t.c. mİllÎ eĞİtİm bakanliĞi -...

T.C.MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

YANGIN ALGILAMA VE HBARSSTEMLERNN BALANTILARI

523EO0117

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... vGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................21. YANMA, YANGIN VE YANGIN ALGILAMA KONTROL PANEL VE KONTROLPANELNN MONTAJINI YAPMAK.................................................................................... 2

1.1. Yangnn Doas ...........................................................................................................21.1.1. Yanma, Yanmann eitleri................................................................................... 21.1.2. Yanmann rnleri ................................................................................................ 31.1.3. Yangn, Yangn Snflar........................................................................................ 51.1.4. Yangnn Oluum Safhalar ................................................................................... 61.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri ............................................................................71.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler ................................................................................. 9

1.2. Yangn Trleri.............................................................................................................111.2.1. LPG Yangnlar....................................................................................................111.2.2. Doal Gaz Yangnlar .......................................................................................... 111.2.3. Akaryakt Yangnlar ........................................................................................... 121.2.4. Baca Yangnlar ...................................................................................................121.2.5. Elektrik Yangnlar .............................................................................................. 131.2.6. Orman Yangnlar ................................................................................................ 141.2.7. Ara Yangnlar ...................................................................................................141.2.8. Bina Yangnlar....................................................................................................15

1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri.......................................151.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler .................................................... 151.3.2. Yangn Sndrme Cihazlar ................................................................................161.3.3. Yangn Sndrme Prensipleri..............................................................................17

1.4. Yangn Alglama Kontrol Paneli................................................................................. 181.4.1. Yangn Alarm ve hbar Sistemi(YAVS) ............................................................ 181.4.2. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Yerinin aretlenmesi .....................................191.4.3. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Sabitlenmesi ................................................... 211.4.4. Yangn hbar Sistemi Otomatik Telefon Balants ............................................211.4.5. Yangn hbar Sistemi G Kaynaklar.................................................................23

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30

RENME FAALYET2 ..................................................................................................322. YANGIN HBAR DEDEKTRLER BALANTILARINI VE MONTAJINI YAPMAK................................................................................................................................................32

2.1. Yangn Alarm Blgelerinin Belirlenmesi ...................................................................322.1.1. Yangn hbar Sistemlerinin eitleri ...................................................................322.1.2. Yangn Alarm Blgelerinin Tespiti ve Projelendirilmesi ....................................34

2.2. Dedektrler ................................................................................................................. 362.2.1. Dedektrlerin Mekanik Yaps ............................................................................362.2.2. Dedektrlerin Elektriksel Balants....................................................................362.2.3. Dedektr Alglama zellikleri ............................................................................40

2.3. Dedektr eitleri .......................................................................................................412.3.1. Duman Dedektrleri ............................................................................................ 412.3.2. Scaklk Dedektrleri ........................................................................................... 42

NDEKLER

ii

2.3.3. Alev Dedektrleri ................................................................................................ 422.3.4. Gaz Alglayclar..................................................................................................44

2.4. Dedektr ve Dier Ekipmanlarn Yerletirilme Kurallar...........................................442.4.1. Noktasal Dedektr Yerleimi ..............................................................................452.4.2. Is Dedektrlerinin Yerleimi ..............................................................................452.4.3. InTipi Dedektrlerin Yerleimi........................................................................482.4.4. Duman Dedektrlerin Yerleimi.........................................................................492.4.4. Alev Tipi Dedektrlerin Yerleimi .....................................................................53

2.5. Dedektr Yerleiminde Yaplan Yanllar ..................................................................532.5.1. Yaplan Uygulama Hatalar ve Doru Uygulama Esaslar ..................................542.5.2. Yangn hbar Projelerinde Dedektr Yerleimleri...............................................57


RENME FAALYET3 ..................................................................................................653. SESL VE IIKLI YANGIN ALARM CHAZLARI........................................................ 65

3.1. Sesli ve Ikl Cihazlar ................................................................................................ 653.1.1. Sesli Alarm Cihazlar........................................................................................... 663.1.2. Ikl Alarm Cihazlar .......................................................................................... 663.1.3. Sesli ve Ikl Alarm Cihazlarnn Balantlar.................................................... 67


RENME FAALYET4 ..................................................................................................734. YANGIN HBAR BUTONLARI....................................................................................... 73

4.1. Yangn hbar Butonlar Yerleimi...............................................................................734.2. Yangn hbar Butonlar Tipleri ................................................................................... 76

4.2.1. Sistemlere Gre Yangn Alarm Buton eitleri .................................................. 764.2.2. Mekanik ve alma Tiplerine Gre Yangn Alarm Butonlar............................ 764.2.3. eitlerine Gre Buton Balantlar ....................................................................77


RENME FAALYET5 ..................................................................................................845. YANGIN ACL YNLENDRME LEVHALARI............................................................ 84

5.1. Yerleim...................................................................................................................... 845.1.1. Acil Ynlendirme ve Aydnlatma Armatrleri Yerleim Kurallar ..................... 85

5.2. Acil Aydnlatma Ik Dzeyleri .................................................................................. 925.3. Acil Aydnlatma Sresi............................................................................................... 925.4. k aretleri .............................................................................................................925.5. ebeke Balantlar .....................................................................................................93

5.5.1. Armatrlerin alma ekline Gre Snflar ...................................................... 935.5.2. Armatrlerin Besleme Durumlarna Gre eitleri.............................................94

5.6. Test ve Bakm .............................................................................................................965.6.1. Gnlk Kontrol....................................................................................................965.6.2. Aylk Kontrol.......................................................................................................965.6.3. Yllk Kontrol ......................................................................................................965.6.4. Bakm................................................................................................................... 96


iii

RENME FAALYET6 ................................................................................................ 1006. YANGIN SNDRME SSTEMLER...........................................................................100

6.1. Yangn Sndrme Sistemleri .................................................................................... 1006.1.1. Sulu Sndrme Sistemleri ................................................................................. 1006.1.2. Gazl Sndrme Sistemleri ................................................................................1016.1.3. Kpkl Sndrme Sistemleri...........................................................................101

6.2. Yangn Sndrme Sistemlerinin zellikleri ............................................................. 1026.3. Tanabilir Yangn Tpleri ve Montaj .....................................................................103

6.3.1. Tanabilir Yangn Tp Kullanm...................................................................1046.3. Otomatik Sndrme Sistemleri ................................................................................. 106

6.3.1. Sulu Otomatik Sndrme Sistemleri .................................................................1066.3.1. Gazl Otomatik Sndrme Sistemleri ............................................................... 107

UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 109LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 111

RENME FAALYET7 ................................................................................................ 1137. YANGIN HBAR SSTEMLER ALTYAPI TESSATLARI ........................................113

7.1. Kablo zellikleri.......................................................................................................1137.2. Kablo Kullanm Alanlar........................................................................................... 114

7.2.1. Alglama Kablolar ............................................................................................ 1147.2.2. Alarm Kablolar .................................................................................................115

7.3. Kablo Tesisat ...........................................................................................................115UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 118LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 121

MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 122CEVAP ANAHTARLARI ...................................................................................................124KAYNAKA....................................................................................................................... 127

v

AIKLAMALARKOD 523EO0117ALAN Elektrik-Elektronik TeknolojisiDAL/MESLEK Gvenlik SistemleriMODLN ADI Yangn Alglama ve hbar Sistemlerinin Balantlar

MODLN TANIMIYangn alglama ve ihbar sistemleri, balantlar ile ilgilibilgi ve beceri kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/32N KOUL

YETERLKYangn alglama ve ihbar sistemleri ile ilgili projeleriokuyarak, ynetmelikler ve projeye uygun olarakmontajn yapmak

MODLN AMACI

Genel AmaYangn alglama ve ihbar sistemlerinin montaj vebalantlarn yapabileceksiniz.Amalar1. Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve

kontrol panelinin montajn hatasz yapabileceksiniz.2. Yangn ihbar dedektrleri, balantlarn ve

montajn hatasz yapabileceksiniz.3. Sesli ve kl yangn alarm cihazlarnn

balantlarn hatasz yapabileceksiniz.4. Yangn ihbar butonlarnn balantlarn hatasz

yapabileceksiniz.5. Yangn acil ynlendirme levhalarn hatasz

kullanabileceksiniz.6. Yangn sndrme sistemleri, balantlar ve

montajn hatasz yapabileceksiniz.7. Yangn ihbar sistemleri altyap tesisat balantlarn

ve montajn hatasz yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: Atlye, laboratuvar, iletme, bilgisayar,uygulanm rnek yangn ihbar projeleriDonanm: Bilgisayar, yangn alarm paneli, dedektrler,yangn alarm butonlar, yangn ihbar sirenleri, l aleti,matkap, kontrol kalemi, yan keski gibi elektriki elaletleri

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonraverilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semelitest, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi vebecerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GRSevgili renci,

Elektrik-elektronik teknolojisi hzla ilerlemekte ve hayatmzn her yerinde iletiim,elence, konfor gibi artan ve deien ihtiyalar ve talepleri karlamak zere srekli birgeliim iinde bulunmaktadr.

Gnmzde bu artan ve gelien ihtiyalar iinde belki de en nemlisi gvenliktir.nk insan sal ve hayat en nemli ve para ile llemeyecek bir deerdir.

nsan hayatn tehdit eden gerek grsel gerek yazl basnda srekli olarak duyulanpatlama, yangn gibi olay ve felaketler herkesi zmekte ve ayn zamanda tedirgin etmektedir.Son yllarda lkemizde de bu tip zc olaylara ahit olmaktayz. Bu sebeple yangnolay gereklemeden mmknse bunu nlemek, deilse bir an nce mdahale edilmesini ,tehlikenin bertaraf edilmesini ve ortamdakilerin gvenli bir yere intikalini en ksa zamandasalamak ok nemlidir.

Yangn olaynda saniyeler ok nemlidir. Zira, yangn baladktan sonra birokortamda ok hzla ekilde bymekte ve tehlike artmaktadr.

Bu sebeple insanlarn youn olarak bulunduu ve panik ortam oluabilecek hastane,okul, dershane, yeralt metro istasyonlar, alveri merkezleri gibi yerlerde yangn alglamave ihbar sistemlerinin bulunmas 12/06/2002 tarihli Bakanlar Kurulu karar ile 'BinalarnYangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik' kapsamnda zorunlu tutulmutur. Bu tipbinalara kullanm izni verilmesi, ilgili ynetmelik erevesinde gerekletirilecek "Yangnhbar Sistemleri" montajlarndan sonra gereklemektedir. Aksi hlde kullanm izni ve/veyaruhsat dzenlenmemektedir.

Bu sistemlerin projelendirilmesi, keiflerinin yaplmas ,montaj ve devreye alnmaselektrik-elektronik teknik elemanlarnn uygulama faaliyetleri iindedir.

Bu modlde yangn ihbar sistemlerinin sistemlerin tantlmas, projelerin okunmas,ynetmeliklere uygun olarak montajlarnn yaplarak devreye alnmas gerekletirilecektir.

Bu modl baar ile tamamlayarak mevcut piyasa koullarnda, yeterli bilgi vebeceriye sahip birer teknik eleman olacanza inanyor ve sizlere baarlar diliyorum.

GR

2

RENME FAALYET1

Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve kontrol panelinin montajnhatasz yapabileceksiniz.

Son yllarda lkemizde, fabrika, hastane gibi insanlarn youn olarakbulunduu yerlerdeki meydana gelen patlama ve yangnlar aratrnz.

evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul,alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm sistemleri gzlemleyiniz.

1. YANMA, YANGIN VE YANGINALGILAMA KONTROL PANEL VEKONTROL PANELNN MONTAJINI

YAPMAK1.1. Yangnn Doas

1.1.1. Yanma, Yanmann eitleri

Yanc maddenin oksijen ile s altnda belirli oranlarda birlemesi sonucu meydanagelen kimyasal bir reaksiyondur. Yanma olay, ortam ok yksek scaklk derecelerinekarabilir. Yanma olaynn gerekleebilmesi iin unsurun belirli oranlarda bir arayagelmesi gerekir. Bunlar: Oksijen,s(scaklk) ve yanc maddedir(Resim 1.1).

