T.C.

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

YANGIN İHBAR SİSTEMİ

SERHAT ALAY

228545

EREN DEMİRKAN

228532

SERVET TEKE

210342

DANIŞMAN

PROF. DR. CEMİL GÜRÜNLÜ

MAYIS 2013

TRABZON

T.C.

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

YANGIN İHBAR SİSTEMİ

SERHAT ALAY

228545

EREN DEMİRKAN

228532

SERVET TEKE

210342

DANIŞMAN

PROF. DR. CEMİL GÜRÜNLÜ

MAYIS 2013

TRABZON

LĠSANS BĠTĠRME PROJESĠ ONAY FORMU

Serhat ALAY, Eren DEMİRKAN ve Servet TEKE tarafından Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ

yönetiminde hazırlanan “ YANGIN İHBAR SİSTEMİ” başlıklı lisans bitirme projesi

tarafımızdan incelenmiş, kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans Bitirme Projesi olarak

kabul edilmiştir.

Danışman : Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ

Jüri Üyesi 1 : Prof. Dr. Sefa AKPINAR

Jüri Üyesi 2 : Prof. Dr. İsmail Hakkı ALTAŞ

Bölüm Başkanı : Prof. Dr. İsmail Hakkı ALTAŞ

ÖNSÖZ

Öncelikle hazırlamış olduğumuz bu çalışmada bizlere zamanını ayırmaktan kaçınmayan

ve her türlü bilgi birikimini paylaşıp en iyi şekilde yönlendiren değerli hocamız Prof. Dr.

Cemil GÜRÜNLÜ’ye sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca bu çalışmayı destekleyen

Karadeniz Teknik Üniversitesi Rektörlüğü’ne Mühendislik Fakültesi Dekanlığına ve

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölüm Başkanlığına içten teşekkürlerimizi sunarız.

Aldığımız eğitimde, iyi bir mühendis olabilmemiz için gereken bütün bilgilerini

bizlerden esirgemeyen tüm bölüm hocalarımıza teşekkür eder, saygılarımızı sunarız.

Son olarak eğitimimiz süresince bize her konuda maddi ve manevi tam destek veren

ailelerimize saygı ve sevgilerimizi sunarız.

EREN DEMĠRKAN

SERHAT ALAY

SERVET TEKE

TRABZON

MAYIS,2013

ii

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No

Lisans Bitirme Projesi Onay Formu…………………………………………………….i

Önsöz…………………………………………………………………………………...ii

İçindekiler……………………………………………………………………………...iii

Özet……………………………………………………………………………………ıv

Şekiller Dizini………………………………………………………………………….v

Tablolar Dizini………………………………………………………………………...vı

Semboller ve Kısaltmalar……………………………………………………………..vıı

1.Giriş…………………………………………………………………………………..1

2.Yangının Tanımı ve Tarihçesi………………………………………………………..3

2.1. Yangının Tanımı………………………………………………………………....3

2.2. Yangın Çeşitleri……………………………………………………………….....3

2.3. Yangının Tarihçesi…………………………………………………………….....3

2.4. Yangının Nedenleri………………………………………………………….......4

2.5. Yangın Söndürmede Kullanılan Yöntemler…………………………………......6

2.6. Yangın Söndürücü Maddeler…………………………………………………....7

2.7. Yangına Karşı Alınması Gereken Önlemler…………………………………......8

2.8. Yangın Algılama Sistemleri ve Çeşitleri…………………………………….......9

2.8.1. Yangın Algılama Sistemleri…………………………………………........9

2.9. Yangın Alarm Sistemleri Nasıl Çalışır…………………………………………..9

2.10. Yangın Algılamada Kullanılan Sistemler……………………………………..10

2.10.1. Klasik Sistemler………………………………………………………...10

2.10.2. Adreslenebilir Sistemler………………………………………………..10

2.10.2.1. DigitalAdreslenebilir Sistemler………………………………………10

2.10.2.2. Analog Adreslenebilir Sistemler……………………………………..11

2.10.2.3. Elektronik Adreslenebilir Sistemler……………………………….....11

2.11. Algılayıcılar……………………………………………………………………11

2.12. Algılayıcıların Sınıflandırılması…………………………………………….....12

2.13. Algılayıcı Seçimi…………………………………………………………........14

3. Projede Kullanılan Malzemeler………………………………………………….....16

3.1. Konvansiyonel Yangın Algılama Paneli…………………………………….....16

Sayfa No

3.2. Duman Dedektörü…………………………………………………………….17

3.2.1. İyonizasyon Duman Dedektörleri………………………………………….....17

3.2.2. Fotoelektrik Duman Dedektörleri……………………………………………18

3.3. Isı Dedektörleri………………………………………………………………...18

3.3.1. Sabit Elemanlı Isı Dedektörleri……………………………………………...18

3.3.2. Isı Artış Algılama Elemanları……………………………………………..…18

3.4. Alev Dedektörleri…………………………………………………………..….19

3.5. Yangın Alarm Sireni…………………………………………………………...19

3.6. Yangın Kablosu………………………………………………………………..20

4. Projenin Çalışma Süreci………………………………………………………….22

5. Deneysel Çalışmalar……………………………………………………………...25

6. Değerlendirme……………………………………………………………………26

7. Sonuç……………………………………………………………………………..27

Kaynaklar……………………………………………………………………………28

Ekler.…………………………………………………………………………….......29

Özgeçmiş……………………………………………………………………...……..31

ÖZET

Yaptığımız bu proje bir Yangın İhbar Sistemi tasarlamasıdır. Tüm binalarda, yangını

başlangıç aşamasında, tehlikeli seviyelere ulaşmadan algılayarak, gerekli önlemlerin

alınmasını sağlayacak şekilde yasalar gereği de kurulması zorunlu olan erken uyarı

sistemlerine Yangın İhbar Sistemleri denir. Konvansiyonel ve adreslenebilir yangın

sistemleri olmak üzere 2 çeşit ihbar sistemi vardır. Bizim yaptığımız bu projede

konvansiyonel yangın ihbar sistemi üzerinde çalışılmıştır.

Sistem en basit anlamda, yangını başlangıç aşamasında algılayacak çeşitli tipteki

algılayıcılar (ısı,duman), algılanan yangının değerlendirmesini yapacak ve gerekli olan

yerleri uyaracak ana kontrol paneli ve sesli uyarı cihazlarından meydana gelir. Biz bu

sistemi 2 katlı maket bir ev üzerinde kurguladık.

Bu sistemin amacı; olası bir yangında erken müdahale etmeyi sağlamak ve yangının

büyümesini engellemektir. Çünkü böyle bir felakette her bir saniyenin bile büyük önemi

vardır. Projenin yapımı, modellenmesi ve izlenen diğer yollar Tablo 1’ deki çalışma

takviminde belirtilmiştir.

ıv

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ

Şekil 1 Projenin Autocad ortamında çizimi

Şekil 2 Projede Kullanılan Algılayıcılar

Şekil 3 Projede Kullanılan Konvansiyonel Yangın Paneli

Şekil 4 Yangın Sireni

Şekil 5 Projemizin Son Hali

v

TABLOLAR DĠZĠNĠ

Tablo 1 Çalışma takvimi

Tablo 2 Yangına neden olan durumların bazı yıllara göre sayısal olarak dağılımı

Tablo 3 Yangın alarm sirenine ait özellikler

vı

SEMBOLLER VE KISALTMALAR

Semboller Açıklama

V Volt

mA Miliamper

Db Desibel

Kısaltmalar Açıklama

TKYK Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği

ISA Instrument Society of America

LED Işık Yayan Diyot

vıı

Tablo 1. Çalışma Takvimi

1-15

Şubat

15-28

Şubat

1-15

Mart

15-31

Mart

1-27

Nisan

1-10

Mayıs

10-21

Mayıs

Bitirme

Konusu

Hakkında

Araştırma

X

X

X

Malzemeleri

Araştırma

X

X

X

Malzeme Satın

Alma

X

X

X

Mekanik

Kısım

Çalışmaları

X

Elektriksel

Kısım

Çalışmaları

X

X

Tez Yazma

X

X

Uygulamanın

Testi

X X X

1. GĠRĠġ

Projede günlük hayatta tüm binalarda kullanılması gerekli olan bir konvansiyonel

yangın ihbar sistemi yapılmıştır. Bu sistem 2 katlı maket bir ev üzerinde tasarlanmıştır.

