DANGADANG

RebolusyonaRyo a DyaRyo ti umili iti amianan-lauD a luzon

NOBYEMBRE 2007 TAWEN 21 BLG 7 P10.00 IPÁSA NO MABÁSA

www.philippinerevolution.net/pub/dan.shtml

LINAON 5BURMA

MARTIR: KA TRINA

TAY-AK TI GUBAT

DAMAG KEN ADAL

121616

Iti nasurok maysa a tawen a panagtignay ko ditoy sona a gerilya, napadasakon ti sumango ken agorganisa iti nadumaduma a sektor – mannalon, kababaihan, titser,

ken kabataan. In-inut a naammuak dagiti nadumaduma a galad da tapno nasayaat a mapamulatan, maorganisa, ken mapatignay da. Nasdaawak iti atas nga inted ti Partido iti Yunit Kultural a nakaibilangak – ti agorganisa iti sektor a diak maawatan, sektor a saan mo masigurado no maawatan da dagiti ibagbagam gapu ta kalpasan nga agilawlawag ka ket katawaan da ka laeng ken guluen ti kasagsagaysay a buok mo – dagiti ubbing!

PAAN-ANAWAKadagiti nadumaduma a taripnong ti masa, uray

kadagiti miting nga agkonkonsentra ti umili nga agdengngeg kadagiti maibagbaga, adda latta dagiti ubbing a mangngeg mo nga aggagarikgik, agrikus-rikus, agikkis-ikkis, ken agay-ayam ti ania dita. Maringgoran dagiti nanang a mangan-anawa, ken saan da payen a makapokus iti tungtongan. Nasusutil dagiti ubbing ken kasla di da mabambannog. Kapkapen dagiti babassit nga ima da ti amin a magaw-at da, ken maysa kadagiti paborito da a pagay-ayaman ket dakami – dagiti NPA.

Isu a medyo nasdaawak idi madakamat iti miting mi ti panangbukel iti organisasyon dagiti ubbing. Kadagiti napalabas a panangsango mi iti gawaing masa, saan a nasangsango daytoy gapu iti kaadu dagiti trabaho ti yunit kadagiti baryo. Itatta laeng a narugian dagiti addang tapno maibangon ti organisasyon dagiti ubbing kadagiti baryo. Kasano tay’ ngata nga aramiden daytoy?

Dagiti Ubbing ken ti NPA

ü Istorya ni Ka Nilo ü

� │ NOBYEMBRE 2007 DANGADANG

Ti DANGADANG ket rebolusyonaryo a dyaryo ti umili iti Amianan-Laud a Luzon. Kas dyaryo ti umili, ditoy a maipablaak dagiti kinapudno a laplappedan ken kalkaluban dagiti agturturay a dasig. Ditoy a maammuan tayo dagiti damag ken impormasyon a saan a rumrummuar kadagiti dyaryo, radyo, ken pagiwarnak a

DANGADANGkontrol dagiti managgundaway ken manangidadanes a dasig.

Ti DANGADANG ket rummuar maminsan a daras kada bulan iti tarabay ti Partido Komunista ti Pilipinas. Tapno naan-anay nga agserbi daytoy kas boses ti umili, dawaten mi nga ipatulod yo dagiti damdamag, komentaryo, kanta, iskit, daniw, drowing, ken dadduma pay a kayat yo a maipablaak. Kasta met a silulukat kami iti aniaman a dillaw, obserbasyon, ken singasing.

Pagtitinnulongan tayo a padur-asen ti DANGADANG. Ti sangapulo a piso a presyo ti dyaryo tayo ket bassit a boluntaryo a donasyon tapno masuportaan ti agtultuloy a panagruar na.

Nagsingasing ti maysa a kadua iti maysa a wagas – ti “panagistorya.” Nasayaat daytoy! Napanunot ko a ti mapili koma ket nakabutbuteng nga istorya tapno agbuteng dagiti ubbing ken masapa da a maturog tapno saan da nga isturbo iti panawen ti miting ti masa. Ngem ti pinili ti kakadua ket naisupadi iti kapanunotak. Ti istorya ti “Maag a Lakay a Nangpatag iti Bantay” nga adda kagiddan na a sumagmamano a nakoloran a drowing. Ken ti napili nga agistorya ket – TARARAN! – siak! Iti laksid ti panagsarimadeng ko, nakumbinsir dak dagiti kakadua. Imbagak laengen iti bagík a mangitugotak ti runo a pangbaut kadakuada, este, pangsalaknib iti bagík.

TI ISTORYAIti maikadua a baryo a nagtignayan mi,

naiyaramid ti panagistorya. Nagtugaw kami ken ti kaduak iti igid ti plaza. Gapu ta malem, nakaad-adu nga ubbing ti agay-ayam ken nagkaiwara. Kas iti namnamaen, kasla da kuton a nakaangot ti asukar, napardas nga immasideg ken linikmut da dakami. Wow! Mayat daytoy! Nakaal-alisto ti mobilisasyon!

Ngem napardas a napunas ti ragsak ko idi rugian da a kapkapen ti amin a magaw-at dagiti babassit nga ima da – ti pouch ko, butones ti badok, ken uray ti dutdot iti agong ko! Madamdama, rinugian da dagiti saludsod a diak ammo no sadino ti nangal-alaan da ken no kasanok a sungbatan. Kas iti – “Tomboy ka kadi?” uray no makitkita da ti barbas ko. “Apay a kulot ti

buok mo?” “Maysa laeng kadi ti lapayag mo?” gapu ta sideview ti anggulok manipud iti nagtugawan ti ubing a nagsaludsod! Nagdesisyonak a rugian min ti panagiistorya sakbay a maibus ti anus ko gapu iti kinasutil dagiti ubbing. Inyam-ammok ti bagík ken ti kaduak.

Imbagak nga adda istorya mi para kadakuada a ti paulo na ket “Maag a Lakay,” kagiddan ti panangipakita kadagiti nakoloran a drowing kas pangawis. Sinaludsod ko no kayat da kadi a denggen ti istorya. Kellaat a naglagtu-lagto da iti ragsak. Ginuyod-guyod da ti badok, buok, agong, ken lapayag ko bayat nga ipukpukkaw da ti “Wen!” a namin-100 daras kada minuto. Aha! Kayat da! Imbagak nga agulimek da ngarud. Nagtulnog da met, kasla radyo a natagari a kellat a naiddep.

Ket nagistoryaakon. Pinagdudumak ti boses ko tapno umannatup kadagiti karakter ken ninayonak pay ti adu nga aksyon. Uray ti rupak ket nagaksyon! Bayat a ti kaduak ti manguk-ukrad kadagiti panid dagiti drowing. Nasingpet da iti intero a panawen ti istorya. Seryoso ti rupa da no seryoso ti ibag-bagak. No agpakatawaak, agkakatawa da met. No agsardengak, amin da ket nakanganga a mangur-

uray iti sumaruno nga ibagak. Kayat ko ti lumagto iti ragsak gapu ta agdengdengngeg da. Kayat na a saoen ket naala mi ti atensyon ken interes da.

Awan gayam ti duma da iti dadduma pay a sektor

nga or-organisaen tayo. Masa-pul a riingen nga umuna ti atensyon ken interes

NOBYEMBRE 2007 │ �DANGADANGkinapateg ti panagtitinnulong ken panagkaykaysa para iti maymaysa a tarigagay ken kinatibker iti sango ti rigat. Napateg a masursuro dan ti sumagmamano a rebolusyonaryo a prinsipyo ken aktitud. Ikagkagumaan tayo met nga ipakaawat kadakuada ti gubat nga iyab-abante tayo ken no para iti siasinno daytoy.

Idi damo, saanak a komportable nga italantan kadagiti ubbing dagiti banag maipanggep iti gubat gapu ta bayolente daytoy. Ngem idi agbayag ket naamiris ko nga adda karbengan da a maammuan, maadal, ken maawatan no ania ti ilablaban ti umili ken rebolusyon. Saan a mailibak kadakuada nga adda gubat, adda regular nga operasyon dagiti kabusor, ken adda makitkita da nga armado nga NPA. Inggana’t mabalin ket kayat tayo nga

iyadayo dagiti ubbing manipud kadagiti banag a naranggas. Ngem kasapulan a maawatan da nga isuda ket agbibiag iti bulok a gimong, nga awan ti nasayaat a masakbayan da iti sistema a mangad-adipen ken manggunggundaway kadagiti nagannak da. Isu a kasapulan a mabaliwan ti kagimongan babaen iti gubat ti umili, ken daytoy a gubat

ket para iti masakbayan da. Iti maysa a baryo a napanan

mi, naam-ammok ni Harry, maysa nga ubing nga agtawen iti pito a maibagbaga nga adda

p h o b i a (napalalo a buteng) na kadagiti armado. Nairana met nga adda isuna sadiay idi nagtugawak ken nakiinnistorya. Saan met a nagbuteng kaniak uray adda awit ko a paltog, saan a pimmanaw ken naulimek laeng nga agdengdengngeg iti tungtongan mi. Iti panagsalsaludsod ko, naammuak nga ag-buteng isuna iti armado a naka-kamoplahe ken naka-combat boots. Adda naminsan a nagpatnag a nagsangsangit isuna idi adda simmangpet a puersa ti militar ken nangngeg na ti arimpadek ti combat boots dagitoy.

Itay naglabas nga operasyon ti kabusor, maysa a rabii a naggurigor isuna gapu ta nangngeg na nga agtungtungtong ti ina na ken ti dadduma pay

da tapno agdengngeg da. Idi aggibus ti istorya sinaludsod ko kadagiti ubbing no ania ti napidot da nga adal. “Panagtitinnulong!” impukkaw ti maysa. Saan da laeng a nagdengngeg ken naliwliwa iti istorya, naawatan da gayam ti esensya daytoy. Madamdama ket inrugi da manen ti mangkapkap iti ania dita.

DAGITI UBBING KEN TI GUBATTi kada sesyon ti “panagistorya” mi ket

rumbeng nga agpungto koma iti panangbukel kadagiti ubbing kas maysa a grupo. Idi damo ket saan pay a nalawag kaniak daytoy. Dagiti grupo nga ibangbangon ti Partido ken NPA ket rebolusyonaryo nga organisasyon masa, ken awtomatiko nga agserbi para iti gubat ti umili. Dua a saludsod ti nangriribuk iti panunot ko. Umuna, amangan no adda malabsing tayo a linteg iti gubat. Maikadua, iti edad ken kabaelan da, kasano a makatulong da iti rebolusyon? Sinungbatan dagitoy ti maysa a kadre. Kuna na, organisaen tayo dagiti ubbing, ngem saan a tapno agarmas da. Iti kaano man, saan tayo a palubosan ti panangarmas kadagiti ubbing. Lallalo a saan da a maitipon iti armado a labanán. Maikadua, masurot latta ti batayan a prinsip-yo ti pannakitipon ti siasino man iti rebolusyon – basar iti kamulatan ken kabaelan. Iti kapadasan, dagiti nagbalin a rebbengen ti grupo dagiti ubbing ket mas iti kultural, panangadal kadagiti kankanta, ken dadduma pay a porma ti rebolusyonaryo a kultura. Mabalin met a mapatignay da a tumulong kadagiti aktibidad ti komunidad. Tumulong da iti daycare center, agaywan kadagiti maladaga iti panawen ti miting wenno ub-ubbo ti baryo da. No kasta, awan ti malabsing a linteg ti gubat.

