UNIWERSYTET W BIAYMSTOKU

WYDZIA PRAWA

Agata Osiska

TAJEMNICA BANKOWA W POSTPOWANIU

KARNYM

Rozprawa doktorska

napisana w Katedrze Postpowania Karnego

pod kierunkiem

Prof. zw. dr hab. Cezarego Kuleszy

BIAYSTOK 2013

2

WYKAZ SKRTW....5

WSTP...7

ROZDZIA I.

TAJEMNICA ZAWODOWA ZAGADNIENIA WSTPNE

1. Uwagi ogle....12

2. Pojcie tajemnicy zawodowej.12

3. Tajemnica bankowa jako rodzaj tajemnicy zawodowej..23

3.1. Tajemnica bankowa jako tajemnica zawodowa w wybranych

krajach europejskich.25

3.2. Tajemnica bankowa jako tajemnica zawodowa na gruncie

ustawodawstwa polskiego....34

4. Tajemnica zawodowa w wietle orzecznictwa Europejskiego

Trybunau Sprawiedliwoci w Luksemburgu.44

ROZDZIA II.

TAJEMNICA BANKOWA (CHARAKTERYSTYKA OGLNA)

1. Uwagi ogle61

2. Istota tajemnicy bankowej..62

3. Zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej....65

4. Zakres podmiotowy tajemnicy bankowej...74

5. Czas obwizywania tajemnicy bankowej.......82

ROZDZIA III.

PRZESANKI UCHYLENIA TAJEMNICY BANKOWEJ

1. Uwagi oglne..87

2. Postawy prawne ujawnienia tajemnicy bankowej.87

3. Podmioty uprawnione ex lege do informacji stanowicych

tajemnic bankow93

3.1. Sd i organy prowadzce postpowanie przygotowawcze105

3.1.1. Dostp sdu i prokuratora do informacji stanowicych

tajemnic bankow na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b)

Prawa bankowego...105

3

3.1.2. Dostp prokuratora do informacji stanowicych tajemnic

bankow na podstawie art. 106a

Prawa bankowego........115

3.1.3. Dostp prokuratora do informacji stanowicych tajemnic

bankow na podstawie art. 106b

Prawa bankowego127

3.1.4. Dostp prokuratora do informacji stanowicych tajemnic

bankow na podstawie art. 106c

Prawa bankowego.....132

3.1.5.Dostp Policji do informacji stanowicych tajemnic

bankow136

3.1.6. Dostp organw kontroli skarbowej do informacji stanowicych

tajemnic bankow ..155

3.1.7. Dostp Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego

oraz innych organw do informacji stanowicych

tajemnic bankow na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. k)

Prawa bankowego.....................................................................159

3.1.8. Dostp Suby Celnej do informacji stanowicych

tajemnic bankow...175

ROZDZIA IV.

PROCEDURA UCHYLANIA TAJEMNICY BANKOWEJ

1. Uwagi oglne181

2. Uchylanie tajemnicy zawodowej na podstawie art. 180 1

Kodeksu postpowania karnego182

3. Ujawnienie tajemnicy bankowej ex lege (art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b)

Prawa bankowego)191

4. Uchylanie tajemnicy bankowej na podstawie art. 106b

Prawa bankowego.196

4

ROZDZIA V.

UCHYLENIE TAJEMNICY BANKOWEJ NA PODSTAWIE ART. 106B

PRAWA BANKOWEGO W WIETLE BADA AKTOWYCH

1. Uwagi oglne209

2. Analiza wnioskw prokuratorskich skadanych w trybie art. Prawa

bankowego....211

3. Rozstrzygnicia Sdw Okrgowych wydanych po rozpoznaniu wniosku

prokuratora zoonego w trybie art. 106b Prawa bankowego......220

3.1. Zgoda na udostpnienie informacji stanowicych tajemnic

bankow....220

3.2. Czciowa zgoda na udostpnienie informacji stanowicych

tajemnic bankow....224

3.3. Odmowa udostpnienie informacji stanowicych tajemnic

bankow..232

ZAKOCZENIE262

BIBLIOGRAFIA....273

WYKAZ AKTW PRAWNYCH....291

WYKAZ ORZECZNICTWA.......298

5

Wykaz skrtw

ABW Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego

AW Agencja Wywiadu

BOR Biuro Ochrony Rzdu

CBA Centralne Biuro Antykorupcyjne

Dz.U. Dziennik Ustaw

Dz.Urz. UE Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej

Dz. Urz. WE - Dziennik Urzdowy Wsplnot Europejskich

ETPC Europejski Trybuna Praw Czowieka

ETS Europejski Trybuna Sprawiedliwoci w Luksemburgu

GG Gruntgesetz

GIIF Generalny Inspektor Informacji Finansowej

GIKS Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej

GINB Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego

GIODO Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

k.c. kodeks cywilny

k.k. kodeks karny

k.k.s. kodeks karny skarbowy

k.p.c. kodeks postpowania cywilnego

k.p.k. kodeks postpowania karnego

k.s.h. kodeks spek handlowych

NBP Narodowy Bank Polski

NIK Najwysza Izba Kontroli

NSA Naczelny Sd Administracyjny

OSA Orzecznictwo Sdw Apelacyjnych

OSAB Orzecznictwo Sdw Apelacji Biaostockiej

6

OSNC Orzecznictwo Sdu Najwyszego. Izba Cywilna

OSNCP Orzecznictwo Sdu Najwyszego. Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna,

Pracy i Ubezpiecze Spoecznych

OSNKW Orzecznictwo Sdu najwyszego Izby Karnej i Wojskowej

OSP Orzecznictwo Sdw Polskich

OTK Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego

o.p. ordynacja podatkowa

OBDK Oberste Berufungs und Disziplinarkommission fr Rechtsanwlte und

Rechtsanwaltsanwrter

Pr. bank. Prawo bankowe

RPO Rzecznik Praw Obywatelskich

SA Sd Apelacyjny

SC Suba Celna

SG Stra Graniczna

SI Sd Pierwszej Instancji

SKW Suba Kontrwywiadu Wojskowego

SN Sd Najwyszy

SO Sd Okrgowy

StPO - Strafprozeordnung

SW Stra Wizienna

SWW Suba Wywiadu Wojskowego

TK Trybuna Konstytucyjny

WSA Wojewdzki Sd Administracyjny

u.k.s. ustawa o kontroli skarbowej

u.o.i.n. ustawa o informacji niejawnych

u.p.p.f.t. ustawa o przeciwdziaaniu praniu pienidzy i finansowaniu terroryzmu

UE Unia Europejska

7

uw. uwaga

ZBP Zwizek Bankw Polskich

ZUS Zakad Ubezpiecze Spoecznych

W andarmeria Wojskowa

8

Wstp

Dyskrecja w transakcjach finansowych jest cile zwizana z histori bankowoci,

a ladw jej doszuka si ju mona w Kodeksie Hammurabiego. Bezporednio nie

wskazywa on na istnienie tajemnicy bankowej, ale zaznacza, e bankier, penic poniekd

rol notariusza, mg ujawni posiadan dokumentacj w przypadku sporu ze swoim

klientem. W staroytnym Rzymie poufno chroniona bya przez actio iniuriarium1. W

czasach nowoytnych austriackie prawo konsumenckie z XVI w. znao tajemnic

finansow, za w XIX w. Niemczech prywatno finansowa zyskaa status prawa

konstytucyjnego2. Przez wieki stosunki bankierw i ich klientw miay charakter poufny

3.

Dopiero XX w. przynis narodziny instytucji tajemnicy bankowej zblionej do obecnej

postaci. Wspczenie jej koncepcja nie jest obca adnemu systemowi prawnemu, ale

rozwizania przyjte w poszczeglnych pastwach s zrnicowane.

Pojcie tajemnicy bankowej z reguy kojarzy si ze Szwajcari. Tamtejsze banki

syn na caym wiecie z ogromnej i wrcz przysowiowej pewnoci, e powierzone im

informacje co do wacicieli i zawartoci ich kont nie zostan nikomu ujawnione. Ostatnie

lata pokazuj jednak, e razem z rozwojem technologicznym sektora bankowego,

tajemnica bankowa staje si pojciem coraz bardziej wirtualnym i coraz czciej mwi si

o jej upadku. W mediach pojawiaj si informacje, e niemiecki rzd przekupi

pracownika banku w Liechtensteinie i uzyska informacje o obywatelach niemieckich,

ktrzy uciekajc przed paceniem w kraju podatkw, zakadali konta w bankach tego

pastwa czy te o przekazaniu wadzom amerykaskim przez szwajcarski bank UBS

danych o stanie kont amerykaskich obywateli (wrd nich byli zarwno przestpcy

wojenni, handlarze broni, jak i najbogatsi ludzie wiata). Te bezprecedensowe wydarzenia

powoduj, e tajemnica bankowa utosamiana jest ze rodkiem umoliwiajcym

obywatelom jednego pastwa uchylanie si od pacenia podatkw i deponowaniem

oszczdnoci na kontach w banku innego kraju, a w zawizku z tym z rajami podatkowymi

i procederem prania pienidzy. Niewtpliwie w wiecie globalizacji, nowoczesnych

technologii, konkurencji i rozwoju przestpczoci gospodarczej oraz finansowania

terroryzmu ograniczanie dostpu do tajemnicy bankowej stanowi dla organw cigania

1E. Chambost, Bank Accounts. A world Guide to Confidentiality, New York 1984, s. 3-4.

2 Cyt. za: A. ygado, Wyczenia tajemnicy bankowej a prawo do prywatnoci, Warszawa 2011, 39.

3 P. Niczyporuk, A. Talecka, Bankowo. Podstawowe zagadnienia, Biaystok 2011, s. 17-22.

9

znaczne utrudnienie. Z uwagi na to krytykowana jest przez kraje UE, ktre d do

cilejszej wsppracy, w szczeglnoci w zakresie wymiany informacji podatkowych.

Dostp do informacji stanowicych tajemnic bankow jest przedmiotem

zainteresowania organw cigania na caym wiecie. W 2006 r. amerykaskie media

ujawniy, e po atakach z 11 wrzenia 2001 r. na World Trade Center, CIA we wsppracy

z Departamentem Skarbu wdroya program nazwany TFTP (Terrorist Finance Tracking

Program). Jego elementem byo ledzenie ruchu w SWIFT (Society for Worldwide

Interbank Financial Telecommunication) - globalnej sieci czcej instytucje finansowe. Z

sieci tej korzysta kady, kto zleca przelew na zagraniczny rachunek bankowy. Podsuch

tych dziaa odbywa si za nieformaln zgod banku centralnego Belgii - kraju, gdzie

umiejscowione s centra przetwarzania SWIFT. Po ujawnieniu afery kwesti dostpu do

tych danych uregulowano poprzez umow zawart pomidzy USA i Uni Europejsk4.

Instytucja tajemnicy bankowej jest jednym z elementw ustawowej ochrony praw

i wolnoci obywatelskich. Informacje dotyczce sytuacji finansowej i gospodarczej

zarwno osb fizycznych, jak i prawnych, uwaane s za element ich prawa do

prywatnoci. Trybuna Konstytucyjny stwierdzi, e Prawo do prywatnoci obejmuje te

ochron danych dotyczcych sytuacji majtkowej obywatela, a wic odnosi si te do

posiadanych przez niego rachunkw bankowych (i podobnych) oraz dokonywanych przez

niego transakcji5.

Wedug A. Kopffa prawo do prywatnoci to prawo jednostki do ycia wasnym

yciem z ograniczeniem do minimum wszelkiej ingerencji zewntrznej6. Ochrona prawa

do prywatnoci znajduje silne oparcie w przepisach Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia

1997 r.7 (art. 47, 49, 50, 51). Ochrona ta musi by postrzegana w dwch paszczyznach,

tzn. w odniesieniu do stosunkw jednostki z innymi jednostkami (ukad horyzontalny) oraz

w relacji jednostka organ wadzy publicznej (ukad wertykalny)8. Z uwagi na dostp

poszczeglnych organw pastwa do informacji, jak stanowi tajemnic bankow,

szczeglnego znaczenia nabiera drugi ze wskazanych ukadw.

4 Agreement between the European Union and the United States of America on the processing and transfer of

Financial Messaging Data from the European Union to the United States for the purposes of the Terrorist

Finance Tracking Program from 13 July 2010, 2010/412/EU, OJ L 195, 27.7.2010. 5 Wyrok TK z dnia 24 czerwca 1997 r., K 21/96, OTK 1997, nr 2, poz. 23

6 Cyt. za: R. Kaszubski, A. Tupaj-Cholewa, Prawo bankowe, Warszawa 2010, s. 138.

7 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z pn. zm.).

