szczepienia ochronne niektóre problemy stefania giedrys-kalemba
DESCRIPTION
Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba Katedra i Zakład Mikrobiologii i Immunologii. Układ immunologiczny - odpornościowy. powstał jako ochrona przed patogenami (antygenami) ma zdolność rozpoznawania antygenów własnych ( self) od obcych ( non self) - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/1.jpg)
Szczepienia ochronne
niektóre problemy
Stefania Giedrys-Kalemba
Katedra i Zakład Mikrobiologii i Immunologii
![Page 2: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/2.jpg)
Układ immunologiczny - odpornościowy
• powstał jako ochrona przed patogenami (antygenami)
• ma zdolność rozpoznawania antygenów własnych (self) od obcych (non self)
• podstawowe cechy: (podstawa stosowania szczepień ochronnych) * swoistość rozpoznania antygenu a następnie * wytworzenia swoistej odpowiedzi immunologicznej: komórkowa, humoralna (klucz-zamek) * pamięć immunologiczna szybsza i bardziej efektywna odpowiedź po powtórnym zetknięciu się z
antygenem
![Page 3: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/3.jpg)
Budowa układu limfatycznego (1-2% masy ciała)
• narządy pierwotne (centralne):
* grasica – rozwój i dojrzewanie limfocytów T
* szpik kostny – rozwój i dojrzewanie limfocytów B
• narządy wtórne (obwodowe): kooperacja T i B z antygenem, współdziałanie z fagocytami i komórkami pomocniczymi
* śledziona * węzły chłonne * tkanki „śluzówkowe”- MALT (GALT, BALT), SALT,
kępki Peyera..
![Page 4: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/5.jpg)
Typy odporności
wrodzona (nieswoista) od urodzenia
nabyta (swoista)powstaje latami
reakcja natychmiastowa wymaga czasu pomiędzy ekspozycją a odpowiedzią
nieswoista antygenowo nieswoista, jednakowa reakcja dla różnych patogenów fagocytoza, aktywacja dopełniacza, naturalna cytotoksyczność
antygenowo swoistaodpowiedź wysoce swoistahumoralna- przeciwciałakomórkowa - swoiście uczulone komórki Tfagocytoza immunologicznacytotoksyczność zależna od przeciwciał
pamięć nie powstajepowstaje pamięć dla antygenu !!!cel szczepień ochronnych
![Page 6: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/6.jpg)
Odpowiedź komórkowa Odpowiedź humoralna
![Page 7: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/7.jpg)
Antygen musi być przetworzony przez komórkę APCAPC prezentuje antygen limfocytowi T - rozpoznanieLimfocyt T ulega proliferacji, wytwarza cytokiny, staje się komórką efektorową T
![Page 8: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/9.jpg)
Za swoistą odpowiedź immunologiczną odpowiedzialne sąlimfocyty
![Page 10: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/10.jpg)
Szczepienia ochronne
• podanie odpowiednich antygenów wytworzenie czynnej odpowiedzi i komórek pamięci
• najskuteczniejszy sposób zapobiegania zakażeniom, realizowany wg kalendarza szczepień
• szczepienie dzieci - satysfakcjonujące, dorosłych - nie
• wg Światowego Banku Rozwoju - najbardziej opłacalna inwestycja zdrowia publicznego
* ochrona indywidualna + efekt populacyjny (starzenie się populacji, wzrost aktywności ludzi młodych, migracje,
więcej grup ryzyka zakażenia) określenie „szczepionka” (ang. vaccine) - wprowadził Pasteur dla uczczenia
osiągnięć Jennera (vaccinia virus – wirus ospy krowiej = wakcynacja) nazwę rozszerzono na wszystkie czynniki wywołujące swoistą odpowiedź łagodzącą
