tΕΥΧΟΣ 66 2014 περιεχόμενασυνεργασθήκαμε με οργανώσεις...

TΕΥΧΟΣ 66 • 2014

π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ36 Χωρίς ανάσα: φιλοσοφικά μαθήματα από τα αναπνευστικά

νοσήματαHavi Carel, MA, PhD (Μτφρ.: Α. Παπαγιάννης)

41 Μια παχιά άσπρη γραμμήΑντώνης Παπαγιάννης

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ43 Απολογισμός 2013. Καρδιο-Θωρακοχειρουργική Κλινική

Γ.Ν.Θ. «Γ. Παπανικολάου» Κωνσταντίνος Διπλάρης, Θεόδωρος Καραΐσκος

45 Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Greek Alliance ofRare Diseases)Ευφημία Παπαδοπούλου-Αλατάκη

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΣΑΣ50 Μια συνέντευξη με τον Καλλικράτη

Φώτης Μιχαήλ

52 Νυχτερινή βάρδιαΛουκία Καλοβούλου

56 Οι κάλτσες και η πρόκαΑντώνης Παπαγιάννης

59 ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ

61 ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

Αποστέλλεται ταχυδρομικά στα ταμειακώς τακτοποιημένα μέλη. Διατίθεται ηλεκτρονικά (pdf) στην ιστοσελίδα του Ιατρικού Συλλόγου(www.isth.gr/?page=2693)

Φιλοσοφία του περιοδικούΤα Ιατρικά Θέματα είναι το τριμηνιαίο περιοδικό του Ιατρικού Συλλόγου Θεσ-σαλονίκης. Εκτός από την επιστήμη και την ενημέρωση, στόχο έχει να προ-βάλλει την τέχνη, την ιστορία, τη δεοντολογία και φιλοσοφία της ιατρικής,την εκπαίδευση και την πρακτική της. Η οπτική γωνία με την οποία εξετάζο-νται τα θέματα αυτά (σοβαρή, ανάλαφρη, ακόμη και σκωπτική) αφήνεταιστην κρίση και το γούστο του κάθε συνεργάτη (εξαιρείται η εξύβριση και ησυκοφαντία). Ελπίδα και φιλοδοξία του περιοδικού είναι να έχει, κατά το δυ-νατόν, όχι εφήμερο, αλλά διαχρονικό χαρακτήρα.

Η ποιότητα του περιοδικού καθορίζεται από το σύνολο των συνεργασιώνπου το απαρτίζουν. Η συντακτική επιτροπή καλεί τους αναγνώστες να γί-νουν «ποιηταί λόγου» και να προσφέρουν τα κείμενά τους για δημοσίευση,που πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες (βλ. Πρόσκληση προς τους ανα-γνώστες). Οι παρεμβάσεις των συντακτών περιορίζονται στο ελάχιστο,όπως την ταξινόμηση των κειμένων κατά ενότητες και τη διάταξη της ύληςστο κάθε τεύχος. Ελπίζουμε, με τη βοήθεια όλων, η μέχρι τώρα ανοδική πο-ρεία του περιοδικού να συνεχισθεί και στο μέλλον.

Αν και το ιδανικό θα ήταν να κυκλοφορεί το περιοδικό σε καθορισμένες καιτακτικές ημερομηνίες, αυτό συχνά δεν είναι δυνατό για τεχνικούς λόγους.Αν κάποιο δημοσίευμα (π.χ. αναγγελία συνεδρίου) έχει χρονικό περιθώριοπου δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από μια τριμηνιαία έκδοση, είναι καλύτερονα αποστέλλεται για ανάρτηση στην ιστοσελίδα του Συλλόγου και όχι γιαδημοσίευση. Τα τεύχη θα κυκλοφορούν κατά εποχή, ενώ στη δημοσίευσητης ύλης θα τηρείται, κατά το δυνατόν, η χρονολογική σειρά υποβολής τωνκειμένων. Αν κάτι πρέπει να δημοσιευθεί κατά προτεραιότητα, παρακα-λούμε να επικοινωνείτε με τη διεύθυνση σύνταξης στην ηλεκ τρονική διεύ-θυνση [email protected]. Η συντακτική επιτροπή δια τηρεί το δικαίωμακατανομής της ύλης κατά την κρίση της, εφόσον υπάρχει πλεόνασμα προ-σφοράς.

Οι κανόνες συγγραφής είναι απλοί. Θέλουμε κείμενα δακτυλογραφημέναστη μια όψη του χαρτιού, μήκους 500-2.000 λέξεων (μέχρι 4 σελίδες Α4 μεμονό διάστημα και με στοιχεία Times μέγεθος 12), που μπορούν να απο-στέλλονται με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ως προσαρτημένα αρχεία Word(attached files) στην παραπάνω διεύθυνση, ή να κατατίθενται προσωπικά ήταχυδρομικά στα γραφεία του ΙΣΘ, Πλ. Αριστοτέλους 4. Ανώνυμα άρθρα δενμπορούν να δημοσιευθούν. Οι συγγραφείς κειμένων πάνω σε επιστημονικάθέματα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το γενικό αναγνωστικό κοινό και ναπροσφέρουν γνώσεις προσιτές σε όλους τους γιατρούς, αποφεύγοντας τιςπολύ εξειδικευμένες πληροφορίες και τη μακροσκελή βιβλιογραφία.

Συνεχίζουμε, αξίζει.

Δημήτρης Τσάμης

Πρόεδρος ΙΣΘ

Η προσπάθεια δεν σταματά. Με επιμονή καισυνέπεια χαράζουμε το δρόμο του ΙΣΘ,αντιμε τω πίζουμε εμπόδια, ξεπερνούμε κρί-σεις, ανακαλύπτουμε ευκαιρίες και προοπτι-κές, παρασυρόμαστε, δημιουργούμε, απο-

τυγχάνουμε, ξαναπροσπαθούμε, αποκτούμεεμπειρίες, πετυχαίνουμε, συνεχίζουμε. Δεκα-πέντε χρόνια στο Διοικητικό Συμβούλιο τουΙΣΘ. Γεμάτα συναδελφικότητα και ζωηρές ψη-φίδες. Ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη σας.

Μήνυμα του Προέδρου

Πρόσκληση προς τους αναγνώστες

Τα Ιατρικά Θέματα δέχονται για δημοσίευση, πάντα μετά από έγκρισητης συντακτικής επιτροπής, κείμενα που να ενδιαφέρουν το ευρύ ια-τρικό κοινό, και που μπορεί να είναι:

Βραχείες παρουσιάσεις ιατρικών θεμάτων γενικού ενδιαφέροντος.Δεν θα πρέπει να είναι ούτε εξαντλητικές από βιβλιογραφική πλευρά,ούτε πολύ εξειδικευμένες. Η απλή γραφή και η ευχάριστη ανάγνωσηεί ναι κριτήρια πιο σημαντικά από την «τελευταία λέξη» της ερευνητικήςδραστηριότητας πάνω στα θέματα αυτά. Οπωσδήποτε όμως οι πα-ρεχόμενες πληροφορίες θα πρέπει να είναι επιστημονικά ορθές.

Προσωπικές εμπειρίες είτε από τον επαγγελματικό χώρο της ιατρικής(δημόσιο και ιδιωτικό), είτε από βιώματα ιατρών ως ασθενών (για ναγνωρίζουμε και την «άλλη πλευρά του νομίσματος»). Ακόμη και πα-ράπονα ή κριτικές είναι αποδεκτά, αρκεί να µην έχουν χαρακτήραονομαστικής προσβολής ή εξύβρισης προσώπων ή ιδρυμάτων. Τέτοιακείμενα μπορούν να γραφούν και από µη ιατρούς. Θα πρέπει πάντοτενα υποβάλλονται επώνυμα, ωστόσο μπορεί να δημοσιεύονται καιανώ νυμα, εφόσον ο συντάκτης τους το επιθυμεί.

Σκέψεις και προβληματισμοί πάνω στη φύση, την τέχνη, την απο -στολή, την εκπαίδευση και την άσκηση της ιατρικής.

Ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρονται στον ιατρικόχώρο, την υγεία και την αρρώστια.

Όλα τα κείμενα πρέπει να είναι πρωτότυπα και να μην παραβιάζουνπνευματικά δικαιώματα άλλων συγγραφέων ή εκδοτών (copyright).

Τα Ιατρικά Θέματα δεν δημοσιεύουν παρουσιάσεις περιστατικών,πρωτότυπες ερευνητικές μελέτες ή πρακτικά συνεδρίων, ούτε κείμεναπου να έχουν διαφημιστικό χαρακτήρα. Σκοπός του περιοδικού είναινα απο τελεί ένα βήμα έκφρασης και διαλόγου των γιατρών πάνωστα θέματα που τους απασχολούν στην καθημερινή τους εργασία.Για την προβολή του αμιγώς επιστημονικού έργου υπάρχουν πολλάκαι πιο κατάλληλα έντυπα. Ελπίζουμε στην κατανόηση των συναδέλφων,ώστε να µην βρισκόμαστε στη δυσάρεστη θέση να απορρίπτουμεκείμενα που μπορεί να έχουν επιστημονική αξία, δεν ανήκουν όμωςστα πλαίσια της φιλοσοφίας των Ιατρικών Θεμάτων.

ΑπολογισμόςΙατρικά θέματα 66 σελ. 5-8

2011 – 2014Τρία χρόνια συνεπούς

δράσης του ΔΣ του ΙΣΘΔημήτρης Τσάμης

πρόεδρος ΔΣ ΙΣΘ

Πριν από τρία χρόνια θέσαμε, ως νέο ΔΣ τουΙΣΘ, εννέα συγκεκριμένους στόχους επιδιώ-κοντας την αποκατάσταση του κύρους καιτης αξιοπρέπειας του συλλόγου, τον εκσυγ-χρονισμό και την αναβάθμιση των υπηρεσιώντου, την προάσπιση των δικαιωμάτων των τί-μιων συναδέλφων και την ανάδειξη θεμάτωνπου εκφεύγουν από τα ξεπερασμένα και μο-νότονα συνδικαλιστικά κλισέ. Θελήσαμε ναβάλουμε τις βάσεις για το αύριο που έρχεταιάγνωστο και ίσως απειλητικό, σίγουρα όμωςμε πολλές προκλήσεις.