Kangrunaan unay ti edukasyon da – ti panangpamulat ken panangmuli kadakuada bayat nga ubing da pay. Kas pagarigan, ti panagiinnistorya ket adda panggep na nga ipasagepsep kadakuada ti

� │ NOBYEMBRE 2007 DANGADANGmaipapan iti panaglabas ti maysa a yunit militar iti igid ti karayan. Naammuak a saan nga agbuteng ni Harry iti armado wenno iti paltog. Agbuteng isuna kadagiti armado a kabusor. Kabuteng na laeng ti paltog no iggem ti kabusor daytoy.

DAGITI UBING KEN TI NPAMalaksid kadagiti panagadal, panagkultural,

ken aktibidad a pangkomunidad, talmegan tayo met ti panagliwliwa. Ti ubing, no mabalin ket kayat da ti kanayon nga agay-ayam. Isu a mainayon iti programa tayo ti panagisuro babaen kadagiti ay-ayam. Napintas nga ideya daytoy.

Maysa kadagiti kadawyan nga ay-ayam dagiti ubbing ket pinnaltog ti “NPA vs AFP.” Manmano ti mayat nga agakem nga AFP. Iti maysa a baryo, adda pay naminsan a ti ubing a nagakem kas soldado ket inuyaw ken inambunan dagiti kaay-ayam na. “Pumanaw ka ditoy baryo mi!” Gapu ta nasobraan ti uyaw, nagsangsangit daytoy a nagawid.

Nagisuro kami iti baro nga ay-ayam kadagiti ubbing: “Tiliwen ti NPA.” Siempre, nakiay-ayam kami met! Agsirkulo nga agkikinnapet dagiti ubbing ken kakadua. Iti uneg ti sirkulo ket adda maysa nga ubing nga agakem kas NPA ken iti ruar na ket adda maysa a soldado. Manmano ti ubing a mayat nga agakem kas soldado, isu a kadawyan a kadua ti agakem. Ipilit ti soldado a sumrek iti uneg ti sirkulo. Ikagumaan dagiti nakasirkulo tapno saan a makastrek ti soldado. Agrikus-rikus ti soldado iti aglawlaw ti sirkulo tapno agbirok iti lumsotan ken pana-panawen a mamutbuteng ken agsaludsod kadagiti adda iti sirkulo iti impormasyon maipanggep iti NPA.

Nakaay-ayat ti sungbat dagiti ubbing idi naminsan nga inay-ayam mi daytoy. Idi naidamag no “Sadino ti ayan dagiti NPA?” ti sungbat da ket “Awan! Saan mi nga ammo. Nabayagen a saan da nga um-umay ditoy! (Dua nga oras laeng!)” ken iti tono a kasla aktwal a makipatpatang da iti soldado. Adda pay panawen nga idi saludsoden ti soldado

no apay a sabali ti tono ti saok, insungbat dagiti ubbing “Naikamang laeng ngamin dayta ditoy. Saan a taga ditoy!” Uray no daytoy ket ay-ayam laeng, makapalukmeg iti puso a panunoten nga iti naganus nga edad da ket ammo dan no kasano a protektaran ti hukbo da.

“Dungdungnguen da ngamin ti NPA. Saan da nga aramiden dayta kadagiti kabusor.” Dayta ti sungbat kaniak ti maysa a kadua idi naminsan a nagreklamoak iti nalabes a kinasutil dagiti ubbing iti maysa a baryo a napanan mi. Agpayso met. Iti laksid ti kinasutil da, ay-ayaten da dagiti kakadua.

Idi naminsan ket nangyeg ti santol ti tallo nga ubbing bayat nga agmitmiting kami. Adda kano ngamin panateng ko. Iti maysa a balay a nagbaseak, bayat a mangrabii ket rimmuar ti ubing ken nagsubli kalpasan ti sumagmamano a minutos. Adda iggem na a sili. Nagbirok isuna gapu ta sakbay a mangan kami nangngeg na kano nga agbirbirokak ti sili.

Iti maysa pay a pamilya a nagbaseak, kimmuyogak iti maysa nga agsapa iti agkabsat a napan nagpakan ti lames iti fishpond da ken agala ti bissukol a sidaen iti pangngaldaw.

Dandanin maysa nga oras nga agkapkapaak iti pitak ngem sumagmamano pay laeng

ti naalak idinto a dagiti ubbing ket mapumpunnon ti basket da. Napudoten ti init ken masursuronakon iti bukod ko a bagí. Madamdama ket nasdaawak gapu ta tunggal addang ko ket addan maalak. Rimmegtaak ta nagudua

metten ti karga ti basket ko. Idi nagawid kamin ket inistorya ti inauna a kabsat da a

nagitintinnag da gayam ti bissukol iti sangok tapno adda mapidot ko. Naasian da kano ngamin kaniak. Ti panunot ko, baka ad-adu pay diay intinnag da ngem diay napidot ko!

Naregta ti panagorganisa mi kadagiti ubbing itatta. Ngimmato a panangapresyar ko iti pannakilangen kadakuada. Lallalo a nanayonan ti respesto, panangdayaw, ken panagipateg ko kadakuada – dagiti nasusutil nga ubbing a kangrunaan nga agsagrap kadagiti bunga ti rebolusyon nga iyab-abante ti umili ti sangapagilian.`

NOBYEMBRE 2007 │ �DANGADANG

Ania ngata ti rikna dagiti umili a Pilipino no rummuar kadagiti kalsada ti mano pulo a ribu nga obispo, padi, pastor, mangaskasaba,

ken mamadre tapno idauloan ti dadakkel a protesta kontra iti bulok a gobyerno? Ania ngata ti aramiden ti umili no patayen ti militar ti ginasgasut kadagitoy a kameng ti simbaan, ken arestaren, ibalud ken parigaten da ti rinibribu pay tapno laeng mapasardeng dagiti protesta? Kas Kristiyano, itulok kadi dagiti kaaduan a Pilipino a mapasamak daytoy? Kas tao, masbaalan ngata dagiti Pilipino ti kastoy a nakaro a panaglabsing iti karbengan-tao? Ti sungbat tayo kadagitoy a saludsod ti mangrukod iti pannakipagrikna tayo kadagiti umili ti Burma nga agsagsagrap iti kastoy a panagsagsagaba.

Ti Burma wenno Myanmar ket pagilian a masarakan iti nagbabaetan ti China, India, Thailand, Bangladesh, ken Laos. Ti Burma ket maibilang iti Southeast Asia kas iti Pilipinas. Nabaknang a pagilian ti Burma. Addaan daytoy iti nalawa a paglamesan ken dakkel a reserba ti langis, natural

gas, mineral, rubber, ken ti kalawaan a kabakiran ti teak iti intero a lubong. Ti teak ket natangken ken nalagda a kayo a maus-usar iti panangaramid iti barko, muwebles, ken balbalay. Maysa daytoy kadagiti kanginaan a troso iti lubong. Ti Burma ti maysa kadagiti kangrunaan nga exporter ti bagas.

Dandani amin dagiti umili ti Burma, maibilang dagiti kameng ti militar, ket napasnek iti pammati da iti Budhismo, maikatlo a kadakkelan a relihiyon iti sangalubongan. Dagiti monk wenno monghe ken madre a Budhista ket patpatgen ken respetoen unay dagiti umili sadiay.

In-inut a sinakup ti Britain ti Burma nangrugi idi 1824. Nagbalin a pormal a kolonya ti Britain ti Burma idi 1886. Kalpasan ti 62 tawen, pimmanaw ti Britain idi 1948 idi imbangon dagiti umili ti Burma ti maysa a nailian a tignayan manipud iti Anti-Fascist People’s Freedom League, maysa a gerilya a puersa a nakigubat kontra kadagiti Hapon. Ngem nagulo ti politika ti pagilian. Nagiinnagaw dagiti paksyon iti politika. Idi 1962, indauluan ni

Burma:iti kawar ti nadangkok a

DIKTADURA

� │ NOBYEMBRE 2007 DANGADANGGen. Ne Win ti maysa a kudeta ken pinagbalin na a diktadura militar ti turay. Inggana itatta, agraraira pay laeng daytoy a panagturay babaen iti maysa a military junta wenno grupo dagiti agturturay nga opisyal militar. Ti 12 a kangangatuan a puesto iti gobyerno ti Burma ket tengngel dagiti heneral. Kadagiti agarup 30 a ministro sadiay, manmano laeng ti sibilyan.

Turay dagiti agmauyongGapu iti grabe a korapsyon ken panagbaybay-a ti

diktadura militar, nailumlom iti kinakurapay dagiti umili iti bangir ti nawadwad a natural a rekurso ti pagilian da. Segun iti Setyembre 26, 2007 a report ti Transparency International, Burma ti numero uno iti sangalubongan a listaan dagiti pinakakorap a pagilian. Nayon pay a mangpakpakaro ti kinarigat ti napalalo a gastos para iti militar. Kagudua ti badyet ti gobyerno ti Burma ket mapmapan iti militar. Dandani awan ti pondo a mapan iti edukasyon, salun-at, imprastruktura, ken dadduma pay a napapateg a serbisyo publiko. Burma ti maika-12 kadakkelan ti militar na ken maika-15 kadakkelan iti gastos pangmilitar iti lubong no man pay basbassit daytoy a pagilian ngem ti Pilipinas.

Ti pondo a maala manipud iti panagtagilako ti langis, teak, natural gas, ken dagiti napapateg a

mineral kas iti jade, ruby, ken sapphire ket direkta a kurkurakoten ti diktadura. Mabaybay-an ken bumasbassit ti dadduma pay nga eksport da kas iti bagas. Manipud iti tallo milyon a tonelada a tinawen nga eksport a bagas sakbay ti dekada 1940, nagbalin a 600,000 tonelada idi dekada 1980, ken 200,000 tonelada laengen idi dekada 1990.

Segun iti panangiladawan ti maysa a peryodista, nagudua ti pagilian ti Burma. Iti maysa a bangir, adda dagiti heneral ken dadduma pay a kameng ti militar ken dagiti kakumplot da a komprador burgesya nga agbibiag a narang-ay. Dagiti assawa ken anak dagiti heneral ket puskol-rupa nga agus-usar kadagiti alahas ken diamante nga agpateg iti minilmilyon a dolyar. Dagiti napapateg nga industriya ti Burma ket sanikua wenno sosyo ti militar. Malaksid daytoy, tengngel met laeng ti militar ti industriya ti maipagel a droga–ti Burma ita ti kadadakkelan a prodyuser ti droga nga heroin. Iti sabali a bangir, adda dagiti kaaduan nga umili nga agbibiag iti nakaro ken nasaknap a kinakurapay. Agarup P650 inggana P1,125 laeng ti binulan a sapul dagiti ordinaryo nga umili. Segun ti imbingay ti maysa a mangmangged-talon, nagasat kano isuna no adda mateggedan na a 1,000 kyat (kuarta ti Burma, ti tunggal kyat ket kabatog ti dandani uppat a sentimo iti Pilipinas) wenno P36 iti maysa aldaw.

“Umanay laeng a paggatang ti bassit a segunda klase a bagas,” kuna na. Ngem iti masansan ket kurang pay a kagudua daytoy ti masapulan na iti inaldaw.