8 A. Sakowicz, Prywatnoprawne gwarancje ochrony prawa do prywatnoci, Krakw 2006, s. 9.

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32010D0412:EN:NOT

10

Prawo do prywatnoci nie ma jednak charakteru absolutnego i moe podlega

ograniczeniom. Zastrzec jednak naley, e wszelkie ograniczenia praw i wolnoci

obywatelskich musz odpowiada wymaganiom zawartym w Konstytucji RP:

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolnoci i praw mog by

ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym pastwie

dla jego bezpieczestwa lub porzdku publicznego, bd dla ochrony rodowiska, zdrowia

i moralnoci publicznej, albo wolnoci i praw innych osb. Ograniczenia te nie mog

narusza istoty wolnoci i praw (art. 31 ust. 3). W literaturze przedmiotu podkrela si

trzy czci klauzul ogranicze wolnoci i praw jednostki. Pierwsza dotyczy formalnej

podstawy ewentualnych ogranicze, ktra nie moe mie innej postaci anieli ustawa.

Druga dotyczy dopuszczalnych przesanek ogranicze, trzecia za stanowi gwarancj

nienaruszalnoci istoty wolnoci i praw9.

Obowizek zachowania tajemnicy bankowej to jeden z podstawowych zwyczajw

w bankowoci. Jak pokazuje praktyka, posiadane przez banki informacje s uyteczne, a

czsto niezbdne dla organw cigania, wymiaru sprawiedliwoci czy fiskusa. Nierzadko

swoje prawo dostpu do tych informacji forsuj take inne osoby i instytucje. Dziaalnoci

bankowej permanentnie towarzyszy konflikt pomidzy obciajcym banki obowizkiem

ochrony informacji objtych tajemnic bankow, a deniem rnych podmiotw do

uchylenia bd ograniczenia tej ochrony. Z uwagi na oczywist kolizj interesw tych

podmiotw satysfakcjonujce rozstrzygnicie konfliktu zainteresowanych stron wydaje si

by mao prawdopodobne. Zwizane z opisanym stanem rzeczy czste zmiany prawa

bankowego, bdce konsekwencj uchwalania nowych ustaw wprowadzajcych kolejne

organy uprawnione do otrzymania informacji konfidencjonalnych od podmiotw

wykonujcych dziaalno bankow, prowadz do coraz wikszych wyomw w

dotychczas hermetycznym systemie ochrony informacji dyskrecjonalnych, co niewtpliwie

deprecjonuje charakter tajemnicy bankowej.

Kolejnym czynnikiem, ktry przyczyni si do podjcia tematu rozprawy jest brak

w polskiej literaturze przedmiotu kompleksowego opracowania o charakterze

monograficznym podejmujcym problematyk tajemnicy bankowej w postpowaniu

karnym i karnym skarbowym. Zauwaono, i dostpne pozycje w tej materii w wikszoci

poruszaj kwestie o charakterze teoretycznym. Natomiast brak jest opracowa,

9 Cyt. za: M. Wyrzykowski, Granice praw i wolnoci granice wadzy [w:] Obywatel jego wolnoci i

prawa. Zbir studiw przygotowanych z okazji 10. lecia urzdu Rzecznika Praw Obywatelskich, d 1998,

s. 48; zob. P. Wiliski, Proces karny w wietle Konstytucji, Warszawa 2011, s. 267 i n.

11

podejmujcych problemy, z ktrymi, w zwizku z procedur dostpu do informacji

stanowicych tajemnic bankow, spotykaj si praktycy, a w szczeglnoci prokuratorzy.

Celem pracy jest zbadanie warunkw dostpu sdu i organw prowadzcych

postpowanie przygotowawcze do informacji stanowicych tajemnic bankow na

potrzeby tych postpowa.

W rozprawie podjto prb udowodnienia, e wbrew zaoeniom ustawodawcy

regulacje zawarte w ustawie Prawo bankowe, odnoszce si do podmiotw uprawnionych

do dostpu do informacji stanowicych tajemnic bankow, nie tworz katalogu

zamknitego o charakterze numerus clausus. Mona wrcz twierdzi o pewnym

odwrceniu poj i wartoci, tzn. obecnie zasad staje si moliwo dostpu do informacji

dotyczcych klientw banku, natomiast wyjtkiem jest ochrona tych danych przed innymi

podmiotami zewntrznymi. Warto wskaza, i w chwili wejcia w ycie aktualnie

obowizujcej ustawy Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. w art. 105 wymieniono 12

przypadkw, w ktrych mogo dochodzi do ujawnienia informacji stanowicych

tajemnice bankow. W stanie prawnym obowizujcym w 2013 r., a zatem po upywie 16

lat od momentu wejcia w ycie przedmiotowej ustawy, art. 105 wskazuje ju 28 takich

przypadkw. Podkreli naley, e w zamiarze ustawodawcy art. 105 Prawa bankowego

mia tworzy katalog podmiotw uprawnionych do bezporedniego dostpu do informacji

konfidencjonalnych. Prawny tytu dostpu do tych wiadomoci maj jednak take inne

podmioty, ktrych uprawnienia wynikaj z odrbnych przepisw.

Rozszerzeniu ulega nie tylko krg podmiotw, ktre mog uzyska informacje

stanowice tajemnic bankow, ale rwnie zakres wiadomoci, ktrych uprawniony organ

moe da. Dowodem tego jest przygotowany przez Ministerstwo Finansw projekt

ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej10

,

ktry zakada, e organy podatkowe bd mogy mie dostp nie tylko do danych o

rachunkach podatnikw (w tym ich stanie i obrotach), ale rwnie do bardziej

szczegowych informacji o dokonywanych przelewach, ich adresatach i opisach.

Wprowadzenie zmian uzasadniono koniecznoci uszczelnienia systemu poboru podatkw

i walk z unikaniem opodatkowania.

W pracy przyjto, i przepisy dopuszczajce prokuratora i inne organy

prowadzce postpowanie przygotowawcze do informacji stanowicych tajemnic

10

Rzdowy projekt o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej z dnia 22

maja 2013 r. (druk sejmowy nr 1405).

12

bankow s uzasadnione, ale uwarunkowania tego dostpu i zakres moliwych do

pozyskania wiadomoci konfidencjonalnych, nie zawsze wywaa interes porzdku

publicznego i prawa do prywatnoci osb, ktrych te dane dotycz w sposb prawidowy,

uprzywilejowujc ten pierwszy.

Udowodniono rwnie, e dostp organw cigania do tak prywatnej sfery

czowieka, jakim jest jego sytuacja majtkowa, z uwagi na brak precyzji poszczeglnych

przepisw, pozostaje niedookrelony. Ponadto wskazano, e wprowadzanie rnych

trybw, w tym zakresu i celu ujawniania informacji stanowicych tajemnic bankow,

wie si z trudnociami interpretacyjnymi powstajcymi na styku ustawy Prawo bankowe

i poszczeglnych ustaw odrbnych ustanawiajcych uprawnione organy pastwowe.

Gwn tez dysertacji poddan weryfikacji jest twierdzenie, e regulacja dostpu

prokuratora do wiadomoci konfidencjonalnych na podstawie wniosku w przedmiocie

wyraania zgody na udostpnienie informacji stanowicych tajemnic bankow

skadanego do sdu okrgowego w trybie art. 106b Prawa bankowego jest naduywana.

Naduycie to odnosi si do, przewidzianego w tym przepisie, uprawnienia gromadzenia

materiau dowodowego. Zarzuca si prokuratorom, i od wnioskowanej czynnoci, objtej

zakazem dowodowym, rozpoczynaj postpowanie dowodowe, domagajc si uchylenia

tajemnicy bankowej, czsto w moliwie najszerszym zakresie. Zastanowienia wymaga, czy

cel jakim jest zebranie dowodw w sprawie oraz osignicie pozostaych celw

postpowania karnego, moe zosta osignity przy uyciu innych metod ni zwrcenie si

do banku z daniem ujawnienia informacji. Stanowi to niewtpliwie rodek najatwiejszy,

ale czy najmniej dotkliwy, jest to ju kwestia dyskusyjna.

Std istotn rol przypisuje si tu sdom okrgowym, jako waciwym do

rozpoznania wnioskw, o ktrych mowa w art. 106b Prawa bankowego. Sdy te powinny

ogranicza i sta na stray dostpu prokuratora do informacji stanowicych tajemnic

bankow. Uchylanie tajemnicy bankowej przez Sdy Okrgowe apelacji biaostockiej ma

jednak charakter mechaniczny. Teza ta zostaa poparta analiz i badaniami wydanych

przez te Sdy postanowie.

Praca skada si z piciu rozdziaw, z ktrych kady zakoczony jest

wskazaniem najwaniejszych wnioskw.

Pierwszy rozdzia pracy ma charakter wprowadzajcy. Powicony zosta

omwieniu charakteru prawnego tajemnicy bankowej jako swego rodzaju tajemnicy

zawodowej. Skupiono si w nim na prbie okrelenia nie tyko samego pojcia tajemnicy

13

bankowej, ale take jej podstaw teoretycznych rozumianych jako racja funkcjonowania tej

instytucji w systemie prawa. Pokazano, e wstpna kwalifikacja tej tajemnicy nasuwa

wiele problemw interpretacyjnych. W odbiorze spoecznym jest pojciem

jednoznacznym, tzn. z punktu widzenia kadego obywatela dotyka szeroko rozumianego

prawa do prywatnoci, a z punktu widzenia podmiotw gospodarczych ma zwizek z

tajemnic handlow. Wskazano, i tematyka tajemnicy bankowej jest niejednolicie

uregulowana rwnie w ustawodawstwie europejskim, cho powszechnie ujmuje si j

jako tajemnic zawodow (professional secrecy). Za tak uwaana jest rwnie przez

orzecznictwo krajowe. Odwoania do prawa, doktryny i orzecznictwa pastw obcych

(Francji, Niemiec, Szwajcarii) su zobrazowaniu uregulowa konkretnych kwestii,

jednak bez narzucania pracy charakteru czysto komparatystycznego. Cao rozwaa

rozdziau pierwszego pracy wieczy przegld orzecznictwa Europejskiego Trybunau

Sprawiedliwoci dotyczcy tajemnicy zawodowej.

Rozdzia drugi pracy wskazuje, e rdem obowizywania tajemnicy bankowej

jest ustawa Prawo bankowe. Akt ten wyznacza zakres tajemnicy bankowej, ktry

ujmowany jest na paszczynie: podmiotowej, przedmiotowej i czasowej.

Ustawa Prawo bankowe wskazuje, e podstawowym elementem unormowa

okrelajcym osoby i instytucje uprawnione do dostpu do tajemnicy bankowej jest art.

105 ust. 1. Przepis ten, wskazujc podmioty uprawnione, statuuje, e bank ma obowizek

udzielenia informacji stanowicych tajemnic bankow wycznie tym podmiotom.

Szczegln grup podmiotw upowanionych do tego dostpu jest sd oraz organy

prowadzce postpowanie przygotowawcze.

W rozdziale trzecim pracy zostay omwione podstawy prawne oraz przesanki

udostpnienia tych informacji. Z uwagi na cel bada szczeglnym rozwaaniom poddano

dostp do informacji konfidencjonalnych prokuratora, poniewa podmiot ten, jako jedyny,

na podstawie kilku przypisw dysponuje niezalenymi od siebie procedurami, ktre

umoliwiaj mu wejcie w posiadane tych informacji. Procedury te poddano analizie,

porwnaniu oraz ocenie.

W rozdziale czwartym odniesiono si do kwestii zwizanych z ogln procedur

uchylania tajemnicy zawodowej przewidzianej w kodeksie postpowania karnego.

Potwierdzono zawarte w rozdziale I twierdzenia o tajemnicy bankowej, jako szczeglnym

rodzaju tajemnicy zawodowej. Wskazano, e ustawa Prawo bankowe, w odniesieniu do

procedury zwalniania z tajemnicy bankowej, stanowi regulacje o charakterze lex specialis,

14

w stosunku do rozwiza zawartych w kodeksie postpowania karnego. W rozdziale tym

szczegln uwag zwrcono na praktyczne problemy zwizane z wystpowaniem

prokuratorw do bankw o udostpnienie informacji stanowicych tajemnice bankow na

podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b) Prawa bankowego oraz na podstawie art. 106b tej

ustawy.

