ANATOMİYE GİRİŞ

Öğr. Gör. Burcu Dedeoğlu Demir

Anatomi en eski temel medikal bilimdalıdırAnatomi: Ana + Temnein (Yunanca)Ana : içinde, ayrılmışTomie : kesmek ayırmakDissection: Kesmek (Latince)

Anatomi vucudun normal şeklini yapısını,Vucudu oluşturan organları,Organlar arasındaki yapısal ilişkileri,Organların görevsel ilişkilerini inceler.

Tanım :

• Anatomi bilmeyen doktorlar köstebekler gibi belirsiz mezarlar açarlar

• Gemi kaptanı için pusula ve harita ne ise bir doktor için de anatomi odur

• Sağlık ordusu veya insan ile ilgilenen herkes insan anatomisini en iyi şekilde öğrenmeye mecburdur

Neden Anatomi

• Anatomi tarihi İnsanlık tarihi ile başlar.• İnsan kendini öğrenmek istemiştir.• Çürüyen cesetler• Savaş meydanlarında açığa çıkan organlar• Vucuduna ait bölümlerin ayrıntılarını merak

etmiştir.• Yaralandığı vakit vucudu ile ilgili gördüğü

herşey (kan, kemik), ona bir şey öğretmiştir

• Savaş esnasında parçalanan insan vucudu ona çok şey öğretmiştir

Tarihsel gelişimi

Hipokrat (Hippocrates) (MÖ:460-377) tıp tarihinin en eski isimlerindendirGalen (Claudius Galenus) (MS:130-200) Bergama doğumludur, hayvanlar üzerinde otopsi yaparak normal anatomik yapıları tanımlamıştır. Galenizm ekolü oluşmuşturAndreas Vesalius (1514-1564) Çağdaş anatomi döneminin kurucusu 1543-1555 tarihlerinde “De Humani Corporis Fabrica” isimli eserini yazmıştır. Sistematik Diseksiyon ile, İnsan anatomisinin temellerini atmıştırİbni Sina (980-1037) (Avicenna)“El-Kanûn Fi’t-Tıb” adlı eserinde Fizyoloji, hıfzısıhha, tedavi ve farmakoloji konularını anlatır

Türkiye de Normal anatomi öğretimiDört dönemde toplanır

1-Medrese dönemi (1200-1816)Skolastik eğitim hakimiyeti1205 (Kayseri Darüşşifasının kuruluşu)1816 arası dönem (Diseksiyon masası yok)Hekimbaşı Emir Çelebi (öl:1638) “Enmüzec al-Tıp” adlı eseri yazmıştırSavaştaki gayrimüslim ölülere diseksiyon yapılmasına izin verilmiştirMedresede iskelet yok

2-Şanizade Dönemi (1816-1827)-Şanizade Mehmet Ataullah Efendi “MİR’AT’ÜL EBDAN Fİ TEŞRİH-İ AZA’ÜL İNSAN” adlı kitabıyazmıştır;-Normal anatomi kitabı, ilk basılı tıp kitabıdır-Batılı kaynaklardan tercüme ve derlemedir-Diseksiyon eğitimi hala yapılamamaktadır

3-Tıphane ve Cerrahhane-i Amire Dönemi (1827-1839)Bu okul Sultan II. Mahmut tarafından açılan okuldurTıbbiye 5, cerrahhane 3 yıl eğitim vermekteOsman Saip Efendi Normal anatomi eğitimi vermekteAncak ilk üç dönemde diseksiyon olmaması dikkat çekmekte.Bu dönemde; Avrupa'da da patolojik anatomi eğitiminde bağımsız ve bilimsel kişilik yoktur.

4-Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Dönemi (1839-günümüze kadar gelen dönem)Bu okulda Sultan III. Selim tarafından açılan okuldurDr. C. A. Bernard (1808-1844) veDr. Spitzer (Avusturyalı-Anatomist) getirtilerek kendilerinden yardım alınmıştır1841 den sonra bizde de diseksiyon eğitimi ile anatomi verilmeye başlamıştırAncak Kadavra bulmadaki zorluklar o günlerden bu günlere kadar hala devam etmektedir

ANATOMİNİN GENEL BÖLÜMLERİ ■ Mikroskopik Anatomi, ■ Makroskopik anatomi, ■ Gelişim anatomisi, ■ Neuro-anatomi.

11

Makroskopik Anatomi ■ Topoğrafik anatomi,

İnsan vücudunun bölüm ve bölgelere ayrılması sonucu ortaya çıkan anatomik yapıların hangi sisteme ait olursa olsun kat kat bir düzen içinde incelenmesidir.

■ Sistematik anatomi. İnsan vücudunda organların bir araya

gelerek oluşturduğu sistemleri inceler.

12

SİSTEMATİK ANATOMİ• ■ İskelet sistemi,• ■ Kas sistemi,• ■ Sindirim sistemi,• ■ Solunum sistemi,• ■ Kalp ve dolaşım sistemi,• ■ Üro-genital sistem,• ■ Endokrin sistem,• ■ Sinir sistemi ve duyu organları.

