urante toda a súa andaina,

a revista MULLERES BOIRO

intentou facer da creación

literaria un dos seus rasgos

máis identificativos. Comezamos

publicando os textos dos dez finalistas

do certame A muller máis importante

da miña vida, celebrado no marco das

Xornadas Mulleres Boiro (10-11 de

marzo de 2012). Os emotivos recordos

que estes nenos e nenas de dez anos

dedicaron a nais, avoas e bisavoas (ou

mesmo a unha enfermeira), acabaron

converténdose nunha das seccións

máis populares da nosa publicación.

Posteriormente, o 25 de maio

entregáronse os premios do V Certame

Literario Ramón Martínez López, Un

concurso pero tamén un recordatorio

da figura de Martínez López: eminente

filólogo, pensador, galeguista e fillo

predilecto de Boiro. Na terceira edición

de MULLERES BOIRO comezamos a

publicar algúns

dos textos galardoados co primeiro

premio, e nos seguintes números o V

Certame Literario Ramón Martínez

López tamén contou cunha sección

fixa.

Con todo, algúns desas fabulosas pezas

quedaran no tinteiro... ata agora. Coa

colaboración do bibliotecario

municipal, Anxo Campos, conseguimos

compilar os dez textos que recibiron as

máximas distincións do xurado. Un total

de catro poemas e seis relatos, creados

por participantes de tódalas idades, e

que dan boa conta da diversidade

deste certame.

Nestas cincuenta páxinas dedicadas

exclusivamente á creación literaria,

poderedes ler textos intrigantes,

reflexivos, emotivos ou mesmo cómicos,

que nos fan crer que a imaxinación non

ten fronteiras. ◘

Sara Outeiral

D

1ª clasificada: Lara Segade

Fernández

Ola a todos e todas. Teño 10

anos e cando me propuxeron

facer un traballo sobre a

muller traballadora,

lembreime da miña nai. A

verdade é que teño como

exemplo á miña nai. Non sei

que sería da nosa casa sen

ela. Teño unha nai que é

fontaneira, cociñeira,

planchadora, economista sen

estudos.

Din que estamos nun país en

crise, pero sei que se a xente

que está a gobernar fora

como a miña nai, seríamos

un dos países máis ricos do

mundo, porque a parte de

ser todo iso, pasa a metade

da súa vida nunha

conserveira para facer de

dez euros vinte. Non me

digades como o fai, pero

faino.

A miña nai sempre pon de

exemplo á súa avoa, que vén

sendo a miña bisavoa.

Cóntame que era unha

muller moi traballadora e

todo o que sabe aprendeuno

dela. Dime que sempre lle

estaba berrando para que

aprendera a levar unha vida,

e soubera aguantar do

diñeiro.

Teño por seguro que si vivira

estaría moi orgullosa dela,

por iso creo que os valores

dunha muller apréndense a

través dunha familia humilde

e traballadora.

Non sei por que existe ese

día da muller traballadora,

pois polo simple feito de selo,

xa é un orgullo e alégrome

moitísimo de ter nacido así,

pois hai países que polo

mero feito de nacer muller,

significa pobreza e morte.

Son a máis pequena, sendo

tres mulleres na casa e un

home que é meu pai, ao cal

sempre lle escoito dicir que

está perdido con tres

mulleres. Pero sei que por

dentro está máis contento

que ninguén por ter a sorte

de estar tan ben

acompañado.

Hai un refrán que di que a

muller cásase tres veces, a

primeira co seu marido, a

segunda cos fillos e a

terceira sendo máis maior co

marido outra vez. Decídeme

cantas veces se casa o

home!

Demos un gran salto dende o

século pasado ata este,

quedando aínda moitos

países por recoñecer o

traballo e a dignidade das

mulleres. Agardo que cando

sexa máis grande se

respecten todos e todas por

igual.

Por último quero recalcar que

por favor non acabo de

entender como pode haber

xente que maltrate á persoa

que da a vida a outro ser.

Síntome moi orgullosa da

xente que loita pola

igualdade da muller.

Permitídeme que esta

redacción da muller

traballadora lla dedique a

todas as nais do mundo.◘

2ª clasificada: Uxía Rubio

Blanco

Para este conto tan especial

estiven pensando na miña

avoa ou na miña irmá. Pero

despois de pensar e pensar

ocorréuseme unha muller

que é, e sempre foi, unha

muller moi querida para min.

A muller que sempre me

apoia cando teño problemas,

a muller que me criou a min

e aos meus dous irmáns. Foi

unha muller que pasou malos

tragos e agora sigue adiante

coa súa vida. É unha muller

que empezou a traballar con

vinte e cinco anos, e agora,

con catro décadas e non digo

máis detalles dos anos, ou

senón enfádase un pouco

comigo, segue traballando

nunha fábrica de conservas.

Falo, nin máis nin menos,

que da miña nai.

Miña nai é unha muller

bastante alta e redondiña.

Ten uns cabelos de cor

castaño, un castaño moi

parecido ao dos seus ollos. A

parte de ser castaños, son

uns grandes ollos que

sempre teño ao meu carón.

Habedes pensar que por fóra

non sexa perfecta, pero eu

sempre penso que a beleza

non está no exterior, senón

no interior, porque aínda que

sexa algo despistada sempre

está contenta.

Non sempre estivo tan

alegre, xa que, como dixera

ao principio, pasou malos

tragos: cando o seu pai

morreu ela tiña trinta e tres

anos e foi un duro golpe

porque estaba moi unida a

el. Pouco a pouco foi saíndo

do bache, en gran parte

porque tiña dous rapaces

que a necesitaban. Despois

cheguei eu, que segundo ela

foi como se empezara unha

nova vida, unha vida na que

a miña nai puido saír do

bache completamente.

Sempre a quixen moito:

cando era un pouco máis

pequechiña que agora,

sempre quería que me levara

a miña nai á escola. Eu

sempre a esperaba inqueda

a que chegara de traballar

para que me dera o bico de

boas noites, que sempre me

daba no medio da miña

fronte, e ata que non mo

dera non era capaz de

quedarme a durmir. Aínda

agora gústame que me siga

dando ese biquiño pola noite.

Cando ela me vén buscar ao

colexio póñome contenta,

porque teño máis tempo para

falar do que me pasou ese

día. Sempre me axuda a

estudar para os exames ou

tamén para facer traballos.

Sempre se preocupa por min

e adoita recordarme, cando

me deixa alí na porta do

colexio, que estude moito

para poder ter unha boa

carreira, pero por moito que

lle conteste que si, cada día

estamo a recordar.

O que me gusta moito dela e

que ten un bo sentido do

humor e sempre que me fago

dano ou teño dor, ela me

saca algún sorriso na cara. É

unha muller golosa e gústalle

moito o chocolate, ¿e a quen

non? Gústalle tanto, que

cada día toma unha pastilla,

di que para estar máis

contenta, pero eu penso que

é unha escusa para que non

lle prohiba comelo. Gústame

moito que estea ao meu lado

porque así síntome segura.

Espero que elixan esta

historia da miña nai, que ao

principio foi un pouco triste,

pero ao final saíu ben. Sei

que teño moita sorte de

coñecer a esta muller e

aínda máis de tela como

nai.◘

3º clasificado: Jorge

Saavedra Fungueiriño

No século pasado,

concretamente o 29 de

setembro do ano 1946,

naceu a miña avoa materna.

Naceu en Fontecoba, que é

unha aldea de Cespón. Para

min é unha muller moi

importante, unha muller á

que lle quero moitísimo, e

por iso lle quero dedicar a ela

esta historia da muller

traballadora.

A miña avoa chámase Mª del

Carmen, aínda que toda a

xente lle chama Pilar (iso é

un pouco raro, pero o seu

verdadeiro nome é Carmen).

Miña avoa non é moi alta, ten

o pelo curto e castaño, e uns

ollos moi bonitos de cor

verde. O mellor é que ten un

gran corazón. Xa dende que

casou vive na Boliña. Agora

vive co meu tío. Pero vouvos

contar un pouco como foi a

súa vida dende que naceu

ata hoxe, xa que non

sempre foron bos tempos

para ela e a súa familia.

Ela é a pequena de cinco

irmáns, pero moito máis

pequena, porque a súa irmá

máis vella lévalle vinte anos.

Miña avoa sempre di que iso

era unha vantaxe porque

tíñana bastante mimada.

Pero aínda así, cando era

pequena, eran tempos

difíciles para a xente, porque

houbo unha guerra, e en

todos os sitios pasaban

necesidades. Había veces

que a comida escaseaba e

tiñan que repartila moi ben,

porque eran moitas persoas

na casa para comer.

Cando era festa celebrábano

dun xeito diferente e comían

polo e cocían pan con fariña

de trigo. Aínda que iso hoxe

non é nada raro, naqueles

tempos só facían pan de

millo os sábados e botáballe

toda a semana. Ademais,

case nunca comían polo

porque os criaban para

vender ou para regalarllo a

algún médico. Unha data que

lle gustaba moito era a

Noiteboa, porque comían

coliflor con bacallau e a ela

gustáballe moito. Dime que

non había tantas lambetadas

como agora, que máis ben

había poucas, e como eran

caras non as podían

comprar. Cóntame que a

primeira vez que ela comeu

un iogur era xa unha muller

casada, e hoxe iso sona moi

raro porque todo o mundo

come iogures e hainos de

moitos sabores.

A súa nai, miña bisavoa, tiña

unha froitería na entrada de

Boiro. Ademais de froita

tamén vendía outras cousas

como algún polo, verdura ou

fariña, porque tiñan moito

millo e trigo e ían moelo ao

muíño. Miña avoa pasábao

moi ben na tenda cando ía

con súa nai, pero ía poucas

veces porque tiña que

axudar na casa ás súas

irmás. Ela di que fame nunca

pasou, pero si gana de

moitas cousas, por iso

enfádase se miña irmá ou eu

lle protestamos pola comida.

Dálle moita rabia e dinos que

oxalá a tivera ela cando era

pequena, que nos viña ben

pasar gana de algunha

cousa.

Cando era moza foi aprender

a coser unha tempada, pero

pouco tempo máis tarde

abriu en Boiro unha fábrica

de conserva que se chamaba

Rianxeira. Así foi como

empezou a traballar en

JEALSA. Miña avoa di que

tivo moita sorte de poder

traballar fóra da casa, porque

aínda que agora case todas

as mulleres teñen un traballo,

antes case todas eran amas

de casa.

Na fábrica traballou en

moitas cousas: unhas veces

estaba na zona do peixe,

onde carrexaban atúns;

outras veces limpaba

mexillóns ou colocaba

sardiñas nas latas, e ás

veces tamén estaba no

almacén, onde colocaban as

caixas xa envasadas para

vender e para cargar

camións. Ese traballo tamén

o facían as mulleres moitas

veces. Pero a maior parte do

tempo que traballou na

fábrica, ela limpaba peixe.

Puxérona alí porque

adiantaba moito e despois de

tantos anos xa non a

cambiaron. Á xente que

empezaba nova alí,

ensináballe como facer para

adiantar máis e á vez facelo

ben para que non lles

chamaran a atención. Por

este motivo na fábrica as

súas compañeiras queríanlle

moito. En JEALSA traballou

ata que se xubilou, trinta e

seis anos máis tarde, cando

ela xa tiña sesenta anos.

Casou con dezanove anos

co meu avó Manolo (que xa

morreu dun infarto, vai facer

dezanove anos). Contoume

que casou vestida de negro

porque facía pouco tempo

que morrera seu pai, e que

foi de lúa de mel a

Santander. Gustoulle moito,

aínda que non foi unha viaxe

grande, pero daquela pouca

xente saía de viaxe. Sempre

me di que viaxei eu máis ca

ela, que ela nunca foi a

Roma e que eu xa estiven,

que teño que valoralo máis e

que teño que me fixar ben

nos sitios aos que me levan

meus pais, porque ela de

pequena nunca puido facer

unha viaxe con seus pais.

Gustáballe moito que

chegaran os domingos,

porque pola semana

traballaba todo o día. Ía á

fábrica e cando chegaba a

casa tiña que axudar nas

tarefas da casa ou senón ía

ás leiras cos meus bisavós.

Ademais, meu avó navegaba

e pasaba moito tempo no

mar, así que ela tamén ía á

herba para as vacas. Na

casa tiñan dúas vacas, un

porco, coellos, patos,

galiñas, un can e dous gatos.

Ela axudaba a coidalos e a

traballar as leiras, botaban

patacas, sementaban millo,

traballaban as viñas…

A verdade é que tiñan moi

pouco descanso. Por iso,

cando meu avó estaba na

casa, gustábanlle tanto os

domingos. O meu avó tiña

unha vespa e saían pasear

con ela. Sempre di que teñen

chegado a Muros na moto, e

que está bastante lonxe para

ir en vespa.

Cando levaba un ano casada

naceu miña madriña Pili, que

é a irmá maior de miña nai.

Tres anos máis tarde naceu

miña nai. Miña avoa sempre

di que ese día foi á fábrica

coma sempre, e ao chegar á

casa foi con meu avó a unha

leira a buscar herba para as

vacas. Despois de traballar

todo o día, naceu miña nai,

ás once da noite. Naceu na

casa, cousa que me

estrañou, porque non naceu

no hospital, pero miña avoa

explicoume que antes moitos

nenos nacían na casa. Cinco

anos máis tarde naceu meu

tío Juan, que é quen vive con

miña avoa na Boliña.

A avoa tivo que seguir a

traballar. Mentres meus tíos

e miña nai non empezaron a

escola axudáballe miña

bisavoa a coidalos. Estaba

triste cando meu avó tiña que

marchar para navegar,

porque pasaba moitos meses

no mar e a ela facíaselle moi

duro.

Cando tiña corenta e seis

anos púxose moi triste

porque foi cando morreu meu

avó, que tiña cincuenta e

dous anos. Dime que foi a

peor época da súa vida, que

estivo triste moito tempo,

pero que se volveu poñer

moi contenta cando eu nacín.

Eu son o primeiro neto, e

tanto ela como a miña

bisavoa estaban moi

contentas comigo (aínda que

a miña bisavoa morreu

cando eu tiña cinco anos).

A pesar de pasar esa mala

época, ela seguiu a traballar

en JEALSA, porque era moi

nova para poder xubilarse.

Co paso do tempo empezou

a notar como se lle ían

deformando os osos das

mans e ademais doíanlle

moito, así que foi ao médico

e dixéronlle que tiña artrose.

Tivo que ir a moitos médicos

pero as mans doíanlle igual.

Dábanlle pastillas para que

non lle doeran tanto, pero ao

final, cando tiña sesenta

anos, dixéronlle que era

mellor que se xubilase, así

que se xubilou. Así pasa

máis tempo con nós porque

se meu pai traballa e miña

nai ten que ir á academia ou

ao colexio, nós podemos

quedar con ela e eu pásoo

moi ben, porque ten un

campiño ao lado da súa casa

onde podo xogar ao fútbol.

Sempre está facendo cousas

na horta que ten detrás da

casa. Planta tomates,

leitugas, pementos, xudías,

patacas, repolos, etc. Na súa

horta hai de todo, ata flores.

Miña avoa é unha muller que

non sabe estar sen facer

nada, sempre está de arriba

para abaixo, pero sempre

facendo algunha cousa.

Cando chove traballa dentro

da casa, ou está a limpar ou

a cociñar. Tamén lle gusta

facer punto, aínda que non

pode moito porque coa

artrose non pode manexar

moi ben as agullas.

Pola semana comemos na

casa da avoa moitos días, e

os fins de semana tamén

veñen meus padriños e meu

primo Pablo. Sempre está

preocupada por nos ter a

comida feita cando

chegamos da escola, que

non teñamos que esperar.

Fainos cousas que nos

gustan, aínda que temos que

comer de todo. Sabe que me

gusta o salmón e o pinto, e

cando toca peixe procura

poñer eses. Sabe que me

encantan as filloas e faimas

moitas veces, aínda que non

sexa carnaval.

Eu penso que miña avoa foi

unha muller moi traballadora,

e aínda hoxe que é un pouco

maior (non podo dicir vella

porque non lle gusta) segue

a traballar, e sobre todo

coida de nós e quérenos

moito a todos.

Eu tamén lle quero moitísimo

a ela, a miña avoa. ◘

Finalista: María Viturro

Gallardo

Juana naceu no ano 1920. É

a segunda de seis irmáns:

Julia, Juana, Manuel,

Virtudes, José e Francisco.

Dende moi nova tivo que

traballar moito, porque se

criou na casa de súas tías e

dos seus avós, xa que seus

pais non tiñan cartos e eran

moitos irmáns. Pero os días

festivos ía a comer con eles.

O resto dos irmáns criáronse

con seus pais, ela non.

A miña bisavoa, cando era

pequena, tiña o pelo castaño

e longo, era gordiña, e tiña

os ollos marróns. Ela vestía

un vestido ou unha saia, ás

veces levaba unhas

zapatillas e outras ía

descalza. Tiña moi bo

corazón e era moi boa con

todos, pero humildemente

pobre.

A miña bisavoa tiña que

camiñar todos os días 4 ou 5

km para ir á escola dende

Sampaio ata Escarabote, só

os primeiros anos da

infancia, porque logo había

que ir traballar.

Cando tiña 14 anos a súa nai

morreu de tifos. Quedou soa

e moi, moi triste, xa non tiña

a persoa que máis quería.

Casou con 22 anos. Foi vivir

a casa do meu bisavó

Francisco e seguiu

traballando moito. Foi plantar

pinos ao monte, máis

eucaliptos, coidaba aos

animais: vacas, tenreiros,

porcos, coellos,

galilñas…etc; traballou o

campo botando millo, centeo,

patacas, trigo, avea, cebolas,

etc.

A vida dela era difícil.

Levantábase cando o galo

cantaba e tiña que dar de

comer aos animais, muxir as

vacas e ir vender o leite á

Pobra, casa por casa. Cando

chegaba de volta a casa tiña

que ir traballar as leiras, ao

mediodía volver e facer a

comida. Cociñaba de todo:

lentellas, fabas, cocido,

patacas con carne, peixe

(xoubas, xoubiñas, salmón,

pescada...), etc. E todo o

facía na lareira cunha ola,

pota, cazo, etc. E a xente

traballaba moito como ela:

labrar as leiras, pescar…

Cando era verán ían con

outras mulleres comprar

sardiñas ao Son. Traíanas

nunhas cestas na cabeza e

salgábanas nunha tisana

para ter para comer todo o

ano. Despois desalgábanas

e asábanas na lareira, para

comelas con pan de millo e

cachelos.

Todos eles eran das aldeas

de San Paio e Montañó.

Aldeas que naquelas épocas

non tiñan nin auga nin luz, as

casas tiñan o chan de terra e

as condicións hixiénicas e de

saúde estaban ao mínimo.

Tiñan que ir buscar auga á

fonte en caldeiros e senllas,

ou mesmo lavar a roupa nos

lavadoiros públicos.

Dáme pena ver como a

bisavoa fala da Guerra Civil.

Aínda que era unha

adolescente, a súa cabeza

xa estaba afeita a poñer

coma un adulto.

Mortes, fame, medo, … a

España da senrazón; ela

comenta que ata se mataban

entre veciños. A sorte é a

nosa, nós si que lle temos

que dar as grazas á vida,

porque todo nos vén dado.

Agora, segundo a miña

querida bisavoa, non veñen

bos tempos. Tocan as vacas

fracas e haise que apertar o

peto, pero de seguro que non

coma antes.

Moitas veces penso que eles

eran máis felices ca nós, que

o temos todo. A miña

bisavoa di que antes, ao non

haber cartos, trocábanse as

cousas sen pagar, porque

eran outras épocas e había

menos cartos.

Ela sempre di que despois

de casar a súa vida era máis

tranquila, porque o seu

marido lle axudaba. Tivo

catro fillos: Francisco, Juan,

José e Carmen, que é a miña

avoa. Ela é a máis nova dos

catro irmáns. O maior lévalle

14 anos e o menor, 11.

Cando a miña avoa naceu,

os meus bisavós quedaron

moi contentos, porque xa

tiñan tres homes e querían

unha nena.

Con 14 anos os fillos

marcharon para navegar, e

miña avoa dende moi

pequena axudáballe á miña

bisavoa Juana nas tarefas

domésticas: lavaba a roupa,

facía as camas, ía á herba

para os animais... Así a miña

bisavoa quedaba libre para ir

ás leiras.