Rozdzia pity dysertacji wypeniaj wyniki bada empirycznych stanowice jej

nieodzowny element. Wiodc metod bada prowadzonych w latach 2004, 2009-2011

bya metoda analizy dokumentw, a podstawowym instrumentem badawczym - badania

aktowe. Przedmiotem tych bada jest dostp prokuratora do informacji stanowicych

tajemnic bankow w trybie art. 106b ustawy Prawo bankowe. Zawenie zakresu bada

do tego trybu podyktowane byo tym, e bezporednie wystpienia prokuratorw do

bankw, na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b) ustawy Prawo bankowe, nie s przez

prokuratury ewidencjonowane. W zwizku z tym analizie poddano wnioski prokuratora o

wyraanie zgody na udostpnienie informacji stanowicych tajemnic bankow kierowane

do sdw okrgowych. Z uwagi na to, badania objy rwnie postanowienia sdw

okrgowych, wydane na skutek rozpoznania tych wnioskw. Badania zostay

przeprowadzone na terenie apelacji biaostockiej, tj. Sdach Okrgowych w Biaymstoku,

omy, Olsztynie, Ostroce i Suwakach. cznie przebadano 2460 spraw.

Z prob o podanie informacji, dotyczcych danych, wycznie w zakresie

statystycznym, okrelajcych liczb zapyta kierowanych do bankw o udzielenie

informacji objtych tajemnic bankow zwrcono si rwnie do Komendy Gwnej

Policji w Warszawie oraz Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego w Warszawie. W

pierwszym przypadku otrzymano odpowied, e Komenda Gwna Policji nie gromadzi

danych w ujciu statystycznym. Natomiast z informacji przesanych przez CBA wynika, i

w latach 2006-2011, na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. k) ustawy Prawo bankowe, CBA

sporzdzio okoo 5414 wnioskw o udostpnienie informacje stanowice tajemnic

bankow.

Rozprawa doktorska opiera si na dokumentach aktach prawnych,

monografiach, pracach zbiorowych oraz artykuach naukowych, jak rwnie materiale

badawczym w postaci akt, zawierajcych wnioski prokuratora w przedmiocie

udostpnienia informacji stanowicych tajemnic bankow skadanych do sdu

okrgowego w sprawach karnych.

15

W opracowaniu przede wszystkim wykorzystano metod analizy dokumentw

oraz w mniejszym stopniu metod prawnoporwnawcz. Podstawow metod badawcz

bya analiza tekstu prawnego. Metod t wykorzystano przy analizie rozwiza

normatywnych. Metod integralnie zwizan z analiz tekstu prawnego bya analiza

dorobku naukowego w zakresie wyznaczonym celem bada. Posuyy one do

wypracowania wnioskw dotyczcych obecnych uregulowa prawnych. Nieodczn

metod przy prowadzonych badaniach bya rwnie analiza orzecznictwa sdw

krajowych oraz midzynarodowych. Natomiast w ostatnim rozdziale dotyczcym dostpu

prokuratora do informacji stanowicych tajemnic bankow na podstawie art. 106b Pr.

bank. posuono si metod analizy dokumentw, a podstawowym instrumentem

badawczym byy badania aktowe. Zastosowan metod analizy dokumentw

przeprowadzono w ramach analizy ilociowej i jakociowej.

16

ROZDZIA I.

TAJEMNICA ZAWODOWA ZAGADNIENIA WSTPNE

1. Uwagi oglne

Szczegowe rozwaania nad tajemnic bankow wymagaj okrelenia nie tylko

samego pojcia tajemnicy, ale take jej podstaw teoretycznych rozumianych jako racja

funkcjonowania tej instytucji w systemie prawa. Tajemnica bankowa stanowi ciekawy

materia badawczy, poniewa nie tylko jej regulacja, ale i wstpna kwalifikacja nasuwaj

wiele problemw interpretacyjnych. Zagadnienie to jest istotne z uwagi na fakt, e wie

si ono z rzeczywistymi interesami uczestnikw ycia gospodarczego.

Tajemnica bankowa w odbiorze spoecznym jest pojciem jednoznacznym, tzn. z

punktu widzenia kadego obywatela dotyka szeroko rozumianego prawa do prywatnoci, a

z punktu widzenia podmiotw gospodarczych ma zwizek z tajemnic handlow.

Tajemnica bankowa jest niejednolicie uregulowana rwnie w ustawodawstwie

europejskim, zaliczana jest do najbardziej skomplikowanych instytucji prawa bankowego.

wiadczy o tym take fakt, e w literaturze przedmiotu nie ma zgody, co do okrelenia jej

charakteru. Utosamiana jest z tajemnic zawodow, ale nadaje si jej rwnie przymioty

tajemnicy finansowej, handlowej oraz przedsibiorstwa. Na gruncie dawnej ustawy o

ochronie informacji niejawnych11

traktowana bya take jako tajemnica subowa. S to

pojcia, ktrych konstrukcje czsto krzyuj si, a pewne jej elementy mona dostrzec w

tajemnicy bankowej, co tym bardziej czyni j zoon oraz wymagajc rozwaa na wielu

paszczyznach.

2. Pojcie tajemnicy zawodowej

Tajemnica to pojcie wieloznaczne, co powoduje, e precyzyjne jej zdefiniowanie

jest trudne. W literaturze zachodniej podnosi si brak normatywnego okrelenia samego

terminu tajemnicy wsplnego dla prawa karnego i cywilnego. Za przyczyn takiego stanu

11

Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95 z pn. zm.).

17

rzeczy podaje si trudnoci opisu tego pojcia w formie jurydycznej12

. Faktem jest jednak,

e w wielu aktach prawnych zdefiniowano pewne jej rodzaje. W jzyku potocznym

tajemnic nazywa si sekret absolutny, tzn. fakt nieznany nikomu w ogle, tajemny,

zagadkowy, niepoznany13

. Fakt ten, jeli zostanie odkryty, traci swj absolutny charakter,

staje si relatywny i jednoczenie przestaje by tajemnic. Drugie z potocznych znacze

tajemnicy to wiadomo niejawna, ktrej nie naley rozgasza, wymagajca dyskrecji,

znana jedynie ograniczonemu krgowi osb 14

.

Problem dotyczcy okrelenia tego terminu podnoszony jest take w doktrynie

polskiej. J. Sawicki stwierdzi, e wiadomo musi dotyczy takich okolicznoci, ktre

nie s znane ogowi, lecz ograniczonemu relatywnie krgowi osb. Liczba i rodzaj osb,

ktre mog wiadomo ju zna, a mimo to uchodzi ona jeszcze za kwalifikujc si jako

tajemnica, nie da si mechanicznie okreli. Jest to rzecz wzgldna, ktr mona ustali i

oceni tylko na tle konkretnego yciowego przypadku15

.

Polski system prawny, podobnie jak systemy wielu innych krajw16

, nie zawiera

ani pojcia tajemnicy w oglnoci, ani definicji tajemnicy zawodowej, ograniczajc si do

zdefiniowania tylko niektrych, znaczcych prawnie sekretw. W kilkudziesiciu rnych

ustawach okrelono rodzaje oraz zasady ochrony informacji niejawnych i innych tajemnic

prawnie chronionych. Przepis art. 1 ust. 3 u.o.i.n.17

stanowi, e: Przepisy ustawy o

ochronie informacji niejawnych nie naruszaj przepisw innych ustaw o ochronie

tajemnicy zawodowej lub innych tajemnic prawnie chronionych, z zastrzeeniem art. 5,

regulujcego klasyfikacj informacji niejawnych. Ustawodawca dopuci tym samym

moliwo szerszej ochrony tajemnicy, o ile taka zostanie przewidziana w innych

ustawach18

. Niektrzy autorzy wyrniaj 25 rodzajw tajemnicy zawodowej i 16

rodzajw tajemnic prawnie chronionych, niebdcych tajemnic zawodow19

.

12

A. Ruckstuhl,Verletzung des Schriftgeheimnisses auf Grund des Art. 179 des Schweizerischen

Strafgesetzbuches, Freibug in der Schweiz, 1955, s. 17-18. 13

J. Sawicki, Tajemnica zawodowa lekarza i dziennikarza w prawie karnym, Warszawa 1960, s. 11. 14

W nauce prawa karnego powszechnie przyjto, e wiadomo oglnie znana nie moe by przedmiotem

ochrony jako tajemnica; zob. W. Mahler, Spionage und ihre strafrechtliche Bekmpfung im schweizerischen

Recht, Zrich 1937, s. 68-69, R. Maurach, Deutsches Strafrecht, Heidelberg 2003-2005, s. 153; A. Dalcke, E.

Fuhrmann, K. Schfer, Strafrecht und Strafverfahren, Schweitzer 1950, s. 369. 15

J. Sawicki, Tajemnica op. cit., s. 24. 16

Ibidem. 17

Ustawa o ochronie informacji niejawnych z dnia 5 sierpnia 2010 r., (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) zastpia

ustaw z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95 z pn. zm.). 18

K. Rodziewicz, Ochrona informacji niejawnych analiza przepisw, Przegld Prawa i Administracji, t. 53,

Wrocaw 2003, s. 182. 19

Cyt. za: S. Hoc, Ochrona informacji niejawnych i innych tajemnic ustawowo chronionych. Wybrane

zagadnienia. Opole 2006, s. 19-20; zob. R. Taradejna, M. Taradejna, Dostp do informacji publicznej a

http://libraries.admin.ch/cgi-bin/gwalex/chameleon?sessionid=2011020819161418296&skin=portal&lng=en&inst=consortium&host=biblio.admin.ch%2b3606%2bDEFAULT&patronhost=biblio.admin.ch%203606%20DEFAULT&search=SCAN&function=INITREQ&sourcescreen=INITREQ&pos=1&rootsearch=3&elementcount=1&u1=2009&t1=C.F.%20M%c3%bcller,&beginsrch=1

18

W celu wyznaczenia desygnatw pojcia tajemnica zawodowa dokona trzeba

wykadni pojcia informacja, poniewa przedmiotem kadej tajemnicy jest jaka

wiadomo. Jako informacj rozumie si komunikat, wiadomo przekazywan w

dowolnej formie20

. Uniwersalne zdefiniowanie pojcia informacji, podobnie jak tajemnicy,

jest spraw niezwykle trudn, poniewa ma ono charakter interdyscyplinarny i jest

przedmiotem zainteresowania nie tylko nauk prawnych, lecz take informatyki czy

filozofii21

. Na potrzeby tej pracy nie bdzie podejmowana prba zdefiniowania tego

terminu. Wspomnie tylko naley, e prawo dysponowania informacj moe mie

rnorodn podstaw i w zwizku z tym moe podlega rnym reimom ochrony

prawnej. Kryterium pozwalajcym na ustalenie tego prawa moe by wasno przedmiotu

bdcego nonikiem informacji, fakt jej sporzdzenia czy utrwalenia przez okrelon

osob, czy te sama jej tre22

. Prawo do informacji moe przybiera rne postaci, np.

prawa do swobody wymiany naukowej, wolnoci sowa czy te prawa do tajemnicy23

.

Natomiast wyczno dysponowania informacj obejmuje uprawnienia do zachowania jej

w tajemnicy, prawo do zapoznania si z jej treci z wykluczeniem innych osb, prawo do

zachowania integralnoci zapisu (tzn. ochrona przed zniszczeniem czy uszkodzeniem tego

zapisu), wyczno w wykorzystywaniu oraz rejestrowaniu i gromadzeniu informacji24

.

Realizowanie tego prawa moe nastpi tylko w przypadku, gdy gwarantowana jest jej

jawno. Tajemnica stanowi natomiast tego zaprzeczenie i tym samym ogranicza prawo do

uzyskania i dysponowania informacj25

. Prawo do informacji nie ma charakteru

absolutnego i bezwzgldnego, tym samym wpisane jest w nie jego ograniczenie26

. Istot

tajemnicy jest natomiast to, e informacje ni objte nie s przeznaczone do udostpniania

prawna ochrona informacji dotyczcych dziaalnoci gospodarczej, spoecznej, zawodowej oraz ycia

prywatnego, Toru 2003, s. 43; por. K. Domagaa, T. Domagaa, Tajemnice prawnie chronione po wejciu w

ycie ustawy z dnia 5.08.2010 r. o ochronie informacji niejawnych, s. 7-25, http://www.zielona-

gora.po.gov.pl/index.php?id=26. 20

Zob. A. Szewc, Z problematyki ochrony danych osobowych cz. I, Radca Prawny 1999, Nr 3, s. 23; P.