Resim 1.1: Yangn geni

RENME FAALYET1

ARATIRMA

AMA

3

Temiz bir ortamdaki havada % 20,9 orannda oksijen (O2) vardr. Yanma olaynngereklemesi iin bu orann % 16'nn altna dmemesi gerekir. Oksijen orannn % 16'nnaltna inmesiyle yanma reaksiyonu yava yava snmeye yz tutar. Oksijen orannn % 14'naltna dmesi hlinde yanma reaksiyonu olmaz.

Bir maddenin molekllerini hzlandran herhangi bir ey, o madde ierisinde s retir.Bu olay ise maddenin molekllerinin oksijen ile birlemesine izin verir. Bu olayn adyanmadr.

Yanma olaynn nc sac aya da yanc maddedir. Yanma olaynn iddeti yancmaddenin tutuma ve s yayma miktar ile orantldr. rnein, yn zor tutuan birmaddedir, kat ise kolayca tutuup alev alabilir. Benzin hemen alev alabildii hlde, mazotutututurmak olduka zordur.

1.1.2. Yanmann rnleri

1.1.2.1. Is

Yangn sonucu ortaya kan rnlerden ilki sdr. Yangn ilk be dakikada geometrikbir hzla geliir. Balangcnda bir bardak su ile sndrlebilecek bir kat madde yangn,ikinci dakikada bir kova su ile, nc dakikada ise bir f su ile ancak sndrlebilir.Yanc svlarda bu hz ok daha yksek, yanc gazlarda ise k hzna yakndr.

Sradan bir kat madde yangnnda 5. dakikada 555 C, 10. dakikada 660 C, 15.dakikada 720 C, 30. dakikada 820 Cye ulalmaktadr. Grld gibi en byk scaklkart ilk be dakikada olmaktadr.

nsan vcudu ve solunum sistemi 65C scakla snrl bir sre, 120 C scakla 15dakika, 143C scakla 5 dakika, 177C scakla ise sadece 1 dakika dayanabilir.

Bunun iin yangnlarda ilk dakikalar, hatta saniyeler ok nemlidir(Resim 1.2).

Resim 1.2: Yangnda s ve k

4

1.1.2.2. Ik

Yangnda ortaya kan dier bir rn k yani alevdir. Bu, baz gazlarn vepartikllerin yanmas srasnda grlen ktr. Bir alevde, mesel bir mum alevinde blgeayrt edilir: blge veya ekirdek blge, ksz olan bir blgedir. Yanan cisimden meydanagelen gaz ve buharla kapldr, scaklk derecesi en dk olan blgedir. Orta blgede tam biryanma olmaz. Mevcut olan scaklk ykseklii yznden, yanan cismin yayd gazlardankarbon meydan gelir ve karbon paracklar da korlaarak k saar. En d blgedeoksijenle yani hava ile fazla temas olduu iin tam bir yanma olur. Bu blgede scaklk enyksek derecededir.

1.1.2.3. Duman

Yanan maddelerden kan siyah veya koyu gri renkli gaz iindeki kat partiklleridir.Duman, kat, sv ve gaz olan cisimlerin karmndan meydana gelmitir. Bu karmlarnyap ve zellikleri hep ayn olmaz. Bacadan ve vapurdan kan dumanda kl, yanmamkmr, karbon (is), younlam su damlacklar ve katran partiklleri bulunur.

Yangnlarda meydana gelen can kayplarnn ok nemli bir miktar dumandan dolayzehirlenmeden olur.

Resim 1.3: Yangnda duman ve zehirli gazlar

1.1.2.4.Zehirli Gazlar

Yanma esnasnda duman ile beraber can ve mal gvenliini ciddi boyutlarda tehditeden youn zehirli gazlar kabilir. zellikle binalarda elektrik tesisatlarnda meydana gelenveya tesisata srayan yangnlar srasnda kan zehirli gazlar ok tehlikelidir. Yangnmahallinde meydana gelen can kayplarnn pek ou zehirli gazlar sebebiyle olmaktadr.

5

1.1.3. Yangn, Yangn Snflar

Yangn, doa, bina ve canllar tehlikeye atabilecek yanma olaylarna denir. Yangnok byk hayati tehlikeler meydana getirebilmektedir. Yangnlar, genel olarak yancmadde cinslerine gre drt ana grup altnda snflandrlmasna ramen genel olarak A B C DE snf olarak adlandrlr.

1.1.3.1.A Snf Yangnlar

Kat madde yangnlardr. Aa, mobilya, kmr, plastik gibi maddelerin yanmas ileoluur. Bu yangnlarda genelde kor oluur. Yangn mdahalesi soutma, yanc maddelerinortamdan uzaklatrlmas, su ve kimyasal yangn sndrclerle olabilir.

1.1.3.2.B Snf Yangnlar

Tutuabilen ve yanabilen sv yangnlar bu gruba girer. Benzin, benzol, fuel-oil,madeni yalar, vernik gibi maddelerin yanmas ile oluur. Sndrlmesi ve mdahale Asnf yangnlara gre zordur. B snf yangnlar, yanan madde ile oksijen temas kesilerek(bomak) sureti ile sndrlr.

1.1.3.3.C Snf Yangnlar

Gaz yangnlardr. Asetilen, metan, oksijen, LPG, doal gaz yangnlar bu snfa girer.Bu yangnlarda patlama ridki olduka fazladr. B snf yangnlar, yanan madde ile oksijentemas kesilerek (bomak) sureti ile sndrlr.

Bu tip yangnlarda gaz aknn ok hzl bir ekilde kesilmesi gerekir. Bu sebepleyangn alarm sistemlerinde gaz vanalar ihbar sistemi ile entegre edilerek herhangi bir gazkaanda vanalar otomatik olarak kapatlr.

1.1.3.4.D Snf Yangnlar

Metal yangnlardr. Titanyum, uranyum, fosfor, sodyum, potasyum, alminyum,magnezyum gibi malzeme yangnlar bu trdendir. D snf yangnlar, zel amala retilmikuru tozlu yangn sndrclerle ile sndrlr.

1.1.3.5.E snf Yangnlar

Elektrik tesisatlar ve alt malzemeleri ile ilgili yangnlar bu snfa girer.Transformatr yangnlar, iletkenlerin yanmas gibi olaylar bu snfa girer. Bu yangnlarda enksa zamanda enerjinin kesilmesi gerekir. Bu sebeple binalarda "Yangn Koruma EikliRleler" bina giri panolarna konulur. Ayrca yangn ihbar sistemi ile entegrasyonsalanarak bina ana kesici alterinin enerjiyi kesmesi salanabilir.

6

Resim 1.4:Yangn koruma eikli alter ve bir trafo yangn

1.1.4. Yangnn Oluum Safhalar

Yangn olay safhada gerekleir. Her safhada deiik tehlikeler olumaktadr.

1.1.4.1 Balang Safhas

Balang safhasnda oksijen yeterli ama s yetersiz olduundan tam yanma olmaz.Yarm yanm gazlar, kendi scaklklarndan ykselip dolarken uygun oksijen+scaklkorann bulduklar yerde ksa sreli alev dili (flame-over) eklinde yanarlar(Resim 1.5).

Resim 1.5:Yangn balang safhas

1.1.4.2 Denge Safhas

Denge safhasnda s ve oksijen yeterli olup ortamda duman azdr ve neredeyse tamyanma olmaktadr. Ykselen scak hava konveksiyonla odada dolaarak btn yancmaddeleri tutuma scaklna ykseltir ve bir anda tm maddeler tutuur.

1.1.4.3 Scak Ttme Safhas

Sobann gece uyutulmasna benzeyen ve korlama safhas da denilen bu safhada, syksek, ilerleyen yangn azaltt iin oksijen yetersiz ve yarm yanma yani scak ttmedevam etmektedir. Oda basnl bir ekilde yarm yanm gazlar tarafndan doldurulmutur.

7

Kap ve pencere aldnda oksijen girerek patlamaya (backdraft) neden olmaktadr. Yangnve patlama tehlikesinin habercisi olan bulgular aratrlmadan yanan meknagirilmez(Resim 1.6).

Resim 1.6: Yangn scak ttme safhas

1.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri

Yangnlarn klarna sebep olan etkenler aadaki ekilde snflandrlabilir.

1.1.5.1. Korunma nlemlerinin Alnmamas

Yangna sebebiyet veren nedenlerin banda bina, bina dnda kullanlan ve bulunanmadde ve malzemelerin zelliklerine gre yanmalarn nleyici tedbirlerin alnmamasgelmektedir. Mesela, elektrik tesisatnda uygun kesitli kablo kullanlmamas, ksa devre vear akm gibi durumlarda devre kesicilerin hesapl bir ekilde seilmemesi sebebiyleenerjiyi kesememesi, gevek balantlar sebebiyle ark ve ar s olumas(Resim 1.7),binalarda at kirileri ile baca ilikilerinin gerei gibi dzenlenmemesi, bacalarn yeterlizenle svanmamas gibidir.

Resim 1.7: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan sigorta

1.1.5.2. Bilgisizlik

Kullanlan madde ve malzemelerin yangna sebebiyet verebilecek zelliklerinibilmemek, bunlara kar ne gibi nleyici tedbirlerin alnacan renmemi olmak yangnayol aabilir.

8

1.1.5.3. hmal ve Dikkatsizlik

zellikle orman yangnlarnn birinci sebebi olan ihmal ve dikkatsizlik, ok bykyangn felaketlerine yol amaktadr. nsanlarn kk ihmal ve bir anlk dikkatsizliklerindendolay n alnamaz tehlikeler olumaktadr. rnein, tnn fiinin prizde takl kalmas,ocaklarda braklan tencere, sndrlmeden braklan piknik atei, ormanlk alana atlansigara izmariti gibi pek ok sebep saylabilir.

1.1.5.4. Kazalar

stek ve olaan d meydana gelen baz olaylarn neden olduu yangnlar butrdendir.

Trafik kazalarnn neden olduu ara yangnlar kazalarnn makine, bina, hatta fabrika yangnlarna neden olmas Soba devrilmesi, ak aleve parlayc madde dklmesi

1.1.5.5. Srama

Direkt olarak yangnn sebebi olmamakla beraber srayan kvlcmlarn yanc maddeile temas etmesi sonucu meydana gelen yangnlardr.

1.1.5.6. Sabotaj

Kastl ve isteyerek belirli amalar iin karlan yangnlardr.

yeri ve tesislerin kundaklanmas Tarla ve ev yeri amak iin yaklan ormanlar

1.1.5.7. Tabiat Olaylar

Yldrm dmesi, gne nlar ve deprem etkisi sonucu meydana gelen yangnlar butrdendir(Resim 1.8).

Resim 1.8:Orman yangn

9

1.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler

Yangn olay gerekletii ortamda fiziki ve hayati tehlikelere sebep olabilmektedir.Bunlar aadaki ekilde snflandrlabilir.

1.1.6.1. Yksek Scaklk

Yangn olay gerekletii blgede scakl ok yksek deerlere ulatrabilir. Bu damaddi kayplara ve ortamdakilerin hayati tehlikeye maruz kalmalarna sebep verir.

1.1.6.2. Ortamdaki Oksijenin Azalmas

Yanma olay gerekleirken ortamdaki oksijen hzla azalr ve zellikle tamamenkapal bir ortamda bulunanlar hayati tehlike altnda kalrlar.

1.1.6.3. Zehirli Gazlar ve Duman

Yanma srasnda duman ve ortamda tutuan maddelere bal olarak zehirli gazlaraa kar. zellikle kablo, plastik, sentetik boya gibi maddelerin yanmasyla ortamayaylan zehirli gazlar hayati tehlikeye sebep olur. Boulma, kann zehirlenmesi, beyin vesinir sistemi hasar bu tehlikelerden saylabilir.

1.1.6.4. Patlama Tehlikesi

Yangn esnasnda meydana gelen tehlikelerden ani meydana geleni ve en tehlikelisipatlamadr. Fiziksel ve kimyasal patlama olarak iki eit patlama vardr.

Fiziksel patlama: zellikle yksek basn ile bulunduklar kaba sktrlmekilde muhafaza edilen kimyasal maddeler snma ve genleme sonucu iddetlipatlamalara sebep verebilir. LPG tp, LPG tanklar, oksijen tpleri yanmasrasnda duman ve ortamda tutuan maddelere bal olarak zehirli gazlar aakar.