Conta tamén a miña bisavoa

que a miña avoa Carmen,

con 8 e 9 anos, viña vender o

leite a Escarabote cunha

leiteira na cabeza, e dime

que era máis grande a

leiteira ca ela. Leváballe

unha hora baixar e outra

subir. Despois a miña avoa

ía para a escola, que era en

Montaña.

Cóntame miña bisavoa

Juana, que cando tiña os

fillos maiores era moi feliz,

porque xa non tiña que

traballar tanto. Tamén me

conta que aínda que había

moito traballo, cando se

poñían as patacas

axudábanse os veciños uns

aos outros. Tamén se

axudaban cando se mallaba

o centeo e o trigo. Despois

facían unha comida e unha

cea, como se fora unha

festa. Ata tocaban as

pandeiretas e bailábase.

Tamén cando se mataban os

porcos facíanse os rixóns

(anacos de carne de porco

feitos en graxa), e invitábase

a moita xente para cear. Ao

terminar facíase festa,

bailábase, cantábase...

pasábano moi ben.

Cando eu nacín miña miña

bisavoa tiña 81 anos, e agora

ten 91. Eu xa non coñecín ao

meu bisavó, porque morreu

un ano antes de eu nacer.

Agora a miña bisavoa vive

coa miña avoa en

Escarabote.

Eu pásoo moi ben coa miña

bisavoa, porque me conta

moitos contos e historias de

antes. Acórdase de todo e

gústame moito escoitala.◘

Finalista: Laura Segade

Fungueiriño

Dende moi pequena, cando

os meus pais traballaban,

houbo unha señora moi

simpática e doce que me

arroupou. Era, e segue

sendo, unha muller

traballadora: limpa a casa,

vai ao supermercado,

cóidame a min e máis aos

meus irmáns (Sabela que tan

só ten 3 anos e Álex, de 13),

e mira polo seu marido, que

ten unha perna mal. E de

entre todo iso sempre

encontra tempo para ver as

súas novelas, que é unha

das cousas que máis lle

gusta facer.

Ten uns cabelos louros como

o ouro e un ollos marróns

clariños, non é nin moi gorda

nin moi delgada. Agora é

baixiña, pero cando era máis

nova atopábase máis

fermosa e alta. Ten un

carácter amable e simpático,

case sempre está sorrindo.

Mira moito polos demais e

tamén é moi cariñosa coa

súa familia e cos seus

amigos. Si é necesario

sempre podes contar con ela

para que che bote unha man,

por exemplo, cando meu

irmán e eu temos algunha

dúbida cos deberes ela está

disposta a aclarárnola, aínda

que non sempre atopemos a

solución.

Cando estou con ela fai que

me sinta unha rapaza feliz;

de pequena arrolábame e

cantábame nanas (nun berce

que ela mesma me

comprara). Aínda recordo

ben que estaba feito de

madeira e tiña sabas brancas

e un edredón rosa, onde tiña

escrito o meu nome.

Creo que non está de máis

dicir que esta señora da que

tanto levo falado é a miña

avoa, que se chama María

Isabel. Ten cerca de sesenta

anos e segue sendo tan

amable como o primeiro día

no que empecei a falar con

ela e me decatei do boa que

era.

Miña avoa ten dúas fillas:

miña nai Maribel e a súa irmá

Patricia (ámbalas dúas están

casadas). Cando estaba

embarazada de miña nai

traballou ata os oito meses

de embarazo, algo que agora

é impensable, por iso tamén

digo que a miña avoa é moi

valente. Por cousas como

esas a admiro tanto, estou

segura de que si hoxe en día

estivera eu no seu lugar non

tería o suficiente valor de

facer o mesmo ca ela. O

parto segundo miña avoa

conta, foi moi fácil, porque foi

por cesárea e non se acorda

de nada, so llo recorda unha

cicatriz que lle deixou no

estómago.

Despois do embarazo non

pensedes que a vida lle foi

máis fácil, senón todo o

contrario, xa que tivo que

coidar de miña nai ela soa,

xa que o meu avó (do que

nunca vos falei) atopábase

traballando no mar.

Unha das anécdotas que

sempre conta miña avoa que

pasou durante a vida de

miña nai é esta: cando

Maribel cumpriu os 4 anos,

miña avoa levouna á casa

dunha veciña que vivía tres

casas máis arriba. Ao lado

da casa había un pasamán e

Maribel empezou a xogar nel

e caeu abaixo. Do pasamán

ao chan había unha distancia

de quince metros, e se non

chega a ser por unha muller

que se atopaba por alí

abaixo, Maribel non estaría

hoxe aquí. Logo foi ao

hospital a facer unha

radiografía e despois dunha

longa espera dixéronlle que

tiña un pé roto. Dentro do

que cabe todo quedara nun

susto, xa que miña nai tan só

tivo que estar tres meses con

escaiola e moi pronto puido

volver a camiñar con

normalidade.

Este foi un dos moitos sustos

que levou por culpa da

revoltosa da miña nai, e que

conseguiu ir superando ela

soa pouco a pouco, e coa

axuda do meu avó cando

volvía a terra despois de

meses no mar.

Dous anos despois, nacería

miña tía Patricia, un pouco

máis tranquila que Maribel.

Por aqueles tempos miña

avoa non traballaba, xa que

viu que a vida durante o

embarazo de miña nai xa lle

fora o suficiente dura e non

quixo volver a vivir o mesmo.

Ademais, agora contaba coa

axuda do seu home, que

decidiu deixar de traballar ao

ver que Isabel non daba feito

para coidar das dúas fillas

ela soa, que aínda que poida

parecer fácil para ela non o

era; e as rapazas tamén

botaban en falta a figura do

pai.

As dúas irmáns levábanse

ben, aínda que coma tódolos

irmáns tiñan os seus roces.

No seu carácter non se

parecían en nada, pero se as

mirabas a simple vista

ninguén podía negar que

fosen irmáns: eran como

dúas gotas de auga!

Os problemas que miña avoa

tivo con Patricia foron máis

leves que os de Maribel, xa

que non era tan traste e non

lle daba tantos sustos. Miña

tía, xa dende moi pequena

(con 8 anos), sentíase mal

con ela mesma, víase fea por

culpa de que os rapaces na

escola se metían con ela.

E falando disto, xa que vos

contei unha anécdota da

miña nai tamén vos contarei

outra da miña tía: foi na súa

primeira comuñón cando

xusto lle caeu un dente, e é

de supoñer que cada vez

que lle mandaban sorrir

nunha foto ela evitábao a

toda costa, aínda que

nalgunhas non puido evitar

que se lle vira. Isto supuxo

para Patricia crer que nas

fotos saía fea. Agora que xa

ten trinta anos segue

desgustándose ao velas,

aínda que recorda aqueles

tempos con máis alegría que

antes, botando algunha que

outra risa ao ve-las fotos do

álbum.

Co tempo, os problemas de

Patricia foron desaparecendo

grazas á insistencia de meus

avós. As irmás ían levando

mellor o día a día e a

relación de miña avoa co

meu avó conseguiu

consolidarse.

Ela, como muller traballadora

que era, dedicábase a facer

as labores da casa. Miraba

das rapazas, ía mercar as

cousas necesarias para toda

a semana e cosía a roupa de

todos (xa que tamén había

que mirar pola economía do

fogar). Era meu avó o que,

mentres tanto, facía

pequenos amaños nas casas

dos veciños para traer cartos

á casa, por moi poucos que

foran, xa que todo era

necesario para comprar

roupa para as fillas, útiles

para a casa ou alimentos.

Ademais disto, tamén era

moi ordenada, xa que non

había un día que non deixara

unha cama sen facer antes

de saír da casa, e tiña

manías como as de non

permitir que ninguén se

sentara á mesa para comer

sen antes lava-las mans.

Miña nai sempre recorda os

enfados da avoa cada vez

que se lle esqueceu facer

algunha destas cousas.

Hoxe en día, o seu carácter

segue sendo máis ou menos

igual, aínda que é un pouco

máis rosmona. A súa vida é

moito máis sinxela, xa que as

súas fillas xa están casadas,

aínda que segue tendo a

similitude de que en vez de

coidar delas agora coida de

nós, dos seus netos (debido

a que nosos pais traballan e

non tódolos días poden estar

pendentes de nós). Outra

diferenza é que ademais

agora ten dúas bocas máis

que alimentar e coidar (Linda

e Deisy), dous fermosos

cans que nos mercaron a

nós cando éramos

pequenos.

Só sae da casa dúas veces á

semana: os martes para ir ó

mercado e os sábados para

ir á praza, que lle encanta,

aínda que… os domingos,

para facer un descanso,

sempre vai co meu avó dar

un paseo por Boiro e tomar

algo contra a noitiña. Isto é

algo que lle relaxa moito e

que consegue facerlle saír un

pouco da rutina da semana.

Outro dos seus pasatempos

é ver telenovelas co meu avó

e comigo, mentres me ensina

a coser e a ganchillar como a

ela lle ensinaron. Dela

aprendín, ademais de que

nesta vida hai que traballar

moito para conseguir o que

queres, a ter paciencia, xa

que ó principio a min

custábame moito aprender

os pasos do ganchillo (non o

vía nada fácil), e ela a pesar

de todo nunca se rendeu e

seguiu aí día a día comigo.

É unha tradición, ademais

dun gran traballo para miña

avoa (pero que fai con moito

agarimo e ilusión), preparar

tódolos domingos un xantar

para toda a familia. Así,

reunímonos na casa dos

meus avós, meus pais, meus

irmáns, meus tíos, etc. Miña

avoa pasa toda a mañá

cociñando, mentres que nós

normalmente compramos

algunha sobremesa para

quitarlle de riba a miña avoa

o ter que ir compralas. Case

sempre comemos tarde,

porque a máis dun sempre

se lle pegan as sabas. A

pesar de todo, é raro o día

no que non conseguimos

pasalo estupendamente, xa

que despois da comida

facemos todos xuntos xogos

familiares.

Mesturados con algún que

outro chiste de meu avó,

sempre facemos dos

domingos un día especial, un

dos meus favoritos. Sei que

miña avoa acaba moi

cansada ó remate do día,

pero tamén sei que non os

cambiaría por nada do

mundo. A pesar do esforzo

que lle damos meus irmáns e

eu sei que nos quere moito.

Con todo isto, quero dicirvos

que calquera persoa que o

propoña pode conseguir o

que queira a pesar das

dificultades e do esforzo que

conleve, xa que o mérito que

se leva ó final é moito mellor

que tódolos problemas que

se viviron durante o camiño.

Este é o caso da miña avoa,

que a pesares de todo o que

vos contei, agora podemos

dicir felices que somos unha

familia moi unida e que

estamos moi orgullosos

diso.◘

Finalista: Javier Varela

Viturro

Esta historia remóntase polo

menos uns seis anos, nunha

pequena poboación galega

costeira, onde a vida

transcorría tranquila. A súa

vida era a dunha de tantas

mulleres que atenden a súa

casa e máis a súa familia.

Ela era ama de casa. Foi

unha rapaza que casou moi

cedo, e de seguida viñeron

os nenos, polo que non

disfrutou moito da súa

mocidade. Pero ela era feliz.

En canto tivo o primeiro

neno, de seguida retomou os

seus estudos, e sen deixar

de atendelo, pasaba as

noites estudando e

estudando. Todo iso tivo a

súa recompensa cando tivo

nas súas mans o título do

que tantas ganas tiña. Ela

dicía que así sentíase feliz.

Pensaba que no futuro ao

mellor o podía necesitar, e

polo menos tiña outras

posibilidades para encontrar

un traballo.

Era franca, moi morena de

pel, co pelo sempre escuro e

largo. Sempre lle gustou

vestir de forma moderna, a

pesares de que nestes

momentos xa non é tan

nova.

A súa vida daquela, como a

de moitas amas de casa, era

un pouco rutinaria. Pola

mañá preparaba o almorzo

para os seus fillos e o seu

marido, levábaos ao colexio,

ía facer as compras e volvía

á súa casa para preparar a

comida, sempre pensando o

que lle gustaba a cada un

deles.

Pasaba o día dun lado para

outro, limpando e ordenando,

pois os homes da súa casa

eran un pouco

desordenados. Despois de

comer axudaba aos fillos cos

deberes, ou ben os levaba a

xogar un pouco para que

estiveran con outros nenos.

Á tardiña, de volta na casa,

preparaba a cea e intentaba

que toda a familia estivera

xunta polo menos un pouco

pola noite, cousa que non

sempre era posible.

Ela sempre era a última para

todo, ata para comer. Os

seus días pasaban

atendendo a casa e os fillos,

aos cales adoraba, mimaba

infinitamente e lles daba todo

o que ela tiña nas súas

mans.

O seu marido, que tamén era

novo, tiña xa montada a súa

propia empresa, unha

empresa de construción que

foi creando pouco a pouco. A

empresa foi medrando, unha

situación que provocou que

cada día, e case sen darse

conta, cada vez puidera

pasar menos horas coa

familia. Cando saía pola

mañá aínda non era de día, e

poucas veces podía comer

coa súa muller e os seus

fillos.

Ela sempre estaba aí

esperando, para escoitalo e

axudalo. A súa posición

económica era boa, pois

como ela dicía, nunca lles

faltou nada para comer, e

con iso xa era suficiente.

Sentíase unha privilexiada,

pois non lle faltaba de nada.

Tiña dous fillos, aos cales

adoraba, e un marido moi

traballador, aínda que sentía

non poder estar máis con el.

El sempre lle dicía que tiña

que aproveitar o bo momento

que vivía no traballo.

Corría o ano 2007, un ano

non moi afortunado, no que o

seu marido decidiu tomar

unhas vacacións, mentres

ela quedaba a cargo da

administración da empresa.

Xa non volveu máis.

A pesar da dor que ela tiña,

que pouco demostrou cara

os seus fillos, cada día

erguíase cos primeiros raios

de luz, para atender un

negocio do cal ela sabía moi

pouco. Intentou seguir os

pasos do marido, pero a

sociedade machista na que

vivimos púxollo moi difícil.

Malia que loitou para que a

empresa permanecese en

pé, tivo que desfacerse dela.

Cada día levántase moi

cedo, para levantar ao seu

fillo, prepararlle o almorzo e

levalo ao colexio. Está

pendente dos seus deberes,

dos seus exames, dos seus

problemas e das súas

alegrías. Ademais, traballa

un montón de horas todos os

días. Na hora da comida só

ten dúas horas para preparar

a comida e comer. Logo leva

ao seu fillo á casa dos seus

avós para que llo coiden

mentres ela volta ao traballo.

Son os seus pais os que lle

axudan neste difícil camiño.

Cando chega á súa casa

sempre é de noite. Ten o

tempo xusto para ducharse,

cear e meterse na cama,

para volver a empezar ao día

seguinte.

Para ela pasan os días, os

meses e os anos sempre no

traballo, coa mesma rutina e

pendente dos fillos, para

poder darlles as

comodidades que eles

merecen. Segundo ela,

merécenas todas.

Ela é unha muller moi

traballadora, que nunca ten

hora de saída do traballo,

pois nunca lle gusta deixar

as cousas a medias. Sempre

di: “nunca deixes para mañá

o que poidas facer hoxe”, e

iso ás veces fai que regrese

a casa moi tarde. Pero para

ela é moi importante a

responsabilidade no traballo

e cumprir coas cousas que

ten que facer, que

normalmente son moitas.

Poucas veces se queixa, e si

está cansa disimúlao moi

ben, porque ela de seguido

di: “Veña, outro día novo”.

Ela sempre está de bo

humor, aínda que as cousas

non lle saian como ela quere.

Pero ás veces berra cos

seus fillos para reclamarlles

que a axuden un pouco,

sobre todo coas tarefas da

casa, porque son un

pouquiño irresponsables á

hora de axudala.

Os fins de semana, cando

ela está na casa, acompaña

aos fillos na súa actividade

preferida: xogar ao fútbol. Si

se deixa levar por eles, pasa

o fin de semana fóra da casa

entre partido e partido.

Sempre os acompaña aos

partidos, vaian onde vaian

calquera dos dous. Unhas

veces xogan preto da casa e

outras veces xogan fóra. Isto

significa que ten que perder

todas as mañás, tanto do

sábado coma do domingo.

Pero aínda que proteste

moitas veces que na súa

casa só hai fútbol por todos

lados, sempre quere ir con

eles a todos lados. Pois ao

final vai a gustarlle o fútbol.

Ela quere que os seus fillos

practiquen algún deporte,

sexa cal sexa, porque di que

con iso aprenden a estar en

grupo, e ademais as

amizades son amizades

sans, cousa que lle parece

moi importante para o futuro

deles.

Realmente o que a ela lle

preocupa é o futuro dos seus

fillos, e que sexan persoas

serias.

Agora ten que volver a

cambiar de rutina, pois ten

que enfrontarse a un

negocio, pero de seguro que

lle botará moito esforzo para

poder levalo a cabo, como

sempre fixo.◘

Finalista: Sara Romero

Muñiz

Fai xa moitos anos, naceu

unha muller marabillosa

chamada María, a miña

avoa. Non é nin moi alta nin

moi baixa, ten os ollos

marróns e pequenos, os

seus beizos son moi finos e

dun vermello moi intenso.

Ten un gran sorriso, é moi

alegre, simpática e moi boa

con todo o mundo. Sobre

todo é moi boa persoa. Miña

avoa non soe vestir moi

moderno, mais vanlle os

chándales, os pantalóns e

algunha camisetiña. Ten

agora 69 anos.

Naceu nun pequeno pobo

chamado Piñeiro. Cada día

tiña que recorrer uns catro

quilómetros a pé para chegar

á escola. Naqueles tempos

as escolas non tiñan gran

cousa, así que se tiveron que

apañar como puideron. Nesa

época, xa que a xente non

tiña moitos cartos, os nenos

tiñan que colaborar moito

nas tarefas da casa e tamén

dende moi xovenciña tivo

que traballar no campo.

Cando saía da escola

sempre tiña algo que facer.

Cando os seus pais lle

mandaban algún recado, tiña

que ir soa ata Boiro e traerlle

o que lle pediran. Aos doce

anos deixou de ir á escola e

foi a outra, pero para

aprender a coser, que era o

que de verdade lle gustaba.

Sendo aínda xoven, o seu

marido ía navegar, e pasaba

meses fóra da casa. Mentres

el navegaba, miña avoa

criaba ás súas dúas fillas,

axudábaas cos deberes,

facía a comida, limpaba toda

a casa e tamén cosía. Cosía

para moita xente e tamén lle

facía a roupa ás súas fillas.

Miña nai contoume que

tamén lle facía roupiña para

as súas bonecas. A miña

avoa tamén tiña que ir

plantar moitas cousas, como

por exemplo: patacas,

pementos, todo tipo de

verduras, cenorias e moitas

cousas máis.

Máis tarde deixou a costura e

montou un pequeno negocio:

unha tenda de comestibles.

Ela soa levaba a súa tenda,

que tiña no baixo da casa. Ás

veces axudábana as súas

fillas, pero aínda así era

moito traballo para ela. A

tenda era moi importante na

súa vida, porque grazas a ela

gañaba moito diñeiro. Cando

apareceron os grandes

supermercados tivo que

pechar a tenda e fíxose

mariscadora.

Ser mariscadora é un traballo

moi duro, xa que te tes que

erguer moi cedo, como ás

seis da mañá, e traballar

aínda que chova ou faga mal

tempo. Pero a pesar disto, a

ela gustáballe moito este

traballo. Ao mediodía

chegaba moi tarde e aínda

por riba tiña que chegar e

facer a comida, e pola tarde

ocuparse de min, posto que

meus pais traballaban e eu

non tiña con quen quedar.

De mariscadora traballou uns

cantos anos, creo que

traballaría uns catorce anos

ata que o deixou, pero non

porque non puidese, senón

porque lle chegou a idade da

xubilación.

Miña avoa, aínda que faga

moitos traballos, o que lle

gusta de verdade é coser. É

o seu pasatempo e en

realidade a súa profesión. Ás

veces ensíname a coser e

cosemos as dúas xuntas.