Ti kurakot a turay ti diktadura militar ket pakpakaruen pay ti ranggas ken kinamauyong. Nairut ti kontrol ti diktadura iti amin nga aktibidad, panagbiahe, midya, internet, ken uray pay ti mabalin a maisao. Nakaro ti ranggas militar kontra kadagiti agprotesta, minorya, ken kababaihan. Dagiti agprotesta ket matiliw, matortyur, ken mapapatay. Dagiti minorya iti kabambantayan ket pilit a mapatalaw manipud kadagiti ili da, maparigat, ken mapapatay. Segun kadagiti organisasyon a mangilablaban

Ti puersa militar ti diktadura a rehimen.

NOBYEMBRE 2007 │ �DANGADANGti karbengan-tao, rinibribu a minorya ti napatalaw manipud kadagiti ili da. Notoryus dagiti tropa militar ti Burma iti panagrames ti babbai kas pamuspusan ti pammutbuteng ken panagkontrol. Kadagiti operasyon da iti kaaw-awayan, mangguyod da latta kadagiti babbai a ramesen da ken usaren da kas gayd ken kargador. Rinibribu nga umili ti adipen kadagiti iti minas ti mineral, langis, ken natural gas.

Adu dagiti minamauyong a patakaran a makadidigra iti pagbiagan ti umili. Idi Setyembre 1987, pinunas ni Gen. Ne Win dagiti kyat nga agpateg iti 25, 35, ken 75. Imbati na laeng ti agpateg iti 45 ken 90 gapu ta dagitoy ket divisible iti numero a “9” a swerte kano a numero para kaniana. Gapu ditoy a desisyon, napukaw ti urnong dagiti adu nga umili. Segun iti maysa nga NGO idiay Burma, inkampanya ti diktadura ti panagmula iti patatas a maiyeksport idiay India. Ngem saan pay a naapit ti naimula a patatas ket imbabawi ti diktadura ti kampanya ken impagel na ti panagmula ti patatas. Nasayang ti gastos dagiti mannalon. Ti kaudian a kampanya ti diktadura ket ti panagpamula ti nut trees a pangalaan kano ti biofuel. Ngem daytoy a kampanya ket imbasar ti diktadura iti imbaga dagiti mammadto a ti nut tree kano ket mangpaatiddog pay iti panagturay na.

Demokratiko a tignayanMano a daras a bimtak ti protesta ti umili

kontra iti diktadura. Idi 1974, rimsua ti nasaknap a panagprotesta. Naranggas a kinontrol ti diktadura daytoy. Idi 1988, bimtak ti nasaknap a protesta kasilpo ti panagpunas ni Gen. Ne Win iti nagduduma a gatad ti kuarta. Idi damo, natalna pay dagiti protesta ngem gimmil-ayab daytoy kalpasan a

patayen ti militar ti maysa nga estudyante a demonstrador. Naipasngay ti nasaknap a tignayan ken protesta a naawagan nga 8888, naadaw manipud iti petsa ti panagbettak ti protesta idi Agosto 8, 1988. Daytoy a panagprotesta ket indauluan dagiti estudyante. Nakitaripnong dagiti monghe. Rinanggasan ti militar dagiti demonstrador ken napatay da ti agarup 1,000 kadagitoy. Ngem nagtultuloy latta ti panagprotesta dagiti umili. Idi Setyembre 1988, indeklara ti militar ti martial law ken pinatay da ti nasurok 3,000 a demonstrador. Rinibribu pay dagiti natiliw ken nailugan kadagiti trak ti militar ken saanen a nakita pay.

Kalpasan daytoy a nakaro a ranggas militar, naibangon ken limmatak ti National League for Democracy (NLD) maysa a nalawa a ligal a tignayan a lumablaban iti diktadura militar. Ti NLD ket idadauluan ni Aung San Suu Kyi. Natiliw ken naibalud isuna ken dagiti dadduma pay a mangidadaulo ken kameng ti NLD.

Bunga iti agtultuloy a protesta, naglusulos ni Gen. Ne Win a sinublat a dagus ni Gen. Saw Maung. Diktadura militar latta ti turay ngem napilitan daytoy nga agpammarang a bigbigen na dagiti demokratiko a karbengan ti umili. Nangisayangkat ti diktadura iti maysa nga eleksyon idi 1990 tapno maibangon kano ti demokratiko a sibilyan a turay. Daytoy ti umuna nga eleksyon iti Burma iti uneg ti 30 tawen. Nagkampanya ken nakibalubal iti eleksyon ti NLD kontra iti National Unity Party (NUP) a partido ti diktadura militar. Idi mabilang ti botos, naala ti NLD ti 392 a puesto iti maitakder a kongreso. Sangapulo laeng a puesto ti naala ti NUP. Nakigtot ti diktadura militar iti resulta ti eleksyon. Saan na a binigbig ti resulta ti eleksyon ken imbalud na dagiti nangabak. Inggana itatta ket nakabalud

Protesta ti tignayan nga 8888

� │ NOBYEMBRE 2007 DANGADANG

pay laeng ni Aung San Suu Kyi ken dagiti nasurok 1,000 a kakadua na nga aktibista.

Idi 2006, ngimmato ti inggana 40% ti presyo ti bagas, itlog, ken mantika. Nagprotesta ti nasurok sangapulo katao idi Pebrero 22, 2007. Daytoy ti kaunaan manen a protesta iti uneg ti nasurok sangapulo a tawen. Natiliw ken naibalud dagiti nagprotesta, ngem idi nakaruar da iti baludan, situtured da a nangirussuat ti protesta idi Abril. Natiliw ken naibalud da manen.

Idi Agosto 15, bigla nga impangato ti rehimen ti presyo ti gasolina ken natural gas. Dagus a nagpangato ti presyo ti dadduma pay a magatang. Idi Agosto 19, rimmuar iti kalsada ti sumagmamano a gasut nga umili tapno agprotesta. Tiniliw ken imbalud ti militar dagiti nangidaulo kadaytoy a protesta. Idi Setyembre 5, rinanggasan ti militar ti maysa a natalna a protesta ken nadangran ti tallo a monghe. Imbaga dagiti dadduma a monghe a kasapulan a dumawat ti pammakawan dagiti militar iti inaramid da a panagkabil kadagiti monghe. Ngem natangsit nga imbaga ti militar a saan da a kasapulan a dumawat ti pammakawan. Manipud idi, inwaragawag dagiti monghe a saan da a mangted iti nasantuan a serbisyo iti militar ken rimmuar da kadagiti kalsada tapno tumipon kadagiti protesta. Iti maysa a napasnek a Budhista a pagilian kas ti Burma, dakkel a banag ti pannakitipon dagiti monghe ken madre iti protesta.

Idi Setyembre 22, nasurok 2,000 a monghe ti

nagmartsa idiay syudad ti Rangoon ken nasurok 10,000 a monghe ti nagmartsa idiay syudad ti Mandalay. Idi Setyembre 23, agarup 150 a madre ti simmurot iti protesta dagiti 15,000 monghe. Impanawagan ti Alliance of All Burmese Buddhist Monks ti panagprotesta inggana iti maikkat ken mapatalaw iti pagilian ti diktadura a militar. Ti panagprotesta dagiti monghe ken madre ket nangted tured kadagiti umili. Kabigatan na, agarup 100,000 umili ken monghe ti nagmartsa idiay Rangoon. Naggigiddan ti protesta iti 25 dadduma a syudad ti Burma. Segun kadagiti peryodista, nasurok maysa a kilometro ti kaatiddog ti martsa dagiti monghe. Uray dagiti popular nga artista ti Burma ket napan nangidaton ti makan ken danum kadagiti monghe.

Idi Setyembre 25, binarikada ti militar ti Shwedagon Pagoda, kangrunaan a templo ti Rangoon ken pagrubrubbuatan dagiti protesta. Pinangtaan ti militar a ranggasan na dagiti mapan agprotesta. Ngem napan latta ti nasurok 5,000 monghe ken umili idiay Shwedagon Pagoda. Iti panagmartsa da, pinalawlawan dagiti umili dagiti monghe tapno salakniban ida manipud iti aniaman a ranggas militar.

Idi Setyembre 26, nangideklara ti militar iti minamauyong a curfew manipud parbangon inggana sumipnget kadagiti syudad ti Rangoon ken Mandalay. Maiparit ti rummuar ken ti panag-ummong ti nasurok lima katao. Ngem nasurok 5,000 ti nagprotesta. Binarikada manen ti militar

Gapu iti nakaro a kinaranggas ti pasista a turay iti Burma, uray bagyo ket saan a

lapped iti panagprotesta ti umili.

Ni Aung San Suu Kyi, naibalud a lider, ken ti protesta dagiti umili ti Burma

NOBYEMBRE 2007 │ 9DANGADANGti Shwedagon Pagoda ken rinanggasan da dagiti napan sadiay. Pinaputokan da dagiti nagprotesta, tallo a monghe ken maysa a babai ti dagus a natay. Segun kadagiti damag, sumagmamano a monghe ti naipan iti ospital gapu iti nakaro a dunor ken 300 katao a kaaduan ket monghe ti naarestar.

Nangbukel ti diktadura kadagiti ispesyal a yunit militar a bukbuklen dagiti tropa a Kristiyano ken Muslim. Mismo a ni Gen. Than Shwe, pangulo ti diktadura, ti nang-iggem iti komand dagitoy nga yunit gapu ta agkedked dagiti dadduma pay a heneral a mangranggas kadagiti protesta. Iti tengnga ti rabii ti Setyembre 26, nausar dagitoy nga ispesyal a yunit militar a mangraut kadagiti templo. Minalmalo da iti ulo, linabusan, ken inarestar da dagiti monghe. Ginasgasut a monghe ti nailugan kadagiti trak ti militar. Nakadardara dagiti datar ken diding dagiti templo. Kabigatanna, inwaragawag ti militar a kontrolado dan dagiti monghe isu a talmegan da metten dagiti umili nga agprotesta. Ngem nagmartsa latta ti nasurok 50,000 umili idiay Rangoon, nasurok 50,000 idiay syudad ti Akyab, ken rinibribu pay iti dadduma a lugar. Pinaputokan ida ti militar ken dagus a natay ti siyam, maibilang ni Kenji Nagai, maysa a reporter nga Hapon. Rinanta ti militar a paltogan ni Nagai ken inala da ti kamera na. Nagmandar ti militar a pestisidyo saan a danum ti maikarga kadagiti trak ti bombero a pagbomba da kadagiti agprotesta.

Iti bangir ti nakaro a ranggas, nagtultuloy latta dagiti protesta inggana iti umuna a lawas ti Oktubre. Nagibukbok ti rinibribu a tropa militar kadagiti syudad ti Rangoon ken Mandalay. Nagkaiwara dagiti agpatpatrolya a soldado ken naiwaras dagiti tsekpoynt da no sadino a rikisaen da amin a lugan ken alaen da amin a makita da a kamera. Nasurok 4,000 monghe ti naaresto ken nabalud manipud idi maudi a lawas ti Setyembre.

Nagorganisa ti militar kadagiti martsa ken rali tapno ipakita kano iti intero a lubong a supsuportaan ti umili ti Burma ti diktadura. Ngem inlanad dagiti nakirali a napilit da laeng a mapan gapu iti pammutbuteng ti militar. Pinilit ti militar ti tunggal pabrika a mangpaatendar iti 50 empleyado ken ti tunggal balay a mangipatulod ti dua a miembro a makirali. Amin a saan a mapan ket mabalud ken mamulta ti 10,000 kyat.