Συγκεκριμένα, προτάξαμε την αναβάθμισητου κύρους της Ιατρικής στην πόλη, την ορ-γάνωση δράσεων με εξωστρεφή προσανα-τολισμό, την αναδιάρθρωση της λειτουργίαςτων υπηρεσιών του συλλόγου, την παρέμβασηστην αγορά ιατρικών υπηρεσιών, την ουσια-στική αλλαγή στην οικονομική διαχείριση τουσυλλόγου, το σχεδιασμό δημιουργίας επαγ-γελματικού ταμείου, την ένταση του αγώναμας για να μείνει η υγεία σε ιατρικά χέρια, τησυνεργασία με την Ιατρική σχολή του ΑΠΘ,την αντιμετώπιση με λόγο ολοκληρωμένο και

τεκμηριωμένο κάθε πολιτικής που θίγει τηνΥγεία και απειλεί με αφανισμό τους ιατρούς.

■ Καταγγείλαμε την εκβιαστική και ια-τροκτόνα πολιτική Υγείας που εκβιάζεικαι απειλεί χωρίς να συζητά αλλά επι-χειρεί με απειλές, συκοφαντίες και ψέ-ματα να επιβάλλει λύσεις καταστροφικέςγια όλους.

■ Αναδείξαμε το τεράστιο ζήτημα τηςάδικης και αναιτιολόγητης υποχρημα-τοδότησης των νοσοκομείων της Θεσ-σαλονίκης με επιστολές και παραστάσειςσε όλους τους τοπικούς φορείς και τονυπουργό Υγείας.

■ Στηρίξαμε και προβάλαμε τις διεκδική-σεις των νοσοκομειακών ιατρών καιτων ειδικευομένων, που δέχθηκαν πολ-λαπλά πλήγματα από τις κυβερνητικέςαποφάσεις.

■ Παρουσιάσαμε με υπόμνημα στον πρω-θυπουργό τα μείζονα προβλήματα τουχώρου της Υγείας (Αριθμός ιατρών –

6

Ιατρικά θέματα 66

Σήμερα, ανατρέχοντας στις προσπάθειεςκαι τις πρωτοβουλίες, που αναλάβαμε είμαστεσε θέση να παρουσιάσουμε τις δράσεις πουμε συνέπεια πραγματοποιήσαμε και πιστεύ-ουμε ότι περιγράφουν μια νέα περίοδο γιατον ΙΣΘ. Ανανεωμένη, λειτουργική, σύγχρονη,διεκδικητική, χωρίς προσωπικές, κομματικέςή άλλες εξαρτήσεις. Θεμελιώνουν το επόμενοβήμα. Για νέα αρχή, σε νέα εστία, με νέεςυπηρεσίες, νέα γραφεία, αλλά και νέες υπο-χρεώσεις, νέες πρωτοβουλίες, νέους στόχους.

ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΚΥΡΟΣ, ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ■ Με νομοθετική μας πρωτοβουλία ανα-

μορφώσαμε το πειθαρχικό δίκαιο (ν.4172/2013 και ν. 4025/2011), ενισχύσαμετις πειθαρχικές αρμοδιότητες του προέ-δρου του ΔΣ και του Πειθαρχικού συμ-βουλίου.

■ Θεσμοθετήσαμε με απόφαση του ΔΣ τηνυποβολή πιστοποιητικού goodstanding

για τους εγγραφόμενους ή επιστρέφοντεςαπό το εξωτερικό.

■ Αναπτύξαμε κοινωνικές πρωτοβουλίες,συνεργασθήκαμε με οργανώσεις (Γιατροίτου κόσμου, Γιατροί χωρίς σύνορα, Χαμό-γελο του παιδιού, Κοινωνικά ιατρεία, Δήμοι,παιδικό χωριό, Ορφανοτροφείο Μέλισσα,Αμυμώνη).

■ Διοργανώσαμε ετήσια Χριστουγεννιάτικηγιορτή με φιλανθρωπικό σκοπό.

■ Πρωταγωνιστήσαμε σε παρεμβάσεις γιαμείζονα θέματα της πόλης μαζί με άλλουςεπιστημονικούς συλλόγους (ΜΕΤΡΟ –ΕΡΤ3).

ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑΕνισχύσαμε τη νομική υπηρεσία του συλλόγου,ασκήσαμε ένδικα μέσα-προσφυγές για:α) την ασφάλεια της ηλεκτρονικής συνταγο-

γράφησης και δικαιωθήκαμε, β) για την ελεύθερη συνταγογράφηση όλων

των ιατρών και δικαιωθήκαμε, γ) για την πληρωμή των παλαιών οφειλών

των ταμείων σε 600 συναδέλφους πουήδη εκδικάζονται,

δ) για την καθυστέρηση αποπληρωμής εφη-μεριών και ήδη ψηφίσθηκε η αναγκαίατροπολογία,

ε) για τη μη πληρωμή εργαστηριακών εξε-τάσεων από των ΟΠΑΔ επειδή είχαν γρα-φτεί από μη συμβεβλημένους και δικαιω-θήκαμε,

στ) για το δήθεν άνοιγμα του επαγγέλματοςμέσω της αλλαγής του ιδιοκτησιακού κα-θεστώτος των ιατρείων και εργαστηρίων(ν.3919),

ζ) για το clawback και αναμένουμε την από-φαση,

η) υποβάλαμε αναφορά στον εισαγγελέα γιατην απάτη με τις « κάρτες Υγείας»,

θ) ασκήσαμε προσφυγή με άλλους ιατρικούςσυλλόγους για το αντιεπιστημονικό ατομικόπλαφόν συνταγογράφησης.

Εισακτέοι, Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγεί-ας, Φαρμακευτική δαπάνη, Επενδύσειςαπό ιατρούς στην Υγεία, Ενίσχυση – όχιαποδυνάμωση του ΕΣΥ, Υποχρηματο-δότηση νοσοκομείων Θεσσαλονίκης).

■ Απαιτήσαμε από τον ΠΙΣ να οργανωθείαυτοτελής Πανελλαδική πανιατρικήαπεργία.

■ Στηρίξαμε και υποβάλαμε προτάσειςστήριξης των ιατρών σε ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣπου βρίσκονται σε διαθεσιμότητα καικινδυνεύουν από απόλυση.

■ Υποστηρίξαμε με κάθε δυνατό τρόπο(παρέμβαση στην επιτροπή κοινωνικώνυποθέσεων της βουλής, συνεντεύξειςτύπου, παραχώρηση όλων των υποδο-μών του συλλόγου) το δίκαιο αγώνατων ιατρών του πρώην ΙΚΑ και του συλ-λόγου ΣΕΥΠ-ΕΟΠΥΥ Θεσσαλονίκης.

7

Απολογισμός

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ■ Πιστοποίηση ΙΣΘ για προγράμματα ΕΣΠΑ.■ Συνεργασία με Ιατρικό σύλλογο Β. Ρηνανίας

Βεστφαλίας, δωρεάν μαθήματα Γερμανι-κών, θερινό σχολείο Γερμανικών.

■ Ημερίδες για δυνατότητα εργασίας σε Γαλ-λία, Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία.

■ Προγράμματα επιδοτούμενης κατάρτισηςγια εργαζομένους σε ιατρεία (138 άτομα).

ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ■ Καθιερώσαμε τη δυνατότητα ηλεκτρονικής

πληρωμής της ετήσιας συνδρομής (easy pay).■ Δίνουμε από 15 Απριλίου τη δυνατότητα

ηλεκτρονικής έκδοσης πιστοποιητικών.■ Αποστολή όλων των αιτούμενων πιστο-

ποιητικών με mail ή fax χωρίς να απαιτείταιη παρουσία στα γραφεία του συλλόγου.

■ Λειτουργία – εξυπηρέτηση των ιατρώνστα παλιά και στα νέα γραφεία.

■ Ηλεκτρονική διασύνδεση με υπηρεσίεςτης Περιφέρειας και των δήμων ώστε ναεξυπηρετούνται άμεσα οι πολίτες.

■ Ταχύτατη έκδοση άδειας ιατρείου(αναμένεται υπουργική απόφαση για νααρχίσει και η διαδικασία αδειοδότησηςεργαστηρίων).

■ Διευκρινιστικές αποφάσεις ΔΣ για τεχνικέςπροδιαγραφές ιατρείων.

■ Ειδικές ρυθμίσεις για την αδειοδότησηπαλαιών ιατρείων.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝΥΠΗΡΕΣΙΩΝ■ Παρεμβάσεις για παράνομη διαφήμιση

(νομικές πρωτοβουλίες, συνεντεύξεις, επι-στολή σε συναδέλφους, ενεργοποίησηεπιτροπής Δ/νσης Υγείας).

■ Πρόστιμα για χρήση μεσιτικών υπηρεσιών,διαφημίσεων και στο internet.

■ Καταγγελία των «καρτών Υγείας», συνέ-ντευξη, ενημέρωση – κινητοποίηση ιατρώνβουλευτών.

■ Προϋπόθεση για επιστημονικά υπεύθυνουςη σύμβαση με το φορέα.

■ Δύο έρευνες κοινής γνώμης για τη στάσητων συμπολιτών μας απέναντι στις ιατρικέςμας υπηρεσίες .

■ Συγκροτήσαμε το Συμβούλιο ΙατρικούΤουρισμού Θεσσαλονίκης με συμμετοχήσε διεθνείς εκθέσεις.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ■ Μειώσαμε τα ετήσια έξοδα του συλλόγου

κατά 120.000 ευρώ ετησίως (περικόπτο-ντας τα περιττά έξοδα για έντυπα κλπ).

■ Αποφασίσαμε την απαλλαγή των νέωνιατρών (ειδικευομένων) από πρόστιμα γιακαθυστερημένες συνδρομές.