Evin her katında 3 bölme bulunmaktadır. Bu bölmeler; mutfak, oturma odası ve yatak

odasıdır.

Mutfakta ısı algılayıcıları, oturma odası ve yatak odasında ise duman algılayıcıları

bulunmaktadır. Mutfaklardaki algılayıcıların farklı olma sebebi; ocak, fırın vs. eşyaların

yüksek ısılarda çalışması sebebiyle yangın tehlikesi arz etmesidir. Bu algılayıcılar her katta

ayrı ayrı bağlama yaparak çıkışları 4 bölmeli (Zone 1, Zone 2, Zone 3, Zone 4)

konvansiyonel yangın paneliyle bağlantı yapılmıştır. Bu panelin çıkışında da yangın

uyarısı veren sirenler bulunmaktadır.

Örneğin; 2.katın oturma odasında bir duman olduğunda odadaki duman sensörü bunu

algılayıp yapılan bağlantılarla konvansiyonel yangın panelindeki Zone 2 ışığını

yakmaktadır. Böylelikle yangının 2.katta çıktığı kullanıcı tarafından anlaşılmaktadır. Daha

sonra uyarı sirenleriyle etraftaki diğer insanların da dikkatini çekip yangın olduğunu ve

önlem alınması gerektiğini bildirmektedir.

Bu anlatılanların tasarım şeması Şekil 1 de ve kullanılan malzemelerin listesi ve

özellikleri aşağıda verilmiştir.

Şekil 1: Projenin Autocad Ortamında Çizimi

2

2. YANGININ TANIMI VE TARĠHÇESĠ

2.1. YANMANIN TANIMI

Maddenin oksijen ve ısıyla birleşmesiyle meydana gelen kimyasal olaydır. Yanmanın

meydana gelmesi için madde, oksijen ve ısının bir arada olması gerekir.

2.2. YANGIN ÇEġĠTLERĠ

Yangın çeşitlerini şöyle yazabiliriz [1 ]

A sınıfı yangınlar

Katı maddelerin oluşturduğu yangınlardır. Maddeler soğutularak ve yanıcı

maddelerortamdan uzaklaştırılarak bu tip yangınlar söndürülebilir.

B sınıfı yangınlar

Bu sınıfa giren maddeler yanıcı özelliği olan sıvılardır. Sis halinde su, köpük,

karbondioksit, kuru kimyevi toz ile bu tip yangınlar söndürülebilir.

C sınıfı yangınlar

Hidrojen, petrol gazı, hava gazı gibi gazların yanması ile meydana gelen yangınlardır. Bu

sınıfta elektrikli makine ve hassas cihaz yangınları bulunur. Elektrik akımı durdurularak ve

kuru kimyevi toz kullanılarak bu tip yangınlar söndürülebilir.

D sınıfı yangınlar

Yanıcı özelliği olan hafif metal maddelerin ve alaşımların yanmasıyla ortaya çıkan yangın

çeşididir. Bu yangınları söndürmek içinde kuru kimyevi toz kullanılır.

2.3. YANGININ TARĠHÇESĠ

En eski dönemlerde acil durumlarda madeni çanlar kullanılmaktaydı. Daha sonra ilk

olarak 1981 yılında ABD’de elektrikli zil üretilmiştir. İlk alarm butonunun 1900’de

üretilmesinden sonra da, 1914 yılında ilk elektrikli siren üretilmiştir. Konvansiyonel

yangın algılama ve uyarı sistemleri ise 1930’lu yıllarda binalarda, fabrikalarda, otellerde

kullanılmaya başlanmıştır. 1936’da ilk cam kırarak kullanılan alarm butonu, 1970’de

sıcaklık sensörleri, 1976’da ise duman sensörleri üretilmiştir. 1980’li yıllarda

mikroişlemcilerin yaygın olarak kullanılmaya başlanmasıyla birlikte de adreslenebilir

yangın algılama ve uyarı sistemleri geliştirilmiştir.

3

Yangın algılama ve ihbar sistemi sürekli olarak denetleme yapabilen bir sistem olmalı,

bir hayat koruma sistemi olduğu için bu ciddiyette tasarlanmış yapıda olmalı sistem içinde

kullanılan yangın kontrol paneli, giriş-çıkış modülleri, sensörler mikroişlemci kontrollü

olmalıdır.

Yangın algılama ve ihbar sistemi tasarımında geliştirilebilirlik ve esneklik esas

alınmalıdır. İstenildiğinde sadece mikroişlemcilerin yazılım kısmında yapılacak

değişikliklerle mevcut durumlar kolaylıkla değiştirilebilmeli ve ileride oluşabilecek

ihtiyaçlar düşünülerek sensör, modül gibi ekipmanlar eklenebilmelidir.[2]

2.4. YANGININ NEDENLERĠ

1. Korunma Önlemlerinin Alınmaması

Yangının çıkmasındaki nedenlerin başında gerekli ve yeterli önlemlerin alınmaması

gelmektedir. Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin, elektrik kontağının, LPG tüplerinin

yeterince korunmaması büyük yangınlara neden olmaktadır. Binaların elektrik

tesisatlarının teknik koşulara uygun olmaması yangının nedenleri arasındadır. Buna dair

bilinmesi gereken şartlar vardır.

2. Bilgisizlik

Küçük ya da büyük herhangi bir yangın meydana geldiğinde nasıl davranılacağını

bilmemek, yangına yanlış ve ya yetersiz müdahale yapılmasına neden olur ve bu da

yangının kontrol altına alınmasını güçleştirir. Isıtma cihazlarının yanlış yerleştirilmesi,

elektrikle çalışan cihazların yanlış kullanımı yangına sebebiyet verir.

Eğitim, yangına müdahale için çok önemlidir. Gerekli ve yeterli bilgi alınması ve

bunların doğru uygulanması halinde yangın kontrol altına alınır.

3. Ġhmal

Yangına müdahale konusunda bilgi tek başına yeterli değildir. Bunun yanında

ihmalkarlıkta yangına sebebiyet verir. Örneğin; içilen bir sigaranın söndürülmeden yere

atılması.

4. Kaza

Bütün önlemlerin alınması sonucunda da yangın meydana gelebilir. Bu istem dışı

meydana gelen olaylar yani kazalar da yangına neden olur. Önlemlerin alınması da bazı

durumlarda yeterli olmamaktadır.

4

Elektrik kontağından meydana gelen yangınlar buna örnek olarak verilebilir.

5. Sabotaj

Herhangi bir ihmal veya bilgisizlik sonucu meydana gelmeyen, kötü niyetli kişi ya da

kurumların başka kişi veya kurumlara kasıtlı olarak maddi-manevi zarar vermek adına

yangın çıkarması can ve mal kayıplarına neden olur.

6. Sıçrama

Küçük veya büyük bir yangının çevreye sıçrayarak daha da büyümesi oluşacak zararı

arttıracaktır. Yangının sıçramaması için gerekli önlemler alınmalıdır. Aksi takdirde

yangının kontrol altına alınması güçleşecektir.

7. Doğa olayları

Yıldırım düşmesi gibi olaylar da yangına neden olmaktadır. Tablo-2 de yangına sebep

olan faktörlerin bazı yıllara göre sayısal değerleri verilmiştir. Burada görülmektedir ki

yangına sebep olan faktörlerin başında sigara gelmektedir.