Timmalna iti nasurok tallo a lawas dagiti protesta gapu iti nakaro a ranggas. Ngem kuna ti maysa a peryodista, “Saan a gapu ta awan ti makita nga agprotesta ket narisuten ti problema.” Pudno ti imbaga na ta idi Oktubre 31, nasurok 100 monghe ti natured a rimmuar manen ken nagprotesta iti

kalsada. Impanawagan da ti pannakawayawaya ni Aung San Suu Kyi ken dagiti amin a balud politikal ken ti pannakaibaba ti presyo dagiti magatang. Adu ti nangsaludo iti kinatured dagitoy a monghe.

Ngem saan laeng a dagiti monghe ken umili ti agprotprotesta iti kinaranggas ti diktadura. Segun kadagiti report, lima nga heneral ken 400

tauhan da ti natiliw ken nabalud gapu ta saan da a tungpalen ti mandar a ranggasan ken paltogan dagiti nagmartsa a monghe ken umili. Ni Col. Hla Win, sigud a nangato a kameng ti diktadura militar ket bimmaliktad ken an-anupen ita ti gobyerno gapu ta saan na nga impatungpal ti mandar kaniana a rauten ti dua a templo ken tiliwen ken patayen dagiti monghe sadiay. Imbutaktak na a ginasgasut a monghe ti pinatay ti diktadura ken naibelleng dagiti bangkay iti kabakiran wenno napuoran kadagiti crematorium. Naibangon iti Public Patriot Army Association, maysa a grupo dagiti opisyal militar a kontra iti panagranggas ti diktadura kadagiti monghe ken umili. Iti maysa a pablaak, inyebkas daytoy a grupo ti suporta para kadagiti monghe ken umili. Malaksid kadagitoy, ginasgasut

Ti nadara a panagbuwag ti militar kadagiti protesta ket agan-ani iti sangalubongan a

suporta iti dangadang ti umili ti Burma.

10 │ NOBYEMBRE 2007 DANGADANG

nga empleyado ti gobyerno ti saan a sumsumrek iti trabaho kas protesta da iti pannakaranggas dagiti monghe.

Timek ti sangalubonganAdu a progresibo nga organisasyon ken

indibidwal maibilang da Nelson Mandela a sigud a presidente ti South Africa ken Arsobispo Desmond Tutu ti mangkonkondenar iti kinaranggas ti diktadura militar ti Burma.

Dagiti monghe ken Budhista iti sabali a pagilian ket nangirussuat met laeng iti bukod da a kampanya kas suporta kadagiti monghe ken umili ti Burma. Adda dagiti rali ken martsa kadagiti dadakkel a pagilian kas iti US, Britain, Canada, ken dadduma pay. Adda ti Free Burma Campaign kadagitoy a pagilian. Iti internet ken adu a dyaryo ken programa iti masmidya, maipampanawagan ti wayawaya para iti umili ti Burma.

Nagpanawagan ti International Labor Organi-zation a nasken a maidarum ken maukom ti diktadura militar ti Burma kadagiti krimen kontra iti sangkataoan gapu iti napalalo a panangadipen na kadagiti mangmangged. Kadagiti minas ti Burma, a kaaduan ket kontrol wenno sanikua ti diktadura, maiyawis wenno maipilit kadagiti mangmangged ti droga nga heroin wenno opium tapno no maadik da ket saan dan a pumanaw ken agpaadipen da para laeng iti droga.

Ganansya wenno konsensya?Iti laksid ti sangalubongan a panagkondenar

iti nadangkok a diktadura iti Burma, awan bibiang dagiti imperyalista ken kapitalista a pagilian. Awan ti mangngeg a panagkondenar ti China, Russia, ken India iti kinadangkok ti diktadura militar ti Burma. Dagitoy a pagilian ti kadakkelan a gumatgatang kadagiti produkto ti Burma ken agilaklako kadagiti armas, ramit militar, ken dadduma pay a kasapulan ti diktadura ti Burma. Laplappedan ti China ken Russia ti pannakatalakay iti United Nations (UN) ti isyu ti nakaro a panaglabsing ti karbengan-tao idiay Burma. Internal kano a problema ti Burma daydiay ken awan ti pakibiangan ti UN. Imbaga pay ti China a kasapulan kano nga agteppel ti gobyerno ken umili ti Burma tapno malappedan ti panagsaknap ti ranggas iti Burma. Agteppel ti umili? Ket nakalawlawag met a ti diktadura a kasosyo ti China ti mangar-aramid ti kinaranggas. Adu a pagilian, organisasyon, ken personahe ti marurod iti imbaga ti China. Isu a pumigpigsa ita ti kampanya nga i-boycott ti Olympic Games a maangay idiay China no 2008 tapno mapuersa ti China a mangbabalaw iti diktadura ti Burma.

Agintutuleng ken aginbubulsek ti China kadagiti mapaspasamak idiay Burma gapu iti dakkel nga interes na iti Uranium a maminminas sadiay. Uranium ti maysa kadagiti kangrunaan a kasapulan para iti armas ken teknolohiya a nukleyar. Segun kadagiti nakaadal nga umili ti Burma, dagiti minas ti Uranium idiay ket kontrol ti China babaen ti diktadura militar.

Uray pay no iti pakitang-tao laeng a pamuspusan, konkondenaren dagiti dadduma a kapitalista a pagilian ti diktadura militar idiay Burma. Pinagelan ti US ken European Union (EU) dagiti umili da a makikomersyo iti Burma. Dagiti sanikua ti diktadura militar ti Burma idiay US ken EU ket maembargo kano. Ngem no kitaen a nalaing, uray pay dagiti kapitalista a kompanya ti US ken EU ket agganganansya manipud iti pannakinegosyo iti diktadura ti Burma. Ti panagminas ti natural gas idiay Burma ket nakisosyoan ti Total (kompanya ti France). Kasta met a dagiti piyesa ti helikopter militar nga ilaklako ti India iti Burma ket nagapu iti EU.

Ranggas ti insungbat ti rehimen kadagiti protesta ti estudyante.

NOBYEMBRE 2007 │ 11DANGADANGTi panagkondenar ti US iti China, Russia, ken

India ket kasilpo iti pannakiinnagaw na kadagiti natural a kinabaknang ti Burma, saan a gapu ta isaksakit na dagiti umili ti Burma. Ti napapateg a minas ti Uranium ket umanayen a pag-aapaan dagiti imperyalista a pagilian.

Kalpasan a napatay ni Kenji Nagai, imbabawi ti Japan ti nasurok uppat a milyon a dolyar a tulong na para iti Rangoon University. Japan ti kadakkelan a mangmangted iti Official Development Aid iti Burma. Ti imbabawi na a pondo ket apagkapat laeng ti inkari na a tulong para iti diktadura ti Burma ken para pay iti maysa a pagadalan. Daydiay koma pondo para kadagiti proyekto ti diktadura ti imbabawi na.

Manipud iti bassit a bukelPudno a mangted inspirasyon ti naidumduma

a kinakired dagiti monghe ken umili ti Burma a rumrummuar ken sumarsaranget iti biag-ken-patay a peggad. Uray man siaammo da a maranggasan, matiliw, ken mabalin a mapatay da, ituloy da latta nga agprotesta ken mangipeksa iti gagar da para iti pannakawayawaya ti pagilian da manipud iti kawar ti naranggas a diktadura militar.

Malaksid iti kinakired, adu pay nga adal ti maadaw manipud iti demokratiko a tignayan ti Burma. Umuna, adda pagpatenggaan ti istratehiya ti non-violence wenno saan a panagusar ti ranggas kontra iti naranggas ken awanan-asi a kabusor. Ti namnamaen dagiti natured nga umili ken monghe ket dumteng ti panawen a saanen a mairusok ti diktadura ti panagpatay iti ad-adu pay nga umili ket sidadaan daytoy nga aglusulos. Ngem impakita ti diktadura militar a kaya na a pumatay ti rinibribu tapno laeng pagtalinaeden ti panagturay na. Napateg ti ligal demokratiko a tignayan ken panagprotesta, ngem kasapulan a kakuyog daytoy ti maysa nga armado a tignayan a mapangngeddeng

a mangrisut kadagiti batayan a problema ti gimong.

Maikadua, kasapulan ti natibker a limed a tignayan nga agbalin a bugas ti nalawa a demokratiko a tignayan. Manipud kadagiti ispontanyo ken biglaan a panagprotesta, nasursuro dagiti umili no kasano a pagmaymaysaen ti tignay dagiti nadumaduma nga organisasyon da. Naibangon da ti NLD a nagserbi kas sentro da. Naadal da no kasano a simpaen ti organisasyon da tapno apaman a matiliw dagiti mangidadaulo ket adda a dagus ti sumublat. Ngem ligal dagiti puersa da, nalaka a tiktikan ken tiliwen ti diktadura.

Maikatlo, kasapulan ti pang-ideolohiya a tarabay ken pampolitika ken pang-ekonomya a programa tapno adda nalawag a turongen ti panagprotesta. Napateg ken kasapulan a marisut dagiti isyu nga ilablaban dagiti umili ti Burma, kas koma ti panangibaba ti presyo ti magatang, umno a serbisyo publiko, ken pannakawayawaya dagiti balud a politikal. Ngem nasken met laeng a risuten dagiti basaran a problema a ramut ken mangpakpakaro kadagitoy nga isyu.

Namnamaen tayo nga i t i praktika t i pannak i l aban d a , m a k a p a r t u a t kadag i t i umannatup nga addang dagiti umili ti Burma. Naunday ken narikut daytoy a proseso. Kas met laeng a manipud iti bassit a bukel nga agtaud ti kadakkelan ken katangkenan a sagat iti bakir ken timmibker iti laksid ti pannubok ti apoy ken bagyo.`

1� │ NOBYEMBRE 2007

DANGADANG MARTIR TI REBOLUSYON

Nabara a rebolusyonaryo a kablaaw kadakayo! Ladingiten mi nga ipadanon kadakayo ti ipupusay ti ay-ayaten tayo a ni Lilette Fatima

Raquel, wenno mas am-ammo iti nagan a Ka Trina iti intar dagiti masa a mannalon ti Abra. Napalalo ti ladingit mi iti pannakatay ti maysa a nasayaat nga anak ken kabsat saan laeng a kadakayo no di ket anak ken kabsat met ti adu a gagayyem ken kakadua a makidangdangadang a mannalon, mangmangged, mala-mangmangged, estudyante, kababaihan, nailian a minorya, propesyonal, ken tao ti simbaan.

Ni Ka Trina ket natured a nakilaban kadagiti armado a puersa dagiti warlord a da Lenin ken Pedro Benwaren a kakumplot ti 41st IB iti operasyon da idiay Tineg idi 11:00 ti rabii, Byernes, Oktubre 26, 2007. Ti nasao a labanán ket napasamak idiay Sityo Vera, Barangay Alaoa-Tapayen, Tineg, Abra. Ti nairteng a pinnutok ket nagpaut iti 15 minutos, ngem nagtultuloy iti inggana maysa nga oras ti panagmaniobra ken pana-panawen a pinnutok ti agsumbangir a benneg. Siyam ti sugat ni Ka Trina.

Pasado 12:00 ti rabii idi maiyatras dagiti kakadua ni Ka Trina iti maysa a natalged a puesto para iti umuna a panangagas, ken dagus nga inawit nagturong iti nataltalged a lugar tapno ikkan isuna ti mas naan-anay nga atensyon-medikal. Pinartakan dagiti kakadua ken masa ti panagawit isu a kinabaelan da daytoy iti walo nga oras, idinto a 12 oras ti kadawyan para iti daytoy a pannagna.

