Sztukę starożytnego Rzymu

Rzymianie byli narodem wojowników i świetnych organizatorów, nastawieni praktycznie dożycia. Pełny rozwój ich kultury zaczął się ok. 2 wieku p.n.e. (widoczne wpływy Etrusków iGreków) Dzieje państwa rzymskiego dzielą się na :

• - epokę królewską do 5 wieku p.n.e.• - republiki do 31 roku p.n.e.• -okres cesarstwa do 5 wieku

W momencie największego rozkwitu imperium rzymskie obejmowało tereny ; Kraje basenuMorza śródziemnego, Europę zachodnią, północną Afrykę, Bliski wschód.( 3 kontynenty).Rzym rządził 1/5 ludności ówczesnego świata.

mapa

Sztuka rzymska okres największego rozkwitu osiągnęła za czasów cesarzy: OktawianaAugusta, Domicjana ( 1 poł. I wieku.), oraz w II wieku za czasów: Trajana, Hadriana,Antoninów.

ARCHTEKTURA

Architektura rzymska ukształtowała się w znacznej mierze pod wpływem architekturyhellenistycznej i architektury etruskiej. Pierwsze rzymskie świątynie powstały podczaspanowania etruskich królów, to wtedy Rzymianie poznali konstrukcje łukowe i sklepienia.Wpływom greckim Rzymianie zawdzięczają zaś porządek koryncki, sami wykształciliporządek kompozytowy, i porządek toskański Wynalezienie cementu produkowanego zwapna i popiołów wulkanicznych, wody i drobnych kamieni pozwoliło na opanowanietechniki wyroby zapraw, tynków.

ŚWIĄTYNIE RZYMSKIE

Pantenon

Panteon jest jedną z najwspanialszych i najbardziej charakterystycznych budowli rzymskich, atakże - jedyna jaka dotarła do naszych czasów w całości. Marek Agrypa, rozpoczął budowę w 27 roku, pragnąc wznieść świątynie ku czci wszystkichbogów - stąd nazwa. Panteon, wtedy o kształcie prostokąta, zniszczony przez pożar w roku 80n.e., odbudowany został w czasach Hadriana (lata 110-125) już w zmienionej formie -pozostawiono oryginalny portyk

W roku 609, papież Bonifacy IV zamienił go na świątnie chrześcijańską pod wezwaniemMatki Bożej i Świętych Meczenników. Dawniej front, jak i sklepienie przedsionka udekorowane były elementami z pozłcanegobrązu. Papierz Urban VIII Barberini kazał Berniniemu zdjąć je i użyć na odlanie konfesji nadgrobem świetego Piotra (stąd powiedzenie :czego nie zrobili barbarzyńcy, tego dokonałBarberini). W kościele znaleźli miejsce po śmierci słynni twórcy jak Rafael Santi ,Vignola, a takżemonarchowie włoscy.

Cechy budowli:

rotunda o średnicy 43,3 m jej wysokość jest taka sama jak średnica ma idealne proporcje przed wejściem do świątyni znajduje się dobudowany portyk z kolumnami w porządkukorynckim, 16 kolumn, z których 8 postawiono w pierwszym rzędzie. Wieńczy go tympanonpod którym widnieje inskrypcja "Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza,konsula po raz trzeci". Wysokość portyku wraz z tympanonem wynosi 25m. kopuła jest odlana z betonu z centralnym otworem o średnicy 9 m, jedynym otworemoświetlającym wnętrze w środku znajdują się rzeźby z brązu, podniebienie kopuły jest ozdobione kasetonami.Wścianach znajdują się nisze, w ktych ustawiono 7 bóstw planetarnych.

Architektura świecka była liczniejsza niż sakralna. Obok świątyń powstawały: bazyliki,amfiteatry, cyrki, łaźnie- termy, pałace cesarskie, wille patrycjuszy, piętrowe kamienice,pomniki: łuki triumfalne i kolumny, akwedukty. URBANISTYKAObiekty te składały się na logicznie zaplanowane miasta, z rozmieszczonymi ulicami podkątem prostym. Na skrzyżowaniu ulic znajdował rynek – forum. Ulice były brukowaneskanalizowane.

FORUM ROMANUN - dosłownie "rynek rzymski" - to plac w starożytnym Rzymie, u stópKapitolu i Palatynu. Centrum polityczne i towarzyskie Rzymu.