5

Tablo 2: Yangına neden olan durumların bazı yıllara göre sayısal olarak dağılımı

1999 YILI

Adet %

1923-98 YILLARI

ARASI

Adet %

Sigara 5836 39 67411 33

Baca 1121 8 37679 18

Elektrik Kontağı 3262 22 32724 16

Elektrikli Alet 398 3 24118 12

Kıvılcım Sıçraması 445 3 9857 5

LPG Gazı 755 5 12547 6

Akaryakıt 154 1 10125 5

Diğer 2861 20 9570 5

TOPLAM 14832 100 204031 100

2.5 YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN YÖNTEMLER

A-Soğutarak Söndürme Yöntemi

Su ile soğutarak, yanıcı maddeyi dağıtarak ve kuvvetli üfleme ile üç yolla soğutarak

söndürme işlemi gerçekleştirilebilir.

Su ile soğutma işleminde, en çok kullanılan yöntemlerdendir. Yanıcı özelliği olan

maddeyi boğarak ve bu maddeden ısı alarak kimyasal özelliği sayesinde su, yangının

söndürülmesinde yardımcı olur. Püskürtücü ekipmanlar ile su yangın bölgesine

gönderilebilir.

6

Yanıcı maddeyi dağıtma işleminde, yüksek ısı bölünerek yangın söndürülür. Isı

bölündükçe düşer ve yangın sönmeye başlar.

Kuvvetli üfleme işleminde, maddenin yanması sırasında üzerine üflenen hava ısının

düşmesine ve yangının sönmesine neden olur. Yangın küçük iken bu işlem fayda

sağlamaktadır ancak yangın büyüdüğünde bu fayda sağlanamamaktadır. Çünkü kuvvetli

havanın yangına sağlayacağı oksijen miktarı fazla olacağından yangın daha da

büyüyecektir.

B-Havayı Kesme

Örtme, boğma, yanıcı maddelerin ortadan kaldırılması olmak üzere üç yöntemle havayı

kesme işlemi gerçekleştirilir.

Örtme yönteminde, yanıcı maddenin hava ile temasının kesilmesi kimyasal ve katı

maddeler yardımıyla yapılır.

Boğma yöntemi, yanan maddenin oksijen ile teması kesmek veya en aza indirmek için

yapılır. Kapalı alanlarda meydana gelen yangınlara müdahalede önemli bir rol

oynamaktadır.

Yanıcı maddenin yanma durumunda olması sırasında ortadan kaldırılarak yangının

söndürülmesi işlemine yanıcı maddelerin ortadan kaldırılması denir.

2.6 YANGIN SÖNDÜRÜCÜ MADDELER

Yangın söndürmede kullanılan maddeleri şöyle yazabiliriz: Su, kum, karbondioksit gazı,

kuru kimyevi toz ve köpük.

Su: Özelliği bakımından yangın söndürme işleminde kullanılan en önemli maddedir. Katı

madde yangınlarının söndürülmesi bakımından oldukça etkilidir.

Kum: Yanma durumunda olan maddelerin hava ile temasını kesmek amacıyla kullanılan

bir maddedir.

Karbondioksit Gazı: Yanıcı maddenin oksijensiz bırakılarak söndürülmesini sağlar.

Karbondioksit sıvı halde özel çelik tüplerin içerisinde saklanır. Bu gaz kapalı alan

yangınlarının söndürülmesinde daha çok etkili olmaktadır.

Kuru Kimyevi Toz: Benzin, petrol gibi sıvı madde yangınları, aşırı sıcaklıktan meydana

gelen katı madde yangınları ve yanıcı gazların oluşturduğu yangınların söndürülmesinde

kullanılan maddedir.

7

Köpük: Soğutma özelliğinden dolayı yangın söndürme de kullanılır. Ayrıca yanan

maddelerin hava ile temasını kesme görevi de vardır.

2.7 YANGINA KARġI ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER

Binalar, fabrikalar, otel ve hastane gibi tesislerin yapımı aşamasında yangından

korunma yönetmeliklerine uyulması gerekir. Bu yönetmeliklere uyulması yangına karşı

alınabilecek önlemlerin başında gelir.

Herhangi bir işyeri veya kuruluşta yapısal ve organizasyon bakımından olmak üzere iki

çeşit yangını önleyici yol vardır.

Yapısal Bakımdan Yangını Önleme Yolları:

-Kullanılan yapı malzemelerinin yanma özelliği olmamalı veya yanıcı özelliği çok az

olmalıdır.

-Yangın bölümleri oluşturulur.

-Dumanların başka bölümlere geçmesini önlemek amacıyla duvardan sızıntılar önlenir.

-Parlayıcı patlayıcı maddeler birbirinden ayrılmalıdır.

-Yangın söndürme malzemeleri hazır konumda bulundurulmalıdır.

Organizasyon Bakımından Yangını Önleme Yolları:

-Binayı idare eden kişiler görevini iyi yapmalı.

-Yasaklar gerekli ve yeterli olmalıdır.

-Yapının tesisatları sürekli bakımdan geçirilmelidir.

-Belirli aralıklarla yangın tatbikatları yapılmalıdır.

-Fazlalık olan yangın yükü kaldırılmalıdır.

-Yangın ihbar sistemlerinin kontrolü ve bakımı düzenli olarak yapılmalıdır. Yangın

ihbar sistemi yangını önleme işleminde en önemli unsurların başında gelmektedir. Bu

nedenle bu sistemlerin bakımı dikkatli ve düzenli olarak gerçekleştirilmektedir.

8

2.8 YANGIN ALGILAMA SĠSTEMLERĠ VE ÇEġĠTLERĠ

2.8.1 YANGIN ALGILAMA SĠSTEMLERĠ

Yangın alarm sistemi; bulunduğu bölgede duman veya sıcaklık algılandığında otomatik

olarak devreye giren, yangını sirenle haber veren, kullanıcıya anında uyarı gönderebilen

yangın tehlikeli olabilecek boyutlara ulaşmadan insanların can ve mal kaybını güvence

altına almalarına yardımcı olan sistemdir. Çeşitli algılayıcılardan oluşan bu sistemler aynı

zamanda başka sistemlere entegre olarak çalışabilirler. Yangın olduğu zaman

havalandırmayı açmada ve yangın söndürme sistemlerinin devreye girmesinde yardımcı

olur.

TKYK, yangın algılama ve ihbar sistemlerinde bakımların düzenli olarak belirli

zamanlarda yapılmasını zorunlu kılar. Bakım esnasında, kontrol paneli test konumuna

alınıp algılayıcıların bazı kısımlarına test aparatları ile alarm verdirilmelidir. Algılayıcıların

geçmişi hafızalarına alma özelliği vardır ve dolayısıyla geçmişi rapor etme olanağı sağlar.

Algılayıcılara ilişkin güncel ve geçmiş durum alarm, arıza ve kirlilik eğrileri grafiklerle

takip edilebilir ve raporlanabilir.

2.9 YANGIN ALARM SĠSTEMLERĠ NASIL ÇALIġIR?

Yangın alarm sistemleri son zamanlarda giderek yaygınlaşmaktadır. Özellikle Avrupa

uyum yasaları ve Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliğinin çıkarılması ile birlikte

yangın alarm sistemlerinin kullanılma alanları genişlemektedir. Yangın alarm sistemleri

temelde iki alanda üretilmekte ve uygulanmaktadır:

-Konvansiyonel yangın ihbar sistemleri

-Adresli yangın ihbar sistemleri

Konvansiyonel yangın ihbar sistemleri küçük alan kaplayan veya noktasal adresleme

ihtiyacının az olduğu açık alanlarda kullanılmaktadır. Sistemin artısı ekonomik olmasıdır.

Adresli yangın ihbar sistemleri ise bölünmüş alanların fazla olduğu yapılar ile daha çok

büyük alan kaplayan projelerde kullanılmaktadır

9

2.10.YANGIN ALGILAMADA KULLANILAN SĠSTEMLER

2.10.1. KLASĠK (KONVANSĠYONEL) SĠSTEMLER:

Bu sistemlerin çalışma prensibi yangını bölgelerine ayırmaktır. Dedektörler, yangın

bölgesinden kontrol paneline çekilen kablolara paralel bağlanarak enerjiyi hattan alırlar ve

sonra sinyali kontrol paneline iletirler.