Kimyasal patlama

Patlayc maddelerin patlamas: Yangn yerinde patlayc maddelerolabilir. Is ve atein ulamas sonucu patlama meydana gelir

Oda patlamas: Yanc gazlarn alt ve st patlama snrlar vardr. Kapalhacimde var olan veya aa kan yanc gazlarn konsantrasyonu bupatlama snrlar arasna ularsa en ufak bir kvlcmla bile oda patlamasmeydana gelir.

Yangn patlamas: Oda iindeki yarm yanm, basnl ve yksekscaklktaki gazlarn odaya oksijen girmesi sonucu patlamas(Backdraft)dr.

10

1.1.6.5. kme Tehlikesi

Yangn srasnda ar scaklktan dolay bina kolon, kiri ve dier statik malzemelerinerimesi veya dayankllnn azalmas sebebiyle yapda kmeler meydana gelmesidir.

1.1.6.6. Elektriksel Tehlikeler

letken ve alt malzemelerinin yanmas, makinelerin gvdelerine kaak olumas,yksek binalarda asansr sistemlerinin arzalanmas, acil aydnlatma ve k ynlendirmesistemlerinin almamas oluabilecek elektriksel tehlikelerdendir. Ayrca yangn srasndaelektrik hatlarnn su ile ve dier iletken metal yap malzemeleri ile temas srasnda elektrikakmna kaplma tehlikesi oluur.

1.1.6.6. Kimyasal Tehlikeler

Zehirli atklar bulunan muhafaza nitelerin szdrma yapmas, radyoaktif szntlar, suile reaksiyona girerek zehirli gaz karan kimyasallarn oluturabilecei tehlikeler bu snftadeerlendirilebilir.

1.1.7. Yanc Maddelerin Snflandrlmas

1.1.7.1. Yanc Madde

Herhangi bir ortamda yksek s oluturabiliyor ve ayn ortamda yeterli oksijen debulundurabiliyorsa tm maddelerin yanmas salanabilir. Ancak yanc madde denilinceaklmza s karsnda yanc buhar yada gaz karabilen maddeler gelir. Yanc maddelerinneredeyse tm karbon, hidrojen, oksijen, kkrt, fosfor gibi elementleri ilerindebarndrrlar. Bu elementler s ile karlatklarnda ortaya gaz kartmaktadr.

Yanc madde trleri unlardr:

1.1.7.2. Kat Durumundaki Yanc Maddeler

Bu maddeler genellikle s etkisi altnda yanc buhar ya da gaz ortaya karanmaddelerdir. Yanma olaynn gereklemesi annda nce sv hle dnp daha sonra dabuhar hline geebilir. Baz kat maddelerin dorudan buhar hline geebildikleri deolmaktadr.

1.1.7.3. Sv Durumundaki Yanc Maddeler

Sv yanc maddelerin genel zellii, buharlatktan sonra yanmalardr. Pek ounormal havada bile buharlar. Bu zelliiyle nedeniyle kat durumundaki yanc maddelerlekyaslandnda daha kolay ve hzl yanar. Sv durumundaki yanc maddelerin yine bykounluunun buhar havadan daha ar hldedir.

11

1.1.7.3 Gaz Durumundaki Yanc Maddeler

Gerek kat gerekse sv durumundaki yanc maddelerle kyaslandnda daha kolay vehzl yanma zellii gsterir. zellikle oksijenle ilikileri ynsal ekilde olduu hllerdeyanma olay patlama ekline dnp ok daha byk etkiye sahip olabilir. Bu tr yancmaddelerin oksijenle ilikisini mmkn olduu kadar kesmek ve ktle hlinde bulunmasnnlemek gerekir. Bu tr yanc maddeler bnyelerinde eitli gazlarn karmn ierir. Bunedenle ayrca insan iin zehirleyici zellikte tar.

1.2. Yangn Trleri

1.2.1. LPG Yangnlar

Likit(sv) petrol gaznn ksaltlm ifadesidir. Hava ile karmadka yanmazlar.Yanclk limitleri % 2 ile 8 arasndadr. Teneffs edilmesi hlinde zehirsizdir.1 litre svLPG 550 gram kadar arlktadr. LPG ilk mamul hlinde renksiz ve kokusuzdur. Fakatemniyet sebebi ile kerih esans ilave edilir. Kap iinde tazyik altnda sv hlde iken % 10kadar hacim deitirebilir. LPG Ekseriyetle propan ve btan gazlarnn karmdr. Btandaha tembel fakat propan daha hareketli gazdr. Bir kova iinde sv LPG aniden yeredklecek olursa yerde henz yaylma frsat bulmadan buharlar. Sv LPG insan derisi iletemas ederse ciddi donmalar yapar(Resim 1.9).

Resim 1.9: Doal gaz tesisinde meydana gelen bir patlama ve yangn

1.2.2. Doal Gaz Yangnlar

Doal gaz yeryznn alt katmanlarnda bata metan ve etan olmak zere eitlihidrokarbonlardan oluan yanc bir gaz karmdr. Doal gazdaki metan oran % 8098oranlarnda metan ieren ve i enerji dzeyi yksek olan kararsz yapl bir gaz karmdr.Doal gazn kokusu yoktur. Kullanma sunulmadan nce gaza koku veren maddeler ilaveedilir. Koku iin zel bir kimyasal madde kullanlr.

Doal gaz yanabilmesi iin ortamda yeterli miktarda hava ve gaz karm olmasgerekir. Ancak kapal hacimde hava ile % 5-15 orannda kart zaman patlayc bir zelliktar. Kolaylkla yanar ancak iyi bir havalandrma salanmazsa ortamda oksijen azalmasylaboulmaya neden olur.

12

Doal gaz yangnlar alevli yangnlardr. Havagaz konsantrasyonuna ve gaznbasncna gre doal gaz yangnlarnn riski artar veya azalr.

1.2.3. Akaryakt Yangnlar

Ham petrol yer altndan karlan, koyu renkte, pekmez kvamnda bir svdr. Gnlkhayatta kullanlan benzin, mazot, fuel-oil gibi rnler ham petroln deiik kimyasal srelerile oluturulan rnleridir. Hem akc hem de yanc olduklarndan akaryakt ismi verilmitir.

Akaryaktlarn yanabilmesi iin nce buhar hline gelmesi ve sonrada hava ilekarmas gerekmektedir. Akaryakt buharnn yanmaya balamas iin ak alev veya ateile temasa gerek yoktur. Yanma noktalarna kadar snmalar ya da snm bir cisim ile temasetmeleri alev iin yeterlidir. Akaryaktlarn yanabilmesi iin buhar hline geerek hava ilekarmas zorunludur. Benzin dk scaklkta buhar hline geebilir. Mazot, uak yakt, gazya, vb. ar akaryaktlar stlmadka buharlamaz.

Akaryakt yangnlar aadaki ekillerde meydana gelebilir:

Ak kaplardaki akaryaktn buharlaarak evreden ate almas Temizlik nedeniyle benzin ve gaz ya gibi petrol rnlerinin kullanlmas

sonucu oluan buharlarn atele temas sonucu oluan buharlarn atele temassonucu

Akaryakt tanklarn temizlemek amac ile kapaklarnn almas sonucu oluanbuharlarn atele temas sonucu

Akaryakt buharlarnn bulunduu yerlerde alan motorlardan kankvlcmlarla temas etmesi ve elektrik asesi sonucu

Resim 1.10: Akaryakt istasyonundaki yangna mdahale

1.2.4. Baca Yangnlar

zellikle kmr, fuel-oil gibi yaktlarn kullanld binalarda bacalarda kurum, is gibiyanc maddeler birikir. Ayrca mutfak bacalarnda da biriken yalar ve isler yanc olabilir.Baca iindeki snn artmas ve rzgarn soba veya kalorifer kazannda harlamaya sebepvermesi gibi sebepler ile baca ve atlar tutuabilmektedir. zellikle k aylarnda artan bacayangnlar ok byk lde can ve mal kaybna sebep olmaktadr.

13

Resim 1.11: Baca yangnlarnda binann atdan itibaren yanma tehlikesi ile karlalmas

1.2.5. Elektrik Yangnlar

Elektrik enerjisi insanlk iin ok nemli olmas ile beraber iyi ynetilemedii vekontrol edilemedii zamanlarda byk risk ve tehlikelere sebep verebilmektedir.

Gerek grsel gerekse de yazl medyada "Elektrik kontandan meydana geldiibildirilen yangnda byk bir fabrika kl oldu." eklinde haberlere olduka sk rastlanr. Buda elektrik alt malzemelerinin ve tesisatlarnn ne kadar tehlike meydana getirebileceiniortaya koymaktadr. te bu sebeple elektrik tesisatlarnn ynetmelik ve standartlara uygunolarak tesis edilmesi, gerekli kontrol ve bakmlarnn yaplmas olduka nemlidir. Bir ksadevre veya baka bir sebeple oluan ar akm tesisattaki iletkenleri ar snmasna veplastik izolasyonunun yanmasna ve ardndan byk yangnlarn kmasna sebepverebilmektedir. Yine aalarn zerinden geen havai hatlarn, aalar ile temas dolaysylaorman yangnlar meydana gelebilmektedir.

te bu ve bunun gibi birok olas tehlikelerden dolay hayatmzn vazgeilmezleriarasnda olan elektrik enerjisinin iyi kontrol edilmesi bata elektrik-elektronik teknikelemanlar olmak zere her kullancya dmektedir. Elektrik-elektronik teknikelemanlarnn asla unutmamas gereken bir ey daha vardr ki o da gevek balantdr .Elektrik ihmali ve gevek balanty asla affetmez (Resim 1.12).

14

Resim 1.12: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan bir kesici

1.2.6. Orman Yangnlar

Orman yangnlar dnyann birok yerinde olduu gibi lkemizde de doay byklde tehdit etmektedir. Orman yangnlarnn k sebeplerine bakldnda yldrm gibidoal nedenlerin % 5-6 orannda kaldn, dier btn yangnlarn k sebebinin insanolduu grlmektedir. Dolaysyla lkemiz ormanlar iin en tehlikeli varln insanolduunu sylemek yanl olmaz. Bu nedenle orman yangnn kmasna engel olmak veyakacak yangnlarn saylarn olabildiince azaltmak iin insanlarn bilgilendirilmesi veeitilmesi gerekir.

Resim 1.13: Orman yangnlarnn ok hzl bir ekilde yaylmas

1.2.7. Ara Yangnlar

Aralarda benzin hortumlarnn yrtlmas, benzin ile havann kart yer olankarbratrden scak motor zerine benzin akmas, elektrik tesisatlarnda meydana gelenarklar, kazalar ve kundaklama gibi sebeplerden dolay yangnlar meydana gelebilmektedir.

Ara yangnlar ok hzl ilerler, dolays ile mdahalenin derhal yaplmas gerekir.Bu sebeple her arata alr vaziyette bir yangn tp bulundurulmas zorunludur.Yangnamdahalede yakt deposunun patlama riskine kar dikkatli olunmas gerekir.

15

1.2.8. Bina Yangnlar

Binalarda meydana gelen yangnlar ekseriyeti ahap yangnlardr. Baca, elektrikkonta, ak unutulan mutfak tp, soba, sabotaj gibi pek ok sebepten dolay yangnkabilmektedir. Yanmaya balayan materyaller binann asl unsurlarna srayarak kompleyanmaya sebep verebilir.

Binalarn yangnlardan korunmas iin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl "BinalarnYangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik" karmtr. Bu modlde gerekletirilecekfaaliyetler de bu ynetmelik erevesinde uygulanacaktr.

1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri

Yangn olaynn bertaraf edilebilmesi iin uzmanlar deiik yangn trlerine mdahaleiin birok yntem gelitirmilerdir. Yangn olaynn ortadan kaldrlabilmesi iin meydanagetiren etkenlerden birini ya da tmn ortadan kaldrmak gerekir.

1.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler

1.3.1.1. A Snf Yangnlarda Mdahale

A snf yangnlar kat madde yangnlardr. Soutma ve yanc maddeninuzaklatrlmas ile sndrlebilir. Su, kpk, yangn sndrc kimyasallar ile mdahaleedilir.

1.3.1.2. B Snf Yangnlarda Mdahale

Yanabilen svlar bu snfa girer(Benzin, benzol, yalar, yal boyalar, katran vs.).Soutma (sis hlinde su) ve boma (karbondioksit, kpk ve kuru kimyevi toz) ile bu tryangnlar sndrlebilir.