Idi Oktubre 27, inkagumaan dagiti medik ti Agustin Begnalen Command nga iyaramid dagiti kabaelan nga addang a pang-medikal. Kamaleman na, insagana dagiti kakadua nga itaray ni Ka Trina iti ospital. Ngem gapu iti kinarigat ti lugan ken dalan kadagiti nasulinek a lugar ti Abra, ken gapu iti madama nga operasyon militar iti nadumaduma a kabangibang a munisipalidad ken ti nagsusukot a panagpuesto dagiti PNP ken AFP idiay Bangued ken aglawlaw na gapu iti panagpipinnatay dagiti warlords, pasado 4:00 ti agsapa ti Oktubre 28 a nagrugi ti byahe. Adda kakuyog ni Ka Trina a tallo a medik. Kalpasan ti lima nga oras a biahe, dimmanon da iti igid ti Bangued. Dagus a nagbyahe da manen ken limmusot iti adu a tsekpoynt ti kabusor. Ngem idi agarup 9:30, narigatanen nga aganges ni Ka Trina, ken bimmagsaken ti pulso ken BP na. Inkagumaan dagiti medik a paungaren isuna babaen iti 30 minutos a CPR ngem saanen a kinabaelan ti bagí na. Indeklara dagiti medik a natayen isuna iti 10:00 ti agsapa.

Ti grupo a kinarinnupak ti platun da Ka Trina ket taga-Alaoa a puersa dagiti Benwaren. Daytoy a pamilya nga idadauluan ita da Pedro ken Lenin Benwaren, ket warlords a nagari idiay Tineg iti nasurok 20 tawen. Idi napapatay ni mayor Clarence Benwaren idi Oktubre 2002, napadisi iti poder dagiti Benwaren, ngem nagtultuloy ti nadara a pannakilaban da iti karibal da a kampo dagiti

Silulukat a Surat kadagiti Nagannak, Kakabsat, ken Kakabagian ni Ka Trina

Agingga iti maudi a kanito ti biag na, naanus ken napakumbaba ni Ka Trina. Iti laksid ti nakaro a sakit ken ut-ot dagiti sugat na, ibaga na pay laeng kadagiti

kakadua ti “Sorry.” Nalabit, gapu ta madi na nga agbalin a padagsen kadagiti kakadua ken masa a naan-anay nga

inayat na ken nangayat met kenkuana.

“

“

NOBYEMBRE 2007 │ 1�DANGADANGMARTIR TI REBOLUSYON

Crisologo. Nalatak a kontra-rebolusyonaryo dagiti Benwaren iti sugsog ken maniobra ti PNP Cordillera Chief Superintendent a ni Eugene Martin. Kakumplot da ti 41st IB nga agisaksaknap ti buteng idiay Tineg iti gandat a makasubli dagiti Benwaren iti turay.

Sakbay ti panagsampa na, sangapulo a tawen a nagtignay ni Ka Trina iti syudad. Naorganisa isuna iti KM-DATAKO (nali-med a rebolusyonaryo nga organisasyon dagiti kabataan ken estudyante) idi 1996, ken nagbalin a kameng ti Partido Komunista ti Pilipinas idi 1997.

Ni Ka Trina ket umuna a simrek iti maysa a sona a gerilya ti Abra idi Pebrero 2006, kas maysa nga exposuree a mangpadas a makipagbiag iti masa a mannalon ken iti NPA. Nagbalin isuna a Giyang Pampolitika (GP) ti iskwad ken kameng ti maysa a Komite ti Larangan kas maysa kadagiti kalaingan a kadre ti Partido. Idi a panawen, adda pay panagsarimadeng na iti panagakem kadagitoy a rebbengen gapu ta agrisrisiris pay kenkuana ti desisyon no sumampa kadin iti NPA, wenno agsubli iti urban ken agtignay laengen sadiay kas maysa nga aktibista. Ngem idi makapagdesisyon ni Ka Trina a tumiponen iti NPA, napardas nga insagana na ti bagí na ken mapangngeddeng a rinimbawan na dagiti limitasyon ken lapped tapno naan-anay nga agakem iti panagserbi iti umili. Nalpas ti exposure na idi Oktubre 2006, ngem inkari na nga agsublin to. Idi Pebrero 2007, nagsubli isuna iti sona a gerilya kas maysa a pultaym nga NPA.

Kas maysa a kadre ti Partido, napardas a nasursuro ni Ka Trina dagiti trabaho iti uneg ti NPA. Ngem napatpateg pay, napardas a nakasursuro ken nagbalin a nasinged iti masa ken kadagiti kakadua gapu ta pursigido ken desidido iti trabaho, ken gapu ta nasingpet ken nakalalaing a kadua.

Pursigido ni Ka Trina a nangipatungpal

kadagiti rebolusyonaryo a rebbengen iti Partido ken iti NPA, umuna kas OIC Kalihim ti Komite ti Larangan iti maysa a panawen, nagbalin a regular a kagawad ti Komite a Tagaipatungpal-Kalihiman ti maysa a Komite ti Larangan a Gerilya (a mangsaksakup iti 4-7 munisipalidad). Iti NPA, nagtakem met isuna kas PI (Politikal Instructor wenno Politikal Officer ti Platun), ken no kasta ket nagbalin a paset ti Yunit Komand (YK) ti platun. Gapu ta nakaatendar iti treyning medikal, nagtakem met isuna kas medik. Nagbalin pay isuna a finance officer gapu iti laing ken kinasistematiko na kadagiti usapin a pampinansya.

Nagbalin met a supply officer gapu iti laing na iti usapin a pagbiagan ken us-usar. Iti ababa a sarita, numan pay relatibo a kabarbaro iti NPA, napadas ni Ka Trina ti dandani amin a gawaing-opisyal iti NPA ken Partido, malaksid laeng iti panagbalin a commanding officer ti maysa a yunit. Isu nga itay nabiit pay laeng, naibutos isuna kas maysa a regular a kagawad ti Komite ti Probinsya ti Partido iti Abra.

Maysa kadagiti mayor a bagahe ni Ka Trina ket maipanggep iti pamilya. Ammo yo metten idi pay nga aktibista isuna, ngem saan na nga impakaammo kadakayo ti panagsampa na gapu ta saan kano a nairuam ti pamilya nga agdebate dagiti annak ken nagannak. Opsyon na a Marso wenno Abril 2007 laengen a sumrek iti sona a gerilya, no nagtuloy koma ti kasar ti ading na idi Marso 2007. Ngem gapu ta naitantan iti Oktubre 2007, simreken isuna iti sona. Marigrigatan man, isuna mismon ti nagdesisyon a saanen nga umatendar iti kasar, ken dandani nagmalem ngata nga inaramid na ti maysa-panid a surat nga ipaw-it na para iti ay-ayaten na a kabsat.

Masansan met nga istoryaen na dagiti panagki-

1� │ NOBYEMBRE 2007

DANGADANG MARTIR TI REBOLUSYON

kinnontak yo iti selpon, a ti laeng ibagbaga na kano kadakayo ket adayo isuna ken narigat ti dalan iti bambantay. Agingga kadagiti maudi a pannakisarsarita kenkuana, bagahe na a saan nan a naibaga kadakayo ti panagsampa na iti NPA.

Numan pay narigatan iti pisikal nga aspeto ti panagbiag iti kaaw-awayan, pinarimbaw ni Ka Trina ti pangngeddeng ken kinapinget. Masansan a naikaglis isuna iti pannagna ken narigatan nga agballasiw kadagiti nabato a karkarayan. Nadumaduma ti allergies na, aglalo kadagiti kagat ti lamok ken dadduma pay nga insekto. Uray bassit ti pammagi na, napigsa met a mangan. Saan nga agpili ti makan ta uray no adda lactose intolerance na, pinadas na pay laeng ti uminum ti gatas tapno maaddaan ti nayon a sustansya. Idi Oktubre 1, “naselebraran” ti maika-30 a birthday na babaen iti panangkanta dagiti kakadua nga agmitmiting. Nagluto da ti pansit a nalaokan iti sardinas. Nairana nga adda paw-it a tsokolate iti maysa a kadua, daytoyen ti nagraranudan ti kakadua kas selebrasyon. Saan pulos malipatan dagiti kakadua ti laing ni Ka Trina iti panagluto. Ti aba ken tuyo ket agbalbalin a nadumaduma a naimas a putahe babaen iti managparnuay a panagluto na.

Maysa isuna a napakumbaba ken awan-panagimbubukod a rebolusyonaryo. Mannakikadua, mannakigayyem, manangikonsidera, nagaget iti amin nga aspeto ti trabaho, nalaing, ken naragsak. Ay-ayaten isuna dagiti kakadua ken ti masa a mannalon. Insakripisyo na ti maiyadayo kadagiti ay-ayaten na iti biag tapno naan-anay a makapagserbi isuna iti umili ken rebolusyon.

Agingga iti maudi a kanito ti biag na, naanus ken napakumbaba ni Ka Trina. Iti laksid ti nakaro a sakit ken ut-ot dagiti sugat na, ibaga na pay laeng kadagiti kakadua ti “Sorry.” Nalabit, gapu ta madi

na nga agbalin a padagsen kadagiti kakadua ken masa a naan-anay nga inayat na ken nangayat met kenkuana.

Ti biag ken kinatao na kas maysa a rebolusyonaryo, sipud pay idi 1995 agingga iti ipupusay na ket mangisarsarming iti nasayaat a panangpadakkel dagiti nagannak kenkuana. Ti laing ken sirib ni Ka Trina ket inlatang na iti kaaduan nga umili ken para iti rebolusyon. Ti gimong a manangidadanes ken managgundaway ti nangpanday kenkuana kas maysa a nasayaat nga umili ken rebolusyonaryo.

Nagturpos ni Ka Trina iti Unibersidad ti Pilipinas iti kurso a Mass Communications, ngem pinili na ti agserbi iti umili kas maysa nga NPA imbes nga agbirok ti trabaho, agsueldo, wenno agserbi iti reaksyonaryo a burukrasya, kompanya a multi-nasyonal, wenno iti imperyalismo.

Dagiti bala ti kabusor a nangkettel iti biag ni Ka Trina ket kaano man saan a makalapped iti pannakagun-od dagiti tarigagay nga inlaban na, kakuyog dagiti dadduma pay a martir ti rebolusyon a Pilipino. Imbes, ti pannakatay ni Ka Trina ket agserbi nga inspirasyon kadagiti rinibribu nga aktibista, mannakigubat, ken rebolusyonaryo a masa a repreppeten ti nailian demokratiko a rebolusyonaryo a tignayan. Ti naraniag a lagip ni Ka Trina ket agserbi a silaw iti panagdalyasat iti nalabaga a dalan agturong iti naan-anay a wayawaya ken independensya ti umili a Pilipino ken ti intero nga umili ti lubong a magunggundawayan ken maidaddadanes.

Iti tengnga ti panagladladingit tayo, awaten yo ti panagsaludo ken panagyaman mi, ta naibingay yo kadakami ken iti umili ti biag ti ay-ayaten tayo a ni Lilette, ni Ka Trina.