Burada dedektörler karar verme merciidir. Birbirine paralel bağlanan algılayıcılar veya

butonlar bilgiyi kontrol paneline aktaracak biçimde bağlanırlar. Bölge içerisindeki alarm

veren dedektörlerin çeşidi ne olursa olsun, o bölgeye ait bir sinyal kontrol paneline iletilir.

Klasik sistemler ekonomiktir ancak bazı olumsuz yanları da bulunmaktadır. Konvansiyonel

sistemlerde ayrı ayrı ihbar hatlarından kablo çekilerek konrol paneline bağlantı yapılır.

Böylece bu sistemlerde kullanılan kablo sayısı artar. Aynı hat üzerinde bulunan çeşitli

dedektör ve butonlardan gelen sinyaller birbirinden ayırt edilemez. Dedektörler

karşılaştırıcıdan meydana gelirler. Elektriksel büyüklüğe dönüştürülen fiziksel büyüklük,

referans değer ile karşılaştırılır. Elde edilen değer, referans değerin üzerine çıkması

durumunda sinyal panele iletilir.

2.10.2. ADRESLENEBĠLĠR SĠSTEMLER

2.10.2.1. DĠGĠTAL ADRESLENEBĠLĠR SĠSTEMLER

Bu sistemde her dedektörün kimlik kodu vardır. Kimlik kodu panel tarafından

tanınmaya yarar. Alarm durumunda algılama yapan dedektörün yeri kontrol paneli

üzerinden tam olarak görünür.

Adreslemeli sistemlerde, alan başına en fazla 128 adet dedektör bağlanabilir.

Dedektörler yardımıyla panel üzerinden haberleşmesiyle arızaların hangi dedektörden

kaynaklandığı panel üzerinden görülebilir. Maliyet olarak klasik sistemlere göre daha

pahalıdır. Digital adreslenebilir sistemlerin özellikleri şöyledir:

-Aynı kabloya bağlı çok sayıda dedektörün her birinden bağımsız sinyaller alınır.

-Yangın bölgeleri yazılım ile tamamlanır. Bağlandıkları yerler önemli olmaksızın

butonlar ve dedektörler hatta uygun şekilde yerleştirilirler.

-Bir kabloya bağlanabilecek dedektör sayısı fazla olabileceğinden kullanılan kablo

miktarında tasarruf söz konusudur.

10

2.10.2.2.ANALOG ADRESLENEBĠLĠR SĠSTEMLER

Klasik veya adreslemeli sistemlerde algılayıcılar, normal ve alarm durumlu olmak üzere

çift konumlu çalışmaktadırlar. Dedektörler algıladığı ısı veya duman miktarını kontrol

paneline iletirler. Kontrol paneli dedektörlerin hepsiyle haberleşerek ölçülen değerleri alır.

Alarm durumunun gerekip gerekmediğini ölçülen değer ile referansı karşılaştırarak karar

verir. Kullanılan dedektörlerin referans değerleri farklı olabilir. Sistemin hassasiyeti

açısından bu önemlidir. Örneğin; ısısı klimalar yardımıyla kontrol edilebilen bir odanın

içerisindeki dedektörün algılayabileceği veriler arasındaki fark ile sigara içilebilen bir

odadaki dedektörün algılayabileceği veriler arasındaki fark aynı olmaz. Sistem

hassasiyetini koruyarak kararlı bir çalışma yapısına sahip olacak ve yanlış ihbar gibi bir

durumla karşılaşma oranı büyük ölçüde azalacaktır.

2.10.2.3. ELEKTRONĠK ADRESLENEBĠLĠR SĠSTEMLER

Elektronik adreslenebilir sistemlerde kontrol paneli, sistem içerisindeki elemanlar ile

hem tarama hem de yayın yöntemi ile haberleşme sağlar. Bölgedeki mikroişlemci kontrollü

butonlar, modüller, dedektörlerin geçmişi hatırlayabilen bellekleri vardır. Bu elemanların

her biri yalnızca kendi bilgilerini saklayabilirler. Bu bilgiler:

Cihazın,

-Adresi

-çalışma modülü ve tipi

-çalışma zamanı

-çalışma süresi içinde verdiği alarm sayısı.

-Ayrıca varsa en son alarm sırasında dedektörün kaydettiği değerler.

Mikroişlemcilerin bölgedeki elemanlara indirgenme sebebi sistemin sürekliliğini ve

verimliliğini sağlamaya yarayan bilgileri kullanıcıya aktarmaktır. Ayrıca bakım onarım

kolaylığı getirmektir.

2.11. ALGILAYICILAR

Fiziksel değerler ve hareketli yüklerin davranışlarını anlayan elektronik devreler

arasındaki bağlantıyı sağlayan aygıtlardır. Bu cihazların kullanım alanları oldukça geniştir.

Kontrol, koruma, görüntüleme vb. birçok alanda kullanılabilirler.

11

Günümüzde kullanılan birçok algılayıcı tipi vardır. Bu algılayıcılar gün geçtikçe gelişen

teknolojiyle birlikte yeni çeşitlerinin oluşturulmasına ve geliştirilmesine imkan

sağlamaktadır.

Bazı algılayıcılar oldukça basit yapılı tasarlanırken bazıları ise oldukça karmaşık

yapıdadır. Karmaşık yapıdaki algılayıcılar rezistif, manyetik, optik ve diğer türlerin birlikte

kullanılmasından oluşur. Algılayıcıların anlaşılması için fizik, elektrik-elektronik, kimya,

biyoloji bilgileri yeterli düzeyde olmalıdır.

Algılayıcı ve Transdüser terimleri birbirlerinin yerine sık sık kullanılırlar. Transdüserler

genel olarak enerji dönüştürücü olarak tanımlanır. Sensörler ise diğer enerji türlerini

elektrik enerjisine dönüştüren cihaz olarak tanımlanır. Fakat ISA sensör ve transdüseri eş

anlamlı olarak kabul etmiş ve genel tanım olarak “ölçülen fiziksel özellik, miktar ve

koşulları elektriksel büyüklüğe dönüştüren cihaz” demiştir. [3]

2.12. ALGILAYICILARIN SINIFLANDIRILMASI

Algılayıcılar çok çeşitli olması sebebiyle birçok sınıfa ayırmak mümkündür. Ölçülen

büyüklük, çıkış büyüklüğü, besleme ihtiyacı bunlardan birkaçıdır.

A. GĠRĠġ BÜYÜKLÜKLERĠNE GÖRE

Bu büyüklükler genel olarak 6 gruba ayrılabilir. Bunlar;

a)Elektriksel

Gerilim, akım, direnç, elektrik alan, frekans, endüktans, kapasitans vb.

b)Mekanik

Alan, miktar, kuvvet, moment, basınç, hız, ivme, uzunluk vb.

c)Termal

Sıcaklık ve ısı akışı.

d)Kimyasal

Reaksiyon hızı, yoğunlaşma, içerik, Ph miktarı vb.

e)Manyetik

Manyetik moment, alan yoğunluğu, akı yoğunluğu, geçirgenlik

f)IĢıma

Faz, yansıtma, gönderme, yoğunluk, dalgaboyu vb.