Cando alguén se xubila,

pénsase que xa non vai

traballar máis, pero a miña

avoa aínda que estea

xubilada segue traballando:

limpa a casa, fai de comer e

planta moitas cousas na súa

horta. Isto é algo que lle

gusta moito, sobre todo facer

a comida cos alimentos que

ela mesma cultiva: di que

son máis sans que os

comprados. Algunhas veces

tamén me ensina a plantar

pementos ou cebolas e eu

axúdolle a regar, sobre todo

no verán, e a recoller froitas

ou algunha hortaliza.

Como sabe que me gustan

moito os froitos vermellos

plantou na súa horta

framboesas, amorotes e

amorodos que collemos no

verán. Outra cousa que fai

miña avoa por min é coidar

do meu can cando eu teño

escola e non podo atendelo:

ela encárgase de darlle de

comer e de levalo a pasear.

Miña avoa está xubilada pero

segue traballando, aínda que

sexa na casa. Cando eu

nacín todos traballaban, pero

sen dúbida a miña avoa era

a que máis. Miña avoa fai

moitas cousas por min.

Faime de comer o que me

gusta, como por exemplo no

Entroido, que me fai as filloas

e as orellas. Tamén me leva

ás actividades extraescolares

e amáñame a roupa, ou

incluso cose novas prendas

para min.

Creo que, por todo isto que

contei, o día da muller

traballadora debería estar

dedicado a todas as avoas

que coidan primeiro dos fillos

e logo dos netos, estando

sempre pendentes de que

non nos falte nada. ◘

Finalista: Lucas Romero

Briones

Para facer este traballo

estiven pensando en tres

mulleres moi importantes na

miña vida que dalgún xeito

marcaron a miña forma de

ser. Unha era a miña bisavoa

Encarnación, que aínda que

non coincidimos moito tempo

xuntos, só os meus primeiros

catro anos, sei polo que me

acordo e polo que me

contaron, que o pasábamos

moi ben xuntos. Divertíase

moito comigo, porque a facía

rir e xogábamos ao que eu

lle pedía sen protestar.

Outra é a miña avoa María,

que é coa que estou máis a

miúdo e que me quere

moitísimo. Eu tamén a quero

un montón, por iso non podo

pasar sen ir pola súa casa

tódolos días para vela e

saudala. Case sempre aos

venres, se acabo os deberes

e me deixan, durmo alí. É

algo que me encanta facer. E

finalmente está miña nai,

Encarna.

Nun principio tiña pensado

escribir sobre as tres, pero

se o fixese levaríame moito

tempo, así que ao final de

moito pensar, decidín facelo

sobre a miña nai, que para

min é a máis importante.

Ela empezou a traballar moi

nova, porque non quixo

seguir estudando, algo do

que sempre se arrepentirá.

Dende que empezou a

traballar foi tendo sorte,

porque se non era nun sitio

era noutro.

Ademais, despois de nacer

eu e cando xa tiña tres ou

catro anos, decidiuse poñer a

estudar outra vez. Empezou

a facer cursos que despois

lle serviron para traballar en

sitios mellores. Cando eu xa

fun máis maior e pensando

en que tería que axudarme

coas tarefas do colexio,

dedicouse a aprender o

galego normativo e tamén a

sacar a ESO. Aínda que

compaxinaba os estudos co

traballo, sacaba tempo para

as tarefas da casa e o máis

importante para ela,

axudábame a min.

Unha das cousas que máis

lle gusta facer cando ten

tempo libre é ler, algo que

me transmitiu a min, xa que a

lectura é unha das miñas

afeccións preferidas. Pero o

que lle encanta é pasar todo

o tempo que pode comigo.

Dende pequeno ensinoume a

respectar aos demais, sobre

todo aos maiores. Na casa

gústalle ter todo ben

ordenado, cada cousa no

seu sitio. Nese aspecto é un

pouco esaxerada. A min

tamén me ensina a facer iso,

pero eu ás veces non fago o

que di coas presas para ir

xogar.

Ás veces temos unhas

longas charlas onde me

explica como se deben facer

as cousas. Sempre me di

que primeiro son as tarefas

do colexio, que é o meu

traballo, e logo é a diversión,

que sempre hai tempo para

todo.

Moitas veces vén cansa de

estar tantas horas

traballando, e cando chega

aínda ten que facer as

cousas da casa e axudarme

coas miñas tarefas.

Sempre me ensina valores

como que non lle faga a

ninguén o que non me

gustaría que me fixesen a

min, e tamén que respecte a

todo o mundo, como á

familia, aos amigos, aos

profesores e aos

compañeiros, e que non

discrimine a ninguén. Tamén

di que no colexio non me

meta en problemas, que

antes de iso, se vexo que vai

a haber algún lío, mellor

comunicarllo aos profesores.

Á miña nai gústalle que

estude moito e saque boas

notas. Sempre me di que eu

podo facelo porque ata o de

agora sempre fun un bo

estudante e nunca tivo

queixa de min. Ás veces

cústame un pouco, pero

cando ve que empezo a

fraquear, aí está ela para

axudarme e animarme.

Ela sempre di que por non

estudar cando debía, agora

ten que estar traballando moi

duramente. Por iso dime que

estude, para que o día de

mañá eu poida ter un traballo

e unha vida mellor, e que

canto máis aprenda e máis

estude, máis lonxe poderei

chegar.

Ás veces pídolle cartos para

comprar cousas como

cromos ou golosinas, e aínda

que case sempre mos dá,

tamén me di que teño que

aprender a valorar o diñeiro.

Dime que non sempre o

podo gastar no que eu quero,

senón que cando me dean

cartos tamén debo aprender

a aforrar. Isto axudarame nos

meus estudos e en cousas

máis necesarias. Pola contra,

se gasto todo en pequenos

obxectos innecesarios,

nunca chegarei a ter nada.

Para miña nai o máis

importante e polo que

traballa e se esforza tódolos

días son eu. Vai traballar coa

ilusión de que eu no colexio

tamén me vou esforzar, ao

igual que cos deberes e

tarefas do cole ao chegar á

casa.

Fala moito comigo e intenta

explicarme o dura que é a

vida para outros nenos.

Móstrame a sorte que teño

de ter unha casa na que vivir,

roupa e calzado para

vestirme e un prato de

comida na mesa, que nunca

me falta.

Non me esixe nada, só me

pide que estude, que iso ten

que ser o máis importante e

ao que me teño que dedicar.

Ás veces, cando protesto

polos deberes, dime que é o

meu traballo e que se non

quero facelos vou ter que

axudala nas tarefas da casa

e que non vou a ter tempo

para xogar e divertirme.

Neso, é moi estrita.

Con tal de que vaia ben no

cole, non lle importa chegar

cansa de traballar fóra e

poñerse coas tarefas da

casa, como limpar, pasar o

ferro, facer a compra, etc.

Moitas veces non pode máis,

pero aínda así preocúpase

dos deberes e traballos que

traio do cole e ponse a

axudarme sen importarlle o

cansa que estea.

Sempre trata de darme bos

consellos e malia que ás

veces non os siga, sei que o

fai polo meu ben.

Non lle gustaría que eu

acabase como ela, e malia

que ás veces é un pouco

pesada coas súas charlas,

entendo que é para que eu

siga polo camiño correcto,

como fixen ata o de agora.

Para min, é a mellor nai do

mundo.

A súa meta aínda está por

chegar, xa que o seu

obxectivo é seguir estudando

para aprender e mellorar. Así

que quen sabe, igual ata

imos xuntos á

Universidade.◘

Finalista: Jorge Piñeiro

Bermúdez

Era unha mañá fría de

inverno. Eu quíxenme

levantar pero sentíame moi

mal. Non tiña forzas para

erguerme. Oía a voz de miña

nai, como me chamaba para

almorzar, pero eu non era

capaz de contestarlle. Só

recordo que miña nai díxome

“canta febre tes fillo, non te

movas, déixate aí”. Logo

quedei durmido e empecei a

soñar e a soñar cousas sen

sentido, ata que empecei a

lembrar o que a miña nai me

contaba da súa avoa, é dicir,

da miña bisavoa.

Fai moitos anos, cando a

xente andaba descalza e

apenas había para comer,

nunha aldea onde a miseria

convivía coas persoas como

algo normal, naceu unha

nena fermosa e moi valente.

Ós poucos días de nacer

morreu a súa nai por

problemas no parto. Isto era

moi frecuente, pois tiñas que

ter moita sorte e non coller

unha infección. Ese bebé,

xunto con outro irmán que

tiñan, fóronse criando co seu

pai.

Un día, seu pai decidiu ir a

vivir con outra muller e aí

empezaron os problemas,

porque ela non quería criar a

estes nenos e seu pai viuse

na obriga de separalos.

Seu irmán foi a vivir cos avós

paternos e a ela deixouna

cunha tía que vivía soa

noutra aldea. Con esta tía

nunca pasou fame, pero tivo

que traballar moito. Daquela

tiña moitos deberes pero

poucos dereitos, porque era

tratada como unha escrava.

O tempo pasou e ela fíxose

unha muller adulta que non

entendía moito a sociedade

na que tiña que vivir.

Súa tía ensináralle a facer

todas as labores sen

necesidade da axuda de

ningún home. Por iso, ela

pensaba que as mulleres

eran iguais que os homes,

pero naquel tempo ter eses

pensamentos era ser unha

persoa rebelde. Isto

causoulle moitos problemas

e moitos enfrontamentos,

porque naquel tempo o home

estaba considerado moi

superior á muller.

Tivo que casar cun home do

cal non estaba namorada,

pero por xuntar terras

fixéronlle o casamento.

Aínda así, nunca abandonou

a súa casa porque así ela

non estaba baixo o mandato

do seu home. El vivía polo

día na súa casa e pola noite

viña durmir na casa dela.

Eran tempos moi difíciles,

nos que apenas había para

comer, pero ela traballaba as

súas terras, criaba o seu

gando e non dependía de

ninguén para sobrevivir.

Viviu os tempos da guerra,

sufriu a marcha do seu

home, pero aínda así nunca

se derrubou.

Cando a guerra pasou ela

tivo tres fillos. Un deles

morreulle cando era

pequeno. Loitou moito coa

enfermidade deste fillo, pero

non foi posible porque naquel

tempo a medicina estaba moi

atrasada.

Ela contábanos que sufrira

moito porque tivera que criar

aos seus fillos sen darlle o

cariño dunha familia unida,

porque o home e ela vivían

en casas distintas.

A miña bisavoa defendía os

seus pensamentos e foi o

que nos transmitiu de

xeración en xeración: loita

pola túa igualdade e polos

teus pensamentos.

Aínda que eu non vivín con

ela lémbroa cada instante,

por transmitirnos eses

pensamentos e esas ideas

día a día.

Grazas avoíña.

De repente espertei. Estaba

nunha cama que non era a

miña, que me estaba

pasando?. Non vía a ninguén

e empecei a chamar por

miña nai, logo por meu pai,

pero de seguida apareceu

unha muller que polo aspecto

era unha enfermeira. Ela

logo me puxo ao día do que

me estaba acontecendo. Un

pouco máis tarde apareceu

un médico e díxome que xa

pasara o peor, xa podía dicir

que estaba curado.

Eu non entendía nada, só me

viña á cabeza o que estivera

soñando. Lembraba que

viaxara moi lonxe no tempo,

a unha época que non me

gustaría que ninguén vivise,

nin que ninguén sentise esa

discriminación.

Eu póñome triste cando

lembro que nalgúns lugares

do planeta vívense situacións

moi similares e desexo que

haxa mulleres que sigan

loitando pola súa liberdade e

igualdade, como o fixo a

miña bisavoa.

Nós témola sempre moi

presente nos nosos

sentimentos e pensamentos.

Eu coas miñas forzas grito

VIVA A LIBERDADE E A

IGUALDADE DOS SERES

HUMANOS! ◘

Finalista: Mª del Pilar

Dávila García

Chámome Pilar.

Persoalmente, aprecio moito

aos meus familiares e seres

queridos. Pero hai unha

persoa moi especial na miña

vida, que me axudou

moitísimo. Chámase Chus, e

é a miña educadora para a

diabetes.

Fai máis ou menos dous

anos, diagnosticáronme esa

enfermidade. Toda a miña

vida cambiou, pero Chus foi

a marabillosa persoa que me

axudou a saír adiante con

este pequeno problema.

Cando eu estaba no hospital

pesaba vintesete quilos!

Nunca quería comer nada,

entón ela gastaba o seu

tempo libre en ocuparse de

min, e procuraba que comera

de todo, porque eu non

estaba acostumada a comer

ese tipo de cousas. Por

exemplo: peixe, brócoli,

chícharos…

Tampouco estaba

acostumada a que me

pincharan, e doíame. Ela

consolábame dicindo que

non pasaba nada e que só

era un momentiño, e que

cando estivese máis

regulada non tiña que

inxectarme tantas veces ao

día. Pero despois xa me fun

acostumando e non doía,

todo grazas a ela.

O hospital onde ela traballa

está bastante lonxe do meu

pobo. Ao principio ía alí

continuamente, a causa das

dúbidas. Iso atrasábame

bastante co tema do colexio,

pero tranquilamente

púidenme ir acostumando.

Foron pasando os días e

cada vez ía menos por alí,

pero eu nunca me esquecía

dela. Era case imposible non

recordala nun momento

coma ese, no que dun día

para outro tiña que

inxectarme insulina, non

consumir azucre e pesar

case todos os alimentos. E

claro, ela axudárame a

aprender a facer todas esas

cousas, que no momento

eran moi difíciles para min.

Ao cabo dun tempo, fun

aprendendo moito. Ela e

máis o endocrino estaban os

dous moi orgullosos de min,

tanto coma eu deles.

Ás veces Chus estaba alí

dende as sete da mañá, todo

o tempo axudando aos

nenos e nenas coma min ou

con algo similar ao meu.

Sempre, aínda que estivese

cansadísima: ela atendíanos

cun gran sorriso na cara e

unha amabilidade

insuperable.

Parecíame incrible, eu no

seu lugar estaría tirando todo

polo aire, pero ela é tan

especial que ten un don para

que non lle suceda, e esa é

unha das moitísimas cousas

polas que confío plena e

cegamente nela.

Nunha época, de improviso,

tiven que facer unha viaxe a

Arxentina, a visitar aos meus

familiares. Por sorte, Chus

doume todas as indicacións

para poderme ir tranquila e

segura. Cando xa estaba alí,

grazas ao que ela me

ensinara, estiven

perfectamente. O que máis

me custou foi a diferenza

horaria, pero tamén alí Chus

me axudou, molestándose en

facerme unha táboa cos

horarios e comidas. Foime

xenial!

Outro día tiven unha

gastroenterite severa. Como

a educación de diabetes alí

era distinta á miña, tívena

que chamar por teléfono, e

ela moi amablemente

atendeume e indicoume

todo.

Seguindo ao pé da letra os

seus consellos logrei

curarme.

Sempre que necesito algo e

por algunha razón non o

consigo na farmacia, ela

sempre está disposta a

darmo sen ningún problema.

Dende o meu punto de vista,

creo que sempre está

preparada para calquera

cousa que lle pida calquera

dos seus pacientes, todo

menos caramelos e

chucharías.

Chus foi a persoa que me

apoiaba en tempos de

tristeza, enfado e tamén de

felicidade. Sempre se

encontraba ao meu lado.

Estou, estiven e estarei

sempre tan agradecida e

orgullosa dela.

Cando eu ía á súa consulta e

necesitaba algo, ela sempre

estaba e está alí para darmo,

non lle importa o máis

mínimo o que lle custe,

porque sabe que é para

facerlle algo bo ao próximo, e

así é ela, e nunca cambiará.

Á miña nai tamén lle axudou

moitísimo. Recordo que

cando fun a ver ao meu

pediatra e me diagnosticaron

a enfermidade, ela choraba.

Chus tamén a axudou a

aprender a controlarme e

coidarme. Todo o que a miña

nai sabe agora, ensinoullo

esa persoiña tan especial, e

asegúrovos que non é

pouco.

Meu pai, a causa do seu

traballo, non vai moi a miúdo

por alí, e as poucas veces

que foi, ela deu todo para

que meu pai cada día

puidera saber un pouquiño

máis, e así poder estar

comigo moito máis

tranquilamente.

En cambio, eu cada día sigo

aprendendo un montón. Ao

mellor acontece dentro de

vinte anos, pero estou

segura de que algún día

encontrarán unha cura para

a diabetes.

Ata ese momento, Chus

seguirá ao meu lado. ◘

1º clasificado categoría G: Javier Outeiral

Só, soa o mundo.

Nunha man, eu, noutra a nada.

A desesperación,

o sen saber, a sen razón.

O negro e o branco,

A noite e o día, melodía dalguén,

Que fai soñar, en troques de cambialo todo.

Só, soa, o mundo.

Os pensamentos derrétense,

Non acougan, falan sós.

Loita por e para, Para quen?

Non consigo ser, saber o que realmente, pasa ou está pasando.

Sinto a indiferencia,

a frustración do ser humán Como invaden o meu maxín.

Non hai resposta!

Quero pensar, mais, no mo propoño, quizais e mellor deixar pasar o tempo,

Indiferencia.

Noto preto alcanzar o infinito, nembargantes cabilo

e conclúo cunha única meta, voltar ao prinicipio.

Só, soa

O mundo.

Catro paredes, E os meus desacougos.

Escribo cal ser sen dono,

sen rumbo, inconsciente do paso do tempo.

Non quero pensar o que a de ser.

Sinto o vacío coma un desafío infinito, Onde non ten cabida máis nada.

Refuxio dos Deuses,

Que nalgures, os atopades.

Sinfonía melódica, Cuías notas acompasan,

O paso quebrado, Dos meus sentimentos.

Sócrates, Aristóteles, Platón, Descartes...

Pacientes filósofos extraordinarios.

Que cos meus razoamentos, Conseguiron cambia-lo senso dalgúns,

Sendo ou non conscientes, meditaron, pensaron,

e en consecuencia actuaron. Mais eu estou canso, sen folgos.

Co único desexo de ser forte, De non perder a encrucillada,

Na que se está a converter a miña vida.

Xa non pretendo seguir, Indiferencia.

Só, soa.

O mundo.

Engrúñome, oculto o meu ser, Gustaríame poñer límites á miña presencia,

Mais o poder inusitado da noite faime desacougar.

Berro seco e sen sentido,

O medo interior, A fraxilidade, a espera.

A noite fai demagoxia,

Pretendendo conseguir así, o fin para o que foi creada.

O medo!

Síntome demérito, Como se me espinaran,

Espido, sen nada, Como se voltase ós comezos da vida.

Demudo, reorganízome e ríndome

pois atísbase o amencer, a escuridade anícase.

Só, soa.

O mundo.

Xa quere espuntar o día, Os meus pensamentos mudan.

Unha nova xornada acércase polo miúdo.

Sal, érguete, non caviles. Volta de novo a vida.

Ten esperanzas do que pode acontecer.

Só, soa.

O mundo. ◘

1º clasificado categoría H: Pedro Campos Gª

Calíope!

seguirás morrendo de pé coa Odisea nas mans,

recitando a Ilíada cun ton sarcástico,

case Perfecto,

mentres o ridículo pasa a formar parte do espectáculo.

E a moda, caricatura de todo espectador.

(Non son dúas caras...

É esta violencia televisiva, e sempre as mesmas noticias; esta realidade noxenta e chea de mal... felicidade finita.

TODO mentira, todo obrigas, todo leis normas e tradicións... un día traizoarannos, esa será a verdadeira odisea...

INEXPLICABLE, quén ten o poder? ás

quén ten o poder? pregúntome. veces

O poder é unha arma infinita... absurdas.

convértenos en máquinas!

espectadores e caricaturas

...un público modernizado

que atraca a man armada.

Connais-tu, comme moi, la douleur savoureuse

CHARLES BAUDELAIRE

O game over pasou a formar parte da rutina

ISMAEL RAMOS

(-:-)

...É un punto de mira)

Naturalmente

teño un lugar no que me gusta estar...

Sempre son eu se non estás.

Adoro esta soidade infernal e chea de mal,

ver coma me reduzo a ósos,

escoitando flores rir...

Hai bichos...

moitos bichos,

a miña compaña cando non estás,

danme biquiños que morden e esfolan...

No meu ollo de sangue,

petella un Corvo;

como me gusta...

saber que está a gozar.

un + enriba de cada un...

ese é o poder;

as mans que manexan

o anaco de madeira...

do que penduran fíos invisíbeis,

que asoballan esa liberdade.