13

Vücudumuzda temel fonksiyonları gerçekleştiren sistemler

Temel Fonksiyon İlgi l i Sistemler

Dış ortamda hareket İskelet, musküler, sinir sistemi, duyu organları

İç taşıma Kardiyovasküler ve Lenfatik sistem

Hammadde alımı (Besinler ve oksijen) Sindirim ve Solunum sistemleri

Artık maddelerin uzaklaştırılması İdrar, solunum ve sindirim sistemleri

Dış ortam şartlarına karşı koruma Deri ve mukoza

İletişim Dış Dünya ile İç Dünya ile

Sinir, duyu, solunum(konuşma)İskelet, musküler sistemlerSinir ve Endokrin sistemler

Üreme Erkek ve Kadın üreme sistemleri ile endokrin sistem

14

VÜCUDUN BÖLÜMLERİ, ANATOMİK DÜZLEMLER,EKSENLER VE YÖNLER

15

İNSAN VÜCUDUNUN BÖLÜMLERİ BAŞ (Caput) BOYUN (Collum veya Cervix) GÖVDE (Truncus)

Göğüs (Toraks) Karın (Abdomen) Leğen (Pelvis) Sırt (Dorsum)

TARAFLAR, EKSTREMİTELER (membra veya extremitas) Üst taraf (membrum superior) Alt taraf (membrum inferior)

16

İnsan Vücudunun Boşlukları (Cavites Corporis Humani) Dorsal Boşluk

Cavitas Cranii Canalis Vertebralis

Ventral Boşluk Cavitas Thoracis Cavitas abdomino-pelvina (cavitas

peritonealis) Cavitas abdominis Cavitas pelvis

17

Ventral Boşuk içinde yer alan organlarGöğüs Boşluğu Karın Boşluğu Leğen Boşluğu

Akciğerler Mide İdrar kesesi

Kalp Barsaklar İç genital organlar

Timus Karaciğer İnce barsak kıvrımları

Yemek Borusu Safra kesesi Rektum

Soluk Borusu Dalak

Büyük Damarlar Pankreas

Ductus Thoracicus Böbrekler

N. Vagus Böbrek üstü Bezi

N. Phrenicus Abdominal Aorta18

Vücut Zarları Müköz Membranlar:ağız,burun sindirim

kanalı Seröz Membranlar: periton, plevra,

perikard Sinoviyal membranlar

19

Ayakta dik duran,

topukları ve ayak

başparmakları

birleşmiş, el ayaları öne

bakar ve yüzü karşıya

bakar vaziyette bir

insanın durumuna

Anatomik Pozisyon denir

ANATOMİK POZİSYON

•Sagital düzlemler

•Koronal düzlemler

•Transvers düzlemler

Sagital Düzlemler

Vücudu önden arkaya dik keserler.

Tam ortadan geçerek vücudu birbirine eşit iki parçaya ayıran = median düzlem

Sagital düzlem üzerinde olan iki oluşumdan median düzleme yakın olanına medial,

Orta hatta daha uzak olanına lateral denir. Median düzlem üzerindeki bir oluşum için median terimi kullanılır.

Koronal veya Frontal Düzlemler

Vücut boyunca uzanan fakat

vücudu sağdan sola kesen

düzlemlerdir.

Vücudun ön cephesine daha yakın

olanların üstünde bulunan oluşumlar

için anterior veya ventral, arkada

bulunan oluşumlar için posterior

veya dorsal terimleri kullanılır.

Transvers veya Horizontal Düzlemler

Vücudu enine kesen

düzlemlerdir.

Başa daha yakın oluşumlar

için superior veya sefalik,

altta kalanları için ise

inferior veya kaudal

terimleri kullanılır.

Oblik Düzlemler

Diğer düzlemleri herhangi bir açı ile kesen

düzlemlerdir.

Böylece vücudun içindeki herhangi bir organın

izafi pozisyonu; medial, lateral, anterior,

posterior, superior veya inferior diye tanımlanır.

Bazen bunların karışımları kullanılır.

Posterolateral, anteromedial gibi.

Ekstremite'nin gövdeye yakın kısmı için proksimal,

Daha uzak kısmı için distal terimi kullanılır.

El ve ayakta el ayası için palmar veya volar yüz,

ayak tabanı için plantar yüz terimi kullanılır.

El ve ayak sırtlarının her ikisi için dorsum terimi

kullanılır.

Vücudun veya boynun yana doğru bükülme hareketine lateral fleksiyon

Öne bükülmesine fleksiyon, arkaya doğru bükülmesine ise ekstensiyon denir.

Uzun bir eksen etrafında olan dönme hareketine rotasyon adı verilir.

Protraksiyon; Çene ve omuz kemerinin öne doğru hareketidir.

Retraksiyon; Çene ve omuz kemerinin arkaya doğru harekettir.