1.3.1.3. C Snf Yangnlarda Mdahale

Likit petrol gaz, hava gaz, hidrojen gibi yanabilen eitli gazlarn yanmasyla oluanyangnlardr. Kuru kimyevi toz, halon 1301 ve halon 1211 kullanarak sndrlebilir.Elektrikli makine ve hassas cihazlarn yangnlarm da bu snfa dhil edilebilir.

1.3.1.4. D Snf Yangnlarda Mdahale

Yanabilen hafif metallerin ve alamlarnn ( Magnezyum, lityum, sodyum, seryumgibi) yanmasyla meydana gelen yangnlardr. Kuru kimyevi tozlar bu yangn sndrmedekullanlr. Elektrik akm kesilerek yangna mdahale edilmeli ve sndrc olarak da kurukimyevi toz kullanlmaldr.

16

1.3.2. Yangn Sndrme Cihazlar

1.3.2.1. Sndrc Maddeler ve Mukayesesi

Su, yangn geninde yanma ssn drr, ortamdaki oksijeni iteler, en ucuzsndrcdr. Is emme kapasitesi dier sndrclerden fazladr, atmosferik basntaoluan buhar bulutunun kaplad hacim 100 0Cde 1700 kat geniler.Sodyum, magnezyumgibi 1. ve 2. grup elementleri ile reaksiyona girmesi sonucu ,hidrojen gaz aa kmasnaneden olarak patlamaya sebep olur,

Kpk: Yangn geninde yanma ssn drr, bir tabaka oluturarak havaylatemasn keser. Sadece yangn kontrol altna almamz salamaz, ayn zamandayeniden alevlenmeyi de nler, suyun tek bana yeterli olmad zamanlardasndrc takviyesi yapar. Yangnda s konveksiyonuna engel olarak hava iletemas keser. En byk zellii zincir reaksiyonunu krar, kendisi yanarakortamdaki oksijeni ve az miktarda sy absorbe eder. Boma zellii vardr

CO2: Yanmayan, ok maddeyle reaksiyona girmeyen, boma ve soutmazelliine sahip temiz ve artk brakmayan bir sndrcdr. Elektrii 1000volta kadar iletmez. Kapal ortamlarda oksijen konsantrasyonunudrdnden kullanclar iin tehlike rzgrl ortamlarda kullanm glyaratr.

Halon 1211 ve 1301 elektrikli cihazlardaki yangnlar sndrmekte kullanlr. Fakat08.09.1990 tarih ve 20629 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ozon tabakasnnkorunmasna dair Viyana Sizlemesi ile ozon tabakasn incelten maddelere dair MontreaiProtokol uyarnca atmosferdeki zararl etkileri sebebiyle kullanmdan kaldrlmtr.

NAF-S-II (HCFC Blend A), insanlarn bulunduu mahallerin yangn tehlikesine karkorunmasnda kullanlan temiz, iletken olmayan bir yangn sndrcdr.

NAF-S-II (HCFC Blend A), yangn sndrme sistemi ortamdaki yzeysel yangnlarhzla sndrme kapasitesine sahiptir.

NAF-P-IV, ok dk bir elektrik iletkenliine sahip, elektrik ve elektronik cihazlarnve insanlarn bulunduu mahallerin yangn tehlikesine kar korunmasnda, kullanlabilentemiz bir yangn sndrc gazdr.

M-200TM, imla sistemlerinde kullanlmakta olup seyyar yangn sndrme tplerinedoldurulmamtr (almalar srdrlmektedir.).

FM-200TM, sndrme etkisi halon 1301den daha zayftr.

ntergen, yangn sndrlrken ortama yaylan bu gazlar evreye ve insanlara zararvermemektedir. Basnl olarak gaz hlde depolanr. nsanlarn gr mesafesini etkilemezve yangn blgesinden gvenle uzaklaabilmelerini salar. Hava ile ayn younlukta oluportama hzla yaylr ve konsantrasyonunu uzun sre korur.

17

1.3.2.2. Seyyar Yangn Sndrcler

Portatif yangn sndrme cihazlar kk aptaki yangnlarn sndrlmesinde veyadaha byk aptaki yangnlarda ilk mdahle amal kullanlr. Elle tanabilir veyatekerlekli tanabilir olarak imal edilmektedir (Resim 1.14).

Resim 1.14: Yangn sndrme cihaz

1.3.2.3. Su erikli Yangn Sndrcler

Yaygn tip 9.46 litre depolu basnl sndrclerdir. Srekli veya kesikli olarak dakullanlabilir. Antifirizli olanlar -40OC artlarna kadar kullanlabilir. Pompal tanktiplerinde basnlatrma gerekmez, uzak mesafelerden kullanlabilir. Ek ekipman gerekir.Basnl tanabilir tipler kk aptaki A snf yangnlarda etkilidir. 15 m mesafeye kadarkullanlabilir. 50 saniye srede iindeki suyu boaltabilir.

1.3.3. Yangn Sndrme Prensipleri

Yangnn snf ne olursa olsun sndrme prensipleri olacaktr. Bu prensip yanmaymeydana getiren unsurdan yanc maddeyi, oksijen veya sy ortadan kaldrmaktr.

1.3.3.1.Yanc Maddeyi Ortadan Kaldrmak

Yangn balangcnda ve yangn srasnda mmkn ise yanc madde ortadan kaldrlrya da yangn blmlere ayrlr ve sndrme gerekletirilir. Krp paralamak, ayrmak veyasv akcy kesmek suretiyle yanc maddeleri bazen ortadan kaldrmak mmkn olsa dayanclarn ar ve tanmaz mallar olduu dnlrse her zaman uygulama alanbulunmayabilir.

18

1.3.3.2.Isy Ortadan Kaldrmak

Her yanc maddenin, bir yanma ss olduuna gre yanan maddeleri bu snn altnakadar soutmak, yangn sndrmek iin iyi yntemdir. Yangn mahalline ar ve yanmazgazlarla airesol svlar sevk etmek havada bulunan yaklak % 21 oranndaki oksijenazaltlarak ortadan kaldrlmasn salar. Bylece yangn zayflatlarak sndrlebilir.(Resim 1.15).

Resim 1.15: Yangnda soutma ilemi

1.4. Yangn Alglama Kontrol Paneli

1.4.1. Yangn Alarm ve hbar Sistemi(YAVS)

Yangn ihbar sistemleri, binalarda meydana gelen veya gelebilecek olan yangnlarhenz balang aamasnda alglayarak gerekli tedbirleri almak, binada bulunanlarn tehlikebalangcnda gvenli bir ortama intikalini salamak zere tesis edilen elektrik-elektroniktabanl erken uyar sistemleridir.

Teknik tanm ile sistemde bulunan duman, s,alev dedektrleri ile alglama yaparakbilgileri elektriksel sinyale eviren ve siren, telefon arayc gibi ihbar cihazlarn altransistemdir.

1.1.4.1.Yangn Alarm ve hbar Sisteminin Gereklilii

Yangnn tanm, aamalar, eitleri ve tehlikeleri hakknda bilgilerden anlyoruz kiyangn olay gereklemeye balad ya da gerekletii andan itibaren saniyeler nemkazanmaktadr. En paha biilemez deer olan insan hayat yangn srasnda byk riskleraltndadr. Can kayb olmayan yangnlarda bile yllardr binbir emekler ile yaplankonutlarn, fabrikalarn, okullarn, hastanelerin bir kvlcm ile yok olmasn grmek oldukaac verici bir olaydr.

Yangna mdahalede ve yangn bulunan ortamda uzaklamada saniyelerin nemkazand anlarda "Yangn Alglama Ve hbar Sistemleri " devreye girer. zellikle panikolay gerekleme tehlikesi olan hastane, alveri, elence merkezleri, okul gibi binalarda

19

yangn ve dumandan olmasa da kan kargaa ve panikte ciddi yaralanmalar ve hayatkayplar olabilmektedir.

te bu noktada devreye girecek olan ihbar sistemi oluabilecek can ve mal kaybnnnn alnmasnda olduka hayati nem arz edecektir.

1.1.4.2.Yangn Alarm ve hbar Sistemini Oluturan Elemanlar

Bir yangn alarm sisteminde u ekipmanlar bulunur:

Yangn alarm kontrol paneli: Yangn ihbar sisteminin kontrol merkezidir.Alglayclardan alnan elektriksel sinyaller burada ilenerek siren, telefonarayc, rle, ikaz ledleri gibi k elemanlarna aktarlr.

Dedektrler: Is, duman, alev gibi yangn unsurlarn alglayarak elektrikselsinyal olarak bilgileri panele aktaran sensr(alglayc)lerdir.

Yangn butonlar: Yangnn henz balang aamasnda veya yangn, patlamagibi ihtimalinin grld zaman alarmn altrlabildii butonlardr.

Sirenler: Yangn ihbar paneli yangn var bilgisini aldktan sonra sirene kverir. Yksek ses iddeti ile tehlikeyi haber verir.

Bunlarn haricinde sistemle entegre olarak alabilen yangn sndrme sistemleri vepanik annda k ynlerini gsteren kl yn levhalar yardmc elemanlar olaraksnflandrlabilir.

Resim 1.16: Yangn ihbar sistemini oluturan elemanlar

1.4.2. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Yerinin aretlenmesi

Yangn alarm sistemi tesis edilecek bir binada yaplmas gereken ilk ilem yangnalarm panelinin (bundan sonra panel ya da santral olarak adlandrlacak) veya panellerininyerinin tespitidir.

20

Alarm paneli gvenli ve kolay ulalabilecek yerde, varsa enerji veya bilgi ilem odasgibi blmlerde olabilir. Panele kolay ulam esastr. Eer bina yerleimi toplamda(tmkatlar ile) 2000 m2 den byk ise birden fazla panel kullanlr. Daha sonra bu panellerbirbirine balanr. ekil 1.1de projelendirilen bir fabrikann bir blm grlmektedir.Panel iin giriindeki danma-santral odas seilmitir. Panelin buraya tespit edilmesininsebebi hem kolay ulalabilecek bir yer olmas hem de srekli kontrol altnda olan bir yerolmas sebebiyledir.

Alarm panelleri sklebilir n kapak ve arka montaj ana gvdesinden olumaktadr.Sva alt, sva st ve hem sva alt hem de sva st montaj yaplabilen eitleri vardr.

Panelin yerinin iaretlenmesi u aamalar ile yaplr:

Panel n kapa tornavida ya da allen anahtar ile sklr(Genellikle panelkapaklar herkes tarafndan mdahale edilememesi iin zel allen balklvidalar ile tutturulur.).

n kapak zarar vermeden gvenli bir yere konur. Panel ana gvdesi(alt ksm) montaj yerine geici tespit edilir ve delik yerleri

iaretlenir. Burada birka eit ilem gerekleebilir. Eer panel pano gibi metalaksaml bir yere monte edilecek ise akll vida veya somun-vida ikilisi iletutturulabilir. Duvara monte edilecek ise matkap kullanlacaktr.

ekil 1.1: Bir binada yangn ihbar santralinin montaj yeri

21

1.4.3. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Sabitlenmesi

Bundan sonraki aama panelin yerine montaj olacaktr. Paneller kapal bir tablove/vaya pano iine konulmamaldr. Panele ulamn kolay olmas esastr.

Panelin yerine sabitlenmesi ilemi u aamalar ile gerekletirilir:

Panel duvara monte edilecek ise delik yerleri 7 mm veya 8 mmlik matkap ucuile delinir.

Delik yerlerine dbel tespit edilir. Tornavida ve vida ile panel elektrik-elektronik aksamna zarar vermeden yerine

montaj yaplr(ekil 1.2). Giri-k balantlar daha sonra yaplacaksa n kapak ayn allen anahtar veya

tornavida yardmyla kapatlr.

ekil 1.2: Panel montajnda elektriksel balant girileri

1.4.4. Yangn hbar Sistemi Otomatik Telefon Balants

Yangn ihbar sistemleri otomatik telefon arayclarna balanabilir.

Otomatik telefon arayc: Telefon hattna balanan ve tetikleme yapldndadaha nce hafzalarna kayt edilen numaralar sras ile arayarak alarmdurumunu bildiren elektronik kartlardr. Bu kartlara zerindeki mikrofonyardmyla ses kayt yaplabilir. rnein, " yerinizde yangn kt, ltfenmdahale ediniz."

ki eit telefon arayc vardr: Bunlar kart tipi ve panelin veya baka birkutu/tablonun iine monte edilebilen, dieri ise cihaz tipi ve harici kullanlabilenlerdir.