Kardas, Prawnokarna ochrona informacji w polskim prawie karnym z perspektywy przestpstw

komputerowych. Analiza dogmatyczna i strukturalna w wietle aktualnie obowizujcego stanu prawnego,

Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2000, z. 1, s. 26-27. 21

A. Adamski, Prawo karne komputerowe, Warszawa 2000, s. 40. 22

W. Wrbel, Przestpstwa przeciwko ochronie informacji [w:] A. Barczak-Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan,

Z. wikalski, M. Dbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, A. Zoll, Kodeks

karny. Cz szczeglna. Komentarz do art. 117-277 kodeksu karnego, A. Zoll (red.), Warszawa 2013, s.

1481. 23

Ibidem. 24

Ibidem. 25

P. Kozowska-Kalisz, Odpowiedzialno za naruszenie tajemnicy przedsibiorstwa, Warszawa 2006, s. 24. 26

K. Nowacki, M. Mucha, Regulacja prawna dostpu do informacji w Polsce, Prawo Spek 2002, nr 2, s.

20.

19

osobom postronnym, nieuprawnionym, a zatem z pewnych wzgldw mog, czy te

musz, pozosta znane tylko cile oznaczonym jednostkom bd grupom. Naley

podkreli, e wszelkie ustawowe regulacje tajemnicy powinny by rozpatrywane w

kontekcie norm i wartoci konstytucyjnych.

Pojcie zawodu jest wieloznaczne zarwno w naukach dotyczcych rnych

dziedzin wiedzy, jak i w jzyku potocznym. Doda naley, e problem zdefiniowania tego

pojcia bdzie bardziej zoony, jeli wemie si pod uwag klasyfikacj zawodw czy te

podejmie si prb odrnienia zawodu od specjalnoci. Std te podkrela si, e zawd

jest terminem niezdefiniowanym jednoznacznie ani co do znaczenia, ani co do zakresu,

wobec podkadania rnych treci intelektualnych i wizania rnych skojarze

emocjonalnych27

. Prezentowane w literaturze definicje zawodu kad nacisk na takie

elementy jak: trwae lub systematyczne wykonywanie pewnych czynnoci, opartych na

okrelonej wiedzy i umiejtnociach, skierowanych na wytworzenie pewnego przedmiotu

lub usug, majce na celu uczynienie z nich rda utrzymania; czynnoci te i zwizane z

nimi konsekwencje spoeczne s podstaw prestiu i pozycji spoecznej28

. W literaturze

niemieckiej przez zawd uwaa si samodzielnie wybran i wykonywan dziaalno

zwizan z okrelonym zasobem wiedzy, ktr czowiek wybra jako stay rodek

zarobkowania, przy tym nie zawsze konieczne jest dziaanie odpatne29

. Dla potrzeb

rozwaa nad karnoprocesowymi aspektami tajemnicy zawodowej, za B.

Kunick-Michalsk30

, mona przyj, e zawd to oparte na wiadomociach i

umiejtnociach systematyczne wykonywanie ukadu czynnoci wyodrbnionych wskutek

spoecznego podziau pracy, stanowice stae rdo zarobkowania. Wspczenie osoby

zatrudnione w bankach, podobnie jak notariusz, lekarz, adwokat czy doradca finansowy

reprezentuj zawody o szczeglnej regule dyskrecjonalnoci31

. Z przyczyn zawodowych

uzyskuj oni wgld w tajemnice klienta i obowizani s strzec ich w sposb wykluczajcy

potencjalny dostp osb trzecich. W Polsce, w przeciwiestwie do wielu

27

S. Kowalewska, Definicje i klasyfikacje zawodw [w:] A. Sarapata (red.), Socjologia zawodw, Warszawa

1965, s. 55. 28

J. Szczepaski, Czynniki ksztatujce zawd i struktur zawodow [w:] A. Sarapata (red.), Socjologia

op. cit., s. 15-17. 29

H. Deschl, Das Berufsgeheimnis im Strafrecht, Emsdetten 1938, s. 42. 30

B. Kunicka-Michalska, Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, Warszawa 1972, s. 9. 31

J. Krzyewski, Tajemnica bankowa, Radca Prawny 1994, Nr 2, s. 20-21; H. Izdebski, Zawody prawnicze

jako zawody zaufania publicznego [w:] H. Izdebski, P. Skuczyski (red.), Etyka zawodw prawniczych.

Etyka prawnicza, Warszawa 2006, s. 4356; T. Stawecki, Od perfekcjonizmu moralnego do cisych regu

odpowiedzialnoci zawodowej: droga ku globalnej etyce prawniczej? [w:] H. Izdebski, P. Skuczyski (red.),

Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy, Warszawa 2011, s. 133139.

20

zachodnioeuropejskich uregulowa, nie zdecydowano si, pomimo pewnych prb, na

wprowadzenie do systemu prawnego definicji zawodw zaufania publicznego. W praktyce

tym mianem okrela si profesje polegajce na wykonywaniu zada o szczeglnym

charakterze z punktu widzenia zada publicznych, troski o realizacj interesu

publicznego32

. W literaturze przedmiotu wskazuje si na takie cechy zawodw zaufania

publicznego jak m. in. powierzanie w warunkach wysokiego zaufania uprawiajcym taki

zawd informacji osobistych i dotyczcych ycia prywatnego osb korzystajcych z ich

usug, uznawanie tych informacji za tajemnic zawodow, ktra nie moe by ujawniona,

objcie osb dysponujcych tak tajemnic - w wypadku moliwoci naruszenia istotnych

dbr jednostki w razie jej ujawnienia - immunitetem zwalniajcym je od

odpowiedzialnoci karnej za nieujawnienie informacji33

. Ponadto z orzecznictwa

Trybunau Konstytucyjnego wynika, e zawody zaufania publicznego wykonywane s w

sposb zaoony i spoecznie aprobowany, o ile ich wykonywaniu towarzyszy realne

zaufanie publiczne, na ktre skada si szereg czynnikw. Wrd nich podkrelane s:

przekonanie o zachowaniu przez wykonujcego ten zawd dobrej woli, waciwych

motywacji, naleytej starannoci zawodowej oraz wiara w przestrzeganie wartoci

istotnych dla profilu danego zawodu34.

Niektrzy autorzy uwaaj, e uznanie elementu motywacji po stronie jednostki

za skadnik definicji tajemnicy zawodowej wydaje si zbyt daleko idce, cho mona go

uzna za jej cech charakterystyczn35

. Zauwaa si, e wtajemniczajc przedstawiciela

zawodu w dotyczce jej okolicznoci, dziaa on w sytuacji przymusowej, gdy bez tego nie

jest w stanie uzyska prawidowego i skutecznego wiadczenia zawodowego36

.

Spostrzeenie to jest trafne w odniesieniu do najbardziej charakterystycznych dyskrecji

zawodowych, jak np. lekarskiej czy adwokackiej37

. W kontaktach na linii klient - bank

32

. Mazur, R. ak, Zawody zaufania publicznego, Fiskus 2007, nr 9-10; zob. wyrok TK z dnia 19

padziernika 1999 r., sygn. akt SK 4/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 119; wyrok TK z dnia 26 listopada 2003

r., sygn. akt SK 22/02, OTK ZU z 2003 poz. 97. 33

P. Sarnecki, komentarz do art. 17 konstytucji [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej

Polskiej. Komentarz, tom IV, Warszawa 1999-2007; tene, Opinia w sprawie wykadni art. 17 ust. 1

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Przegld Sejmowy 2001, nr 2, s. 75-76; M. Tabernacka, Pojcie

zawodu zaufania publicznego, Acta Uniwersitatis Wratislaviensis nr 2663, s. 302. 34

Zob. Wyrok TK z dnia 18 lutego 2004 r., P21/02, OTK ZU 2/A/2004, poz. 9; wyrok TK z dnia 2 lipca

2007 r., K41/05, OTK ZU 7/A/2007, poz. 72. 35

Tak: M. Rusinek, Tajemnica zawodowa i jej ochrona w polskim procesie karnym. Warszawa 2007, s. 23. 36

K. ojewski, Instytucja odmowy zezna w polskim prawie karnym, Warszawa 1970, s. 157. 37

Wtpliwo moe pojawi si w przypadku tych zawodw, z usug ktrych jednostka nie korzysta

dobrowolnie, jak np. kuratora sdowego czy rachmistrza spisowego. Jednake nawet w tych wypadkach

jednostka, biorc udzia w czynnociach zawodowych, chroni swoj sytuacj prawn, wykonuje bowiem

obowizek naoony na ni pod sankcj przymusu pastwowego.

21

element motywacji jest jednak istotny, poniewa obowizek rygorystycznego zachowania

dyskrecji przez pracownikw banku oraz liczne trudnoci w dostpie osb trzecich do

informacji dotyczcych kont, depozytw itp. stanowi gwn przyczyn, dla ktrej

potencjalni klienci decyduj si na korzystanie z usug danego banku lub lokowanie w nim

kapitau. Podmioty, ktre powierzaj przedstawicielom tej instytucji swoje sekrety, nie

tylko finansowe, maj przekonanie, e ich tajemnice objte s szczegln ochron, jak

zapewnia im tajemnica bankowa.

Dokonujc podziau rodzaju informacji na zawierajce tajemnice zawodow,

naley podnie, e w zasadzie w adnym akcie prawnym nie jest zawarta pena definicja

tajemnicy zawodowej, pomimo e niektre ustawy posuguj si t terminologi38

.

Natomiast w literaturze istnieje stanowisko okrelajce merytoryczn zawarto tajemnicy

zawodowej39

. Pierwsz kategori wiadomoci stanowi informacje niezwizane z

jednostk korzystajc z usugi zawodowej, lecz czce si z wykonywaniem danego

zawodu lub jego organizacj40

. Pewne kryteria uatwiajce zakwalifikowanie danej

informacji jako tajemnicy zawodowej zawiera art. 266 1 k.k.41

, zgodnie z ktrym kady,

kto wbrew przepisom ustawy lub przyjtemu na siebie zobowizaniu ujawnia lub

wykorzystuje informacj, z ktr zapozna si w zwizku z penion funkcj (np.

kierownicz), wykonywan prac (np. w subie zdrowia), dziaalnoci publiczn (np.

poselsk), spoeczn (np. w organizacjach spoecznych), gospodarcz lub naukow,

podlega odpowiedzialnoci karnej42

. Tajemnic zawodow sensu stricto stanowi zatem

informacje, do ktrych okrelona osoba ma dostp z uwagi na wykonywany zawd, z

jakim zwizany jest element zaufania. Przepis art. 266 1 k.k. przewiduje przestpstwo

naruszenia nie tylko tajemnicy zawodowej, ale rwnie wiadomoci dotyczcych

prywatnego ycia jednostki, czyli tajemnicy prywatnej43

.

38

Zob. np. art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych, art. 54-55c ustawy o giedach

towarowych. 39

M. Cielak, Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Warszawa 1955, s. 271-272. 40

Ibidem, s. 273. 41

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 89, poz. 553 z pn. zm.). 42

M. Kalitowski, Przestpstwa przeciwko ochronie informacji [w:] J. Bojarski, M. Bojarski, M. Filar, W.

Filipkowski, O. Grniok, E. Guzik-Makaruk, S. Hoc, P. Hofmaski, M. Kulik, L. K. Paprzycki, E.

Pywaczewski, W Radecki, Z. Sienkiewicz, Z. Siwak, R. A. Stefaski, L. Tyszkiewicz, A. Wsek, L. Wilk,

Kodeks karny. Komentarz, M. Filar (red.), Warszawa 2012, s. 1204-1205. 43

Za tajemnic prywatn uwaa si te informacje, ktre dotycz sfery ycia prywatnego jednostki, stanowic

jednoczenie jej dobro osobiste. Na tre tajemnicy prywatnej skadaj si tego rodzaju wiadomoci, ktrych

ujawnienie czy rozpowszechnianie naley do wycznej, co do zasady, woli podmiotu, ktry nimi dysponuje.

Bd to informacje dotyczce stanu zdrowia, sytuacji majtkowej, zwizkw i sympatii politycznych,

przekona religijnych, preferencji seksualnych, a wic wolnoci i praw okrelonych w Konstytucji RP.

Obowizek ich ujawnienia wynika z okrelonej podstawy prawnej i podlega cisej, prawnej reglamentacji.