•Ekstremitenin median

düzlemden uzaklaşmasına

=abduksiyon

• Median düzleme

yaklaşmasına

=adduksiyon denir.

El başparmağının, el

küçük parmağına

yaklaşma hareketine

oppozisyon,

Uzaklaşma hareketine

repozisyon denir.

Sirkumdiksiyon, bir koniyi tanımlar şekilde ard arda fleksiyon, abduksiyon, ekstensiyon ve adduksiyon hareketlerinden oluşmaktadır.

Ayak tabanına doğru bükülme= Plantar fleksiyon

Ayak sırtına doğru bükülme= Dorsal fleksiyon

Ayak tabanının içe döndürülmesine= İnversiyon

Dışa döndürülmesine Eversiyon denir.

Genel Anatomik Terimler

Anterior :Ön Posterior: Arka Superior: Üst İnferior: Alt Dexter (Dextra): Sağ Sinister (Sinistra):sol Ventralis: ön önde Dorsalis: Arka, arkada Medialis: İç yan

Lateralis: Dış yan Medianus: Tam ortada

bulunan İntermedius: İki şeyin

ortasında Arteria: Atar damar Vena: Toplar damar Musculus: Kas Nervus: Sinir Canalis: Kanal

36

Corpus: Gövde Foramen: Delik Fossa: Çukur Fovea: Sığ çukur Processus: Çıkıntı Sulcus:Oluk Magnus: büyük, Major: daha büyük,

Maximus: en büyük Parvus: küçük, Minor: daha küçük, Minimus: en küçük Longus: uzun, Longior: daha uzun, Longissimus: en uzun

37

Apicalis: tepe Basilaris : taban Centralis: merkez Periferalis: uzak İnternus: iç Externus: dış

Proximal: merkeze yakın

Distal: merkezden uzak

Vertical: dikey Horizontal: yatay Superficialis: yüzeyel Profundalis: derin

38

SAYILAR 1- Primus, -a –um 2- Secundus 3- Tertius 4- Quartus 5- Quintus 6- Sextus

7-Septimus 8-Octavus 9-Nonus 10-Decimus 11-Undecimus 12-Duodecimus 13-Tertius decimus

39

Hareketlerle ilgili Genel Anatomik Terimler

Flexion: Bükme, bükülme Extention: Germe, gerilme Abduction: Vücut orta

hattından uzaklaştırma Adduction: Vücut orta hattına

yaklaştırma Circumduction: Yukarıdaki dört

hareketin kombine yapılmasına denir

Rotation: Dönme, döndürme Bazı Özel Rotasyon

Hareketleri External (Dış) Rotation: Dışa

döndürme

İnternal (İç) Rotation: İçe döndürme

Supinasyon: Ön kolun dışa döndürülmesi,

Pronasyon: Ön kolun içe döndürülmesi

İnversion: Ayak tabanının içe döndürülmesi

Eversion: Ayak tabanının dışa döndürülmesi

Elevation: Yukarı doğru kaldırma

Depression: Aşağı doğru bastırma

40

41

Terminoloji Abductio (-onis) : Vücut orta çizgisinden /

düzleminden uzaklaşma Adductio (-onis) : Vücut orta çizgisine / düzlemine

yaklaşma Anterior : Ön, ön tarafta bulunan Apex : Tepe / uç Basalis : Tabana ait Cauda : Kuyruk

42

Circumduction : Çepeçevre / dairesel hareket Cranialis : Kafa (baş) i le i lgi l i Dexter : Sağ (yan) Distal (= distal is) : Merkezden veya

gövdeden uzakta. Dorsal (= dorsalis) : Sırta ait / sırt taraf Dorsum : Sırt Extensio (-onis) : Açma / germe Externus : Dış / dışta bulunan

43

Flexio (= onis) : Bükülme. Fleksion Frontal is : Alına ait / alınla i lgi l i Internus : İç / içte olan Lateral (= lateralis) : Dış / dış taraf Medial : İçyan Median (= madianus) : Ortada olan / ortada Oppositio (- onis) : Muhalefet / karşıt Burada el başparmağının diğer parmaklara yaklaşması

44

Palma : Avuç, elayası Perifer (periphericus) : Dış taraf, merkezden uzakta

(dışta) Planta : Ayak tabanı (çukuru) Posterior : Arkada bulunan Profundus : Derin Pronatio (- onis) : Döndürme, içe dönme (al ve ayak

sırtının içe döndürülme hareketi) Proximalis (= proksimal): Gövdeye yakın

45

Reposition : Eski (i lk) duruma dönüş Sagitta (- ae) : Ok Sinister (-tra) : Sol, sol yan (daki) Superficialis : Yüzyesel, sathi olan Superior : Üst, üstte olan Supination : Elayasının, ön tarafa getir i lmesi. Transversalis : Enine olan, transvers olan Truncus : Kök, sap, gövde Ventralis : Karına doğru, ön tarafta Vesicula : Küçük kesecik, torbacık

46