22

Resim 1.17: Kart tipi ve cihaz tipi telefon arama modlleri

23

ekil 1.3: Telefon arama modlnn balants

Balant prensipleri ayndr. Temel olarak iki telefon hatt girii ,iki dahili k ,ikiadet besleme girii (12 veya 24 volt), bir tetikleme giriidir. Tetikleme girii alarm panelininalarm veya tetik kontaklarna balanr(ekil 1.3).

1.4.5. Yangn hbar Sistemi G Kaynaklar

Yangn ihbar santralleri 220 volt ehir ebeke hatt ile beslenir. Panele balantminimum 3x2,5 NYA (sva alt tesisatlarda) ya da 3x2,5 NYM(antigron) -NHXMH -kabloile yaplr. NHXMH kablo NYM kablonun hologen free (holojenden arndrlm) olandr.Kablolar faz-ntr-toprak olarak ilgili klemenslere salam bir ekilde tespit edilmelidir.Santral muhakkak topraklanmal, sfrlama veya su tesisat, kalorifer tesisat gibi aksam ileilikilendirilmemelidir(ekil 1.4, Resim 1.17, Resim 1.18).

24

Santral 220 volt ebeke hattndan enerji ald gibi panel iine konulacak ak ya daaklerle de ebeke enerjisi kesildiinde panelin almasn salayacak ak veya aklerkonulur. Konulan bu ak gerilim deeri, santralin normal alma gerilimi kadar olmaldr.Santral 12 volt ile alyorsa 12 volt ak balanr, 24 volt ile alacak ise 12volt iki ak seriekilde balanr.

ekil 1.4: Besleme kablosunun panele balants ve ak balants

Resim 1.17:Panel besleme kablo klemens balantlar

25

Resim 1.18: Panel besleme kablo klemens balantlar

Panele taklacak aklerin yalnzca voltaj deerleri deil ayn zamanda akmkapasiteleri de nemlidir. Panel akleri en az 7 Ah olmaldr. Elektrik kesintisinin sk veuzun olabilecei yerlerde ise en az 10 Ah deerinde ak konulmaldr(Resim 1.19).

Resim 1.19:12 volt 7 Ah deerinde bir ak

26

UYGULAMA FAALYETYanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve kontrol panelinin montajn

hatasz yapnz.

Yangn alarm panelini montaj etmeden nce yapmamz gereken ilk ilem, n kapanuygun anahtar ve/veya tornavida takm ile dikkatli bir ekilde amaktr( Resim 1.20).

Resim 1.20:Panel kapann almas

Panel zerindeki kartlara dikkat ederek delik yerlerini iaretleyerek deliniz. Matkabkullanrken ok dikkatli olmalyz (Resim 1.21).

Resim 1.21:Panel montaj deliklerini matkap ile delme ilemi

Dedektr tabann yerletirirken tornavida ya da arjl tornavida ile skma basncnadikkat ediniz. Aksi hlde dedektr taban krlabilir (Resim 1.22).

UYGULAMA FAALYET

27

Resim 1.22: Dedektr tabannn yerletirilmesi

Buton montaj ilemi srasnda camnn krlmamasna zen gsteriniz (Resim 1.23).

Resim 1.23: Yangn ihbar butonu yerleimi

28

lem Basamaklar neriler

Yangn alarm kontrol panelinin yeriniiaretleyiniz.

Matkapla delik deliniz.

Yangn alarm kontrol panelini yerinemonte ediniz.

Yangn ihbar dedektrlerini monte ediniz.

Yangn sirenlerini monte ediniz.

Yangn ihbar butonlarn monte ediniz.

Yangn acil ynlendirme levhalarnnmonte ediniz.

Gaz sensrlerini monte ediniz.

Sndrme tplerini monte ediniz.

Panelin hangi blgeye monte edileceinekarar veriniz. Kapan dikkatli birekilde aarak kartlara zarar vermedendelik yerlerini iaretleyiniz ( Resim1.20).

aretlediiniz delik yerlerini 7 mm veya8 mm matkap ucu kullanarak kurallarauyarak ve dikkatli bir ekilde deliniz(Resim 1.21).

Tornavida veya arjl matkap kullanarakelektronik kartlara temas etmeden panelidikkatlice vidalaynz.

Dedektr tabanlarn yerleriniiaretleyerek ,delerek tabanlarn monteediniz(Resim 1.22).

Yangn sirenlerini iletkenlere ve kartlarazarar vermeden monte ediniz.

Yangn ihbar butonlarn skerken vemonte ederken camnn krlmamasnazen gsteriniz(Resim 1.23).

Acil ynlendirme levhalarn kaynlerine uygun olarak yerletiriniz.

Gaz sensrlerini LPG veya doal gazbulunan ortamda kullanlacanunutmaynz.

Sndrme tplerini yerden 90 cmyukarya montajn yapnz.

29

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Yangn alarm kontrol panelinin yerini iaretleyebildiniz

mi?2. Matkapla uygun yerlere delik delebildiniz mi?3. Yangn alarm kontrol panelini yerine monte edebildiniz

mi?4. Yangn ihbar dedektrlerini monte edebildiniz mi?5. Yangn sirenlerini monte edebildiniz mi?6. Yangn ihbar butonlarn yerine monte edebildiniz mi?7. Yangn acil ynlendirme levhalarnn monte edebildiniz

mi?8. Gaz sensrlerini monte edebildiniz mi?9. Yangn sndrme tpnn montajn yapabildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

30

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Yangn olaynn meydana gelebilmesi iin aada yazlan unsurlardan hangisi gereklideildir?A)ScaklkB)OksijenC)Yanc maddeD)Korbondioksit

2. Aadakilerden hangisi benzin, fuel-oil gibi petrol mamul malzemelerin yanmasndaen uygun sndrme yntemidir?A)Su pskrtmeB)BomaC)HavalandrmaD)Kum pskrtme

3. Aadakilerden hangisi E snf elektrik yangnlarnn sebeplerinden biri olamaz?A)letkenlerin gevek balanmasB)Akma uygun kesitte iletken kullanlmamasC)Tesisatta kaak akm rlesi kullanlmasD)Ksa devre

4. Yangn sonucu bir ok rn ortaya kar. Aadakilerden hangisi bunlardan birideildir?A)IsB)IkC)DumanD)Oksijen

5. Elektrik kablolar izolasyonu gibi PVC maddelerin yanmas sonucu zehirli gazlaraa kar. Bu, yangnn hangi snf tehlikeleri iine girer?A)KimyasalB)FizikselC)PatlamaD) kme

6. Akaryakt yangnlar ile ilgili aadakilerden hangisi sylenemez?A)Akaryaktn tutuabilmesi iin buharlamaya balamas gerekir.B)Mdahale olduka zordur.C)Patlama tehlikesi vardr.D)Tek sndrme yntemi tazyikli sudur.

LME VE DEERLENDRME

31

7. Aadakilerden hangisi bir yangn alarm panelinin besleme kablosu olabilir?A) 3x1,5 mm2 NYMB) 3x2,5 mm2 NYAC) 2x2,5 mm2 NYAD) 2x1,5 mm2 NYM

8. Yangn annda telefon hattn kullanarak ihbar yapan elektronik devre elemanaadakilerden hangisidir?A) SirenB) DedektrC) Telefon arama modlD) Telefon

9. Svlatrlm petrol gaz olarak tanmlanabilen petrol rn yanc maddeaadakilerden hangisidir?A) LPGB) NitrojenC) Doal gazD) SPG

10. Yangn ihbar paneline konulacak en az ak kapasitesi deeri aadakilerdenhangisinde doru olarak verilmitir?A) 6 ahB) 12 ahC) 24 ahD) 7 ah

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

32

RENME FAALYET2

Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar erevesindeyangn ihbar dedektrlerinin montajlarn yapabileceksiniz.

evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul,alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm eitli yangn ihbardedektrlerinin montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.

Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikin dedektrler ile ilgiliksmn inceleyiniz.

2. YANGIN HBAR DEDEKTRLERBALANTILARINI VE MONTAJINI

YAPMAK

2.1. Yangn Alarm Blgelerinin Belirlenmesi

Yangn ihbar sistemlerinde dedektr yerleimlerine gemeden nce alglamada veihbarda kullanlan sistem eitleri aada anlatlmtr.

2.1.1. Yangn hbar Sistemlerinin eitleri

2.1.1.1. Konvansiyonel Sistemler

Blgesel sistem olarak da adlandran bu sistemde belirlenen blgeye balanacak oksayda dedektr tek bir ift kablo zerinden alarm paneline balanr. Yangn olayn blgeselolarak tanmlar ve ihbar eder. O blgeye ait hangi dedektr yangn alglarsa alglasn oblgeye ait uyar yanar. Bu sistem, 20-30 kadar kk dedektrn bir blgeoluturabilecei binalar iin uygundur. Bu sistemde her blgeye ayr bir ift kabloekilmelidir(ekil 2.1).

RENME FAALYET2

ARATIRMA

AMA

33

ekil 2.1: Konvansiyonel sistem prensip balant ekli

2.1.1.1. Adreslenebilir Sistemler

Bu sistemde ihbar, blge mantndan ileri olarak tam yerin ve noktann belirlenmesiesasna dayanr. Her bir dedektrn nceden belirlenmi ve panel tarafndan bilinen adresi,kimlii bulunur. Her dedektr panelle birebir irtibatldr ve haberleebilir. Bu sistemdededektrler iki iletken zerinden hem besleme alr hem de panel ile haberleir. Alarmdurumunda hangi odadaki, blmdeki dedektrn sinyal gnderdii tam olarak bilinir. Aynift kablo ile 127 adet dedektr adreslenebilir ve balanabilir. Uzun kablolamalarn olacabyk binalar iin uygundur. Ayn zamanda hastane, otel gibi sinyallerin nereden geldiininok nemli olduu yerlerde de bu sistemler kullanlmaldr(ekil 2.2).

ekil 2.2: Adresli sistem prensip balant ekli

34

Adresli sistemde eer dedektr says 127den fazla olacaksa yine blgelere ayrmakgerekir. Her iki sistemde de dedektr yerlerinin belirlenmesi, dedektr alma prensipleriayndr. Kablolama ve adresleme fark bulunmaktadr. Adresleme ilemi her bir dedektr vebutondaki dip swich(anahtar)lerle yaplr(ekil 2.3).

ekil 2.3: Dedeltrlerin dip swichler ile adreslenmesi

2.1.2. Yangn Alarm Blgelerinin Tespiti ve Projelendirilmesi

Yangn alarm sistemlerinde blge yaklam nemlidir. Her yangn blgesi dorutespit edilerek projelendirme ve kablolama yaplmaldr.

Her ne kadar baz panellerde 30 kadar dedektr balanmasna izin verilse de bunu 20-25 aras snrlamak en iyi yaklam olur. nk blge ne kadar geni tutulur ise ihbar vearza hlinde yer tespiti zor olacaktr.

Yangn blgesi: Yangn durumunda uyar ve ihbar sistemi dier blmlerdekisistemlerden ayr olarak alan ksmlardr.

Blge tespiti u kurallar ile yaplr:

Binalarda her kat en az bir blgedir. Bir bina birleik olsa dahi iki ayr ana girie sahipse iki blge olarak

deerlendirilir(ekil 2.5). Bir kat eer 2000 m2den byk ise birden fazla yangn blgesi tespit edilir.

Fakat insanlarn youn yaad ve panik tehlikesi olan okul, hastane gibiyerlerde bu snr 1250 m2 dir(ekil 2.4).

Bir binann toplam inaat alan 300 m2 veya daha az ise tek bir yangn blgesitespit edilebilir. Fakat her katn ayr bir blge olmas tercih edilmelidir.

Bir yangn blgesinin uzunluu herhangi bir yne 100 metreyi gemeyecektir.

35

ekil 2.4. En az 4 ayr blge olarak tasarlanmas gereken bir bina

ekil 2.5: Her bina ayr birer blgedir.

Her katn iki ayr blm birer blge olarak kabul edilir(ekil 2.6).

ekil 2.6: Ayn kattaki bamsz iki blmn iki ayr blge olmas

36

2.2. Dedektrler

Dedektrler duman, scaklk, alev gibi yangn rnlerini alglayarak ve bu bilgiyielektriksel sinyal olarak panele ileten sensrlerdir.