Agbiag ti naraniag a lagip ni Lilette Fatima“Ka Trina” Raquel! `

NOBYEMBRE 2007 │ 1�DANGADANGSEKSYON KULTURAL

Panagpakada iti bulan(Iti lagip ni Ka Trina)

Saksi ti bulan idi mapasag ken immarakup kaIti daga nga inay-ayat mo ken sinibugam iti bukod mo a dara

Narippuok ti lasag mo Kadagiti bala ti nadangkok a kabusor

Ngem di pulos naan-anoTi pinetpetam a prinsipyo

Nangted raniag ti bulanIdi umarayat dagiti kakadua ken masa

Iti rabii nga idalyasat da ka kadagiti bantay ken karayanKen kamakamen da nga ispalen ti biag mo

Iti laksid ti ut-ot dagiti sugat moNapaisem ka ken dinayaw mo

Ti silnag ti bulanA mangap-apros iti bakir ken kabambantayan

Nariribukan ti bulan kadagiti simmaruno a rabiiNagdung-aw, nagsangit uray ti tangatang

Nakipagladingit kadagiti masa ken kakadua nga agledleddaang

Pimmanaw ka a diak pay napuotan

Ita ket saan mon a makita payTi bulan nga insagutam ti isem

Saan mon a makita manen ti lawag naA naregget a lumablaban iti umir-irteng a sipnget

Lawag a nangted kenka Ti andingay kadagiti pannakariribuk mo

Ti sungbat kadagiti saludsod moTi resolusyon kadagiti nasabat mo a kontradiksyon

Ti tibker iti panawen ti panagduaduaTi tured iti sango ti panagbuteng

Ti kinatalinaay iti tengnga ti naranggas a gubat

Wen, kas kabiit ti panagsellag ti bulan ti nagbalin a biag moNgem agtultuloy a tangadek ti silnag na

Mangsilaw iti dalan ko ti naindaklan a biag moTi impakitam a kinabannuar

Ti kinatured ken kinatibker mo

Wen, agis-isem ka a nagpakada iti bulanA nangibati ti raniag iti bibig mo

Masinunu-ok nga agingga iti maudi nga anges moAy-ayatek a kadua

Sititibker nga inyebkas mo“Biag man ket idaton”

- Ka Allen

Pamamaalam sa buwan(Sa alaala ni Ka Trina)

Saksi ang buwan nang mabuwal ka’t yumakapSa lupang inibig at dinilig mo ng iyong dugo Ang mga punglo ng buktot na kaawayNa naminsala sa iyong katawanAy hindi man lang gumalosSa prinsipyo mong tangan

Tumanglaw ang buwanSa paghangos ng mga kasama’t masaNang gabing itawid ka sa mga bundok at ilogAt pagsikapang sagipin ang iyong buhaySa kabila ng kirot ng sugatan mong kalamnanNapangiti ka at hinangaan moAng pinilakang sinag ng buwanNa humahaplos sa gubat at kabundukan

Naging balisa ang buwan sa sumunod na gabiHumiyaw at nanangis maging ang kalawakan Nakidalamhati sa masa’t kasamang nagluluksa

Lumisan kang di ko man lang namalayan

Ngayo’y di mo na masisilayan Ang buwan na inalayan mo ng ngitiDi mo na muling makikita ang hatid nitong tanglawNa nagpupunyagi sa umiigting na karimlanTanglaw na nagkaloob sa iyoNg liwanag sa kabila ng mga agam-agamNg sagot sa mga katanunganNg resolusyon sa mga tunggalianNg tatag sa harap ng alinlanganNg tapang sa harap ng tákotNg kapanatagan sa gitna ng marahas na digma

Oo, ‘sinsandali ng pagsilay ng buwan ang naging buhay moNgunit patuloy kong titingalain ang liwanag nitoTatanglaw sa aking landas ang dakilang buhay moAng ipinamalas mong kabayanihanAng iyong kagitinga’t katatagan

Oo, nakangiti kang namaalam sa buwanNa nag-iwan ng kinang sa lábi moTiyak kong hanggang sa huling sandaliMahal kong kasama Buong tatag mong nasambit“Buhay may ialay”

- Ka Allen

1� │ NOBYEMBRE 2007 DANGADANG

Dinusa ti Agustin Begnalen Command(NPA-Abra) ni Raul

Labawan idi Oktubre 30 idiay Malibcong, Abra. Naala kenkuana ti maysa a kalibre .45 a paltog. Ni Labawan ket ahente ti 41st IB ken addaan nadadagsen a krimen kontra iti umili ken rebolusyon.

Idi pay 1996 nga inyetnag ti Probisyonal a Rebolusyonaryo a Gobyerno ti dusa a patay kenkuana gapu kadagiti krimen nga inaramid na. Maysa isuna kadagiti nangikabil iti granada iti agamang da Pilo ken Leona Sabadao, nga idi ket masikog, idiay sityo Sap-al, Buneg, Lacub. Natay dagiti agasawa ken ti sikog ni Leona gapu iti panagsabog ti granada. Idi 1993, ni Labawan ti gayd iti panagraut ti militar iti sityo Talipugo, Buneg, Lacub a nakatayen ni Ka Dam-at. Namin-adu a naggayd ni Labawan kadagiti tropa ti militar. Ti kaudian ket idi Marso-Abril 2007 iti nagtipon nga operasyon ti IN-PNP-RMG iti Lacub. Maysa met isuna kadagiti tallo a dadaulo ti “bonnet gang” a mangbutbuteng kadagiti umili ti Lacub ken Malibcong. Isuna ti direkta a responsable iti pannakatay da Palayen Sabado ken Renato Dulosan idi 2006. Nagserbi met isuna kas “spotter” para iti militar iti Abra-Kalinga Road ken nangharharas kadagiti aktibista ken umili manipud Malibcong, Tineg, Lacub, ken Baay-Licuan. Nakipaset isuna kadagiti operasyon a paniktik laban kadagiti yunit ti NPA iti amianan nga Abra.

Ti bangkay na ket naited kadagiti opisyal ti barangay, lallakay, ken kakabagian na.`

CAFGU dinusa ti ABC

Kinondena dagiti umili ti Camp 3, Tuba ken Ampucao, Itogon ti mandar ti National Commission on Indigenous Peoples a maisayangkat ti

maysa manen a dayalogo iti gandat a maawis ti umili nga ipalubos dan ti panagminas iti lugar da.

Nabayagen nga impadanon ti umili ti panagsupyat da iti aplikasyon ti Philex Mining Corporation para iti Production Sharing Agreement 102. Segun kenni Rufu Gayaso, tagapagsarita dagiti apektado a komunidad, saan da nga inted ti pammalubos da gapu iti kinaawan respeto ti Philex iti karbengan dagiti nainsigudan nga umili iti ansestral a daga da, saan a panangited ti kompanya iti umanay a suplay a danum kalpasan a pinerdi ti minas ti sigud a paggapuan ti danum dagiti umili, ken saan a panagbayad ti Philex kadagiti naapektaran a residente.

Saan nga inkankano ti MGB ti pangngeddeng ti umili. Imbes, inikkan na pay ti Philex ti special mines permit a mangipalpalubos nga ituloy latta ti kompanya ti agminas.

Kinondena met ti umili dagiti opisyales ti lokal a gobyerno ti Tuba a nangindorso iti aplikasyon ti

Philex idinto nga awan ti husto a panagkonsulta da kadagiti apektado nga umili.

Babaen iti napinget a panagkaykaysa ken panagtignay dagiti umili, mabaelan da nga agballigi laban iti dakkel a kompanya a kakumplot dagiti ahensya ken opisyales ti

gobyerno.`

Sinupyat dagiti umili ti Itogon, Benguet ti panagsukisok nga insayangkat ti Monkey Forest, maysa nga ahensya a nakabase

idiay Canada a minandaran ti Anvil Mining Ltd tapno agsukisok kadagiti komunidad nga agindeg iti Itogon Suyoc Mines. Plano ti Anvil Mining Ltd a gatangen ti sigud nga Itogon Suyoc Mines. Maysa a Joseph Lalo ti nangidaulo iti daytoy a panagsukisok. Natakuatan ti umili ti manangallilaw a panggep ti panagsukisok idi saludsoden dagiti researcher dagiti umili no ania dagiti proyekto a kayat da ta pondoan ti Anvil. Idi pay Agosto 16 nga impadanon ti umili ti Poblacion, Ampucao, ken Virac ti panagsupyat da iti panagserrek ti Anvil. Iti maysa nga asembleya ti komunidad idi Oktubre 13, kinumpronta ti umili dagiti researcher ti Monkey Forest ken Anvil.`

TAY-AK ti GUBAT Panangallilaw ti Anvil, sinupyat ti umili

Philex mines lablabanan ti umili ti Tuba

NOBYEMBRE 2007 │ 1�DANGADANGDAMAG KEN ADAL

Paspaspasan dagiti ahensya ti gobyerno ti panagiproseso

kadagiti aplikasyon ti panagminas iti Kordilyera. Amin dagiti ahensya ti gobyerno - NCIP, MGB, DENR, ken lokal a gobyerno ket nabilinan a papardasen da ti panangaproba kadagiti aplikasyon kas paset ti tarigagay ni Arroyo nga agbalin to ti Pilipinas a pagilian ti adu a minas inton 2010.

Maysa a ganggannaet a kompanya ti agpangpanggep

nga agminas iti nagbebeddengan ti Atok, Bokod, ken Tublay iti Benguet. TI MTL Philippines, maysa a kompanya a British ti nangibaon kadagiti tao a mangallukoy kadagiti konseho kadagitoy a lugar tapno sumuporta da iti eksplorasyon na iti 5,845 ektarya sadiay. Idi pay Pebrero 13, 2006 nga insubmitar ti MTL ti aplikasyon na iti Mines and Geosciences Bureau (MGB) tapno agisayangkat ti eksplorasyon para iti gambang, balitok, pirak,

lead, ken zinc. Inindorso daytoy ti MGB iti National Commission on Indigenous Peoples para iti panagala ti kompanya iti Free and Prior Informed Consent wenno pamma-lubos ti umili a maapektaran.

M a l a k s i d ditoy, adda pay e k s p l o r a s y o n

ti MTL idiay Quezon, Nueva Vizcaya no sadino a kinasuan ken impakulong na dagiti opisyal ken residente ti barangay Runruno gapu iti panagsupyat dagitoy iti minas.

Masapul nga agkaykaysa ti umili kadagitoy a lugar tapno lappedan ti panagserrek dagiti makadadael a minas. Ti Tublay ket lugar ti dati a Sto. Niño Mines a nagserra idi 1970s kalpasan ti open pit mining a nangibus iti mineral ken danum sadiay.`

Ipaspasardeng dagiti umili ti Mankayan, Benguet ti eksplorasyon

ti Crescent Mining Development Corporation (CMDC) iti Barangay Bulalacao ken Guinaang.

Idi Oktubre 22, nangipasa ni ABC president ken SB member Denver Tongacan ti resolusyon tapno ipasardeng ti eksplorasyon ti CMDC. Nangiruar met ni Mayor Manalo Galuten ti order para iti panangisardeng ti CMDC iti operasyon na. Ngem tallo nga aldaw laeng nga insardeng ti CMDC ti operasyon. Idi pay Setyembre a nagrugi ti eksplorasyon ti CMDC.

Inaprobaran ti MGB-CAR ti eksplorasyon ti CMDC idi Agosto 14, 2006 uray awan ti pammalubos ti umili. Inted ti MGB ti 25 tawen nga MPSA ti CMDC idi pay Nobyembre 12, 1996 no man pay awan pammalubos ti umili. Panggep ti CMDC nga agminas ti balitok ken gambang iti 534 ektarya idiay Mankayan.

