- m TIR m EH ooc me PH-Ù H-Ò ci\ Ti M uQuQin dìo Cmii-h) Con

TAI LIÉU GUBBIO (1982)VE BÀÓ VE MÒI TRITONO

Lm Nguyèn Hong Giào, dòng Phanxicó

Nhàn djp Hoi nghj ThiFcyng dình Trai dàt tai Johannesburg, Nam Phi tir 26/8 dén 4/9/2002, chùng tòi xin trichdjch va gió'i thiéu mòt tai liéu ve bao ve mòi sinh theo tinh thàn cùa thành Phanxicó At-xi-di, vi thành da du'O'cDLFC Giào Hoàng Gioan-Phaolò II chon làm Bòn mang cho càc nhà mói sinh hoc. Tai lièu ày du'O'c ménh danh làTai liéu Gubbio.

GIQI THIÉU.

Nhàn ky nien 800 nàm ngày sinh cùa Thành Phanxicó At-xi-di, mòt cuoc hoi thào quòc té mang tén "TerraMater" (Me Trai Dàt) da dugc té chùc tu ngày 23 dén 26. 9. 1982 tai Gubbio, mòt thành phò dugc biét dén nhubiéu tugng cùa su hòa giài va hoà bình Phan sinh.

Truyen ké ràng tai khu rùng gàn thành Gubbio co mòt con cho sói to lem va hét sue tu tgn, thuòng gieo kinh hoàngcho dàn chùng mòi làn nò xuàt hien; khòng nhung nò àn thit già sue ma làm lue con giét hai cà dàn thành nua.Thành Phanxicó da dén Gubbio, tu hop dàn chùng lai, ròi dìch thàn vào rùng, qua tràch con thù dù va dàn nò ra.Giùa hai "phe" kình dich, ngài da de nghi mòt giao uóc hòa bình: Tu nay "anh Sói" se khòng con quày nhiéu valàm hai dàn chùng nfta, bù lai dàn thành sé cung càp dù cùa àn cho "anh". Dàn chùng tàn thành va con vat hung dulue này da tré nén ngoan ngoàn, nò biéu lo su dóng y bang càch dua mòt chàn phài lén dàt vào lòng bàn tay thànhnhàn, trong tiéng ho reo cùa mòi nguòi. Con cho sói này con sòng hai nàm nùa, nò di lai trong thành phò va thamchi ra vào nhà dàn tu do va hién lành nhu mòt con vat nuòi vày (Theo sàch Nhùng bòng hòa nhò, chuong 21).

Cuoc hoi thào Gubbio da quyét dinh nhàc nhó mòi nguòi ràng vice bao ve mòi sinh là hét sue càp bàch va he trongvi tuong lai cùa nhàn loai va cùa hành tinh trai dàt - càn nhà duy nhàt cùa chùng ta - dang làm nguy. Hòi thào nhàndinh thém ràng mac dù Dai hoi Stockholm cùa Lién Hiép Quòc (1972) da lén tiéng bao dòng cà muài nàm truóc,nhung tinh trang mói truóng thè gioì bi phà hoai vàn tiép tue va con tram trong hon bao giò hét.

Nàm 1992, mòt Hoi nghi thugng dình khàc do Lién Hiép Quòc tò chùc tai Rio de Janeiro, lai dua ra mòt Tuyén bòquan trong ve mòi sinh va phàt trién, quen goi tàt là Tuyén ngón Rio. Nhung nàm nay, truóc khi trieu tàp Thugngdình Johannesburg, LHQ lai nhàn dinh trong bàn bao cào thàng 1-2002 nhu sau: "Nhimg nò lue thùc dàyphat triéncon nguòi va bao ve mói truòng khòi suy thoàì da khòng hiéu qua trong thap nién qua".

Y thùc ràng ràng nhàn loai dang bàt òn do mòi quan he cùa con nguòi vói mòi truòng cung nhu mói ràng buòc cùaxà hoi da tra nén xàu hon, càc thành vién Hòi thào Gubbio da khan càp kéu goi mòi nguài càn phài vuot qua thàido cani chiù va thuyét dinh ménh, de phàn khàng lai bang viéc hoach dinh mòt tuang lai khàc khà thi va dang kyvong.

Ho tuyén bò ràng càn phài khan càp thay dói dinh huóng thóng tri va bóc lót hién nay cùa con nguòi, dac biét làdinh huóng dang dugc àp dung bòi mòt thiéu so nuóc cóng nghiep, nhàm vào tàng truòng kinh té vò han dinh nhumuc tiéu chình. Cho tòi nay, dinh huóng này tiéu biéu cho mói tuong quan cùa con nguòi vói thién nhién va giua

chinh con nguài vai nhau, phài dugc thay thè bang thài do chia sé, bào ve tòn trong va huynh de giùa moi tao vat.

