symfonieorkest vlaanderen - programmaboekje rhapsody in blue

1.

nov. 2014

Programma.Rhapsody in Blue.

2.Musici

Rhapsody in Blue.

FOTO COVER GEORGE GERSHWIN

Chef-dirigent.Jan Latham-Koenig

Concertmeester.Jo Vercruysse

Eerste viool.Arman SimonianNathalie HeppTim BreckpotBence Abraham Hilde CoppietersPeter HellemondPaul KlinckEva StijnenZhazira Ukeyeva

Tweede viool.Gudrun VerbanckIsabelle BuyckGeraldine De BaetsIsabelle DecraeneLiesbet JansenEva PuskerAnnerien StukerFreek Ruysschaert

Altviool.Kris HellemansBruno De SchaepdrijverKorneel TaeckensAnnemie VercauterenLieve DreelinckKaatje StrauvenMorgan Huet

Cello.Renaat AckaertIsabelle BrysCaroline SteenJonathan Van de VeldeAnn Van Hecke Bart Verhaeghe

Contrabas.Koenraad HofmanJan VerheyeSanne DeprettereBram Decroix

Fluit.Caroline PeetersVeerle SecemberAnke Lauwers

Hobo. Korneel Alsteens Carola Dieraert Ellen Donovan

Klarinet. Frank CorynTom DaansBart Lagacie

Fagot. Koen CoppéTamara SmitsDeian Toptchiev

Hoorn.Jeroen BillietBruno MelckebekeSimon HaspeslaghFrank Clarysse

Trompet.Steven BossuytBart Coppé Dominique Bodart

Trombone.Bob Van der StriektSoren BrassaertKonstantin Koev

Tuba.Ries Schellekens

Euphonium. Glen Van Looy

Slagwerk.Antoine SiguréWim De VlaminckFrancois-Xavier LeroyStijn SchoofsRuben CoopmanTitus Franken

Harp. Anouk SturtewagenEva Verheye

Celesta.Tae Yoshioka

Banjo.Ghislain Slingeneyer

Saxofoon.Raf MintenHendrik Pellens

1.

Dirigent. Jan Latham-Koenig

Solist. Johan Dupont. pianoProf. Bart Kerremans. spreekstem

di. 18.11.2014 20:00Concertgebouw. Brugge

za. 22.11.2014 20:00Jünglingshaus. Eupen

zo. 23.11.2014 15:00deSingel. Antwerpen

do. 27.11.2014 20:00Paleis voor Schone Kunsten. Brussel

za. 29.11.2014 20:00Muziekcentrum de Bijloke. Gent

Programma

Rhapsody in Blue.

Aaron Copland (1900-1990)A Lincoln Portrait

George Gershwin (1898-1937) Rhapsody in Blue

pauze

rhapsody in blue

Modest Mussorgsky (1839-1881)Schilderijententoonstelling (versie M. Ravel)

1 Promenade2 Gnomus3 Promenade4 Il vecchio Castello5 Promenade6 Tuilerieën7 Bydlo8 Promenade9 Ballet van de kuikens in de dop10 Samuel Goldenberg en Schmuÿle11 Promenade12 Limoges, het marktplein13 Catacombae (Sepulcrum Romanum)14 Cum mortuis in lingua mortua15 De hut op kippenpoten (Baba-Yaga)16 De grote poort van Kiev

2.

Amerika versus Rusland: een zoektocht naar een eigen mu-zikale identiteit van Amerikaanse jazz tot Russische volkslie-deren. Het Symfonieorkest Vlaanderen verbindt met dit pro-gramma moeiteloos het beste van twee werelden.