■ Αγοράσαμε στις 26/2/2013 τα νέα γραφείατου ΙΣΘ (280 τμ + 200 τμ αποθηκευτικοίχώροι + 10 θέσεις στάθμευσης) μετά από54 χρόνια, τα οποία εγκαινιάσαμε στις15/3/2014.

■ Μειώσαμε την ετήσια συνδρομή κατά 15%από 70 σε 60 ευρώ και ζητήσαμε από τονΠΙΣ αντίστοιχη μείωση της δικής του συν-δρομής από 20 σε 15 ευρώ.

■ Σήμερα ο ΙΣΘ έχει στο ταμείο του τόσαχρήματα όσα παραλάβαμε.

■ Στηρίξαμε συναδέλφους που είχαν ανάγκηκαι ενισχύσαμε τον σχετικό κωδικό τουπροϋπολογισμού.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ■ Δόθηκε εντολή στους νομικούς συνεργάτες

του ΙΣΘ να μελετήσουν το θέμα και ναετοιμάσουν προσχέδιο με βάση την εμπει-ρία του Δικηγορικού Συλλόγου.

■ Απαιτούμε απολογισμό, διαφάνεια και λει-τουργικότητα από το ΤΣΑΥ παρά τη «φλύα-ρη σιωπή» του ΠΙΣ.

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΑ ΧΕΡΙΑ■ Συγκαλέσαμε τη ΓΣ του ΙΣΘ, το Νοέμβριο

του 2011, όπου με πρωτοποριακή διαδι-

8


κασία ψηφοφορίας αποφασίσθηκε η αποχήαπό την ηλεκτρονική συνταγογράφησηδιεκδικώντας ελεύθερη πρόσβαση γιαόλους. Η αποχή με συντριπτική συμμετοχήκράτησε 10 μέρες και επιτύχαμε.

■ Οργανώσαμε και στηρίξαμε την επίσχεσηαπό τον ΕΟΠΥΥ των εργαστηριακών ια-τρών από τις 11/11/2013.

■ Προτείναμε και παρουσιάσαμε τις απόψειςμας για λίστα φαρμάκων και θεραπευτικάπρωτόκολλα.

■ Πραγματοποιήσαμε ημερίδα με θέμα «Ηιατρική στην περίοδο του μνημονίου»όπου συζητήθηκαν τα προβλήματα πουπροκύπτουν από την ακολουθούμενη πο-λιτική υγείας.

■ Επιμένουμε και απαιτούμε: ΚΑΝΕΝΑΦΑΡΜΑΚΟ ΧΩΡΙΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΗ.

■ Επιδιώκουμε τη ενεργοποίηση των Μονά-δων Ημερήσιας Νοσηλείας ως αναπτυξιακέςμονάδες υπηρεσιών υγείας από ιατρούς.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ –ΘΕΜΑ ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ■ Συγκαλέσαμε δύο συναντήσεις προέδρων

ιατρικών συλλόγων των πόλεων όπου λει-τουργούν Ιατρικές σχολές με θέμα τηνεκπαίδευση και μετεκπαίδευση των ια-τρών.

■ Συνεργαζόμαστε με την Ιατρική σχολή γιατην ανάπτυξη σχέσεων με Ιατρικές σχολέςτου εξωτερικού.

■ Παρουσιάσαμε την πρόταση μας για τημη επιβολή εξετάσεων μετά το πτυχίο γιατην έναρξη ειδικότητας αλλά τη μοριο-δότηση ανάλογα με την επιθυμητή ειδι-κότητα και τη βαθμολογία σε προπτυχιακάμαθήματα μετά από ενιαίες πανελλαδικάεξετάσεις.

■ Συμμετείχαμε σε συνέδρια φοιτητών ια-τρικής.

Η πολιτική υγείας που εφαρμόζει η κυβέρνηση, εφαρμόζοντας άκριτα τις απαιτήσειςτων ξένων «συμβούλων» της οδηγεί την Υγεία σε υποβάθμιση και απειλεί με αφανισμότα ιατρεία και εργαστήρια. Δώσαμε μάχες, νομικές, συνδικαλιστικές και πολιτικές σεόλα τα επίπεδα για την επιστημονική και επαγγελματική μας αξιοπρέπεια.

«Εξόλλυσιν εαυτόν ο δωρολήπτης,

ο δε μισών δώρων λήψεις σώζεται»

[= Καταστρέφει τον εαυτό του αυτός που παίρνει δώρα,

ενώ αυτός που μισεί τις δωροληψίες σώζεται]

[Παροιμίες Σολομώντος]

Ε ί π α ν

ΑρθρογραφίαΙατρικά θέματα 66 σελ. 9-16

Πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη

Δρ. Γεώργιος Ι. Κούρτογλου

Παθολόγος-Διαβητολόγος, Κλινική «Άγιος Λουκάς» Θεσσαλονίκη

O σακχαρώδης διαβήτης Τύπου 2 (ΣΔ2) είναιαπό τους κυριότερους παράγοντες κινδύνουκαρδιοαγγειακής νόσου. Ήδη κατά την διά-γνωση 50% και πλέον των ασθενών παρου-σιάζουν κα άλλες συνοσηρότητες όπως κε-ντρική παχυσαρκία, υπερλιπιδαιμία, υπέρταση,λιπώδη διήθηση ήπατος, αύξηση πάχους έσω-μέσω χιτώνα, μικρολευκωματινουρία και χα-μηλού βαθμού συστηματική φλεγμονή καιπρώιμη εκτεταμένη αθηρωμάτωση, ενώ αρ-κετοί από τους ασθενείς με προδιαβήτη έχουνήδη επιπλοκές σχετιζόμενες με τη νόσο (νευ-ροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφρο-πάθεια και στυτική δυσλειτουργία). Το ιατρικόκαι κοινωνικό φορτίο του ΣΔ περιλαμβάνειαυξημένα ποσοστά τύφλωσης, ακρωτηρια-σμών, εμφραγμάτων και εγκεφαλικών επει-σοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας, καθώς επίσηςκαι καρκίνων, οστεοπόρωσης και άνοιας. Οιδαπάνες για την αντιμετώπιση του ΣΔ είναιτρομακτικές. Υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ 1 απότα 3 δολάρια που δαπανώνται για την υγείαπηγαίνει για την αντιμετώπιση του ΣΔ.

Ο αριθμός των ατόμων με ΣΔ τύπου 2, ο

οποίος είναι και ο πιο συχνός τύπος ΣΔ, υπο-λογίζεται ότι ανέρχεται τώρα παγκοσμίως στα285 εκατομμύρια ενώ υπολογίζεται ότι θα ξε-περνάει τα 438 εκατ. το 2030. Αντίστοιχα οαριθμός των ατόμων με προδιαβήτη (IGT ήIFG) προβλέπεται να ανέλθει από 348 στα440 εκατ. το 2030. Τα άτομα με προδιαβήτηαντιπροσωπεύουν ήδη ένα πληθυσμό σε αυ-ξημένο κίνδυνο για καρδιοαγγειακές και μι-κροαγγειακές επιπλοκές σχετιζόμενες με τοnΣΔ. Χωρίς αμφιβολία η αντιμετώπιση αυτώντων ατόμων μέσω της διόρθωσης των βλα-πτικών συνεπειών της παθολογικής ανοχήςστη γλυκόζη μπορεί να προλάβει τον ΣΔ 2και τις επιπλοκές του και να βελτιώσει τηνπρόγνωση τους με προφανή ιατρικά και οι-κονομικά οφέλη.

Η πανδημία αυτή του ΣΔ 2 τροφοδοτείταιαπό τον υπερσιτισμό και τη συνεχώς ελατ-τούμενη σωματική δραστηριότητα παράλληλαμε την παγκόσμια αστικοποίηση και την υιο-θέτηση «δυτικοποιημένου» τρόπου ζωής με-γάλων τμημάτων του πληθυσμού των ανα-πτυσσομένων χωρών με αποτέλεσμα αυξη-

10


μένα ποσοστά παχυσαρκίας. Η πανδημία λοι-πόν της παχυσαρκίας σε όλες τις ηλικίες, φύλακαι φυλές προηγείται της πανδημίας του ΣΔ2.Επίσης η αυξημένη κατανάλωση αλκοόληςκαι καπνού που υιοθετούνται από τους πλη-θυσμούς αυτούς έχει συσχετισθεί με την αυ-ξημένη εμφάνιση ΣΔ2. Συνεπώς η παρέμβασηστον τρόπο ζωής (lifestyle intervention) σεπληθυσμιακό επίπεδο με σκοπό τη υιοθέτησηδιατροφής χαμηλής σε θερμίδες, λιπαρά ιδίωςκεκορεσμένα και trans και απλούς υδατάν-θρακες, παράλληλα με δομημένα προγράμ-ματα αυξημένης φυσικής δραστηριότηταςείναι λογικά η πρώτη προτεραιότητα. Διαθέ-τουμε ήδη επαρκή στοιχεία από μεγάλες καλάσχεδιασμένες κλινικές μελέτες (RCTs) ότι ηπαρέμβαση στον τρόπο ζωής με σκοπό τηπρόληψη του ΣΔ 2 σε άτομα υψηλού κινδύνουείναι αποτελεσματική, ασφαλής και οικονομικάαποδοτική (cost effective). Από την ανάλυσητων μελετών αυτών προέκυψε ότι η ελάττωσητης επίπτωσης του ΣΔ μετά από τρία έτη πα-ρέμβασης σε άτομα με IGT ανέρχεται σε πο-σοστό 30-60%.