Su phàt trién "vói bàt cu già nào", phàt trién "hùng huc" nhu co nguài da mò tà, da dua tai vice coi con nguài nhudòi tuang khai thàc, va khai thàc thién nhién mot càch vò do. Làn này Eoi nghi Johannesburg lai de cao huóngPhàt Trién Ben Vung (sustainable development). Nani 1987, Ùy ban Quòc té ve Mòi truàng va Phàt trién da dua radinh nghla nhu sau: Phàt trién ben vteng là mot su phàt trién dàp ùng càc nhu càu va khàt vong cùa hien tai makhóng làm hai tai khà nàng cùa càc thè he tuang lai dàp ùng càc nhu càu cùa ho. Diéu dò bao hàm phài co nhungdu àn cung càp viéc làm, su dung càc tai nguyén dia phuang, bào toàn nàng luang, bào ve dàt canh tàc va sanxuàt luang thuc va nhién liéu.

Vài tàt cà sue manh sàc ben cùa nò, guong màu nén tàng cùa Thành Phanxicò luòn co già tri ngay cà ngày nay. Ythuc ve nhung mòi lién luy vài mòi truàng thién nhién va ve nhu càu cùa con nguài phài sòng trong tuang quanhoà hop va co y thuc vói thién nhién, thành nhan da sàng tao mot he thòng mai ve tình huynh de dai dòng, trongdò con nguài, loài vat cày co va khoàng vat da duoc xem nhu là anh chi em vói nhau. Ngài da thè nghiem he thòngày truóc tién trong huynh de doàn cùa minii.

MOT VÀi NGUYÉN TÀC.

De chàp nhan su diep Phan sinh, mot su diep kéu goi su dung càc san phàm trai dàt mot càch chùng muc, càn phài:

Tu bò cài quan niem coi tién bo nhu mot diéu co thè do luang dugc bang so luang nhung gì nguài ta so huu vabang su tìch trù cùa cài vat chàt, hoac coi tién bo nhu nhung chình sàch quyén lue va chi biét quan tàm dén hien taima thòi. Trai lai, phài lày su thàng tién chàt luang cuòc sóng làm muc tiéu cho tién bo;

Khuyén khìch viéc tòn trong thién nhién, va tình dòc dào cùa nhung con nguài, càc còng doàn va càc nén vàn hoà;

Nhan ra su càn thiét phài dinh lai kìch thuóc, kìm hàn va quan bình lai càc hoat dòng san xuàt va ky nghe bangviéc khuac tu nhung cóng nghé phà hoai thién nhién va làm tòn hai sue khoè con nguòi va xà hòi càch chùng;

Sàng tao nhung kiéu sòng su dung ìt nàng luang va tai nguyén bang viéc hoàn chuyèn mot càch tuang ùng càcngành còng nghé, va bang viéc càn bang lai càc hoat dòng va càc thiét bi trong mot khu vuc nào dò;

Kéu goi hày luu y dén nan dói trén thè giai, mot dàu hieu ro nét ve cuòc khùng hoàng mòi truàng va su phàn phòikhòng dòng déu càc tai nguyén da tra nén tram trong do càc ly luàn mèo mò cùa thi truàng;

Phàt trién ngành giào due, nghién cùu khoa hoc va ky thuat theo càc huóng nói trén;

Khàng dinh lai ràng còng nghe vòn là mot trong nhung càch dién tà dac thù cùa tình sàng tao cùa con nguài, tu nòlà khòng co hai, nhung nò co thè thoà màn càc nhu càu cùa con nguài nèu dugc su dung trong lòng tòn trong nhanphàm già va càc quy trình tu nhién cùa hành tinh trai dàt;

Ùng dung càc nguyén tàc dao due ngay cà trong mòi tuang quan giùa con nguài va moi sinh vat khàc, va nhan rasu khan thiét phài bào ve càc dang su sòng thuc vat va dòng vat khòi bi tuyet chùng, bi lai tao qua muc, bi su dungmot càch phung phì thièu tràch nhiem (chàng han san ban, hành ha va huy bò mot càch vò ìch, va chòng lai su huyhoai nai cu trù rièng cùa mòi loài sinh vat);

Kéu goi luu y dén ba vàn de ngày nay tàc dòng de dàn so nhan: su tàng truàng cùa cài, su phàn phòi khòng dòng

déu trén hành tinh va su già nua;

Loai bò mòi hình thùc bao lue thè ly chòng lai thién nhién va chòng lai con nguòi;

Nhìn nhan ràng su bào ve mòi truong tu nhién va mòi truòng nhàn vàn là diéu kién thiét yéu cho mot su phàt triéndùng dàn;

Duói ành sàng cùa nhùng diéu trén dày, phài xem xét lai mòi quan tàm va su de cao hien nay dòi vói càc truyénthòng vàn hoà (mòi di san kién trùc, nghe thuat, lich su va truyén thòng), coi dò nhu nhùng nguòn còt yéu làmphong phù phàm chàt dòi sòng trong mòi nuóc.

Copyright © 2001 by Nguòi Tin Huu. Send any comment or question to Nguòi Tin Huu.