Calíope!

seguirás morrendo de pé...

pero sen saber ben por que. ◘

1ª clasificada categoría I: Silvia Gª Mirón

Cantilena

estridente e sixilosa,

rutineira e disonante,

resoando

ao traverso da medula que che

percorre

como caixa de música aberta,

eternamente repicando

porque as súas notas son

perennes.

Brazos

que te afogan, robóticos,

que van furgándoche

nos poros,

que van extirpándote

a pel,

despedazándote

como un crebacabezas,

como unha vela prendida,

reconverténdote

en paisaxe marciana.

Non salouques

en cavernas de cristal.

Cun suspiro

as súas paredes romperán,

cun xesto

a canción comezará.

Fráxil.

Efémera despois.

1000 anos máis? 100? 10?

Anciá xa.

Vella pero útil.

Útil pero profanada.

Atrevidamente insultada.

Cinicamente esquecida.

Manipulada.

Por iso berra,

antes de explotar.

Loita.

Declárate en folga...

indefinida.

Non che damos razóns,

tan só opcións

que che impiden elixir.

Ti non te deixas.

Reclamas. Vomitando

auga, vento e lume.

Violencia sintomática.

Irrevogable xa.

E nós mentres

esixindo

máis

obtendo

máis

implantando

máis e máis

construcións

sobre ti,

a pesar de ti,

en contra de ti.

Reinado egoísta.

Construcións.

Unipersoais.

Unifamiliares.

Construcións.

Compradas por...

Alugadas por...

Habitadas por...

Por mil mans tocadas.

Construcións.

Sobre o mar.

Sobre a terra que enterra segredos.

Sobre a miña propia cabeza.

Nun lugar escollido.

Nun lugar ao azar.

Construcións.

Cheas ou baleiras.

Abandonadas.

Por facer aínda.

Construcións.

De pedra, ladrillo

ou bloques indestrutibles.

Industriais ou mecánicas.

Construcións.

Habitadas de ruído.

Do non diálogo.

Do tempo parado.

Construcións.

Sempre en marcha.

Sempre queixándose.

Sempre querendo máis.

Construcións.

Sen dono agora.

Solitarias.

Sobrevivindo.

En pé quebrantadas.

Construcións.

Sobre ti, a pesar de ti,

en contra de ti.

A túa reconversión

en paisaxe marciana.

Reinado egoísta do pracer. ◘

Gañador categoría I: Juan Antonio Fuentes Torrado

Beizos apreixados entre os dedos

xesticulan palabras sen piedade,

noites feridas de morte

tremen coma cascabeis

mudos

E logo de tanto silencio comezamos a espertar,

enganados pola xuventude,

espidos de corazón,

cantando polas despedidas

inservibles e perfectas,

invernos que fartan os ollos,

voces que vimos perder.

E logo fecundámo-la verdade con gaitas e entroidos

en anacos de fotografías

que tentamos recompoñer.

Rosalías fantasmais persóanse con precisión

nos petros dos mutilados,

desangrándose como paraugas

baleiros.

Esqueiras de nomes amoreados na pel

firen coma castañas recén paridas,

romerías de músicos encadeados

escriben cartas de sorriso turbo.

Calan as fogueiras de San Xoán.

Somos paxaros cargando co sal do mundo,

cidadáns da codia do pan,

proxectándonos lonxe, moi lonxe,

onde só resisten os rapaces

que xogan cas “BOLBeRetas” da soidade.

Ás grises que latexan feble. ◘

1º clasificada categoría A: Alejandra Melón Dieste

Ola!, eu chámome Raquel, pero a xente soe

chamarme Raqueliña. Quixera contarvos

unha historia moi interesante que me pasou

de verdade, e que comeza así:

Un día que me aburría un montón, para matar o

tempo estiven organizando a miña habitación.

Despois de ordenar todos os caixóns e o

armario, seguín co corcho que temos colgado

na parede. Só tiña que mirar o que sobraba nel

e sacalo. Entón fixeime no “antigo” póster de

Zac Efron e saqueino (porque xa tiña que estar

no museo...; é que deixaron o póster pegado na

parede cando compramos a casa). O caso é

que detrás do póster había un burato moi

grande, e dentro había... Había un mando da

televisión!

Eu pensei que era un burato feito por miña irmá

para esconder o mando e que despois tapaba

co póster, o caso é que coma tiña o mando na

man, acendín a televisión da habitación e ao

darlle ao canal nove para poñer en Neox, pasou

algo moi raro... o meu can faloume!

– Xa era hora mmm, ah! Ei ti! Ponme en Pelo

Pico Pata! Dixo Rufo.

E eu díxenlle:

– Non son a túa escrava, máis ti es meu can e

eu son a túa dona.

– Xa xa!, pero eu tamén teño dereito a poder ver

ao meu primo Ramón, que vai saír en Pelo Pico

Pata.

– Que non!, eu quero ver Neox. – respondinlle

eu.

– Pois si non me deixas vou invocar a todos os

animais co antigo chamamento e vou facer que

se rebelen. Estou farto de obedecer ós humanos

– dixo o can moi enfadado.

– Vale, haha... – díxenlle eu rindo sen crer nada.

– Moi ben, ti o quixeches – dixo moitísimo máis

enfadado aínda, e púxose a dicir:

ANIMAIS TEDES QUE ESCOITAR

A ESTE CAN QUE VOS ESTÁ A FALAR,

OS HUMANOS SÓ NOS QUEREN SOMETER

E SON INCAPACES DE COMPRENDER.

NON SE PODE ATURAR ESTA SITUACIÓN

FAGAMOS XUNTOS UNHA REVOLUCIÓN,

DENDE AQUÍ FAGO UN CHAMAMENTO

PROTESTEMOS DIANTE DO AXUNTAMENTO

– Hahaha! Que é iso? Seguro que o inventaches

agora e o dixestes para impresionarme.

– Ti cres?, mira para fóra e verás.

Non o podía crer, ao mirar pola ventá vin coma

os golfiños ían saíndo da auga, camiñaban pola

area, e despois pola estrada camiño de Boiro;

os corvos mariños, gaivotas, garzas, pombas e

un senfín de paxaros máis ían voando tamén

cara a praza e despois gatos, cabalos, raposos,

lobos, vacas… fixeron o mesmo. Ata vin pasar o

hipopótamo do circo. Había moitas especies,

moitas máis das que dixen.

Non se me ocorreu outra cousa máis que ir

detrás deles ata a praza do axuntamento a ver o

que pasaba. Cando cheguei aquelo era incrible.

Estaba a praza chea de animais, todos

berrando, pero ninguén os entendía, todo o

mundo lles tiña medo. O alcalde tiña os pelos

máis brancos co medo, o do Bloque intentaba

filosofar cos animais, pero non había maneira. O

do PSOE dicía que eses animais eran de

dereitas, pero o máis perigoso era o Gambón,

que despois de meterlles multas aos animais

por mal estacionamento, como non lle facían

caso, xa tiña a pistola na man.

“Mimadriña, a que acabo de armar!”, pensei eu.

Escoitaba xente que dicía que había que

chamar ós cazadores, outros dicían que á

Garda Civil, outros que se chamara ó exército,

outros que era culpa de Alfonso...; o resumo era

que ninguén sabía que facer e todos tiñan medo

porque os animais cada vez eran máis e facían

máis barullo.

Non sabía que facer, estaba derrubada.

Sentíame culpable da revolución dos animais.

Quería chorar, pero xusto nese momento pasou

por detrás miña un home vestido de militar, que

creo que se chama Fénix, e dixo que o normal

sería falar cos animais, para saber o que

querían e chegar a un entendemento.

“Santo remedio!” pensei eu, teño que chegar ata

o alcalde. Chamei polo meu can e díxenlle que

me seguira. Con moito traballo cheguei a diante

do Concello. Díxenlle ó policía local se me podía

levar xunta o alcalde, pero estaba tan asustado

que me quixo poñer unha multa a min tamén.

“Alabado sexa Deus!” Pensei eu, este home non

ten remedio. Ó final coleime por outra porta e

logrei chegar xunta o alcalde. Cada vez tiña os

pelos máis brancos. Cando lle dixen que eu tiña

a solución, parece que lle volveron virar un

pouco grises outra vez.

– Fala rapaza, fala, que eu non sei que facer,

mira que pouco tempo levo de alcalde e vaia

marrón me caeu.

– Señor Alcalde, non se asuste máis, este é o

meu can Rufo, é o representante dos animais e

quere falar con vostede.

– Pero como queres que fale cun can?, esto é

de tolos! Hai días que é mellor non levantarse

da cama.

– Mire señor alcalde, voulle apuntar con este

mando e si non me equivoco, despois xa poderá

falar con Rufo.

– Isto non me pode estar pasando – dixo o

alcalde- Teus pais deben ser de esquerdas,

verdade?

– Confíe en min, non ten nada que perder. –

Apunteino co mando e dinlle ao botón.

Ai mamaíña! O que tal fixen! O alcalde comezou

a falar con Rufo, si, pero de que maneira:

–Guau, guau. – dicía o alcalde.

– Este é parvo. – dixo Rufo.

– Guau, guau. – dicía o alcalde.

– Que voz máis rara tés alcalde!. – dixo o do

Bloque que pasaba por alí.

Ai mamaíña! “Este é o conto de nunca acabar”

pensei eu ó mesmo tempo que cambiaba de

canal co mando.

– Que pasa aquí? – dixo o alcalde de repente.

– Por fin! – dixo Rufo.

O alcalde e Rufo falaron durante bastante

tempo. O do PSOE non daba crédito ó que

estaba vendo: o alcalde falando cun can!

– Bloque, ti das crédito?, isto é incrible!, eu

sempre pensei que este home era limitado e

resulta que fala idiomas. – dixo o do PSOE.

– Non é frecuente, pero estas cousas pasan

home. – dixo o do Bloque.

Tras máis dunha hora de negociacións, o

Concello de Boiro e os animais chegaron a un

acordo de respecto mutuo. O Concello elaborará

unhas normas de respecto ós animais e estes

axudarán ós humanos en todo o que poidan e

non armarán alborotos.

A partires dese día, Boiro pasou a ser o

Axuntamento que mellor trata ós animais, e eu

síntome moi orgullosa de ser parte deste

marabilloso Concello.

Ah!, por último dicirvos que Rufo e máis eu

deixamos de ser dona e can e convertémonos

nos mellores amigos. ◘

FIN

1º clasificada categoría B: Marta Segade

Polas noites estiro a man, sácoa pola fiestra do

meu cuarto e intento tocala. Sempre o meu

brazo queda pola metade do camiño, ou un

cuarto, ou menos... Estírome e estírome pero é

imposible.

Ás veces, ela rise de min polo baixo cun sorriso

grande, curvo e branco. Outras non a vexo polo

que penso que se aburriu, ou está cansa de

burlarse de min, pero despois aparece outra vez

debuxada no ceo escuro, manchado por unha

morea de remendos brancos e relocentes. En

ocasións rise a gargalladas, abre moito a boca e

mófase de min. Eu quedo pensativo.

Moitos, a maioría, chámanlle “Lúa”, pero eu ben

sei que Lúa é nome de gato, can ou persoa, e

vese ben que esa cousa relocente que ilumina

as noites non é nin gato, nin can, nin persoa.

Eu son Xoán, un neno coma moitos, de seis

anos, vou a un colexio preto da miña casa, teño

uns pais e unha irmá aos que quero, e teño un

obxectivo: saber quen é en realidade esa esfera

que vexo polas

noites. Non creo

nada do que me din

os maiores, como vai

ser o satélite da

Terra? Que parvada

non?

No colexio

pregúntolles aos

meus compañeiros

que cren que é, e

eles dinme:

– Pois... un queixo de

bóla, está claro!

– E como explicades

que apareza e

desapareza?-

dígolles.

– Porque o comen os

ratos!- explícanme.

A verdade é que son

un pouco parvos,

porque se non chego

nin eu á “Lúa” que son o máis altos da clase,

como vai chegar un ratiños ata aló arriba?

As tardes de choiva quedo cavilando no meu

cuarto.

O meu cuarto é xenial.

Ten forma cadrada e está pintado de azul.

Nun recanto hai un armario branco e, ao seu

lado, un escritorio moi longo da mesma cor no

que teño lapis de cores, una lámpada pequeniña

de cor amarelo, un caderno no que debuxo...

Colgados na parede hai dous andeis nos que

teño moitos libros.

No outro lado hai unha mesiña de noite onde

teño un paquete de panos de man, un vaso de

auga por se de noite me entra a sede, ao seu

carón está a cama, que é moi grande e ten unha

colcha con debuxos de planetas. Por riba da

cama, na parede, hai un corcho no que apego

os debuxos que fago. Nesa mesma parede hai

pintada unha nave espacial porque eu de maior

quero ir ao espacio.

No medio e medio da habitación teño unha

alfombra que me recorda a forma da “Lúa”

cando está gorda de todo.

Na fiestra, as cortinas teñen debuxos de

estrelas.

Hoxe é unha desas tardes de choiva nas que

me aburro. Non sei que facer. Aínda é de día e

a “Lúa” non se ve.

– Xoán, baixa á cociña a merendar!- berra miña

nai.

Miña nai está na casa polas tardes e máis

Noelia, miña irmá, porque meu pai vai traballar.

Xa merendei e agora vou ver un pouco a tele.

Son as sete e media. Hora na que a “Lúa”

aparece puntual á súa cita, porque xa é noite e

os días son curtos, xa que estamos no inverno.

Subo ao meu cuarto, miro pola fiestra, e esta

vez, en vez de mirar ao ceo, miro primeiro para

o chan porque me gusta ver como se forman

pozas. Entón nunha delas... véxoa! É ela. Aí no

chan, nunha poza! Sen perder tempo collo o

chuvasqueiro, poño as botas de auga, baixo as

escaleiras correndo e berro:

– Mamá saio un momento!

Antes de que miña nai reacione óese un seco

“plas!”

Xa fóra achégome á poza onde estaba a “Lúa” e

apalpo... Por fin a toquei!

A súa textura é igual cá da auga, só que Ela é

branca.

Entón entendín que é iso ao que todos chaman

“Lúa”. En realidade é leite, por iso os gatos

miañan tanto polas noites ollando cara a ela.

E esa noite, mentres tomaba o meu vaso de

leite con galletas, era eu quen me burlaba

dela.◘

1ª clasificada categoría C: Paula Vidal Gª

O sol incomodábame nos ollos, pero as fotos ó

sol saían mellor.

O parque aquela tarde de martes, estaba moi

baleiro. Había algúns nenos xogando, pero nós

estabamos a uns cen metros de distancia.

A miña cámara profesional estaba no chan co

temporizador posto, a tres metros de Miriam,

Lara, Marta, Paula e eu. Estabamos sentadas

nun banco de madeira entre dous grandes

carballos. Era un banco para tres persoas, entón

eu tiña enriba a Miriam, e Lara a Marta,

deixando a Paula soa. Pasaron cinco segundos,

ata que o “piiiii”, indicando que a cámara sacara

a foto, soou.

– Home, grazas por marxinarme! – gritou Paula,

medio en broma, medio en serio.

– Se sabes que che queremos, muller. – dixen

sorrindo.

– Claro que o sei, Laura – agora xa non se

sentía enfado na súa voz.

Eu fun a primeira en levantarse. Collín a miña

cámara e deille ó botón onde podes ver as fotos.

A foto saíra fermosa, o sol estaba nunha

esquina, como un pequeno flash, saímos

sorrindo, todas sairamos moi ben. Pero á beira

de Paula, podíase ver un home vestido de

negro. O misterioso home estaba coa cabeza

baixa e coa capucha posta. Non se distinguía o

seu rostro, pero parecía un home adulto. Non

lembraba velo pasar.

– Paula, ao sacar a foto, vistes un home ao teu

carón? – preguntei.

– Eu? Non...

– E vós?

– Non. – responderon todas ao unísono.

Non importaba. Puxen de novo a cámara onde

estaba e volvinlle a dar ao temporizador.

A foto foi máis ou menos igual á outra. Mellor

dito, era igual que a outra, cunha soa diferenza.

Nesta ocasión, o home coa capa estaba ao meu

lado, listo para me tocar. Un arrepío percorreu o

meu corpo. Tiña que estar soñando... non, non o

estaba. Unha cámara oculta?

– Laura, Laura! – Aínda non había resposta, a

miña mente estaba só na imaxe.

Todas se puxeron de pé e observaron o que eu,

con cara de ver unha pantasma (e tal vez o

fora), estaba vendo.

– Esta foto é de agora? – Estaba claro que si o

era.

– Si – dixen, cun fío de voz.

Rapidamente, sen explicación, saquei tres fotos

en calquera lugar: nunha saían algúns nenos

xogando no parque, detrás de nós. Noutra, dúas

árbores, e a terceira saíra borrosa. Como non,

en todas estaba o misterioso home. Na primeira,

a piques de coller a pelota coa que os nenos

estaban a xogar. Na segunda, estaba apoiado

nunha árbore, e coa terceira... o meu corazón

batía máis rápido que nunca. Entre o fondo do

ceo borroso, azul con franzas brancas, podíase

ver claramente o seu rostro. Os seus ollos eran

negros, na súa totalidade, non tiña branco.

Estaba rindo. Entre a boca os seus dentes eran

indistinguibles, o interior era como unha

caverna, igual que a roupa e os ollos. Pola

contra, a súa pel estaba moi pálida, case

branca.

As cinco miramos arredor, buscando o home.

Pero non vimos nada. Despois diso, non

trocamos moitas palabras, ninguén sabía o que

dicir. Só dixemos un simple adeus, moi breve, e

corremos para as nosas casas.

Cheguei a casa, díxenlle un “ola” rápido á miña

nai e fun para o meu cuarto. Sabía que aínda

conservaba a miña cámara vella. Nos caixóns,

tal vez...

Ajá! Aquí estaba. Collín a miña cámara, que

estaba empoeirada. Apertei o botón de acendido

e agardei uns segundos, ata que a luz se

iluminase. Rapidamente enfoquei un recuncho

do meu cuarto. Quizais só fora un efecto da

cámara. Quizais sexa só a miña imaxinación. Si,

claro que non era real.

Pero que digo! Só me estou enganando a min

mesma.

Apertei o botón onde se saca a foto e mirei para

o resultado rapidamente. Permanecín cos ollos

cerrados ata que a cámara me mostrase a

imaxe, gardando a case inexistente esperanza

de que todo isto non fora real. A miña cama

estaba en primeiro plano. E encima da miña

cama estaba el, o de sempre. Móstrase

sorrindo, mirando ao obxectivo. Nesta ocasión,

dos meus ollos saíron pequenas pingas de

auga, deslizándose lentamente polas miñas

meixelas.

Precisaba durmir. Quizais fora o sono o que

facía que a miña mente non funcionase como

debería facelo. Si, o meu subconsciente

estábame a xogar unha mala pasada.

Fun para a cama. O feito de que un misterioso

home puidera estar aquí, ao meu lado, deume

un calafrío. Non podía pensar niso, tiña que

durmir. Tentei deixar a mente en branco, sen

moito éxito, ata que adormecín.

Espertei de súpeto. Que hora saíra? Aínda non

soara a alarma. Pulsei o botón que iluminaba a

hora. As 6:44. Puf... quedábanme só 16 minutos

para espertar. Acendín a luz, iría á cociña a

buscar un vaso de auga. A luz incomodábame

nos ollos, pero despois duns segundos

conseguín abrilos. Abrilos como pratos. As

paredes eran negras. As sabas eran negras. O

meu pixama branco de corazóns rosas era

negro. Todo era negro. Levanteime e fun ao

cuarto da miña nai, co corazón a cen por hora.

Ela non estaba naquela sala negra. Fun para a

cociña. Alí si que había alguén, o home das

miñas fotografías. Estaba sentado nunha

cadeira, bebendo café. Mirou para min,

deixando o vaso do café na mesa, e dixo

sorrindo:

– Bos días, Laura. Durmiches ben? Como vés,

non fai falla que me convides.

Fiquei en silencio, con máis medo do que nunca

tivera. Ao ver que non dicía nada, o estraño ser

engadiu:

– Sabes? As pantasmas non levan grandes

sabas brancas, como a xente pensa. Non nos

dedicamos a asustar á xente. Non podemos

aparecernos ante os seres humanos de

calquera maneira.