22

Podzia ten nie jest zupeny, poniewa mog istnie wiadomoci, ktre nie

dotycz ycia prywatnego jednostki ani spraw zwizanych z samym wykonywaniem

zawodu, a s przedmiotem tajemnicy zawodowej. Na tej paszczynie pojawiaj si

trudnoci zwizane z utosamianiem tajemnicy zawodowej z tajemnic prywatn. W

odniesieniu do tajemnicy bankowej kwestia ta jest bardziej skomplikowana, poniewa

sytuacja finansowa klienta naley do sfery jego ycia prywatnego i to, jaki zasb tych

informacji przekae bankowi, zaley wycznie od niego. Decydujce znaczenie ma tu

zwizek z wykonywaniem zawodu, a wic kryterium formalne, nawizujce do

okolicznoci uzyskania wiadomoci konfidencjonalnych. Informacje uzyskane w zwizku

z wykonywaniem zawodu mog dotyczy nie tylko ycia osobistego bd rodzinnego

jednostki, ale take sfery jej aktywnoci spoecznej, publicznej czy finansowej. Tajemnica

bankowa jest tego dobrym przykadem. Naley zwrci uwag, e wszystkie gazie

(dziedziny) zawodowe maj tak zwane tajemnice handlowe lub przedsibiorstwa,

natomiast tajemnica zawodowa jest w cisym znaczeniu zastrzeona dla szczeglnie

wykwalifikowanego krgu osb44

. Zawody te odznaczaj si szczeglnym zaufaniem,

jakie istnieje pomidzy wykonujcymi zawd a klientem. Dowodzi si rwnie, e

Ochron tych informacji zabezpieczaj zarwno przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, jak i

przepisy prawa cywilnego. Z drugiej strony, przepisy ustaw zapewniaj moliwoci sigania w sfer ycia

prywatnego obywateli, zwaszcza przez organy pastwowe. Taka sytuacja moe mie miejsce jedynie dla

zapewnienia ochrony innym dobrom prawnym czy uzasadnionym interesom publicznym bd spoecznym

(np. ujawnianie wiadomoci wymaganych przez organy podatkowe). Tak te wypowiedzia si W. Makowski stwierdzajc, e jednym z praw, skadajcych si na caoksztat wolnoci czowieka w

zbiorowoci, prawem gwarantowanym przez Konstytucj, jest wolno decyzji co do ujawnienia lub

zachowania w tajemnicy okolicznoci zwizanych z jego osob, o ile z jakichkolwiek powodw wyszy

interes publiczny nie nakazuje ich ujawnienia (W. Makowski, Prawo karne. O przestpstwach w

szczeglnoci. Wykad porwnawczy prawa karnego austriackiego, niemieckiego i rosyjskiego

obowizujcego w Polsce, Warszawa 1924, s. 318). Polski kodeks karny z 1932 r. w art. 254 wyranie stanowi o tajemnicy prywatnej. Przewidywa odpowiedzialno karn sprawcy, ktry wbrew swemu

obowizkowi ujawni tajemnic prywatn pozyskan w zwizku z wykonywaniem swego zawodu lub

penieniem funkcji publicznej. Obecnie obowizujcy kodeks karny z 1997 r., podobnie jak kodeks z 1969 r.,

nie uywa pojcia tajemnicy prywatnej. Ochrona takich informacji moe nastpi w oparciu o karnoprawne

przepisy ustawy o ochronie danych osobowych (gwnie na podstawie art. 49 ust. 2). Na gruncie

obowizujcego kodeksu karnego nie s natomiast objte ochron prawa karnego przypadki ujawnienia

tajemnicy prywatnej przez osob fizyczn pod warunkiem, e sposb uzyskania tych informacji nie naruszy

prawa do tajemnicy korespondencji (w przeciwnym razie jest moliwa odpowiedzialno na podstawie art.

267 k.k.) albo e informacja nie zostaa uzyskana w ramach penionej funkcji, wykonywanej pracy,

dziaalnoci publicznej, spoecznej, gospodarczej lub naukowej (w przypadku niespenienia tego warunku

znajdzie zastosowanie art. 266 k.k.; zob. A. Zoll, Ochrona prywatnoci w prawie karnym, Czasopismo

Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2000, z. 1, s. 226; A. Sakowicz, Ochrona prywatnoci, Jurysta 2001, nr 6,

s. 7-10). Szersza ochrona prawno-karna informacji dotyczcych ycia prywatnego i prawa do utrzymywania

ich w tajemnicy wydaje si zbdna, skoro ochron interesu takiej osoby gwarantuj przepisy prawa

cywilnego. 44

P. M. Achleitner, Rechtliche und wirtschaftliche Beurteilung des Bankgeheimnisses in sterreich,

Deutschland und der Schweiz, sterreichisches Forschungsinstitut fr Sparkassenwsen, Vierteljahres

- Schriftenreihe, 1981, nr 3, s. 11.

23

najistotniejsza rnica pomidzy tajemnic zawodow a tajemnic handlow czy

przedsibiorstwa tkwi w tym, e dyskrecji zawodowej podlegaj prywatne tajemnice

klienta45

.

Przy wyszczeglnianiu rodzaju tajemnic zawodowych uregulowanych

w ustawach naley podkreli, e na gruncie przepisw prawa obowizujcego od dnia 2

stycznia 2011 r.46

wyrnia si szereg rodzajw tajemnicy zawodowej, przyjmujc jako

podstawowe kryterium odrbne zapisy ustawowe dotyczce okrelonej grupy zawodowej.

Nakadaj one wprost obowizek zachowania tajemnicy w zwizku z wykonywaniem

okrelonego zawodu czy te penionej funkcji oprcz dodatkowych zapisw zawartych

w treci lubowania, a dotyczcych przyjcia na siebie obowizku zachowania w tajemnicy

informacji zwizanych z prac, sub, czynnociami wykonywanymi na innej podstawie

itd.47

. Katalog rodzajw tajemnic zawodowych w polskim systemie prawnym jest bardzo

szeroki i trudny do caociowego przedstawienia w sposb wyczerpujcy. Moliwe jest

rwnie przyjcie odmiennego kryterium, co spowoduje inne ujcie zakresowe tajemnic

zawodowych. Przykadowo wskaza mona kryterium waciciela lub adresata uzyskanych

informacji48

.

Zdaniem niektrych autorw49

tajemnica zawodowa istnieje, gdy wiadomo ni

objta zostaa uzyskana przez osob reprezentujc okrelony zawd z tytuu

wykonywania ktrego byo moliwe wejcie w posiadanie cudzej tajemnicy czy sekretu.

Ustalenie obowizku zachowania tajemnicy zawodowej moe wynika wprost z

przepisw regulujcych tryb i zasady wykonywania okrelonych zawodw bd z

przyjcia na siebie zobowizania co do nieujawniania faktw poznanych w zwizku z

45

P. M. Achleitner, Rechtliche und wirtschaftliche Beurteilung des Bankgeheimnisses in sterreich,

Deutschland und der Schweiz, sterreichisches Forschungsinstitut fr Sparkassenwsen, Vierteljahres

- Schriftenreihe, 1981, nr 3, s. 12. 46

Z dniem tym wesza w ycie ustawa o ochronie informacji niejawnych z dnia 5 sierpnia 2010 r., ktra

zastpia ustaw o ochronie informacji niejawnych z dnia 22 stycznia 1999 r. (Dz.U. 2005, Nr 196, poz. 1631

z pn. zm.). Nowa ustawa m.in. zlikwidowaa tajemnic subow, co sprawio, e z zakresu ochrony

przewidzianej dla informacji niejawnych zostay wyjte tajemnice, takie jak: adwokacka, lekarska,

dziennikarska, danych osobowych i in. Zgodnie z nowym uregulowaniem s one chronione wycznie na

podstawie ustaw szczeglnych (np. w przypadku tajemnicy adwokackiej jest to ustawa Prawo o

adwokaturze). 47

Zob. Uzasadnienie do rzdowego projektu ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych i

o zmianie niektrych ustaw (druk sejmowy nr 2791). 48

A. Adamczyk, R. Renk, J. Radziulis, W. Houbowicz, Klasyfikacja informacji i danych prawnie

chronionych oraz wymagania dotyczce rodkw informatycznych przeznaczonych do ich przechowywania i

ich przetwarzania, XI Konferencja PLOUG, Kocielisko 2005. 49

Tak: P. Kozowska-Kalisz, Przestpstwa przeciw ochronie informacji [w:] M. Budyn-Kulik, M. Kulik, M.

Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz, M. Mozgawa (red.), Warszawa 2012, s. 616-619; A. Huk, Tajemnica

zawodowa lekarza w polskim prawie karnym, Warszawa 2006, s. 13-14.

24

wykonywan prac zawodow. W wikszoci krajw europejskich obowizek

zachowania w poufnoci informacji powierzonych przez klientw czy inne osoby jest

regulowany na paszczynie ustawy50

.

rdem zachowania obowizku dyskrecji w przypadku tajemnicy zawodowej nie

s wycznie przepisy prawne. Wrd norm dotyczcych wykonywania zawodw

prawniczych szczeglne miejsce zajmuj kodeksy etyki zawodowej, ktre tworzone s z

reguy przez organy poszczeglnych samorzdw zawodowych51

. Nie s to normy jedyne,

lecz wrd tzw. ustaw zawodowych, innych przepisw ustawowych dotyczcych

wykonywania zawodw prawniczych, w szczeglnoci z zakresu prawa procesowego oraz

rnego rodzaju regulaminw i innych uchwa organw samorzdw zawodowych s one

aktami regulujcymi, co do zasady, wycznie materi etyki zawodowej52

. Znaczenie, jakie

ustawodawca przypisuje kodeksom etyki zawodowej, czy szerzej - etyce zawodowej,

przejawia si midzy innymi w przepisach ustanawiajcych rot lubowania, w ktrej

przykadowo adwokaci przyrzekaj m. in. () zachowa tajemnic zawodow (). Na

gruncie prawa europejskiego dyskrecja w kontaktach klienta z np. adwokatem zawarta jest

m. in. w Europejskim Kodeksie Etyki Prawnikw Europejskich53

. W artykule 2.3. tego

Kodeksu, pt. Poufno, okrela si j jako esencj zawodu kadego prawnika. Zgodnie z

postanowieniami Kodeksu sens funkcji prawnika polega na tym, e powinien on

dowiedzie si od klienta tego, czego nie zechciaby ujawni komukolwiek innemu, za

50

W Niemczach kwestie tajemnicy adwokackiej reguluje art. 43a Federalnej ustawy o zawodzie adwokata

(Bundesrechtsanwaltsordnung) vom 1. September 1958 (BGBl. I S. 565), za o obowizku zachowania

tajemnicy zawodowej przez prawnikw w oglnoci stanowi 2 Rozporzdzenie o reguach wykonywania

zawodu adwokata w Niemczech (Berufsordnung fr Rechtsanwlte) vom 10. Dezember 1996; w Austrii o

zachowaniu tajemnicy adwokackiej stanowi 9 pkt 2 i 3 Ustawy o zawodzie adwokata

(Rechtsanwaltsordnung) vom 6 Juli 1868 (RGBI. 1868 No. 96); zob. M. Kleine-Cosack, BRAO mit BORA

und FAO. Kommentar, Mnchen 2009, s. 21. Na gruncie prawa polskiego nakaz ten jest sformuowany w art.

3 ust. 2-5 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. 1982, Nr 19, poz. 145 z pn. zm.), art. 6

ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. 2002, Nr 123, poz. 1058 z pn. zm.), art. 18

ustawy z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. 2008, Nr 189, poz. 1158 z pn. zm.). 51

Np. Zbir Zasad Etyki Adwokackiej i Godnoci Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) dostpny na stronie

http://www.nra.pl/, Kodeks Etyki Radcy Prawnego dostpny na stronie http://www.kirp.pl/, szwajcarski

Richtlinien SAV fr die Pflichten Codices der kantonalen Anwaltsverbnde z 1973 r., kodeks adwokatw

niemieckich z 1957 r., kodeks adwokatw austriackich z 1951 r. 52

Wyrok TK z dnia 23 kwietnia 2008 r., SK 16/07, OTK A 2008, Nr 3, poz. 45; por. postanowienie TK z

dnia 7 padziernika 1992 r., U 1/92, OTK 1992, Nr 2, poz. 38. 53

Europejski Kodeks Etyki Prawnikw Europejskich (Code of Conduct for European Lawyers), zosta

przyjty przez Rad Adwokatur i Stowarzysze Prawniczych Europy (CCBE) 28 padziernika 1988 r. Jest

wicy dla polskich radcw prawnych podczas ich dziaalnoci transgranicznej, czyli podczas wszelkich

kontaktw zawodowych radcy prawnego z prawnikami z innych Pastw Czonkowskich CCBE oraz

dziaalnoci zawodowej radcy prawnego na terenie innego Pastwa Czonkowskiego CCBE, niezalenie od

tego czy radca prawny fizycznie si w nim znajduje, www.ccbe.org.

http://de.wikipedia.org/wiki/Bundesgesetzblatt_%28Deutschland%29http://www.nra.pl/http://www.kirp.pl/http://www.ccbe.org/

25

odbir takich informacji musi opiera si na zasadach poufnoci. Kodeks regu t

definiuje jako pierwszorzdne a zarazem fundamentalne prawo i obowizek prawnika54

.