Aan het begin van de vorige eeuw ontstond in de Verenigde Staten een enorme drang naar het ontwikkelen van een eigen muzikale identiteit. Componisten zoals George Gershwin (1898-1937) en Aaron Copland (1900-1990) integreerden elementen uit de jazz, de ragtime en de volksmuziek in hun werk. Waar Gershwin de jazz binnenbracht in het klassieke concertcircuit, trachtte Cop-land een geheel eigen Amerikaanse stijl te ontwikkelen die zich moest onderscheiden van de heersende Europese muzikale tra-dities. Doordat beide in hun muziek typische elementen van de Amerikaanse cultuur wisten te absorberen en te versmelten, ver-persoonlijken deze componisten het eclecticisme dat tot op de dag van vandaag de essentie blijft van de Amerikaanse muziekcultuur.Ook aan de andere kant van de wereld, in het communis-tische Rusland, was men op het einde van de 19de eeuw op zoek naar een eigen muzikale identiteit. Componisten zoals Modest Mussorgsky (1839-1881) en Nikolaj Rimsky-Korsakov (1844-1908) vormden er ‘Het Machtige Hoopje’, een groep van vijf componisten die streefden naar de ontwikkeling van een nationale stijl, gebaseerd op de Russische volksmuziek.

Patriottisme ten tijde van oorlog.Aaron Copland – A Lincoln Portrait (1942).

Wanneer Japan op 7 december 1941 een deel van de Amerikaanse vloot bombardeert bij de marinebasis Pearl Harbor, verklaren de Verenigde Staten hen prompt de oorlog. Vier dagen later is Amerika ook in oorlog met Duitsland door het anticommunistische pact dat Duitsland en Japan in 1936 hebben gesloten. Hiermee stapt Amerika de Tweede Wereldoorlog in en het volk bereidt zich voor op de mobi-lisatie, de strijd en de nakende rouw.

Als nationaal symbool van patriottisme wordt de figuur van ex-presi-dent Abraham Lincoln (1809-1865) opgevoerd, bekend om zijn sterke leiderschap ten tijde van de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865).

Wanneer het nieuws bekend raakt van de aanslag op Pearl Harbor, geeft de gerenommeerde Russisch-Amerikaanse dirigent André Kostelanetz (1901-1980) aan vier componisten de opdracht een muzikaal portret te componeren rond een vooraanstaan-de Amerikaanse volksheld. Eén van die componisten is Aaron Copland die in het midden van de jaren 1930 zijn voorliefde voor het elitaire Europese modernisme heeft ingeruild voor een breed toegankelijke muzikale stijl. Hij kiest Lincoln als onderwerp van zijn muzikaal portret.

Programmatoelichting

Rhapsody in Blue. Het beste van twee werelden.

3.

A Lincoln Portrait is een werk voor groot orkest én een redenaar. Deze leest passages voor uit Lincolns beroemde speech Gettysburg Address, een eerbetoon aan de gesneuvelde soldaten bij de Slag om Gettysburg (1863). Hoewel de toespraak dateert uit de periode van de Amerikaan-se Burgeroorlog, kunnen de door Copland geselecteerde fragmenten worden gelezen als een pleidooi tegen het fascisme en het geweld van de Tweede Wereldoorlog.

Muzikaal gezien bestaat A Lincoln Portrait uit drie in elkaar overlopen-de delen. De openingssectie evoqueert het mysterie rond de persoon-lijkheid van de ex-president. Naar het einde van deze passage wordt geleidelijk aan ook de zachtheid van zijn karakter verklankt. Een kort en levendig middendeel beeldt de woelige periode uit waarin Lincoln leeft. In de slotpassage staan zijn beroemde strijdlust en leiderschap centraal. Qua klankkleur nemen de koperblazers de overhand.

Doorheen het ganse portret verweeft Copland reminiscenties aan en-kele Amerikaanse volksliederen. De 18de-eeuwse ballade Springfield Mountain roept de pastorale sfeer op die zo typisch is voor de muziek van Copland. Tegelijk brengt deze volkse melodie een gevoel van nos-talgie naar het landelijke Amerika van lang vervlogen tijden.

Klassiek met een jazzy twist.George Gershwin – Rhapsody in Blue (1924).

Na het overdonderende succes van een experimenteel jazzconcert met zijn orkest, vat orkestleider Paul Whiteman (1890-1967) het am-bitieuze plan op om de typische klanken van de jazz te vermengen met klassieke muziek. Hij contacteert hiervoor George Gershwin, een aanstormend talent uit een nieuwe generatie Amerikaanse com-ponisten. Het jazz-concerto dat de jonge Gershwin in opdracht van Whiteman componeert, zou later de geschiedenis ingaan als het meest uitgevoerde werk van het ganse Amerikaanse orkestrepertoire.