2.2.1. Dedektrlerin Mekanik Yaps

Optik duman ve s alglama dedektrleri iki blmden olumaktadr. Taban denilenmontaj soketi ve elektronik aksamn olduu ana gvdedir(Resim2.1).

Kablo balantlar soket ile yaplr. Montaj srasnda tavana nce soket tespit edilir.Kablolama ileminden sonra dedektr ana gvdesi yerletirilir.

Resim 2.1: Dedektr soket ve ana gvdesi

2.2.2. Dedektrlerin Elektriksel Balants

2.2.2.1. Dedektr ve Panel alma Mant

Dedektr ve panelin haberlemesini birbirine parelel bal rle gruplar olaraktanmlababilir (ekil 2.7).

ekil 2.7: Paralel sistem alma mant

37

ekil 2.4te birinci resimde gsterilen durum normal durumdur ve santralden kankontrol akm en son dedektre bal olan direnten dnerek panelde devresini tamamlar.Yangn durumunda kontan kapatr ve sistem akm artar. te bu art panel alglar vealarm verir. Prensip olarak alma mant bu ekilde geliir.

Baz panellerde seri bal kontak mant vardr. Bu durumda kontrol akmdedektrlerin kapal kontaklarndan geer ve son dedektre bal diren zerinden devresinitamamlayarak panele dner. Yangn durumunda ise yangn blgesindeki dedektrn kontrolkontaklar alr ve akm kesilir(ekil 2.8).

ekil 2.8: Seri sistem alma mant

2.2.2.2. Elektriksel Balantlar

Dedektrler genellikle 24 V besleme gerilimi ile alr. Dedektre balanan bir iftzone(blge) kablosu hem bu beslemeyi hem de kontrol sinyalini tar. Yani dedektriindeki elektronik devrelerin almasn salayan gerilim ve ksa devre, kopukluk, yangnvar gibi sinyaller ayn ift kablo zerinden yaplmaktadr.

Firmalara gre dedektr balants, klemens says ve balant ekli deiebilse detemel mantk ayndr: Tm dedektrleri parelel ya da seri almasdr. Parelel balarken isededektrn soket klemensleri kullanlr. Konvansiyonel sistemlerde 3 balant klemensiaktif hldedir. Bir klemens ortaktr(rnein, ucu ortak) dier iki klemensin biri giri dieriktr(ekil 2.8)(ekil 2.9).

38

ekil 2.9: Dedektr elektrik balantlar

Grld gibi panelden gelen iki adet kablonun + olan dedektr soketinin Z+ IN(giri) klemensine k olan ise Z+OUT(k) klemensine baldr. Eksi kablo ise Z-klemensine baldr. Burada Z harfi zone yani blge anlamna gelmektedir.

Ayrca ikinci resimde grld gibi IND (indikatr-gsterge) klemensine baka biryere bilgi veya sinyal gndermek zere parelel rle veya LEDli lambabalanabilir(Resim2.2).

Resim 2.2: Parelel indikatr lamba

39

ekil 2.9: 4 dedektrl balant emas

40

Adresli sistemde dedektrler yine parelel alma mant ile balanr fakat kkablosu panele tekrar geri dner(ekil 2.10).

ekil 2.10: Adresli sistemde dedektr ve blge balants

2.2.3. Dedektr Alglama zellikleri

Yangn alarm sistemlerinde temel olarak duman, s ve k olmak zere yangnrn kontrol edilir. Dedektrler tipine gre bu yangn rnnden birini ya da birkanalglayarak santrale elektriksel olarak bilgi gnderir.

Koruma ve kontrol yaplacak yerin zelliklerine gre uygun dedektr seimiyaplmaldr. Yerletirilecekleri ortama gre en erken ve en gvenilir olarak alacak ekildeseilmelidir. Baz alanlarda tek bir eit alglama yeterli olmayabilir. rnein, mutfaklarda

41

hem s kontrol edilmeli hem de olas bir gaz kaa iin gaz alglama gerekletirilmelidir.Bu sebeple doru projelendirme, doru kombinasyon seimi hayati nem kazanmaktadr.

2.3. Dedektr eitleri

2.3.1. Duman Dedektrleri

Yangn srasnda grnen belirtilerden bir tanesi belki de en belirgin olan duman, is,kl partiklleridir. Duman alglayclar, optik duman dedektr olarak da tanmlanr. Optikolarak adlandrlmasnn sebebi dedektrn iinde bulunan IR (nfraruj-kzltesi) ve fotodiyottan dolaydr.

Foto diyot zerine normal alma annda(yangn, duman, is yok iken) k dmez(ekil 2.11).Dedektr iine duman, is, kurum girdii zaman IR diyottan kan k bupartikllere arpnca foto diyot zerine der. Foto diyot direnci azalr, zerinden geenakm artar. Akm deiimi panelde alarm olarak grlr( ekil 2.12).

Duman dedektrleri i yerleri, okullar, oteller, alveri merkezleri gibi yerlerdekullanlr. En ok kullanlan dedektr eididir.

ekil 2.11: Dedektr normal alma durumu

ekil 2.12: Dedektr duman alglama durumu

42

2.3.2. Scaklk Dedektrleri

Is alglayc dedektrlerin iinde termistr eleman vardr. Termistr scaklk ilediren deeri deien elektronik malzemedir. Sabit scaklk dedektrleri, bulunduu ortamss 60-65 deerine geldii zaman alarm sinyali verir. Ayarl scaklk dedektrleri ise 60-80 aras ayarlanabilir.

Is dedektrleri kazan daireleri, mutfak gibi normal alma artlarnda dumanoluabilen ortamlarda kullanlr.

Resim 2.3: Is art dedektr

2.3.2.1 Kombine Alglayclar(Multidedektrler)

Hem s artn hem de duman, is, kl gibi yangn belirtilerini alglayan sensrlerdir.ki alglama hcreleri vardr. Youn koruma gerektiren yerlerde kullanlr.

Resim 2.4: Multisensor(Multidedektr)

2.3.3. Alev Dedektrleri

Alev alglayclar yangnn rnleri arasnda olan k ve radyason etkisini alglamaprensibi ile alr. Normal durumda gne , lamba gibi klardan etkilenmez.Alevli balangl yangnlar iin kullanlr. ok hzl yaylabilen alevli yangn tehlikesiolabilen, yanc madde ihtiva edebilen depo, boru hatlar, fabrika gibi yerlerde kullanlr.Montaj srasnda kontrol edilen alann dedektrn tam gr alannda olmasna dikkatedilir(Resim 2.5).

43

Tipik uygulama alanlar: Byk endstriyel depolar, havaliman hangarlar,kimyasal madde tesisleri, petrol rafinerileri, makine daireleri, feribotlar ve ykgemileri, elektrik santralleri, bask tesisleri, ahap depolar, metro tnelleridir.

Resim 2.5:Alev dedektr ve alma prensibi

2.3.3.1. In Dedektrleri

Byk depolar, hangarlar, yksek tavanl fabrikalar gibi yerlerde kullanlr. Infrared(kzl tesi)alc ve verici sensor(evirici) iftinden oluur. Normal durumda verici sensordenkan kzl tesi nlar alc sensore ular. In arasna duman, is, kl partiklleri girdiindeise n kesilir ve santrale alarm bilgisi iletilir(Resim 2.7).

Bu dedektrler ile 100 metre uzunluunda 15 metre geniliinde bir alann durumukontrol edilebilir. Dedektr montajn yaparken tavandan aaya doru kalan ykseklikmesafesi, toplam tavan yksekliinin en fazla %10 u kadar olmasna dikkat edilir(ekil2.13).

ekil 2.13: In tipi dedektr montaj prensibi

44

Resim 2.6: In tipi (beam) dedektr

2.3.4. Gaz Alglayclar

LPG, doal gaz gibi zehirli gazlarn alglanmasnda kullanlan dedektrdr. Mutfakta,gaz yakt kullanan binalarn kazan dairelerinde, doal gaz istasyonlar gibi yerlerdekullanlr(Resim 2.7).

Resim 2.7:Gaz dedektr

2.4. Dedektr ve Dier Ekipmanlarn Yerletirilme Kurallar

Koruma yaplacak binada dedektrlerin yerleim projelendirilmesi ve uygulamasndagerekli art ve kurallara uyularak ilem yaplmaldr. Aksi hlde hayati bir neme sahipalglama sistemi belki de hi almayacak ve n alnamaz felaketler zincirinibalatabilecektir.

Alglayclarn yerletirilme kurallarnda etki eden ve uyulmas ve gz nne alnmasgereken unsurlar unlardr:

Binalarn yangndan korunmas ile ilgili ynetmelik Blgedeki maddeler ve yanma zellikleri Kontrol edilecek blgenin mimari zellikleri Havalandrma ve stma zellikleri Olas yangn senaryolar Yanl alarm olasl

45

Kontrol alan ile ilgili zel dier artlara dikkat edilerek yangn alarm sistemiprojelendirilir ve uygulamaya geilir. Bazen tek bir blge iin iki farkl dedektr kullanmakgerekir. Bu da iyi bir ett ve ortaya kacak kombinasyon ile olacaktr.

2.4.1. Noktasal Dedektr Yerleimi

Noktasal duman dedektrleri belli bir blgeyi kontrol eden dedektrlerdir. Isalglayc, duman alglayc ve alev alglayc dedektrler, noktasal bazda alan dedektrlerolduklarndan yerleim ve montaj kurallar bu balklar altnda incelenecektir.

2.4.2. Is Dedektrlerinin Yerleimi

Is dedektrleri genel olarak duman dedektrlerinin hatal alarmlara sebebiyetverdii mutfak, kazan dairesi gibi yerlerde kullanlr. Bu dedektrlerin 58 ve 75 dereceeikli olarak iki scaklk eikli, sabit ve ayarl olmak zere de iki kombinasyonlueitleri vardr.

Bir s dedektrnn koruma alannn yarap 5,3 metredir. Yani her ynden 5,3metre yarapl alandaki s artn kontrol edebilir.

Bir binann kazan dairesi yangn alarm iin uygulanacak proje ylegsterilebilir:

Is dedektr 5,3 metre yarapl yani 10,6 metre apl bir alanda alacaktr.Kazan dairesi boyu 12 ise metredir. Bu durumda eer llere riayet edilmeden blgenintam ortasna dedektr uygulamas yaplr ise yeil blge kontroll, pembe renkte grlenalan ise kontrolsz kalacaktr(ekil 2.14). Doru uygulamada ise zellikle yangntehlikesi yksek olan bu tip blgelerde, en kk alan dahi kontrol altnda tutmaktr.

46

ekil 2.14: Is dedektrnn yanl seim ve projelendirilmesi

O hlde yaplacak ilem bir dedektr daha yerletirerek gerekli kontrol alannoluturmak olacaktr(ekil 2. 15).

ekil 2.15: Is dedektrnn doru seim ve projelendirilmesi

47

Dedektr yerleiminde dikkat edilecek dier hususlar unlardr:

Dedektrler duvardan en az 50 cm uzaa monte edilir(ekil 2. 16).

ekil 2.16: Dedektrn duvardan mesafesinin en az 0,5 metre olmas

ki dedektr aras mesafe 7,5 metreden fazla olamaz(ekil 2.17).

ekil 2.17: ki dedektr aras mesafenin 7,5 mden fazla olmamas

Dedektrn zeminden ykseklii 9 metreyi geemez. Hava akmnn olmad ke blgelere dedektr yerletirilmez. stte anlatlan

kurala gre 50 cm duvar mesafesi braklr. at boluklu bir ekilde ise 15 cm mesafeye kadar dz ekilde kabul edilir. Bu

mesafeden sonra dedektr st noktaya yerletirilmelidir(ekil 2.18).

48

ekil 2.18: h < 15 cm ise tavann dz olarak kabul edilmesi

Dedektrler ile aydnlatma armatrleri arasnda armatrn yksekliinin iki katmesafe konulmaldr.

Asansr yanna scaklk art dedektr yerletirilecekse asansr-dedektr arasmesafe an fazla 1,5 metre olacaktr(ekil 2.19).

ekil 2.19: Asansr blgesine dedektr yerleimi

2.4.3. InTipi Dedektrlerin Yerleimi

In tipi (beam) dedektrler 15 metre ykseklik, 15 metre en(sa-sol) ve 100 metreboyundaki bir alan kontrol edebilir.