infekcje i inne reakcje na antygen
![Page 11: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/11.jpg)
Typy antygenów w szczepionkach
• żywe naturalne
• żywe odzjadliwione = atenuowane
• pełne, zabite
• toksoid (anatoksyna)
• fragmenty subkomórkowe, podjednostki wirusowe
• rekombinanty DNA
![Page 12: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/12.jpg)
• żywe naturalne drobnoustroje lub blisko spokrewnione ospa - wirus krowianki rzadko stosowane
• żywe odzjadliwione = atenuowane (mutacje, niższa temperatura) Polio – szczepionka doustna wg Sabina, odra, świnka, różyczka, żółta febra, Rotavirus, BCG
możliwość rewersji szczepu do zjadliwego, niebezpieczeństwo u osób z niedoborem odporności,
trudniejsza atenuacja bakterii niż wirusów
• pełne, zabite (inaktywacja formaliną) Polio – szczepionka wg Salka, wścieklizna, grypa, HAV, krztusiec, dżuma, cholera, dur brzuszny
bezpieczniejsze, ale wirusowe wywołują głównie odpowiedź humoralną, a ważniejsza jest komórkowa,
![Page 13: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/13.jpg)
• toksoid (anatoksyna) (inaktywacja formaliną),
tężec, błonica, cholera tylko w niektórych chorobach, najbardziej skuteczne
![Page 14: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/14.jpg)
fragmenty subkomórkowe, podjednostki wirusowe
• polisacharydy otoczkowe: S.pneumoniae, H.influenzae b, N.meningitidis łączy się z nośnikiem białkowym, stymulują wytwarzanie IgM, swoiste przeciwciała blokują adherencję do nabłonków
• antygen powierzchniowy: HBsAg swoiste przeciwciała blokują adherencję i wnikanie do komórki wrażliwej (początkowo izolowano z krwi nosicieli)
![Page 15: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/15.jpg)
Rekombinanty DNA
• klonowanie i ekspresja genu – HbsAg u drożdży • wprowadzanie genów jednego drobnoustroju: * do innego mniej zjadliwego (krowianka, Salmonella, BCG), * do obojętnych wektorów, np. plazmidów * do produktów spożywczych (transgeniczna sałata – obiecujące w krajach afrykańskich) wektor wprowadza się potem do organizmu, gdzie ulega replikacji, a ekspresja odpowiedniego genu dostarcza dużej ilości antygenu in situ, może być rozsiewany przez makrofagi po całym organizmie
* „goły” DNA kodujący antygen (białkowy) można umieścić na kulkach złota i wprowadzić do skóry pod ciśnieniem
![Page 16: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/16.jpg)
Dobra szczepionka musi być:
• Indukować prawidłowy rodzaj odporności – istotny w likwidacji lub unieczynnieniu danego drobnoustroju / toksyny
• Mieć dostateczną immunogenność * żywe są bardziej skuteczne niż zabite * zabite oraz fragmenty komórkowe są wzmacniane adiuwantem lub podawane z
nośnikiem białkowym * aby uzyskać wysoką skuteczność - antygen podaje się kilkakrotnie, 2-3-5 szczepionek
podaje się jednoczasowo – działają wzajemnie jak adiuwanty * podanie domięśniowe/podskórne/ doustne/ w aerosolu
• Bezpieczna - brak objawów choroby, alergicznych, innych
• Trwała w przechowywaniu – problem - żywe drobnoustroje
• Koszt szczepień – BCG - tania, wzw B, rekombinowana - droga
![Page 17: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/17.jpg)
Szczepionki - problemy
• Atenuowane * zalety: indukcja odp. humoralnej i komórkowej, nie wymagają