Obowizek zachowania tajemnicy zawodowej zosta rwnie podniesiony przez

austriack Oberste Berufungs - und Disziplinarkommission fr Rechtsanwlte und

Rechtsanwaltsanwrter (OBDK, Najwysza Komisja Dyscyplinarna i Odwoawcza

- dziaajca przy Austriackim Stowarzyszeniu Prawnikw). Wskazaa ona, e powinno

zachowania tajemnicy przez przedstawiciela zawodu, jak rwnie jego asystentw55

,

istnieje take po mierci klienta i w takim samym stopniu odnosi si do jego

spadkobiercw56

. Zwrcono rwnie uwag, e klient moe zwolni z zachowania

poufnoci, ale to podmiot zwizany tym obowizkiem za powinien za kadym razem

rozway zasadno tej decyzji57

. Ponadto podkrela si take, e obowizek zachowania

tajemnicy jest podstaw i istot wykonywania zawodu, a kade ujawnienie

przekazywanych przez klienta informacji stanowi jego naruszenie. W zwizku z tym

zwolnienie z obowizku zachowania tej tajemnicy moe nastpowa tylko w wyjtkowych

sytuacjach i w przewidzianej do tego procedurze58

.

Natomiast w Wielkiej Brytanii, z uwagi na obowizujcy tam system prawa

common law, obowizek istnienia i zachowania poufnoci (legal professional privilege) na

linii klient przedstawiciel zawodu wywodzi si z decyzji sdowych59

. Pocztkowo

ochrona dotyczya porad prawnych otrzymanych w zwizku z prowadzonym

postpowaniem sdowym. Nastpnie zostaa ona rozszerzona na wszelkie porady

niezalenie od tego, czy s one zwizane z postpowaniem sdowym60

. Ponadto tajemnica

ta obowizuje rwnie po mierci klienta61

. W orzecznictwie podniesiono, e informacje

pochodzce od klienta a przekazane prawnikowi powinny by objte cis tajemnic62

.

Potwierdzono to w sprawie R v. Derby Magistrates Court63

, w ktrej obrona daa

ujawnienia tajemnicy zawodowej z uwagi na interes publiczny. Izba Lordw odrzucia

wniosek w caoci ze wzgldu na to, e zdaniem sdu klient powinien mie pewno, i

54

Por. J. Naumann, Zbir Zasad Etyki Adwokackiej i Godnoci Zawodu. Komentarz, Warszawa 2012,

s. 226 55

OBDK 2.5.1988, Bkd 115/87. 56

OBDK 29.11.1988, Bkd 34/88. 57

OBDK 14.10.1991, Bkd 92/89. 58

OBDK 24.1.2000, 11 Bkd 4/99. 59

Berd v. Lovelace, (1577) 21 Eng. Rep. 33 (Ch.). 60

Solosky v. R. (1980), [1980] 1 S.C.R. 821 (Supreme Court of Canada). 61

Bullivant v. A-G for Victoria, [1901] A.C. 196, 205-06 (h.l.); Curtis v. Beaney, [1911] P.181, 184. 62

Pearse v. Pearse, (1846) De G. & Sm. 12, 28-29, 63 Eng. Rep. 950, 957 (Knight Bruce V.C.). 63

R v. Derby Magistrates Court, [1996] A.C. 487 (H.L.).

26

wszystko, co ujawni prawnikowi, pozostanie w poufnoci. W niektrych przypadkach, gdy

klient nie mia interesu w tym, aby dalej utrzymywa przekazane prawnikowi informacje

w tajemnicy, sdy nakazyway ujawnienie tych wiadomoci w celu umoliwienia

oskaronemu obron w procesie karnym64

. Uprawnienie do zachowania w poufnoci

informacji jest prawem klienta, a nie prawnika i tylko moe zrezygnowa z tej poufnoci65

.

Naley jednak zaznaczy, e informacje przekazywane przez klienta prawnikowi nie

podlegaj ochronie, jeli klient dy do uzyskania porady prawnej w celu popenienia

zbrodni lub oszustwa, poniewa doradzanie sprzeczne z prawem nie stanowi wypenienia

obowizkw prawnika wobec klienta66

. Tajemnica zawodowa chroni poufno informacji

pomidzy klientem i jego prawnikiem oraz stanowi fundament prawidowego

funkcjonowania systemu prawnego opartego na wzajemnym zaufaniu67

. W 2003 r. sd

orzek, e ochrona tajemnicy zawodowej stanowi zasad funkcjonowania systemu

sprawiedliwoci i moe by uchylona jedynie w szczeglnej sytuacji, jeeli prawo wprost

tak stanowi68

.

W odniesieniu do tajemnicy bankowej powszechn praktyk stanowi

umieszczanie obowizku przestrzegania poufnoci w rnych kodeksach deontologicznych

ustalanych w rodowiskach bankowych w celu ksztatowania dobrej praktyki bankowej.

Wskaza tu mona brytyjski kodeks praktyki bankowej (The Code of Banking Practice).

Zawiera on deklaracj instytucji bankowych (postanowienie 11 ust. 1) dotyczc

traktowania informacji odnoszcych si do klientw w sposb poufny. Ujawnienie tych

wiadomoci moliwe jest wycznie w sytuacjach, gdy prawo tak nakazuje69

. Z uwagi na

fakt, e w brytyjskim prawie bankowym praktycznie brak generalnych zasad

ustanowionych w aktach normatywnych, regulacja ta jest istotna. Natomiast polskie zasady

64

R. v. Dunbar and Logan, (1982) 68 C.C.C. (2d) 13, p. 104 (Ont. C.A.). 65

Minter v. Priest {1930] AC 558 at p. 579 za w orzeczeniu Anderson v Bank of British Colombia (1876) 2

ChD 644 wskazano, e prawnik nie moe zrzec si tajemnicy zawodowej za klienta. 66

R v. Cox and Railton (1884) 14 QBD. 67

Commission Consultative des Barreaux de la Communaut Europenne, The Professional Secret,

Confidentiality And legal Professional Privilege In Europe a Report prepared by D.A.O. Edward, Q.C.,

Treasurer of the Faculty of Advocates in Scotland, Rapporteur-Gnral,

http://typoccbe2.ntc.be/fileadmin/user_upload/NTCdocument/edward_enpdf1_1182334460.pdf, s. 6-8; The

Professional Secret, Confidentiality And legal Professional Privilege In Europe (An update on the Report by

D.A.O. Edward, QC). s. 1-2,

http://www.ccbe.eu/fileadmin/user_upload/NTCdocument/update_edwards_repor1_1182333982.pdf. 68

B v. Auckland District Law Society [2003], UKPC 38. 69

http://www.bba.org.uk/customer/article/banking-code-2008-in-pdf-format/archived-banki.ng-codes/.

http://typoccbe2.ntc.be/fileadmin/user_upload/NTCdocument/edward_enpdf1_1182334460.pdfhttp://www.ccbe.eu/fileadmin/user_upload/NTCdocument/update_edwards_repor1_1182333982.pdf

27

dobrej praktyki bankowej70

pozbawione s jakichkolwiek odniesie w zakresie tajemnicy

bankowej.

Powysze rozwaania dowodz, e jednoznaczne zakwalifikowanie informacji do

bdcych tajemnic zawodow nie jest atwe i moe nasuwa wiele wtpliwoci

interpretacyjnych w zalenoci od przyjtych kryteriw podziau informacji.

3. Tajemnica bankowa jako rodzaj tajemnicy zawodowej

Tradycyjnie tajemnica bankowa postrzegana bya jako obowizek o charakterze

prywatnoprawnym71

. Zarwno na gruncie prawa niemieckiego, jak i polskiego na

przeomie XIX i XX w., podmioty wykonujce dziaalno bankow z obowizku

starannoci sumiennego kupca72

wywodziy przymus zachowania tajemnicy dotyczcej

wysokoci obrotw i stanw rachunkw czy informacji o samym jego istnieniu73

. O

gospodarczym znaczeniu tajemnic w dziaalnoci bankowej wiadcz ju regulacje ustawy

z dnia 17 marca 1928 r. Prawo bankowe74

, gdzie przedsibiorstwa bankowe miay status

prawny kupca rejestrowego, ktrego obowizywaa tajemnica handlowa75

. Sami

przedsibiorcy rejestrowi, jak rwnie organizacje ich zrzeszajce, strzegli bdcych w ich

posiadaniu tajemnic handlowych, organizacyjnych i innych informacji posiadajcych

warto gospodarcz76

. wczesna tajemnica przedsibiorstw bankowych wystpowaa w

podwjnym znaczeniu:

70

Rozdzia I Zasad Dobrej Praktyki Bankowej wskazuje jedynie, e: Banki, uznajc, i s instytucjami

zaufania publicznego, w swojej dziaalnoci kieruj si przepisami prawa, uchwaami samorzdu bankowego,

normami przewidzianymi w Zasadach oraz dobrymi zwyczajami kupieckimi, z uwzgldnieniem zasad:

profesjonalizmu, rzetelnoci, rzeczowoci, starannoci i najlepszej wiedzy.

http://www.zbp.pl/photo/prawo/ZDBP.pdf. 71

P. Avancini, G. Iro , H. Koziol, Osterreichisches Bankvertragsrecht, Wien 1987, s. 103. 72

Zob. Zasady Dobrej Praktyki Bankowej. Rozdzia I odwouje si do wzoru dobrych zwyczajw

kupieckich. Zasady te s udostpnione na stornie internetowej Zwizku Bankw Polskich: http:/www.zbp.pl. 73

H. Bruchner, H. Krepold [w:] H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, Bankrechts-Handbuch,

Monachium 2007, s. 785. 74

Zob. art. 59 Rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1928 r. Prawo bankowe (Dz.U.

Nr 34, poz. 321), zgodnie z ktrym czonkowie dyrekcji oraz urzdnicy banku s obowizani zarzdza

majtkiem i interesami banku oraz spenia swoje obowizki ze starannoci sumiennego kupca; s oni

zobowizani rwnie do zachowania tajemnicy handlowej; podobnie: R. Tupin, Tajemnica bankowa w

praktyce, Przegld Ustawodawstwa Gospodarczego 1994, nr 4, s. 2; M. Joczyk, Nowe uregulowania

tajemnicy bankowej, Prawo Spek 1998, nr 4, s. 40-41. 75

Szerzej na temat midzywojennego prawa bankowego por. J. Gliniecka, J. Harasimowicz, R.

Krasnodbski, Polskie prawo bankowe (1918-1996), Warszawa 1996, s. 11 i n. 76

W. Meisel, Wilkierze poznaskie, cz. III, Organizacja cechowa, Wrocaw-Warszawa-Krakw 1969, s.

110.

28

a) jako obowizek przedsibiorstwa bankowego wobec jego klientw taka

sytuacja miaa miejsce m. in. w Statucie Pocztowej Kasy

Oszczdnociowej z 1924 r.77

, ktry stanowi, e PKO zapewnia swoim

uczestnikom bezwzgldn tajemnic, co do posiadania kont i depozytw

oraz ich wysokoci; podobne zapisy zawiera statut Hamburskiego Banku

Giedowego, ktry stwierdza, i w razie jakichkolwiek pyta,

pochodzcych od kogokolwiek, ksigowy nie powinien udziela adnych

informacji78

,

b) jako obowizek czonkw wadz i pracownikw przedsibiorstwa

bankowego wobec swego banku odzwierciedlenie tej sytuacji znajduje

si w Statucie Banku Gospodarstwa Krajowego, w ktrym stwierdzono, e

czonkowie rady, dyrekcji, jak rwnie wszyscy urzdnicy banku s

zobowizani zachowa tajemnic we wszystkim, co dotyczy prywatnych

interesw i rachunkw banku79

.