O meu rostro mostraba un terror aínda maior.

Mencionou a palabra pantasma?

– Non te preocupes, non che vou facer nada.

Sinto o da foto, eu non quería asustarvos. Só

quería facerche pasar unha proba, e creo que

es perfecta para a misión.

– M-mi-misión? – pregunteille con medo da súa

resposta.

– Oh, descúlpame! O meu nome é Xavier. Un

pracer coñecerche – entón levantouse e deume

a man. Estaba conxelada – Quero que me fagas

un favor. Pero antes diso, explícoche o da

proba: eu quería alguén que puidese calar, por

moi grave que sexa o que tivera que dicir. Non ir

onda os seus pais ou inclusive, ata a policía,

buscando axuda. Sobre as túas amigas, non te

preocupes, xa me encarguei delas.- Parou de

falar e tomou un grolo de café, pero vendo a

miña cara de terror, a piques de chorar, dixo –

Eu non fixen nada, quero dicir... non lles fixen

nada malo. Simplemente lles borrei os recordos

que tiñan de min.

A miña cabeza daba voltas. Era todo moi raro.

– En canto á misión, comezarei dende o

principio. Cando o sangue aínda corría polas

miñas veas, fun un famoso fotógrafo de

investigación. Foi hai cinco anos. Estaba nunha

misión moi importante. Tiña que fotografar a uns

grandes traficantes coas mans na masa.

Conseguino, pero cometín un pequeno erro:

víronme. Pensei que non chegaran a verme a

cara, era case imposible porque tiña a capucha

posta, pero fixérono. Cheguei a casa e baixei as

fotos no ordenador, no meu estudo, a poucos

quilómetros da miña casa. Escondín o portátil,

como sempre facía. Estaba listo para ser

ensinado ó xefe, pero cando cheguei a casa fun

secuestrado. Fun torturado e forzado a dicirlle

onde estaban as fotos. Non llo quixen dicir. Non

sei por que, pensei que me ían rescatar os

meus compañeiros, que sairía vivo daquel lugar.

Pero non foi así. A súa intención era torturarme,

ata que confesara, pero o coitelo que usaban

para ameazarme, situado no pescozo,

escorregou e cortou a miña xugular. Morrín

desangrado. – A súa voz era melancólica.

– E que podo facer? – No único que pensaba

era en saír de alí.

Entón entregoume unha carta, unha pequena

nota, unha dirección e unha chave. As

bolboretas no meu estómago reproducíronse e

multiplicáronse.

– O que quero que fagas é ir ó meu estudo. Na

pequena nota tes a dirección. Xa tes a chave.

Dende a entrada conta doce azulexos, levanta

ese mesmo e atoparás o meu portátil. O

contrasinal tamén está no papel. Vai á carpeta

“investigación narcotráfico” e conecta o

ordenador á impresora que verás no interior do

armario. Envía as fotos, xunto coa carta, á

policía, pero non poñas o remitente. – ao ver

que non respondía, engadiu – Sei que isto pode

ser perigoso. Eu entendo que non queiras, pero

se non fas iso non poderei estar en paz. Levo

moito tempo buscando a alguén que poida

axudarme. Sabes? O meu corpo aínda está

enterrado no lugar onde eles me enterraron.

Estou desaparecido, non asasinado. Os que me

mataron aínda están na rúa, como se non

fixeran nada. Eu quero que o paguen de forma

xusta. Podo asustalos, podo matalos. Pero iso

sería inxusto.

Houbo unha pequena pausa. Eu non podía

asimilar a situación. Na miña mente había un

millón de pensamentos. Ata que falou de novo:

– Adeus.

Piiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii.

Por primeira vez alegreime de que soara o son

que máis odio. Mirei para o reloxo e apaguei a

alarma, xa eran as 7:00.

Que soño máis raro! Maldito subconsciente.

Espera, que era o que tiña na man? Saquei a

man das sabas e mirei o que tiña. Era unha

carta, unha nota e unha chave.

Levántome rapidamente e mirei as imaxes da

miña cámara. Ollei as fotos. Non todo foi un

soño. En realidade, nada foi un soño.

Xa pasou máis dunha semana. Unha semana

sen durmir. Unha semana sentíndome asexada

polas noites. Unha semana durmíndome na

clase e aturando as broncas da miña nai. Xa

non podo esperar máis.

O día despois do meu soño, preparei o sobre.

Non pensaba enviala, pero das as

circunstancias, teño que facelo.

Neste exacto momento, estou na pequena casa

do enderezo que o home me deu. É lonxe de

todo. Nos seus arredores hai só algunhas

fábricas, pero parecen abandonadas, como esta

casa.

A chave encaixa perfectamente na pechadura.

No interior, hai só unha pequena sala cunha

mesa e un armario. Os azulexos son grises.

Conto doce e detéñome cando acabo. Nótase

que é esa porque ten unha esquina partida, para

poder levantala. Xa vexo o portátil. Agora miro

onde está a impresora. Aquí está. Só teño que

liga-la ó ordenador. Enchúfoo e introduzo o

contrasinal: MPMLMQN2010. Como podería

recordar todo isto? Ollo para todas as carpetas

e... Ajá! Doulle a imprimir rapidamente as fotos,

e rapidamente saen polo burato. Mostran tres

homes descargando bolsas de plástico dun

buque. Sen observar moito, métoas no sobre

coa carta que Xavier me deu. Carta que nunca

me atrevín a ler.

Coloquei todo no lugar no que estaba e funme

rápido daquel lugar escuro. Non quería estar

aquí máis dun segundo. Corro e vou para a

caixa de Correos.

Chego e introduzo a carta para a policía sen

remitente no buraco da caixa amarela. Podo

descansar en paz.

Puxen o meu pixama e metinme na cama. A

pesar de que fixera o que el me mandara,

déitome pensando que seguramente vou pasar

outra noite sen durmir.

Piiiiiiiiiiiiiiiiiii.

A alarma soa. Acendo a luz e desactivo a

alarma, con sono. Espera, sono? Ben! Podo

finalmente durmir en paz.

Levántome moi feliz e vou ata a cociña para o

almorzo. O meu pai está aí co xornal sobre a

mesa. Na primeira páxina ollo para o titular:

UN ANÓNIMO LOGRA DESMANTELAR UNHA

REDE DE NARCOTRÁFICO E IMPUTALOS

NUN ASASINATO ◘

1º clasificada categoría D: Irene Muñiz

Esta noite é unha noite de ceo despexado,

desas nas que cada mínimo ruído semella soar

coma un estrondo, nas que podes ver ata na

escuridade, nas que o son do vento contra a

ventá faiche recordar miles e miles de recordos.

Hoxe si, é unha desas noites que paso en vela e

decídome a pensar en todas as cousas pasadas

(que non son poucas) as miñas aventuras cando

a penas era un mozo feito e as preguntas sen

resposta. A verdade é que o tic tac do reloxo fai

o que se lle antolla.

O tempo é lento cando un non quere, efémero

cando non te das conta... e ás veces si, dáste

conta de que xa che son as 8 e pasaches toda a

tarde tomando café e dándolle á lingua. Pero

agora mesmo o único que me importa é gastar a

pouca cabeza que queda recordando os

momentos coma estrelas fugaces que nacen e

morren.

Aínda que sei que o tempo é pasaxeiro, tamén

sei ben que as cabichas do meu pito nesta fría

madrugada de decembro, consómense igual e

compáranse cos anos que se foron desgastando

na miña vida.

Capítulo 1

– Fillo, xa puxeches a chambra que che trouxo

teu tío de Portugal? – dixo a señora Portela,

mentres deixaba unha cesta de tomates enriba

da mesa.

– Mamá, non... é que me doe moito a cabeza...

– escúsase Ramón.

– Pequeno, xa sei que non che gusta ir á misa,

pero hoxe é o día do Señor, e a verdade é que

ultimamente non nos axuda moito... – di Dolores

mentres se coloca o mandil.

– Leváronse outra vez a papá, non? – pregunta

o pequeno Ramón mentres senta nunha cadeira

desgastada.

– Ramoncín, fillo, quero que saibas que pase o

que pase todo vai estar ben, vale? E quero que

saibas outra cousa moi importante... Se algún

día eu e papá desaparecemos polas boas,

recolle o necesario para irte, colle tamén a túa

irmá Carlota e escapa. Por todo o que máis

queiras, se algo pasase non volvas a Limicos –

afirma a nai, despois de secar as pequenas

bágoas que escorregaban polas súas meixelas.

Ramoncín, fora como fora, non entendía o que

pasaba naqueles anos. Era 1937. El tiña a

penas 10 anos recén cumpridos. Nese

aniversario foi o primeiro no que recibira o seu

primeiro regalo que non fose un anaquiño de

biscoito: a súa primeira chambra. Entón

dedicábase a ir á escola e aprender todo o que

puidese. Eses tempos non eran moi bos e os

rapaces case sempre quedaban abraiados coa

cantidade de cousas que lles explicaba o

profesor Reixeito.

O traste de Ramón Portela tamén facía das

súas... Case tódalas tardes ía xogar á pelota

cos seus mellores amigos Pedriño e Lois. Os

tres tiñan máis ou menos a mesma idade,

menos Lois, que era un ano maior. Santos,

santos, non eran... porque sempre lle gastaban

a Herminia, a típica vella roñona, unha broma, e

ela claro... rosmaba. Sería por ese motivo polo

que lle facían das súas trasnadas. Cantas máis

facían, ela máis berraba e aos tres raparigos

gustáballes escapar pola praza de Limicos ata

agocharse dela nas entradas do bosque. A

pobre vella acababa esgotada de berrar e os

tres entre risiñas...

Capítulo 2

– Vaste, entón? – pregunta Dolores.

– Si mamá, vou xogar co Pedriño que disque

hoxe a súa avoa foi ao mercado e podemos

correr pola casa – di Ramón, deixando enriba da

cadeira a chambra que lle tendera súa nai.

– Ramón, por favor... como non vaias á misa

coa túa irmá Carlota dígolle a teu pai que non

che dea as túas correspondentes pesetas do

ano – bérralle Dolores ao rapaz.

– Mamá, mamaíña... aínda con todas as

pesetas que acado en tres anos, non me chega

para a buxaina de tres cores que quero! – di

Ramón mentres imaxina como sería a súa

primeira buxaina.

A familia Portela era unha familia humilde.

Vivían nunha casiña na pequena aldea de

Limicos, preto da cidade da Coruña. Xoán, o pai

de Ramón, traballaba como construtor de

pequenas casiñas que lle encargaban algúns

veciños de Limicos. A súa nai, porén, tamén

traballaba plantando e recollendo a colleita na

súa pequena horta ao lado da casa. Diso vivían,

e dalgún anaco de carne de porco que

conseguía mercar seu pai na fin de semana,

unha vez ao mes. Pan tódolos días, non lle

faltaba, pero aínda así había que apañarse coa

pouca colleita que había para os catro.

– Bos días Ramoncín! E lo non vas coa túa irmá

para a misa? Mira que o padre Bernardo se non

vas cántache as corenta! Ai rapaz, se

aproveitases e lle rezaras ao Señor... Xa nos ía

ir ben a todos! – apresurouse a dicir a señora

Rexina, que sempre lle daba parola a Ramón.

Mentres, o inocente do rapaz dirixíase cara á

casa de Pedriño, ignorando as palabras de

Rexina, que tódalas mañás tiña algo que dicir.

Ramón íalle dando ao maxín mentres percorría

as estreitas rúas de Limicos. «E se ten razón

mamá e algún día no futuro téñome que ir de

Limicos... A verdade é que non sería capaz de

plantexarme unha vida na que non aparecese a

miña aldea e a miña familia...».

– Ramón, pasa! Temos a casa para nós ata as

doce! – berra Pedriño dende o portal verde da

súa casiña preto do río.

– Vou! – Ramón abre o portaliño e limítase a

entrar na casa

– Teño unha idea, amigo... – argalla Pedriño

mentres colle do brazo o seu compañeiro e

lévao fóra da casa – Por que non imos ata o río

e bañámonos? Empeza a vir o bo tempo agora

en maio!

– E que pasa se collo unha gripe? Teño que

axudar a miña nai na horta e amolaríase moito

perder algunhas clases do señor Reixeito –

responde Ramón.

– Veña home, non fagas que te escangalle! E...

o último en chegar ao río ten cabeza de sapo!

Será mellor que me levante e que deixe de

pensar tanto no pasado. Pero a verdade é que

boto de menos a mamá...

Onde estará a miña bolsa con cousas

especiais? Xa sei, que cabeza teño. No

segundo caixón, onde gardo os calcetíns e os

xerseis de punto. Un selo de 1960. Unha boa

época, si señor. Este selo tráeme bastantes

recordos. A miña querida Amelie, a miña muller,

este pequeno papel desgastado é o selo da

primeira carta que me mandou mentres viaxaba,

e iso que non foron poucas... Aínda parece que

foi onte cando te fuches...

Unha cadea de ouro, unha chambra, un xersei

de punto, un cochiño de xoguete vello, a miña

primeira buxaina... Ao final conseguira mercala

aos 14 anos e aínda así fíxome moita ilusión. En

fin, que máis. Este si. Este obxecto que teño na

man, o derradeiro da bolsa, si que me marca.

Un billete de tren cara a Francia.

Capítulo 3

– Ti non cres que estará moi fría? – opina

Ramón despois de gañarlle unha carreira a

Pedriño.

– A verdade é que non che sei... Pero agora que

xa estamos en calzóns e ao lado do río... Á

auga! – di Pedriño mentres o empurra, e

despois tírase el.

Despois dun baño na auga fría coma o xeo, os

dous rapaces xa se encontraban tombados cara

o sol nun prado preto do río, e nunha pedra as

súas roupaxes secaban ao sol. Sen dubidalo,

eran moi bos amigos. Ningún dos dous se cría

mellor ca o outro e entre eles non tiñan

segredos. O Pedriño érache máis atrevido e

argalleiro, coma seu pai e, porén, Ramón era

máis teimudo e inocente, pero maila as súas

diferenzas, sempre se prestaban unha man o un

ao outro. Xa vestidos coa roupa quente de

repousar aos raios do sol, Ramón apúrase a

dicir:

– O último en chegar á marquesiña ten ollos de

rata!

– Non vale! – di o Pedriño mentres acaba de

poñer o zapato esquerdo, desgastado e roído

polo tempo, e bota a correr.

Capítulo 4

– Ben, quen che mandou a ti meterte no río? –

di Dolores mentres lle coloca o termómetro na

axila a Ramón.

– Mamá, síntoo. Non pensei que me ía sentar

mal o baño... – contéstalle coa gorxa dorida

polas placas.

– Pois agora fixémola boa. Trinta e nove de

febre e placas. Vou ter que chamar ó médico

Xosé... – explica preocupada Dolores.

– Mamá, xa trouxeron a papá os homes malos?

– Si fillo, aínda que, así como chegou, decidiu ir

traballar e acabar o alpendre que lle tiña

encargado Gelucho o de arriba. Sabes? O pobre

do teu pai viña cun ollo de cor negra fillo, negra!

Xa non sei que vou facer, el dedícase ao seu, á

súa familia... Só por ter ideas distintas pasámolo

mal non só teu pai, senón todos. Non se dan

conta de que ten xente da que se ocupar? –

Dolores volve chorar como nas primeiras horas

da mañá e o seu fillo, recostado na cama,

sécalle unha bágoa a súa nai. – Oxalá saiamos

adiante e todo isto se esqueza.

– Mamá, sempre serei o teu home da casa.

Pase o que pase non quero que chores, vale? –

Ramón acabáballe de demostrar a súa nai un

símbolo de madurez pola súa parte.

Seguramente todo o que estaba pasando en

Limicos era moi difícil para todos os veciños da

aldea, pero máis para Xoán, o pai de Ramón, xa

que participara en protestas contra o bando

Nacional e por iso maltratábano os gardas case

tódolos meses. Obrigábano tamén a calar cando

abusaban de Dolores, a súa esposa, e cando

querían entraban na casa e collían a pouca

comida e as poucas pesetas que tiña aforradas

a familia en caso de urxencia.

A familia Portela non pasaba por unha boa

etapa. E Ramón tiña trinta e nove de febre.

Capítulo 5

– Papá, chegaches! – Ramón vai correndo cara

o seu pai e dálle unha aperta.

– Si fillo, que che pasou? Tes mala cara – di o

pai mentres deixa as súas ferramentas no chan.

– Teño trinta e nove de febre, esta mañá

bañeime no río e encóntrome mal. Aínda comín

hai pouco unha cunca de caldo... – di Ramón

mentres o aperta.

– Fillo, temos que falar moi seriamente... Vén,

senta – dille o pai mentres sentan no sillón –

Creo que mamá xa che falou disto.

Seguramente non entendas moi ben o que

pasa, a verdade é que ninguén o fai. Sabes que

me collen, así polas boas, téñenme preso tres

días sen a penas comer e logo danme unha

malleira e tíranme na porta da casa. Pois isto é

así. Comigo e con algúns veciños de Limicos.

Ao mellor escoitaches o que lle pasou ao pai do

Pedriño... – remata o pai.

– Non, non sei. Aínda vin hoxe a Pedro que me

convidou á súa casa xa que non había

ninguén... – afirma Ramón.

– Vale, pois matáronlle o pai. Seica tiña decidido

esconderse no monte un tempo xunto con

outros homes de Limicos. Tiñan pensado

permanecer alí ata que se calmasen un pouco

as cousas. Pero decatáronse do plan e os civís

entráronlle na casa, disparáronlle dúas veces e

fóronse. E o mesmo con catro homes máis.

Seguramente Pedriño non o saiba, xa que

fixeron o enterro hoxe en Neiros, de onde son

os avós de Pedro. A súa avoa quedou ao cargo

del.

O pai de Ramón endexamais lle falara tan

seriamente. O pequeno rapaz por fin entendía o

que pasaba. Pronto tería que liscar de Limicos,

só ou con seus pais.

Xa con tódalas cousas enriba da mesa, voulles

botar outra ollada.

Pois si, esta cadea de ouro regalouma o

Pedriño. Xa non me lembraba del. Os anos,

como pasan... a última vez que o vin foi hai un

ano, cando voltei para Pontevedra (onde resido

agora). Localiceino na guía telefónica. Alí estaba

o seu nome: Pedro García Burés.

Estaba moi cambiado, pero seguía falando tanto

e igual que cando era un rapaz. Recordeille que

tiña unha cadea de ouro súa, e pediume que a

gardase, que era o símbolo da nosa amizade.

Pareceume ben.

Este xersei... Ah! Xa me lembro. Rexina, a miña

veciña que lle daba tanto á lingua. Fixéramo ela.

Era de cor verde escura e a verdade é que

abrigaba moito. Sabía tecer tan ben coma falar.

Capítulo 6

– Fillo, déixame mirarche a febre, e dependendo

do que teñas vas ou non á escola – di Dolores

entrando na habitación de Ramón cun

termómetro.

– Que hora é? – pregunta Ramón mentres

esfrega os ollos.

– Son as sete e media. A ver, agarda un pouco.

– di Dolores mentres llo coloca na axila – Moi

ben, trinta e seis e medio. Colle o caderno e o

lapis e á escola, que te acompaño eu. Metinche

unha mazá. Deunos froitos a maceira, sabíalo?

É a primeira vez en tres anos – remata de dicir a

nai mentres lle saca do armario un xersei verde

escuro e uns vaqueiros vellos.

– Ese xersei é o que me deu Rexina o outro

día? Mira que é feo. – sentencia Ramón.

Xa na escola Ramón non ve a Pedriño por

ningures. E limítase a pensar que seguramente

se enterou do que lle pasou ao seu pai e o

mandaron á casa dos seus avós paternos un

tempo.

Despois dun duro día de traballo na escola, e de

pasar fame coma todas as mañás, Ramón,

sempre inmerso nos seus pensamentos volta

para a casa, dándolle patadas a unha pedra

xunto á súa irmá Carlota.

Capítulo 7

O seu pai estaba no chan malferido e a súa nai

medio espida, cun beizo sangrando. Ramón non

acababa de dar credo.