12

B. ÇIKIġ BÜYÜKLÜKLERĠNE GÖRE

Dijital çıkışlar bilgisayarlarla doğrudan iletişim kurabilirler. Fakat bu iletişimleri

kurarken bazı kurallar kullanılır. Bunlardan bazıları;

a)RS232C

Bu kural en başta telefonlarda iletişim için tasarlanmıştır. Daha sonra birçok bilgisayar

sistemi bu kuralı kullanmaya başlamıştır ve RS232 standart bir kural haline gelmiştir.

b)RS422A

Bu kuralda alıcı ile verici arasındaki uzaklık yeterince uzaktır. Fakat diferansiyel ara

birim sayesinde mesafeden dolayı oluşan sinyal zayıflaması çok küçük seviyeye çekilir ve

yüksek hızlı haberleşme sağlanır.

c)RS485

RS422A kuralı geliştirilerek oluşturulan bir kuraldır. Bu kuralda 32 adet alıcı ve

vericinin tek bir kabloyla iletişim sağlanabilir. RS485 kablodaki iletişim sorunlarını

ortadan kaldırmaktadır.

C. BESLEME ĠHTĠYACINA GÖRE

Bu algılayıcılar 2 gruba ayrılırlar:

Pasif Algılayıcılar

Fiziksel veya kimyasal değerleri başka bir büyüklüğe çevirirlerken herhangi bir kaynaktan

enerji almazlar. Termokuplu algılayıcılar bu gruba girerler.

Aktif Algılayıcılar

Zayıf sinyalleri ölçebilen bu algılayıcılar dışardan bir beslemeye gereksinim duyarlar. Bu

algılayıcılar çıkış sinyallerini elektriksel olarak üretirler.

D. POZĠSYON, SEVĠYE VE YER DEĞĠġĠM ALGILAYICILARI

Güvenlik sistemleri, robotik sistemler gibi sistemlerde pozisyon belirli bir referansa

göre belirlenir. Birçok yolla pozisyon ve yer değişim ölçülebilir. Bunları; potansiyometrik,

yer çekimi, ultrasonik, kapasitif, endüktif, manyetik, optik algılayıcılardır.

13

E. HIZ VE ĠVME ALGILAYICILAR

İvme ölçen ve elektromanyetik hız algılayıcıları adı altında iki adet algılayıcı bu gruba

girerler.

F. KUVVET VE GERĠNĠM ALGILAYICILAR

Kuvvet algılayıcıları miktar ve nitelik olarak ikiye ayrılırlar. Miktar algılayıcısı ölçtüğü

kuvvetin değerini çıkışa elektrik sinyali olarak verir. Kuvvet algılayıcıların çeşitleri

strengeçler, dokunma algılayıcıları, quartz kuvvet algılayıcıları, piezoelektrik kuvvet

algılayıcılarıdır.

G. AKIġ ALGILAYICILARI

Akış algılayıcıları; ısıl iletim, ultrasonik, elektromanyetik, mikroakış, hafif rüzgar

algılayıcıları olarak sınıflandırılırlar.

H. NEM ALGILAYICILARI

Nem beş çeşit yöntemle ölçülebilir. Bu yöntemler; kapasitif, iletkenlik, ısıl iletkenlik,

optik nem algılayıcıları, osilasyonlu nem algılayıcıları olarak sıralanabilir.

Ġ. SICAKLIK ALGILAYICILARI

Sıcaklığın algılanması veya ölçülebilmesi için maddenin ısıl enerjisinin bir miktarının

algılayıcıya iletilmesi gerekir. Algılayıcı da görevini yaparak bu enerjiyi elektriksel işarete

dönüştürür. Cismin içine veya üstüne yerleştirilen algılayıcıda problar ve cisim arasında ısı

iletimi olur. Isı iletimi sonucunda prob soğur veya ısınır. Algılayıcı da bu ısı değişiminden

etkilenir.

2.13. ALGILAYICI SEÇĠMĠ

Bir mühendis bir değişkenin gözlenmesine karar verdiği zaman bir ikileme düşer ve

kendi kendine en iyi algılayıcı hangisidir diye sorar. Çalışmakta olan algılayıcı yapı

bakımından basittir. Algılayıcıya dışardan uygulanan elektriksel sinyal ile fiziksel özelliği

değiştirilmelidir.

14

Sık sık aynı uyarıcı farklı fiziksel olaylar dolayısıyla farklı algılayıcılar ile ölçülebilir.

Bu nedenle bu algılayıcının tercihinde mühendislere büyük iş düşmektedir. Seçim ölçütleri,

maliyet, güç harcanımı, çevresel koşullar, vb. gibi birçok etkene bağlıdır. Elde edilen

değişkenler dikkate alındıktan sonra doğru seçim yapılabilir.

Algılayıcı seçiminde önemli olan etkenler vardır. Bunları şöyle yazabiliriz:

Ölçüm koĢulları

Neden ölçüm yaparız? Ölçtüğümüz büyüklük ne? Ölçüm aralığımız ne? Ölçtüğümüz

büyüklüğün karakteristiği nasıldır? Ölçüm sonucunda sınırların aşılmasına ne kadar izin

vereceğiz? Ölçtüğümüz şeyin kimyasal veya fiziksel özellikleri nelerdir? Algılayıcı nereye

ve hangi kurallara göre monte edilmelidir? Algılayıcının etkisi altında kalacağı çevresel

faktörler nelerdir?

Bulunabilirlik koĢulları

İsteklerimizin hepsine cevap veren algılayıcıyı piyasadan rahatça bulabiliyor muyuz?

Ya da elimizde bulunan bir algılayıcı üzerinde değişiklikler yapmak yeterli olur mu?

Yoksa başka bir algılayıcı mı tasarlamalıyız? Bu işin üstesinden gelebilecek firmalar

hangileri? Algılayıcıyı zamanında yetiştirebilecek mi?

Maliyet faktörleri

Kullanmakta olduğumuz algılayıcının maliyeti fonksiyonunu karşılıyor mu? Seçtiğimiz

algılayıcının sebep olacağı test, periyodik ölçümleme, montaj gibi masrafları karşılıyor

mu? Kullanacağımız algılayıcıyı, doğru seçebilmemiz için, yukarıdaki saydığımız

kıstaslara uymalıdır. Yoksa; gerek mali yönden, gerek ölçümlerin doğruluğu yönünden,

gerekse yapacağımız işte güven bakımından kayıp yaşayabiliriz.

15

3.PROJEDE KULLANILAN MALZEMELER

3.1.KONVANSĠYONEL YANGIN ALGILAMA PANELĠ

Konvansiyonel yangın algılama panelleri, yangın algılama sistemlerinin en sade olan

elemanıdır. İhbar bölgesi adı verilen algılama elemanlarının olduğu bölgeden oluşur.

İhbarın nereden geldiğinin anlaşılma ihtimali yoktur. Bu nedenle çok bölgeli olan yerlerde

konvansiyonel sistemler kullanılması, yangın anında ihbar gelen bölgede araştırma

yapılmasını gerektirir, bu da zaman kaybına neden olur. Bu nedenle de ayrıca kapı üstü

lambalar kullanılmaktadır. Bu lambalar, sensörlerin bulunduğu yerin dışında kolayca

görülebilen bir yere konulmakta ve zone üzerindeki uyarı veren sensörün kolayca

bulunmasını sağlamaktadır. Ayrıca sensörlerin kirlenmesi, hatalı uyarıların ortaya

çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle sistemlere sürekli olarak bakım yapmak zorunludur.

Sistem, her bölgede birbirine paralel bağlanmış algılama elemanlarından oluşur.

Sistem, zone temelinde hat kontrolünü hat sonuna bağlanmış olan Hat Sonu Direnci

diye ifade ettiğimiz bir direnç sayesinde, sürekli devrede olan bir akım sayesinde yapar.