Δυστυχώς όμως η μεταφορά αυτών τωνμελετών παρέμβασης στον τρόπο ζωής σεπληθυσμιακό επίπεδο είναι πολύ δύσκολη.Πολλά άτομα ιδίως μεγαλύτερης ηλικίας είτεδεν επιθυμούν είτε δεν δύνανται να αλλάξουντον τρόπο ζωής τους ούτως ώστε να μειώσουντον κίνδυνο εμφάνισης του ΣΔ. Στα άτομααυτά καθώς και σε άλλα λίαν αυξημένου καρ-διαγγειακού κινδύνου δηλαδή με ήδη συνυ-πάρχοντα νοσήματα σχετιζόμενα με το ΣΔκατά τη διάγνωση του προδιαβήτη η πρώιμηκαι επιθετική αντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίαςμε φαρμακευτικά μέσα ίσως είναι επιβεβλημένη.Σε κάθε περίπτωση πρέπει να συνυπολογίζονταιεξατομικευμένα το προσδοκώμενο όφελος σεσχέση με τον ελλοχεύοντα κίνδυνο. Ένα άλλοστοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη στηναπόφαση για τον τρόπο παρέμβασης είναι καιο βαθμός της δυσανεξίας στη γλυκόζη.

Θα αναλύσουμε παρακάτω τις κυριότερεςμελέτες παρέμβασης τρόπου ζωής και φαρ-μακευτικής όσον αφορά την πρόληψη τουΣΔ 2 , την πρόληψη ή καθυστέρηση των μα-κροαγγειακών και μικροαγγειακών επιπλοκώντου καθώς και τις προσπάθειες εφαρμογήςτων μελετών αυτών σε ευρείς πληθυσμούς.Προηγουμένως όμως θα αναφέρουμε ορι-σμένα βασικά στοιχεία παθοφυσιολογίας τηςδιαταραγμένης ανοχής γλυκόζης και του ΣΔ2.Σε κάθε περίπτωση η πρόληψη του ΣΔ 2 δε-δομένης της επίπτωσης του στην υγεία τουπάσχοντος και του τρομακτικού οικονομικούκαι κοινωνικού φορτίου που φέρει είναι πρώτηςπροτεραιότητας στη σύγχρονη εποχή μας.

O ΣΔ 2 οφείλεται σε δύο βασικές παθο-φυσιολογικές διαταραχές: την αυξημένηαντίσταση στη δράση της ινσουλίνης καιτην ελαττωματική έκκριση ινσουλίνης απότο β κύτταρο. Τελευταίως θεωρείται ότι καιη ανεπάρκεια του συστήματος ινκρετινώνμαζί με την αυξημένη παραγωγή γλυκαγόνηςαπό το α κύτταρο συμμετέχουν στη δημιουργίατης υπεργλυκαιμίας. Στρατηγικές συνεπώςπου στοχεύουν στη διόρθωση των μηχανισμώναυτών όσο το δυνατόν νωρίτερα είναι δυνατόννα οδηγήσουν στη πρόληψη του ΣΔ2. Η αυ-ξημένη αντίσταση στη δράση της ινσουλίνηςαντιρροπείται αρχικά από την αυξημένη έκ-κριση ινσουλίνης από το β κύτταρο. Προο-δευτικά όμως το β κύτταρο εκπίπτει, με απο-τέλεσμα αρχικώς εμφάνιση IGT ή IFG και αρ-γότερα ΣΔ τύπου 2 Η όλη διαδικασία μετά-πτωσης από τη φυσιολογική στη διαταραγμένηανοχή στη γλυκόζη και μετά στο ΣΔ2 διαρκείπολλά χρόνια. Σε νεκροτομικές μελέτες σεάτομα με IGT η μάζα των β κυττάρων βρέθηκεελαττωμένη κατά 40%. Με τη διάγνωση τουΣΔ2 η λειτουργική μάζα των β κυττάρων βρέ-θηκε ελαττωμένη κατά περισσότερο από 50%και η ελάττωση αυτή μπορεί να φτάνει και το80% σε τιμές γλυκόζης 2 h post OGGT 180-199 mg/dl. Παράλληλα η γλυκοτοξικότητα

11

Αρθρογραφία

και η λιποτοξικότητα μέσω ενός φαύλου κύ-κλου προκαλούν περαιτέρω αύξηση της ιν-σουλινοαντίστασης και ενδοθηλιακή δυσλει-τουργία με συνέπεια αυξημένη αθηρωμάτωσηκαι καρδιαγγειακή νόσο. Ταυτόχρονα η αυ-ξημένη διακύμανση της γλυκόζης με την με-ταγευματική υπεργλυκαιμία σχετίζονται μεαύξηση χρόνιας χαμηλού βαθμού φλεγμονήςκαι αυξημένη προπηκτική κατάσταση – ελατ-τωμένη ινωδόλυση. Στον προδιαβήτη είναιεπίσης διαταραγμένη η πρώτη φάση έκκρισηςινσουλίνης καθώς και η μετατροπή της προϊν-σουλίνης σε ινσουλίνη. Η προϊνσουλίνη είναιπρώιμος βιολογικός δείκτης του κινδύνου με-τάπτωσης του προδιαβήτη σε διαβήτη καθώςκαι αυξημένου καρδιοαγγειακού κινδύνου.Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι διαταραχές αυτέςμπορούν να αναστραφούν με αυστηρό μετα-βολικό έλεγχο σε ασθενείς με νεοδιαγνωσθένταΣΔ2. Μελέτες με συστήματα συνεχούς κατα-γραφής γλυκόζης (CGMS) έδειξαν αυξημένεςδιακυμάνσεις γλυκόζης πριν τη διάγνωση κλι-νικού ΣΔ 2. Αυτό οδηγεί σε καταπόνηση τουβ κυττάρου και ενδοθηλιακή δυσλειτουργίαμέσω αυξημένου οξειδωτικού στρες, όπωςαναφέρθηκε παραπάνω. Είναι πιθανόν ότιπρώιμη παρέμβαση με σκοπό τη διόρθωσητης υπεργλυκαιμίας και των αυξημένων δια-κυμάνσεων γλυκόζης μπορεί να εμποδίσει τηγλυκοτοξικότητα και την εξέλιξη του ΣΔ2. Ηφυσιολογική ανοχή στη γλυκόζη ορίζεται τιμήγλυκόζης πλάσματος νηστείας200mg/dl και οι τιμές HBA1c>6,4%. Οι

ίδιοι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί δρουν σεόλα τα επίπεδα ανοχής γλυκόζης, αλλά η βα-ρύτητα τους αυξάνεται όσο προχωρούμε σεεπίπεδα σοβαρότερης διαταραχής.

Μελέτες παρέμβασης στον τρόπο ζωής(Lifestyle intervention)Αρκετές τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες τιςδύο τελευταίες δεκαετίες ερεύνησαν το ρόλοτης σωστής διατροφής και της σωματικήςάσκησης στη πρόληψη του ΣΔ2. Η πιο πρω-τοποριακή αυτές ήταν η Malmoe Feasibilitystudy στην οποία η διατροφική παρέμβασηκαι η άσκηση εφαρμόσθηκαν σε 161 ασθενείςμε IGT ή σε πρώιμα στάδια ΣΔ2, σε αντίθεσημε την ομάδα ελέγχου η οποία συνέχιζε τονσυνήθη τρόπο ζωής. Μετά πέντε χρόνια τοποσοστό μετάπτωσης σε ΣΔ2 ανήλθε σε 11%στην ομάδα παρέμβασης και σε 29% στηνομάδα ελέγχου. Μετά 12 χρόνια follow up ηκαρδιαγγειακή θνητότητα στην ομάδα πα-ρέμβασης είχε εξισωθεί με αυτή των ατόμωνμε φυσιολογική ανοχή γλυκόζης . Μία από τιςεπόμενες, εξίσου πρωτοποριακή διεξήχθη σεμία κινεζική κοινότητα σε 557 άτομα με δυ-σανεξία στη γλυκόζη, τα οποία κατανεμήθηκαντυχαία σε πρόγραμμα διατροφής , άσκησηςή σε αμφότερα (μελέτη Da-Qing). Μετά από6 χρόνια παρακολούθησης και οι τρεις πα-ρεμβάσεις είχαν παρόμοια αποτελέσματα (μεί-ωση κινδύνου για ανάπτυξη ΣΔ2 31-46% συ-γκρινόμενες με ομάδα ελέγχου). Πρέπει εδώνα τονισθεί ότι, σε σχέση με τους Ευρωπαίους,οι Ασιάτες εμφανίζουν διαβήτη σε νεαρότερηηλικία, σε μικρότερες κλίμακες ΒΜΙ και σε τα-χύτερους ρυθμούς με την ίδια αύξηση σωμα-τικού βάρους σε σχέση με τους Ευρωπαίους.Αυτό οφείλεται στο μεγαλύτερο ποσό κοιλια-κού λίπους και μικρότερη μυϊκή μάζα πουέχουν, γεγονός που τους καθιστά αρκετά ιν-σουλινοάντοχους σε σχέση με τους δυτικούςπληθυσμούς. Αυτός ο «μεταβολικά παχύσαρ-κος» φαινότυπος σε άτομα «φυσιολογικού»

12


σωματικού βάρους εξηγεί την αυξημένη προ-διάθεση αυτών των πληθυσμών για ανάπτυξηΣΔ2. Επίσης οι Ασιάτισσες γυναίκες εμφανίζουνσε μεγαλύτερο ποσοστό διαβήτη κυήσεως,γεγονός πού θέτει τα παιδιά τους σε αυξημένοκίνδυνο για ΣΔ 2 αργότερα στη ζωή τους.