– Fillo, toma, corre, vai á túa habitación e colle

todo o que che faga falta. Colle tamén estes

billetes de tren. Sae agora ás 3:30 cara París.

Alí vaite esperar un señor gordo e alto. É o teu

tío, non teñas medo, vai con el. Pronto irei a por

ti. Entendes? Pero agora corre, marcha. Carlota,

ti espera aquí abaixo ao teu irmán. Se veñen

homes vestidos de verde, agóchate aí, nese

armario dos zapatos, e por favor non te movas

nin digas nada! E ti o mesmo, Ramón, se ves

homes vestidos de verde agóchate no faio.

Quérovos! – di Dolores mentres agarra a face

de Ramón e lle da un bico. A mesma acción

repítea con Carlota. E apresúrase a socorrer a

Xoán.

Ramón corre todo o que pode. Colle unha vella

bolsa de gardar xoguetes e mete un cochiño

amarelo, a cadea de ouro que lle regalara

Pedriño polo aniversario, a chambra do seu tío

de Portugal, uns calcetíns e os billetes do tren.

Cando se asoma pola escaleira, ve un home de

verde sacar polos pelos a súa nai, e de

inmediato corre a agocharse nun vello baúl do

faiado. Óense voces, pasos, pratos romper

contra o chan, e de súpeto, un portazo. Cando

Ramón baixa xa non están seus pais, chama

pola súa irmá Carlota, espera 15 minutos a que

a rapaza se calme e xa son as tres e vinte.

Corre, todo o que pode. Con Carlota nos brazos.

O tren que sae das aforas de Limicos está alí

parado. Pero tres gardas están falando co

condutor do tren. Ramón non o pensa. Vagón

sete. Corre, todo o que pode. E unha vez dentro

do tren, tómbase nun saco de palla. El e Carlota

ían en terceira clase para París. Pensamentos,

frustración, mamá, papá. Unha vella bolsa chea

de cousas inútiles. O son do vento entre os

ferros do vagón.

A verdade é que esa foi a miña primeira

aventura cando era un mozo feito. Si, estas

cousas marcaron moito a miña infancia. Aqueles

anos en París co tío Albert foron difíciles. Cada

noite miraba dentro da bolsa e recordaba aquel

21 de maio. Os meus pensamentos centrábanse

niso. Xa con catorce anos comprendín o que

pasara cando mo explicou o tío Albert. Aínda

así, el non sabía nada dos meus pais.

Custárame moito aprender o francés, aínda que

hoxe o domino, xa que pasei alí o resto da miña

vida ata hai un ano, cando me mudei para

Pontevedra, onde encontrei este piso. Non

quería seguir vivindo en Francia porque todo me

recordaba a Amelie. Alí a coñecera. Era

impresionante, falaba francés e eu non a

entendía. Pero aos vinte e un anos casei con ela

e herdei a casa do tío Pepe, que morrera de

pneumonía. Alí tiven un fillo con ela. Agora está

en Francia, casado, e xa teño un neto, Joan, en

honor ao meu pai.

Decidido, gardo todas estas cousas e fago a

maleta. Mañá visito Limicos.

Como cambiou todo! Pasou de aldea a vila. A

casa de Pedriño, que recordos! Xa case está en

ruínas! A casa de Xesús, a da tía Felipa, a de

Herminia... A verdade é que as cousas non

cambiaron tanto. O número 15. Esta é a miña.

Que raro. Está reformada. Vale, vou aparcar e

timbro.

Cando me abre a porta unha moza de mediana

idade, preséntome. «Pasa se queres e

explícoche, creo que temos moito do que falar.

Levo tempo intentando localizarte» -dime ela.

Cando entro nada é igual, agás o armariño dos

zapatos, que segue aí. Noelia, así se chama,

trae café e comeza a falar. Despois de comer

seguimos a falar e xa son as oito.

Saio da casa despois de despedirme, subo no

coche e empézolle a dar ao maxín.

Non pensaba que pasara iso. Esperaba atopar a

casa en ruínas, e preguntar a algún veciño, ao

fillo de Rexina, por exemplo. Pero non, Noelia

explicárame todo. Papá morrera a mans dos

civís. Aquel 21 de maio entraran na casa de

súpeto, violaran a mamá e levaran aos dous.

Cando estaban a piques de saír de Limicos,

mamá saltara da furgoneta na que os levaban

os civís, deixando o cadáver do meu pai atrás.

Correra todo o que puidera e escondérase no

monte cos maquis doutra vila próxima. Pasara

alí máis de dous meses desesperada por saber

de nós, de min e de Carlota.

Ela non podía voltar á casa. Cando todo se

calmou un dos homes do bosque díxolle que

podía vivir con el nunha casiña preto de Limicos.

Ela aceptou. Como era de esperar, namorouse

del. Tiveron unha filla, Noelia. Mamá sempre

choraba polas noites e intentara localizarnos

máis de 50 veces. Noelia herdara a casa dos

meus pais cando morrera miña nai. E alí vivía,

miña irmá Noelia e a súa familia, na casa dos

recordos. Recordos de 1937.

Cando chego á casa, penso en toda a

conversación con Noelia. Póñome ledo ao saber

que mamá seguira coa súa vida, aínda que sen

un anaco de nós. Poño o pixama e chamo á

miña irmá Carlota para contarlle a nova.

Despois métome na cama e pasadas dúas

horas sen poder durmir doume conta de que

hoxe tamén. Hoxe é unha noite de ceo

despexado, de recordos infinitos, aínda que de

preguntas con resposta. Hoxe si, doume conta

de que o reloxo ten o poder e fai o que quere.

Pasei toda a tarde tomando café e dándolle á

lingua. Estou ledo por saber de mamá, pero

outra vez, o son do vento faime recordar miles e

miles de cousas. ◘

1º clasificado categoría F: J.M. Vázquez

O señor Lino foi toda a vida un náufrago.

Un francotirador.

Pasaba a maior parte do tempo fóra da vila,

pero iso non era impedimento para que uns o

tivesen por medio tolo, outros por un rojo e un

ateo de mierda que non tiña onde caer morto, e

a maioría pensaba que, candomenos, non

deixaba de ser un tipo raro.

Vostede sabe o que fala a xente?

Que digan o que queiran. A maledicencia non

ten fin. Así como a intelixencia ten un límite, a

estupidez e a malicia non teñen fondo visible.

O seu xeito de levar a vida convenceuno de vez

de que o mellor era non ter a ninguén ao seu

lado e por máis que súa nai lle pedise con

repetida insistencia que mirase por casar, el

sempre defendeu que non ter a ninguén ao seu

lado era o prezo que tiña que pagar pola

liberdade e a independencia, sensacións estas

que lle proporcionaron unha vida aventureira,

moitas veces chea de perigos, e fixérono

posuidor dun repertorio infinito de inverosímiles

planos cos que gañar diñeiro a mancheas, e

tamén perdelo, en calquera país do mundo e

relacionarse con toda caste de personaxes,

incluídos os máis influíntes e podentes.

Alternaba longas tempadas fóra da vila con

curtas estadías na casa. Unha casiña que se

erguía enriba das rochas que subían dende a

praia ata o camiño e na que eu, dende ben

neno, aprendín a moverme, sempre fascinado,

por entre aquelas fotografías de xente

descoñecida e por entre unha destilería de

obxectos de todo tipo que enchían espazos e

acugulaban currunchos, que sobordaban

corredores e cuartos. Obxectos que o señor

Lino encontraba nos lugares máis insospeitados

ou eran agasallo dos máis variopintos

personaxes ou de xente poderosa e importante.

Antes de que o fastío empezara a dobrarlle o

brazo, o señor Lino metía o indispensable na

padexada bolsa de viaxe e remexía coa punta

dos seus longos dedos o meu cabelo loiro.

– Cóidate, neno, e cóidame a casa.

Chiscábame un ollo e, sen despedirse de

ninguén porque a ninguén tiña que o despedise,

marchaba para, sen mirar para atrás nin para

abaixo, camiñar polos arames máis altos da

inseguridade, enchendo con adoito a vida de

riscos que el consideraba tan necesarios como

se fosen o combustible co que se alimenta a

existencia.

E eu ficaba alí ao alto, diante da porta daquela

casa para min sempre amable, sempre

misteriosa, observando como el se perdía na

volta do camiño e reafirmándome na secreta

idea de que cando fose maior xa non quería ser

mariño coma meu pai. Igual ca el, convencido

de que ninguén se vai para o outro mundo sen

que lle chegue a hora que ten sinalada, non

dubidaría en desenvolver os traballos máis

arriscados, dende especialista de cine de acción

a limpador de piscinas de quenllas ou probador

de experimentos científicos. O caso era vivir no

mundo e vivir a vida ao vermello vivo.

Cando estaba na casa, con el ía de pesca e

aprendía e descubría todo o que un rapaz do

meu tempo podía aprender e descubrir.

Enfeitizado pola súa poderosa voz, escoitaba as

peripecias que el contaba dunha maneira tan

engaiolante que, máis que contar o que lle

pasara, parecía que o estaba a imaxinar. Por el

souben que máis aló daquela casa que tanto

quería había un lugar que se chamaba mundo e

que me gustaba máis do que calquera puidera

pensar, mentres o ollaba co ollar dos ollos dun

rapaz que a penas fora máis aló da vila veciña.

Pero o señor Lino xamais me quixo falar de

como a vida se lle revirou cando aínda era un

rapaz.

Foi súa nai quen, unha tarde inesgotable de

continuo e lene orballar que cubría a ría cun

manto prateado de cativa visibilidade e enchía

os corpos de melancolía, me contou que na vila

non houbo guerra. Non houbo fronte. Nin

trincheiras nin bandos con uniformes distintos

enfrontados entre eles. Pero pegáronse moitos

tiros. E o Chopo e os seus, os donos da ría, dos

que máis.

Era o mes de outubro.

O outono enchoupábase nun mar bravo que

encrechaba ondas de escuma branca polos

embates dun vento tolo do leste.

Camiño da casa con seu pai, no esgotado

luscofusco topáronse de fronte co Chopo, bigote

de tiraliñas, camisa azul remangada por riba do

cóbado e aberta ata a metade do peito. No van,

a pistola.

– Cosme, quero falar contigo.

Seu pai acariñoulle a caluga e deulle un lixeiro

empurrón.

– Vai para a casa e dille a túa nai que non tardo.

Unha desacougada bolboreta empezou a subir e

a baixar nerviosa dende a pistola ao

engominado peiteado do Chopo, do

engominado peiteado do Chopo á pistola. E

volta a empezar. Ao cabo, Lino deu un paso,

logo outro, a modo, outro, e por fin botou a

correr. Cando volveu a vista, a camisa azul do

Chopo perdíase na volta do camiño que baixaba

á praia. Seu pai ía diante.

No silencio da noite que entraba, o cheiro ao

peixe frito da cea coábase polas pechaduras

das portas pechadas para mesturarse co cheiro

do medo que abafaba as rúas desertas da vila.

Seu pai non veu cear. Nin aquela noite nin

ningunha noite. Atopárono na marea baixa da

mañá entre as gamelas varadas na praia e coa

uña dun rezón cravada na cabeza. Ao seu

carón, unha botella de coñá baleira.

No funeral, as palabras do cura remexéronlle a

bile no estómago a Lino e envelenáronlle o

sentido. Non daba creto ao que estaba a

escoitar. Donmarcelino non podía estar a falar

de seu pai. Seu pai non era así. A voz do cura

esvaiuse por detrás dos ollos acharolados de

Lino que, coas bágoas que abrollaban nos seus

ollos negros, trazou o plano que tardaría catro

anos en levar a cabo.

Era o mes de outubro.

O sol de outono rebentaba por entremedias

dalgunha nube esfiañada. A mañanciña estaba

ateigada do silencio de outono. A Lino ardíalle o

lume nas veas. Aínda non se vía alma viva pola

rúa.

Donmarcelino botou o pé fóra da porta e ao

instante a fera saltoulle enriba. De socato viuse

outra vez dentro da casa coas costas contra a

parede e a porta pechada. Unha pouta

apertáballe a gorxa. Sentiu como a fera lle

falaba ao oído.

– Escóiteme ben. Meu pai era un bo home que

non se pregou aos abusos do Chopo e da súa

camada. E vostede na misa das doce vai

desdicir todo o que dixo hai catro anos e vai

lavar a súa memoria. Escóiteme ben porque o

que lle vou dicir vaino repetir palabra por

palabra.

A pouta que lle apertaba o pescozo afrouxou un

pouco e Donmarcelino foi quen de artellar algún

son. As pernas tremíanlle. Se non fose pola man

que o tiña contra a parede, o crego viríase en

redondo ao chan.

– Estás tolo, rapaz.

Os ollos aceirados de Lino craváronse na

faciana do párroco, que virou de vermello pola

falta de aire a branco polo medo, acovardado

por aqueles ollos de ferro e aquela voz dura

coma o aceiro.

– Estou. Por iso non lle teño medo a nada. Pero

vostede non o está, e non? Xaquelogo, vai facer

o que lle mando.

Na misa das doce un bulicio de voces baixas,

como unha corrente de aire, percorreu a igrexa

e o Chopo remexeuse nervioso no banco

reservado para el e os seus cando o crego, sen

sangue no corpo, cos cotelos brancos e os

dedos doridos pola forza coa que apertaba o

antepeito do púlpito, con voz atafegada tentaba

repetir as palabras que lle foran ditadas pola

mañá cedo.

Á saída, o Chopo, cunha voz que pola carraxe

case non lle ía máis aló da gorxa, foi cara a

Lino.

– Lino, un día destes teño que falar contigo.

Falaron esa mesma noite.

A madrugada silente, de calma absoluta, ía

distar moito de ser pacífica para o Chopo e para

o rapaz.

Aquela, como moitas naqueles anos de ferro,

non foi noite de durmir.

Na madrugada sen vento, silandeiro como a

sombra do depredador que na escuridade

espreita á súa presa, Lino entrou no cuarto onde

o Chopo roncaba pracidamente entregado ao

soño na seguranza que lle daba a pistola

pousada enriba de mesa de noite.

Na calma da madrugada de outono o Chopo

espertou sobresaltado. Quixo erguerse pero non

foi capaz. Notaba no peito unha pesada

molestia e alguén se esforzaba en meterlle algo

na boca. O corazón perdeulle o paso. Tardou un

anaco en darse conta do que estaba a pasar e a

medida que se foi decatando da situación, seu

ollar pasou da sorpresa a rabia e ao desafío.

Deulle tempo a farfallar unhas palabras que

saíron acoradas polo trapo a medio meter na

boca.

– Lino, mecagoentuputamadre, te voy a matar!

– Cala, Chopo. Vírate a modiño e non fagas

nada raro. Iso que notas cravado no peito é o

canón da túa pistola.

Co Chopo boca a baixo púxolle a pistola na

caluga e atoulle as mans ás costas. Logo

axudouno a erguerse da cama.

– Agora imos saír sen facer ruído. E coidado co

que fas. Xa che terá avisado Donmarcelino de

que estou tolo, non si? Non te preocupes pola

roupa, que a onde imos non che vai facer falta

ningunha.

Saíron á lene luz da lúa que debuxaba sombras

nos eidos e nas casas da vila. Lino non tiña

medo, pero levaba con el unha esgotadora

sensación de atordamento e cando colleron o

camiño da praia que catro anos antes o Chopo

marcara con lume para sempre, o pensamento

enchéuselle de memorias carentes de alegría e

o peito, ateigado de ansiedade, abriulle fontes

nos ollos.

Pero xa non era o neno que catro anos atrás

corría con medo camiño da casa. Agora quen ía

diante, como aquel serán fora seu pai, era o

Chopo.

Na praia Lino botou man dun rezón e un cabo

que tiña preparados e continuaron ata o Puntal,

un rochedo longo e picudo, cheo de profundas

estrías que na marea alta quedaba cuberto case

por completo.

A baixamar permitiulles chegar ata a punta do

Puntal máis afastada da praia. Lino envolveu ao

Chopo e a pistola dos pés ao pescozo co cabo

do rezón e asegurou un par de uñas nunha

fenda da rocha. Contra a parede de pedra,

coma un cristo sen brazos nin cruz, o Chopo

ficou inmobilizado. Unha marea de medo

subiulle dende as tripas ata o peito e os ollos

asulagáronselle de espesas bágoas que

esborrallaron a desafiante carraxe da súa

mirada.

– Non te laies, Chopo. Só es valente cando tes

a camisa posta. Ao mellor tes sorte e atópanche

antes de acabe de subir a marea. Se así fose,

coidadiño con abrir a boca. Eu, pola miña parte,

vou desaparecer un tempo, pero ten ben

presente que se lle pasa algo a calquera dos

meus vasme volver a ver antes do que

desexaras e daquela ten por seguro que non te

libras.

Lino sacou do peto un pucho vermello que

encaixou ben fondo na cabeza do Chopo.

Marchou e deixou ao outro a mercé da marea,

como se fose un aparello estragado polo

temporal. Foi petar á porta de seu tío Manuel.

– E ti?

– Unha vez dixéchesme que ninguén pode

cambiar as cousas que pasaron pero pode

cambiar a forma de sobrelevar tanto os recordos

coma o presente. Eu veño de facer que os meus

recordos sexan máis levadeiros.

Nacía dende o mar o resplandor do amencer e

as beiras da ría recurtábanse nunha luz

vermella. Paco O Corvo emproou cara á

Lobeiroa onde tiña largadas as nasas. Case non

mollara os remos, coma quen di, cando lle

chamou a atención a boia vermella que, na

punta do Puntal, salientaba na auga calma.

Deixou de vogar e observou.

Que o demo o levara pero parecíalle a cabeza

dunha persoa.

Remou de vagar cara ao punto vermello.

Remaba de pé na gamela. Cos ollos musgados

pola claridade nacente, foise achegando ao

punto vermello.

Paco O Corvo non daba creto do que vía.

Abandonou os remos, botouse á popa da

gamela e fregou os ollos con aquelas mans

duras e agretadas pola salitre. Asegurouse ben

da certeza do que estaba a ver e, paseniño,

recuou ata sentarse. De socato escachou a rir

como xamais rira na súa vida. Riu nervioso. Riu

cunha risa desquiciada que non era capaz de

parar.

– Hostia, Chopo! O que che fixo isto quérete

tanto coma min.

O manto prateado da marea empezaba a bater,

suave, na liña de flotación que debuxaba o

bigote do Chopo. O seu ollar brillaba ante a

inminente liberación.

Paco O Corvo e Andrés O Chopo eran

camaradas de toda a vida. Xuntos ían de

esmorga, xuntos gañaron a guerra e xuntos, ao

abeiro da cor da camisa e da pistola do Chopo,

percorrían rúas e vilas veciñas asoballando á

xente. O vencedor sempre abusa.

Pero a amizade volveuse fel cando nunha

discusión, subconscientes traizoeiros deixaron

saír, sen querer e empurradas polo viño

inxerido, desavinzas envelenadas.

A pistola dun acabou pousada na sen do outro,

axeonllado no medio e medio da taberna de

Pepito.

– Ti tes a pistola, Chopo, pero cóidate moito de

que non caia nas miñas mans algún día.

– Non me chames Chopo, hostia.

E púxolle un pé no peito para darlle un

empurrón definitivo que o deitou no serrín da

taberna. O Chopo riu e os demais riron con el

mentres o outro sacudía a roupa e marchaba da

taberna.

Dende aquela Paco O Corvo tíñalla xurada a

Andrés o Chopo.

Aquela mañá O Corvo pensou que estaba de

sorte. Nunca volvería ter unha oportunidade

como esa. A primeira idea que lle pasou pola

cabeza foi non ver nada. Dar a volta. Deixalo alí

e marchar. Pero a curiosidade por saber quen

tivera o peito de deixar ao Chopo en tal estado,

obrigouno a botar man do bicheiro para subilo

abordo. Con todo, aínda dubidou uns segundos

nos que o Chopo mesturou ansiedade, carraxe

e ameaza na súa mirada.

Ao cabo, acabou por metelo abordo e mentres

cortaba a corda que o envolvía, o Chopo,

tremecente polo frío e polo medo que viña de

pasar, descargaba a súa carraxe nos brazos do

seu valedor e recrimináballe a delonga en

sacalo da auga.

A pistola bateu no chan da gamela.

– Vaia, desta vez non che valeu de nada a

pistola.