De inspiratie voor Rhapsody in Blue vond Gershwin tijdens een treinrit tussen New York en Boston:“Het was op de trein, met zijn staalachtige ritmes en geratel die zo inspi-rerend zijn voor een componist – ik hoor vaak muziek in de kern van het lawaai – dat ik plots de volledige structuur van de Rhapsody hoorde en op papier zette, van begin tot einde. […] Ik beeldde me het werk in als een

.... Copland op het einde van zijn leven vaak de decaan van de Amerikaanse muziek werd genoemd, verwijzend naar zijn typisch toegankelijke en daardoor immens populaire stijl?

.... het beroemde loopje van de klarinet aan het begin van Rhapsody in Blue oorspronkelijk een grapje was van de klarinettist tijdens de repetities voor de première?

— Mussorgsky lid was van het ‘Machtige Hoopje’, een groep van vijf Russische componisten die zich inzetten voor het ont-wikkelen van een nationale stijl aan het einde van de 19de eeuw?W

IST

JE

DA

T ..

.

Hoewel de toespraak dateert uit de periode van de Amerikaanse burgeroorlog, kunnen de door Copland geselecteerde fragmenten worden gelezen als een pleidooi tegen het fascisme en het geweld van de Tweede Wereldoorlog.

4.

caleidoscoop van Amerika; van die gigantische smeltkroes, die ongeziene nationale levendigheid, die grootstedelijke waanzin”.

Op 7 januari 1924 begint Gershwin de schetsen voor zijn nieuwe com-positie uit te werken onder de titel American Rhapsody. Op aandringen van zijn broer en tekstschrijver Ira Gershwin verandert hij de titel naar Rhapsody in Blue. Hiermee wordt verwezen naar de kunstwerken van James Whistler (1834-1903) die op dat moment een tentoonstelling heeft in de stad en die zijn kunstwerken abstracte en kleurrijke titels meegeeft zoals Schikking in Grijs en Zwart. Tegelijkertijd is de titel ook een knipoog naar het blues-achtige karakter van de compositie.

Net als een klassiek concerto is Rhapsody in Blue geschreven voor een orkest dat in dialoog treedt met een solo piano. Anders dan een concerto is een rapsodie echter één doorlopende compositie, die dus niet is opgebouwd uit verschillende bewegingen. Bovendien is een rapsodie minder strikt van vorm en laat het genre ook ruimte voor improvisatie.

Het genre van de rapsodie is echter niet de enige verwijzing naar de jazz-muziek in Gershwins compositie. Rhapsody in Blue bulkt van de dynami-sche contrasten, de complexe dansritmes en de virtuoze melodielijnen. Bovendien vulde de componist het orkest aan met een aantal instrumen-ten uit de populaire muziek zoals de banjo, de saxofoon en het accordeon.

Eerbetoon aan een overleden vriend.Modest Mussorgsky – Schilderijententoonstelling (1874).

De expressieve taferelen uit de Schilderijententoonstelling van de Rus-sische componist Modest Mussorgsky zijn niet alleen qua geografi-sche oorsprong, maar ook qua stijl en ontstaanscontext van een heel ander karakter dan de werken van Copland en Gershwin. Op uiterma-te persoonlijke wijze brengt de componist in dit werk een laatste eer-betoon aan zijn overleden vriend, de kunstschilder Viktor Hartmann (1834-1873). Net zoals Mussorgsky was ook hij een fervent voorstan-der van een puur Russische kunst die geen Westerse invloeden bevat-te. Het resultaat is een werk vol van Russische trots in een magistrale orkestratie van de Franse componist Maurice Ravel (1875-1937).Mussorgsky schreef zijn Schilderijententoonstelling na een bezoek aan een expo van Hartmanns werk die kort na zijn overlijden door zijn vrienden was opgezet. De compositie is in essentie een tiendelige suite

Anders dan een concerto is een rapsodie één doorlopende compositie, die niet is opgebouwd uit verschillende bewegingen.