TERMY - czyli łaźnie rzymskie, to kompleks obiektów wypoczynkowych. Prócz swegooczywistego przeznaczenia, były miejscem spotkań towarzyskich. Wielkie budynkiwyposażone były w boiska, sale gimnastyczne, stadiony, biblioteki, pokoje muzyczne, bufety,sale gier w kości itp. Obiekty rozmieszczone były wśród zieleni. Same pomieszczeniaposiadały bogatą dekorację. Ściany wykładane były marmurem, zdobione malowidłami,posadzki wykładane były mozaikami. Najstarsze termy z II wieku p.n.e., zostały odkopane wPompejach. Budowanie ich rozpowszechniło się w I wieku p.n.e.. W tym okresie przeobraziłysię w ogromne kompleksy. Do najsłynniejszych należały termy zbudowane przez cesarzyTytusa, Domicjana, Karakallę , Dioklecjana, Konstantyna

termy Karakalli - rekonstrukcja

KOLOSEUM, Amfiteatr Flawiuszów, amfiteatr w Rzymie, wzniesiony w latach 70 – 82przez cesarzy z dynastii Flawiuszów. Jest to ogromna budowla eliptyczna (dł. 188 m,szerokość 156m) z pojemną widownią (około 50 tysięcy miejsc) z 4 galeriamikomunikacyjnymi oraz areną z systemem podziemnych korytarzy. W czterokondygnacyjnympodziale zewnętrznym zastosowano spiętrzenie porządków (najniższa kondygnacja wporządku toskańskim, druga w jońskim, trzecia w korynckim). Była też możliwość przykrycia całej widowni specjalną osłoną w deszczowe lub bardzosłoneczne dni. Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu odznajdującego się w pobliżu budowli ogromnego posągu Nerona. Odbywały się tu walkigladiatorów, dzikich zwierząt, bitwy morskie.Wówczas arenę wypełniano wodą.

Koloseum (lata 70 – 82)

Circus Maximus - najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu. Był usytuowanypomiędzy wzgórzami Palatynu i Awentynu. Jego początki wiąże się z panowaniemTarkwiniusza Starego. Od VI wieku p.n.e. do IV wieku cyrk wielokrotnie rozbudowywano iprzebudywowano. W ostatecznym kształcie mieścił widownię na 250 000 osób i miałwymiary 544 x 129 m. Rozgrywano w nim przede wszystkim wyścigi rydwanów, ale nietylko, np. Juliusz Cezar urządzał także polowania.

Circus Maximus

POMNIKI czyli łuki triumfalne i kolumny

Łuk Tytusa – to łuk triumfalny zbudowany zbudowany w Rzymie w początku lat 90 neuczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobycia Jrozolimy.Jest to łuk jednoprzelotowy o wysokości 15m, z czterema półkolumnami w porządkukorynckim na każdej fasadzie (zewnętrzne kolumny mają trzon gładki, wewnętrzne sążłobkowane. Attyka wieńcząca łuk ozdobiona jest kartuszem, w którym znajduje sięinskrypcja poświęcona Tytusowi i Wespazjanowi. Jednak najważniejszym elementem zdobiącym łuk były płaskorzeźby utrzymane w konwencjireliefu historycznego. Ukazywały one procesję podczas tryumfu cesarza Tytusa.- Cesarztriumfujący na rydwanie- kwadrydze,Inny ukazuje trofea wojenne:si7-ramienny złoty świecznik i srebrne trąby- przybory kultowe.Płaskorzeźba- wieloplanowość i zróżnicowanie wysokości reliefu. łuk Tytusa 90 r.

łuk Konstantyna 313r(ukończony)

5.Kolumna Trajana - została wzniesiona w 113 r. na Forum Trajana dla upamiętnieniazwycięstwa nad Dakami. Jest dzielem Apollodorosa z Damaszku - greckiego architekta Naszczycie kolumny Trajan nakazał umieścić orła. Po jego śmierci, na polecenie Hadriana, orzełzostał zastąpiony posągiem Trajana. Dopiero w 1587 r. na jego miejsce postawiono posąg św.Piotra. Cała budowla ok. 30m Trzon zbudowany jest on z 17 marmurowych bębnów.Wewnątrz znajdują się spiralne schody prowadzące na platformę widokową. Największąozdobą kolumny jest relief wykonany na wstędze opasującej kolumnę zawiera on 404 sceny.Przedstawiono na nim historię wojny z Dakami od chwili przygotowań do niej aż dozwycięstwa. Płaskorzeźby utrwalały wydarzenia, które faktycznie rozegrały się w przeszłości.Twórcy starali się wiernie oddać postacie występujących osób, ich ubiór, broń, sprzęty orazotoczenie. Widz miał dokładnie wiedzieć gdzie i kiedy rozegrały się zdarzenia i kto w nichbrał udział. Pełniły one rolę propagandową przekonując oglądających dzieło o słusznościdokonań. Relief uznawany jest za jeden z najwspanialszych przykładów rzeźby z okresucesarstwa rzymskiego.