Πιο πρόσφατη μελέτη, η Φινλανδική με-λέτη πρόληψης διαβήτη (DPS) περιέλαβε522 υπέρβαρα άτομα (μέσο ΒΜΙ 32) και τακατέταξε είτε σε ομάδα τροποποίησης τρόπουζωής είτε σε ομάδα ελέγχου. Η πρώτη ομάδαέλαβε σαφείς διαιτητικές οδηγίες με στόχοαπώλεια βάρους 5% του συνολικού σωματικούβάρους και οδηγίες για συνδυασμένη αερόβιακαι αναερόβια άσκηση διάρκειας τουλάχιστον30’ ημερησίως. Η μελέτη έδειξε μια κλινικάσημαντική επίδραση των αλλαγών του τρόπουζωής στην επίπτωση του ΣΔ2. Κατά το πρώτοέτος της μελέτης τα άτομα της ομάδας πα-ρέμβασης έχασαν κατά μέσο όρο 4,2kg, γε-γονός στο οποίο αποδόθηκε κατά κύριο λόγοη ελάττωση εμφάνισης ΣΔ. Η συμμετοχή τηςάσκησης στη μείωση της εμφάνισης του ΣΔανήλθε σε ποσοστό 65% (τουλάχιστον 2,5ώρες εβδομαδιαίως μέτρια προς έντονη σω-ματική άσκηση). Σε πιο μακροχρόνιο follow-up (άλλα 3 έτη) ο κίνδυνος εμφάνισης ΣΔστην ομάδα παρέμβασης μειώθηκε σε ποσο-στό 36% σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Συ-μπεραίνεται εξ αυτού ότι η μείωση του ποσο-στού εμφάνισης ΣΔ μπορεί να διατηρηθείακόμη και εκτός συνθηκών κλινικής μελέτης.

Η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα μελέτη πρό-ληψης του ΣΔ 2 μέσω παρέμβασης στο τρόποζωής είναι η μελέτη DPP (DiabetesPrevention Program).Σε αυτή συμμετείχαν3234 υπέρβαρα άτομα με IGT είτε IFG από 22κέντρα των ΗΠΑ, τα οποία κατανεμήθηκανσε τρεις ομάδες: ομάδα δίαιτας – άσκησης,ομάδα μετφορμίνης και ομάδα placebo. Ηελάττωση της εμφάνισης του ΣΔ ανήλθε σεποσοστό 58% σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.Για κάθε κιλό σωματικού βάρους που χάνονταν

ο κίνδυνος για εμφάνιση ΣΔ ελαττώνοντανκατά 16%. Όσοι δεν πέτυχαν το στόχο τουβάρους αλλά πέτυχαν τους στόχους της άσκη-σης είχαν επίσης μείωση κινδύνου 44% σεσχέση με την ομάδα ελέγχου. Η αποτελεσμα-τικότητα του προγράμματος ήταν παρόμοιασε άνδρες και γυναίκες και σε όλες τις εθνικέςκαι φυλετικές ομάδες που συμμετείχαν. Επίσηςβρέθηκε σημαντική ελάττωση των λοιπώνπαραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου στηνομάδα εντατικής θεραπείας όπως λιποπρω-τεϊνών, ινωδογόνου και C αντιδρώσας πρω-τεΐνης. Τα άτομα αυτά συνέχιζαν να διατηρούνκαλύτερες τιμές λιπιδίων και αρτηριακήςπίεσης παρά το γεγονός ότι ελάμβαναν μι-κρότερο αριθμό φαρμάκων γι’ αυτές τις κα-ταστάσεις. Πολύ πιθανόν να δειχθεί με τη πά-ροδο του χρόνου η μετάφραση των παρατη-ρήσεων αυτών και στην επίπτωση καρδιαγ-γειακής και μικροαγγειακής νόσου.

Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφήβρέθηκε σε κάποιες ειδικά σχεδιασμένες με-λέτες , εκτός από την πρόληψη της στεφανιαίαςνόσου, να προλαμβάνει και το ΣΔ2 (ελάττωσητου σχετικού κινδύνου κατά 35% σε διάστηματεσσάρων ετών) ακόμη και σε άτομα με τουςπερισσότερους παράγοντες κινδύνου όπωςυπέρταση, κληρονομικό ιστορικό ΣΔ, υπέρ-βαρα, μεγαλύτερης ηλικίας κλπ.

Μελέτες φαρμακολογικής παρέμβασηςΕφόσον η αλλαγή τρόπου ζωής μπορεί ναοδηγήσει σε πρόληψη του ΣΔ2 γιατί είναιαπαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή; Η απά-ντηση είναι σχετικά απλή. Την υγιεινοδιαιτητικήαγωγή είναι δύσκολο να ξεκινήσει κάποιος,συχνά είναι αναποτελεσματική, είναι αρκετάδύσκολο να διατηρηθεί επί μακρόν και είναικαι σχετικά δαπανηρή. Οι περισσότεροι ασθε-νείς επανέκτησαν παρά την εντατική προ-σπάθεια το μεγαλύτερο μέρος του απολεσθέ-ντος σωματικού βάρους. Οι δαπάνες για πολ-λαπλή υποστήριξη και εντατική εκπαίδευση

13


των ασθενών δυστυχώς δεν καλύπτονται απότα «παραδοσιακά» ασφαλιστικά ταμεία. Επι-προσθέτως υπάρχει ένα ποσοστό 50% περίπου,όπου η παρέμβαση παρά τον εντατικό χαρα-κτήρα της δεν είναι αποτελεσματική και υπάρ-χει εξέλιξη σε ΣΔ2. Έτσι, ακόμη και αν υιοθε-τήσει κανείς εντατική παρέμβαση στον τρόποζωής, αρκετοί ασθενείς μεIFG/IGT θα χρεια-σθούν φαρμακευτική αγωγή για να προλάβουντην εξέλιξη σε ΣΔ2.

Η μετφορμίνη αποδείχθηκε αποτελεσμα-τική στη πρόληψη του ΣΔ2 στη μελέτη DPPτων ΗΠΑ καθώς και στην Ινδική DPP. Στηναμερικανική DPP ελάττωσε τον κίνδυνο γιαεμφάνιση διαβήτη κατά 31% σε σχέση με τοplacebo. H μετφορμίνη ήταν πιο αποτελε-σματική σε παχύσαρκους (ΒΜΙ>35), νεαρότε-ρους (6% . Το όφελος της μετφορμίνης ήτανμικρότερο σε άτομα ηλικίας >65 ετών. Παρό-μοια αποτελέσματα έδειξε και η ινδική DPP.Σε γενικές γραμμές η μετφορμίνη είναι ευρέωςδιαθέσιμη, φθηνή και σχετικώς καλά ανεκτήκαι είναι κατάλληλη θεραπεία σε κατάλληλαεπιλεγμένους ασθενείς. Η ADA από το 2010συνιστά τη μετφορμίνη ως φάρμακο για πρό-ληψη του ΣΔ2 παράλληλα με την υγιεινοδιαι-τητική παρέμβαση και την δραστική αντιμε-τώπιση συνυπαρχουσών νοσηροτήτων.

Η ακαρβόζη χρησιμοποιήθηκε στη μελέτηSTOP-NIDDM. Τα άτομα στα οποία χορηγή-θηκε ακαρβόζη παρουσίασαν ελάττωση τηςεμφάνισης ΣΔ2 κατά 25%. Το 1/3 όμως τωνασθενών διέκοψε τη θεραπεία λόγω ανεπι-θύμητων ενεργειών από το γαστρεντερικόσύστημα. Οι ανεπιθύμητες αυτές ενέργειεςεμπόδισαν την ευρεία διάδοση της ακαρβόζηςστην κλινική πράξη.

Η ορλιστάτη, ένας αναστολέας της εντε-ρικής λιπάσης με κύρια ένδειξη την θεραπείατης παχυσαρκίας, δοκιμάσθηκε παράλληλαμε την παρέμβαση στο τρόπο ζωής στη μελέτηXENDOS (XENical in the Prevention of Diabetes

in Obese Subjects) σε παχύσαρκους ασθενείς(ΒΜΙ>30) με φυσιολογική ή παθολογική ανοχήστη γλυκόζη. Στο 52% των ασθενών που συ-μπλήρωσε τη μελέτη, ΣΔ2 εμφανίσθηκε στο9% της ομάδας placebo και στο 6% της ομάδαςτης ορλιστάτης (μείωση κινδύνου 37,3%,p=0032). Tα αποτελέσματα αυτά οφείλονταναποκλειστικά στη δράση του φαρμάκου σεασθενείς με IGT. Ανεπιθύμητες ενέργειες σχε-τιζόμενες με το γαστρεντερικό σύστημα δενεπέτρεψαν την ευρεία χρήση της ορλιστάτης.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΕΕΥΡΥ ΚΛΙΝΙΚΟ-ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟΌπως φαίνεται από τα παραπάνω, τα αποτε-λέσματα των μελετών πρόληψης είναι αρκετάικανοποιητικά. Από το σημείο όμως αυτόμέχρι την εφαρμογή τους σε πληθυσμιακόεπίπεδο υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να κα-λυφθεί, και η επίπτωση του ΣΔ2 όπως και τηςπαχυσαρκίας εξακολουθεί να αυξάνονται. Απότα ενθαρρυντικά αυτά στοιχεία παρακινήθηκανκράτη, τοπικές αρχές και πάροχοι υπηρεσιώνυγείας σε όλο τον κόσμο για σχεδιασμό προ-γραμμάτων και δραστηριοτήτων για πρόληψητου ΣΔ2 και των επιπλοκών του. Μπορούμενα αναφέρουμε την φινλανδική μελέτη FIN-D2D που βασίσθηκε στη μελέτη DPS και με-λέτησε σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψηςδιάφορες στρατηγικές παρέμβασης ανάμεσαστα έτη 2003-2007 με σκοπό την ανίχνευσηατόμων σε κίνδυνο και την τελική πρόληψητου ΣΔ 2. Επίσης από τη Φινλανδία προέρχεταιη μελέτη παρέμβασης GOAL (Good Ageingin Lahti) όπου ομάδες πληθυσμού υψηλούκινδύνου εκπαιδεύτηκαν σε έξι δίωρες συνε-δρίες σε θέματα τροποποίησης συμπεριφοράςαπό τοπικές επισκέπτριες υγείας. Τα άτομαστην ομάδα παρέμβασης παρουσίασαν ση-μαντική μείωση ΒΣ και ΒΜΙ ενώ 45% απ’αυτούς επέστρεφαν σε κατάσταση φυσιολο-γικής ανοχής στη γλυκόζη.