Imbes nga alaen ti pammalubos ti intero a komunidad a maapektaran, sumagmamano laeng a makindaga ti kinatungtong ti CMDC. Impan na dagitoy idiay Golden Pines Hotel idiay Buguias idi Hulyo 30

Crescent Mining sinupyat ti umili ti Mankayan tapno agpirma ti memorandum of agreement (MOA) iti baet ti makindaga ken ti CMDC. Nagpirma met iti MOA ti uppat laeng a konsehal ti Barangay Bulalacao. Saan a natalakay daytoy a MOA iti sesyon ti Konseho ti Barangay ken awan ti pannakaaproba na.

Idi Agosto 10, aw-awisen da ti barangay kapitan ken ti intero a Konseho ti Bulalacao, nga agpirma iti MOA iti sango ti CMDC ken ti MGB. Saan nga immannugot ti intero a Konseho kasta met ti Kapitan. Kinondena dagiti residente ti panangited ti MGB iti MPSA ken EPA iti CMDC uray awan ti pammalubos ti umili.

Idi 1999, nagprotesta dagiti umili ti pito a barangay laban iti MGB gapu iti panangited na iti MPSA iti CMDC uray awan ti konsultasyon ken pammalubos ti umili.

Malaksid kadagitoy nga apli-kasyon, adda pay aplikasyon ti CMDC para iti 324 ektarya idiay Mankayan. Naisubmitar daytoy idi Agosto 30, 1994 ken nakaapela iti DENR para iti area status clearance. ̀

Manipud 2005, addan ti 114 aplikasyon a naiproseso ti MGB-CAR. Kadagitoy, 11 ti Financial and Technical Assistance Agreement, 65 ti Mineral Production Sharing Agreement, 37 ti Exploration Permit, ken maysa ti Industrial Sand and Gravel. Sakupen dagitoy nga aplikasyon ti 1.2 milyon ektarya wenno 66% ti kadagaan ti Kordilyera.`

Aplikasyon iti minas aglaylayus

Kompanya nga MTL sumsumrek iti Benguet

1� │ NOBYEMBRE 2007

DANGADANGDAMAG KEN ADAL

Nasurok 60 kaso ti panaglabsing kadagiti karbengan-tao ti

naidokumento ti Ilocos Human Rights Alliance (IHRA)-Karapatan. Dimmanon iti 200 ti biktima manipud iti 17 munisipalidad ti Ilocos Sur ken tallo a munisipalidad ti Ilocos Norte. Kabilang kadagitoy a kaso dagiti panagpangta, panagbugbog (physical assault), panagpilit (coercion), iligal a panagrikisa ken panagtiliw, kriminalisasyon kadagiti politikal a ganuat, kdpy.

Idi Setyembre 25, maysa a lalaki a mannalon ti pilit nga impan ti uppat nga elemento ti 50th IB iti kampo ti militar idiay Sinait, Ilocos Sur. Inakusaran ti militar isuna a kameng ti NPA basar iti maysa a surat nga iggem da ken gapu ta disdismayaen na ngamin kano dagiti kabaryoan na a kumuyog iti CAFGU. Idi imbaga ti mannalon nga awan ti kasdiay nga aramid na, kinugtaran ti maysa a soldado ti saka na. Pinangtaan da pay isuna a “no saan mi a makumbinsir dagiti kailiam a kumuyog iti CAFGU iti uneg ti dua nga aldaw, patayen mi sika!” Ininteroga da isuna agingga iti tengnga ti rabii. Plano ti militar nga agitakder iti detatsment ti CAFGU idiay Sinait, Ilocos Sur. Iti 32 a nirekrut ti militar, 13 laengen ti nabati gapu ta immatras ti kaaduan.

Iti met maysa a barangay, nagkampo dagiti militar iti barangay hall. Pinaayaban da dagiti umili a mapan ipadalus ti nagnagan da tapno mapaneknekan kano a saan

Abuso militar iti Ilocos agtultuloyda a sumupsuporta iti NPA. Iti simmaruno a panagpaayab ti militar, pinilit da nga agmiembro dagiti umili iti Alliance of the Defenders of Democracy, organisasyon a binukel ti militar.

Iti maysa a seminar nga insa-yangkat ti 503rd Brigade idi Hulyo, adda ti maysa a sibilyan a nagsaludsod no kasano a sangsangoen ti mili-tar dagiti terorista a grupo ken gubat ti gobyerno laban iti NPA. Simmungbat ni Col. Loreto Rirao a CO ti 503rd Brigade, “Apay a kasta ti saludsod mo? Siguro suporter ka ti NPA ken tultulongam ida nga agala

ti impormasyon isu nga ammo da ti amin nga isaysayangkat mi a panag-operasyon kadakuada! Ited mo ti personal profile mo!”

Idiay Salcedo, Ilocos Sur, “inimbita” ken inkuyog ti militar ti lima a mannalon iti kampo militar idiay Catayagan, Sta. Lucia, Ilocos Sur

tapno madalusan kano dagitoy ti nagan da kas

suporter ti NPA ken maikkat ti nagan da iti order of battle

watchlist ti militar. Imbaga kaniada ni Lt. Valerio, CO ti Bravo coy ti 50th IB, a madalusan ti nagnagan da no agpirma da kas surrenderee.

Impaganetget ti IHRA-Karapatan a rumbeng nga agtultuloy a bantayan ti umili dagiti panaglabsing kadagiti karbengan-tao ken labanan dagitoy uray iti sango ti narungsot a panagatake ti rehimen babaen iti Oplan Bantay Laya 2.`

Iligal a rinikisa dagiti kameng ti Provincial Mobile Group

ken Bontoc Municipal Police dagiti lallakay ken aktibista idi Oktubre 7. Ti dua a lugan dagiti lallakay ken aktibista a naggapu iti seremonya ti bodong ti Tonglayan, Natonin ken Basao, Tinglayan ket pinasardeng dagiti pulis nga indauluan mismo ni Bontoc Chief of Police Pablo Undalo idiay Sukit, Bontoc. Ni Undalo ket nakasibilyan a bado idi a panawen.

Armado ti M16 ken M14 dagiti 15 pulis a nagmandar nga agdissaag dagiti pasahero. Ti nagluganan dagiti aktibista a kameng ti Cordillera Peoples Alliance ket dagus a rinikisa dagiti pulis ken impilit da a pinalukatan amin a bag. Impaganetget dagiti aktibista nga awan ti karbengan dagiti pulis nga agrikisa nga awan ti mandamyento. Uray ti tugaw iti sango ti lugan ket inwalin dagiti pulis ken kinita ti sirok na.

Ni Jessie Lopez, maysa a pulis a nakasibilyan, ket naglitrato kadagiti amin a pasahero. Kuna ti maysa a pulis, “Nai-tip ngamin nga adda ti sabali a karga yo.” Kalpasan ti pasamak, natakuatan dagiti aktibista a ti order ket naggapu iti PNP Assistant Provincial Director William Viteno a nagparbo nga adda paltog a naikarga kadagiti lugan.`

Lallakay ken aktibista iligal a rinikisa ti PNP

NOBYEMBRE 2007 │ 19DANGADANGDAMAG KEN ADAL

Agtultuloy nga ikamkampanya dagiti mannalon ti pannakaisar-

deng ti panagusar kadagiti hybrid a pagay wenno makunkuna a “terminator seeds” ken “suicide seeds.” Segun kenni Andres Wailan, vice chairman ti Alyansa dagiti Pesante iti Taeng Kordilyera (APIT TAKO), dagitoy nga hybrid seeds ket nakadanonen agingga kadagiti kasulinekan a barbaryo. Suksukatan ti hybrid rice dagiti nainsigudan a klase ti pagay. Ti panagmula ti hybrid rice ket nayon a padagsen kadagiti mannalon gapu ta agdependar daytoy kadagiti nangina ken makasabidong a kemikal ken pestisidyo.

Ita a tawen, pinalubosan ti gobyerno a maimula kadagiti talon ti Pilipinas ti dua a klase ti hybrid rice manipud China. Maysa ti Kalinga kadagiti immuna a nagtestingan kadagitoy nga hybrid rice ti Philippine-Sino Center for Agricultural Technology (Philscat), ahensya a binukel ti Pilipinas ken China para kano iti panagtitinnulong iti agrikultura ti dua a pagilian. Ti Long Ping Hytech Company, maysa a kompanya manipud China, ti mangiwanwan iti produksyon ken

panangilako iti bin-i ti hybrid rice kadagiti mannalon.`

Mannalon nagkampanya kontra Hybrid Rice CARP awan nagbanagan na

“Naglabasen ti 19 tawen ti agraryo a programa ti

reaksyonaryo a gobyerno ngem nakurapay ken mabisbisin latta dagiti mannalon, ken tengngel latta dagiti apo’t daga ken ganggannaet a kompanya dagiti dadakkel a parsela ti agrikultural a dagdaga.” Daytoy ti imbaga ni Danilo Ramos, secretary general ti Kilusang Magbubukid ng Pilipinas iti martsa ti nasurok 5,000 mannalon idiay Manila idi Oktubre 19. Nakimartsa ditoy dagiti mannalon manipud Ilocos ken Kordilyera. Impanawagan dagiti mannalon nga ibasura ti CARP gapu ta saan na a narisut ti problema dagiti mannalon iti kinaawan ti bukod a daga a masukay. Pito kada sangapulo a mannalon ti agtaltalinaed nga awanan iti daga a masukay.

Idiay Cabugao, Ilocos Sur, dua a baryo ti biktima iti palso a reporma iti daga. Idi 1980, naikkan ti Certificate of Land Title (CLT) dagiti mannalon ti Barangay Bato ngem di a nagbayag ket kinansela met laeng daytoy ti Ministry of Agrarian Reform ni Marcos. Idi met 1986, naikkan ti CLT dagiti mannalon ti Barangay Lipit ken sityo Lubong Dakkel, Barangay Sagsagat ngem nakansela met laeng daytoy kalpasan ti sumagmamano a tawen.

Itatta, dagiti daga a suksukayen dagiti mannalon ket ag-agawen dagiti apo’t daga ken korporasyon. Idiay Barangay Bato, ag-agawen ni Maximina Sajor ti daga a sigud a sanikua ti apo’t daga a ni Miguel Florendo. Insalda kano ni

Florendo kenni Sajor daytoy a daga idi 1979, maysa a tawen sakbay a naikkan ti CLT dagiti mannalon. Nangaramid pay ni Sajor kadagiti peke a papeles tapno pagparangen nga ilaklakon dagiti mannalon ti dagdaga da kenkuana. Idiay met Barangay Lipit ken sityo Lubong Dakkel, ti daga ket ag-agawen ti Philippine North Realty Corporation, Seguban Enterprises, kasta met da Criselda Bondoc, Pablo Tan, Victor Tolentino, ken Reynante Savellano. Dagiti apo’t daga a Mercedes ken Salvador Encarnacion ti mangtagtagikua kadagitoy a daga sakbay a naited ti CLT idi 1986.

Agingga ita ket kari laeng ti mai-diaya ti CARP kadagiti mannalon. Kuna dagiti mannalon a babaen iti nagkaykaysa a tignay ken panangiru-pir iti karbengan da a matagikua da ti suksukayen da a daga.̀

Supyaten iti

panagserrek ti

hybrid seeds!