kolumna trajana

RZEŹBA

Portret rzymski. Chodziło w nim o realistyczne przedstawienie portretów Rzymian. Cechą charakterystycznąbyło zgeometryzowanie kształtów i bardzo dosłowne, drobiazgowe przedstawianie włosów,a także wyrazistość rysów, dzięki czemu portrety nabierały ekspresji. Pod koniec czasówRepubliki pojawiają rzeźbione w kamieniu portrety nagrobne, reliefowe i pełne,przedstawiające popiersia osób prywatnych. Ten właśnie typ przedstawienia jako najczęściejreprezentowany bywa utożsamiany w ogóle z portretem republikańskim. Charakterystycznącechą portretów z II w. p.n.e. jest przedstawienie samej głowy z częścią szyi. Wyróżniamykilka ich typów.

1. Pierwszym z nich są portrety-maski przedstawiające starszych mężczyzn,charakteryzujące się weryzmem (podkreślaniem fizycznych cech podeszłego wieku),dokumentalnym odtworzeniem szczegółów: przerysowana sieć zmarszczek, bruzdywokół ust i na czole, zapadnięte policzki, ostry nos, głęboko osadzone oczy. Geneząich powstania były najprawdopodobniej woskowe maski pośmiertne. Z regułyzachowały się portrety osób nieznanych.

2. Druga grupa to portrety wybitnych polityków. Mamy tutaj do czynienia z bardziejplastycznym i miękkim opracowaniem twarzy i włosów. Przedstawienia e sąrealistyczne, ale niekiedy były nieco bardziej wyidealizowane.

Cyceron

portret cesarza Karakalli - Luwr Paryż

Neron Wespazjan

Marek Aureliusz (166-168r.)

3 Wreszcie trzeci typ portretów to rzeźby kobiet. Charakterystyczną ich cechą jest jeszczewiększe łagodzenie i idealizowanie rysów. Widać tu o wiele silniejszy wpływ rzeźbyhellenistycznej. Wynika to z braku portretów pośmiertnych kobiet. Główną zmianąw portrecie czasów późniejszych jest idealizacja rysów, co tłumaczy się wpływem wzorówgreckich, oraz wprowadzenie barków. Rzeźbę portretową cechuje dalej starannośćw opracowaniu szczegółów, cyzelowanie włosów i szat. W portrecie kobiecym pojawiasię charakterystyczna fryzura (tzw. gniazdo os). Rzeźba portretowa pozostała do końcastarożytności żywą i oryginalną dziedziną sztuki rzymskiej.

portret Rzymianki Iw n.e Muzeum Kapitolińskie

Reźba reliefowa – tematyka historyczna, mitologiczna, rodzajowa alegoryczna

Powstawały też liczne kopie rzeźb greckich Kopiowanie jednak często odbywało się bezgłębszego zrozumienia istoty dzieła. Stąd mechaniczne naśladowanie archaicznegouśmiechu w dziełach, które zresztą nie były już nawet kopiami, a jedynienaśladownictwami, a zatem dość dowolnie przerabianymi posągami dawniejszychtwórców, przy czym zmieniano nie tylko takie szczegóły jak fryzura, ale często np. takżeukład rąk. Stąd wynika wielki problem dla historyków sztuki, którzy przytłaczającączęść dzieł wielkich mistrzów znają jedynie z rzymskich kopii.

Para Młodzieńców –Postać z lewej jest kopia Praksytelesa z prawej Lizypa. W głębi boginiw ubrana w peplos.

2.Artemida odnaleziona w Pompejach naśladuje korę – lekki uśmiech

MALARSTWO

Malowidłami ozdabiano ściany prywatnych domów. Najwięcej zabytków odnaleziono naterenie Herkulanum i Pompeji. Posadzki ozdabiano mozaiką Malowidła wykonywano nasuchym tynku. Dążono do uzyskania trójwymiarowości. W tym celu różnymi sposobamisugerowano przestrzeń

różnicami kolorystycznymi, walorami oraz perspektywa linearną 19 wieku historycy sztukipodzielili je na 4 style

1. naśladujący okładziny z marmuru

2. obrazy zawieszone na ścianach a z boku otwarte widoki

3. kompozycje złożone z elementów roślinnych

4. architektura fantastyczna ujęta w silne skróty perspektywiczne

dom pompejański

panna z dobrego domu.

Rodzice zadbali o jej edukacje o czym świadczą rylec i plik tabliczek powleczonych woskiem.( muzeum archeologiczne Neapol)

Portret pary małżeńskiej muzeum archeologiczne Neapol) powstał po 50 r.Kobieta trzyma przybory do pisania, mężczyzna pochodzi prawdopodobnie z Orientu, trzymazwój, być może to urzędnik miejski. Terencjusz Neo albo piekarz Pakwius Prokulus