O Chopo estaba fóra de si, libre das ataduras

agarrou ao outro polo peito. Berraba e

ameazaba e espertaba a carraxe que O Corvo

tiña gardada.

– Corvo, cabrón, aínda dubidabas en sacarme

da auga? A ese fillodeputa heille cortar os

collóns en vivo, heillos atafegar na boca antes

de matalo.

– Chopo, sácame as mans do peito e non me

fodas.

Zafouse das poutas que o agarraban, colleu a

pistola do chan da gamela e, ao erguerse,

golpeou, violento, na sen do Chopo, que foi de

volta ao mar.

– Que te fodan!

Co brazo a medio estirar freou o intento de

guindar ben lonxe a pistola e pensouno mellor.

Para solucionar problemas a pistola era máis

importante có cerebro.

O corpo do Chopo apareceu días despois entre

as rochas da Gavoteira e todo o peso da familia

do morto petou na porta da casa de Lino.

– Hai días que non sei nada del. Deus queira

que non lle fixeran o mesmo que lle fixeron a

seu pai, o meu home.

Entón as culatas dos fusís bateron no tío

Manuel.

– Onde está teu sobriño?

– Eu non sei nada del. Se o Chopo non o matou,

escaparía por medo a que o matase. Todo o

mundo sabe o que pasou na igrexa o domingo

pasado.

E o tío Manuel, que tiña motivos para afogar el

mesmo ao afogado pero sen probas nin indicios

que o puidesen sinalar, foi levado á cidade, ao

cárcere, onde foi interrogado.

– Déle otra buena hostia, comisario, a ver si

canta de una puta vez.

O comisario actuaba e ordenaba.

– Escriba. El detenido reconoce haber golpeado

a don Andrés Cofiño…

O tío Manuel pasou uns días preso ata que

alguén, oculto polo medo, empurrado pola

carraxe, quizais por axustar contas

desaxustadas, falou do Corvo. Do incidente na

taberna de Pepito. Dos ameazadores

xuramentos. Do Puntal.

Atoparon a pistola no tambucho de proa da

gamela de Paco O Corvo. Non tivo escapatoria.

As novas axiña chegaron a unha bodega da

ribeira do Douro en Portugal. Libre da pesada

carga da incerteza que lle tiña a alma encolleita,

Lino propúxolle á vida ser a súa parella de baile

e empezou a bailar con ela todo o que se podía

bailar.

Cando volveu á vila, dez anos despois, o señor

Lino era propietario de viñedos en California e

dono dun negocio de importación do viño máis

selecto que fornecía as adegas da Casabranca

e as mesas das estrelas máis relucentes de

Hollywood, clientes especiais que el mesmo

atendía persoalmente cando non andaba

perdido polos currunchos do mundo, e que eu

agora, máximo accionista dos negocios, atendo

cando non mo impiden as obrigas que me

manteñen ocupado aló no máis alto do cume.

Era o mes de outubro.

Un outono de paso apresurado viña cargado de

vendavais sureños que amolecían as cores

nunha humidade que enchoupaba as casas e os

corpos.

Eu tiña tres anos. Mentres miña nai traballaba

na fábrica conserveira quedaba ao coidado de

Mamachucha, a nai do señor Lino que, a tal

hora, facía a comida mentres eu xogaba no

chan do corredor.

Entreabriuse a porta da casa e pola fenda

aberta apareceu unha barba negra, longa, logo

unha man cunha caixa e detrás unha cabeza

enteira.

– Quen vive?

Levanteime correndo do chan e fun buscar

acubillo no colo de Mamachucha, que saía da

cociña. Antes de chegar a ela o seu berro,

mestura de sorpresa, de ledicia, de tristura, de

non saber que facer, berro que espallou no aire

húmido todas as sensacións que unha persoa

pode sentir, detívome en seco e rompín a

chorar.

– Lino! Meu fillo!

Foi o meu primeiro encontro co señor Lino. O

comezo dunha xeira de ausencias inacabables e

acompañamentos impagables. O comezo de

espaciados encontros e despedidas ata que o

tempo acabou por derrotalo, por quitarlle as

forzas e volvelo torpe. Entón empezou a

tremerlle o minuteiro da alma e volveu

definitivamente, como era a súa vontade, á vila

da que marchou, á casa que abandonou.

Agora quen ocupa o seu lugar no camiño, quen

vai e vén, son eu.

Con pasos que a min me pareceron de xigante,

o señor Lino volveuse extremadamente fraco.

Afióuselle a cara e reduciúselle a queixo e nariz.

A pel das meixelas atesou nos ósos saíntes.

Sentíase estraño ao ver como se lle ía o corpo

pero a mente seguía a maquinar malia a fatiga

dos ósos e do corazón.

Cada vez máis, os días para el eran agardar o

serán, e cada serán eran lembranzas e

señardades.

Rematou ao lado da fiestra que daba á ría

sentado nunha cadeira de mimbre para beber

todo o sol que era capaz de beber, derrubado

contra un lado como se fose un paxariño roto.

De cando en vez, endereitábase e volvíase vigor

e atención, unha fervente masa de enerxía

resucitada que se esgotaba ao momento.

Xa todo nel era vello. Moi vello.

Todo menos a maneira de mirar. Ás veces nos

seus ollos vivos brillaban unhas bágoas que lle

traían acordanza de tempos mellores.

Todo menos a memoria. Porque a súa memoria

era como a barriga dun enorme barco onde se

amoreaban os acontecementos dunha vida

vivida ata as derradeiras consecuencias.

E as ganas de contar. Parecía mentira que

aquel corpo de escasa carne, de corazón

acorado e músculos baldados fose quen de

emitir algún son.

– O que se esquece é como se nunca sucedera,

neno.

Cando me chegou o recado da señora Lola, a

muller que o atendía, que levaba xa anos na

casa, muller que el pagaba dende que súa nai

non se puido valer, baixei correndo da cima do

mundo onde el tanto axudou a acomodarme.

Ao cumprir quince anos a loita de meus pais era

sacarme da cabeza esa teima de marchar da

casa en canto me fose posible e convencerme

de que estudara. Á vista da miña teimosía, as

súas queixas buscaron un punto de apoio no

señor Lino que, unha tarde azul colleume dun

brazo e levoume ata o peirao onde tiña

amarrada a gamela.

– Embarca e voga.

Non me mandou parar. Voguei e voguei. Cando

tiven os brazos cansos e as mans inchadas,

cando tiven a certeza de que vogaba cara a

ningures, levantei os remos da auga e

pouseinos na regala. Sen dicir nada, tombeime

no banco para tomar folgos.

Dende onde estabamos viamos como a serra,

sen présa, de leste a oeste, co seu pico

sobranceiro como se fose a ponte de mando

dun enorme transatlántico, navegaba de vagar

aproveitando a suave brisa da tarde.

– Que é iso de que non ques estudar? Só co

estudo irás por diante dos demais, sempre terás

outra perspectiva, outra visión do mundo.

El falou e falou e eu insistín na miña teima.

– Léveme con vostede.

El sorriu e ficou coa mirada fixa aló no fondo da

ría, como se nos arquivos da memoria estivese

a buscar o mapa onde marcar o lugar ao que

levarme. Despois dun anaco, tras barallar as

posibilidades, volveu sorrir.

– Ti estuda e faite un home. Despois déixame a

min.

Volvemos a terra calados. Observando como

desmaiaba o forte azul do ceo e o sol se

reflectía nas pequenas ondas que formaba a

lixeira brisa. No meu interior comezaba a

xermolar a semente que o señor Lino acababa

de sementar.

Cando rematei Económicas o señor Lino

cumpriu a súa promesa. Aquel verán repetimos

a rota que el fixo cando marchou por primeira

vez da casa. Portugal, Corfú, Sicilia, onde pasou

un tempo traballando nunhas bodegas de viño

de Marsala e coñeceu a Salvatore Giuliano,

pouco antes de ser asasinado. De alí fomos a

Córcega e Burdeos, cidade na que estivo ás

ordes do coronel Romero desactivando os

detonadores das bombas nazis e inutilizando os

materiais para a construción dunha base de

submarinos.

Rematada a viaxe, falou con meus pais e eu

continuei os estudos nunha prestixiosa

universidade do Canadá. Os gastos correron da

súa conta e da súa conta correu tamén o

empurrón que me ergueu ao máis alto do

mundo.

Agora corría aba abaixo para chegar a tempo.

Para coller a súa man por derradeira vez.

Era o mes de outubro.

Un día de outono no que os raios tombados do

sol pintaban as follas dunha cor distinta e a

quietude do aire deixaba ao mundo en calma, a

morte achegóuselle sen chamar a atención e el,

farto de aguantar o peso da tristura e a

melancolía da vellez, aproveitou para agarrarse

ben forte ao seu sudario gastado e irse con ela.

O esguízaro corpo rendeuse.

Un día de dedos dourados a señora Lola e máis

eu subimos á serra, que agardaba con

imperturbable paciencia polas cinzas do señor

Lino gardadas nunha caixiña branca que el

trouxera de Xapón. Una fermosa caixa de almafí

que tiña tres leóns pelexando tallados na tapa.

No coche, a señora Lola, vestida para a

ocasión, agarraba forte a caixa das cinzas coas

dúas mans e mantiña os brazos estirados para

separala do corpo. Como con medo, como se

transportase algún material radiactivo que a

puidese danar se o achegaba moito ao corpo.

Chegamos a Chanderreis e camiñamos polo

longo lombo de cabalo que forman as chairas da

serra onde o vento toca incansable a súa arpa

de herba, camiñamos ata o principio dos

canóns. Na metade do camiño collín a caixiña

das mans da señora Lola porque a cada paso

parecía que a alma do señor Lino lle pesaba

cada vez máis.

Un pouco máis aló, á nosa dereita, no medio

dun pasto onde apacentaban uns cabalos,

quizais no medio deles houbese tamén algún

alicorno, salientaba unha masa de piñeiros que

parecían de algodón verde coidadosamente

recurtado.

Detivémonos no canto do cavorco e tomei da

caixa unha presada de cinza. Abrín o puño e

unha man de vento espallou no aire unha

mestura de branco, gris e negro que

desapareceu en cuestión de segundos. A

señora Lola e máis eu seguimos coa vista o

axitado voo das cinzas ata que non houbo nada

que ver.

Empecei a baixar coa caixiña nunha man polas

paredes do barranco.

– Coidado, meu fillo a ver se vas caer.

Aló no fondo, encaixada entre dúas paredes de

pedra, latexaba unha vea de prata.

Detívenme ao lado dun pequeno carballo que

ampeaba mentres tomaba un merecido

descanso enriba da rocha á que agatuñara. Aos

pés do carballo, protexida por outras rochas que

formaban unha pequena támara e por unha

maraña de arbustos, debaixo dunha pedra metín

a caixiña de marfil despois de ler por derradeira

vez as palabras que mandei gravar nunha

chapiña de prata que relocía na súa fronte.

PARA AS PERSOAS QUE MÁIS O QUIXERON,

NOS VENTOS DA SERRA CABALGARÁN

PARA SEMPRE AS SÚAS CINZAS.

LINO CAMPELO ROMERO

SEMPRE MESTRE

1916-2008

De volta no coche, a señora Lola, xa coa porta

aberta, botou a vista atrás.

– Ai meu fillo, deixalo aí só, que frío que debe ir

aquí, esquecido e sen unha sepultura a onde

levarlle unhas flores e rezarlle un padrenuestro.

– Era a súa vontade, señora Lola. E xa sabe

que el éralle pouco de flores e nada de rezos. E

non estará só, sempre estaremos con el.

Sempre nos queda a memoria.

– Pero eu poderei rezar e aplicar unha misiña

pola súa alma, non si? Non lle parecerá mal?

– Pode vostede rezar todo o que queira, señora

Lola.◘

Maio 2012

1º clasificado categoría F: Estevo Silva

I

Tan pronto como baixou do coche

puido sentir, antes incluso que o frío da mañá,

os primeiros berros e insultos procedentes da

outra beira da rúa. Era perfectamente

consciente de que acontecería, pero non foi

quen de evitar sentirse mal por atoparse nesa

situación. Curiosamente veulle á cabeza a

lembranza dos días nos que lle tocaba entregar

aos seus pais as notas do instituto. Nunca fora

un estudiante aplicado ata que descubriu a súa

verdadeira paixón e aínda hoxe lamentaba ter

castigado aos seus proxenitores cunhas notas

que poderían deixar cego a calquera que non

estivese preparado para velas.

Namentres avanzaba cara á porta dos xulgados

acompañado por un axente xudicial e cunha

nutrida representación policial controlando aos

centos de persoas que o increpaban,

maioritariamente mulleres, tentaba manter a

compostura do mellor xeito posible. Non erguía

demasiado a cabeza. Nin tiña folgos, nin quería

parecer desafiante ou chulesco ante a multitude

de xornalistas e fotógrafos que se agolpaban ás

portas do xulgado buscando a mellor posición

posible. Aínda así tentaba manter a compostura

do xeito máis digno do que era capaz. Vinte

metros antes de chegar á entrada comezou a

negar nerviosa e levemente coa cabeza,

anticipándose ao tsunami de preguntas que xa

se derramaban sobre el: “Ernesto, por favor,

¿vaste declarar culpable?”, “¿Queres xustificarte

dalgún xeito?”, “¿Tes problemas psiquiátricos?”

eran só algúns exemplos, pero a diversidade de

cuestións era enorme. Ernesto limitábase a

murmurar de xeito case inaudible “Sen

comentarios, grazas.” Estaba canso, adelgazara

polo menos sete ou oito kilos nas últimas

semanas e a súa faciana amosaba claramente o

desgaste que estaba a soportar; incluso os seus

característicos ollos verdes semellaban

igualmente desgastados.

Ao fin entrou no edificio e as portas pecháronse

tralas súas costas. O ruído e o agobio ficaron

fóra. Pensou que estar no interior do xulgado e

sentirse aliviado eran cousas incompatibles. A

isto débense referir cando falan do xulgado de

paz, chanceou consigo mesmo. Fíxolle certa

graza, como todos os centos de parvadas que

se lle pasaban diariamente pola cabeza, pero

non abondo como para alterar o ricto que agora

tiña por face.

Acompañado polo axente, subiu ata o segundo

andar. “Agarde un intre aquí” díxolle sinalando a

unha solitaria e desgastada cadeira arrimada á

parede do corredor. Ernesto descargou o peso

do seu corpo sobre ela e agardou coma quen

agarda o autobús despois dun duro día de

traballo. Non transcorreran dous minutos cando

o garda lle ordenou que pasase ao interior

dunha porta sen letreiro ningún. Ernesto

agardaba nunha habitación deshumanizada,

preparada para un interrogatorio agresivo, pero

ante a súa sorpresa entrou nun despacho amplo

e sobrio, con certo luxo e bo gusto. Unha gran

mesa, probablemente de castiñeiro, dominaba o

centro dun despacho onde abundaban os

andeis con grandes libros. Un gran cadro co

retrato do xefe do estado, ollando como un pai

que che perdoa unha trastada, presidía a

parede frontal da estancia. Escoitou o

inconfundible son dunha cisterna descargando

auga e de seguido abriuse unha porta lateral, do

que agora sabía que era un aseo, aparecendo

por ela un home duns sesenta e poucos anos.

Lavaría as mans antes de tirar da cadea, ou

sinxelamente non as lavou? Esa dúbida non lle

fixo graza, pois a maioría da xente, el incluído,

tiraba da cadea antes de lavar as mans, aínda

que era consciente de que un reducido grupo de

xente primeiro lavaba as mans e despois

baleiraba o contido da cisterna. Desexou que

fose dese segundo grupo cando este se

achegou a el tendéndolle a man:

– Señor Balaguer, un pracer coñecelo.

A Ernesto non lle quedou máis remedio que

darlle a man cun desagrado importante que

gardou para si. De tódolos xeitos pareceulle

percibir certa frescura tranquilizadora na man

que seguía a sacudir a súa cunha forza

moderada.

– Chámeme Ernesto se é posible, por favor.

Faime sentir máis cómodo.

– Ernesto? Ben, tutear non é o máis común

nestas circunstancias, pero si é importante para

vostede que así sexa. Vai precisar sentirse

cómodo... Ernesto. Eu son o xuíz Pouso, pero

pódeme chamar xuíz, a secas. Sente por favor –

dixo sinalándolle unha cadeira acolchada que

tiña fronte ao escritorio, moito máis aceptable

que a do corredor.

O xuíz Pouso agardou a que Ernesto sentase e

logo el mesmo sentou na súa impoñente cadeira

de brazos soltando un suspiro. Abriu un caixón e

sacou unha caixiña de madeira que Ernesto

identificou como artesanía africana. “Recordo de

Nairobi” díxolle cun sorriso ao comprobar que

estaba sendo observado. Sacou da caixa unha

pipa e un paquete de tabaco e comezou a

prepararse unha namentres cantaruxaba unha

canción que Ernesto cría recoñecer.

Ernesto non o sabía pero o xuíz Pouso era, ante

todo, un personaxe peculiar. Os seus grandes

bigotes e a súa longa e branca melena, eran

moi coñecidos dentro do círculo da alta

maxistratura. Puxéranlle o alcume de “O León”

non unicamente polo seu aspecto. Tiña fama de

que, cando agarraba unha presa, non a soltaba.

– Agardo que non lle moleste o aroma ou o

fume do tabaco. Pódeme denunciar ás

autoridades sanitarias se o considera pertinente,

pero entre estas paredes a lei son eu e teño por

costume obedecerme en todo momento –

semellaba que chanceaba, así que Ernesto

tentou amosar un sorriso amable, fracasando no

intento.

– Non se preocupe, non me desgusta.

– Perfecto, entón. Moi ben, señor... Ernesto – o

xuíz adoptou un ton serio, case cerimonial.–

Está vostede aquí por ser sospeitoso de

perpetrar o delicto primeiro, o máis deleznable

de todos os centos de delictos existentes, o

máis ignominioso; un homicidio traspasa todos

os límites imaxinables para unha persoa do seu

status. Con isto non quero dicir que unha persoa

acomodada coma vostede careza de impulsos

homicidas, pero resulta terriblemente curioso

que un home do seu éxito e talento acabe

asasinando a alguén. E moito máis aínda que o

asasinado sexa un dos seus mellores amigos e,

asemade, o actor máis coñecido e respectado

do país.

– Xabier non era amigo meu... xa non –

respondeu Ernesto.

– Evidentemente, señor Balaguer,

evidentemente.

O xuíz dou unhas profundas chupadas á súa

pipa namentres escrutaba entre o fume ao seu

interrogado. Dubidar era algo que non tiña por

costume, case sempre atinaba coas primeiras

impresións, pero neste caso non tiña nin idea do

que realmente acontecía. O home que tiña ante

el coa mirada perdida era Ernesto Balaguer, o

mundialmente famoso director de cine. Un home

que podería chegar a envexar, se así fora o seu

carácter: talentoso, cultivado e casado coa actriz

máis fermosa, ao seu parecer, dende Audrey

Hepburn. Adoraba as súas creacións dende que

viu a primeira delas. Unha historia fermosísima

que narraba as peripecias de tres homes

escapados do manicomio na percura dun

tesouro imaxinario. Unha opera prima arriscada

que conquistou a medio mundo e que o lanzou

ao estrelato. A el e a Xabier Vidal, o seu amigo,

actor fetiche e agora posible vítima. Dende

aquela, Balaguer triunfara en todo o que fixo, e

Vidal con el, entre os dous acumulaban

infinidade de premios por todo o mundo. Tiña

que sabelo todo. Sentía unha curiosidade que ía

máis aló da defensa da xustiza.

– Bueno Ernesto, voulle ser franco... – nese

intre o director, desobedecendo ao seu estado

anímico, imaxinouse ao xuíz vestido de militar

dicindo con voz de pito: queda inaugurado este

pantano.– Levo unhas semanas analizando este

caso e téñolle que dicir que as cousas non

pintan demasiado ben para vostede. Despois

dos interrogatorios a todos os traballadores,

actores, técnicos e demais operarios que están

ás súas ordes no seu último filme, semella claro

que vostede foi o último que estivo con Xabier a

noite da súa morte. Todos os interrogados

coinciden en que quedaron xuntos no set de

rodaxe, a pesar de que vostede asegura que xa

non eran amigos. Ao día seguinte o señor Vidal

aparece morto no set, cunha suposta sobredose

de barbitúricos e vestido aínda coas roupas da

película. Non me pode negar o sospeitoso das

circunstancias. O normal sería quitarse a vida

na casa, ou no vestiario se me apura. Asemade,

existen outras causas pouco comúns nun

suicidio: non hai nota de despedida, nin

aclaración ningunha. É curioso tamén que,

xustamente, o señor Vidal foise quitar a vida o

último día de rodaxe, nin un día antes... Non

obstante vostede non defende a súa inocencia

nin recoñece a súa culpabilidade. Chega incluso

a rexeitar un avogado. Simplemente cala.