Wskazuje si jednak, e w tym przypadku chodzio nie tyle o ochron wasnych

tajemnic kupieckich, co o utrzymanie w tajemnicy informacji obcych tj. dotyczcych

klientw banku80

. Std te tajemnica bankowa czciej ujmowana bya, a w niektrych

krajach jest w dalszym cigu, jako instytucja o charakterze kontraktowym, ktrej rdo

stanowi umowa miedzy bankiem a klientem. Nasuwa si pytanie, w jaki sposb tajemnica

bankowa powinna by kwalifikowana. Historycznie postrzegana bya jako tajemnica

handlowa, finansowa, przedsibiorstwa lub subowa, z drugiej strony posiada cechy

charakterystyczne dla tajemnicy zawodowej.

Zachowanie tajemnicy naley do cech charakterystycznych tzw. wolnych

zawodw, a w szczeglnoci - zawodw zaufania publicznego81

. Cech szczegln

tajemnicy bankowej jest jednak to, e wie si ona z instytucj jak jest bank. W zwizku

z tym, w zalenoci od uzasadnienia, tajemnica bankowa moe by postrzegana jako

tajemnica odrbnej instytucji - banku lub tajemnica zawodowa. W drugim przypadku

77

Statut stanowi zacznik do rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1924 r. o

Pocztowej Kasie Oszczdnoci (Dz.U. R. P. Nr 55, poz. 545). 78

E. Chambost, Bank Accounts. A World Guide to Confidentiality, New York 1984, s. 115; H. T. Schubert,

Das Bankgeheimnis, Berlin 1929. 79

Statut stanowi zacznik do rozporzdzenia Ministra Skarbu z 31 maja 1924 r. o statucie Banku

Gospodarstwa Krajowego (Dz.U. R. P. Nr 46, poz. 478). 80

P. Avancini, G. Iro, H. Koziol, sterreichisches op. cit., s. 105; M. Eckl, Das Bankgeheimnis und die

Richtlinie 2003/48/EG des Rates vom 3. Juni 2003 im Bereich der Besteuerung von Zinsertrgen, Khler

2007, s. 41. 81

Zob. K. Wojtczak, Zawd i jego prawna reglamentacja, Pozna 1999, s. 55.

29

warunkiem sine qua non jest aby zostaa ona poznana w zwizku z wykonywaniem

zawodu, czyli uzyskana przez osob reprezentujc okrelony zawd, z tytuu

wykonywania ktrego byo moliwe wejcie w posiadanie cudzego sekretu.

3.1. Tajemnica bankowa jako tajemnica zawodowa w wybranych krajach

europejskich

Obecnie tajemnica bankowa postrzegana jest jako obowizek o charakterze

publicznoprawnym. W wielu krajach ustawy reguluj zakres tej tajemnicy, jak rwnie

dopuszczalne od niej wyjtki. Obowizek zachowania tajemnicy na temat wszystkich

faktw, w posiadanie ktrych weszo si w trakcie wykonywania zawodu, moe wynika

rwnie ze zwyczajowego postpowania82

. Tradycyjne podejcie do tajemnicy bankowej

(Bankgeheimnis) istnieje na gruncie prawa niemieckiego, gdzie nie ma ona wyranego

umocowania w prawie stanowionym83

. Przyjmuje si, e jest swego rodzaju

przyzwyczajeniem, ktrego podstawy le w prawie cywilnym84

. Obowizek

przestrzegania przez banki tajemnicy bankowej opiera si przede wszystkim na umowach

zawieranych midzy bankiem a klientami, co wyranie zostao sformuowane w art. 2 pkt

1 Oglnych Warunkw Handlowych bankw niemieckich. Postanowienie to nie stanowi

jednak podstawy prawnej przestrzegania przez banki tajemnicy bankowej, a ma jedynie

znaczenie deklaracyjne85

. Pocztkw tajemnicy bankowej mona doszukiwa si w prawie

z 1619 r., na podstawie ktrego powsta Hamburski Bank Giedowy86

. Obecnie jej

82

F. Delachux, Le secret professionnel du banquier en droit Suisse, Neuchtel 1939, s. 8, A. Joczyk, R. W.

Kaszubski, Istota tajemnicy bankowej, Przegld Podatkowy 1996, nr 6, s. 33. 83

C. Junker, Actuelle Fragen zum Bankgeheimnis und zur Bankauskunft, DStR 1996, s. 224; Ch. Huber,

Bankrecht, Baden-Baden 2007, s. 394; H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, Bankrechtshandbuch,

58 uw. 53, Mnchen 2001; H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, H. Bruchner, P. Glauben,

Bankgeheimnis Rechtsgrundlagan, Inhalt und Granzen, DriZ 2002, s. 104; C. P. Claussen, Bank und

Brsenrecht, Mnchen 2003, s. 120; P. Derleder, K. O. Knops, H. G. Bamberger, Handbuch zum deutschen

und europischen Bankrecht, Berlin - Heidelberg 2004, 5 II uw. 2; H. P. Schwintowski, F. Schfer,

Bankrecht, Kln-Berlin-Bonn-Mnchen 2004, 3 uw. 3. 84

H. U. Fuchs, Zur Lehre vom algemeien Bankvertrag, Frankfurt am Main-Bern 1982, s. 42; S. Sichtermann,

S. Feuerborn, R. Kirchherr, R. Terdenge, Bankgeheimnis und Bankauskunf in der Bundesrepublik

Deutschland sowie in wichtigen auslndischen Staaten, Franfurkt am Main 1984, 62 ff; H. P. Schwintowski,

F. Schfer... op. cit. 3 uw. 3; H. J. Musielak, Die Bankauskunft nach dem Recht der Bundesrepublik

Deutschland, [in:] Bankgeheimnis und Bankauskunft in der Bundesrepublik Deutschland und in

auslndischen Rechtsordnungen, Berlin 1986, s. 13, H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, H.

Bruchner... op. cit 39 uw. 5 ff; C. P. Claussen... op. cit. 6 uw. 5; P. Derleder, K. O. Knops, H. G.

Bamberger... op. cit., 5 II uw. 4 ff. 85

E. Gostomski, Zagroenie tajemnicy bankowej w Niemczech, Bank 1996, nr 6, s. 15. 86

Gwnym celem powstania banku byo uatwienie kupcom prowadzenia interesw poprzez rozliczanie si

za pomoc tego banku, a bez posugiwania si monetami. Bank mia rwnie prawo udzielania kredytw.

30

obowizywanie wyprowadzane jest z konstytucji87

(Grundgesetz GG). W literaturze

przedmiotu podkrela si, e jest to podstawowe prawo klienta banku (art. 1 i 2 GG)88

.

Czasami wyprowadzane jest z tego prawo osobiste prawo do ochrony sfery tajnoci

(Geheimsfere)89

. Ponadto Federalny Sd Konstytucyjny90

(Bundesverfassungsgericht)

wywid, e podstawy tajemnicy bankowej le w prawie wolnego, swobodnego rozwoju

osobowoci zagwarantowanego w art. 2 GG. Zgodnie z nim Kady ma prawo do

swobodnego rozwoju jego osobowoci w stopniu, ktry nie narusza praw innych osb,

porzdku konstytucyjnego lub prawa moralnego. Z drugiej strony instytucje kredytowe

oraz banki, w tym ich pracownicy, dziki konstrukcji tajemnicy bankowej i wynikajcej z

niej ochrony maj moliwo waciwego dla tych podmiotw wykonywania zawodu. Std

ingerowanie w tajemnic bankow moe zosta odczytane jako naruszenie art. 12 GG91

.

Doktryna niemiecka przyjmuje, e powinno zachowania tajemnicy bankowej stanowi

obowizek umowny, ktry zawarty jest w kontrakcie klienta z bankiem. Ma on charakter

fundamentalny, a co za tym idzie, nie ma potrzeby zaznaczania go explicite w ustawie92

.

Paragraf 53 ust. 1 nr 3 Strafprozeordnung (StPO)93

enumeratywnie wylicza osoby, (w

tym duchownych, obrocw, adwokatw, rzecznikw patentowych, notariuszy, biegych

rewidentw, doradcw podatkowych, lekarzy, dentystw), ktre zobligowane s do

zachowania w poufnoci wszelkich informacji uzyskanych podczas wykonywania zawodu

Zgodnie z art. 6 regulaminu tego Banku osoba, ktra prowadzia ksigi rachunkowe, moga udzieli

informacji dotyczcych konta bankowego tylko jego wacicielowi. W tamtym czasie podobne przepisy

przyjmoway rwnie inne banki. Art. 19 ustawy krlewskiej z 1765 r. (Reglements der Kniglichen

Giro-und Lehn-Banco) stanowi, e informacje dotyczce stanu konta nie mog by udzielane innym

osobom ni ich waciciele. Bankierzy, ktrzy dopucili si zamania tego przepisu, podlegali sankcjom

karnym. Powzite przez nich wiadomoci zobowizani byli doywotnio utrzyma w tajemnicy; zob. M. Eckl,

Das Bankgeheimnis... op. cit., s. 41; H. T. Schubert, Das... op. cit., s.323; S. Sichterman, S. Feuerborn, R.

Kirchherr, R. Terdenge, Bankgeheimnis... op. cit., s. 75. 87

Grundgesetz fr die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S.1), zuletzt gendert durch

das Gesetz vom 11. Juli 2012 (BGBl. I S. 1478). 88

Zob. M. Eckl, Das Bankgeheimnis... op. cit., 78. 89

Pod tym pojciem rozumiane jest wszystko, co jednostka utrzymuje jako tajne w sposb uznawalny.

Ochrona sfery intymnej jest natomiast czci skadow godnoci ludzkiej w sensie art. 1 GG. Lokowanie

tajemnicy bankowej w sferze intymnej jest jednak dziaaniem zbyt daleko idcym, poniewa zasada ta ma

inn struktur. Wyjtkowo jej naruszenie moe mie charakter wnikania w sfer podstawowej intymnoci,

ale generalnie odnosi si ona do praw majtkowych, a nie sfery uczuciowej. Ochrona, ktra dotyczy sfery

intymnoci, nie moe by przenoszona na ochron interesw o charakterze majtkowym. Std tajnoci

interesw majtkowych nie naley wywodzi z art. 1 GG; zob. C. W Canaris, Bankvertragsrecht, Walter de

Gruyter Co, Berlin-New York 1988, pkt 36, s. 25. 90

Federalny Sd Konstytucyjny Niemiec z dnia 16 stycznia 1957 r. (BVerfGE 6, 32); por. Federalny Sd

Konstytucyjny Niemiec z dnia 15 grudnia 1970 r. (BVerf GE 29, 402, 408). 91

Art. 12 GG: Wszyscy obywatele niemieccy maj prawo do wolnego wyboru zawodu, miejsca pracy i

wyksztacenia. Wykonywanie zawodu moe zosta uregulowane jedynie w drodze ustawy. 92

A. Baumbach, K. Duden, K.J. Hopt, Handelsgesetzbuch, Mnchen 1987, s. 584. 93

Strafprozeordnungvom 1. Februar 1877 (RGBI. S. 253), neueFassungvom 7. April 1987 (BGBl. I S.

1074, 1319), letztenderungdurch Art. 2 G vom 20. Juni 2013 (BGBl. I S. 1602, 1603 f.).

http://www.petlaczasu.pl/walter/degruyter/w00002291http://www.petlaczasu.pl/walter/degruyter/w00002291

31

i na temat ktrych mog odmwi skadania zezna. Zapis 53 StPO nie wskazuje w tej

grupie pracownikw bankw. W postpowaniu karnym, z uwagi na wykonywany zawd,

s oni jednak zwizani obowizkiem zachowania w poufnoci okolicznoci, na ktre

rozciga si ta tajemnica. W kwestii tej wypowiedzia si rwnie niemiecki Trybuna

Konstytucyjny94

. W orzeczeniu z dnia 19 lipca 1972 r. stwierdzi, i poza uregulowaniami

okrelonymi w 53 ust. 1 nr 3 StPO, ograniczenie co do ustawowego obowizku skadania

zezna moe, w pojedynczych i wyjtkowych przypadkach oraz pod szczeglnie

surowymi warunkami, wynika rwnie z Konstytucji. Rozstrzygnicie to doprowadzio

do wielu spekulacji. Przesanki wymienione przez Budesverfassungsgericht wobec

bankw, innych instytucji kredytowych oraz ich pracownikw nie zostay jednak

spenione. Trybuna uzasadni to tym, i informacje nalece do zakresu Bankgeheimnis,

zasadniczo nie obejmuj nietykalnej sfery osobistej (prywatnej) chronionej przez art. 2 ust.