Στις ΗΠΑ έγιναν πολλές προσπάθειες με-

14


τάφρασης και διασποράς της μελέτης DPPσε πληθυσμιακό επίπεδο. Το Montana Diabe -tes Control Program είναι μια από τις πιοεπιτυχημένες από αυτές. Εφαρμόσθηκε σεαστικές και αγροτικές περιοχές με μεγάλη επι-τυχία (απώλεια 6,7 Kg σε έξι μήνες και επίτευξηστόχων σωματικής δραστηριότητας στουςπερισσότερους από τους συμμετέχοντες), Τοπρόγραμμα αποδείχτηκε επίσης και costeffective (ετήσιο κόστος $275-$325). Στο πρό-γραμμα DEAL (Diet-Exercise-Activity-Lifestyle)οι ασθενείς υποβλήθηκαν σε OGTT στην αρχή,στους 6 και τους 12 μήνες της μελέτης ενώτους χορηγήθηκε και μετφορμίνη. Περίπου60% των ασθενών βελτίωσαν το σωματικότους βάρος καθώς και τις τιμές γλυκόζης νη-στείας και μεταγευματικές. Οι περισσότεροιεπίσης δήλωσαν ικανοποιημένοι από τη συμ-μετοχή τους στη μελέτη. Σημαντικό όμως πο-σοστό δεν αποκρίθηκαν στη θεραπεία καιεξελίχθηκαν σε ΣΔ2, κάνοντας εμφανή τηνμεγάλη ετερογένεια του ΣΔ 2. Αυτοί ίσως χρει-άζονται πρωϊμότερη και συνδυασμένη φαρ-μακευτική παρέμβαση .

Η πρωτοβουλία DE-PLAN initiative(Diabetes in Europe–Prevention UsingLifestyle, Physical Activity, and NutritionalIntervention) σχεδιάσθηκε να εφαρμόσει σε17 Ευρωπαϊκές χώρες πρόγραμμα πρόληψηςτου ΣΔ2. Το σχέδιο IMAGE είναι ακόμη πιοπροωθημένο και περιλαμβάνει προγράμματαεκπαίδευσης σε σειρές μαθημάτων και τωνασθενών και των επαγγελματιών υγείας(IMAGE toolkit).

Αιτία της πλημμελούς εφαρμογής των συ-στάσεων αυτών από τους πληθυσμούς είναικαι η έλλειψη χρόνου, ιδίως όσον αφορά τησωματική άσκηση. Πρόσφατα αξιολογήθηκεάλλος τρόπος άσκησης πιο σύντομης διάρκειαςαλλά εξ ίσου αποτελεσματικός στη πτώσητης γλυκόζης και την απώλεια βάρους Ταάτομα υποβάλλονται σε σύντομα διαστήματαεντατικής άσκησης ακολουθούμενα από δια-

στήματα ανάπαυσης (Low volume HighIntenstity Interval Training)

Η όλη συνεδρία δεν ξεπερνά τα 20’ (π.χ.10 διαστήματα 1’ έντονης ποδηλασίας ακο-λουθούμενα το καθένα από 1’ ανάπαυση). Τααποτελέσματα στους δείκτες γλυκαιμίας(24ωρη καταγραφή σακχάρου) καθώς καιτους υπόλοιπους δείκτες όπως η αντίστασηστη ινσουλίνη ήταν εντυπωσιακά. Ωστόσο, ησυνταγογράφηση εξατομικευμένων προγραμ-μάτων σωματικής δραστηριότητας σε κάθεασθενή απαιτεί χρόνο και ειδικές γνώσεις απότον επαγγελματία υγείας.

Βαριατρική χειρουργικήΗ βαριατρική χειρουργική μέσω της απώλειαςβάρους που προκαλεί αποδείχθηκε ότι μπορείνα προλάβει τον ΣΔ2. Σε μια μεγάλη προοπτικήμελέτη όπου συμμετείχαν άνω των 2000 ασθε-νών, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε διάφορα είδηβαριατρικών επεμβάσεων σε σχέση με τηνομάδα συντηρητικής παρέμβασης ο κίνδυνοςγια ανάπτυξη ΣΔ2 ελαττώθηκε κατά 86% στα2 χρόνια και κατά 75% στα 10 χρόνια τουfollow-up. Κανένας απ’ αυτούς που έχασαν12% του ΣΒ τους δεν ανέπτυξε διαβήτη. Εκτόςόμως από την πρόληψη η βαριατρική χει-ρουργική οδηγεί και σε ύφεση προϋπάρχοντοςΣΔ2. Σε τυχαιοποιημένη μελέτη μετά από το-ποθέτηση γαστρικού δακτυλίου παρατηρήθηκεύφεση του ΣΔ2 σε ποσοστό 72% σε σχέση μεμόνο 13% στην ομάδα που ακολούθησε συ-ντηρητική διαιτητική αγωγή. Ο αριθμός τωνατόμων με ΣΔ ή προδιαβήτη που υποβάλλονταισε διαφόρων τύπων βαριατρικές επεμβάσειςαυξάνεται καθημερινά και οι υπάρχουσες εμπει-ρίες είναι πολύ θετικές.

Άτομα υποψήφια για έλεγχο για ΣΔ2 καιένταξη σε προγράμματα πρόληψηςΤο πρώτο βήμα για την πρόληψη του ΣΔ 2είναι η ανεύρεση ατόμων που βρίσκονται σευψηλότερο κίνδυνο. Στις ομάδες αυτές ανή-

15


κουν άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα οιαδή-ποτε ηλικίας (BMI > 25 kg/m2) με τουλάχι-στον ακόμη ένα παράγοντα κινδύνου όπως:• ύπαρξη συγγενών πρώτου βαθμού με ΣΔ2• φυλετική ομάδα υψηλού κινδύνου(Λατι-

νογενείς, γηγενείς Αμερικανοί, Ασιάτεςκλπ)

• ιστορικό διαβήτη κυήσεως ή τοκετού νε-ογνού βάρους >4 Kg

• καθιστική ζωή• αρτηριακή υπέρταση• ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου• ύπαρξη συνδρόμων σχετιζόμενων με ιν-

σουλινοαντίσταση όπως πολυκυστικώνωοθηκών ή μελανίζουσας ακάνθωσης

• υπερλιπιδαιμία (HDL250 mg/dl)

• ύπαρξη οιοδήποτε τύπου γνωστής δυσα-νεξίας στη γλυκόζη ή ανεύρεση HBA1c>5,7%

Η ADA προτείνει ότι αυτοί πρέπει να ελέγ-χονται κάθε τρία χρόνια. Σε όλους τους άλλουςο έλεγχος πρέπει να ξεκινάει στην ηλικία των45 ετών. Σε περίπτωση φυσιολογικών αποτε-λεσμάτων ο έλεγχος πρέπει να επαναλαμβά-νεται τουλάχιστον κάθε 3 χρόνια εκτός αν τααρχικά αποτελέσματα και η κατάσταση κιν-δύνου του ατόμου επιβάλλει συχνότερουςελέγχους.

Η πρόσφατη σύσταση της ADA ότι στονπροδιαβήτη πρέπει να υπαχθούν και όσοιέχουν HBA1c 5,7-6,4% κάνοντας τη HBA1cεργαλείο ελέγχου για αυξημένο κίνδυνο ΣΔ2απλοποίησε την κατάσταση αρκετά εφόσονβεβαίως η αξιολόγηση αυτής της προσέγγισηςολοκληρωθεί. Η εξέταση αυτή μπορεί να γίνεισε συνθήκες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, δεναπαιτεί νηστεία, είναι φθηνή και μπορεί εύκολανα ανακαλύψει άτομα σε αυξημένο κίνδυνογια ΣΔ2. Η έλλειψη όμως κεντρικού ελέγχουτων διαφόρων μεθόδων μέτρησής της του-λάχιστο σε Ελληνικό επίπεδο μπορεί να καθιστάτην εξέταση αυτή παραπλανητική. Η ανάγκη

για ανακάλυψη αναίμακτων μεθόδων ανί-χνευσης ατόμων με ΣΔ2 είτε προδιαβήτη είναιεπιτακτική. Τελευταία με τη μέθοδο EZSCAN™γίνεται προσδιορισμός της συγκέντρωσηςχλωρίου στον ιδρώτα εκτιμώντας έτσι τηνλειτουργία του ΑΝΣ μέσω μέτρησης ηλεκτρο-χημικής αγωγιμότητας του δέρματος. Η μέ-θοδος είναι φθηνή, γρήγορη, αναίμακτη, αξιό-πιστη και επαναλήψιμη, αναδεικνύει δε ήπιεςδιαταραχές συμπαθητικής λειτουργίας τωνιδρωτοποιών αδένων, επιτρέποντας έτσι τηνκατάταξη των ατόμων σε διαβητικούς, IGTκαι φυσιολογικούς. Και με τη μέθοδο αυτήαποδεικνύεται και πάλι ότι η υποκλινική αυ-τόνομη νευροπάθεια ξεκινά από το στάδιοτου προδιαβήτη.

ΣυμπεράσματαΠολλές πρόσφατες κλινικές μελέτες έδειξανότι η αλλαγή του τρόπου ζωής συνιστά τοπιο αποτελεσματικό μέσο πρόληψης ή καθυ-στέρησης του ΣΔ2. Οι γενικές υγιεινοδιαι-τητικές συστάσεις περιλαμβάνουν.1. Μέτρια απώλεια βάρους (5-15 Kg, δηλαδή

5-10% του αρχικού ΒΣ με ρυθμό 0,5-1kg/εβδομάδα).

2. Μέσης ή αυξημένης έντασης σωματικήάσκηση, π.χ. γρήγορο βάδισμα τουλάχι-στον 30’ ημερησίως 5 φορές/εβδομάδα.

3. Περιορισμός θερμίδων προερχομένωναπό λίπος σε 15g/1000 Kcal/HM).

6. Ελάττωση κατανάλωσης τροφών υψηλούγλυκαιμικού φορτίου.

7. Αποφυγή καπνίσματος-περιορισμένη χρή-ση αλκοόλης.