Dedektrler tavann 50-60 cm altna yerletirilir. nsanlarn ok youn olduu blgelerde kullanlacaksa 2,7 metre ykseklie

monte edilmelidir. Tavan yksek ise ayn hizaya ste dier bir dedektrkonulabilir.

49

ekil 2.20: In dedektr yerleimi

2.4.4. Duman Dedektrlerin Yerleimi

Duman dedektr yerleim kurallar scaklk dedektrlerine benzer ekildedir. Dumandedektrleri daha geni koruma alanna sahiptir.

Projelendirme ve montaj srasnda uyulacak kurallar unlardr:

Bir duman dedektr 7,5 metre yarapl bir alan korur.

Bir duman ki dedektr ars mesafe 10,6 metreden fazla olamaz.

Duvardan mesafesi 5,3 metreden fazla olamaz.

Alglama yaplacak ksmda bo alan braklmaz. Etki alanlar st stebindirilir(ekil 2.21)

50

ekil 2.21: Duman dedektr yerleim prensipleri

Koridorlara dedektr yerleiminde koridor genilii 2 metreden az veya eit isekoruma alanlarnn st ste binmesine gerek yoktur(ekil 2.22).

ekil 2.22: Duman dedektrnn koridora yerleimi

Kiri ykseklii tavan yksekliinin % 10undan az ise normal dedektrmesafesi kullanlr(ekil 2. 23 ) .

Daha fazla ise kiriler duvar gibi dnlr(ekil 2. 24).

51

ekil 2.23: Duman dedektrnn kirili blmlere yerleimi

ekil 2.24: Duman dedektrnn kiriin yksek olduu blmlere yerleimi

Ak atl blgelerde at ykseklii (h) 60 cmden az ise dedektr alt ksmayerletirilebilir. Fazla olduu durumlarda dedektr en st noktaya yerletirilir veat eimini her bir derecesi iin dedektrler aras mesafe % 1 artrlabilir.

Detektrler herhangi bir engele 50 cmden daha yakn olacak ekilde monteedilmemelidir. Eer mahal ierisindeki yksek bir blme tavana 30 cmdendaha yakn ise detektr yerletirilirken bu blme duvar olarak kabuledilmelidirve at eimini her bir derecesi iin dedektrler aras mesafe % 1artrlabilir(ekil 2.25).

52

ekil 2.25: Engel olan blmlere yerleim

Detektrler aydnlatma armatrnden en az armatrn yksekliinin iki katuzaa yerletirilmelidir (ekil 2. 26).

ekil 2.26: Dedektrn armatre mesafesi

Asansr kaplarnn en fazla 1,5 metre mesafesine dedektr yerletirilir. Optik duman dedektrleri montaj ykseklii 10 metre olan yerlerde, s

dedektrleri ise 7 metre olan yerlere uygulanr. Yksek depolama alanlarnda en etkili alglama iin dedektrleri tavana ve

raflardaki orta seviyelere yerletirmek gerekir(ekil 2.27).

ekil 2.27: Dedektrn eimli ve yksek yerlerde yerleimi

53

Yastklama: Tavanda scak hava tabakalar oluabilir. Duman scak havatabakalarnn bulunduu boluklar dolduramaz. Bu nedenle tavanda bulunanduman detektrleri alglama yapmaz.

Bu nedenle detektrler tavandan 30-60 cm aada monte edilmelidir(ekil 2. 28).

ekil 2.28: Dedektrn eimli ve yksek yerlerde yerleimi

2.4.4. Alev Tipi Dedektrlerin Yerleimi

Kzltesi alev dedektrleri, kapal veya ak meknlarda alevleri alglamak iinkullanlr.

Dedektrn izleme alannn tm olas yangn noktalarna dorudan bir grselhatt bulunmaldr.

Alan izleme, alann kelerine 45 ayla ayarlanan dedektrlerle elde edilir. Oda ykseklii 5 metreden fazlaysa dedektr ekseni odann ters kesine doru

hizalanmaldr. Dedektrn zerindeki boluk, alglama alannn dndadr. Dedektrler en fazla 10 m mesafeden alr.

Resim 2.7: Alev dedektr

2.5. Dedektr Yerleiminde Yaplan Yanllar

Yangn alarm ve ihbar sistemlerinde tasarm ve projelendirme ok hayati nemoluturmaktadr. Bu sistemler, keyfi uygulamalar dnda belki de hayat kurtaran vekurtaracak olan elektrik-elektronik donanmlardr. Sistem, tamamen can ve mal kaybnasebep olacak tehlikeleri ortaya karmak, ihbar etmek ve ek donanmlar ile yangn olaynortadan kaldracak yapdadr.

54

Bu sebeple yangn alglama ve ihbar sistemlerinde tasarm ve projelendirme yanlyapld takdirde oluacak aksaklklar bazen maddi deerler ile karlanamayacak zararlarasebep olabilecektir. Ciddi ve planl alma, doru malzeme seimi, doru cihaz doru yerdekullanma ve doru balantlar sistemin salkl almas iin gerekli artlardr.

2.5.1. Yaplan Uygulama Hatalar ve Doru Uygulama Esaslar

Yaplan veya yaplabilecek olan yanl uygulamalar ve yaplmas gerekenler ylesralanabilir:

Yangn ihbar sistemlerinde doru uygulama iin gerek art olan ilk hususmalzemeleri tanmaktr. Sistem donanmlar, dedektr eitleri, neyin neredekullanlaca bilinmez ise ilk batan yanl bir yola girilmi olur.

Konu ile ilgili kanun ve ynetmeliklerin bilinmemesi

Yangn alglama ve sndrme sistemlerinin doru bir ekilde projelendirilmesi veuygulanmas iin dier bir art ilgili ynetmelik maddelerinin doru olarak bilinmesidir.

Tm projelendirme ve uygulamalar Binalarn Yangndan Korunmas HakkndaYnetmelik baz alnarak ve dier uluslararas standartlar erevesinde yaplmaldr.

Bu Ynetmeliin amac, kamu kurum ve kurulular, zel kurulular ve gerekkiilerce kullanlan her trl yap, bina, tesis ve iletmenin, tasarm, yapm, iletimi, bakmve kullanm safhalarnda kabilecek yangnlarn en aza indirilmesini ve herhangi bir ekildekabilecek yangnn can ve mal kaybn en aza indirerek sndrlmesini salamak zere,yangn ncesinde ve srasnda alnacak tedbirlerin, organizasyonun, eitimin ve denetiminusul ve esaslarn belirlemektir.

Uygun dedektr eidinin kullanlmamas

Alglama yaplacak blgeye montaj yaplacak dedektrler, blgenin mimari yapsna,iinde bulunan yanc maddelere ve olas yangn senaryolarna gre seilmelidir. rnein,byk bir deponun yksek tavanna duman veya s dedektr monte edilirse dedektrlerduman, sy alglayana kadar byk bir yangn balam olabilir (ekil 2.29).

Doru uygulama ise n dedektr kullanlarak tm alan kontrol altnda tutmakolmaldr.

55

ekil 2.29: Bir depoda yanl alglayc seimi

zmn tek bir dedektr ile salanmaya allmas

Tm uygulama alanlar iin tek bir dedektr seimi olamaz. artlara bal olarak ikialglama zellikli dedektrlerin veya birka farkl dedektrn ayn anda kullanlmasgerekebilir. rnein, bir endstriyel mutfakta hem gaz alglayc hem de s alglayckullanmak gerekir. Bir kazan dairesinde hem s alglayc hem de alev dedektr kullanlr.

Duman rn hemen ortaya kmayacak yerlerde duman dedektrnnkullanlmas

Baz yangnlarda youn bir ekilde duman kmaz, ortam scakl tehlikeli derecedeykseldii hlde duman kmad zamanlarda dedektr duyarsz kalacaktr. Byletehlikelerin olabilecei yerlerde multidedektr(iki zellikli) kullanmak gerekir. Bylece hems hem duman kontrol edilebilir.

Alev dedektrlerinin bulunduu oda, depo, blmenin ortasnayerletirilmesi.Alev dedektrleri alevi tam kardan grebilecei yere tespitedilmelidir. Aksi hlde duyarsz kalabilir(Resim 2.8).

Resim 2.8: Alev dedektr yerleimi

56

Dedektrlerin alma yksekliklerine dikkat edilmemesi

Duman dedektrleri en fazla 10 metre, s dedektrleri 7,5 metrede alr, alevdedektrleri ise alevi kardan grecek ekilde ve 10 metre mesafeye yerletirilir.

letken kesitlerine riayet edilmemesi

Dedektrler 24 V ile alr fakat stabil(duraan) durumda da bir miktar akm eker.Hangi dedektrn ne kadar akm ile alt retici firma kataloglarnda yazar. Kablouzunluu 500 metreye kadar 0,8 mm2,daha uzun hatlarda ise 1,5 mm2 kesitinde kablokullanlr. Uzun hatlarda kullanlacak dk kesitli kablolar gerilim dmnden dolaydedektrlerin salkl almamasna sebep olacaktr.

Dedektrlerin soketler gevek ekilde balanmas

Duman, alev ve s dedektrleri soket(alt taban) ve ana nite olarak iki paradr vetavana montaj yaplan sokete, dedektr ana gvdesi kablo balantsndan sonra oturtulur. Busrada ana nitenin sokete tam olarak oturduuna emin olunmaldr.

Tablo 2.1de projelendirme ve uygulama srasnda doru dedektr seimi iinkullanlabilecek "Dedektr Seim Tablosu" verilmitir.

Dedektr Uygun Uygun Deil.

Optik DumanDedektr

Ofis, toplant odas,brolar,kk depolar,okul, hastane, i yeri

Duman,buhar,kirve toza maruzkalanyerler(kazandairesi).

Multidedektr(OptikDuman&Is)

ten ie ve hzl geliebilen yangnlar iin,yksek koruma istenen yerlerde;ariv, kasadaireleri

Duman,buhar,kirve toza maruzkalan yerlerrn:Mutfak

Is DedektrMutfak, ay ocaklar, souk hava depolar,kazan daireleri, garajlar

Normal scakl43 derece stolan yerler

Alev DedektrBoya fabrikalar, kimyasal alanlar, bilgi ilemmerkezleri, cephanelik, kazan daireleri

Kaynakalmas yaplanyerler,haddehaneler

In DedektrByk depolar,ykseklii fazla olanblmler,hangarlar,sinema,tiyatrolar,hangarlar

Buhar, toz, kiryounluu olanyerler

Tablo 2.1: Doru dedektr seim tablosu

57

2.5.2. Yangn hbar Projelerinde Dedektr Yerleimleri

Yksek katl konut ve apartmanlarda, alveri merkezi, hastane, okul, huzur evi gibiyaplarda, yangn ihbar sistemleri, ynetmelie gre imar projesi yaplrken hazrlanr.Binann mimari, elektrik, tesisat, shhi tesisat,stma-soutma gibi sistemleriprojelendirilirken yangn ihbar projesi de hazrlanr.Yangn alglama ve ihbar projelerihazrlanmayan ve onaylanmayan binalara oturma veya alma ruhsat verilmez.

Bu sebeple proje hazrlanmas srasnda hem ruhsat alma hem de uygulama amalolarak sistem projelendirilir.

Dedektrlerin ve panelin yerleimi ile ilgili yaptmz renme faaliyetlerine grehazrlanm bir fabrikaya ait proje ekil 2. 28de verilmitir.

58

ekil 2.30: Bir fabrikann panel ve dedektr yerleim projesi

ekil 2. 30deki proje incelensin.

Proje yaklak 40 metre x 30 metre llerinde ve 1200 m2 bir fabrikaya aittir. Sistemgenel zellikleri u ekilde tasarlanmtr:

59

Ofis ve bro alanlarna duman dedektr yerletirilmitir. Ofis lleri 5 metrex 5 metredir ve tek bir duman dedektr yeterli tarama, kontrol alan oluturur.

Mutfak iin duman dedektr dnlmemitir. Eer duman dedektr konulsaidi yemek piirme srasnda kan duman ve buhar yanl alarma sebep verecekidi.

Yangn ihbar santrali fabrika giriindeki danma-santral blmndedir. Sebebiise burada devaml olarak personelin bulunmasdr.