adiuwantów, długotrwała protekcja * wady: atenuacja prowadzi do utraty immunogenności, ryzyko wzrostu
patogenności, niebezpieczne dla osób z niedoborami, przechowywanie może unieczynnić drobnoustrój
• Inaktywowane, pojedyncze antygeny * zalety: wygodne przechowywanie, indukują przeciwciała, nie ma
ryzyka przy niedoborach * wady: ryzyko zniszczenia istotnych epitopów przy inaktywacji, brak
odpowiedzi miejscowej, konieczność dodawania adiuwantów, protekcja krótkotrwała, wymagają powtarzania dawek
![Page 18: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/18.jpg)
Kalendarz szczepień, obowiązkowe - 2010Dz.Urz.Min.Zdrowia Nr 10, poz.47 z 22 .10.2009
• <24 godz po urodzeniu – WZW B, gruźlica – BCG • 2 miesiąc (po 6-8 tyg.) – WZW B, DTP (błonica, tężec, krztusiec), Hib• 3/4 miesiąc (po 6-8 tyg.) - DTP, PolioI, Hib • 5/6 miesiąc (po 6-8 tyg.) – DTP, PolioI, Hib • 7 miesiąc (po 6-8 tyg.) – WZW B• 13-14 miesiąc – odra+świnka+różyczka• 16/18 miesiąc – DTP, PolioI, Hib• 6 rok – DTaP, PolioO• 10 rok – odra+świnka+różyczka• 11/12 rok – odra+świnka+różyczka - nie ma• 14 rok – WZW B (u nieszczepionych, cykl - 0; 1; 6 miesięcy), Td• 19 rok – Td
![Page 19: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/19.jpg)
Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny - nieodpłatne
• WZW B – pracownicy służby zdrowia, studenci medycyny, uczniowie szkół medycznych, osoby z otoczenia chorych i nosicieli WZW B (rodzina, opiekunowie), chorzy dializowani, z przewlekłym zapaleniem wątroby, zakażenie HIV, przygotowywane do zabiegu w krążeniu pozaustrojowym
• Błonica – osoby z kontaktu, zagrożeni zawodowo (przejścia graniczne), wyjeżdżające do krajów, gdzie są zachorowania, ustalenia w zależności od sytuacji epidemiologicznej
• Tężec – osoby zranione, ciężkie – uodpornienie czynno-bierne
• Wścieklizna – osoby pokąsane, ciężkie (twarz) + surowica
• Dur brzuszny – zależności od sytuacji epidemiologicznej (powódź)
Dodano:• Haemophilus influenzae b - do 2 r.ż. niezaszczepione• Streptococcus pneumoniae - wybrane grupy• Ospa wietrzna - wybrane grupy
![Page 20: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/20.jpg)
Szczepienia zalecane (niefinansowane przez MZ)
• RV - Rotawirusy• Streptococcus pneumoniae• WZW A• WZV B• grypa - przewlekle chorzy, > 55 lat, pracownicy służby zdrowia,
szkół, transportu..• odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna• Neisseria meningitidis• Haemophilus influenzae b• kleszczowe zapalenie mózgu• błonica, tężcec - dorosłym co 10 lat• różyczka - młodym kobietom nieszczepionym lub po 10 latach• żółta gorączka
![Page 21: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/22.jpg)
Szczepienie przeciwko grypie sezonowej
Nazwa handlowa Producent Postać leku Opakowanie Zawartość tiomersalu Wskazania
Fluarix GlaxoSmithKline Biologicals - Belgia
zaw. do wstrzyknięć1 ampułkostrzykawka 0,5 ml + igła
nie zawiera po 6. mż.
Influvac Solvay Pharmaceuticals zaw. do wstrzyknięć i.m. i s.c.
1 ampułkostrzykawka 0,5 ml + igła
nie zawiera od 6. mż.
Influvac Solvay Pharmaceuticalszaw. do wstrzyknięć i.m. i s.c.
10 ampułkostrzykawek 0,5 ml + igła
nie zawiera od 6. mż.
Vaxigrip Sanofi Pasteur zaw. do wstrzyknięć i.m. i głęboko s.c.
1 ampułkostrzykawka 0,5 ml
nie zawiera od 6. mż.
Vaxigrip Junior Sanofi Pasteurzaw. do wstrzyknięć i.m. i głęboko s.c.
1 strzykawka 0,25 ml nie zawiera 6.-35. mż.