Για όσους δεν μπορούν να ακολουθήσουν

16


τις οδηγίες αυτές ή σε όσους η νόσος εξελίσ-σεται παρά την απώλεια βάρους και την υιο-θέτηση προγραμμάτων άσκησης υπάρχει καιη φαρμακευτική αγωγή. Η μετφορμίνη (μελέτηDPP) είναι το περισσότερο μελετημένο φάρ-μακο και είναι δραστική κυρίως σε νεότερουςασθενείς με ΒΜΙ>35, ιδίως με αυξημένες τιμέςγλυκόζης νηστείας. Συστήνεται από τηνADAκαι την IDF για πρόληψη ΣΔ2. Χρησιμοποιείταικυρίως σε Ευρώπη και Αμερική. Η ακαρβόζη(μελέτη STOP-NIDDM) εφόσον γίνει καλά ανε-κτή στη μέγιστη δόση μπορεί επίσης να βοη-θήσει, μάλλον για σχετικά σύντομο χρονικόδιάστημα, ιδίως σε μεγαλύτερους ασθενείςμε προεξάρχουσα μεταγευματική υπεργλυ-καιμία. Η χορήγηση στατινών και φαρμάκωντου άξονα ρενίνης –αγγειοτενσίνης– αλδοστε -ρόνης δεν έδειξε θετικά αποτελέσματα στην

εξέλιξη του ΣΔ 2 παρά τις προσδοκίες. Οπωσ-δήποτε καμία από τις φαρμακολογικές θερα-πείες δεν είναι τόσο δραστική όσο η παρέμ-βαση στον τρόπο ζωής εφόσον αυτή εφαρ-μοσθεί εγκαίρως και επιθετικά, ενώ η φαρμα-κευτική θεραπεία αυξάνει και το κόστος τηςπαρέμβασης. Παρ’ όλα αυτά η πρόληψη τουΣΔ2 με κάθε μέσο είναι ο πιο δραστικόςτρόπος πρόληψης ή καθυστέρησης των επι-πλοκών του που διαθέτουμε σήμερα και αξίζεινα επιδιωχθεί με κάθε μέσο ως παγκόσμιαπροτεραιότητα.

ΣημείωσηΟι ενδιαφερόμενοι αναγνώστες μπορούν να βρουν τοπλήρες άρθρο με τις βιβλιογραφικές παραπομπές καιτους σχετικούς πίνακες στην ιστοσελίδα του συγγραφέαwww.pathologos-diavhtologos.gr ή να επικοινωνήσουνμαζί του στην ηλεκτρονική διεύθυνση [email protected].

ΑρθρογραφίαΙατρικά θέματα 66 σελ. 17-24

Στρατηγικό Μάνατζμενττου Εργασιακού Άγχους στα

Δημόσια Ελληνικά Νοσοκομείαπριν από την Οικονομική

Κρίση του 2010Χρήστος Σ. Νικολαΐδης PhD

Καθηγητής Στρατηγικού Μάνατζμεντ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Η πηγή του άγχους βρίσκεται στο μέλλον. Αν μπο-ρείς να κρατήσεις το μέλλον έξω από το μυαλόσου, μπορείς να ξεχάσεις τις στεναχώριες σου.

Μίλαν Κούντερα

ΕισαγωγήΗ δημόσια υγεία καθορίζει την ευημερία κάθεκοινωνίας και έθνους. Από την άποψη αυτή,η αποτελεσματικότητα και η ποιότητα τωνυπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης ‘πηγάζει’κατά κύριο λόγο από το ανθρώπινο δυναμικόκάθε χώρας, καθώς αυτό αποτελεί το κεντρικόφορέα των προτεινόμενων πολιτικών και τηςεφαρμογής τους. Ως εκ τούτου, ο κύριος σκο-πός της παρούσης έρευνας είναι να διερευνήσειπρώτον, την επίδραση που ασκεί εργασιακόάγχος στους Έλληνες γιατρούς και νοσηλευ-

τές/τριες και δεύτερον, την επιρροή του στηναποδοτικότητα και ποιότητα του έργου τους.

Εργασιακό άγχος

Στη διεθνή βιβλιογραφία το άγχος ορίζεταιως “μια ευπροσάρμοστη αντίδραση ως προςμια εξωτερική δράση, κατάσταση ή γεγονόςη οποία επιφέρει υπερβολικές ψυχολογικέςή/και σωματικές απαιτήσεις σε ένα άτομο”.Από μια πιο «δυναμική» προοπτική, ο Schuler(1980) καθορίζει το άγχος ως «μια δυναμικήκατάσταση στην οποία ένα άτομο είναι αντι-μέτωπο με μια ευκαιρία, ένα εμπόδιο ή μιαζήτηση που επιθυμεί το δε αποτέλεσμα τουθεωρείται ότι είναι παράλληλα αβέβαιο καισημαντικό».

Πιο σημαντικό, οι ερευνητές διακρίνουν

18


δύο διαφορετικά είδη του άγχους, το αρνητικόκαι το θετικό άγχος. Το αρνητικό άγχος συν-δέεται άμεσα με ένα αρνητικό γεγονός ή συ-ναίσθημα στη ζωή κάποιου ατόμου είναι δεσυχνά γνωστό ως δυσφορία. Όταν το αρνητικόάγχος είναι χαμηλό επιφέρει ανία και πλήξη˙όταν είναι υψηλό επιφέρει εξάντληση και κα-ταπόνηση. Το θετικό άγχος προκύπτει απόμια ευχάριστη αλλαγή στην προσωπική ζωήενός ατόμου, συχνά δε αναφέρεται ως ‘eustress’(το ‘eu’ από την ελληνική γλώσσα) το οποίομπορεί να βοηθήσει κάποιον να αντιμετωπίσειαποτελεσματικά επερχόμενες δυσκολίες καιαγχωτικές καταστάσεις. Το Σχήμα 1 δείχνειτις διαφορετικές επιρροές που το είδος (αρ-νητικό-θετικό) και ο βαθμός (χαμηλή-υψηλή)του άγχος επηρεάζουν την απόδοση του ατό-μου. Στην παρούσα έρευνα η μέτρηση τουεπιπέδου του άγχους είναι από 1 έως 5. Τοeustress είναι το 3.

Όσον αφορά το εργασιακό άγχος, η βι-βλιογραφία αναγνωρίζει τη σωματική, τηνψυχολογική και την κοινωνική φύση του άγ-χους. Αντίστοιχα, ερευνητές αναφέρουν τρειςκύριες αιτίες του άγχους: τους εξωτερικούςπαράγοντες (π.χ. οικονομική, πολιτική ή τε-χνολογικής αβεβαιότητα), τους οργανωσιακούςπαράγοντες (π.χ. την οργανωτική δομή, τούφος ηγεσίας, το έργο και τις απαιτήσεις τουρόλου, την ομαδική εργασία, τις διαπροσωπικές

σχέσεις, τη δέσμευση στην εργασία), και τουςατομικούς παράγοντες (π.χ. το εισόδημα, ηανεργία, η οικογενειακή κατάσταση, η προ-σωπικότητα, η εργασιακή εμπειρία, η αυτο-αποτελεσματικότητα, η εχθρότητα κλπ.). Ηεπίδραση των παραπάνω τριών αίτιων τουεργασιακού άγχους προκαλούν καταστροφικέςσωματικές και συναισθηματικές αντιδράσειςπου λαμβάνουν χώρα όταν οι ανάγκες τηςεργασίας α) δεν ταιριάζουν με τις προσωπικέςδυνατότητες ή τις ανάγκες του εργαζομένουκαι, β) χαρακτηρίζονται από αλλαγές που ανα-γκάζουν τους εργαζόμενους να αποκλίνουναπό την καθημερινή τους εργασία.

Το εργασιακό άγχος των Ιατρών και Νοση-λευτών/τριώνΣε σχέση με τους ατομικούς παράγοντες πουεπηρεάζουν το άγχος του ατόμου, οι ερευνητέςαναφέρουν πέντε βασικούς παράγοντες πουεπηρεάζουν το άγχος του ιατρικού προσωπι-κού: α) το περιεχόμενο της εργασίας (π.χ. έλ-λειψη ποικιλίας ή σύντομη εργασία, κατακερ-ματισμένη ή χωρίς νόημα εργασία, το πλαίσιοτης χρήσης των δεξιοτήτων τους, η υψηλήαβεβαιότητα, η συνεχής έκθεση των ανθρώ-πων μέσω της εργασίας), β) ο φόρτος εργασίας,τα υψηλά επίπεδα της πίεσης του χρόνου, ορυθμός εργασίας, γ) το χρονοδιάγραμμα ερ-γασίας (βάρδιες, νυχτερινές βάρδιες, άκαμπταωράρια εργασίας, απρόβλεπτες ώρες), δ) οέλεγχος (χαμηλή συμμετοχή στη λήψη απο-φάσεων, έλλειψη ελέγχου επί του φόρτου ερ-γασίας, ρυθμός και εργασία σε βάρδιες, συμ-μετοχή των ιατρών), και ε) το περιβάλλον καιτον εξοπλισμό των νοσοκομείων (διαθεσιμό-τητα συντήρηση ή/και ανεπαρκής εξοπλισμός,κακές περιβαλλοντικές συνθήκες όπως η έλ-λειψη χώρου, ο κακός φωτισμός, ο υπερβολικόςθόρυβος) .

