlučuje o 1. oslobađanju ili smanjenju njegovih obaveza i obaveza sa njim

povezanih osoba prema društvu,

2. pokretanju ili odustajanju od spora protiv njega ili sa njim povezanih osoba,

3. odobravanju poslova u kojima postoji sukob interesa između njega i/ili sa njim povezanih osoba i društva,

4. isključenju prava preče kupnje u postupku emisije dionica u privatnoj ponudi u kojoj je on i/ili sa njim povezana osoba određena kao unaprijed poznati kupac,

5. osnivanju i povezivanju sa drugom pravnom osobom u kojoj on i/ili sa njim povezana osoba ima vlasnički udio veći od 5 % u osnovnom kapitalu i

6. isplati dividende za zaposlene i članove upravnog odbora u slučaju da ta osoba i/ili sa njom povezana osoba ima taj status u društvu

22


■ otvorena dionička društvima čije su dionice uvrštene na službeno berzansko tržište– u upravnom odboru većina neizvršnih članova od

kojih najmanje dva neovisna člana– neovisni član odbora: neposjedovanje, izravno ili

neizravno, dionica društva koje predstavljaju više od 10% osnovnog kapitala društva

23


■ sukobi interesa prilikom obavljanja političke funkcije i funkcije u izvršnoj vlasti sa korporativnom funkcijom– Zakon o sukobu interesa u institucijama vlasti BiH

– Zakon o sukobu interesa u organima vlasti u FBiH

■ članstvo u upravnom odboru, nadzornom odboru, skupštini, upravi ili menadžmentu, ili u svojstvu ovlaštene osobe u javnom preduzeću, kao i angažman u privatnom preduzeću u uslovima u kojima se stvara sukob interesa, nespojivi su sa javnim funkcijama izabranog zvaničnika, nosioca izvršne funkcije ili savjetnika

24


■ Zakon o bankama FBiH– politička stranka ili partija, kao i sa njima povezano

pravno lice ili organizacija ne mogu biti dioničari banke

– izabrani zvaničnici i svi uposlenici vlade na svim nivoima vlasti, uključujući i druge vladine institucije, ne mogu obavljati funkciju članova uprave niti jedne banke za vrijeme obavljanja svojih funkcija

• izabrani zvaničnici, ministri i zamjenici ministara ni godinu nakon prestanka

25

Sankcije i sprovedba

■ primjena pravila o zabrani zastupanja i gubitku prava glasa – nevažeći glas – ništavost odluke

■ dužnost lojalnosti i problem sprovedbe pravila

■ obaveza naknade štete– uzročnost, iznos odštete i teret dokazivanja– visoki troškovi postupka– dobit koju je zastupnik ostvario?

■ sprovedba od strane regulatora– mogućnost implementacije preventivnih pravila prije

nego što je šteta učinjena

26

Zaključak

■ prisutni sukobi interesa pokazali su se izvorom brojnih problema

■ pravila o sukobu interesa se odnose na situacije u kojima jedna strana ima prema drugoj posebnu dužnost lojalnosti

■ vrste sukoba interesa

■ opći pristupi otklanjanju sukoba interesa

■ problem razlike između „prava na djelu“ i „prava u knjigama“

27

sukobi interesa u korporativnom upravljanju

Documents