Fabrika dier blmlerinde duman dedektr kullanlmtr. Bu da gsteriyor kifabrika tavan en fazla 10 metredir.

Fabrika d duvarnda st kapal bir ekilde monte edilmi olan bir LPG tankvardr. Buraya alev ve gaz dedektr ile ift kontrol salanmtr.

Burada belirtildii gibi tm tasarm ve projelendirme aamalar iyi bir analiz ilegerekletirilmelidir.

60

UYGULAMA FAALYET

Yangn ihbar dedektrleri, balantlarn ve montajn hatasz yapnz.

Dedektr montajn yapmadan nce alt montaj kapan (soket) anz(Resim 2.9).

Resim 2.9: Dedektr soketinin montaja hazr hle getirilmesi

Ayar gerektiren dedektrler iin uygun ayar yapnz(rnein, s dedektrlerindescaklk ayar) (Resim 2.10).

Resim 2.10: Dedektr ayar

Dedektr mesafe, yn ve gr alarna gre ayar ve montajn yapnz(Resim 2.11).

UYGULAMA FAALYET

61

Resim 2.11:Dedektr yn ve a ayar

Dedektr yn, mesafe ayarlarn yaparken aydnlatma aygtlarna olacak mesafeyikoruyunuz (Resim 2.13).

Resim 2.14: Dedektr aydnlatma armatrlerine mesafe ayar

62


Dedektr montaja hazr hle getiriniz.

Dedektr montaj yerini tespit ediniz

Dedektrn alglama yn ayarnyapnz.

Dedektrn mesafe ayarlarn yapnz.

Dedektr kapan kapatnz.

Dedektrlerin a ayarn yapnz.

Bu ilem iin duman, s veya alevdedektrlerinden herhangi birinikullanabilirsiniz.

Kullandnz dedektrn alglamamesafe ve alarn gz nndebulundurunuz(Resim 2.14).

Alglama ayarlarn yapnz (mesafe,scaklk, yzde hassasiyet vb.)(Resim 2.13)

Montaj srasnda vida veya dierbalant elemanlar ile sktrmayaparken dikkatli olunuz, sokete zararvermeyiniz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Dedektr montaja hazr hle getirebildiniz mi?

2. Dedektr montaj yerini doru tespit edebildiniz mi?3. Dedektrn alglama yn ayarn yapabildiniz mi?4. Dedektrn mesafe ayarlarn yapabildiniz mi?5. Dedektr kapan uygun bir ekilde kapatarak yn ayarlarn

yapabildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

63

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Yangn alarm sistemlerinde konvansiyonel sistem iin aadakilerden hangisisylenemez?A)Her kat bir bamsz blge olarak dnlmelidir.B)Binalarn birbirinden bamsz ve ayr girii olan her blm bir blgedir.C)Her koridor bir blgedir.D) Bir binann toplam inaat alan 300 m2 veya daha az ise tek bir yangnblgesi tespit edilebilir.

2. Alev dedektr aadaki blgelerden hangisini kontrol edebilir?A)OfisB)Patlayc ve ani alev alc maddelerin olduu bir depoC)SnakD)Koridorlar

3. Duman dedektr aadakilerden hangisinde yangn sinyali vermez?A)Yangn srasnda kan dumanB)Youn isC)Blgede havada uuan kllerD)Is

4. Yksek tavanl bina, depo, hangar gibi blgelerde hangi alglayc kullanlr?A)Optik duman dedektrB)Is art dedektrC)In tipi dedektrD)Alev dedektr

5. Binalarn yangn alarm sistemlerinin tasarm ve projelendirilmesinde esas alnacakynetmelik hangisidir?A) Tesisat YnetmeliiB)Kuvvetli Akm Tesisleri YnetmeliiC)Binalarn Yangndan Korunmasna Ait YnetmelikD)Zayf Akm Tesisleri Ynetmelii

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

6. Duman dedektrleri kontrol alan yarap en fazla ............. metredir.

7. Ayn blgede iki s dedektr kullanlacaksa aralarndaki mesafe ............... metredenfazla olamaz.

8. 8.Her bir dedektrn adresinin ve dijital kimliinin olduu alarm sistemi.......................... sistemdir.

LME VE DEERLENDRME

64

9. .......................... hem s artn hem de duman, is, kl gibi yangn belirtilerinialglayan sensrdr.

10. Ykseklii 15 metre olan bir depoda yangn alglaycolarak.................................kullanlr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

65

RENME FAALYET3

Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar erevesindeyangn ihbar siren ve dier haber verme cihazlarnn montajlarn yapabileceksiniz.

evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul,alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm eitli yangn ihbarsirenlerinin montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.

Yangn ihbar iin kullanlabilecek dier cihazlar neler olabilir snfta mnazaraediniz.

3. SESL VE IIKLI YANGIN ALARMCHAZLARI

3.1. Sesli ve Ikl Cihazlar

Yangn bilgisi dedektrler tarafndan alarm paneline ulatrldktan sonra bu bilgipanel tarafndan ilenerek k cihazlarna aktarlr. Bu cihazlardan en nemlisi sesli vekl uyar cihazlardr.

Bu cihazlar yangn balayan binann acil olarak tahliye edilmesi, yangn balayanblgeye mdahale edilmesi iin ilk uyar ilemini gerekletirir. Bu cihazlar yksek desibeliddetine sahip elektronik uyar elemanlardr.

Binalarn yangndan korunmasna ait ynetmelik maddelerine gre;

Bir yangn alarm sisteminin aktive edilmesi hlinde sesli ve kl olarak ya dadata iletiimi ile alarm verme aadaki gibi yaplacak ancak alarm bilgisiaktarm bunlarla da snrl kalmayacaktr.

Yangn kontrol merkezindeki ana kontrol panelinde ve dier izlemenoktalarndaki tali kontrol panelleri ya da tekrarlayc panellerde sesli, klve/veya alfa nmerik gstergelerle data iletiimi ile yaplacaktr.

Binann kullanlan tm blmlerinde yaayanlar yangn veya benzeri bir acildurumdan haberdar etmek iin sesli ve kl uyar cihazlaryla data iletiimi ileyaplacaktr.

Binada bulunan yangn ve acil durum mcadele ekiplerinin uyarlmas veitfaiyeye haber verilmesi iin sesli ve kl uyar cihazlar ve direkt hatlar ya dadier iletiim ortamlar zerinden data iletiimi ile yaplacaktr.

Sesli ve kl alarm cihazlar iki eittir.

ARATIRMA

AMA

RENME FAALYET3

66

3.1.1. Sesli Alarm Cihazlar

Bu cihazlar yksek ses iddeti ile binann kapsama alan iinde olan blgelerine sesliuyar verirler. Panel yangn bilgisini iledikten ve siren k klemensine 12 V/ 24 Vaktardktan sonra bu hatta bal olan tm sesli ve kl cihazlar alr(Resim 3.1).

Resim 3.1: Sesli uyar sireni

Bir bina ya da yapnn kullanlan tm blmlerinde yaayanlar, yangn veya benzeribir acil durumdan haberdar etme ilemleri sesli ve kl alarm cihazlar ile gerekletirilir.

Sesli uyar cihazlar binann her yerinde, yerden 150 cm ykseklikte llecek sesseviyesi, ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA zerinde olacak ekilde yerletirilmiolacaklardr. Sesli uyar cihazlar 3 m uzaklkta en az 75 dBA en ok 120 dBA ses seviyesielde edilecek zellikte olacaklardr. Uyuma maksatl blmlerde, yatak bandaki sesseviyesi ortalama ortam ses seviyesinin 15 dBA zerinde ve en az 75 dBA ses seviyesi eldeedilecek ekilde sesli alarm cihazlar tesis edilecektir.

3.1.2. Ikl Alarm Cihazlar

3.1.2.1. Ikl Sirenler

Ikl sirenler yksek iddetle ses ve bununla beraber dikkat ekici bir ekilde flarlk yayan cihazlardr.

Tm kapal binalarda iitme engellilerin olabilecei, fabrika, okul, kapal sporsalonlar gibi grlt seviyesi yksek olabilecek yerleri iin ses ile beraber kl uyar daarttr.

Bu sebeple gnmz alarm sistemi tasarm ve uygulamalarnda bu tip sirenlerkullanlr. Ikl sirenlerin ses iddeti ile ilgili zellikler ve montaj prensipleri sesli sirenler ileayndr. u var ki montaj srasnda sirenin herkes tarafndan kolaylkla grlebilecei biryere tespit edilmesi daha nemlidir.

67

Resim 3.2: Sesli ve kl siren

3.1.2.2. Ikl Gsterge Lambalar

Bu lamba paralel ihbar lambas diye adlandrlr. Paralel ihbar lambas, asma tavanveya ykseltilmi deme ierisinde kalan ve alarm veren dedektrlerin alarm yerinisaptamay salar. Bunun haricinde alarm dedektrnn alglama esnasnda uyarnn bakabir ortamda grlmesini salar. rnein, hastane, otel odalar vb.(Resim 3.3)

Bir yangn alarm sisteminde detektrlerin bal bulunduu bir devrede odalar birdenfazla ise ve projesinde yangnn oda dndan da hemen grlmesi isteniyorsa paralel ihbarlambas kullanlmaldr. Bu lamba detektr zerindeki kla paralel olarak balanmaldr. Bulamba tercihen kap zerine konularak kolayca grlebilecek bir k vermelidir.

Resim 3.3: Ikl gsterge lambalar

3.1.3. Sesli ve Ikl Alarm Cihazlarnn Balantlar

Yangn durumunda hayati bir neme sahip olan sesli ve kl cihazlarnbalantlarnn doru ve dzenli bir ekilde yaplmas ok byk nem tamaktadr.Yaplacak kk bir montaj ve balant hatas n alnamaz felaketlere yol aabilecektir. Busebeple tm uyar ve ikaz cihaz balantlar tm ynetmelik ve teknik standart ve kurallarerevesinde yaplmaldr.

68

Konvansiyonel sistemlerde panel yangn bilgisini aldktan hemen sonra siren balanthattna DC 24 Volt gnderir ve paralel bal tm sirenler ayn anda ses ve/veya k yayar.

Balant srasnda aadaki uygulama esaslarna dikkat edilmelidir:

Hattaki tm sirenler panel klemensinden kan iki ift kabloya paralel olarakirtibatlandrlr (ekil 3.1).

Hattan (kablolardan) ek alnmaz. Paralel balantlar siren klemenslerindeyaplmaldr(ekil 3.2).

Kablolama en az 2x1,5 mm2 iletken ile yaplr (ekil 3.2). En son sirene sonlandrma direnci konur (ekil 3.2). Parelel kl gstergeler dedektrlerin alarm srasnda 24V(ya da 12V) veren

klemensine balanr(ekil 3.2).

Sonlandrma direnci hattn salamln kontrol eder, iletkenlerde ksa devre,kopukluk durumunda panel, ses ve zerindeki uyar LEDleri ile hata uyars verir.(Resim3.4).

Adreslenebilir sistemde de hemen ayn kurallar geerlidir. Farklar ise;

Panelden kan kablo iftinin tekrar panele dnmesi, Sonlandrma direnci olmamasdr.

Resim 3.4: Panel hata gstergeleri

69

ekil 3.1: Dedektr zerinden paralel kl uyarc(indikatr) balants

ekil 3.2: Sirenlerin panele balants

70

UYGULAMA FAALYETSesli ve kl yangn alarm cihazlarnn balantlarn hatasz yapnz.

Sirenin alma kontrol iin panel balantlarn yapnz( Resim 3.5).

Resim 3.5: Seilen uyarcnn test ilemi

Seilen sesli uyarc balantlar iin kanal ve kablo tesisatn yapnz.

Siren kablolama ve balant ilemlerini yapnz(Resim 3.6).

Resim 3.6: Siren montaj

UYGULAMA FAALYET

71


Alarm sistemine uygun sesli ve/veyakl uyarcnn seimini yapnz.

Balantlar iin kablo kanallarnnmontajn yapnz.

Klemens balantlar yapnz.

Siren montajndan nce denemeilemini panelin hemen yanndayapnz(Resim 3.5).

Seim ileminde uyarcnn hem seslihem kl olmas ve 100-105 dBiddetine sahip olmasn tercih ediniz.

Kanal deme ilemi yaparken gvenlikkurallarna uyunuz ve hattn estet

t.c. mİllÎ eĞİtİm bakanliĞi -...

Documents