1 w zw. z art. 1 ust. 1 GG. Ponadto waenie przeciwstawnych interesw prowadzi do tego,

e interesy ogu spoeczestwa realizowane poprzez gromadzenie materiau dowodowego

przez organy cigania karnego i tym samym moliwo skutecznego realizowania zada

wymiaru sprawiedliwoci w sprawach karnych przewaaj nad interesem bankw i ich

klientw w zachowaniu dyskrecji. Std te pracownicy bankw, pomimo braku takiej

regulacji na gruncie kodeksu postpowania karnego i ze wzgldu na wykonywane

czynnoci, s objci obowizkiem zachowania tajemnicy zawodowej, z zastrzeeniem

jednak, e informacje stanowice tajemnic bankow w procesie karnym nie podlegaj

szczeglnej ochronie. W zwizku z tym brak jest podstaw do odmowy skadania zezna na

podstawie art. 2 ust. 1 i art. 1 ust. 1 GG. Banki, inne instytucje kredytowe i ich pracownicy,

na danie sdu lub prokuratora, s w postpowaniu karnym zobligowani do wypeniania

ustawowych obowizkw w tym zakresie.

Tendencja wprowadzania w miejsce zwyczajowego dotd zachowania dyskrecji w

stosunkach z klientami, jako ustawowego obowizku utrzymania tajemnicy bankowej,

zostaa zapocztkowana w ustawodawstwie szwajcarskim. Zarwno ani szwajcarski

kodeks cywilny ani kodeks zobowiza nie ustanawiaj w sposb bezporedni obowizku

zachowania tajemnicy bankowej. Trybuna Federalny Szwajcarii przyjmuje, e informacje

zwizane z sytuacj finansow danej osoby s sfer prywatn i w zwizku z tym tajemnica

94

Federalny Sd Konstytucyjny Niemiec z dnia 19 lipca 1972 r. (BVerfGE, 33. 367).

32

bankowa wywodzi si z prawa do prywatnoci oraz stanowi rwnie rodek jego

ochrony95

.

Gwn przyczyn obecnego ksztatu szwajcarskiej tajemnicy bankowej jest

gospodarcza konkurencja96

, ale idea finansowej prywatnoci ma gbokie, historyczne i

kulturowe korzenie. Jej pojcia mona doszukiwa si w kodeksach cywilnych ksistw,

ktre s obecnie czci Niemiec i miast w pnocnych Woszech. Znajduje to

odzwierciedlenie w regulacjach dotyczcych ochrony danych osobowych, tajemnicy

zawodowej oraz tajemnicy bankowej. W doktrynie szwajcarskiej podnosi si, e

prywatno obejmuje informacje znane ograniczonemu krgowi osb lub objte

poufnoci97

. Prywatno finansowa jest uwaana nie tylko za zasad, ale jest podniesiona

do rangi podstawowego prawa kadego obywatela98

. Przekonanie to m. in. wynika z

filozofii politycznej, wedug ktrej pastwo jest sug jednostki, a relacj t

odzwierciedla jego stosunek do tajemnicy finansowej99

. Takie podejcie do tajemnicy

bankowej jest zwizane ze szwajcarskim systemem demokracji bezporedniej. Inaczej ni

w wikszoci demokratycznych krajw rozwinitych, obywatele tego pastwa mog

wypowiedzie si w sprawie polityki podatkowej rzdu a take takich zagadnie jak

tajemnica bankowa poprzez inicjowanie referendum100

.

Tajemnica bankowa w Szwajcarii bya chroniona na mocy prawa prywatnego

przez ponad 300 lat. Zobowizanie do zachowania poufnoci w tych stosunkach wywodzi

si z prawa kontraktowego, a w szczeglnoci obowizku lojalnoci. W sytuacji, gdy nie

istniej stosunki kontraktowe, obowizek ten jest pochodn zasady dobrej wiary zwizanej

z prawem zwyczajowym. Pocztkowo, gdy taki obowizek nie by wyranie uzgodniony,

95

Decyzja Trybunau Federalnego Szwajcarii nr 64 (1938) II 162 (169); P. S. Grassi, D. Calvaresse, Duty of

Confidentiality of Banks In Switzerland: Where it stands and where it goes. Recent developments and

experience, Pace International Law Review 1995 r., vol. 7, s. 368. 96

D. Chaikin, Policy and Fiscal Effects of Swiss Bank Secrecy, Revenue Law Journal Volume 15, Issue 1,

2005, s. 94. 97

A. Buchner, Natrliche Personen Und Persnlichkeitsschutz, Basel 1995 r., s. 152-153. 98

Gwarancj prawa prywatnoci stanowi Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 1999 r.,

stanowic w art. 13 ust. 1, e Kady ma prawo do poszanowania ycia prywatnego i ycia rodzinnego,

mieszkania, korespondencji oraz komunikowania si. Ponadto zapewnia j art. 28 szwajcarskiego kodeksu

cywilnego oraz art. 98 szwajcarskiego kodeksu zobowiza; zob. C. Schellenberg, Bank Secrecy, Financial

Privacy and Related Restrictions - Switzerland, International Business Lawyer 1979, nr 7, s. 221. 99

F. Blankart, J. A. Bonna, M. Y. Drobert, Swiss Views on Financial Privacy [w:] Competitive Enterprise

Institute, The Future of Financial Privacy 2000, s 204, 209; zob. J. Gliniecka, Tajemnica finansowa. Aspekty

aksjologiczne, normatywne i funkcjonalne, Bydgoszcz-Gdask 2007, s. 63. 100

W kwietniu 2009 r. Stowarzyszenie Szwajcarskich Bankierw przeprowadzio sonda, ktry pokaza, e

80% spoeczestwa opowiada si za zachowaniem tajemnicy bankowej. Do zorganizowania referendum w

tej sprawie wystarczajce jest zebranie 50 tysicy podpisw.

33

stawa si on czci umowy jako zwyczaj handlowy101

. Std z jednej strony tajemnica

bankowa stanowi umowny obowizek banku, a z drugiej - prawo klienta102

. Wie si ona

cile z daniem kadej osoby do respektowania jej sfery prywatnoci. W dalszym cigu

najwaniejsz podstaw utrzymania sekretu stanu rachunku i przeprowadzanych na nim

operacji jest umowa klienta z bankiem, a w szczeglnoci umowa zlecenia. Istotn rol

odgrywaj przepisy, ktre okrelaj rodzaj zobowiza zleceniobiorcy wiadczcego

usugi na rzecz zleceniodawcy oraz sposb ich wykonania. Przepisy te przewiduj, e

poprzez przyjcie zlecenia zleceniobiorca zobowizuje si zrealizowa ustalone w umowie

transakcje gospodarcze lub wykona usugi w sposb staranny i sumienny103

. Z regulacji

tych doktryna szwajcarska wywodzi zobowizanie banku do zachowania w poufnoci

powierzonych mu informacji.

Do 1934 r. tajemnica bankowa bya cakowicie regulowana przez prawo cywilne,

zgodnie z ktrym klient mg domaga si naprawienia szkody wyrzdzonej przez bank na

skutek niezachowania obowizku poufnoci, do ktrego jest zobowizany104

. Z drugiej

strony nie byo w tej kwestii uregulowa w prawie karnym. Dopiero z kocem XX w.

obowizek zachowania tajemnicy bankowej zosta potwierdzony przez orzecznictwo. W

1930 r. Sd Federalny przypomnia, e poufno bankiera jest jego absolutnym

obowizkiem. Stwierdzenie to zostao rozwinite w wyroku z 1932 r. w sprawie Charpiot

v. the Caisse d'pargne de Bassecourt, w ktrej stwierdzono, e tajemnica bankowa jest

niczym innym jak prawem kadego klienta banku do dania od tego banku surowego

zachowania poufnoci w sprawach biznesowych, ktre zostay bankowi powierzone.

Obowizkiem banku jest zachowanie tych informacji w cakowitej tajemnicy. W

szczeglnoci dla bankierw obowizek ten jest niezaleny od relacji prawnej ze swoimi

klientami. Bez wzgldu na to czy zostaa zawarta pisemna umowa czy te nie, naruszenie

tajemnicy bankowej rodzi sankcje okrelone w art. 41 kodeksu pracy.

Dopiero w 1934 r. obowizek zachowania poufnoci bankw sta si przedmiotem

sankcji karnych w prawie bankowym. Okolicznoci kryminalizacji przedmiotowej

tajemnicy nie s jednoznaczne. W literaturze krajw anglojzycznych statuuje si, e

101

Std te tajemnica bankowa rozpatrywana jest czasem jako tajemnica handlowa. 102

Federalny Sd Szwajcarii (Bundesgericht) z dnia 10 grudnia 1948 r. (BGE 74 I 485, 492), gdzie

wskazano, e w przypadku, gdy klient banku jest uprawniony do ujawnienia informacji, bank nie moe

powoywa si na tajemnic bankow. Tylko klient banku moe czerpa osobiste uprawnienia wynikajce z

tajemnicy bankowej. Natomiast bank ma obowizek jej zachowania. 103

P. Zawirska, Tajemnica bankowa a prywatno przykad Szwajcarii i Anglii, Studia Prawnicze 2010, z.

3, s. 24-25. 104

Ibidem, s. 29.

34

ustawowa regulacja instytucji tajemnicy bankowej zostaa wprowadzona przez Szwajcarski

Federalny Parlament w celu ochrony rachunkw bankowych deponentw ydowskich

przed konfiskat ze strony hitlerowskich Niemiec105

. Z drugiej strony ustawowa regulacja

tajemnicy bankowej uzasadniana jest fal bankructw, jak przeywa szwajcarski sektor

bankowy we wczesnych latach 30 XX w. Doprowadzio to do wzmoenia roli nadzorczej

rzdu w odniesieniu do bankw. Przyjy one interwencj pastwa i podday si jej, ale w

zamian za sformalizowanie tajemnicy bankowej przez nadanie tej instytucji ustawowych

gwarancji. Tym samym w przyjtej ustawie Prawo bankowe Federacji Szwajcarskiej

(Bundesgesetz ber die Banken und Sparkassen) z dnia 8 listopada 1934 r.106

rzd

szwajcarski przyzna tajemnicy bankowej poziom ochrony ustawowej jako tajemnicy

zawodowej w zawodzie prawniczym107

. Gwnym jej elementem, ktry utosamia j z

tajemnic zawodow, jest zapis art. 47 tej ustawy. W rozdziale XIV zatytuowanym

Odpowiedzialno i dyspozycje karne stwierdzono: Ten, ktry w swych czynnociach

jest czonkiem organu, pracownikiem, mandatariuszem, likwidatorem lub komisarzem

banku, czonkiem komisji bankw lub jeszcze czonkiem organu albo instytucji

rewizyjnych wyjawi powierzon mu tajemnic, lub o ktrym byo mu wiadomo z tytuu

wykonywanych obowizkw, ten ktry bdzie nakania osob trzeci do zdradzenia

tajemnicy zawodowej, bdzie skazany na kar wizienia szeciu miesicy i duej oraz

grzywn do 50 000 frankw. () Pogwacenie tajemnicy pozostaje karalne nawet wtedy,

gdy odpowiedzialno lub praca zostaa zakoczona lub bdcy w posiadaniu tajemnicy

nie wykonuje duej zawodu. Przepis art. 47 stanowi, e kada osoba popenia

przestpstwo w przypadku ujawnienia jakichkolwiek informacji o wszelkich sprawach

majcych zwizek z bankiem. Obowizek zachowania tajemnicy zawodowej obejmuje

wszystkie relacje pomidzy bankiem a klientem, bez wzgldu na ich znaczenie i zawarto.

105

P. Lon, Histoire conomique et sociale du monde, Band 5: Guerres et crises: 1914 1947, Paris 1977, s.

493. E. Chambost, Guide de la banque suisse et de ses secrets, Balland, Paris 1987, s. 46. W opozycji jest te

inna koncepcja uzasadniajca ustawow regulacj tajemnicy bankowej. Wedug niej idea wprowadzenia tego

sekretu w celu ochrony ydw przeladowanych w Niemczech to legenda, ktra powstaa pod koniec lat

pidziesitych, w