Szczepienie przeciwko grypie pandemicznej
Szczepionki przeciwko grypie sezonowej - 2009/2010
Inaktywowana szczepionka przeciwko grypie (rozszczepione wiriony - split) Fluarix, Vaxigrip,Podjednostkowa sub-unit (oczyszczona hemaglutynina i neuraminidaza): Influvac
![Page 23: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/23.jpg)
Co zawiera Influvac 2009/2010• Substancjami czynnymi szczepionki są hemaglutynina i neuraminidaza, A/Brisbane/59/2007 (H1N1) - wariant szczepu
A/Brisbane/59/2007 (IVR-148) 15 mikrogramów HA * A/ Brisbane/10/2007 (H3N2) - wariant szczepu A/Uruguay/716/2007 (NYMC X-175C) 15 mikrogramów
B/Brisbane/60/2008 – wariant szczepu B/Brisbane/60/2008 15 mikrogramów HA
• w dawce 0,5 ml
• Szczepionka ta jest zgodna z zaleceniami WHO (dla półkuli północnej) i decyzją UE na sezon 2009/2010
• Inne składniki szczepionki to: potasu chlorek, potasu diwodorofosforan, disodu fosforan dwuwodny, sodu chlorek, wapnia chlorek dwuwodny, magnezu chlorek sześciowodny, woda do wstrzykiwań.
2005/2006: A/New Caledonia/20/99, A/California 7/2004, B/Shanghai/361/20022006/2007: A/New Caledonia/20/99, A/Visconsin 67/2005 B/Malaysia/2506/20042007/2008: A/Wisconsin/67/2005 (H3N2) A/Solomon Islands/3/2006 (H1N1) B/Malaysia/2506/2004
![Page 24: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/24.jpg)
Szczepionki przeciwko grypie pandemicznej: A H1N1
Nazwa handlowa Producent Postać leku OpakowanieZawartość tiomersalu
Wskazania
Pandemrix (1) GlaxoSmithKline Biologicals - Belgia
zaw. i emulsja do sporządzania emulsji do wstrzyknięć
50 fiolek po 2,5 ml zaw. (10 dawek: 10 x 0,25 ml) + 50 fiolek po 2,5 ml emulsji (10 dawek: 10 x 0,25 ml); objętość (5 ml) otrzymana po zmieszaniu 1 fiolki zaw. z 1 fiolką emulsji stanowi 10 dawek szczepionki; 1 dawka = 0,5 ml
zawiera po 6. mż.
Focetria Novartis Vaccines and Diagnostics zaw. do wstrzyknięć i.m. 1 ampułkostrzykawka 0,5 ml nie zawiera od 6. mż.
Focetria (2) Novartis Vaccines and Diagnostics zaw. do wstrzyknięć i.m.
10 fiolek wielodawkowych 95 ml)
(10 dawek na fiolkę) 1 dawka = 0,5 ml
zawiera od 6. mż.
Celvapan (3) Baxter AG zaw. do wstrzyknięć i.m.20 fiolek wielodawkocyh(10 dawek na fiolkę) 1 dawka = 0,5 ml
nie zawiera od 6. mż.
1. Rozszczepiony wirion, inaktywowana + Adiuwant AS03 A/California/7/2009 (H1N1) wariant wirusa (X-179A) 3,75 mikrograma hemaglutyniny, namnażany w zarodkach kurzych 2. Antygeny powierzchniowe (hemaglutynina i neuraminidaza) wirusa grypy+ Adiuwant MF59C.1 A/California/7/2009 (H1N1)v wariant wirusa (X-179A) 7,5 mikrograma hemaglutyniny, namnażane w zarodkach kurzych 3. Cały wirion, namnażany na komórkach Vero, inaktywowany, A/California/07/2009 (H1N1)v 7,5 mikrograma** hemaglutyniny
![Page 25: Szczepienia ochronne niektóre problemy Stefania Giedrys-Kalemba](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062423/5681470b550346895db44255/html5/thumbnails/25.jpg)
Szczepienia - co dalej?
• Warunek nadrzędny - bezpieczeństwo szczepionek - stała kontrola
• Nowe szczepionki - bardzo drogie - państwa biedne - czy uzyska się efekt populacyjny?
• Stare - suboptymalna skuteczność, różnorodność gatunków, np. BCG
• Zmienność drobnoustrojów - wirus grypy, HIV
• Objawy uboczne? - szczepionka MMR (świnka, odra, różyczka - autyzm?) - zmniejszenie szczepień - epidemie odry !
• Szczepionki przeciw pasożytom - wciąż w fazie eksperymentalnej - polimorfizm form pasożyta, zmienność (malaria)