5.

die de luisteraar meeneemt op een wandeling doorheen de tentoon-stelling. Een terugkerend thema tussen de taferelen door symboliseert de componist die doorheen de tentoonstelling wandelt, nu eens ont-spannen en dan weer kordaat, om daarna zijn aandacht te vestigen op een specifiek schilderij.

Het werk opent met een zogenaamde Promenade. Dit terugkerende thema zal telkens de transitie naar een volgend tafereel aanduiden. Het eerste schilderij is De Gnomus, een lugubere afbeelding van een kabouter met kreupele benen. Een slingerend ritme symboliseert het onhandige loopje van de gnoom. Na een nieuwe promenade belanden we bij de afbeelding van een oud kasteel waarvoor een minstreel staat te zingen.

Een derde schilderij beeldt de Parijse Tuilerieën uit. Het geluid van de spelende kinderen wordt nagebootst in de kabbelende ritmiek van

deze beweging. Doorheen de volgende bewegingen worden schilde-rijen van respectievelijk een Poolse ossenwagen, een absurd ballet van kuikens en een ruzie tussen arm en rijk verklankt. Na Limoges – een discussie tussen twee marktvrouwen – keert de sfeer echter volledig om.

De laatste drie bewegingen zijn opvallend zwaarmoediger dan de voorgaande wanneer de componist plots wordt overvallen door ver-driet. In Sepulchrum Romanum symboliseren de scherpe akkoorden in de lage regionen een bezoek aan de Parijse catacomben. De hut op kippenpoten (Baba-Yaga) vertelt het nachtmerrieachtige sprookje van een heks, waarna de muziek overgaat in het slotdeel: De grote poort van Kiev. Naast het thema van de Promenade horen we in deze slotbewe-ging ook klokken luiden, cymbalen klateren en priesters zingen.

Zo verklankt Mussorgsky de diepgewortelde Russische trots die hij en Hartmann zo innig deelden. Hoewel de tien schilderijen van Hartmann met de jaren verloren zijn gegaan, heeft Mussorgsky hun schoonheid vakkundig vereeuwigd in zijn muziek.

Tekst. Christine Dysers

Hoewel de tien schilderijen van Hartmann met de jaren verloren zijn gegaan, heeft Mussorgsky hun schoonheid vakkundig vereeuwigd in zijn muziek.

6.

jaN laTHam-kOENIG © paul pERSky

Met zijn Franse, Deense en Poolse roots, is Jan Latham-Koenig een Europeaan in hart en nieren. Hij studeerde aan de Royal College of Music in Londen waarna hij de prestigieuze Gulbenkian Fellowship in de wacht sleepte. Zijn debuut als dirigent van de opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 was een bui-tengewoon succes en bezorgde hem op korte tijd internationale naam en faam. Sindsdien stond hij aan het roer van ’s werelds groot-ste opera- en symfonische gezelschappen met werken zoals Aïda, Macbeth, La Bohème, Peter Grimes, Tristan, Pelléas et Mélisande, Die Tote Stadt, Carmen, Turandot en Elektra en het bal-let The Prince of the Pagodas. Jan Latham-Koenig nam reeds diverse enga-gementen op als artistiek directeur van en-sembles en organisaties zoals het Orquestra Nacional do Porto, de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, Teatro Massimo di Palermo, het Orchestre Philharmonique de Strasbourg en de Opéra National du Rhin.

Daarnaast was hij de stichter van de Young Janácek Philharmonic op en was hij er artis-tiek directeur.

Sinds augustus 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou en sinds 2012 ook van het Orquesta Filarmónica de la UNAM in Mexico City. Vanaf het seizoen 2013-2014 is hij chef-dirigent van het Symfonieorkest Vlaan-deren in Brugge. Jan Latham-Koenig verzorgde diverse gastop-tredens met onder meer New Japan Phil-harmonic, Tokyo Metropolitan Orchestra, Orchestre Philharmonique de Radio France, Los Angeles Philharmonic Orchestra, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, Dresdner Philharmonie Orchester, … Daarnaast werd hij uitgenodigd om diverse gezelschappen te dirigeren in de Wiener Staatsoper, het Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Götenburg Opera, de Tokyo National Opera en nog vele andere.

Chef-dirigent.

Jan Latham-Koenig.