Herhangi bir nedenle hat kesilir veya sensörlerden birisi yerinden sökülürse, bu akım

devrede dolaşamadığı için ilgili zoneda arıza uyarısı olur. Böylece hat açık devre

ihtimaline karşı korunmuş olur. Alarm durumunda ise, sistemler arasında bazı farklılıklar

olsa da, temel yapı aynıdır. Her zone da bir akımı sınırlayan devre vardır. Algılama

elemanları herhangi bir uyarı olduğunda, zone hattını kısa devre yaparlar. Hattan akan

akım, akım sınırlayıcı devre tarafından belirli bir seviyede tutulur. Bu arada yangın uyarısı

gerçekleşir. Alarm durumunda, sirenler ya da ilgili çıkışlar devreye girer. Sulu ve özel

gazlı söndürme paneli de bu grupta yer alır. Temel olarak bir söndürme bölgesinde, iki

algılama bölgesi bulunur. Her iki zonedan da yangın uyarısı geldiğinde, söndürme çıkışı

devreye girer. Sistemde ayrıca doğrudan gazı boşaltabilmek için “ Boşaltma Butonu “ ve

gerektiğinde gazın boşalmasını geciktirebilmek için “ Bekletme Butonu “ yer almaktadır.

Zonelardan gelen ilk uyarı zil ile ikinci uyarı ise flaşörlü sirenle yapılır.

16

3.2.DUMAN DEDEKTÖRLERĠ

Duman sensörleri 1970 ve 1980’li yıllarda çok geniş bir bölgede kullanılmaya

başlanmıştır. Yangın esnasında ortaya çıkan dumanı algılamayı sağlayan elemandır. Büro,

ev, otel, hastane gibi ortamlar için uygunlardır.

Yangında oluşan can kayıplarının en çok dumandan boğularak olduğu düşünülürse,

hayat koruma bakımından dumanı algılamada son derece hızlıdırlar. Bu algılayıcılar

çalışma şekillerine göre tanımlanırlar. Fotoelektrik sistemle çalışan duman sensörleri daha

büyük boyutlarda duman parçacıkları oluştuğundan düşük enerjili ve devam eden

yangınları tespit etmekte başarılıdırlar. İyonizasyon yöntemi ile çalışan sensörler ise, çok

sayıda küçük duman parçacıkları meydana geldiğinden yüksek enerjili, açık alevli

yangınları daha hızlı tespit edebilirler

.

3.2.1.ĠYONĠZASYON DUMAN DEDEKTÖRLERĠ

İyonizasyon duman dedektörlerinin yapısında yer alan haznede radyoaktif madde yer

almaktadır. Radyoaktif maddenin ışımasıyla hazne içerisindeki hava iyonize olur. Pozitif

ve negatif iyonların bulunduğu iyonizasyon haznesi alfa veya beta radyasyon kaynağına

sahiptir.

İyonize olmuş havadaki nitrojen ve oksijen iyonları hazne içindeki ortamı iletken hale

getirir. Bu nedenle çok küçük bir akım elektrotlar arasında oluşur. Yanma sonucu oluşan

duman parçacık tarafından bozulan hava yoğunlaşması havanın iletkenliğinin azalmasına

yol açar. Duman dedektörünün aktif hale gelmesi iletkenliğin belirli bir süre sonra referans

değerinden küçük bir değere ulaşmasıyla gerçekleşir. Dedektör aktif hale gelerek yangın

durumunu bağlı bulunduğu sisteme bildirir.

Bu dedektörler dumanı çok küçük parçacıklar halindeyken algılayabilir. Yani duman

gözle görülemeyecek seviyedeyken dedektörler tarafından algılanabilir. Devreye girme

hızları, duman parçacıkların sayısıyla orantılıdır. Diğer dedektörlere göre klasik yangınları

bildirme hızları daha iyidir. Ancak hassas olduklarından yanlış alarm verebilirler.

Bakımları düzenli yapılırsa bu gibi durumların önüne geçilebilir.

17

3.2.2.FOTO-ELEKTRĠK DUMAN DEDEKTÖRLERĠ

Çalışmaları, dumanın ışığı emmesi ve ya dağıtması ile sağlanır. Yapılarında ışığa

duyarlı bir alıcıve karşısında ışık kaynağı vardır. Duman parçacıklarının hazneye

gelmesiyle alıcıya ulaşan ışık miktarına göre alarm çalar. Kaynak olarak LED kullanılır.

Alıcı olarak da fotosel, fotodiyot, foto rezistans gibi elemanlar kullanılır. Algılayıcı

elemanlar üzerine gelen ışıkla elektriksel tepki oluştururlar. Alıcı ve verici kısımları ayrı

ayrı yapılmıştır. Kontrolü gerçekleştirilecek alan içerisinde, karşılıklı, ayrı yerlere

yerleştirilen dedektörler arasında devamlı ışık akışı olur. Işığın akışını dumanın

engellemesi alarm verilmesine neden olur.

Bu dedektörlerin bakımı kolaydır. Ucuzdurlar. Yanlış alarm verme ihtimali diğer

dedektörlere göre daha azdır.

3.3. ISI DEDEKTÖRLERĠ

Alarm çalarak yangını ihbar eden ve söndürme özelliği bulunmayan dedektörlerdir.

Güvenilirdirler ancak yavaş çalışırlar. Daha ucuzdurlar. Yangın sonucunda öncelikle

dumanın oluşmadığı, devamlı yüksek ısı ve nem olan yerlerde ısı dedektörü kullanılır.

Garajlarda, mutfaklarda, çamaşırhanelerde kullanılır.

Isıl enerji ile devreye giren ısı dedektörleri, tavanda bulunurlar. Sıcaklık değeri

yükseldiğinde veya sıcaklığın artış hızı belli değeri geçtiğinde veya iki durumunda

oluşması halinde devreye girerler.

3.3.1.SABĠT ISI ELEMANLI ISI DEDEKTÖRLERĠ

Devreye girmeleri, sistemin ısı değerinin belirli seviyeyi geçmesiyle olur. Dedektörün

çalışmaya başladığı zaman ki hava sıcaklığı, dedektörün önceden belirlenmiş referans

sıcaklığından yüksektir. Bu fark yaklaşık 30 derece kadardır.

3.3.2.ISI ARTIġ ALGILAMA ELEMANLI ISI DEDEKTÖRLERĠ

Çevredeki sıcaklık değerine bakmaksızın ısı miktarındaki ani artışlarda alarm verirler.

Çalışma prensipleri bakımından sabit ısı elemanlı dedektörler ile aynı özelliğe sahiptirler.

Bu dedektörler, ısı değişimiyle direnci değişen elemana sahiptirler. Bu eleman ısındıkça

direnci küçülmektedir. Soğudukça direnç değeri artmaktadır.

18

Yani ısınma miktarıyla direnç değeri ters orantılıdır. Sabit ısı da çalışan dedektörlere

göre daha hızlı olduklarından avantajlıdırlar. Fakat ortam sıcaklığının sürekli değiştiği

yerlerde yanlış uyarılara sebebiyet verirler. Bu nedenle böyle ortamlarda kullanılmaları

sağlıklı olmaz.

3.4. ALEV DEDEKTÖRLERĠ

Tüm yanıcı maddeler, kendine has alev özelliklerine sahiptirler. Alevde bulunan

renklerin dalga boyları farklıdır. Bu dedektörler yapı bakımından alev algılayıcı optik

hücreden meydana gelmişlerdir. Dalga boylarıyla iletkenliği değişen, ışığa karşı hassas

malzemelerden yapılan bu hücreler titanyum, bizmut, altın gibi elementlerden oluşmuştur.

Dalga boylarına göre ayarlanması, bu elementlerin karıştırılması ve işlenmesi gibi bir

takım işlemlere tabi tutulmasıyla gerçekleştirilir. Kullanım alanları, parlayıcı ve patlayıcı

malzemelerin olduğu kimyasal tesislerde, madenlerde, fabrikalarda, vb. yerlerdir.

3.5. YANGIN ALARM SĠRENĠ

Projemizde kullandığımız alarma ait bazı özellikler aşağıdaki Tablo 3 de verilmiştir.

Tablo 3. Yangın alarm sirenine ait özellikler

19

TEKNĠK ÖZELLĠKLER

Model SIR-24P

Çalışma voltajı 24 V DC

Enerji Gereksinimi 300 Ma

Siren Ses Çıkışı 95 Db/1 m

Flash Oranı 80-90 kez /dk

Çalışma Sıcaklığı -110 o C + 50 o C

Çalışma Nemi 95 %

Her yerde kullanılabilme, sade ölçü ve yükseltilmiş ses seviyesi gibi özellikleri vardır.