Αντίστοιχα, σε σχέση με τους κοινωνικούςκαι οργανωσιακούς παράγοντες που επηρεά-ζουν το άγχος του ιατρικού προσωπικού, οι

Low

Low Stress

High

High

Performan

ce

Boredom Eustress Distress/adversity

Σχήμα 1. Η φύση του άγχους

19


ερευνητές προτείνουν πέντε βασικούς παρά-γοντες που τους απαρτίζουν: α) την οργανωτικήκουλτούρα (κακή επικοινωνία, χαμηλά επίπεδαυποστήριξης για την επίλυση προβλημάτωνκαι την προσωπική ανάπτυξη, συμφωνία σχε-τικά με οργανωτικούς στόχους), β) οι διαπρο-σωπικές σχέσεις στην εργασία (κοινωνική ήφυσική απομόνωση, κακές σχέσεις με τουςπροϊσταμένους, διαπροσωπικές συγκρούσεις,έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης), γ) ο ρόλοςτης οργάνωσης (ασάφεια ρόλου, σύγκρουσηρόλων, και ευθύνη για άτομα), δ) η ανάπτυξητης σταδιοδρομίας (στασιμότητα και αβεβαι-ότητα εξέλιξης, χαμηλές αμοιβές, εργασιακήανασφάλεια, χαμηλή κοινωνική αξία της ερ-γασίας), και ε) αλληλοεπηρεασμός οικίας καιεργασίας (συγκρουόμενων απαιτήσεων τηςεργασίας και του σπιτιού, χαμηλής υποστήριξηςαπό το σπίτι, προβλήματα σταδιοδρομίας).

Τέλος, σε σχέση με τους εξωτερικούς πα-ράγοντες που επηρεάζουν το άγχος του ια-τρικού προσωπικού έρευνες αναλύουν τηνιδιαίτερη στην κατάσταση του ελληνικού εθνι-κού συστήματος υγείας (ΕΕΣΥ στη συνέχεια).Το ΕΕΣΥ εξακολουθεί να κατέχει μια από τιςτελευταίες θέσεις όσον αφορά τη συμμετοχήτου δημόσιου τομέα στις συνολικές δαπάνεςστις χώρες της ΕΕ και κατατάσσεται δε στην30η θέση μεταξύ των 191 χωρών-μελών τουΠαγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Σχετικά με τις παραπάνω ανεπάρκειες τουΕΕΣΥ ο Βενιέρης, για παράδειγμα, επισημαίνειέξι αιτίες που χαρακτηρίζουν την ανικανότητατης στρατηγικής των κυβερνήσεων και τωνυπουργείων (Venieris 1997), μεταξύ των οποίωνείναι: α) η έλλειψη εμπειρίας όσον αφορά τηνπολιτική υγείας στην Ελλάδα και β) η δυσκολίανα προβλέψουν και να «εκμεταλλευτούν» τιςεμπειρίες τους για την υγεία και τις αναπτυ-ξιακές πολιτικές που ακολουθούν άλλες χώρες.

Αντίστοιχα, ο Κυριόπουλος σημειώνει ότιοι διαχειριστές του ΕΕΣΥ υπελήφθησαν μιασειρά από λειτουργικές στρατηγικές και πο-

λιτικές που αφορούν την ποιότητα των υπη-ρεσιών ΕΕΣΥ. Αναλυτικότερα αυτές είναι: α) ηεκτίμηση της διαχείρισης του ανθρώπινουδυναμικού (π.χ. ο έλεγχος των δημογραφικώνστοιχείων των ιατρών, η κατανόηση των σχέ-σεων μεταξύ των γενικών και ειδικών ιατρών,ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη των απαιτού-μενων ιατρικών ειδικοτήτων, η ενίσχυση τηςεκπαίδευσης του προσωπικού, η ισότητα στηνκατανομή των ανθρώπινων πόρων), β) η αξιο-λόγηση του παραγόμενου έργου που είναιαπαραίτητο για το στρατηγικό σχεδιασμό καιτην πολιτική της ΕΕΣΥ (π.χ. η αύξηση της απο-τελεσματικότητας, της αποδοτικότητας καιτης παραγωγικότητας των υπηρεσιών υγείας).Επιπλέον, οι παραπάνω στρατηγικές ελλείψειςωφέλησαν την ανάπτυξη των ιδιωτικών υπη-ρεσιών υγειονομικής περίθαλψης. Το 2000,για πρώτη φορά, οι ιδιωτικές δαπάνες άγγιξαντο 43 % του συνόλου των δαπανών για τηνυγεία, ενώ οι δημόσιες δαπάνες ανήλθαν το57,3 %.

Ολοκληρώνοντας, σε σύγκριση με άλλαεπαγγέλματα, οι γιατροί υποφέρουν ένα απότα υψηλότερα επίπεδα εργασιακού άγχους.Το άγχος τους αυξάνεται συνεχώς λόγω α)των πολύωρων αφόρητων καθηκόντων καιτις βάρδιες, την ανάγκη λήψης γρήγορων καισημαντικών αποφάσεων, την υπερφόρτωσηπληροφοριών, β) της συχνής επαφής με αν-θρώπους που υποφέρουν από σοβαρά προ-βλήματα και προσδοκούν εξαιρετικά υψηλέςεπιδόσεις, και γ) τις ραγδαίες τεχνολογικέςεξελίξεις, τη σύγκρουση ρόλων, και η φύσητης εργασίας τους που προκαλούν σοβαρόνευρικό άγχος. Περαιτέρω, λόγω του υψηλούεπιπέδου πολυπλοκότητας που η καθημερινήτους εργασία περιέχει, οι ιατροί δείχνουν ση-μάδια χαμηλής ικανοποίησης από την εργασίατους, κάνουν πολύ περισσότερα λάθη, και(ιδιαίτερα οι νεοδιορισμένοι ιατροί) σε πολλέςπεριπτώσεις δεν μπορούν να εκπληρώσουντα καθήκοντά τους λόγω του φόρτου της ερ-

20


γασίας τους. Παρόμοια, ως προς τους παράγοντες που

επηρεάζουν το εργασιακό άγχος των νοση-λευτών, επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότικύριες πηγές της έντασης του άγχους τουςείναι μεταξύ άλλων, ο βαρύς φόρτος της ερ-γασίας τους, οι διαπροσωπικές σχέσεις μετους συναδέλφους τους και τους ασθενείςτους, οι πρακτικές γνώσεις και ικανότητεςτους, τα γραφειοκρατικά ‘όρια’ που αντιμε-τωπίζουν, η έλλειψη επαρκούς προσωπικούκαι η αντιμετώπιση του πόνου, της αγωνίας,της θλίψης και του θανάτου στην καθημερινήτους εργασία.

Σκοπός και μεθοδολογίαΟ σκοπός της έρευνας είναι πρώτον, να διε-ρευνήσει το εργασιακό άγχος που χαρακτηρίζειτους Έλληνες ιατρούς και νοσηλευτές/τριεςκαι δεύτερον, να προτείνει μια σειρά απόστρατηγικές και πολιτικές αναφορικά με τηναποτελεσματική διαχείρισή του άγχους καιτην ανάπτυξη της ποιότητας των υπηρεσιώνυγείας που παρέχουν στους ασθενείς και ενγένει στην κοινωνία. Συνολικά 249 άτομα (125ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων και 124 νοση-λευτές/τριες) από τα τέσσερα μεγαλύτερα νο-σοκομεία στη Θεσσαλονίκη απάντησαν σταερωτηματολόγια. Η έρευνα χρησιμοποίησετο γνωστό και έγκριτο ερωτηματολόγιο τωνCooper και Straw (1991) (27 ερωτήσεις τουςάγχους, μέτρηση σε κλίμακα 1 έως 5).

ΑποτελέσματαΗ στατιστική παραγοντική ανάλυση (factoranalysis) ανέδειξε έξι παράγοντες που επη-ρεάζουν το εργασιακό άγχος των ιατρών καινοσηλευτών, ονομαστικά: F1) τις συνθήκεςεργασίας και τον τεχνικό εξοπλισμό, F2) τηνυπεύθυνη συμπεριφορά, F3) τις διαπροσωπικέςσχέσεις, F4) τα κίνητρα για την εργασία, F5)τη συνεργασία και F6) το φόρτο εργασίας (βλ.πίνακα 1).

Στο σύνολό τους, οι μέσοι όροι για κάθεπαράγοντα δείχνουν ότι το επίπεδο του ερ-γασιακού άγχους των γιατρών και νοσηλευτώνείναι σχετικά χαμηλό εκτός του παράγοντα F2.Οι μέσοι όροι (Μ.Ο.) για κάθε παράγοντα δεί-χνουν ότι οι γιατροί και νοσηλευτές δίνουνμεγαλύτερη σημασία στην έλλειψη υπεύθυνηςσυμπεριφοράς (F2, Μ.Ο.=3,06/5), στις δυσμενείςσυνθήκες εργασίας και τεχνικού εξοπλισμού(F1, Μ.Ο. =2.71/5), τον βαρύ φόρτο εργασίας(F6, Μ.Ο.=2,49/5), το χαμηλό επίπεδο συνερ-γασίας (F5, Μ.Ο.= 2.38/5), την έλλειψη κινήτρων(F4, Μ.Ο.=2,25/5) και την ποιότητα των δια-προσωπικών σχέσεων (F3, Μ.Ο.=2,23/5). Συ-νεπώς, το εργασιακό άγχος δύναται να δημι-ουργήσει πλήξη/ανία στους ιατρούς και νο-σοκόμους, εάν δεν διαχειριστεί καλύτερα. Ταευρήματα συνάδουν με τα πορίσματα σχετικώνδιεθνών και εθνικών μελετών όπως για πα-ράδειγμα, των ερευνητών Armaganidis, (2007),Baldwin et al (1997), Com et al. (2002), Antoniou(2000), Yfandopoulos (1999), Niakas (2001),Falkum and Vaglum (2005).

Συζήτηση και συμπεράσματαΤα παραπάνω αποτελέσματα της στατιστικήςανάλυσης οδηγούν σε συγκεκριμένες προ-τάσεις διαχείρισης του εργασιακού άγχουςανά παράγοντα, παρατίθενται δε συγκεντρω-μένες στον παρακάτω πίνακα:

Επιπλέον, με βάση την στατιστική γραμ-μικής παλινδρόμησης και λαμβάνοντας ωςψευδομεταβλητές τα επίπεδα εκπαίδευσης(ΑΕΙ), την ειδικότητα των ιατρών (Παθολόγοι)και τη βαθμίδα των νοσηλευτών (Απλή), μπορείνα εκτιμηθεί το Υψηλότερο επίπ�

tΕΥΧΟΣ 66 2014 περιεχόμενασυνεργασθήκαμε με οργανώσεις...

Documents