7.

jOHaN dupONT © pHIlIppE ClabOTS

Johan Dupont werd in 1984 geboren in Luik, waar hij vanaf zijn vierde piano volgde aan de ‘Académie Grétry’. Piano bleef zijn grote liefde en hij rondde met de grootste onder-scheiding zijn pianostudies aan het Conser-vatorium van Luik af.

We kunnen Dupont het best omschrijven als een echte muzikale duizenpoot. Zo speelt hij ook trompet, accordeon, slagwerk en tuba bij verschillende muzikale groepen zoals Geraldine Cozier en de Swallowz, Xamanek, Klezmick Zirkus en de Big Band van Luik. Met deze bezettingen tourde Dupont rond en speelde op verschillende festivals zoals het Festival de Jazz de Liège, de Fraco-folies van Spa of het Gaume Jazz Festival. Daarnaast is Dupont ook verantwoordelijk voor de laureatenconcerten van het Dexia-concours.

Boyan Vodenitcharov wordt wegens ziekte vervangen door Johan Dupont.

Biografie

Johan Dupont. piano

8.Overzicht

Concert.agendaMuch ado about nothing. Bernstein & Bruckner. Sommernachtstraum.

Ontdek de volledige kalender op www.symfonieorkest.be!

abRaHam lINCOlN


Solist. Liebrecht Vanbeckevoort. piano


vr. 16.01.2015 20:00Muziekcentrum de Bijloke. Gent


ma. 19.01.2015 20:00Paleis voor Schone Kunsten. Brussel

Dirigent. Kees Bakels

Soliste. Liza Ferschtman. viool




Soliste. Suyoen Kim. viool

za. 14.03.2015 20:00Muziekcentrum de Bijloke. Gent

do. 19.03.2015 20:00Concertgebouw. Brugge


do. 26.03.2015 20:00CC Zwaneberg. Heist-op-den-Berg

ma. 06.04.2015 20:00O.L.V.-Ter Duinenkerk. Koksijde

9.a

lin

co

ln

po

rt

ra

it

“Fellow citizens, we cannot escape history.”

That is what he said. That is what Abraham Lincoln said.

“Fellow citizens, we cannot escape history. We of this congress and this administration will be remembered in spite of ourselves. No personal significance or insignificance can spare one or another of us. The fiery trial through which we pass will light us down in honor or dishonor to the latest generation. We, even we here, hold the power and bear the responsibility.”

He was born in Kentucky, raised in Indiana, and lived in Illinois. And this is what he said. This is what Abe Lincoln said.

“The dogmas of the quiet past are inadequate to the stormy present. The occasion is piled high with difficulty and we must rise with the occasion. As our case is new, so we must think anew and act anew. We must dis-enthrall ourselves and then we will save our country.”

When standing erect he was six feet four inches tall, and this is what he said.

He said: “It is the eternal struggle between two principles, right and wrong, throughout the world. It is the same spirit that says ‘you toil and

work and earn bread, and I’ll eat it.’ No matter in what shape it comes, whether from the mouth of a king who seeks to bestride the people of his own nation, and live by the fruit of their labor, or from one race of men as an apology for enslaving another race, it is the same tyrannical principle.”

Lincoln was a quiet man. Abe Lincoln was a quiet and a melan-choly man. But when he spoke of democracy, this is what he said.

He said: “As I would not be a slave, so I would not be a master. This expresses my idea of democracy. Whatever differs from this, to the extent of the difference, is no democracy.”

Abraham Lincoln, sixteenth president of these United States, is everlasting in the memory of his countrymen. For on the battle-ground at Gettysburg, this is what he said:

He said: “That from these honored dead we take increased devotion to that cause for which they gave the last full measure of devotion. That we here highly resolve that these dead shall not have died in vain. That this nation under God shall have a new birth of freedom and that government of the people, by the people, and for the people shall not perish from the earth.”

rhapsody in blue

Westmeers 74 . B 8000 BruggeT +32 50 84 05 87F +32 50 84 06 87

[email protected] ons op Facebook!

verantwoordelijke.uitgever. Dirk Coutigny

Het Symfonieorkest Vlaanderen geniet de steun van

symfonieorkest vlaanderen - programmaboekje rhapsody in blue

Documents