Alarm sinyalizasyonu zil veya sirenden kaynaklanır. Sinyalizasyon durumunda

belirsizliklere yol açmadan, sistem içerisinde çok sayıda siren kullanılabilir.

Sirenin çalışma durumu için: Sirenin +, - uçları güç kaynağına bağlanır. Ses düzeneği

güçlüdür ve hızla artıp azalır. Jumper özelliği yoktur.

Zilin çalışma durumu için: Siren üzerinde bulunan + , - BELL uçlarına güç kaynağı

bağlanır. Jumperın takılı olmaması halinde ses yavaş artıp yavaş azalır. Jumper takılı ise,

ses hızlı artıp hızlı azalacaktır.

3.6. YANGIN KABLOSU

Bu kablolar, yangın durumunda enerji ve sinyalleri belirli bir zamanda karşılarlar.

Yangının tehlikeli boyuta ulaştığı durumlarda da sistemin bütünlüğünü ve iletişimini

devam ettirir. Yangın kablolarının yapımında inorganik maddeler kullanılır. Bu inorganik

malzemeler gaz ve duman yaymayan özelliğe sahiptirler.

Kablolama sisteminin dayanma süresinin, can güvenliği açısından önemli olduğu,

hayati önem taşıyan yerlerde kullanılır.

Yangın sırasında acil durum cihazlarının enerjilerinin devamlılığı için, yönetmeliklere

göre; siren ve flaşör kabloları, duman egzoz fanı kabloları, yangın algılama kabloları,

yangın pompalarını besleyen kablolar gibi malzemeler yangına en az 60 dakika

dayanabilmelidir. Kullanılan yalıtıma göre yangına dayanıklı kabloların üç çeşit emniyet

kablo tasarımı vardır:

1. Mineral Yalıtım:

Kompakt magnezyum oksit ile sarılmıştır ve bakır kılıf içerisinde bulunur. 2800 °C’ ye

dayanabilen kompakt magnezyum oksit yanıcı değildir. Mekanik olarak sabit ve etkisiz

olduğu için mekanik ve yalıtkanlık özelliklerinde herhangi bir değişme söz konusu

değildir. Bu özelliği ile mineral yalıtımlı kablolar su, yangın ve hatta kablo üzerinden

darbelerden zarar görmezler. Ayrıca magnezyum oksit neme karşı dayanıklı olmalarını da

sağlayabilir.

2. Mikalı Yalıtım:

Yalıtım, mika ve cam karışımı malzeme ile yapılır. Cam, iletkeni mekanik darbelerden

korumak amacıyla kullanılmıştır. Herhangi bir yangın durumunda kaplamanın

bozulmasıyla mika cam kılıf haline gelir.

20

Yeni durumdaki bu kaplama su geçirmez, elektriksel yalıtımı sağlayan özelliktedir.

3. Ġnorganik Polimerik Yalıtım:

Silikon esaslı kablolar da denir. Yapı itibariyle organik yalıtımlı kablolarla benzerlik

göstermektedir. Organik polimerler bozulunca yalıtım özelliği olmayan karbon yapılı bir

kalıntı oluşur. Silikon esaslı yalıtım çözülünce silikon oksit tabanlı kalıntı oluşur. Oluşan

bu kömür kırılgan yapıdadır ve gerekli yalıtımı sağlayabilir. Neme karşı korunmalıdır

çünkü suyu emme özelliği vardır. Neme karşı gerekli koruma sağlanmaz ise elektrik

arızalarına sebep olabilir. Yangın sırasında etkilenmeyecek ince madeni bir tabaka ile

kaplanarak su yalıtımı sağlanır.

21

4. PROJENĠN ÇALIġMA SÜRECĠ

Projenin yapımı aşamasında öncelikle 2 katlı maket evimiz inşa edildi. Bu evde her

katta 3 oda mevcuttur. Her odaya farklı algılayıcılar monte edildi. Bu algılayıcılar ısı,

duman ve gaz algılayıcılarıdır. Yaptığımız araştırmalara göre algılayıcılardan daha fazla

verim alabilmek için katlar arasında en az 30 cm, katların içe doğru derinliği en az 25 cm

olması gerekmektedir. Biz de bu kurallara uyarak algılayıcıların montajını bu şekilde

gerçekleştirdik. Montajını gerçekleştirdiğimiz algılayıcılar Şekil 2 ’ de gösterilmiştir.

Şekil 2. Projede Kullanılan Algılayıcılar

Algılayıcıların montajını gerçekleştirebilmemiz için önce her algılayıcıya ait bağlantı

kutuları monte edilip, gerekli bağlantılar yapıldıktan sonra algılayıcılarda bu kutulara

yerleştirildi.

22

Daha sonra aynı kattaki odalarda bulunan algılayıcılarla seri bağlama yapılarak çıkışları

evin arka tarafında bulunan konvansiyonel panelinin o kata ait girişine bağlandı. İki kat

için de bu işlemler yapıldı. Konvansiyonel yangın paneli evin arka bölümüne yerleştirildi.

Konvansiyonel yangın panelinin bağlantısı yapıldıktan sonraki görünümü Şekil 3 ’ de

gösterilmiştir.

Şekil 3. Projede Kullanılan Konvansiyonel Yangın Paneli

Panelden alınan çıkış ile evin yan tarafında bulunan sirene giriş yapıldı. Bu sayede

herhangi bir tehlike anında sirenin devreye girerek uyarı vermesi sağlanmıştır. Bağlantı

sonrası siren Şekil 4 ’ de gösterilmiştir.

23

Şekil 4. Yangın sirenimiz

Bu sistemin genel olarak çalıĢma prensibi

Sistemin panel ile seri bağlantı yaptığımız algılayıcılardan en sonda boşta kalanının artı

ve eksi uçları arasına bir hat sonu direnci yerleştirilir. Hat sonu direncinin buradaki işlevi

herhangi bir tehlike anında sistemin bu direnci göremeyip kısa devre olmasını sağlayarak

sirenin devreye girmesini sağlamaktır. Bu yüzden hat sonu direnci bu sistemin en önemli

elemanlarından biridir.

24

5. DENEYSEL ÇALIġMALAR

Elektriksel ve mekanik kısımlarının yapım aşamasını gerçekleştirdikten sonra projenin

çalışıp çalışmadığını kontrol ettik. Bu kontrol işlemlerini şöyle yaptık:

Öncelikle algılayıcıların sağlam olup olmadıkları kontrol edildi. 1. Katta bulunan

algılayıcıların kontrolü için bir adet çakmak kullanarak ortamda gaz oluşması sağlandı.

Bunu yaparken çakmak gazı algılayıcıya doğru tutuldu ve gaz sensörünün uyarı verdiği

görüldü. Gaz sensörünün uyarı verdiği ise panel üzerinde bulanan zone 1 ışığının yanması

ve akabinde sirenin çalışması sonucu anlaşıldı. Böylece 1. Katta bulunan gaz algılayıcının

çalıştığı gözlemlendi. Aynı katta bulunan ısı algılayıcının kontrolü için ise yine çakmaktan

yararlanıldı. Çakmak yakılarak ısı algılayıcıya doğru tutuldu ve bir süre beklenildi. Panel

üzerinde zone 1 ışığının yandığı gözlemlendi ve devamında siren uyarıyı verdi. Bu katta

bulunan ısı algılayıcının da sağlam olduğu anlaşıldı. Bu kat içinde bulunan ve son

algılayıcımız olan duman algılayıcısı için sigara dumanı üflendi ve panelde ışığın yanması

beklenildi. Işık yandıktan sonra alarm devreye girdi ve böylece 1. Kat içinde bulunan

elemanlarda herhangi bir problem görülmedi.