O xuíz fixo unha pausa para detectar algunha

reacción na faciana do director, máis este

continuaba ausente. “Señor Balaguer, estase

xogando vostede a cadea perpetua. Tiven a

deferencia de chamalo aquí para que vostede

poida explicar a súa versión con calma e sen

presións. Pero se continúa con este xeito de

actuar volverá a prisión preventiva ata o xuízo.

Vostede verá.”

Por primeira vez Ernesto cambiou de postura

dende que se sentara e mirou ó xuíz aos ollos.

“Antes de comezar voullo dicir claramente: Non

preciso un avogado, son inocente” e despois

engadiu “¿Podería tomar un té antes de falar,

por favor?” preguntou.

Un sorriso asomou entre as barbas do señor

Pouso.

II

“Todo comezou no verán do dous mil

oito. Non facía nin dous meses que

rematáramos de rodar A sospeita, a nosa

cuarta película xuntos. Era momento de

comezar a promoción por boa parte do mundo e

Xabier estaba entusiasmado. Xa tivera un par

ofertas de Hollywood que rexeitara por ser

papeis bastante secundarios e baleiros de

contido, pero desta volta ofrecéranlle un

protagonista e unha gran suma. Aceptou

inmediatamente, claro. A min pareceume ben,

pero tan pronto como firmou o contrato tivo que

abandonar a promoción que estabamos a facer

para comezar de inmediato a estudar o guión.

Como comprenderá iso foi un atranco

importante para os nosos produtores, que se

atoparon sen o actor protagonista para os actos

que nos quedaban por diante, que eran moitos.

Isto supuxo que a miña muller e máis eu

tivésemos que duplicarnos nas aparicións

públicas durante case dous meses. Foi bastante

canso.”

Ernesto parou de falar e sacou un cigarro do

peto, ante a sorprendida mirada do xuíz.

– Levaba sen fumar case cinco anos.– díxolle.

– Comprendo – dixo este anotando algo nun

folio- Que tal se levaba o señor Vidal coa súa

esposa?

– Prégolle que deixe a Anna fóra de todo isto,

señor xuíz – dixo Ernesto cunha seriedade

extrema, mirándolle aos ollos por segunda vez

dende que chegara.

– Señor Balaguer, eu non son un paparazzi ou

un xornalista do corazón. Son o que vai a decidir

a súa sorte neste caso e como tal pregunto o

que a miña experiencia considera necesario

preguntar. Non hai que ser un lince para poder,

cando menos, sopesar a posibilidade de que a

súa fermosa esposa teña algún pequeno papel

nesta trama fóra da pantalla, aínda que sexa

involuntario.

O director apartou a vista de novo. O xuíz

pensou que precipitarse nas preguntas era

cousa de principiantes. Xa conseguira que

Ernesto comezase a falar e non tiña intención

de que parase por causa dunha pregunta fóra

de tempo, así que decidiu deixar correr a

cuestión polo momento. “Continúe por favor,

señor Balaguer” díxolle nun ton conciliador.

Ernesto comprendeu a mensaxe lanzada polo

seu interrogador. Optou por non poñer ao xuíz

nunha situación difícil, sobre todo porque esa

mesma situación poderíase volver na súa

contra.

“Despois da súa primeira película en

Norteamérica tivemos un lixeiro distanciamento.

O normal nestes casos. Un actor debe

aproveitar o seu momento, se é que lle chega, e

Xabier estaba nese momento. Recomendeille

que se instalase en Hollywood, pois eu tiña

proxectados dous documentais e ningunha

película a corto prazo. Semellaba que a fortuna

decidira camiñar da súa man. Todo lle saía ben.

Foi unha época fantástica para os dous.”

Ao xuíz pareceulle detectar unha melancolía nas

súas verbas que lle era familiar. Non era a

primeira vez que escoitaba ese tipo de ton antes

de que un criminal se derrubase consumido pola

culpa. Esperanzado, deixouno proseguir.

“Aínda que seguía sen ter grandes papeis, a súa

fama medraba día tras día. Era un tipo

carismático, como vostede sabe, e tamén un

gran actor. Aportaba frescura á industria. Na súa

terceira película chegou a primeira nominación

aos Oscar. Aínda que supoño que vostede a

estas alturas xa estará informado da filmografía

de Xabier. Semella que estou a facer de

cronista.”Ernesto detivo o seu monólogo unha

vez máis para desesperación do xuíz, que

ollaba esvaecerse a posibilidade dun

derrubamento emocional. Mais non chegara o

señor Pouso a onde estaba con pouca

paciencia, así que, volveu a coller a caixiña do

tabaco e, sen dicir nada, preparouse unha nova

pipa en silencio.

– Non se preocupe por min – dixo o xuíz,

simulando coa mestría que dan os anos que a

interrupción da declaración fora por causa del –

e continúe cando queira. Eu estoulle a escoitar

con atención e, polo que vostede di, a amizade

aínda era inquebrantable.

– Absolutamente.

– Entón? Prosiga por favor, pode que esteamos

chegando a algures.

– Non podemos estar chegando a ningures, pois

como lle dixen non hai parada a onde chegar.

Son inocente.

– Pois cheguemos á súa inocencia con premura.

O tempo pasa Ernesto, e os días na cadea

pesan nas costas e na cabeza, sobre todo na

cabeza.

Ernesto dou un sorbo do té, xa frío, e prendeu

un novo cigarro. Non tiña demasiadas forzas xa,

pero debía continuar. O xuíz estáballe a dar

unhas comodidades que de seguro non tiñan

outros no seu caso. Debía continuar, así tiña

que ser.

“Aproximadamente un ano e medio despois, e

xa cos documentais rematados, a miña muller e

máis eu decidimos comezar a rodar un proxecto

que creáramos entre os dous: O Diario de

Deus.” O xuíz tremeu internamente. O Diario de

Deus era unha das películas que máis gozara

na súa vida. Algo dentro del facíao sentir

culpable desa especie de voyeurismo primixenio

que estaba a sentir. Tiña que tentar manter a

profesionalidade. “Non sei se o sabe, pero Anna

é unha creadora de ideas sublime e a idea

inicial da película foi exclusivamente dela. Eu

simplemente axudei a construír o guión e dirixín

o filme. Por suposto, para o protagonista

masculino chamamos a Xabier. Tivemos que

agardar un mes para que rematase Invasión

Total, algo horripilante de verdade, pero tan

pronto como puido presentouse para comezar a

rodar de inmediato. Os primeiros días foron

frenéticos e marabillosos, facía moito que non

estábamos xuntos e disfrutábamos de todo o

que nos tiñamos que contar e de voltar a

traballar como sabíamos. Pero, co paso das

semanas, vimos que Xabier xa non era o

mesmo home que coñecíamos. Observamos

que, en ocasións, tiña malos modos con xente

do equipo. Bebía demasiado e descansaba

pouco. Un dos últimos días de rodaxe Anna

doume unhas indicacións de como ela cría que

debía de actuar o personaxe de Xabier nun dos

momentos álxidos da película. Tomouno moi

mal. Primeiro burlouse de min, despois gabouse

das súas interpretacións e rematou insultando a

Anna terriblemente entre delirios e paranoias.

Boteime a el e rematamos a golpes. Un

desastre. Certo é que ó día seguinte debeu

reflexionar e desculpouse con nós e o resto de

todo o equipo, e para iso tamén fai falla valor,

pero a partir dese día as cousas cambiaron para

todos. ”

O xuíz Pouso ficou perplexo uns instantes e tivo

que facer auténticos esforzos para poder

abstraerse da maxia que para el significaba

saber esa historia única e privada sobre unha

das obras de arte que máis adoraba.

– E aínda así O Diario de Deus levou case

todos os premios nacionais e internacionais que

podía levar, incluído varios de mellor actor para

o señor Vidal – dixo o xuíz agochando o seu

abraio.

– Por suposto, e sobradamente merecidos, pero

unha cousa non ten que ver coa outra, señor

xuíz. O Diario é unha gran historia. Non conta

con grandes adornos e non ten demasiados

efectos especiais, pero é un traxecto sen

paradas. Unha historia, na miña opinión, pode

carecer de todo agás da necesidade de

transitala para chegar ó seu fin, da curiosidade

por ver que pasa a cada momento ou da

importancia de accións ou frases que, en

principio, semellan case de recheo e poden ser

pistas ou datos de importancia máxima dentro

da trama. Cando unha historia coma esta

aparece, todos debemos congratularnos e

deixarnos levar por ela sen condicións, poñerlle

corazón e vontade. Ela encárgase do resto.

– Quere dicir que calquera outro grupo de

profesionais podería ter conseguido un éxito

similar ao seu?

– Non necesariamente. Pero cun bo guión e

xente preparada a historia podería transitar por

cauces semellantes.

– E como quedaron as relacións co señor Vidal

despois da película?

– Bueno, – o director pasou as mans pola

cabeza- fixemos a promoción unhas poucas

semanas e cada un de nós voltou ás súas vidas.

Eu púxenme a traballar nos vindeiros proxectos

e Xabier seguiu rodando a ritmo frenético.

Volvémonos ver en diversas entregas de

premios, dándonos moitos bicos e todo iso. Pura

fachada.

Ernesto suspirou. Sentía como se levara unha

malleira no interior da cabeza. O tempo e o

cansazo exercían de martelo implacable. Cada

vez custáballe máis traballo continuar a falar, e

aínda máis custoso era prestar atención a un

interlocutor. O xuíz era consciente dese feito, el

tamén comezaba a estar canso e famento.

Considerou que un pouco máis de

magnanimidade sería dabondo para poder

chegar ao fin da historia, no caso de que tal fin

existise, de modo que ofreceu ao director facer

unha parada para comer e unha chamada á súa

muller a cambio de continuar unha hora despois.

Ernesto dixo si.

III

– Seguro que estás ben? Deixa que me

achegue ó xulgado, por favor – as bágoas de

Anna case fluían a través do auricular,

enchendo de tenrura o corazón de Ernesto.

– Non. Non veñas Anna. Non te preocupes, que

estou ben, miña rula. Xa queda menos para que

isto remate, xa verás. O xuíz non parece un mal

home, estame a tratar bastante ben. Ti tranquila.

Mañá tés que ir á estrea e debes estar preciosa

e relaxada. Confía en min.

– Como pretendes que vaia á estrea contigo

aínda na cadea? –berroulle ela.

– Confía en min. Agora téñote que deixar.

Queda tranquila, dacordo? Quérote.

– E eu a ti.

Ernesto colgou o auricular do teléfono de

moedas do xulgado e ficou un momento fronte a

el, facendo esforzos para que as súas propias

bágoas ficasen no seu interior. Foi o propio

teléfono quen o axudou a fuxir do dramatismo

murmurándolle que fixese unha historia sobre el,

que tiña moitas cousas que contar. Imaxina as

conversas que teño transmitido neste lugar,

supuxo que lle diría. O director tomou unha nota

mental sobre a posibilidade dunha nova historia

para desenvolver e voltou ó despacho do xuíz

Pouso acompañado polo fiel axente, que en

ningún momento se separou do seu carón, pero

que soubo respectar a súa intimidade.

Pregúntome se serían tan amables de non ser

quen son, pensou. Sabía cál era a resposta.

“Despois de O Diario de Deus, Anna e máis eu

tomámonos unha temporada de vacacións lonxe

de todo, pero en cousa de tres meses xa

estabamos a traballar nun novo proxecto. A

nosa penúltima película ata o momento:

Europa. Este filme elaboreino exclusivamente

para Anna. Non quería dirixir a ninguén máis

que a ela nesta ocasión. De feito, a penas hai

un par de figurantes e un actor secundario.

Trata sobre a historia dunha científica espacial

que está a traballar nunha da lúas de Xúpiter.

Tivemos un gran éxito de crítica e galardóns,

pero non fixemos demasiada taquilla. Foi un

golpe económico importante para a produtora.”

O xuíz Pouso coñecía case todo o que o director

Balaguer estaba a contar, pero nin se lle pasaba

pola testa interrumpilo para nada. Agora o ritmo

era o axeitado. Ernesto continuaba. “Un mes

despois da estrea de Europa chamoume

Xabier. Estaba algo bébedo, supoño. Quería

que voltáramos a traballar xuntos. Pediume que

o perdoáramos, que tivera diversos problemas,

que desexaba traballar con nós novamente. Nun

principio díxenlle que o pensaría, pero

realmente non tiña intención de ceder. Foi Anna

quen me convenceu. Quería que fixéramos as

paces. Asemade, a produtora considerou que

facíamos mellor equipo xuntos que separados,

así que puxémonos mans á obra con este filme

que mañá debuta nos cines de todo o mundo.”

– Expiación. – dixo o xuíz Pouso – Ten

pecados que purgar, Ernesto?

– Os que poida ter calquera, señor xuíz, nin un

máis.

- Sabe que me custou un ollo da cara conseguir

unha entrada para a estrea da súa película

nesta cidade? Coñécese que coa morte de

Xabier e con vostede na cadea provisional, o

morbo e a curiosidade por ver Expiación é

desmedido.

– Vaia – sorprendeuse o director- non sabía que

a xente da súa posición tivese dificultades para

conseguir este tipo de cousas. Tiña por certo

que unha chamada telefónica era abondo.

– Pois xa ve que non. Cónteme, como foi esta

última rodaxe co señor Vidal?

Ernesto cambiou de postura na cadeira.

Semellaba que este era o tramo final dun

interrogatorio disfrazado de entrevista persoal,

ou viceversa. O xesto, un pouco máis relaxado

nas últimas horas, mudou de novo a unha

seriedade profunda. A voz do director perdeu

toda cadencia rítmica e tornou monocorde. “Foi

a mellor rodaxe con Xabier de toda a miña vida.

Estivo sublime día tras día, semana tras

semana, durante os tres meses que estivemos

inmersos nesta historia. Facilitou moitísimo o

traballo a todos e, persoalmente, en ningún

momento me forzou a perdoalo. O último día, ao

rematar, despois dunha pequena celebración no

set con todo o equipo, é certo que quedamos a

soas. Falamos ó redor dunha hora de cousas

máis ou menos importantes. Despois eu

marchei. El dixo que tiña que mudarse e

marchaba tamén. Iso é todo. O que aconteceu

despois foi sen a miña presencia, asegúrollo ”.

O xuíz incorporouse apoiando os cóbados sobre

o escritorio e entrelazando as mans. Observou a

Ernesto, buscando a súa mirada. Algo non

estaba ben. Quería, precisaba crer ao director.

Pero estaba seguro de que algo se lle

escapaba. “Iso é todo o que me ten que contar?”

preguntoulle. Ernesto moveu a cabeza

afirmativamente. A súa señoría rañou a barba

durante un instante, dubitativo.

– Está ben. Como comprenderá, a súa

testemuña sen probas non é abondo para

deixalo ceibe, sen máis. O que si vou a ordenar

é que o deixen en arresto domiciliario ata o día

do xuízo e despois que sexa o que teña que ser

–dixo o xuíz.

– Agradézollo. – dixo Ernesto sen disimular un

pouco de alivio– Non me virán mal unhas

vacacións forzosas na casa. Anna vai a estar

encantada. De seguro que lle manda unha caixa

de puros.

– Mellor que a traia persoalmente – dixo o xuíz

cun sorriso burlón – Agora en serio, señor

Balaguer, saiba vostede que se no xuízo se

amosa a súa culpabilidade non me vai a tremer

a man. Esta é unha nova deferencia para con

vostede polas horas de lecer que me ten dado.

Considéreo coma o mellor pago que lle darán

nunca polo seu traballo. Agora pode marchar,

que teña moita sorte co seu novo filme.

Un delicioso aroma a chocolate quente invadía a

casa-cárcere de Anna e Ernesto. Anna tiña unha

debilidade por esa bebida e a Ernesto

encantáballe que ela o preparase cando

estaban na casa. Levaban quince días tomando

chocolate quente polas tardes e vendo a

televisión xuntos no sofá. De cando en vez

buscaban os programas de cine. Expiación

estaba a romper todos os rexistros da

decadente industria cinematográfica. Dende

logo, a morte de Xabier e as sospeitas sobre a

súa implicación tiñan boa parte de culpa, pero

cando a xente saía do filme non lembraba a

causa que os levara ata alí. Se non fose pola

proximidade do xuízo, todo sería perfecto para

os dous. De súpeto, a paz chocolateada foi

interrompida por un teléfono.

– Diga? – contestou Anna.

– Boas tardes. O señor Balaguer, por favor? –

dixo unha voz profunda.

– Un momento. – Anna pasoulle o telefono ó

seu home.

– Sí, con quén falo? –preguntou Ernesto.

– Parabéns señor Balaguer.

– Xuíz Pouso. – o director recoñeceu de

inmediato ao interlocutor- esta chamada si que

non a agardaba. Grazas, pero parabéns por

que?

– Pois por todo, querido amigo. – a voz do xuíz

soaba divertida. – Primeiro polo éxito do seu

filme. Segundo porque me pareceu, coma

sempre, unha obra mestra. E terceiro pola

fantástica xogada final, unha guinda de

dimensións titánicas, unha audacia sen ética

ningunha pero efectiva. Aínda que debería estar

anoxado con vostede, pero en fin, supoño que

tiña que ser así.

– Perdoe xuíz, – Ernesto non comprendía – pero

estou un pouco perdido. De que guinda me fala?

– Está ben, se quere seguir con este xogo que

así sexa – o xuíz continuaba de bo humor. –

Non hai nin dúas horas que un avogado de

bastante fama nesta cidade apareceu no meu

despacho cun documento curioso de verdade:

unha declaración firmada polo propio Xabier

Vidal ante notario asumindo o seu suicidio e

exculpando a calquera outra persoa de calquera

cargo relacionado coa súa morte. Que curioso,

verdade? Xusto dúas semanas despois da

estrea. Por que non me dixo que o señor Vidal

era enfermo terminal?

Nese preciso intre Ernesto comprendeuno todo.

Unha dor descoñecida e especialmente amarga

dou cos seus xeonllos no chan e crebou a súa

gorxa.

IV

"O cansazo de todas as ilusións... A

súa perda... A inutilidade de telas... O

antecansazo de ter que telas para perderlas... A

amargura de telas no pasado... A vergoña

intelectual de telas sabendo que terían tal fin. É

unha cita de Pessoa que lin hai pouco e que me

chegou ao máis adentro. Supoño que a

coñecerás.” Xabier Vidal, aínda vestido de

Garda Civil dos anos cincuenta, sostiña unha

cervexa na man namentres seguía falando:

“Fóiseme a olla, Ernesto. Pídovos perdón unha

vez máis. De corazón. Non fun quen de

conterme en moitos momentos da miña vida,

pero aínda estou a tempo. Quérovos aos dous e

nun futuro próximo amosareivos o moito que vos

quero. Teño un plan. Sei que o último filme dou

moitas perdas, pero ti tranquilo. Xa verás como

con este arrasamos, aínda que teñas que pasar

un mal rato.” Ernesto sentía mágoa polo seu

amigo. Realmente estaba moi desmellorado, e

en ocasións desvariaba un pouco. Unicamente

cando a cámara comezaba a gravar voltaba a

ser o de sempre. Xabier rematou a cervexa dun

grolo e tirou a botella baleira ao chan. “Voume

mudar. Ti vaite indo, xa nos veremos.” Cando

Ernesto estaba a piques de saír pola porta

Xabier chamouno e díxolle: “Sabes unha das

cousas que máis me gusta do novo filme? O

título: Expiación. Si señor. E tanto!” Ernesto

sacudiu a cabeza sen entender nada e saíu pola

porta.◘

Fin

Concello de Boiro

Plaza de Galicia s/n

15930 Boiro (A Coruña)

www.boiro.org