�0 │ NOBYEMBRE 2007

DANGADANGDAMAG KEN ADAL

Kinondena ti Migrante-Metro Baguio ti Overseas Workers’

Welfare Administration (OWWA) gapu iti saan na a panagtulong iti maysa nga OFW a napapatay idiay Canada. Inrason ni OWWA Admi-nistrator Mariano Roque a saan a maikkan ti tulong ni Jocelyn Dulnuan gapu ta saan a nagbayad isuna iti $25 (P1,100) a membership fee iti OWWA. Dumanon iti P8 bilyon ti pondo ti OWWA.

Ni Jocelyn Dulnuan, 27, addaan maysa nga anak ken taga-Hingyon, Ifugao, ket maysa a caregiver idiay Canada. Nasarakan ti bangkay na idi Oktubre 1 iti balay ti amo na. Agingga ita ket saan pay a nalawag no ania ti gapu ti pannakatay na. Naiyawid ti bangkay na idi Oktubre 18 babaen iti tulong ti komunidad dagiti Pilipino idiay Canada ken dagiti organisasyon a tumultulong kadagiti OFW. Sigud a domestic

helper idiay Hongkong ni Dulnuan sakbay a napan idiay Canada.

Kuna ni Flora Belinan, tagapag-sarita ti Migrante, a pakakitaan daytoy iti panangbaybay-a ti gobyer-no iti kasasaad dagiti OFW nga aw-awagan pay ni Arroyo a “new economic modern heroes” gapu iti kinadakkel ti pastrek da a dolyar iti Pilipinas.

Kuna pay ti Migrante a ti OWWA ti kangrunaan koma nga ahensya a mangted serbisyo kadagiti amin nga OFW nga agsapul iti tulong. Nagpanawagan ti Migrante iti panangibasura iti OWWA Omnibus Policies a mangibagbaga a sakbay a matulungan dagiti OFW, rumbeng nga agbayad da pay nga umuna ti membership fee iti OWWA. Impa-nawagan da pay nga ti OWWA fee ket rumbeng a singiren kadagiti employer saan nga iti OFW.`

OWWA managbaybay-a iti OFW

Sueldo ti mangmangged ip-ipiten ti LCMC

Igaggagara nga iladaw ti Lepanto Consolidated Mining Company

(LCMC) ti panangited iti sueldo dagiti 1,400 mangmangged manipud pay idi Oktubre 5. Pambar ti LCMC a naladaw ngamin ti panagbayad dagiti gimmatang iti balitok ken un-unaen ti kompanya ti panagbayad kadagiti utang na.

Kada sangapulo nga aldaw a ma-awat dagiti mangmangged ti sueldo. Ngem idi Oktubre maladladaw day-toy iti agingga tallo nga aldaw.

Kinondena ti National Federation of Labor Unions-Kilusang Mayo Uno (NAFLU-KMU) daytoy nga aramid ti LCMC. Segun kenni James Tulipa, regional coordinator ti NAFLU-KMU,

“Dagiti mangmangged ti nagkali ken nagproseso iti balitok, isu a rumbeng laeng a maited a dagus ti sueldo da.”

Makitkita dagiti mangmangged a taktika daytoy ti kompanya tapno lipiten dagiti mangmangged sak-bay a mangrugi manen ti baro a collective bargaining agreement iti baet ti kompanya ken unyon dagiti mangmangged.

Manipud nalpas ti welga dagiti mangmangged idi 2005 ket nakaurnong ti LCMC iti nasurok maysa a bilyon a piso a ganansya. Kuna dagiti mangmangged nga agisayangkat da iti aksyon masa no saan nga ilinteg ti kompanya daytoy nga aramid na.̀

awan ti ited mi kenkuana. saan met ngamin a

nagbayad.

agtalna kayo! awan pay ti sueldo! awan

ti kuarta mi!

NOBYEMBRE 2007 │ �1DANGADANGDAMAG KEN ADAL

Konkondenaren dagiti umili iti Mountain Province ken dagiti

Igorot iti dadduma a paset ti pagi-lian ken ti lubong ti anomalya iti implementasyon ti pannakaisimpa iti Halsema Highway. Babaen iti maysa a petisyon iti internet ken surat kadagiti lokal a dyaryo iti Kordilyera, imbaga da a masaysayang laeng ti ginasut a milyon a piso a buwis ti umili gapu iti anomalya ken korapsyon. Mano a dekada ti naglabas ken mano a bilyon a piso ti nabusbos ngem saan latta a nasayaat ken saan a natalged dagiti kalsada. Kinuna da pay a masapul a tumakder ken agtignay dagiti umili tapno maisardeng ti panagaramid kadagiti substandard wenno depektibo a kalsada ken proyekto. Addan nasurok 200 a pirma iti petisyon a makita iti website nga http://groups.yahoo.com/groups/mountain province.

Iti kasilpo a damag, inikkat ni DPWH Regional Director Mariano Alquiza dagiti pito nga empleyado ti DPWH gapu kano iti panangbaybay-a da nga isigurado ti kalidad ti implementasyon ti proyekto. Ngem

ibagbaga dagiti dismayado nga empleyado ti DPWH nga inaramid ni Alquiza daytoy tapno makaluban ti pannakairaman na iti anomalya. Idi damo, iliblibak ni Alquiza nga adda anomalya a mapaspasamak iti panagisimpa iti Halsema Highway. Napabainan ni Alquiza idi nagsa-saruno ti pannakaibutaktak dagiti anomalya. Naduktalan a dagiti kon-traktor ket dummy wenno pasurot laeng ti nangato nga opisyal ti DPWH regional office ken ti nangato

nga opisyal iti Mountain Province. Biningay da daytoy iti 40% para iti opisyal ti DPWH ken 60% para iti opisyal ti Mountain Province.

Lallalo a bumayag ti pannaka-isimpa ti Halsema gapu ta masapul a sukatan dagiti kontraktor dagiti depektibo ken substandard a paset ti kalsada. Agarup 141 bloke ti nakeddengan a maikkat ken masukatan, ngem 37 pay laeng kada-gitoy ti naikkat.`

Anomalya iti Halsema Highway nakondena

Birbiroken dagiti lokal nga opisyal ti Kordilyera no sadino ti napanan ti kuarta para iti irigasyon

a proyekto ti National Irrigation Authority (NIA). Kuna dagitoy nga agingga ita ket saan pay a nairugi ti proyekto ngem addan ti inruar ti NIA a report idi pay Mayo a 21% ti naipatungpal iti proyekto ken agarup 1,800 ektarya ti naisimpa. Kuna pay ti NIA a nasurok 7,000 ektarya ti sakup ti proyekto na a panangisimpa kadagiti irigasyon. Ti balor ti proyekto ket P222.73 milyon para iti intero a Kordilyera. `

Pondo ti NIA mapukpukawProbinsya Balor ti

ProyektoBilang ti Proyekto

Kalinga P55.3 milyon 16Apayao P45.2 milyon 13Benguet P39.12 milyon 44Ifugao P34.77 milyon 27Mountain Province P33.26 milyon 40Abra P15.16 milyon 12

�� │ NOBYEMBRE 2007

DANGADANGDAMAG KEN ADAL

Dawaten mi kadagiti masa ken kakadua nga itultuloy da nga agisurat ken agipaw-it ti pidbak iti Dangadang no man pay

naisardengen a mainaynayon ti feedback sheet gapu iti panag-ngato ti presyo ti papel. Agusar laengen iti sabali a papel. Iti pidbak, isurat ti sungbat kadagiti sumaganad:1. Ania ti artikulo wenno topiko a napateg a

nabásam iti daytoy nga isyu ken apay? Ania ti

epekto na kenka?2. Ania dagiti termino, topiko, wenno paset a

saan mo unay naawatan?3. Ania dagiti kayat mo a matalakay kadagiti

sumaruno nga isyu?4. Ania ti dadduma pay a makunam?5. Ania ti nagan mo (agusar iti alyas), trabahom,

probinsya nga ayan mo?

Mangrugi inton 2008 ti maysa a repormista

a proyekto a pangallilaw manen kadagiti umili ti Kordilyera. Ti Cordillera Highland Agricultural Resources Management Program (CHARMP) II ket tuloy ti CHARMP I a naipatungpal idi 1997-2004 kadagiti nadumaduma a paset ti Kordilyera.

Kas iti CHARMP I, ituloy ti CHARMP II ti wagas a dole-out wenno maipadawat laeng a repormista a proyekto. Pangmabiitan laeng a benepisyo ti ipaáy dagitoy a proyekto. Kasla nasayaat iti damo a buya ngem ad-adu ti negatibo nga epekto na iti umili kas iti panagbalin da a managdependar laeng kadagiti maipadawat a proyekto imbes nga agsanggir iti bukod a kabaelan, ken maburak ti panagkaykaysa da gapu iti panagiinnapal iti maited a benepisyo wenno maipautang a kuarta. Kasta met a maguyod dagiti umili nga agmula kadagiti cash crop nga agkasapulan ti adu ken nangina nga abono, bin-i, ken pestisidyo.

Ti kangrunaan nga agbenepisyo kadagitoy a proyekto ket ti agpautang a bangko ken ti kurakot nga opisyales ti gobyerno. Gapu ta pautang ti pondo ti proyekto, nadagsen dagiti

kondisyon a naigalut kadaytoy. Maysa ditoy ket ti panaggatang kadagiti produkto dagiti imperyalista a korporasyon ken panagusar kadagiti teknolohiya dagiti kapitalista uray no saan nga umannatup

iti Kordilyera.Mainayon dagiti munisipyo

ti Lacub, Licuan-Baay, Luba, Malibcong ken Tubo iti Abra; Bokod ken Kabayan iti Benguet; ken Barlig, Besao, ken Sadanga iti Mountain Province kadagiti dati nga erya ti CHARMP idiay Bauko, Bontoc, Sagada, ken Tadian iti Mountain Province; Boliney, Bucloc, ken Sallapadan iti Abra; Atok, Bakun, Buguias, Kapangan, Kibungan ken Sablan iti Benguet. Maibilang iti expansion areas ti CHARMP II dagiti munisipyo ti Balbalan, Lubuagan, Pasil, Tanudan, ken Tinglayan iti Kalinga; Hungduan, Hingyon, Mayoyao, Tinoc, ken Asipulo iti Ifugao; ken Calanasan, Conner, ken Cabugao iti Apayao.

Agarup $60.75 milyon wenno P2.7 bilyon ti balor dagiti proyekto ti CHARMP II. Ti pondo ket ipautang dagiti imperyalista a bangko kas ti Asian Development

Repormista a CHARMP II maipatungpal

Kadagiti 240 miembro ti Kongreso, ni Bongbong Marcos,

kongresman ti Maikadua a Distrito ti Ilocos Norte ti kaaduan ti biyahe na. Segun iti rekord ti Plenary Affairs Bureau ti Kongreso, agarup kada lawas nga agbyahe ni Marcos idiay abrod manipud naglukat ti Kongreso idi Hulyo 23. Iti uneg ti dua a bulan, walo a daras a napan ni Marcos sadiay abrod.`

Bongbong Marcos, biyahero a Kongresman

idiay bu

lan!

saanak

pay n

a-

kadan

on idiay

.

Bank ken International Fund for Agricultural Development. Mangted met ti gobyerno iti P137 milyon kas counterpart wenno kontribusyon. Ti proyekto ket agbayag iti pito a tawen.`