2.katta bulunan elemanlar için kontrol aşamasına gelindiğinde önce gaz dedektörünün

kontrolü yapıldı. Yine çakmaktan faydalanarak gaz algılayıcısının bulunduğu odada gaz

oluşturuldu. Panel üzerindeki zone 2 ışığının yandığı görüldü ve alarm verildi. Bu katta

bulunan ısı dedektörünün kontrolü için o ortamda çakmak yardımıyla ısı oluşturuldu ve

sonucunda alarm verildiği görüldü. İkinci katın duman algılayıcısı için bu algılayıcının

bulunduğu ortamda sigara dumanı oluşturuldu ve panelde ışığın yanmadığı görüldü. Tekrar

duman oluşturulduğunda yine panelde yanması gereken zone 2 ışığı yanmadı ve

dolayısıyla siren devreye girmedi. Bu algılayıcımızda bir sorun olduğu anlaşıldı.

Algılayıcıya ait bağlantı kutusu tekrara kontrol edildi ve devreye bir kez daha alındı. Yine

alarm verilmediği görüldü. Bu algılayıcı değiştirilerek başka bir duman dedektörü

yerleştirildi. Deneme işini tekrar gerçekleştirdiğimizde istediğimiz sonucu aldık.

Yapılan bu deney aşamalarından sonra projenin kusursuz çalıştığı gözlemlendi.

25

6. DEĞERLENDĠRME

Hazırlamış olduğumuz bu projede derslerde öğrenmiş olduğumuz bir takım bilgileri

doğru bir şekilde kullanarak yangın ihbar sistemini uygun bir maliyetle tasarlamak istedik.

Algılayıcılar, yangın paneli, yangın alarm sireni gibi günlük hayatta karşılaştığımız bu

aygıtları kullandık. Projenin yapımı aşamasında mühendisliğin gerekliliğinden olan

ekonomiklik ve basitliği göz önünde bulundurduk. Örneğin; projenin tasarımı aşamasında

maket evimizi 4 katlı olarak planlamıştık ancak daha sonra maliyet hesabı yapıldığında

ekonomikliği göz ardı etmiş olduğumuzu anladık. Sistemimizi 4 katlı evde yapmasak bile

istediğimiz sonuçları aldık. Evimizi 2 katlı yaparak sadece mekanik ve görsellik açısından

değişiklik yapmış olduk. Elektriksel açıdan elde etmek istediğimiz sonuçları yine aldık.

26

7. SONUÇ

Yangın ihbar sistemi günlük hayatta sıkça karşılaşabileceğimiz bir sistemdir. Bütün

hastaneler, oteller, fabrikalar vs. her yerde bu sistem kullanılabilir. Biz de insanlar için

hayati önem taşıyan bu sistemi projemize taşıdık. Projemizin tamamlanmış hali Şekil 5 ’de

gösterilmiştir. Bu proje daha farklı sistemlerde daha farklı mekanlarda geliştirilebilir. Biz

konumumuz ve maliyet gereği bu projeyi ancak bir maket ev üzerinde uygulayabildik. Bu

projeyi yapmamızdaki temel amacımız, elektrik ve kontrol alanındaki bilgilerimizi gerekli

şekilde kullanarak pratiğe dökmek ve mühendislik hayatımız açısından ileri ki dönemler

için ilk adımımızı atmaktır.

Şekil 5. Projemizin tamamlanmış hali

27

KAYNAKLAR

[1]. (2007). Yangın Çeşitleri, [Online]. Available

http://www.delinetciler.net/forum/nedir/90898-yangin-cesitleri-yangin-cesitleri-

nelerdir.html.

[2]. (2009). Yangın Tarihçesi, [Online]. Available

http://www.ceyplex.com/hizmetlerimiz/yangin-ihbar-sistemleri/yangn-tarhicesi

[3]. Süreç Denetimi, S., Akpınar, 2000.

28

EKLER

Standartlar ve Kısıtlar Formu

Karadeniz Teknik Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

STANDARTLAR VE KISITLAR

FORMU

Bitirme Projesinin hazırlanmasında Standart ve Kısıtlarla ilgili olarak, aşağıdaki soruları

cevaplayınız.

1. Projenizin tasarım boyutu nedir? Açıklayınız.

Projemizde tasarladığımız bu yangın ihbar sistemi binalarda, işyerlerinde, küçük

boyutlu hastane ve otellerde kullanılabilecek bir sistemdir.

2. Projenizde bir mühendislik problemini kendiniz formüle edip, çözdünüz mü?

Isı ve duman sensörlerinin evin içinde kullanılacağı odaların seçimi konusunda fikir

geliştirildi. Örneğin; mutfakta ısı dedektörünün kullanılması

3. Önceki derslerde edindiğiniz hangi bilgi ve becerileri kullandınız?

Süreç Denetimi dersi algılayıcı seçimimizde, aldığımız diğer dersler ise seçtiğimiz

malzemeleri kullanmamıza yardımcı olmuştur.

4. Kullandığınız veya dikkate aldığınız mühendislik standartları nelerdir?

Sistemin sorunsuz çalışması ve minimum maliyetle tasarlanması.

5. Kullandığınız veya dikkate aldığınız gerçekçi kısıtlar nelerdir?

a) Ekonomi

Sistemimizde kullandığımız malzemeleri seçerken maliyetleri de göz önünde

bulundurduk. Olabilecek en uygun fiyatla tasarlamaya çalıştık.

b) Çevre sorunları:

Sistem çalışması esnasında çevreye herhangi bir gürültü yaymamaktadır. Ancak tehlike

anında sirenin çalması ise projede beklenen bir durumdur.

29

c) Sürdürülebilirlik:

Kullanıcıya daha yararlı olması bakımından projemiz geliştirilmeye müsaittir.

d) Üretilebilirlik:

Ürünümüzün oluşturulmasında kullanılan malzemeler piyasadan kolayca temin

edilebilir.

e) Etik:

Proje etik açısından bir problem oluşturmamaktadır.

f) Sağlık:

Ürünümüzün, kullanan kişilerin sağlığına olumsuz etkisi bulunmamaktadır.

g) Güvenlik:

Projemizde elektrikle çalışan malzemeler bulunduğundan elektrikle çalışmada gerekli

olan güvenlik standartları geçerlidir.

h) Sosyal ve politik sorunlar:

Gerek kullanılan malzemeler gerekse ürünün kullanım alanları bakımından sosyal veya

politik sorunlar bulunmamaktadır.

Projenin Adı YANGIN ĠHBAR SĠSTEMĠ

Projedeki Öğrencilerin

adları

EREN DEMĠRKAN,SERHAT ALAY,SERVET

TEKE

Tarih ve Ġmzalar

30

ÖZGEÇMĠġ

Serhat ALAY, 1990 Kırıkkale doğumlu. İlkokul ve Ortaokulu Kırıkkale Hürriyet

İlköğretim Okulunda okudu. Lise hayatını Kırıkkale Atatürk Anadolu Lisesinde

tamamladı. Üniversite eğitimine ise Karadeniz Teknik Üniversitesinde Elektrik-Elektronik

Mühendisliği Bölümünde devam etmekte.

Eren DEMİRKAN, 1990 Samsun doğumlu. İlkokul ve Ortaokulu Atatürk İlköğretim

Okulunda okudu. Lise hayatını Vezirköprü Anadolu Lisesinde tamamladı. Üniversite

eğitimine ise Karadeniz Teknik Üniversitesinde Elektrik-Elektronik Mühendisliği

Bölümünde devam etmekte.

Servet TEKE, 1989 Mersin doğumlu. İlkokul ve ortaokulu Mersin İbrahim

Karaoğlanoğlu ilköğretim okulunda okudu. Lise hayatını Mersin 19 Mayıs lisesinde

tamamladı. Üniversite eğitimine ise Karadeniz Teknik Üniversitesinde Elektrik-Elektronik

Mühendisliği Bölümünde devam etmekte.

31